Qurest. 4. Qurest. 4.

612 612

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ULTERIUS quæritur, Cum dicitur : Fa- ULTERIUS quæritur, Cum dicitur : Fa- ciamus hominem ad imaginem et simili- ciamus hominem ad imaginem et simili- tudinem nostram, quid supponitur per tudinem nostram, quid supponitur per imaginem et similitudinem, utrum quid imaginem et similitudinem, utrum quid creatum, vel quid increatum ? creatum, vel quid increatum ?

Si quid supponitur increatum, hoc Si quid supponitur increatum, hoc erit essentia, vel persona. Si est essen- erit essentia, vel persona. Si est essen- tia tunc idem est dictum, Faciamus tia tunc idem est dictum, Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem, hominem ad imaginem et similitudinem, quod, Faciamus hominem ad essentiam quod, Faciamus hominem ad essentiam nostram. Et cum homo ad minus secun- nostram. Et cum homo ad minus secun- dum animam sit imago Dei, eo quod dum animam sit imago Dei, eo quod imago Dei secundum mentem in anima imago Dei secundum mentem in anima est impressa, ut dicit Augustinus in li- est impressa, ut dicit Augustinus in li- bro XV de Trinitate: tunc essentia divi- bro XV de Trinitate: tunc essentia divi- na esset secundum mentem hominum na esset secundum mentem hominum impressa et ex hoc sequitur hæresis, impressa et ex hoc sequitur hæresis, quæ dicit, quod Deus facit animam ho- quæ dicit, quod Deus facit animam ho- minis de sua substantia, quæ hæresis minis de sua substantia, quæ hæresis condemnata in concilio Nicæno. Seque- condemnata in concilio Nicæno. Seque- retur enim, quod homo esset et creator retur enim, quod homo esset et creator et creatus, et peccabilis et impeccabilis, et creatus, et peccabilis et impeccabilis, ut dicit Damascenus, et vertibilis et in- ut dicit Damascenus, et vertibilis et in- vertibilis quæ absurda sunt omnia. Si vertibilis quæ absurda sunt omnia. Si autem supponitur persona: tunc non autem supponitur persona: tunc non potest supponi persona nisi Filii quia potest supponi persona nisi Filii quia ille solus est imago. Ad Coloss. 1, 15: ille solus est imago. Ad Coloss. 1, 15: Qui est imago Dei invisibilis. Tunc idem Qui est imago Dei invisibilis. Tunc idem est dictum, Faciamus hominem ad ima- est dictum, Faciamus hominem ad ima- ginem, quod, Faciamus ad Filium: et ginem, quod, Faciamus ad Filium: et tunc incongrue dicitur, nostram: quia tunc incongrue dicitur, nostram: quia Filius non est imago Trinitatis, sed solius Filius non est imago Trinitatis, sed solius Patris. Patris.

2. Adhuc, Cum dixit, Ad imaginem, 2. Adhuc, Cum dixit, Ad imaginem, quare addidit, Ad similitudinem: dicit quare addidit, Ad similitudinem: dicit enim Hilarius in lib. de Synodis, quod enim Hilarius in lib. de Synodis, quod « imago est rei ad rem coæquandæ spe- « imago est rei ad rem coæquandæ spe- cies indifferens, vel indiscreta similitu- cies indifferens, vel indiscreta similitu- do. » Et sic satis per imaginem intelligi- do. » Et sic satis per imaginem intelligi- tur similitudo. Nugatorie ergo additur. tur similitudo. Nugatorie ergo additur.

: :

3. Adhuc, Si dicatur, quod quid crea- 3. Adhuc, Si dicatur, quod quid crea- tum supponitur hoc non potest esse, tum supponitur hoc non potest esse, nisi homo, vel Angelus et tunc idem nisi homo, vel Angelus et tunc idem esset ac si diceret, Faciamus hominem esset ac si diceret, Faciamus hominem ad hominem, vel Angelum qui est imago ad hominem, vel Angelum qui est imago nostra quod valde inconveniens est: nostra quod valde inconveniens est:

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 12. cap. 12.

quia ex modo loquendi cum dicitur, quia ex modo loquendi cum dicitur, Ad imaginem, importatur aliquid quod Ad imaginem, importatur aliquid quod est ante facturam hominis, ad cujus imi- est ante facturam hominis, ad cujus imi- tationem fit homo: et hoc non est An- tationem fit homo: et hoc non est An- gelus, quia ad imitationem Angeli non gelus, quia ad imitationem Angeli non est factus homo, ut dicit Damascenus in est factus homo, ut dicit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa': et homo non libro II de Fide orthodoxa': et homo non est, quia homo ante hominem non fuit, est, quia homo ante hominem non fuit, ad cujus imitationem factus homo con- ad cujus imitationem factus homo con- deretur. deretur.

4. Adhuc, In omnibus creaturis etiam 4. Adhuc, In omnibus creaturis etiam corporalibus, vestigium Trinitatis appa- corporalibus, vestigium Trinitatis appa- ret et sic videtur, quod omnis crea- ret et sic videtur, quod omnis crea- tura ad minus ad similitudinem Dei tura ad minus ad similitudinem Dei facta est sicut et homo: in factura facta est sicut et homo: in factura ergo cujuslibet debuit dicere, Facia- ergo cujuslibet debuit dicere, Facia- mus hoc et hoc ad similitudinem nos- mus hoc et hoc ad similitudinem nos- tram. tram.

ULTERIUS quæritur, Ad quid addidit ULTERIUS quæritur, Ad quid addidit hoc, Et præsit piscibus maris, et vola- Quæst. 5. hoc, Et præsit piscibus maris, et vola- Quæst. 5. tilibus cœli, et bestiis, universæque tilibus cœli, et bestiis, universæque terræ, omnique reptili quod movetur in terræ, omnique reptili quod movetur in terra ? terra ?

Si enim hoc aliquid est de ratione Si enim hoc aliquid est de ratione imaginis tunc videtur, quod per pec- imaginis tunc videtur, quod per pec- catum corrupta est imago in homine : et catum corrupta est imago in homine : et hoc falsum est, quia in imagine per- hoc falsum est, quia in imagine per- transit homo, ut dicitur in Psalmo transit homo, ut dicitur in Psalmo XXXVIII, 7: et pius pater Abraham XXXVIII, 7: et pius pater Abraham imaginem suam recognovit in inferno in imaginem suam recognovit in inferno in divite purpurato, Luc. xvi, 25, quando divite purpurato, Luc. xvi, 25, quando dixit Fili, recordare. dixit Fili, recordare.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit Et creavit Deus hominem ad imaginem Et creavit Deus hominem ad imaginem suam et statim addidit, Ad imaginem suam et statim addidit, Ad imaginem Dei creavit illum 2 ? Dei creavit illum 2 ?

Et videtur esse nugatoria repetitio. Et videtur esse nugatoria repetitio.

Quæst. 6. Quæst. 6.

ADHUC ulterius addidit: Masculum et Quæst. 7. ADHUC ulterius addidit: Masculum et Quæst. 7. fœminam creavit eos ³, cum adhuc fœmi- fœminam creavit eos ³, cum adhuc fœmi- nam non fecerit quam postea ex latere nam non fecerit quam postea ex latere viri formavit. viri formavit.

1. Si quis dicat, quod fœmina non est 1. Si quis dicat, quod fœmina non est ad imaginem Dei, eo quod dicit Apostolus, ad imaginem Dei, eo quod dicit Apostolus,

2 Genes. I, 27. 2 Genes. I, 27. 3 Ibidem. i, 27. 3 Ibidem. i, 27.

Quæst. 8. Quæst. 8.

Quæst. 9. Quæst. 9.

Solutio. Solutio. d quæst. 1. d quæst. 1.

: :

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 64. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 64.

I ad Corinth. x1, 7: Vir... imago et glo- I ad Corinth. x1, 7: Vir... imago et glo- ria Dei est mulier autem gloria viri est. ria Dei est mulier autem gloria viri est. Tunc incidit hæresis eorum qui dixerunt Tunc incidit hæresis eorum qui dixerunt fœminam non esse capacem gratiæ et fœminam non esse capacem gratiæ et beatitudinis quod valde absurdum est, beatitudinis quod valde absurdum est, quia sic plena gratia beata Virgo revo- quia sic plena gratia beata Virgo revo- caretur a gratia ¹. caretur a gratia ¹.

: :

2. Si autem dicatur, quod dicat eos, 2. Si autem dicatur, quod dicat eos, eo quod in uno eorum utrumque fecit eo quod in uno eorum utrumque fecit sexum, sicut est in his, ut dicit Beda, sexum, sicut est in his, ut dicit Beda, quos androgynos vocant, hoc est, her- quos androgynos vocant, hoc est, her- maphroditos. Tunc incidit hæresis Ju- maphroditos. Tunc incidit hæresis Ju- dæorum, qui hoc dicunt : et sequitur, dæorum, qui hoc dicunt : et sequitur, quod superflue additur: Crescite, et mul- quod superflue additur: Crescite, et mul- tiplicamini, quia ex tali differentia sexus tiplicamini, quia ex tali differentia sexus multiplicatio fieri non potest, cum sit multiplicatio fieri non potest, cum sit monstruosus et imperfectus. monstruosus et imperfectus.

3. Adhuc, Imperfectior esset homo 3. Adhuc, Imperfectior esset homo creatus aliis animantibus, quæ in primis creatus aliis animantibus, quæ in primis hypostasibus suæ speciei, ut dicit Da- hypostasibus suæ speciei, ut dicit Da- mascenus, per distinctum sexum creata mascenus, per distinctum sexum creata

sunt. sunt.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dixit ULTERIUS quæritur de hoc quod dixit illis Crescite, et multiplicamini: et cum illis Crescite, et multiplicamini: et cum ante loqueretur de aliis animantibus, non ante loqueretur de aliis animantibus, non dixit nisi, Vidit Deus quod esset bonum. dixit nisi, Vidit Deus quod esset bonum.

ADHUC, Cum homo sit rationalis, et in ADHUC, Cum homo sit rationalis, et in hoc antepositus omnibus irrationalibus hoc antepositus omnibus irrationalibus et plantis, videtur quod non in uno die et plantis, videtur quod non in uno die fieri debuit cum aliis animalibus, sed in fieri debuit cum aliis animalibus, sed in die speciali. die speciali.

SOLUTIO. Dicendum ad primum secun- SOLUTIO. Dicendum ad primum secun- dum Bedam et Augustinum, quod in dum Bedam et Augustinum, quod in modo deliberationis dignitatem hominis modo deliberationis dignitatem hominis ostendit, et ad factorem convenientiam in ostendit, et ad factorem convenientiam in ratione et intellectu: in magno enim ratione et intellectu: in magno enim facto et pulchro et adornato, non propter facto et pulchro et adornato, non propter difficultatem factoris, sed propter dili- difficultatem factoris, sed propter dili- gentiam operis et exquisitam speciosita- gentiam operis et exquisitam speciosita- tem operis. Et hoc notat quando quasi tem operis. Et hoc notat quando quasi per deliberationem dicit : Faciamus. per deliberationem dicit : Faciamus. Unde Beda: «Apparet quare dictum sit, Unde Beda: «Apparet quare dictum sit, ut cætera fierent juxta genus suum et ut cætera fierent juxta genus suum et

* Vide AUGUSTINUM, Lib. XVI de Civitate Dei, * Vide AUGUSTINUM, Lib. XVI de Civitate Dei, cap. 8 (Nota edit. Lugd.) cap. 8 (Nota edit. Lugd.)

613 613

species suas. Erat enim homo creandus, species suas. Erat enim homo creandus, qui non solum generi suo et speciei con- qui non solum generi suo et speciei con- grueret, sed ad imaginem creatoris fieret: grueret, sed ad imaginem creatoris fieret: cujus dignitatis magnitudo ostenditur, cujus dignitatis magnitudo ostenditur, quia quasi cum consilio creatur, nec sim- quia quasi cum consilio creatur, nec sim- pliciter sicut de cæteris fieri dicitur ho- pliciter sicut de cæteris fieri dicitur ho- mo, sed faciamus ad imaginem et simili- mo, sed faciamus ad imaginem et simili-

tudinem nostram. » tudinem nostram. »

AD ALIUD dicendum, quod Pater loqui- Ad quæst. 2. AD ALIUD dicendum, quod Pater loqui- Ad quæst. 2. tur hic ad Filium et ad Spiritum san- tur hic ad Filium et ad Spiritum san- ctum, et non ad Angelos, sicut bene ctum, et non ad Angelos, sicut bene probat Beda. Et licet indivisa sint opera probat Beda. Et licet indivisa sint opera Trinitatis, tamen personæ differenter re- Trinitatis, tamen personæ differenter re- feruntur ad opus. Pater enim principium feruntur ad opus. Pater enim principium operationis est in Filio et in Spiritu san- operationis est in Filio et in Spiritu san- cto, quia ab ipso habent, quod operan- cto, quia ab ipso habent, quod operan- tur Pater enim operatur per Filium et tur Pater enim operatur per Filium et in Spiritu sancto. Et ideo dicitur, Joan. in Spiritu sancto. Et ideo dicitur, Joan. XIV, 10 Pater in me manens ipse facit XIV, 10 Pater in me manens ipse facit opera. Et, Joan. 1, 3: Omnia per ipsum opera. Et, Joan. 1, 3: Omnia per ipsum facta sunt. Et, Joan. v, 17 : Pater meus facta sunt. Et, Joan. v, 17 : Pater meus usque modo operatur, et ego operor. Et, usque modo operatur, et ego operor. Et, I ad Corinth. x11, 6: Divisiones operatio- I ad Corinth. x11, 6: Divisiones operatio- num sunt, idem autem Deus, qui opera- num sunt, idem autem Deus, qui opera- tur omnia in omnibus. Et quia sic per tur omnia in omnibus. Et quia sic per differentes rationes operandi referuntur differentes rationes operandi referuntur ad opus, ideo congruum fuit dicere, Fa- ad opus, ideo congruum fuit dicere, Fa- ciamus. Et hoc est quod dicitur ibidem ciamus. Et hoc est quod dicitur ibidem in Glossa sic: « Trinitas in præcedenti- in Glossa sic: « Trinitas in præcedenti- bus insinuatur, cum dicitur, Dixit Deus: bus insinuatur, cum dicitur, Dixit Deus: Fiat, et fecit Deus, et, Vidit Deus quod Fiat, et fecit Deus, et, Vidit Deus quod esset bonum: sed manifestius cum dici- esset bonum: sed manifestius cum dici- tur, Faciamus hominem ad imaginem et tur, Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. similitudinem nostram.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Hi- AD ALIUD dicendum, quod dictum Hi- larii conveniens est et bonum et pro- larii conveniens est et bonum et pro- bat hoc quod dictum est. bat hoc quod dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod licet Ange- Ad quæst. 3. AD ALIUD dicendum, quod licet Ange- Ad quæst. 3. lus ad imaginem et similitudinem Dei sit lus ad imaginem et similitudinem Dei sit in interioribus, hoc est, pertinentibus ad in interioribus, hoc est, pertinentibus ad intellectualem naturam, tamen in exte- intellectualem naturam, tamen in exte- rioribus non.est ad imaginem: homo au- rioribus non.est ad imaginem: homo au- tem in exterioribus et in interioribus est tem in exterioribus et in interioribus est ad imaginem in interioribus in memo- ad imaginem in interioribus in memo-

2 Genes. 1, 28. 2 Genes. 1, 28.

Ad quæst. 4. Ad quæst. 4. Ad 1. Ad 1.

614 614

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ria, intelligentia, et voluntate in exte- ria, intelligentia, et voluntate in exte- rioribus autem ut quodammodo sit prin- rioribus autem ut quodammodo sit prin- cipium omnium sicut Deus est enim ut cipium omnium sicut Deus est enim ut rex et dominus omnium, et omnia secun- rex et dominus omnium, et omnia secun- dum usum referuntur ad ipsum : quod dum usum referuntur ad ipsum : quod non competit Angelo, qui nullo talium non competit Angelo, qui nullo talium utitur et ideo tali modo loquendi non utitur et ideo tali modo loquendi non est usus in creatione Angeli, quo est usus est usus in creatione Angeli, quo est usus in creatione hominis. in creatione hominis.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod imago et similitudo possunt dum quod imago et similitudo possunt supponere quid creatum, et quid increa- supponere quid creatum, et quid increa- tum increatum secundum quod suppo- tum increatum secundum quod suppo- nunt essentiam divinam sub ratione nunt essentiam divinam sub ratione mentis et intelligentiæ et voluntatis sive mentis et intelligentiæ et voluntatis sive amoris, quæ verissime et essentialiter in amoris, quæ verissime et essentialiter in Deo sunt. Et mens quæ sui ex se gene- Deo sunt. Et mens quæ sui ex se gene- rat notitiam, attribuitur Patri: intelli- rat notitiam, attribuitur Patri: intelli- gentia quæ notitia est genita a mente, gentia quæ notitia est genita a mente, attribuitur Filio et voluntas sive amor attribuitur Filio et voluntas sive amor qui a mente procedit in notitiam sive qui a mente procedit in notitiam sive intellectum, et e converso ad mentem, intellectum, et e converso ad mentem, attribuitur Spiritui sancto: hæc enim attribuitur Spiritui sancto: hæc enim tria increatum quid supponunt in Deo. tria increatum quid supponunt in Deo. Non tamen propter hoc potest dici homo Non tamen propter hoc potest dici homo factus ad essentiam quia diversus mo- factus ad essentiam quia diversus mo- dus significandi est in imagine et simili- dus significandi est in imagine et simili- tudine et essentia. Et si sic arguatur, tudine et essentia. Et si sic arguatur, Factus est homo ad id quod est essentia Factus est homo ad id quod est essentia divina ergo factus est ad essentiam di- divina ergo factus est ad essentiam di- vinam incidit fallacia accidentis, eo vinam incidit fallacia accidentis, eo quod sicut dicit Aristoteles in II Elencho- quod sicut dicit Aristoteles in II Elencho- rum, non necesse est idem prædicato vel rum, non necesse est idem prædicato vel quasi prædicato, et accidenti vel quasi quasi prædicato, et accidenti vel quasi accidenti inesse. Et bene concedendum accidenti inesse. Et bene concedendum est, quod non supponit personam Filii est, quod non supponit personam Filii qui est imago Patris. Nec sequitur, ima- qui est imago Patris. Nec sequitur, ima- go est essentia divina imago Trinitatis go est essentia divina imago Trinitatis est in anima ergo essentia divina est est in anima ergo essentia divina est in anima. Non enim in anima est per in anima. Non enim in anima est per essentiam, sed per exemplum exempla- essentiam, sed per exemplum exempla- tum ab hoc exemplari quod est essentia tum ab hoc exemplari quod est essentia divina, significata ab essentia divina sub divina, significata ab essentia divina sub ratione mentis, intelligentiæ, et volunta- ratione mentis, intelligentiæ, et volunta- tis. Et quia hoc non intellexit hæresis, tis. Et quia hoc non intellexit hæresis, merito condemnata est. merito condemnata est.

1 Psal. XXXVIII, 7. 1 Psal. XXXVIII, 7.

AD ALIUD dicendum, sicut dicit Augu- Ad 2. AD ALIUD dicendum, sicut dicit Augu- Ad 2. stinus, quod imago Dei est homo in po- stinus, quod imago Dei est homo in po- tentia cognoscendi : sed similitudo est in tentia cognoscendi : sed similitudo est in potentia diligendi, secundum quod dile- potentia diligendi, secundum quod dile- ctio est in omni virtute: sicut dicit Au- ctio est in omni virtute: sicut dicit Au- gustinus in libro de Moribus Ecclesiæ, gustinus in libro de Moribus Ecclesiæ, quod « virtus nihil aliud est quam ordo quod « virtus nihil aliud est quam ordo amoris. » Et sic patet, quod non nugato- amoris. » Et sic patet, quod non nugato- rie additur. Et hoc est quod dicitur, Eccli. rie additur. Et hoc est quod dicitur, Eccli. XVII, 1 et 2 Deus creavit de terra homi- XVII, 1 et 2 Deus creavit de terra homi- nem, et secundum imaginem suam fecit il- nem, et secundum imaginem suam fecit il- lum. Et iterum convertit illum in ipsam, et lum. Et iterum convertit illum in ipsam, et secundum se vestivit illum virtute. secundum se vestivit illum virtute.

POTEST etiam supponere quid creatum : POTEST etiam supponere quid creatum : sed secundum hoc supponit rationem sed secundum hoc supponit rationem imaginis creatæ et formam qua abstra- imaginis creatæ et formam qua abstra- hitur a mente, intelligentia, et voluntate hitur a mente, intelligentia, et voluntate creantis. Et est sensus: Faciamus homi- creantis. Et est sensus: Faciamus homi- nem ad imaginem et similitudinem, hoc nem ad imaginem et similitudinem, hoc est, faciamus eum ad rationem et for- est, faciamus eum ad rationem et for- mam, qua mente et intelligentia et vo- mam, qua mente et intelligentia et vo- luntate repræsentare possit et imitari luntate repræsentare possit et imitari unitatem essentiæ in tribus personis, et unitatem essentiæ in tribus personis, et distinctionem personarum in unitate es- distinctionem personarum in unitate es- sentiæ. Et sic non sequitur, quod aliquid sentiæ. Et sic non sequitur, quod aliquid factum sit ante hominem secundum na- factum sit ante hominem secundum na- turam ad quam factus sit : sed quod ali- turam ad quam factus sit : sed quod ali- quid sit ante eum secundum rationem: quid sit ante eum secundum rationem: et hoc verum est, quia ratio facti est ante et hoc verum est, quia ratio facti est ante factum secundum rationem intelligentiæ. factum secundum rationem intelligentiæ. Per quod patet solutio ad objectum in Per quod patet solutio ad objectum in contrarium. contrarium.

AD ALIUD dicendum, quod vestigium AD ALIUD dicendum, quod vestigium est similitudo confusa, et non expressa: est similitudo confusa, et non expressa: et ideo in aliis creatis non potest dici, et ideo in aliis creatis non potest dici, quod fiant ad similitudinem, quia simili- quod fiant ad similitudinem, quia simili- tudo confusa non est similitudo: per tudo confusa non est similitudo: per hoc enim quod additur, confusa, cadit a hoc enim quod additur, confusa, cadit a ratione similitudinis. ratione similitudinis.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad qua AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad qua dum quod hujusmodi dominatus qui da- dum quod hujusmodi dominatus qui da- tur homini, magis facit ad decorem ima- tur homini, magis facit ad decorem ima- ginis quam ad substantiam. Et quod ginis quam ad substantiam. Et quod dicitur, quod in imagine pertransit ho- dicitur, quod in imagine pertransit ho- mo', hoc intelligitur quantum ad sub- mo', hoc intelligitur quantum ad sub- stantiam imaginis: et id quod est. ad stantiam imaginis: et id quod est. ad

Ad quæst. 6. Ad quæst. 6.

Ad quæst. 7. Ad quæst. 7. Ad 1. Ad 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 64. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 64.

substantiam imaginis, cognovit pius pater substantiam imaginis, cognovit pius pater in divite purpurato'. Exteriora autem ad in divite purpurato'. Exteriora autem ad decorem imaginis facientia illa cassave- decorem imaginis facientia illa cassave- runt per peccatum. Tamen dicit Augusti- runt per peccatum. Tamen dicit Augusti- nus, quod in signum quod ista subjecta nus, quod in signum quod ista subjecta fuerint homini in statu innocentiæ, legi- fuerint homini in statu innocentiæ, legi- mus etiam leones et alia sæva animalia mus etiam leones et alia sæva animalia obedivisse quibusdam sanctis patribus. obedivisse quibusdam sanctis patribus. Dicit enim Gregorius Nazianenus, quod Dicit enim Gregorius Nazianenus, quod Deus creavit hominem ad imaginem, Deus creavit hominem ad imaginem, sicut pictores fingunt imagines imperato- sicut pictores fingunt imagines imperato- rum, non solum protrahendo figuras li- rum, non solum protrahendo figuras li- nearum, sed etiam complendo per deco- nearum, sed etiam complendo per deco- rem. Et hæc sunt verba ejus in libro de rem. Et hæc sunt verba ejus in libro de Reparatione lapsi : « Homo totius crea- Reparatione lapsi : « Homo totius crea- turæ dominus ad imaginem sui conditoris turæ dominus ad imaginem sui conditoris effectus, nil aliud indicat, nisi quod mox effectus, nil aliud indicat, nisi quod mox in eo regia natura formata sit. Ut enim in eo regia natura formata sit. Ut enim juxta humanam consuetudinem qui prin- juxta humanam consuetudinem qui prin- cipum imagines fingunt, non solum im- cipum imagines fingunt, non solum im- pressionem formæ ejus imitantur, verum pressionem formæ ejus imitantur, verum etiam amictu picturæ regiam exprimunt etiam amictu picturæ regiam exprimunt dignitatem, ita ut etiam imago ipsa jam dignitatem, ita ut etiam imago ipsa jam pro consuetudine dicatur imperator: sic pro consuetudine dicatur imperator: sic et humana substantia quoniam ad alio- et humana substantia quoniam ad alio- rum regimen concedebatur, propter regis rum regimen concedebatur, propter regis universorum similitudinem velut imago universorum similitudinem velut imago animata componitur, pro picturæ vela- animata componitur, pro picturæ vela- mine vestita est virtute, pro sceptro bea- mine vestita est virtute, pro sceptro bea- titudine et immortalitate sustollitur, pro titudine et immortalitate sustollitur, pro regali serto justitiæ corona decoratur. » regali serto justitiæ corona decoratur. » Idem fere dicit Damascenus in libro II de Idem fere dicit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa². Fide orthodoxa².

AD ALIUD dicendum, quod non est nu- AD ALIUD dicendum, quod non est nu- gatoria quod enim in primo dicit, notat gatoria quod enim in primo dicit, notat imaginem in habitu in natura animæ imaginem in habitu in natura animæ creatam: quod secundo addit, notat rela- creatam: quod secundo addit, notat rela- tionem ejusdem imaginis ad Deum sicut tionem ejusdem imaginis ad Deum sicut ad exemplar secundum actum imitandi. ad exemplar secundum actum imitandi.

AD ALIUD ulterius dicendum, quod di- AD ALIUD ulterius dicendum, quod di- cit Masculum et fæminam creavit eos, cit Masculum et fæminam creavit eos,

1 Cf. Luc. XVI, 25. 1 Cf. Luc. XVI, 25.

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa,

615 615

licet adhuc fœmina creata non sit : ne licet adhuc fœmina creata non sit : ne fœmina quæ seminaliter et materialiter fœmina quæ seminaliter et materialiter jam fuit in viro, expers credatur esse jam fuit in viro, expers credatur esse imaginis. Et hoc est quod dicit Augusti- imaginis. Et hoc est quod dicit Augusti- nus contra Manichæum, et ponitur ibi- nus contra Manichæum, et ponitur ibi- dem in Glossa sic : « Masculum et dem in Glossa sic : « Masculum et fœminam creavit eos, dicit, ut corpus fœminam creavit eos, dicit, ut corpus factum intelligatur. Rursus, ne in uno factum intelligatur. Rursus, ne in uno homine uterque sexus reputaretur, sicut homine uterque sexus reputaretur, sicut quos androgynos vocant, pluraliter sub- quos androgynos vocant, pluraliter sub- jecit, fecit eos, quamvis mulier nondum jecit, fecit eos, quamvis mulier nondum a viro esset divisa, sed materialiter præ- a viro esset divisa, sed materialiter præ- seminata. » seminata. »

AD ALIUD dicendum, quod hoc conce- AD ALIUD dicendum, quod hoc conce- dendum est de plano: quia hæresis est : dendum est de plano: quia hæresis est : et bene improbatum est in objiciendo. et bene improbatum est in objiciendo. Mulier enim ad imaginem Dei est sicut Mulier enim ad imaginem Dei est sicut et vir. Quod autem dicit Apostolus ³, et vir. Quod autem dicit Apostolus ³, propter hoc dicit, quod mulier a viro propter hoc dicit, quod mulier a viro sumpta est, et ei subjecta et ideo ipsum sumpta est, et ei subjecta et ideo ipsum dicitur imitari: vir autem immediate ad dicitur imitari: vir autem immediate ad imitationem Dei factus est. imitationem Dei factus est.

AD ALIUD dicendum, quod illud proce- AD ALIUD dicendum, quod illud proce- dit, et bene improbat errorem inductum. dit, et bene improbat errorem inductum.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum, quod creatis ani- Ad quæst. 8. AD ALIUD dicendum, quod creatis ani- Ad quæst. 8. malibus non complevit benedictionem, malibus non complevit benedictionem, sed approbavit tantum ut manerent quæ sed approbavit tantum ut manerent quæ creata sunt quia dignissimum anima- creata sunt quia dignissimum anima- lium quod est homo, nondum creatum lium quod est homo, nondum creatum erat : quo creato statim complebatur be- erat : quo creato statim complebatur be- nedictio. nedictio.

AD ULTIMUM dicendum, quod in ani- Ad quæst. 9. AD ULTIMUM dicendum, quod in ani- Ad quæst. 9. mali natura homo convenit cum brutis : mali natura homo convenit cum brutis : et ideo uno die creates est cum eis. In et ideo uno die creates est cum eis. In ratione autem præfertur eis. Et hoc non ratione autem præfertur eis. Et hoc non facit distincta operatio in diverso die, facit distincta operatio in diverso die, sed specialis imitatio imaginis et simili- sed specialis imitatio imaginis et simili- tudinis ad creatorem. Pisces enim et tudinis ad creatorem. Pisces enim et bruta diversis diebus creata sunt nec bruta diversis diebus creata sunt nec bruta præferuntur piscibus, nec pisces bruta præferuntur piscibus, nec pisces brutis in aliqua dignitate. brutis in aliqua dignitate.

cap. 12. cap. 12.

3 I ad Corinth. XI, 7. 3 I ad Corinth. XI, 7.

616 616

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUÆSTIO LXV. QUÆSTIO LXV.

Cum homo in statu innocentiæ immortalis sit factus præ aliis Cum homo in statu innocentiæ immortalis sit factus præ aliis animantibus, quomodo communem cum ipsis accepit alimoniam ? animantibus, quomodo communem cum ipsis accepit alimoniam ?

DEINDE quæritur de hoc quod dicit ibi, DEINDE quæritur de hoc quod dicit ibi, Genes. 1, 29 et 30: Ecce dedi vobis om- Genes. 1, 29 et 30: Ecce dedi vobis om- nem herbam afferentem semen super ter- nem herbam afferentem semen super ter- ram, et universa ligna quæ habent in se- ram, et universa ligna quæ habent in se- metipsis sementem generis sui, ut sint metipsis sementem generis sui, ut sint vobis in escam, et cunctis animantibus vobis in escam, et cunctis animantibus terræ. terræ.

1. Et est quæstio Augustini in libro 1. Et est quæstio Augustini in libro III super Genesim ad litteram, et in III super Genesim ad litteram, et in libro Quæstionum Veteris et Novæ legis². libro Quæstionum Veteris et Novæ legis². Quomodo immortalis factus præ aliis Quomodo immortalis factus præ aliis animantibus homo, communem cum animantibus homo, communem cum aliis alimoniam accepit? Cibus enim ad aliis alimoniam accepit? Cibus enim ad restaurationem deperditi est in immor- restaurationem deperditi est in immor- tali autem corpore nihil deperditur: et tali autem corpore nihil deperditur: et ita videtur, quod non indigeat restaura- ita videtur, quod non indigeat restaura- tione ex cibo facto. tione ex cibo facto.

2. Si forte dicat aliquis, quod Angeli 2. Si forte dicat aliquis, quod Angeli patribus apparentes comederunt, et etiam patribus apparentes comederunt, et etiam Dominus post resurrectionem, cum im- Dominus post resurrectionem, cum im- mortalis esset. Occurrit Augustinus sic mortalis esset. Occurrit Augustinus sic dicens, quod Angeli cum patriarchis dicens, quod Angeli cum patriarchis manducaverunt, Genes. xvIII, 9, non in- manducaverunt, Genes. xvIII, 9, non in- digentia, sed benignitate factum est: ut digentia, sed benignitate factum est: ut hominibus. familiaribus congruerent. hominibus. familiaribus congruerent. Christus quoque post resurrectionem Christus quoque post resurrectionem manducavit, ut veram se post mortem manducavit, ut veram se post mortem carnem recepisse monstraret ³. Tales er- carnem recepisse monstraret ³. Tales er- go comestiones dispensative factæ sunt : go comestiones dispensative factæ sunt : ista autem comestio quæ communis est ista autem comestio quæ communis est brutis, ad suppletionem fit indigentiæ : brutis, ad suppletionem fit indigentiæ : indigentia autem in immortali corpore indigentia autem in immortali corpore

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III super Genesim ad litteram, cap 21. litteram, cap 21.

2 IDEM, Lib. Quæstionum Veteris et Novi Te- 2 IDEM, Lib. Quæstionum Veteris et Novi Te-

nulla est, nec esse potest: ergo videtur, nulla est, nec esse potest: ergo videtur, quod talem alimoniam accipere non de- quod talem alimoniam accipere non de-

buit. buit.

3. Adhuc, Aristoteles in libro de Gene- 3. Adhuc, Aristoteles in libro de Gene- ratione et Corruptione dicit, quod << ci- ratione et Corruptione dicit, quod << ci- bus nutrit in quantum potentia est sub- bus nutrit in quantum potentia est sub- stantia caro, et auget in quantum est stantia caro, et auget in quantum est potentia quanta caro. » Si ergo nutrieba- potentia quanta caro. » Si ergo nutrieba- tur Adam ante peccatum, cibus suus tur Adam ante peccatum, cibus suus convertebatur in substantiam carnis et convertebatur in substantiam carnis et ossis ossis

et secundum quod erat quantus et secundum quod erat quantus cibus, fecit additionem quantitatis et cibus, fecit additionem quantitatis et augmenti: ergo caro ejus et corpus ejus augmenti: ergo caro ejus et corpus ejus erat generabile et corruptibile, et aug- erat generabile et corruptibile, et aug- mentabile et diminuibile, quorum nihil mentabile et diminuibile, quorum nihil convenit immortali corpori. convenit immortali corpori.

4. Adhuc, Generatio, ut dicit Avicenna, 4. Adhuc, Generatio, ut dicit Avicenna, fit ex superfluo quartæ digestionis : quod fit ex superfluo quartæ digestionis : quod enim superfluum est ad nutrimentum in- enim superfluum est ad nutrimentum in- dividui, natura segregat ad conservatio- dividui, natura segregat ad conservatio- nem speciei. Secundum hoc ergo in primo nem speciei. Secundum hoc ergo in primo statu ante peccatum Adam motus fuisset statu ante peccatum Adam motus fuisset ad coitum et ad generationem. Et hoc non ad coitum et ad generationem. Et hoc non videtur quia dicit Augustinus, in libro videtur quia dicit Augustinus, in libro de Bono conjugali, quod << nuptiæ sunt de Bono conjugali, quod << nuptiæ sunt bonum mortalium. » Matth. xx11, 29 et bonum mortalium. » Matth. xx11, 29 et 30, ad Sadducæcos dixit Dominus, eo 30, ad Sadducæcos dixit Dominus, eo quod dixerunt in resurrectione esse nu- quod dixerunt in resurrectione esse nu- ptias quando omnes erunt immortales: ptias quando omnes erunt immortales: Erratis, nescientes Scripturas, neque vir- Erratis, nescientes Scripturas, neque vir- tutem Dei. In resurrectione enim, neque tutem Dei. In resurrectione enim, neque nubent, neque nubentur: sed erunt sicut nubent, neque nubentur: sed erunt sicut

stamenti, cap. 19. stamenti, cap. 19.

3 Cf. Joan. xxi, 9. et seq. 3 Cf. Joan. xxi, 9. et seq.

« «

Quæst. 1. Quæst. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 65. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 65.

Angeli Dei in cœlo. Ergo videtur, quod Angeli Dei in cœlo. Ergo videtur, quod néc cibus materialis, nec generatio con- néc cibus materialis, nec generatio con- veniat his qui immortales sunt. veniat his qui immortales sunt.

5. Si propter hoc dicatur, quod dictum 5. Si propter hoc dicatur, quod dictum est hoc propter futurum statum peccati est hoc propter futurum statum peccati in quo necessaria fuerunt et coitus ad re- in quo necessaria fuerunt et coitus ad re- parationem individui et sustentationem parationem individui et sustentationem speciei unde ante peccatum nec come- speciei unde ante peccatum nec come- derunt, nec coierunt. CONTRA: Augusti- derunt, nec coierunt. CONTRA: Augusti- nus in libro XIV de Civitate Dei : nus in libro XIV de Civitate Dei : « Quisquis dicit non fuisse coituros, nec « Quisquis dicit non fuisse coituros, nec generaturos, nisi pecassent primi paren- generaturos, nisi pecassent primi paren- tes, quid dicit, nisi propter numerosita- tes, quid dicit, nisi propter numerosita- tem sanctorum necessarium hominis tem sanctorum necessarium hominis fuisse peccatum ? Si enim non peccan- fuisse peccatum ? Si enim non peccan- do soli remanerent, quia sicut putant, do soli remanerent, quia sicut putant, nisi peccassent, generare non possent, nisi peccassent, generare non possent, profecto ut non soli duo justi homines profecto ut non soli duo justi homines possent esse, sed multi, necessarium possent esse, sed multi, necessarium peccatum fuit. Quod si credere absurdum peccatum fuit. Quod si credere absurdum est, illud potius est credendum, quod est, illud potius est credendum, quod sanctorum numerus quantus supplendæ sanctorum numerus quantus supplendæ illi sufficit beatissimæ civitati, tantus illi sufficit beatissimæ civitati, tantus existeret, et sic nemo peccasset, quantus existeret, et sic nemo peccasset, quantus nunc per Dei gratiam de multitudine nunc per Dei gratiam de multitudine colligitur peccatorum quousque filii hujus colligitur peccatorum quousque filii hujus sæculi generant et generantur. Et ideo il- sæculi generant et generantur. Et ideo il- læ nuptiæ dignæ felicitate paradisi, si læ nuptiæ dignæ felicitate paradisi, si peccatum non fuisset, et diligendam pro- peccatum non fuisset, et diligendam pro- lem gignerent, et pudendam libidinem lem gignerent, et pudendam libidinem non haberent'. >> non haberent'. >>

6. Adhuc, Si non coivissent ante pec- 6. Adhuc, Si non coivissent ante pec- catum, frustra dictum fuisset, Masculum catum, frustra dictum fuisset, Masculum et fœminam creavit eos 2 : et, Crescite, et et fœminam creavit eos 2 : et, Crescite, et multiplicamini ³. multiplicamini ³.

ULTERIUS quæritur, Cum dicit, Ut sint ULTERIUS quæritur, Cum dicit, Ut sint vobis in escam, et cunctis animantibus vobis in escam, et cunctis animantibus terræ, omnique volucri cœli, et univer- terræ, omnique volucri cœli, et univer- sis quæ moventur in terra* : quare non sis quæ moventur in terra* : quare non posuit ibi pisces, cum pisces etiam ve- posuit ibi pisces, cum pisces etiam ve- scantur talibus. scantur talibus.

617 617

ULTERIUS quærit Augustinus, Cum Quest. 2. ULTERIUS quærit Augustinus, Cum Quest. 2. postea dederit homini esum carnis 5, postea dederit homini esum carnis 5, quare non dedit in statu innocentiæ ? quare non dedit in statu innocentiæ ? nam dignior fuisset tunc bono cibo, quam nam dignior fuisset tunc bono cibo, quam postea quando peccavit. postea quando peccavit.

ULTERIUS etiam quærit, Quare cum Quæst. 3. ULTERIUS etiam quærit, Quare cum Quæst. 3. singula creaverat, dixit: Vidit Deus singula creaverat, dixit: Vidit Deus quod esset bonum: omnibus autem crea- quod esset bonum: omnibus autem crea- tis et homine, dixit Deus: Vidit Deus tis et homine, dixit Deus: Vidit Deus cuncta quæ fecerat et erant valde bo- cuncta quæ fecerat et erant valde bo- na ? na ?

6 6

SOLUTIO. Dicendum, quod hoc primum solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod hoc primum solutio. solvit Augustinus ibidem, et bene. Dicit solvit Augustinus ibidem, et bene. Dicit enim sic: « Alia est immortalitas carnis, enim sic: « Alia est immortalitas carnis, quam in Adam accepimus: alia quam in quam in Adam accepimus: alia quam in resurrectione speramus per Christum. resurrectione speramus per Christum. Ille factus est homo immortalis, ut pos- Ille factus est homo immortalis, ut pos- set non mori si non peccaret, moreretur set non mori si non peccaret, moreretur aut emsi peccaret. Filii vero resurrectio- aut emsi peccaret. Filii vero resurrectio- nis æquales erunt Angelis, nec poterunt nis æquales erunt Angelis, nec poterunt ultra peccare, nec mori. Caro igitur no- ultra peccare, nec mori. Caro igitur no- stra post resurrectionem non egebit ci- stra post resurrectionem non egebit ci- borum refectione: quia nec fame, nec borum refectione: quia nec fame, nec lassitudine, nec aliqua infirmitate poterit lassitudine, nec aliqua infirmitate poterit corrumpi. Caro Adæ ante peccatum ita corrumpi. Caro Adæ ante peccatum ita immortalis est creata, ut per alimoniam immortalis est creata, ut per alimoniam adjuta, esset mortis et doloris expers '. » adjuta, esset mortis et doloris expers '. »

Ad argumentum dicendum, quod im- Ad argumentum dicendum, quod im- mortalitas Adæ animalis corporis est: mortalitas Adæ animalis corporis est: animale autem corpus est quod cibo eget, animale autem corpus est quod cibo eget, et ad refectionem substantiæ, et ad aug- et ad refectionem substantiæ, et ad aug- mentationem naturalem. Unde licet per mentationem naturalem. Unde licet per talem comestionem non restauretur de- talem comestionem non restauretur de- perditum, tamen esu ligni vitæ contine- perditum, tamen esu ligni vitæ contine- tur in esse virtute, et debitam quantita- tur in esse virtute, et debitam quantita- tem acceperat in incremento: et ideo tem acceperat in incremento: et ideo sapientia cuncta ordinante, communem sapientia cuncta ordinante, communem accepit cum aliis animalibus alimoniam accepit cum aliis animalibus alimoniam propter corporis animalitatem : licet om- propter corporis animalitatem : licet om- nino non eumdem haberet effectum in nino non eumdem haberet effectum in

Ad 1. Ad 1.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Civitate Dei, cap. 23. cap. 23.

* Genes. 1, 27. * Genes. 1, 27.

3 Ibidem, y. 28. 3 Ibidem, y. 28.

* Genes. 1, 29, et 30. * Genes. 1, 29, et 30.

8 Cf. Genes, 1x, 2 et seq. 8 Cf. Genes, 1x, 2 et seq.

6 Genes. 1, 31. 6 Genes. 1, 31.

7 S. AUGUSTINUS, Lib. III super Genesim ad 7 S. AUGUSTINUS, Lib. III super Genesim ad litteram, cap. 2. Et habetur in libro II Senten- litteram, cap. 2. Et habetur in libro II Senten- tiarum, Dist. XIX, cap. De hac vero. Cf. editio- tiarum, Dist. XIX, cap. De hac vero. Cf. editio- tinem nostram opp. 3. Alberti, Tom. XXVII, tinem nostram opp. 3. Alberti, Tom. XXVII, pag. 335. pag. 335.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

618 618

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

suo corpore et corporibus aliorum ani- suo corpore et corporibus aliorum ani- malium, eo quod etiam animalitas non malium, eo quod etiam animalitas non erat ejusdem rationis in suo corpore et erat ejusdem rationis in suo corpore et in corporibus aliorum animalium. Et hoc in corporibus aliorum animalium. Et hoc est quod dicit Apostolus, I ad Corinth. est quod dicit Apostolus, I ad Corinth. xv, 44 Seminatur corpus animale, xv, 44 Seminatur corpus animale, surget corpus spiritale. Et infra, y. 46 : surget corpus spiritale. Et infra, y. 46 : Sed non prius quod spiritale est, sed Sed non prius quod spiritale est, sed quod animale, deinde quod spiritale, quod animale, deinde quod spiritale, supple, est. supple, est.

AD ALIUD dicendum, quod illa come- AD ALIUD dicendum, quod illa come- stio Domini post resurrectionem et alio- stio Domini post resurrectionem et alio- rum, dispensative facta est, sicut dictum rum, dispensative facta est, sicut dictum est in objiciendo: et quæ est in animali est in objiciendo: et quæ est in animali corpore ad suppletionem indigentiæ est, corpore ad suppletionem indigentiæ est, sed non est ejusdem rationis indigentia sed non est ejusdem rationis indigentia cum corpore hominis et aliorum anima- cum corpore hominis et aliorum anima- lium, sicut nec ejusdem rationis fuit lium, sicut nec ejusdem rationis fuit animalitas Adæ et aliorum anima- animalitas Adæ et aliorum anima- lium. lium.

AD ALIUD dicendum, quod cibus con- AD ALIUD dicendum, quod cibus con- vertebatur secundum naturam scilicet vertebatur secundum naturam scilicet cibi in substantiam et in augmentum : cibi in substantiam et in augmentum : nec caro Adæ simpliciter fuit ingenera- nec caro Adæ simpliciter fuit ingenera- bilis et incorruptibilis secundum totum bilis et incorruptibilis secundum totum et secundum partem: sed fuit incorru- et secundum partem: sed fuit incorru- ptibilis secundum potentiam, ita quod ptibilis secundum potentiam, ita quod posset non corrumpi per mortem si non posset non corrumpi per mortem si non peccaret : : et posset si peccaret corrumpi peccaret : : et posset si peccaret corrumpi secundum totum, hoc est, secundum se- secundum totum, hoc est, secundum se- parationem animæ a corpore et talis parationem animæ a corpore et talis caro recipere poterat additionem ex ci- caro recipere poterat additionem ex ci- bo et aliquid poterat ab ea descindi, bo et aliquid poterat ab ea descindi, sed non decisione inducente defectum sed non decisione inducente defectum vel corruptionem. vel corruptionem.

AD ALIUD dicendum, quod sicut patet AD ALIUD dicendum, quod sicut patet ex auctoritate Augustini in libro XIV de ex auctoritate Augustini in libro XIV de Civitate Dei, nuptiæ fuissent in statu in- Civitate Dei, nuptiæ fuissent in statu in- nocentiæ si permansissent, et fuissent ex nocentiæ si permansissent, et fuissent ex superfluo quartæ digestionis sicut et superfluo quartæ digestionis sicut et nunc hoc enim solum superfluum, quia nunc hoc enim solum superfluum, quia assimilatum est membris omnibus et sin- assimilatum est membris omnibus et sin- gulis, virtutem formativam habet ad om- gulis, virtutem formativam habet ad om- nia membra formanda. Sed illa decisio et nia membra formanda. Sed illa decisio et separatio nec induxisset senium, nec ali- separatio nec induxisset senium, nec ali- quem defectum, sed tantum ex virtute quem defectum, sed tantum ex virtute cordis et membrorum et maxime cerebri cordis et membrorum et maxime cerebri profecisset ad generationem. profecisset ad generationem.

AD ALIUD dicendum, quod illa respon- AD ALIUD dicendum, quod illa respon-

sio non valet, et bene improbatur per sio non valet, et bene improbatur per auctoritatem. Augustini. auctoritatem. Augustini.

AD ALIUD dicendum eodem modo. AD ALIUD dicendum eodem modo.

Ad 6. Ad 6.

AD ID quod ulterius quæritur de pi- Ad quæst. 1. AD ID quod ulterius quæritur de pi- Ad quæst. 1. scibus, dicendum quod pisces quia aquæ scibus, dicendum quod pisces quia aquæ ornatus sunt, aquosum communiter ac- ornatus sunt, aquosum communiter ac- cipiunt nutrimentum et hoc est nec cipiunt nutrimentum et hoc est nec herba simpliciter manens in specie her- herba simpliciter manens in specie her- bæ, nec lignum. Et ideo inter animalia bæ, nec lignum. Et ideo inter animalia non numerantur pisces: quia non com- non numerantur pisces: quia non com- mune cum terrestribus accipiunt alimen- mune cum terrestribus accipiunt alimen- tum. tum.

AD ALIUD respondendum est per Be- AD ALIUD respondendum est per Be- dam in Glossa ibidem sic : « Patet, quod dam in Glossa ibidem sic : « Patet, quod ante peccatum hominis terra nihil no- ante peccatum hominis terra nihil no- xium protulit, non herbam venenatam, xium protulit, non herbam venenatam, non arborem sterilem: omnibus enim non arborem sterilem: omnibus enim herba et ligna data sunt hominibus, vo- herba et ligna data sunt hominibus, vo- latilibus, et animantibus terræ in escam. latilibus, et animantibus terræ in escam. Unde patet, quod tunc homines anima- Unde patet, quod tunc homines anima- lium esu non vivebant, sed concorditer lium esu non vivebant, sed concorditer herbis et fructibus vescebantur. Post pec- herbis et fructibus vescebantur. Post pec- catum autem non factus fuit dignior me- catum autem non factus fuit dignior me- liori cibo. Sed quia ex peccato orta fuit liori cibo. Sed quia ex peccato orta fuit infirmitas, necessarius fuit convenientior infirmitas, necessarius fuit convenientior cibus ad sustentationem: et ideo ex pro- cibus ad sustentationem: et ideo ex pro- videntia Dei datus fuit ei esus carnium, videntia Dei datus fuit ei esus carnium, sine quo infirmitas humana sustentari et sine quo infirmitas humana sustentari et reparari non poterat. reparari non poterat.

AD ULTIMUM dicendum, quod dicit: AD ULTIMUM dicendum, quod dicit: Erant valde bona, de omnibus creatis et Erant valde bona, de omnibus creatis et homine ideo, quia duplicem tunc habe- homine ideo, quia duplicem tunc habe- bant bonitatem, scilicet bonitatem sin- bant bonitatem, scilicet bonitatem sin- gularem, qua singula bona sunt, et bo- gularem, qua singula bona sunt, et bo- nitatem ordinis inter se ad hominem qua nitatem ordinis inter se ad hominem qua valde bona effecta sunt. Et hoc notatur valde bona effecta sunt. Et hoc notatur ex modo loquendi: quia quasi conclu- ex modo loquendi: quia quasi conclu- dendo ex omnibus præmissis dicit : Vidit dendo ex omnibus præmissis dicit : Vidit Deus cuncta quæ fecerat: et erant valde Deus cuncta quæ fecerat: et erant valde bona. Et hoc est quod dicit Augustinus ibi- bona. Et hoc est quod dicit Augustinus ibi- dem in Glossa, ubi dicit sic: « Deus om- dem in Glossa, ubi dicit sic: « Deus om- nia sic ordinavit, ut si qua sigillatim nia sic ordinavit, ut si qua sigillatim fiunt delinquendo deformia, semper ta- fiunt delinquendo deformia, semper ta- men ex eis universitas fit formosa. » Et men ex eis universitas fit formosa. » Et ibidem dicit Augustinus, quod singula- ibidem dicit Augustinus, quod singula- riter homine facto non dixit: Vidit Deus riter homine facto non dixit: Vidit Deus

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

Ad queest. ? Ad queest. ?

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 66. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 66.

quod esset bonum, quia præsciebat eum quod esset bonum, quia præsciebat eum peccaturum, nec in perfecta imagine fore peccaturum, nec in perfecta imagine fore mansurum qui enim sigillatim bonus mansurum qui enim sigillatim bonus est, magis cum omnibus bonus est, sed est, magis cum omnibus bonus est, sed

619 619

non convertitur. Cautum ergo erat, ut non convertitur. Cautum ergo erat, ut diceret, quod in præsenti esset, et præ- diceret, quod in præsenti esset, et præ- scientiam futuri significaret. scientiam futuri significaret.

QUESTIO LXVI. QUESTIO LXVI.

Utrum universum perfectum sit, vel non ? et, Qua perfectione Utrum universum perfectum sit, vel non ? et, Qua perfectione perfectum sit ¹ ? perfectum sit ¹ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, Genes. 11, 1 Igitur perfecti sunt coli Genes. 11, 1 Igitur perfecti sunt coli

et terra. et terra.

Ratione cujus quæritur de perfectione Ratione cujus quæritur de perfectione universi, utrum perfectum sit vel non, et universi, utrum perfectum sit vel non, et qua perfectione perfectum sit, et in quo qua perfectione perfectum sit, et in quo consistat perfectio ejus ? consistat perfectio ejus ?

Determinat autem Aristoteles in V Determinat autem Aristoteles in V primæ philosopihæ modos quibus dicitur primæ philosopihæ modos quibus dicitur perfectum. perfectum.

Primus est quod perfectum dicitur Primus est quod perfectum dicitur unum quidem extra quod non est accipe- unum quidem extra quod non est accipe- re ullam particulam, ut tempus perfe- re ullam particulam, ut tempus perfe- ctum singulorum, hoc est, extra quod ctum singulorum, hoc est, extra quod non est accipere tempus aliquod quod sit non est accipere tempus aliquod quod sit hujus temporis. hujus temporis.

Secundus est, quod dicuntur perfecta Secundus est, quod dicuntur perfecta secundum virtutem et bene, quæ sunt in secundum virtutem et bene, quæ sunt in ultimo suæ virtutis vel bonitatis, non ultimo suæ virtutis vel bonitatis, non habentia hyperbolen, hoc est, defectum habentia hyperbolen, hoc est, defectum ad genus artis et actum formæ in quo ad genus artis et actum formæ in quo perfecta esse dicuntur, ut perfectus medi- perfecta esse dicuntur, ut perfectus medi- cus et perfectus fistulator, quando secun- cus et perfectus fistulator, quando secun- dum speciem propriæ virtutis in nullo dum speciem propriæ virtutis in nullo deficiunt. Et hoc per translationem trans- deficiunt. Et hoc per translationem trans- sumitur etiam ad malum, sicut dicimus sumitur etiam ad malum, sicut dicimus sycophantem perfectum, et latronem sycophantem perfectum, et latronem perfectum. Tales etiam transferendo bo- perfectum. Tales etiam transferendo bo-

1 Cf. opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ de 1 Cf. opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ de Creaturis, Tract. II, Quæst. 81, Art. 1 ét 2. Tom. Creaturis, Tract. II, Quæst. 81, Art. 1 ét 2. Tom.

nos dicimus, ut latronem bonum, et sy- nos dicimus, ut latronem bonum, et sy- cophantem, id est mendacem bonum. Est cophantem, id est mendacem bonum. Est enim virtus, hoc est, extremum cujusli- enim virtus, hoc est, extremum cujusli- bet secundum habitum vel formam per- bet secundum habitum vel formam per- fectio quædam. Quodlibet enim perfe- fectio quædam. Quodlibet enim perfe- ctum et substantia omnis tunc perfecta ctum et substantia omnis tunc perfecta est, quando secundum speciem propriæ est, quando secundum speciem propriæ virtutis in nulla deficit parte virtutis se- virtutis in nulla deficit parte virtutis se- cundum naturam suæ mensuræ. cundum naturam suæ mensuræ.

Tertio modo dicuntur perfecta, quibus Tertio modo dicuntur perfecta, quibus inest finis studiosus et bonus. Et hujus inest finis studiosus et bonus. Et hujus ratio est, quia omnia secundum habere ratio est, quia omnia secundum habere sive contingere finem perfecta sunt. Et sive contingere finem perfecta sunt. Et hoc ideo est, quia finis uniuscujusque hoc ideo est, quia finis uniuscujusque ultimorum aliquid est. Et hunc modum ultimorum aliquid est. Et hunc modum etiam ad prava transferentes dicimus etiam ad prava transferentes dicimus perfecte perdi et perfecte corrumpi, quan- perfecte perdi et perfecte corrumpi, quan- do nihil deest corruptioni et malo, sed in do nihil deest corruptioni et malo, sed in ultimo est, propter quod mors secundum ultimo est, propter quod mors secundum metaphoram finis dicitur, eo quod ambo, metaphoram finis dicitur, eo quod ambo, finis scilicet et mors, ultima sunt. Et in finis scilicet et mors, ultima sunt. Et in hoc differt finis a morte: quia finis est hoc differt finis a morte: quia finis est ultimum cujus causa fit quidquid fit. ultimum cujus causa fit quidquid fit. Mors autem ultimum simpliciter post Mors autem ultimum simpliciter post quod nihil est de re. Et hoc est quod di- quod nihil est de re. Et hoc est quod di- cit Augustinus in Glossa super illud cit Augustinus in Glossa super illud Apostoli, ad Roman. xx, 4 : Finis legis Apostoli, ad Roman. xx, 4 : Finis legis Christus quod duplex est finis, scilicet Christus quod duplex est finis, scilicet

XXXV hujusce novæ editionis. XXXV hujusce novæ editionis.

620 620

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

consumptionis, sicut panem dicimus ha- consumptionis, sicut panem dicimus ha- bere finem quando consumptus est : et bere finem quando consumptus est : et consummationis, sicut quando res habet consummationis, sicut quando res habet ultimum in quo consummata et perfecta ultimum in quo consummata et perfecta

est. est.

Hos autem modos Philosophus reducit Hos autem modos Philosophus reducit in duos, scilicet perfectum dictum secun- in duos, scilicet perfectum dictum secun- dum se, et in perfectum dictum secun- dum se, et in perfectum dictum secun- dum metaphoram et non per se. Secun- dum metaphoram et non per se. Secun- dum se, quando secundum virtutem et dum se, quando secundum virtutem et bene in nullo deficiunt, nec hyperbolen, bene in nullo deficiunt, nec hyperbolen, hoc est, defectum habent, nec extra ali- hoc est, defectum habent, nec extra ali- quid recipiunt. Alia non secundum se, quid recipiunt. Alia non secundum se, quæ non habent hyperbolen sive defe- quæ non habent hyperbolen sive defe- ctum in ultimo genere, nec aliquid extra ctum in ultimo genere, nec aliquid extra illud genus recipiunt : et sic species per- illud genus recipiunt : et sic species per- fecti non sunt secundum se, quæ non di- fecti non sunt secundum se, quæ non di- cuntur secundum bene in nullo deficere, cuntur secundum bene in nullo deficere, sed sunt perfecte in faciendo aliquid tale : sed sunt perfecte in faciendo aliquid tale : aut quia aliter dicuntur juxta primum aut quia aliter dicuntur juxta primum modum dicta perfecta: scilicet quia ni- modum dicta perfecta: scilicet quia ni- hil deest in habitu vel arte vel specie se- hil deest in habitu vel arte vel specie se- cundum quam dicitur esse perfectum. cundum quam dicitur esse perfectum. Simpliciter enim perfectum est, cui nihil Simpliciter enim perfectum est, cui nihil deest. deest.

Quando ergo dicitur universitas perfe- Quando ergo dicitur universitas perfe- cta secundum opus creationis, disposi- cta secundum opus creationis, disposi- tionis, et ornatus, non potest dici perfe- tionis, et ornatus, non potest dici perfe- ctum cui nihil deest: hac enim perfectione ctum cui nihil deest: hac enim perfectione solus Deus perfectus est. Nec potest dici solus Deus perfectus est. Nec potest dici perfectum extra quod nihil sit de bono: perfectum extra quod nihil sit de bono: quia hoc modo solus Deus perfectus est. quia hoc modo solus Deus perfectus est. Nec potest dici perfectum per translatio- Nec potest dici perfectum per translatio- nem, sicut fur vel mendax perfectus di- nem, sicut fur vel mendax perfectus di- citur, eo quod attingit ultimum sui ha- citur, eo quod attingit ultimum sui ha- bitus, quando in arte furandi vel arte bitus, quando in arte furandi vel arte mentiendi attingit ultimum: quia dicit mentiendi attingit ultimum: quia dicit Plato in Timæo, quod « mundus imperfec- Plato in Timæo, quod « mundus imperfec- tæ rei similis, minime perfectus esset. » Ma- tæ rei similis, minime perfectus esset. » Ma- lo autem simile, imperfecto simile est. Ma- lo autem simile, imperfecto simile est. Ma- lum autem imperfectum est. Et ideo mun- lum autem imperfectum est. Et ideo mun- dus talem perfectionem habere non potest. dus talem perfectionem habere non potest. Quæritur ergo, Quomodo perfectus Quæritur ergo, Quomodo perfectus est? Dicitur enim in textu Genesis, 11, est? Dicitur enim in textu Genesis, 11, 2, quod complevit Deus die septimo 2, quod complevit Deus die septimo opus suum quod fecerat. Completum opus suum quod fecerat. Completum autem non est, nisi quod attingit finem autem non est, nisi quod attingit finem

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei,

intentum ab opifice, post quem finem intentum ab opifice, post quem finem et extra quem finem nihil est de perti- et extra quem finem nihil est de perti- nentibus ad esse. Sic enim completam et nentibus ad esse. Sic enim completam et perfectam dicimus esse domum et homi- perfectam dicimus esse domum et homi- nem et unumquodque aliorum, quando nem et unumquodque aliorum, quando scilicet omnia habet intra se quæ secun- scilicet omnia habet intra se quæ secun- dum rationem finis ultimi requiruntur dum rationem finis ultimi requiruntur ad esse ipsius. Et hoc modo mundus di- ad esse ipsius. Et hoc modo mundus di- citur esse perfectus, quando per opus citur esse perfectus, quando per opus creationis, dispositionis, vel ornatus, om- creationis, dispositionis, vel ornatus, om- nia attingit quæ pertinebant ad esse ip- nia attingit quæ pertinebant ad esse ip- sius et de omnibus nihil remanserat sius et de omnibus nihil remanserat extra. extra.

Secundum hoc ergo videtur, quod ma- Secundum hoc ergo videtur, quod ma- la sint de perfectione mundi. la sint de perfectione mundi.

1. Dicit enim Augustinus in libro XI 1. Dicit enim Augustinus in libro XI de Civitate Dei', quod « contrariorum de Civitate Dei', quod « contrariorum oppositione sæculi pulchritudo componi- oppositione sæculi pulchritudo componi- tur » bonum autem et malum opposita tur » bonum autem et malum opposita sunt: mala ergo faciunt ad pulchritudi- sunt: mala ergo faciunt ad pulchritudi- nem universi: pulchritudo vero de per- nem universi: pulchritudo vero de per- fectione universi est: ergo faciunt ad fectione universi est: ergo faciunt ad perfectionem. perfectionem.

2. Adhuc Augustinus super Genesim 2. Adhuc Augustinus super Genesim ad litteram: » Mala autem nullo modo ad litteram: » Mala autem nullo modo efficiunt, ut ipsa recte ordinata cum toto efficiunt, ut ipsa recte ordinata cum toto ac universo faciant ad perfectionem uni- ac universo faciant ad perfectionem uni- versi. » versi. »

3. Adhuc, Cujus defectus non minuit 3. Adhuc, Cujus defectus non minuit alicujus perfectionem, nihil facit ad per- alicujus perfectionem, nihil facit ad per- fectionem illius, sed potius minuit eam : fectionem illius, sed potius minuit eam : defectus mali sive absentia minuit de defectus mali sive absentia minuit de perfectione ejus in quo malum dicitur perfectione ejus in quo malum dicitur esse: ergo malum nihil facit ad perfe- esse: ergo malum nihil facit ad perfe- ctionem universi. CONTRA: Deficientibus ctionem universi. CONTRA: Deficientibus Angelis, dicit Augustinus quod nihil Angelis, dicit Augustinus quod nihil deficit de perfectione universi. Et dicit deficit de perfectione universi. Et dicit sic in libro de Libero arbitrio : « Si sic in libro de Libero arbitrio : « Si omnes peccassent Angeli, nullam ino- omnes peccassent Angeli, nullam ino- piam facerent ad regendum imperium piam facerent ad regendum imperium suum creatori Angelorum. » Si hoc est suum creatori Angelorum. » Si hoc est verum de defectu bonorum Angelorum : verum de defectu bonorum Angelorum : tunc videtur, quod nec bona nec mala tunc videtur, quod nec bona nec mala faciunt ad perfectionem universi. faciunt ad perfectionem universi.

4. Adhuc, Augustinus in libro de 4. Adhuc, Augustinus in libro de Libero arbitrio : « Si ipsa angelica crea- Libero arbitrio : « Si ipsa angelica crea- tura peccaret, adhuc sufficeret Dei 'po- tura peccaret, adhuc sufficeret Dei 'po-

cap. 18. cap. 18.

Sed contra. Sed contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT, XI, QUÆST. 66. IN II P. SUM. THEOL. TRACT, XI, QUÆST. 66.

testas ad regendam istam universitatem, testas ad regendam istam universitatem, ut omnibus congruenter digna tribueret, ut omnibus congruenter digna tribueret, nihilque in universitate sua turpe aut nihilque in universitate sua turpe aut indecorum esse permitteret. » Ex hoc indecorum esse permitteret. » Ex hoc accipitur, quod nec in bonis majoribus accipitur, quod nec in bonis majoribus vel minoribus positis vel deficientibus vel minoribus positis vel deficientibus consistit perfectio universi, sed potius consistit perfectio universi, sed potius in perfectione divinæ potestatis mundum in perfectione divinæ potestatis mundum regentis. regentis.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Dicit Augustinus in libro XII de 1. Dicit Augustinus in libro XII de Civitate Dei, sic : « Coelestibus non Civitate Dei, sic : « Coelestibus non fuerant terrena coæquanda : nec ideo fuerant terrena coæquanda : nec ideo universitati deesse ista terrena debue- universitati deesse ista terrena debue- runt, quia sunt illa meliora. Cum enim runt, quia sunt illa meliora. Cum enim in his locis (terrenis scilicet) ubi talia in his locis (terrenis scilicet) ubi talia esse competebat, alia aliis deficientibus esse competebat, alia aliis deficientibus oriuntur, et succumbunt minora majo- oriuntur, et succumbunt minora majo- ribus, atque in qualitates superantium ribus, atque in qualitates superantium separata vertuntur, rerum est ordo trans- separata vertuntur, rerum est ordo trans- euntium. » Ex hoc accipitur, quod euntium. » Ex hoc accipitur, quod tam minora quam majora ad mundi tam minora quam majora ad mundi faciunt perfectionem. faciunt perfectionem.

2. Adhuc, Augustinus in libro XI de 2. Adhuc, Augustinus in libro XI de Civitate Dei: «Est quidam æstimationis Civitate Dei: «Est quidam æstimationis modus, ut quædam sensu carentia (pe- modus, ut quædam sensu carentia (pe- cunias scilicet) quibusdam sentientibus cunias scilicet) quibusdam sentientibus præponamus ². » Ex hoc accipitur, quod præponamus ². » Ex hoc accipitur, quod cum omnia ordinata sint ad hominem, cum omnia ordinata sint ad hominem, quæ non conferunt homini, non confe- quæ non conferunt homini, non confe- runt ad perfectionem universi: ergo a runt ad perfectionem universi: ergo a destructione consequentis, cum omnia et destructione consequentis, cum omnia et bona et mala ad aliquem usum conferant bona et mala ad aliquem usum conferant hominum, sicut in præhabitis habitum hominum, sicut in præhabitis habitum est, videtur quod omnia et nociva et est, videtur quod omnia et nociva et non nociva, et mala et bona conferant non nociva, et mala et bona conferant ad perfectionem universi. ad perfectionem universi.

3. Adhuc, Augustinus in libro XI de 3. Adhuc, Augustinus in libro XI de Civitate Dei « Non attendunt quidam Civitate Dei « Non attendunt quidam imperiti quam in suis locis naturisque imperiti quam in suis locis naturisque vigeant omnia et singula, pulchroque vigeant omnia et singula, pulchroque ordine disponantur: quantumque uni- ordine disponantur: quantumque uni- versitati rerum pro suis portionibus de- versitati rerum pro suis portionibus de- coris tamquam in communem rempubli- coris tamquam in communem rempubli- cam conferant, vel nobisipsis si eis con- cam conferant, vel nobisipsis si eis con-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, cap. cap.

4. 4.

2 IDEM, Ibidem, Lib. XI, cap. 16. 2 IDEM, Ibidem, Lib. XI, cap. 16.

621 621

gruenter atque scienter utamur, commo- gruenter atque scienter utamur, commo- ditatis attribuant : ita ut venena ipsa ditatis attribuant : ita ut venena ipsa convenienter adhibita in salubria medi- convenienter adhibita in salubria medi- camenta vertantur ³. » camenta vertantur ³. »

ULTERIUS quæritur, In quo consistat Queest. 1. ULTERIUS quæritur, In quo consistat Queest. 1. perfectio universi? perfectio universi?

1. Dicunt enim quidam Philosophi, 1. Dicunt enim quidam Philosophi, Platonem sequentes, quod consistit in Platonem sequentes, quod consistit in ea quam Plato vocat mundi animam ea quam Plato vocat mundi animam intellectualem, sic dicens in Timæo : intellectualem, sic dicens in Timæo : « Animam vero immediate ejus locavit, « Animam vero immediate ejus locavit, eamdemque per omnem globum æqua- eamdemque per omnem globum æqua- liter porrigi jussit. » Et ratio sua est, liter porrigi jussit. » Et ratio sua est, quia perfectum corpus non est sine quia perfectum corpus non est sine anima, nec perfecta anima sine intelle- anima, nec perfecta anima sine intelle- ctu. Et hoc videtur sentire Augustinus, ctu. Et hoc videtur sentire Augustinus, qui sic dicit in libro primo Retractatio- qui sic dicit in libro primo Retractatio- num : « Corpus subsistit eo ipso quod num : « Corpus subsistit eo ipso quod animatur, sive universaliter ut mundus, animatur, sive universaliter ut mundus, sive particulariter ut unumquodque ani- sive particulariter ut unumquodque ani- mal intra mundum 4. >> mal intra mundum 4. >>

2. Adhuc, Ibidem paulo post, « Est 2. Adhuc, Ibidem paulo post, « Est quædam spiritualis virtus et vitalis, quædam spiritualis virtus et vitalis, etiamsi mundus non sit animal: quæ etiamsi mundus non sit animal: quæ virtus in Angelis sanctis ad decorandum virtus in Angelis sanctis ad decorandum alque administrandum mundum Deo alque administrandum mundum Deo servit et a quibus hoc non intelligitur, servit et a quibus hoc non intelligitur,

rectissime tamen creditur. » rectissime tamen creditur. »

3. Dicit etiam Augustinus in libro 3. Dicit etiam Augustinus in libro VII de Civitate Dei, quod Varro Philo- VII de Civitate Dei, quod Varro Philo- sophus opinatus est, Deum esse animam sophus opinatus est, Deum esse animam mundi, sic dicens : « Deus est anima, mundi, sic dicens : « Deus est anima, molu et ratione mundum gubernans. » molu et ratione mundum gubernans. »

SED CONTRARIUM hujus est quod dicit Sed contra. SED CONTRARIUM hujus est quod dicit Sed contra. Augustinus in libro IV de Civitate Dei, Augustinus in libro IV de Civitate Dei, contra eumdem Philosophum sic di- contra eumdem Philosophum sic di- cens : « Si anima mundi Deus est, eique cens : « Si anima mundi Deus est, eique animæ mundus ut corpus est, ut sit unum animæ mundus ut corpus est, ut sit unum animal constans ex anima et corpore: animal constans ex anima et corpore: cum tota moles hujus mundi vivificetur cum tota moles hujus mundi vivificetur ex hac anima, quis non videat quanta ex hac anima, quis non videat quanta impietas consequatur, ut quod calcaverit impietas consequatur, ut quod calcaverit quisque, partem Dei calcet et in omni quisque, partem Dei calcet et in omni animante occidendo pars Dei trucidetur. animante occidendo pars Dei trucidetur.

3 IDEM, Ibidem, Lib. XI, cap. 22. 3 IDEM, Ibidem, Lib. XI, cap. 22. IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 5. IDEM, Lib. I Retractationum, cap. 5. IDEM, Lib. VII de Civitate Dei, cap. 12. IDEM, Lib. VII de Civitate Dei, cap. 12.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Solutio. Solutio.

622 622

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quod cum impium sit et irreligiosum di- Quod cum impium sit et irreligiosum di- cere, non est Deus anima mundi¹. » cere, non est Deus anima mundi¹. »

ULTERIUS adhuc quæritur, Si perfectio ULTERIUS adhuc quæritur, Si perfectio mundi (ut Plato dicit in secunda parte mundi (ut Plato dicit in secunda parte Timæi) consistit in generibus et specie- Timæi) consistit in generibus et specie- bus, ita quod nullum genus et nulla bus, ita quod nullum genus et nulla species desit vel consistit in perfectio- species desit vel consistit in perfectio- ne cujuslibet quod unum est in nu- ne cujuslibet quod unum est in nu- mero? mero?

Et videtur, quod in generibus, ut dicit Et videtur, quod in generibus, ut dicit Plato. Plato.

1. Mundus enim dicitur perfectus in 1. Mundus enim dicitur perfectus in Genesi, cum Deus complevit opus suum, Genesi, cum Deus complevit opus suum, ita quod postea nihil fecit : sed tunc ita quod postea nihil fecit : sed tunc omnia non erant completa quæ sunt omnia non erant completa quæ sunt unum numero: multa enim postea facta unum numero: multa enim postea facta sunt, quorum quodlibet unum numero sunt, quorum quodlibet unum numero est ergo videtur, quod sit in generibus est ergo videtur, quod sit in generibus et causarum et principiorum mundi, quæ et causarum et principiorum mundi, quæ omnia perfecta tunc fuerunt et consum- omnia perfecta tunc fuerunt et consum- mata. mata.

2 Adhuc, Augustinus ibidem in Glossa 2 Adhuc, Augustinus ibidem in Glossa super illud, Requievit Deus die septimo super illud, Requievit Deus die septimo ab universo opere quod patrarat, dicit ab universo opere quod patrarat, dicit sic: « Potest intelligi Deum requievis- sic: « Potest intelligi Deum requievis- se a condendis generibus creaturæ : se a condendis generibus creaturæ : quia ultra non condidit aliqua genera quia ultra non condidit aliqua genera nova. Deinceps autem usque nunc ope- nova. Deinceps autem usque nunc ope- ratur eorumdem generum administratio- ratur eorumdem generum administratio- nem. Et ibidem, « Non defuit tunc nem. Et ibidem, « Non defuit tunc aliquod causaliter conditum quod postea aliquod causaliter conditum quod postea visibiliter condebatur. » Ex his videtur, visibiliter condebatur. » Ex his videtur, quod mundus non fuit perfectus, nisi quod mundus non fuit perfectus, nisi in generibus et speciebus causarum : et in generibus et speciebus causarum : et non quod omnes essent ibi partes mundi non quod omnes essent ibi partes mundi quæ sunt unum numero. quæ sunt unum numero.

SOLUTIO. Dicendum, quod mundus SOLUTIO. Dicendum, quod mundus perfectus est. Et hujus rationem melio- perfectus est. Et hujus rationem melio- rem dicit Plato in Timæo: quia scilicet rem dicit Plato in Timæo: quia scilicet a perfecto opifice non dicebat esse nisi a perfecto opifice non dicebat esse nisi perfectum. Aliter enim opus non re- perfectum. Aliter enim opus non re- sponderet exemplari artis, quod est in sponderet exemplari artis, quod est in mente artificis, et ideo dicit, quod a mente artificis, et ideo dicit, quod a perfecto processit perfectum, et ab uno perfecto processit perfectum, et ab uno unum. Et hoc est etiam quod dicit unum. Et hoc est etiam quod dicit