Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Solutio. Solutio.

582 582

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sed secundum hoc signum videtur dici Sed secundum hoc signum videtur dici causa et sic superiora, luminaria scili- causa et sic superiora, luminaria scili- cet et stellæ, causæ videntur esse inferio- cet et stellæ, causæ videntur esse inferio-

rum. rum.

1. Adhuc, Job, IX, 9: Qui facit Arctu- 1. Adhuc, Job, IX, 9: Qui facit Arctu- rum et Oriona, et Hyadas et interiora rum et Oriona, et Hyadas et interiora Austri. Istæ stellæ, sicut dicit Gregorius Austri. Istæ stellæ, sicut dicit Gregorius ibi, Hyadæ dicuntur, quia pluvias susci- ibi, Hyadæ dicuntur, quia pluvias susci- tant et tempestates, et horum sunt signa. tant et tempestates, et horum sunt signa. Ergo signum ponitur ibi pro causa. Ergo signum ponitur ibi pro causa.

il- il-

2. Adhuc, Job, XXXVIII, 31, super 2. Adhuc, Job, XXXVIII, 31, super lud Numquid conjungere valebis mi- lud Numquid conjungere valebis mi- cantes stellas Pleiadas, aut gyrum Ar- cantes stellas Pleiadas, aut gyrum Ar- cturi poteris dissipare? Dicit Gregorius, cturi poteris dissipare? Dicit Gregorius, quod Pleiades dicuntur, quasi pluviades: quod Pleiades dicuntur, quasi pluviades: quia pluvias et tempestates suscitant, et quia pluvias et tempestates suscitant, et sunt signa talium. Videtur ergo, quod si- sunt signa talium. Videtur ergo, quod si- gnum idem sit quod causa. gnum idem sit quod causa.

ULTERIUS quæritur, Quomodo sint in ULTERIUS quæritur, Quomodo sint in tempora, cum tempus ante fuit? tempora, cum tempus ante fuit?

ADHUC, Quomodo sint in dies, cum tres ADHUC, Quomodo sint in dies, cum tres ante præcesserunt. ante præcesserunt.

SOLUTIO. Dicendum, quod signum di- SOLUTIO. Dicendum, quod signum di- citur multis modis. Uno modo sicut dicit citur multis modis. Uno modo sicut dicit Augustinus, signum est quod præter Augustinus, signum est quod præter speciem quam ingerit sensibus, aliud fa- speciem quam ingerit sensibus, aliud fa- cit in notitiam venire. Et sic signum cit in notitiam venire. Et sic signum accipitur proprie in sacramentis. Alio accipitur proprie in sacramentis. Alio modo dicitur signum causa communis, modo dicitur signum causa communis, non proprie innuens aliquem effectum, et non proprie innuens aliquem effectum, et non de necessitate inducens. Et hoc modo non de necessitate inducens. Et hoc modo luminaria cœli sunt in signa ex situ radia- luminaria cœli sunt in signa ex situ radia- tionis in conjunctione vel præventione tionis in conjunctione vel præventione vel alia radiatione oppositionis, scilicet vel alia radiatione oppositionis, scilicet quadrati, trigoni, sextilis adspectus, si- quadrati, trigoni, sextilis adspectus, si- gnans effectum quem non de necessitate gnans effectum quem non de necessitate causat. Et ideo dicit Ptolemæus in Cen- causat. Et ideo dicit Ptolemæus in Cen- tilogio, quod « sapiens homo dominatur tilogio, quod « sapiens homo dominatur astris. » Et dicit ibi Hali in commento, astris. » Et dicit ibi Hali in commento, quod « si stellæ scintillant ad melancho- quod « si stellæ scintillant ad melancho- liam et quartanas, quod sapiens medicus liam et quartanas, quod sapiens medicus disponat corpora ad sanguinem, et quar- disponat corpora ad sanguinem, et quar- tanæ non inducentur. » Et ideo dicit tanæ non inducentur. » Et ideo dicit

1 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Doctrina chri- 1 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Doctrina chri- stiana, cap. 1. stiana, cap. 1.

Messehallach in libro de Sphæra mota, Messehallach in libro de Sphæra mota, quod « sapiens homo juvat cœlestem quod « sapiens homo juvat cœlestem circulum, sicut ad fructum juvatur terra circulum, sicut ad fructum juvatur terra aratione et seminatione. » Hujus autem aratione et seminatione. » Hujus autem causam, quod non possint esse causæ causam, quod non possint esse causæ producentes de necessitate effectum, op- producentes de necessitate effectum, op- time assignat Ptolemæus in I Quadri- time assignat Ptolemæus in I Quadri- partiti, dicens quod virtutes astrorum et partiti, dicens quod virtutes astrorum et lumina sive radiationes non deveniunt lumina sive radiationes non deveniunt ad inferiora corpora, nisi per aliud, et ad inferiora corpora, nisi per aliud, et per accidens per aliud, quia media ele- per accidens per aliud, quia media ele- menta per accidens, quia non agunt in menta per accidens, quia non agunt in nos nisi informando qualitates activas et nos nisi informando qualitates activas et passivas elementorum, quæ sic informa- passivas elementorum, quæ sic informa- tæ immutant corpora. Eorum autem quæ tæ immutant corpora. Eorum autem quæ sunt sub libero arbitrio hominis, nec si- sunt sub libero arbitrio hominis, nec si- gna, nec causæ sunt: quia liberum arbi- gna, nec causæ sunt: quia liberum arbi- trium nec immutatur virtute cœlesti, nec trium nec immutatur virtute cœlesti, nec virtute elementali de necessitate. Sed, virtute elementali de necessitate. Sed, sicut dicunt Aristoteles et Beda et Grego- sicut dicunt Aristoteles et Beda et Grego- rius Nyssenus et Damascenus, liberum rius Nyssenus et Damascenus, liberum arbitrium est de his quæ in nobis sunt, arbitrium est de his quæ in nobis sunt, et quorum nosipsi causa sumus agendi et quorum nosipsi causa sumus agendi vel non agendi. Et hoc est quod dicit vel non agendi. Et hoc est quod dicit · Damascenus in libro II de Fide orthodo- · Damascenus in libro II de Fide orthodo- xa, sic: «Gentiles aiunt per astrorum xa, sic: «Gentiles aiunt per astrorum horum et solis et lunæ ortum, occasum horum et solis et lunæ ortum, occasum et commixtiones omnia dispensari quæ et commixtiones omnia dispensari quæ apud nos fiunt: circa hoc enim astrolo- apud nos fiunt: circa hoc enim astrolo- gia vagatur. Nos autem dicimus, quoniam gia vagatur. Nos autem dicimus, quoniam signa quidem ex ipsis fiunt imbris et signa quidem ex ipsis fiunt imbris et serenitatis, frigoris et caliditatis, humi- serenitatis, frigoris et caliditatis, humi- ditatis et siccitatis, et ventorum, et ho- ditatis et siccitatis, et ventorum, et ho- rum talium nostrorum autem actuum rum talium nostrorum autem actuum nequaquam nos enim liberi arbitri a nequaquam nos enim liberi arbitri a conditore facti, domini nostrorum existi- conditore facti, domini nostrorum existi- mus actuum 2. » Et inducit rationem : mus actuum 2. » Et inducit rationem : quia si de necessitate ageremus acti ab quia si de necessitate ageremus acti ab astris, actus nostri nec vituperio, nec astris, actus nostri nec vituperio, nec laude essent digni, nec præmio, nec laude essent digni, nec præmio, nec pœna. Unde signa hæc dicuntur disposi- pœna. Unde signa hæc dicuntur disposi- tiones astrorum, innuentes aliquid futu- tiones astrorum, innuentes aliquid futu- rum, et non de necessitate causantes. Et rum, et non de necessitate causantes. Et de hoc Aristoteles in II de Somno et vi- de hoc Aristoteles in II de Somno et vi- gilia dat pulchrum exemplum, ubi lo- gilia dat pulchrum exemplum, ubi lo- quitur de somniis quæ per signum, et quitur de somniis quæ per signum, et

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 7. cap. 7.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 59. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 59.

non per causam sunt intra nos. Dicit. non per causam sunt intra nos. Dicit. enim, quod sicut consilia magnorum qui enim, quod sicut consilia magnorum qui pluribus intendunt, et ideo his quæ pro- pluribus intendunt, et ideo his quæ pro- pria sunt singulorum circumspecte in- pria sunt singulorum circumspecte in- tendere non possunt, sæpe mutantur a tendere non possunt, sæpe mutantur a privatis hominibus qui propriis singulo- privatis hominibus qui propriis singulo- rum magis intendere possunt: ita fit, ut rum magis intendere possunt: ita fit, ut signa quæ fiunt ex impressionibus astro- signa quæ fiunt ex impressionibus astro- rum, et imprimuntur in somniis, sæpe rum, et imprimuntur in somniis, sæpe fallant eo quod mutantur a proximis fallant eo quod mutantur a proximis causis agentibus in corpora nostra, et al- causis agentibus in corpora nostra, et al- terantibus ea ad alias dispositiones. Et terantibus ea ad alias dispositiones. Et ideo frequenter fallunt talia signa et tales ideo frequenter fallunt talia signa et tales visiones, nisi sint visiones vel oracula visiones, nisi sint visiones vel oracula divinis revelationibus accepta. Sic ergo divinis revelationibus accepta. Sic ergo sunt in signa coeli luminaria. sunt in signa coeli luminaria.

Ad 1 et 2 AD DICTA Gregorii super Job. 1x, 9, et Ad 1 et 2 AD DICTA Gregorii super Job. 1x, 9, et xxxvıı, 31, dicendum, quod sicut jam xxxvıı, 31, dicendum, quod sicut jam dictum est, signa sunt et etiam causæ, dictum est, signa sunt et etiam causæ, non de necessitate causantes. non de necessitate causantes.

583 583

AD ALIUD dicendum, quod dicuntur Ad quæst. 1. AD ALIUD dicendum, quod dicuntur Ad quæst. 1. esse in tempora, non quod sint causa esse in tempora, non quod sint causa temporis secundum substantiam, sed ut temporis secundum substantiam, sed ut per significatum numeri pluralis signifi- per significatum numeri pluralis signifi- cetur distinctio temporis. Unde Glossa cetur distinctio temporis. Unde Glossa interlinearis ibidem, « Ver, æstatem, interlinearis ibidem, « Ver, æstatem, autumnum, hiemem: hæc enim tem- autumnum, hiemem: hæc enim tem- pora suo cursu distinguunt luminaria. » pora suo cursu distinguunt luminaria. »

AD ALIUD dicendum, quod hoc modo Ad quæst. 2. AD ALIUD dicendum, quod hoc modo Ad quæst. 2. etiam sunt in dies, hoc est, in dierum etiam sunt in dies, hoc est, in dierum distinctiones. Unde Glossa Augustini et distinctiones. Unde Glossa Augustini et Bedæ «Quia priusquam sidera fierent, Bedæ «Quia priusquam sidera fierent, ordo temporum nullis notabatur indiciis, ordo temporum nullis notabatur indiciis, vel meridiana hora, vel qualibet hora. » vel meridiana hora, vel qualibet hora. » Sunt ergo luminaria, in signa, et tem- Sunt ergo luminaria, in signa, et tem- pora, et dies, et annos, non quod a con- pora, et dies, et annos, non quod a con- ditione eorum tempora cœperint vel ditione eorum tempora cœperint vel dies vel anni, sed quia per ortus eorum dies vel anni, sed quia per ortus eorum vel transitus temporum dierum et anno- vel transitus temporum dierum et anno- rum signatur ordo. rum signatur ordo.

QUESTIO LIX. QUESTIO LIX.

De hoc quod dicit : It luceant in firmamento cæli, et illuminent De hoc quod dicit : It luceant in firmamento cæli, et illuminent terram. terram.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, «Ut luceant in firmamento cæli, et ibi, «Ut luceant in firmamento cæli, et illuminent terram. illuminent terram.

1. Ante enim terra illuminata fuit : 1. Ante enim terra illuminata fuit : aliter enim lucem non vocasset diem, et aliter enim lucem non vocasset diem, et tenebras noctem et cum hoc opus fa- tenebras noctem et cum hoc opus fa- ctum fuerit in prima distinctionis die, ctum fuerit in prima distinctionis die, videtur quod superflue ponatur in die videtur quod superflue ponatur in die quarto. quarto.

2. Adhuc, Lux ponitur in opere di- 2. Adhuc, Lux ponitur in opere di- stinctionis et quod ad distinctionem stinctionis et quod ad distinctionem pertinet, non pertinet ad ornatum et pertinet, non pertinet ad ornatum et

1 Genes 1, 15. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. 1 Genes 1, 15. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sententiarum, Dist. XV, Art. 2 et 3. Tom. in II Sententiarum, Dist. XV, Art. 2 et 3. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. Cf. etiam [am XXVII hujusce novæ editionis. Cf. etiam [am

ita videtur, quod hic non debet poni in ita videtur, quod hic non debet poni in opere ornatus. opere ornatus.

3. Adhuc dicit, Ut luceant in firma- 3. Adhuc dicit, Ut luceant in firma- mento cæli et tamen constat, quod nec mento cæli et tamen constat, quod nec luna, nec sol sunt in firmamento: habi- luna, nec sol sunt in firmamento: habi- tum enim est paulo ante ex verbis Au- tum enim est paulo ante ex verbis Au- gustini et Bedæ, quod firmamentum gustini et Bedæ, quod firmamentum dicitur coelum stellarum et in illo nec dicitur coelum stellarum et in illo nec est sol, nec luna. est sol, nec luna.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit: Quæst. 1. ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit: Quæst. 1. Fecitque Deus duo luminaria magna: Fecitque Deus duo luminaria magna:

Part. Summæ de Creaturis, Quæst. 15, Art. 1, Part. Summæ de Creaturis, Quæst. 15, Art. 1, 2 et 3. Tom. XXXIV, passim. 2 et 3. Tom. XXXIV, passim.

Quæst. 2. Quæst. 2.

584 584

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

luminare majus, ut præesset diei', quod luminare majus, ut præesset diei', quod est sol quia, sicut dicit Beda, non so- est sol quia, sicut dicit Beda, non so- lum corporis forma et quantitate, sed lum corporis forma et quantitate, sed etiam luminis magnitudine præesse dici- etiam luminis magnitudine præesse dici- tur, quia luminare minus et stellas illu- tur, quia luminare minus et stellas illu- strat. Et ideo, ut dicit Beda, etiam sol strat. Et ideo, ut dicit Beda, etiam sol dicitur quod solus obtusa luna stellis- dicitur quod solus obtusa luna stellis- que cæteris per diem fulgeat terris. que cæteris per diem fulgeat terris.

1. Et secundum hoc videtur non 1. Et secundum hoc videtur non fecisse duo luminaria et stellas, sed fecisse duo luminaria et stellas, sed unum solum quod lumine suo facit lu- unum solum quod lumine suo facit lu- minare minus et stellas. minare minus et stellas.

2. Adhuc, Hoc videtur secundum no- 2. Adhuc, Hoc videtur secundum no- minis intentionem: secundum gramma- minis intentionem: secundum gramma- ticam enim sol dicitur quasi locus lu- ticam enim sol dicitur quasi locus lu- cens eo quod nihil lucet in coelo, nisi cens eo quod nihil lucet in coelo, nisi sol, vel illustratum a sole. sol, vel illustratum a sole.

3. Adhuc, Aristoteles in II de Pro- 3. Adhuc, Aristoteles in II de Pro- prietatibus planetarum et elementorum, prietatibus planetarum et elementorum, et Avicenna in Sufficientia coli et mun- et Avicenna in Sufficientia coli et mun- di, expresse dicunt, quod nulla stella a di, expresse dicunt, quod nulla stella a se lucet, sed mutuato lumine a sole. Et se lucet, sed mutuato lumine a sole. Et hoc idem dicit Messehallach in libro de hoc idem dicit Messehallach in libro de Sphæra mota. Sphæra mota.

4. Adhuc, Videtur inconvenienter dici 4. Adhuc, Videtur inconvenienter dici luna luminare magnum. Per observa- luna luminare magnum. Per observa- tiones enim astronomicas et geometricas tiones enim astronomicas et geometricas deprehensum est, quod luna inter omnia deprehensum est, quod luna inter omnia corpora simplicia minor est. Unde cum corpora simplicia minor est. Unde cum umbra terræ ascendendo a terra stringa- umbra terræ ascendendo a terra stringa- tur in conum, et ideo diametrum umbræ tur in conum, et ideo diametrum umbræ in superiori suo minus sit et brevius in superiori suo minus sit et brevius diametro terræ tamen in eclipsi lunæ diametro terræ tamen in eclipsi lunæ quando luna transit umbram terræ, ali- quando luna transit umbram terræ, ali- quando, quando augmentum latitudinis quando, quando augmentum latitudinis est minus septem gradibus, invenitur est minus septem gradibus, invenitur diametrum umbræ excedere diametrum diametrum umbræ excedere diametrum lunæ octo punctis: et tunc luna apparet lunæ octo punctis: et tunc luna apparet tota nigra, nec declinans ad virorem, tota nigra, nec declinans ad virorem, nec ad rubedinem, ad quos colores cœ- nec ad rubedinem, ad quos colores cœ- lum declinat in aliis eclipsibus. Ergo vi- lum declinat in aliis eclipsibus. Ergo vi- detur inconvenienter dici luminare ma- detur inconvenienter dici luminare ma- gnum, sed deberet dici luminare parvum. gnum, sed deberet dici luminare parvum.

ULTERIUS quæritur, Utrum luna sit ULTERIUS quæritur, Utrum luna sit facta plena? facta plena?

Quam quæstionem ibidem in Glossa Quam quæstionem ibidem in Glossa

1 Genes. 1, 16. 1 Genes. 1, 16.

longa marginali movet Beda, et dicit longa marginali movet Beda, et dicit respondendum esse, quod quotacumque respondendum esse, quod quotacumque facta fuerit, Deum perfectam eam fecisse facta fuerit, Deum perfectam eam fecisse et plenam dicendum est: quia, ut ait, et plenam dicendum est: quia, ut ait, non decebat Deum illa die aliquod im- non decebat Deum illa die aliquod im- perfectum facere. Et subdit aliam alio- perfectum facere. Et subdit aliam alio- rum responsionem : « Alii dicunt, quod rum responsionem : « Alii dicunt, quod debuit luna prima fieri, non quartade- debuit luna prima fieri, non quartade- cima quia nemo sic incipit numerare cima quia nemo sic incipit numerare ætatem lunæ, ut incipiat a quartadecima. ætatem lunæ, ut incipiat a quartadecima. Non tamen si fecerit primam et imper- Non tamen si fecerit primam et imper- fectam in lumine, est dicendum fecisse fectam in lumine, est dicendum fecisse Deum aliquid imperfectum: quia quod Deum aliquid imperfectum: quia quod inchoatum est ab illo, non ab alio, sed inchoatum est ab illo, non ab alio, sed ab eodem perfectum est per continuum ab eodem perfectum est per continuum luminis incrementum ». Deinde subdit luminis incrementum ». Deinde subdit rationem qua probatur, quod perfectam rationem qua probatur, quod perfectam et plenam fecit lunam dicens, quod Sep- et plenam fecit lunam dicens, quod Sep- tuaginta ubi nos habemus: Luminare tuaginta ubi nos habemus: Luminare minus ut præesset nocti, sic habent: minus ut præesset nocti, sic habent: « Fecit lunam in inchoatione noctis: >> « Fecit lunam in inchoatione noctis: >> quod fit cum plena est: tunc enim noctis quod fit cum plena est: tunc enim noctis exordio videtur: alias vero et per diem exordio videtur: alias vero et per diem incipit videri ante plenitudinem et in incipit videri ante plenitudinem et in progressu noctis. Et est ratio Bedæ, progressu noctis. Et est ratio Bedæ, quod inchoatio noctis est in occasu solis : quod inchoatio noctis est in occasu solis : et tunc luna in dominium totius noctis et tunc luna in dominium totius noctis et ut toti nocti præsit non nisi in oppo- et ut toti nocti præsit non nisi in oppo- sito solis, hoc est, in Oriente potest sito solis, hoc est, in Oriente potest oriri et tunc fulget per totam noctem et oriri et tunc fulget per totam noctem et diametraliter opponitur soli, et est ple- diametraliter opponitur soli, et est ple- na et sic probat, quod plenam et per- na et sic probat, quod plenam et per- fectam lunam fecit Deus. fectam lunam fecit Deus.

ADHUC ulterius quæritur de hoc quod Quæst. 3. ADHUC ulterius quæritur de hoc quod Quæst. 3.

dicit stellas. dicit stellas.

Dicit enim Ambrosius, quod stellis Dicit enim Ambrosius, quod stellis ardentibus continue volvitur orbis: et ardentibus continue volvitur orbis: et est hoc dictum in libro I Hexameron, et est hoc dictum in libro I Hexameron, et idem dicit Basilius, et idem Augustinus. idem dicit Basilius, et idem Augustinus. Male ergo dicuntur stellæ: quia num- Male ergo dicuntur stellæ: quia num- quam stant, sed continue volvuntur. quam stant, sed continue volvuntur.

QUÆRITUR etiam de Glossa ibidem in- QUÆRITUR etiam de Glossa ibidem in- terlineari super illud: Et posuit eas in terlineari super illud: Et posuit eas in firmamento caeli 2: Glossa, « Ad deco- firmamento caeli 2: Glossa, « Ad deco- rem noctis. » rem noctis. »

Genes. 1, 17. Genes. 1, 17.

Quest. 4. Quest. 4.

Quæst. 5. Quæst. 5.

Quæst. 6. Quæst. 6.

Solutio, Solutio,

Ad 1. Ad 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 59. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 59.

1. Non enim in firmamento cœli tan- 1. Non enim in firmamento cœli tan- tum ponuntur de nocte, sed etiam de tum ponuntur de nocte, sed etiam de die non ergo tantum sunt ad decorem die non ergo tantum sunt ad decorem noctis, sed etiam ad decorem diei. noctis, sed etiam ad decorem diei.

2. Adhuc, Venus multoties in meridie 2. Adhuc, Venus multoties in meridie videtur juxta solem: ergo tunc lucet ad videtur juxta solem: ergo tunc lucet ad decorem diei et non noctis. decorem diei et non noctis.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit : ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit : Et dividerent lucem a tenebris'. Et dividerent lucem a tenebris'.

Hoc enim superfluum videtur esse, Hoc enim superfluum videtur esse, cum hoc factum sit in prima die in cum hoc factum sit in prima die in opere distinctionis. opere distinctionis.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit : ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit : Et vidit Deus quod esset bonum : et Et vidit Deus quod esset bonum : et ulterius non protendit benedictionem, ulterius non protendit benedictionem, cum in sequentibus ubi tangit orna- cum in sequentibus ubi tangit orna- tum aeris, aquæ, et terræ, benedixit tum aeris, aquæ, et terræ, benedixit eis dicens Crescite, et multiplicami- eis dicens Crescite, et multiplicami-

ni ³. ni ³.

Dignioris enim corporis ornatus di- Dignioris enim corporis ornatus di- gniorem debuit habere benedictionem, gniorem debuit habere benedictionem, maxime secundum eos qui lunam dicunt maxime secundum eos qui lunam dicunt imperfectam esse creatam et primam: imperfectam esse creatam et primam: illi enim competit benedictio ut crescat illi enim competit benedictio ut crescat et multiplicetur. et multiplicetur.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod licet lux facta sit prima die quæ illumi- licet lux facta sit prima die quæ illumi- naret illud chaos, in cujus medio resi- naret illud chaos, in cujus medio resi- debat natura terræ, tamen illa lux suffi- debat natura terræ, tamen illa lux suffi- ciens non fuit, ut in præbabitis determi- ciens non fuit, ut in præbabitis determi- natum est. Nec terra distincta et arefacta natum est. Nec terra distincta et arefacta reflectere potuit radios illuminantis se reflectere potuit radios illuminantis se in suscitationem caloris nativi. Et ideo, in suscitationem caloris nativi. Et ideo, ut dicit Augustinus contra Manichæum, ut dicit Augustinus contra Manichæum, necesse fuit ut luminaria in ornatu coli necesse fuit ut luminaria in ornatu coli ponerentur et crearentur, per quæ suffi- ponerentur et crearentur, per quæ suffi- cienter terra illuminaretur, et dies lucida cienter terra illuminaretur, et dies lucida et calida a tenebris noctis frigidis et ob- et calida a tenebris noctis frigidis et ob- scuris divideretur. Et hoc confirmatur ex scuris divideretur. Et hoc confirmatur ex dicto Bedæ in Glossa sic dicentis : << Sol dicto Bedæ in Glossa sic dicentis : << Sol dicitur majus luminare, non solum lu- dicitur majus luminare, non solum lu- minis magnitudine, sed etiam major est minis magnitudine, sed etiam major est in calore quo mundum calefacit, cum in calore quo mundum calefacit, cum

1 Genes, 1, 18. 1 Genes, 1, 18.

? Ibidem. ? Ibidem.

585 585

præteritis ante creationem ejus diebus præteritis ante creationem ejus diebus nec caloris dies habuisset. >> nec caloris dies habuisset. >>

AD ALIUD dicendum, quod nihil pro- AD ALIUD dicendum, quod nihil pro- hibet aliquod unum et idem opus secun- hibet aliquod unum et idem opus secun- dum diversas sui proprietates et formas dum diversas sui proprietates et formas pertinere ad opus distinctionis, et ad pertinere ad opus distinctionis, et ad opus ornatus. Si enim divisio lucis a opus ornatus. Si enim divisio lucis a tenebris in separatione opaci et lumino- tenebris in separatione opaci et lumino- si consideretur, sicut distinctum est su- si consideretur, sicut distinctum est su- premum ab infimo, pertinet ad distin- premum ab infimo, pertinet ad distin- ctionem. Si autem perfectio lucis consi- ctionem. Si autem perfectio lucis consi- deretur secundum motum et effectum deretur secundum motum et effectum quem habet in plenitudine lucis et pul- quem habet in plenitudine lucis et pul- chritudine, sicut dicitur, Eccli. XLII, 2: chritudine, sicut dicitur, Eccli. XLII, 2: Sol in adspectu annuntians in exitu, Sol in adspectu annuntians in exitu, vas admirabile opus Excelsi. Et de ca- vas admirabile opus Excelsi. Et de ca- lore ejus, ibidem dicitur, y. 3: In meri- lore ejus, ibidem dicitur, y. 3: In meri- diano exurit terram,... fornacem custo- diano exurit terram,... fornacem custo- diens in operibus ardoris. Et paulo post, diens in operibus ardoris. Et paulo post, . 4: Tripliciter sol exurens montes, . 4: Tripliciter sol exurens montes, radios igneos exsufflans. Propter quod radios igneos exsufflans. Propter quod etiam Palladius in libro de Agricultura, etiam Palladius in libro de Agricultura, plantandas dicit esse vineas in montibus plantandas dicit esse vineas in montibus ad oculum solis meridianum. Sic ergo ad oculum solis meridianum. Sic ergo considerando luminaria et lumen eorum, considerando luminaria et lumen eorum, nihil prohibet ea pertinere ad ornatum. nihil prohibet ea pertinere ad ornatum.

AD ALIUD dicendum, sicut in præhabi- AD ALIUD dicendum, sicut in præhabi- tis dictum est, quod firmamentum dici- tis dictum est, quod firmamentum dici- tur duobus modis, communiter scilicet, tur duobus modis, communiter scilicet, et proprie. Et communiter a firmitate et et proprie. Et communiter a firmitate et incorruptibilitate naturæ dicitur firma- incorruptibilitate naturæ dicitur firma- mentum et sic totum quod est supra mentum et sic totum quod est supra ignem sursum per decem cœlos uque ad ignem sursum per decem cœlos uque ad empyreum, dicitur firmamentum. Et empyreum, dicitur firmamentum. Et tunc cum dicitur: Posuit eas in firma- tunc cum dicitur: Posuit eas in firma- mento cæli inter ablativum cum sua mento cæli inter ablativum cum sua præpositione, et genitivum est intran- præpositione, et genitivum est intran- sitiva constructio: et est sensus: Posuit sitiva constructio: et est sensus: Posuit eas in firmamento cæli, hoc est, firma- eas in firmamento cæli, hoc est, firma- mentum quod est coelum. Firmamentum mentum quod est coelum. Firmamentum autem proprie dictum quod firmiter stat autem proprie dictum quod firmiter stat inter aquas, est cœlum stellatum, in quo inter aquas, est cœlum stellatum, in quo nec luna, nec sol sunt. nec luna, nec sol sunt.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 1. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 1. dum quod licet sol illustret lunam et dum quod licet sol illustret lunam et

3 Ibidem, . 22. 3 Ibidem, . 22.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

id quæst. 2. id quæst. 2.

586 586

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stellas, et solus dicatur lucere, sicut di- stellas, et solus dicatur lucere, sicut di- cunt Aristoteles, Ptolemæus, Avicenna, cunt Aristoteles, Ptolemæus, Avicenna, et alii Philosophi tamen quia luna et et alii Philosophi tamen quia luna et stellæ mutuatum lumen a sole recipiunt stellæ mutuatum lumen a sole recipiunt intrinsecus sui sicut vasa luminis, et intrinsecus sui sicut vasa luminis, et continent ipsum, et propter hoc efficiun- continent ipsum, et propter hoc efficiun- tur imagines solis per lumen acceptum : tur imagines solis per lumen acceptum : ideo dicuntur luminaria lucentia super ideo dicuntur luminaria lucentia super terram. terram.

AD ALIUD dicendum, quod sol dicitur AD ALIUD dicendum, quod sol dicitur quasi solus lucens, quia solus a se habet quasi solus lucens, quia solus a se habet lumen nihilominus tamen et stellæ lumen nihilominus tamen et stellæ et luna luminaria sunt mutuato lu- et luna luminaria sunt mutuato lu-

mine. mine.

AD ALIUD dicendum per idem quod di- AD ALIUD dicendum per idem quod di- ctum est: quia hoc attendentes Philo- ctum est: quia hoc attendentes Philo- sophi, quod solus a se habet lumen, di- sophi, quod solus a se habet lumen, di- xerunt solem solum lucere. xerunt solem solum lucere.

AD ALIUD dicendum, quod luna dicitur AD ALIUD dicendum, quod luna dicitur luminare magnum, non a quantitate luminare magnum, non a quantitate corporis, cum quantitas corporis minor corporis, cum quantitas corporis minor sit omnibus corporibus simplicibus, ut sit omnibus corporibus simplicibus, ut probat objectio sed a quantitate lumi- probat objectio sed a quantitate lumi- nis dicitur luminare magnum, quia plus nis dicitur luminare magnum, quia plus illuminat cæteris stellis, et projicit um- illuminat cæteris stellis, et projicit um- bram objectu corporis sicut lumen solis : bram objectu corporis sicut lumen solis : hoc enim non faciunt, nisi tria corpora hoc enim non faciunt, nisi tria corpora coelestia, ut dicit Albategni, scilicet Sol, coelestia, ut dicit Albategni, scilicet Sol, Luna, Mercurius, qui et hesperus dicitur Luna, Mercurius, qui et hesperus dicitur et lucifer. et lucifer.

Et si objicitur Bedæ, quod ad visum Et si objicitur Bedæ, quod ad visum in cœlo luna videtur tantæ quantitatis, in cœlo luna videtur tantæ quantitatis, quantæ est sol. Solvit sic dicens : « Quod quantæ est sol. Solvit sic dicens : « Quod autem æqualis uniusque magnitudinis autem æqualis uniusque magnitudinis luna cum sole cernitur, hinc esse aiunt luna cum sole cernitur, hinc esse aiunt Philosophi, quia sol multo longinquior Philosophi, quia sol multo longinquior a terris atque altior, quam luna incedit. a terris atque altior, quam luna incedit. Ideoque magnitudo solis a nobis non Ideoque magnitudo solis a nobis non potest dignosci. Omnia enim longius potest dignosci. Omnia enim longius posita videntur breviora. » posita videntur breviora. »

AD ALIUD dicendum, secundum Be- AD ALIUD dicendum, secundum Be- dam et Damascenum, quod lunam fecit dam et Damascenum, quod lunam fecit plenam quæ navoεvos dicitur Græce. Et plenam quæ navoεvos dicitur Græce. Et propter hoc dicunt, quod cum sol quarto propter hoc dicunt, quod cum sol quarto die factus sit, luna autem ut quartade- die factus sit, luna autem ut quartade- cima, necesse est, quod in computo cima, necesse est, quod in computo

* Deuteron. XXXIJ, 4. * Deuteron. XXXIJ, 4.

ecclesiastico annus lunaris excedat an- ecclesiastico annus lunaris excedat an- num solarem undecim diebus, tribus num solarem undecim diebus, tribus scilicet ante quartum, et octo qui addun- scilicet ante quartum, et octo qui addun- tur lunæ per continuum incrementum tur lunæ per continuum incrementum usque ad lunæ impletionem. Et ideo usque ad lunæ impletionem. Et ideo dicendum, quod ratio satis bona est dicendum, quod ratio satis bona est pro opinione Bedæ tamen Augustinus pro opinione Bedæ tamen Augustinus dicit, quod cum dicunt in inchoatione dicit, quod cum dicunt in inchoatione noctis, inchoatio ponitur pro principatu, noctis, inchoatio ponitur pro principatu, hoc est, ut principetur nocti: ita enim dicit hoc est, ut principetur nocti: ita enim dicit in Glossa in libro contra Manichæum. in Glossa in libro contra Manichæum. Illi autem qui dicunt, quod fecit eam Illi autem qui dicunt, quod fecit eam imperfectam, intentionem suam probant imperfectam, intentionem suam probant per idem, ut dicit Magister in Historiis. per idem, ut dicit Magister in Historiis. In initio enim noctis non apparet nisi In initio enim noctis non apparet nisi prima et corniculata ut novacula: sed prima et corniculata ut novacula: sed cum Dei perfecta sunt opera¹, et nihil cum Dei perfecta sunt opera¹, et nihil facit imperfectum, fecit eam in semicir- facit imperfectum, fecit eam in semicir- culo, in quo paulatim recedens a sole a culo, in quo paulatim recedens a sole a figura novaculæ efficitur dicotomos : figura novaculæ efficitur dicotomos : post hoc est dimidia in augmento, deinde post hoc est dimidia in augmento, deinde amphitricos in augmento, et deinde amphitricos in augmento, et deinde pansilenos: et iterum accedens ad solem pansilenos: et iterum accedens ad solem in opposito semicirculo, efficitur amphi- in opposito semicirculo, efficitur amphi- tricos in diminutione, et dicotomos se- tricos in diminutione, et dicotomos se- cundo deinde iterum renovata a sole cundo deinde iterum renovata a sole novacularis. novacularis.

AD ALIUD dicendum, quod stellæ non Ai quæst. AD ALIUD dicendum, quod stellæ non Ai quæst. dicuntur stellæ quin continue volvantur dicuntur stellæ quin continue volvantur motu diurno, qui est motus primi mo- motu diurno, qui est motus primi mo- bilis, quem aplanes Plato vocavit : sed bilis, quem aplanes Plato vocavit : sed dicuntur stellæ, quia imagines et ordi- dicuntur stellæ, quia imagines et ordi- nem in quo positæ sunt, non mutant nem in quo positæ sunt, non mutant sicut faciunt planetæ, qui aliquando sicut faciunt planetæ, qui aliquando exaltantur, et aliquando deprimuntur. exaltantur, et aliquando deprimuntur. Aliquando in cursu diriguntur, et ali- Aliquando in cursu diriguntur, et ali- quando retrocedunt. Horum enim nihil quando retrocedunt. Horum enim nihil fit in stellis fixis in firmamento. Et prop- fit in stellis fixis in firmamento. Et prop- ter hoc stellæ dicuntur, quia motu pro- ter hoc stellæ dicuntur, quia motu pro- prio nihil horum quæ dicta sunt, fit in prio nihil horum quæ dicta sunt, fit in eis sicut in planetis. eis sicut in planetis.

Ad 1. Ad 1.

AD ALIUD dicendum, quod luna et Ad quest. 4. AD ALIUD dicendum, quod luna et Ad quest. 4. stellæ et die et nocte lucent in firmamen- stellæ et die et nocte lucent in firmamen- to: sed quia de die magno lumine solis to: sed quia de die magno lumine solis tegitur lumen lunæ et stellarum, de die tegitur lumen lunæ et stellarum, de die

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst. 5. Ad quæst. 5.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 60. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 60.

non perpenditur: de nocte autem quan- non perpenditur: de nocte autem quan- do liberum est et illuminat tenebras do liberum est et illuminat tenebras noctis, tunc decor ejus perpenditur, et noctis, tunc decor ejus perpenditur, et usus luminis habetur: et ideo dicun- usus luminis habetur: et ideo dicun- tur esse in decorem noctis, et non in de- tur esse in decorem noctis, et non in de- corem diei. corem diei.

AD ALIUD dicendum, quod Venus et AD ALIUD dicendum, quod Venus et Mercurius perfecta distantia numquam Mercurius perfecta distantia numquam recedunt a sole. Perfectam autem distan- recedunt a sole. Perfectam autem distan- tiam voco distantiam ad totum diame- tiam voco distantiam ad totum diame- trum per semicirculum. Et ideo 'aliquan- trum per semicirculum. Et ideo 'aliquan- do in meridie quando lumen solis do in meridie quando lumen solis procedit super Orientem, et non procedit procedit super Orientem, et non procedit sursum ad tegendas stellas, videntur sursum ad tegendas stellas, videntur stare juxta solem tamen quia lumen stare juxta solem tamen quia lumen diei non augent, sed mitigant tenebras diei non augent, sed mitigant tenebras noctis quando in nocte apparent, prop- noctis quando in nocte apparent, prop- ter hoc dicuntur esse ad decorem noctis, ter hoc dicuntur esse ad decorem noctis, et non ad decorem diei: et dicuntur et non ad decorem diei: et dicuntur esse in firmamento, prout firmamentum esse in firmamento, prout firmamentum communiter dicitur quinta essentia. Pos- communiter dicitur quinta essentia. Pos- set tamen dici, quod sicut astronomice set tamen dici, quod sicut astronomice loquendo sol dicitur esse in signo, loquendo sol dicitur esse in signo, quando est sub signo zodiaci : ita stellæ quando est sub signo zodiaci : ita stellæ quæ planetæ dicuntur, dicuntur esse in quæ planetæ dicuntur, dicuntur esse in firmamento, quia sunt sub firmamento firmamento, quia sunt sub firmamento et sub signis ejus. et sub signis ejus.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod prima die lux a tenebris di- dum quod prima die lux a tenebris di- visa est in causa imperfecta: sed quarta visa est in causa imperfecta: sed quarta die per luminaria perfecta in forma et in die per luminaria perfecta in forma et in

587 587

figura, quæ actu proprio faciunt lucem figura, quæ actu proprio faciunt lucem et repellunt tenebras, facta est divisio: et repellunt tenebras, facta est divisio: et ideo ista pertinent ad ornatum, et illa et ideo ista pertinent ad ornatum, et illa ad divisionem. ad divisionem.

AD ULTIMUM dicendum, quod in illis Ad quæst. 6. AD ULTIMUM dicendum, quod in illis Ad quæst. 6. ornatibus in quibus vis sementiva non ornatibus in quibus vis sementiva non est in elementis, sed in substantiis par- est in elementis, sed in substantiis par- ticularibus in specie determinatis, com- ticularibus in specie determinatis, com- petit benedictio protensa qua dicitur: petit benedictio protensa qua dicitur: Crescite, et multiplicamini. Quia sicut Crescite, et multiplicamini. Quia sicut illa per se ad esse prodire non poterant, illa per se ad esse prodire non poterant, sed virtute creationis: ita perseverare sed virtute creationis: ita perseverare in esse et propagare ad multiplicationem in esse et propagare ad multiplicationem non poterant esse, nisi jussu creatoris non poterant esse, nisi jussu creatoris virtutem acciperent. Sic autem non est virtutem acciperent. Sic autem non est in cœlo et ornatu ejus : quia quodlibet in cœlo et ornatu ejus : quia quodlibet corporum cœlestium est ex materia sua corporum cœlestium est ex materia sua tota, ut dicit Aristoteles: et ideo propa- tota, ut dicit Aristoteles: et ideo propa- gatio nulla potuit esse in eis. Propter gatio nulla potuit esse in eis. Propter quod non subditur, nisi quod vidit ea, quod non subditur, nisi quod vidit ea, quod essent bona, hoc est, lumine suæ quod essent bona, hoc est, lumine suæ bonitatis et placentiæ perfudit, ut mane- bonitatis et placentiæ perfudit, ut mane- rent in esse, et conservarentur quæ ab rent in esse, et conservarentur quæ ab æterno in dispositione sapientiæ facien- æterno in dispositione sapientiæ facien- da vidit, et per actum creationis ad da vidit, et per actum creationis ad esse deduxit et ideo tali opere per- esse deduxit et ideo tali opere per- fecto in cœlo, statim subditur: Factum fecto in cœlo, statim subditur: Factum dies quartus': dies quartus': est vespere et mane, est vespere et mane, quod in præhabitis et secundum opinio- quod in præhabitis et secundum opinio- nem Augustini et secundum opinionem nem Augustini et secundum opinionem aliorum Sanctorum satis expositum est. aliorum Sanctorum satis expositum est.

: :

QUÆSTIO LX. QUÆSTIO LX.

De opere quintæ diei, et de ornatu aquæ et aeris 2. De opere quintæ diei, et de ornatu aquæ et aeris 2.

Deinde quærendum est de hoc quod Deinde quærendum est de hoc quod dicit Magister in libro Il Sententiarum, dicit Magister in libro Il Sententiarum,

1 Genes. I, 19. 1 Genes. I, 19.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XV, Art. 6. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. XV, Art. 6. Tom. XXVII hu-

distinct. XV, cap. Dixit etiam Deus : distinct. XV, cap. Dixit etiam Deus : Producant aquæ reptile animæ viventis³. Producant aquæ reptile animæ viventis³.

jusce novæ editionis. jusce novæ editionis. 20. 20.

³ Genes. 1, 2 ³ Genes. 1, 2

Quest. 1. Quest. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

588 588

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ubi quærendum est de ornatu aquæ Ubi quærendum est de ornatu aquæ et aeris. et aeris.

Et quæritur primo, Quomodo uno Et quæritur primo, Quomodo uno die, scilicet quinto producitur ornamen- die, scilicet quinto producitur ornamen- tum et aquæ et aeris? cum duo elementa tum et aquæ et aeris? cum duo elementa sunt, et ideo duobus diebus deberent sunt, et ideo duobus diebus deberent ornari sicut cœlum et terra. ornari sicut cœlum et terra.

ULTERIUS quæritur, Quomodo de uno ULTERIUS quæritur, Quomodo de uno materiali principio producitur et orna- materiali principio producitur et orna- mentum aquæ et ornamentum aeris, hoc mentum aquæ et ornamentum aeris, hoc est, pisces et aves? Sic enim dicitur: est, pisces et aves? Sic enim dicitur: Producant aquæ reptile animæ viventis, Producant aquæ reptile animæ viventis, et volatile super terram. et volatile super terram.

Et hoc videtur non debre esse : Et hoc videtur non debre esse :

1. Singulorum enim elementorum or- 1. Singulorum enim elementorum or- namentum debet habere materiale prin- namentum debet habere materiale prin- cipium ipsum elementum cujus ornatus cipium ipsum elementum cujus ornatus est sicut ornatus coeli naturam cœli est sicut ornatus coeli naturam cœli habuit materiale principium. habuit materiale principium.

2. Adhuc, Materiale principium mo- 2. Adhuc, Materiale principium mo- vetur et non movet: videtur ergo dimi- vetur et non movet: videtur ergo dimi- nute loqui quando dicit: Producant nute loqui quando dicit: Producant aquæ, et non addit quo movente vel aquæ, et non addit quo movente vel agente aquæ illud producant. agente aquæ illud producant.

3. Adhuc, Quid est dictum, reptile 3. Adhuc, Quid est dictum, reptile animæ viventis, et quæ differentia ad animæ viventis, et quæ differentia ad volatile et motabile, de quo infra dicet, volatile et motabile, de quo infra dicet, et volatile coeli juxta genus suum. et volatile coeli juxta genus suum.

4. Adhuc, Volatile videtur esse orna- 4. Adhuc, Volatile videtur esse orna- tus terræ quia sic dicit: Et volatile tus terræ quia sic dicit: Et volatile super terram sub firmamento cœli. Illud super terram sub firmamento cœli. Illud enim elementum ornatur, quod ad mo- enim elementum ornatur, quod ad mo- tum et ad locum animalis ornantis depu- tum et ad locum animalis ornantis depu-

tatur. tatur.

5. Adhuc, Cum duo sint elementa ex 5. Adhuc, Cum duo sint elementa ex quibus componitur corpus animalium, quibus componitur corpus animalium, scilicet terra, ex qua est substantia scilicet terra, ex qua est substantia materiæ corporum animalium, ut dicit materiæ corporum animalium, ut dicit Philosophus, et aqua continuans partes Philosophus, et aqua continuans partes ut possint recipere figuram et formam ut possint recipere figuram et formam tam in toto, quam in membris: quare tam in toto, quam in membris: quare non dicit Producant aquæ et terra non dicit Producant aquæ et terra reptile animæ viventis, sed tantum dici- reptile animæ viventis, sed tantum dici- tur: Producant aquæ. tur: Producant aquæ.

1 Genes. 1, 21. 1 Genes. 1, 21.

* Ibidem. * Ibidem.

* Ibidem. * Ibidem.

6. Adhuc, Cum quædam sint anima- 6. Adhuc, Cum quædam sint anima- lia quæ generantur in terra et nutriun- lia quæ generantur in terra et nutriun- tur in aqua, sicut dicit Aristoteles in tur in aqua, sicut dicit Aristoteles in VII de Animalibus de delphino, quod nu- VII de Animalibus de delphino, quod nu- tritur in aqua et generat in terra: unde tritur in aqua et generat in terra: unde partos fœtus usque ad duodecimum diem partos fœtus usque ad duodecimum diem a littore maris sæpius ducit ad mare ut a littore maris sæpius ducit ad mare ut mare assuescant: et non dicit in littera mare assuescant: et non dicit in littera ad cujus elementi ornatum hæc perti- ad cujus elementi ornatum hæc perti- neant, vel ex quo elemento: ergo videtur neant, vel ex quo elemento: ergo videtur esse diminutus. esse diminutus.

ADHUC quæritur de hoc quod dicit : ADHUC quæritur de hoc quod dicit : Creavitque Deus cete grandia: cum Creavitque Deus cete grandia: cum istud opus non sit opus creationis, sed istud opus non sit opus creationis, sed opus conditionis et ornatus, quod fit ex opus conditionis et ornatus, quod fit ex præjacenti materia: creationis autem præjacenti materia: creationis autem opus nullam habet materiam præjacen- opus nullam habet materiam præjacen-

tem. tem.

Quæst. 3. Quæst. 3.

ADHUC, Infra dicit: Et omnem ani- Quæst. 4. ADHUC, Infra dicit: Et omnem ani- Quæst. 4. mam viventem atque motabilem, quam mam viventem atque motabilem, quam produxerant aquæ in species suas ³. De produxerant aquæ in species suas ³. De avibus autem loquens dicit: Omne vo- avibus autem loquens dicit: Omne vo- tatile secundum genus suum³ : quare tatile secundum genus suum³ : quare dicit hic genus, ibi speciem? dicit hic genus, ibi speciem?

4 4

ULTERIUS quæritur de hoc quod di- ULTERIUS quæritur de hoc quod di- cit Vidit Deus, quod esset bonum. cit Vidit Deus, quod esset bonum. Benedixitque eis dicens: Crescite, et Benedixitque eis dicens: Crescite, et multiplicamini et hoc non dixit de multiplicamini et hoc non dixit de terrænascentibus plantis supra, sed sim- terrænascentibus plantis supra, sed sim- pliciter dixit Germinet terra herbam pliciter dixit Germinet terra herbam virentem et facientem semen, et lignum virentem et facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus pomiferum faciens fructum juxta genus suum. Cum enim utrumque ex semine suum. Cum enim utrumque ex semine generetur et multiplicetur, sicut dixit: generetur et multiplicetur, sicut dixit: Crescite, et multiplicamini, in benedi- Crescite, et multiplicamini, in benedi- ctione animalium aquatilium ita de- ctione animalium aquatilium ita de- buit dicere in benedictione plantarum : buit dicere in benedictione plantarum : vel si tacuit, et hic tacere debuit. vel si tacuit, et hic tacere debuit.

Quæst. 5. Quæst. 5.

Ad queest. 1. Ad queest. 1.

SOLUTIO. Ad primum dicendum, quod Solutio. SOLUTIO. Ad primum dicendum, quod Solutio. licet duo elementa sint aer et aqua, in hoc licet duo elementa sint aer et aqua, in hoc tamen conveniunt, ut dicit Plato, quod tamen conveniunt, ut dicit Plato, quod

* Ibidem, yy. 21 et 22. * Ibidem, yy. 21 et 22.

5 Ibidem, y. 11. 5 Ibidem, y. 11.

' '

d quæst, 2. d quæst, 2. Ad 1. Ad 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 60. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 60.

media sunt inter extrema mundi sensi- media sunt inter extrema mundi sensi- bil's, quæ sunt coelum et terra: et ideo bil's, quæ sunt coelum et terra: et ideo distinctos ornatus habent coelum et ter- distinctos ornatus habent coelum et ter- ra per dies. Ad eamdem autem diem ra per dies. Ad eamdem autem diem refertur ornatus medii sive aquæ sive refertur ornatus medii sive aquæ sive aeris. Aliter enim, ut dicit Plato, opor- aeris. Aliter enim, ut dicit Plato, opor- teret esse plures proportiones extremi ad teret esse plures proportiones extremi ad extremum, quam per duo media, quod extremum, quam per duo media, quod esse non potest. Unde quia duobus illis esse non potest. Unde quia duobus illis mediis ut uno conjunguntur illa extre- mediis ut uno conjunguntur illa extre- ma, ideo uno die ornantur. ma, ideo uno die ornantur.

re- re-

AD ID quod ulterius quæritur, AD ID quod ulterius quæritur, spondendum est per Augustinum in libro spondendum est per Augustinum in libro contra Manichæum et ponitur ibidem contra Manichæum et ponitur ibidem in Glossa magna marginali sic: « Ideo in Glossa magna marginali sic: « Ideo non est dictum, Producant aquæ repti- non est dictum, Producant aquæ repti- lia, et aer volatilia, sed utrumque ex lia, et aer volatilia, sed utrumque ex aquis productum esse narratur : quia aquis productum esse narratur : quia quidquid aquarum sive labiliter undo- quidquid aquarum sive labiliter undo- sum sive vaporabiliter tenuatum est, sum sive vaporabiliter tenuatum est, totum tamen humidæ naturæ deputatur. » totum tamen humidæ naturæ deputatur. » Et intendit dicere quod dicit Philosophus Et intendit dicere quod dicit Philosophus in libro de Sensu et sensato, quod scili- in libro de Sensu et sensato, quod scili- cet aer est elementum humidi spiritualis cet aer est elementum humidi spiritualis quod non est incorporabile in genera- quod non est incorporabile in genera- tione animalium et nutritione. Et est tione animalium et nutritione. Et est aqua elementum humidi incorporabilis aqua elementum humidi incorporabilis et in generatione et nutritione, et quod et in generatione et nutritione, et quod facile induit formam aeris per evapora- facile induit formam aeris per evapora- tionem et´ exaltationem. Unde juxta tionem et´ exaltationem. Unde juxta terram aer permixtus est humido aqueo, terram aer permixtus est humido aqueo, per quod aliquantulum inspissatus, per quod aliquantulum inspissatus, potest esse locus in quo moventur aves, potest esse locus in quo moventur aves, ita quod sustentet alas avium, et per ita quod sustentet alas avium, et per spiritum attrahi possit ad spirandi re- spiritum attrahi possit ad spirandi re- frigerium in sublimi est ita subtilis, frigerium in sublimi est ita subtilis, quod nec vapore humido ad rotandum, quod nec vapore humido ad rotandum, nec vapore sicco terreo ad ventandum nec vapore sicco terreo ad ventandum miscetur et ideo ibi habitatio anima- miscetur et ideo ibi habitatio anima- lium esse non potest. Et hoc Augustinus lium esse non potest. Et hoc Augustinus tali experimento docet dicens, quod in tali experimento docet dicens, quod in Macedonia mons miræ altitudinis est, Macedonia mons miræ altitudinis est, qui vocatur Olympus, in quem Philoso- qui vocatur Olympus, in quem Philoso- phi ascendentes in superioribus suis non phi ascendentes in superioribus suis non invenientes aerem pinguem ad spiran- invenientes aerem pinguem ad spiran- dum, portant secum spongias infusas dum, portant secum spongias infusas

1 Genes, 1. 2. 1 Genes, 1. 2.

589 589

clara et subtili aqua, per quas spirent clara et subtili aqua, per quas spirent aerem subtilem, ut pinguescat in spon- aerem subtilem, ut pinguescat in spon- giis, et sic valeat ad refrigerium pulmo- giis, et sic valeat ad refrigerium pulmo- nis et pectoris. Ascendentes autem in nis et pectoris. Ascendentes autem in cacumina montis in arena sive in sabulo cacumina montis in arena sive in sabulo scribunt litteras et protrahunt figuras, scribunt litteras et protrahunt figuras, et descendunt, et post annum reascen- et descendunt, et post annum reascen- dentes inveniunt litteras et figuras in dentes inveniunt litteras et figuras in nulla sui parte deletas: quod esse non nulla sui parte deletas: quod esse non posset, si aer ille vaporibus humidis vel posset, si aer ille vaporibus humidis vel siccis vel ventosis agitaretur. Unde vult siccis vel ventosis agitaretur. Unde vult Augustinus, quod ex humido aqueo la- Augustinus, quod ex humido aqueo la- biliter undoso et pinguescente inferius biliter undoso et pinguescente inferius sit generatio et conservatio} natatilium, sit generatio et conservatio} natatilium, et nutrimentum, et ex eodem aqueo va- et nutrimentum, et ex eodem aqueo va- porabiliter extenso per partem aeris in- porabiliter extenso per partem aeris in- feriorem sit generatio et conservatio feriorem sit generatio et conservatio volatilium. Et ideo, sicut dicunt Ambro- volatilium. Et ideo, sicut dicunt Ambro- sius et Augustinus, ex sius et Augustinus, ex principio producitur utrumque : et ideo principio producitur utrumque : et ideo etiam cantatur in hymno Ambrosii : etiam cantatur in hymno Ambrosii :

uno materiali uno materiali

Qui ex aquis exortum genus, Qui ex aquis exortum genus, Partim levas in aera, Partim levas in aera, Partim remittis gurgiti. Partim remittis gurgiti.

AD ALIUD dicendum, quod movens ex AD ALIUD dicendum, quod movens ex præhabitis intelligitur ubi dictum est: præhabitis intelligitur ubi dictum est: Spiritus Dei ferebatur super aquas¹. Spiritus Dei ferebatur super aquas¹. Ille enim fovebat aquas ut talia a se Ille enim fovebat aquas ut talia a se produci possent. Unde Damascenus in produci possent. Unde Damascenus in libro II de Fide orthodoxa dicit sic : libro II de Fide orthodoxa dicit sic : « Præcepit Deus aquæ educere animam « Præcepit Deus aquæ educere animam viventem quia per aquam et eum qui viventem quia per aquam et eum qui in principio ferebatur super aquas, Spi- in principio ferebatur super aquas, Spi- ritum sanctum, renovaturus erat homi- ritum sanctum, renovaturus erat homi- nem, sicut ait divus Basilius. Eduxit nem, sicut ait divus Basilius. Eduxit autem animalia et magna et pura, ut autem animalia et magna et pura, ut cete, dracones, pisces in aquis reptantes cete, dracones, pisces in aquis reptantes et volatilia pennata. Per volatilia igitur et volatilia pennata. Per volatilia igitur copulantur aqua et terra et aer: ex aquis copulantur aqua et terra et aer: ex aquis enim facta sunt, in terra vero conser- enim facta sunt, in terra vero conser- vantur, et in aere volant. Optimum igi- vantur, et in aere volant. Optimum igi- tur elementum est aqua, et plurimo ușui tur elementum est aqua, et plurimo ușui utilissimum, sordis purgativum non so- utilissimum, sordis purgativum non so-

Ad 2. Ad 2.

590 590

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lum corporeæ, sed et animalis, si assum- lum corporeæ, sed et animalis, si assum- pserit gratiam Spiritus sancti . » pserit gratiam Spiritus sancti . » Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod reptile vo- Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod reptile vo- catur animal, quod in motu suo proces- catur animal, quod in motu suo proces- sivo toto corpore se rapit, et non nititur sivo toto corpore se rapit, et non nititur membris specialibus ad illum motum membris specialibus ad illum motum determinatis, sicut est ala, vel pes, vel determinatis, sicut est ala, vel pes, vel pinnula. Pedibus enim nituntur gressi- pinnula. Pedibus enim nituntur gressi- bilia, alis volatilia, pinnulis tamquam bilia, alis volatilia, pinnulis tamquam remis natatilia. Reptilia vero sunt vel remis natatilia. Reptilia vero sunt vel quæ motu costarum et virtute se ra- quæ motu costarum et virtute se ra- piunt, ut serpentes: vel motu annulo- piunt, ut serpentes: vel motu annulo- rum, ut annulosa et vermes, vel contra- rum, ut annulosa et vermes, vel contra- ctione corporis in medium annulum qui ctione corporis in medium annulum qui loco cordis est, et remissione ejusdem loco cordis est, et remissione ejusdem corporis de illo et tractu oris : emittunt corporis de illo et tractu oris : emittunt enim illa anteriorem partem corporis, enim illa anteriorem partem corporis, et tunc figunt os, et totum corpus tunc et tunc figunt os, et totum corpus tunc trahunt ad os fixum : sicut videmus fa- trahunt ad os fixum : sicut videmus fa- cere lumbricos terræ. Anima autem cere lumbricos terræ. Anima autem vivens dicitur, quæ corpori suo actum vivens dicitur, quæ corpori suo actum vitæ influit manifeste per sensum et vitæ influit manifeste per sensum et motum localem. Et ideo in plantis non motum localem. Et ideo in plantis non dicitur esse anima vivens : quia sicut dicitur esse anima vivens : quia sicut dicit Aristoleles in I de Vegetabilibus, dicit Aristoleles in I de Vegetabilibus, vita communiter in animalibus et plantis vita communiter in animalibus et plantis inventa est sed in plantis occulta, et inventa est sed in plantis occulta, et in animalibus manifesta: et ideo non di- in animalibus manifesta: et ideo non di- citur in plantis anima motabilis, sive citur in plantis anima motabilis, sive anima vivens. anima vivens.

Ad 4. Ad 4.

AD ALIUD dicendum, quod volatile or- AD ALIUD dicendum, quod volatile or- namentum est aeris: hoc enim animal namentum est aeris: hoc enim animal illud elementum ornat in quo motus illud elementum ornat in quo motus ejus est, et non illud in quo immobile ejus est, et non illud in quo immobile quiescit sicut stellæ moventur in cœlo, quiescit sicut stellæ moventur in cœlo, et natatilia in aquis, licet quiescat in et natatilia in aquis, licet quiescat in terra in fundo aquarum. Et quod dici- terra in fundo aquarum. Et quod dici- tur, quod multiplicentur super terram, tur, quod multiplicentur super terram, super notat eminentiam aeris, et exalta- super notat eminentiam aeris, et exalta- tionem super terram, in quo moventur tionem super terram, in quo moventur aves: hoc enim significat nomen avis, ut aves: hoc enim significat nomen avis, ut dicit Isidorus, hoc enim nomen composi- dicit Isidorus, hoc enim nomen composi- tum est ab a quod est sine, et via, quia vias tum est ab a quod est sine, et via, quia vias certas et tritas ab animalibus non tenent certas et tritas ab animalibus non tenent in motibus suis, sed pro libertate elemen- in motibus suis, sed pro libertate elemen-

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 9. cap. 9.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ theo- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ theo-

tum tenue secantes alis, secundum im- tum tenue secantes alis, secundum im- petum æstimationis et appetitus se diver- petum æstimationis et appetitus se diver- tunt quo cupiunt, sicut et pisces in aquis. tunt quo cupiunt, sicut et pisces in aquis. AD ALIUD dicendum, quod solas aquas AD ALIUD dicendum, quod solas aquas nominat: quia, sicut dictum est, aquæ nominat: quia, sicut dictum est, aquæ solæ ornantur: et etiam in materia cor- solæ ornantur: et etiam in materia cor- porum natatilium et volatilium anima- porum natatilium et volatilium anima- lium licet terra sit substantia materiæ lium licet terra sit substantia materiæ propter quam etiam omnia quiescant in propter quam etiam omnia quiescant in terra et natatilia et volatilia, tamen in terra et natatilia et volatilia, tamen in talibus plus abundat humidum: in pi- talibus plus abundat humidum: in pi- scibus quidem humidum aqueum pin- scibus quidem humidum aqueum pin- guescens in fundo, quod Augustinus guescens in fundo, quod Augustinus vocat labile undosum: in avibus autem vocat labile undosum: in avibus autem humidum vaporosum ad formam aéris humidum vaporosum ad formam aéris transmutatum propter quod etiam in transmutatum propter quod etiam in IV Ethicorum dicit Philosophus, quod IV Ethicorum dicit Philosophus, quod carnes sanæ quæ sunt, leves sunt: leves carnes sanæ quæ sunt, leves sunt: leves autem quæ altilium. autem quæ altilium.

AD ALIUD dicendum, quod talia ani- AD ALIUD dicendum, quod talia ani- malia deputantur ad ornatum illius ele- malia deputantur ad ornatum illius ele- menti in quo plus moventur proprio menti in quo plus moventur proprio motu. Ardea enim et anser cum avibus motu. Ardea enim et anser cum avibus ad aerem deputantur: motus enim ea- ad aerem deputantur: motus enim ea- rum volatus est, et fit in aere. Delphinus rum volatus est, et fit in aere. Delphinus autem, et crocodillus, et alia hujusmodi, autem, et crocodillus, et alia hujusmodi, ad aquam cum natatilibus: quia motus ad aquam cum natatilibus: quia motus eorum natatio est. Ursus autem mari- eorum natatio est. Ursus autem mari- nus, et canis, et cætera hujusmodi, ut nus, et canis, et cætera hujusmodi, ut castor, et linther, licet aliquando venen- castor, et linther, licet aliquando venen- tur in aqua, tamen quia pedibus nitun- tur in aqua, tamen quia pedibus nitun- tur, quorum actus proprie gressus est et tur, quorum actus proprie gressus est et ambulatio, in ornatum terræ deputan- ambulatio, in ornatum terræ deputan- tur cum gressibilibus. Et hoc satis di- tur cum gressibilibus. Et hoc satis di- ctum est: quia dicto de simplicibus satis ctum est: quia dicto de simplicibus satis dictum est de compositis, in quibus illa dictum est de compositis, in quibus illa similiter dominantur. similiter dominantur.

Ad 5 Ad 5

Ad 6. Ad 6.

AD ALIUD dicendum, quod creavit ibi Ad quæst. 3. AD ALIUD dicendum, quod creavit ibi Ad quæst. 3. accipitur pro fecit vel condidit. Creare. accipitur pro fecit vel condidit. Creare. enim multas habet significationes, de enim multas habet significationes, de quibus satis dictum est in primo libro, quibus satis dictum est in primo libro, tractatu de nominibus quæ temporaliter tractatu de nominibus quæ temporaliter Deo conveniunt, quæstione de hoc no- Deo conveniunt, quæstione de hoc no- mine, creator 2. mine, creator 2.

logiæ, Tract. XIII, Quæst. 53. Tom. XXXI hu- logiæ, Tract. XIII, Quæst. 53. Tom. XXXI hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 61. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 61.

id quæst. 4. AD ALIUD dicendum, quod humidum id quæst. 4. AD ALIUD dicendum, quod humidum aliquando est valde dilatabile et forma- aliquando est valde dilatabile et forma- bile in diversas species et figuras, ma- bile in diversas species et figuras, ma- xime quando commixtum est subtili xime quando commixtum est subtili terreo ex quo pinguescit et constat: et terreo ex quo pinguescit et constat: et hoc notans, quod sic impossibile est hoc notans, quod sic impossibile est multis speciebus, dixit secundum spe- multis speciebus, dixit secundum spe- cies: tales enim species ad unum genus cies: tales enim species ad unum genus non possunt reduci, nisi valde remotum. non possunt reduci, nisi valde remotum. Humidum autem vaporabile et formabile Humidum autem vaporabile et formabile quidem est in multas figuras, sicut patet quidem est in multas figuras, sicut patet in nubibus tamen omnes illæ figuræ sub in nubibus tamen omnes illæ figuræ sub uno genere continentur proximo, quod uno genere continentur proximo, quod est humidum vaporativum: et hoc no- est humidum vaporativum: et hoc no- tans de volatilibus dicit, volatilia secun- tans de volatilibus dicit, volatilia secun- dum genus suum. dum genus suum.

d quæst. 5. d quæst. 5.

- AD ULTIMUM dicendum, quod licet - AD ULTIMUM dicendum, quod licet plantæ et animalia nascantur de semine, plantæ et animalia nascantur de semine, semen tamen plantarum non ponitur in semen tamen plantarum non ponitur in sexu distincto per figuram masculi et sexu distincto per figuram masculi et fœminæ quamvis, ut dicit Aristoteles fœminæ quamvis, ut dicit Aristoteles in libro de Plantis, in plantis sit sexus in libro de Plantis, in plantis sit sexus distinctus virtute, secundum quod dici- distinctus virtute, secundum quod dici- tur oliva masculus et oliva fœmina: et tur oliva masculus et oliva fœmina: et

591 591

malus arbor dicitur fœmina, et pirus malus arbor dicitur fœmina, et pirus masculus, eo quod prius habet strictiora masculus, eo quod prius habet strictiora folia et duriorem fructum quam malus : folia et duriorem fructum quam malus : latitudo enim foliorum et mollities fru- latitudo enim foliorum et mollities fru- ctuum attestatur humiditati aqueæ, quæ ctuum attestatur humiditati aqueæ, quæ fœmina est econtra strictiora folia et fœmina est econtra strictiora folia et durities fructum attestantur humiditati durities fructum attestantur humiditati calidæ determinatæ per siccum terreum, calidæ determinatæ per siccum terreum, quæ masculina est. Propter quod etiam quæ masculina est. Propter quod etiam vitis quæ melius profert vinum, et dici- vitis quæ melius profert vinum, et dici- tur soreth, vocatur vitis masculina. Alia tur soreth, vocatur vitis masculina. Alia vero quæ profert aquosum vinum et lata vero quæ profert aquosum vinum et lata habet folia et magnas uvas, vocatur vi- habet folia et magnas uvas, vocatur vi- tis fœmina. In communi tamen usu lo- tis fœmina. In communi tamen usu lo- quentium vitis masculina vocatur franca, quentium vitis masculina vocatur franca, et vitis fœmina vocatur sclava. Et licet et vitis fœmina vocatur sclava. Et licet ita sit secundum virtutem quam habet ita sit secundum virtutem quam habet planta in folio et fructu, tamen secun- planta in folio et fructu, tamen secun- dum naturam plantæ, ut dicit Aristote- dum naturam plantæ, ut dicit Aristote- les in libro 1 de Vegetabilibus, « planta les in libro 1 de Vegetabilibus, « planta ubique est masculus et fœmina. » Et ubique est masculus et fœmina. » Et hujus assignat rationem, quod ubique in hujus assignat rationem, quod ubique in radicibus, stipite, et ramis conjuncta radicibus, stipite, et ramis conjuncta habet imprægnans et imprægnabile. habet imprægnans et imprægnabile.

QUESTIO LXI. QUESTIO LXI.

De opere sextæ diei, quare dicat : De opere sextæ diei, quare dicat :

ducat terra¹, cum virtus ducat terra¹, cum virtus

producendi talia non sit in terra, sed secundum astronomos producendi talia non sit in terra, sed secundum astronomos

sit in cœlo ? sit in cœlo ?

Deinde, Quæritur de hoc quod dicit Deinde, Quæritur de hoc quod dicit Magister in libro II Sententiarum, di- Magister in libro II Sententiarum, di- stinct. XV, cap. Sequitur, Dixit Deus: stinct. XV, cap. Sequitur, Dixit Deus: Producat terra animam viventem in ge- Producat terra animam viventem in ge- nere suo, jumenta, et reptilia, et bestias nere suo, jumenta, et reptilia, et bestias terræ secundum species, ubi, sicut dicit, terræ secundum species, ubi, sicut dicit, sextæ diei opus describitur. sextæ diei opus describitur.

1 Genes. 1, 24. 1 Genes. 1, 24.

Et quæritur primo, quare dicat: Pro- Et quæritur primo, quare dicat: Pro- ducat terra. ducat terra.

1. Cum virtus producendi talia non sit 1. Cum virtus producendi talia non sit in terra, sed secundum Astronomos sit in terra, sed secundum Astronomos sit in coelo ita quod Albumasar dicit in In- in coelo ita quod Albumasar dicit in In- troductorio, quod Virgo in cujus facie troductorio, quod Virgo in cujus facie prima oritur constellatio quædam ad si- prima oritur constellatio quædam ad si-

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

592 592

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

militudinem virginis in gremio habentis militudinem virginis in gremio habentis puerum, quæ tantæ virtutis est ut fœcun- puerum, quæ tantæ virtutis est ut fœcun- ditatem quibusdam virginibus afferat sine ditatem quibusdam virginibus afferat sine 'commixtione virili. Et dat exemplum, 'commixtione virili. Et dat exemplum, quod penitus hæreticum est, quod beata quod penitus hæreticum est, quod beata Virgo sic conceperat Jesum quem gens Virgo sic conceperat Jesum quem gens Christianorum adorat. Christianorum adorat.

2. Adhuc, Damascenus dicit, quod cu- 2. Adhuc, Damascenus dicit, quod cu- juslibet speciei animalis perfecti primæ juslibet speciei animalis perfecti primæ duæ hypostases masculus et foœmina, duæ hypostases masculus et foœmina, primo immediate a Deo creatæ sunt, in primo immediate a Deo creatæ sunt, in quibus propter distinctos sexus semen- quibus propter distinctos sexus semen- tiva vis est propagandi. Et si ita est, non tiva vis est propagandi. Et si ita est, non debuit dicere: Producat terra, sed ego debuit dicere: Producat terra, sed ego producam in terra. producam in terra.

3. Adhuc, Quærit Augustinus, Cum 3. Adhuc, Quærit Augustinus, Cum multorum animalium, eorum scilicet multorum animalium, eorum scilicet quæ nascuntur ex putrefactione, semen- quæ nascuntur ex putrefactione, semen- tiva virtus sit in istis elementis, sicut et tiva virtus sit in istis elementis, sicut et plantarum et non sit in eis distinctio plantarum et non sit in eis distinctio sexus, sicut nec in plantis: quare in sexus, sicut nec in plantis: quare in communi productione animalium non communi productione animalium non eodem modo dicit de illis sicut de plan- eodem modo dicit de illis sicut de plan- tis Germinet terra, sed communiter tis Germinet terra, sed communiter dixit Producat terra? dixit Producat terra?

ULTERIUS quæritur, Quas sit differentia ULTERIUS quæritur, Quas sit differentia eorum quæ dicit jumenta, reptilia, et eorum quæ dicit jumenta, reptilia, et bestias terræ secundum species suas. bestias terræ secundum species suas.

QUÆRIT etiam Magister ulterius in li- QUÆRIT etiam Magister ulterius in li- bro II Sententiarum, distinct. XV, cap. bro II Sententiarum, distinct. XV, cap. Quæri solet de venenosis et perniciosis Quæri solet de venenosis et perniciosis animantibus, Utrum post peccatum ho- animantibus, Utrum post peccatum ho- minis ad vindictam creata sint, an prius minis ad vindictam creata sint, an prius creata innoxia fuerint, et post peccatum creata innoxia fuerint, et post peccatum nocere cœperint ? nocere cœperint ?

nociva, expressum est, quod mulier non nociva, expressum est, quod mulier non horruit serpentem, quem pro certo hor- horruit serpentem, quem pro certo hor- ruisset si nocivus fuisset. ruisset si nocivus fuisset.

3. Adhuc, Damascenus dicit in libro II 3. Adhuc, Damascenus dicit in libro II de Fide orthodoxa', quod serpens erat de Fide orthodoxa', quod serpens erat homini assuetus, magis aliis ei adhærens, homini assuetus, magis aliis ei adhærens, et delectabilibus ei adjunctus motibus : et delectabilibus ei adjunctus motibus : quod esse non posset si nocivus tunc quod esse non posset si nocivus tunc fuisset. fuisset.

ADHUC quæritur de hoc quod dicit Quest. 2. ADHUC quæritur de hoc quod dicit Quest. 2. Deus Producat terra... bestias terræ: et Deus Producat terra... bestias terræ: et in aliis dictum est: Factumque est ita 2 : in aliis dictum est: Factumque est ita 2 : quare hoc sit? quare hoc sit?

ADHUC, Cum de ornatu aquæ loquere- Quæst. 4. ADHUC, Cum de ornatu aquæ loquere- Quæst. 4. tur dixit: Creavit Deus cete grandia ³: tur dixit: Creavit Deus cete grandia ³: hic autem dicit: Et fecit Deus bestias hic autem dicit: Et fecit Deus bestias terræ juxta species suas *. terræ juxta species suas *.

Et quæritur, Quæ sit causa, quod di- Et quæritur, Quæ sit causa, quod di- versimode in istis et in illis loquitur? versimode in istis et in illis loquitur?

ADHUC, In benedictione animalium Quæst. 5. ADHUC, In benedictione animalium Quæst. 5. non ponitur plus, nisi quod vidit Deus non ponitur plus, nisi quod vidit Deus quod esset bonum: sed in benedictione quod esset bonum: sed in benedictione aquatilium et volatilium dixit: Et vidit aquatilium et volatilium dixit: Et vidit Deus, quod esset bonum. Benedixitque Deus, quod esset bonum. Benedixitque eis, dicens: Crescite, et multiplica- eis, dicens: Crescite, et multiplica- mini 6. mini 6.