Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 53. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 53.

de Fide orthodoxa 1, sic: « Nullus autem de Fide orthodoxa 1, sic: « Nullus autem animatos coelos vel luminaria existimet: animatos coelos vel luminaria existimet: inanimati enim sunt et insensibiles. inanimati enim sunt et insensibiles. Quare etsi dicat Scriptura, Psal. xcv, Quare etsi dicat Scriptura, Psal. xcv, 11 Lætentur cæli, et exsultet terra: 11 Lætentur cæli, et exsultet terra: eos qui in coelo sunt, scilicet Angelos: eos qui in coelo sunt, scilicet Angelos: et qui in terra sunt, scilicet homines, et qui in terra sunt, scilicet homines, ad lætitiam vocat. » Et dicunt, quod om- ad lætitiam vocat. » Et dicunt, quod om- nes qui talia credunt, quod coeli sunt nes qui talia credunt, quod coeli sunt animati et luminaria, maledicti sunt animati et luminaria, maledicti sunt cum patre suo diabolo, qui persuasor cum patre suo diabolo, qui persuasor est falsitatis et hæresis. Et tangunt ra- est falsitatis et hæresis. Et tangunt ra- tionem quia cum non possint animari tionem quia cum non possint animari nisi anima rationali et intellectuali, se- nisi anima rationali et intellectuali, se- queretur, quod essent homines cœlestes: queretur, quod essent homines cœlestes: quod absurdum esset, quia sic creatura quod absurdum esset, quia sic creatura rationalis esset in tria divisa, et non in rationalis esset in tria divisa, et non in duo tantum et multa alia inconvenien- duo tantum et multa alia inconvenien- tia sequerentur. tia sequerentur.

SOLUTIO. Dicendum, quod illa ratione SOLUTIO. Dicendum, quod illa ratione quæ inducta est, omnes sectæ Philoso- quæ inducta est, omnes sectæ Philoso- phorum concorditer dixerunt, quod phorum concorditer dixerunt, quod motores coelorum sunt animæ et intelli- motores coelorum sunt animæ et intelli- gentiæ, sicut dictum est : ita quod Plato gentiæ, sicut dictum est : ita quod Plato in Timæo dicit, quod creator cum ad in Timæo dicit, quod creator cum ad mundum archetypum qui in ipso erat, mundum archetypum qui in ipso erat, produceret mundum, produxit unum ad produceret mundum, produxit unum ad unum, pulchrum ad pulcherrimum unum, pulchrum ad pulcherrimum exemplar, perfectum ad perfectum. Sed exemplar, perfectum ad perfectum. Sed cum perfecto intellectus deesse non pos- cum perfecto intellectus deesse non pos- set, et non nisi animæ intellectus accide- set, et non nisi animæ intellectus accide- re posset, dedit ei animam rationalem re posset, dedit ei animam rationalem et intellectualem et ipsam posuit in et intellectualem et ipsam posuit in medio ut æqualem relationem haberet medio ut æqualem relationem haberet in circuitu ad circumferentiam in exer- in circuitu ad circumferentiam in exer- cendo vires ad omnem partem mundi : cendo vires ad omnem partem mundi : cui tamen animali creator nec manus, cui tamen animali creator nec manus, nec pedes, nec alas dedit: quia nihil nec pedes, nec alas dedit: quia nihil erat extra ipsum ad quod moveri debe- erat extra ipsum ad quod moveri debe- ret vel indigeret. ret vel indigeret.

: :

Aristoteles autem et sui sequaces, Aristoteles autem et sui sequaces, scilicet Avicenna et Averroes, et alii, scilicet Avicenna et Averroes, et alii, ratione superius inducta, dixerunt proxi- ratione superius inducta, dixerunt proxi- mum motorem esse animam, et illam mum motorem esse animam, et illam moveri ab intelligentia quæ est ordina- moveri ab intelligentia quæ est ordina-

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, · cap. 6. · cap. 6.

567 567

trix motus ad finem a creatore disposi- trix motus ad finem a creatore disposi- tum, sive a prima causa. Primam au- tum, sive a prima causa. Primam au- tem causam dixerunt esse immobile tem causam dixerunt esse immobile movens in omnibus motibus cœlorum movens in omnibus motibus cœlorum quæ movet, sicut desideratum movet quæ movet, sicut desideratum movet desiderium: hanc enim imitari desiderat desiderium: hanc enim imitari desiderat intelligentia illuminata ab ipsa formis intelligentia illuminata ab ipsa formis universalibus et particularibus, quas ex- universalibus et particularibus, quas ex- plicat per ordinationem motus orbis sui, plicat per ordinationem motus orbis sui, influendo eas animæ quæ immediate influendo eas animæ quæ immediate movet orbem. movet orbem.

Sed quia hæc omnia contraria sunt Sed quia hæc omnia contraria sunt traditioni Patrum, et etiam fidei, sicut traditioni Patrum, et etiam fidei, sicut probat auctoritas Damasceni superius probat auctoritas Damasceni superius inducta, ideo aliter dicendum est, sicut inducta, ideo aliter dicendum est, sicut ibidem dicit Damascenus, sic dicens: ibidem dicit Damascenus, sic dicens: « Universa divina jussione facta et firma- « Universa divina jussione facta et firma- ta sunt, et divinanı voluntatem et consi- ta sunt, et divinanı voluntatem et consi- lium, fundamentum inconcussibile ha- lium, fundamentum inconcussibile ha- bent. Quia ipse dixit, et facta sunt : bent. Quia ipse dixit, et facta sunt : ipse mandavit, et creata sunt.... Præce- ipse mandavit, et creata sunt.... Præce- ptum posuit, et non præteribit 2. » ptum posuit, et non præteribit 2. »

Dicit enim Ambrosius in Hexameron, Dicit enim Ambrosius in Hexameron, libro primo: «Ego qui profundum ma- libro primo: «Ego qui profundum ma- jestatis ejus et artis excellentiam non jestatis ejus et artis excellentiam non quæro comprehendere, non disputatio- quæro comprehendere, non disputatio- num me libramentis committo atque num me libramentis committo atque mensuris, sed omnia in ejus reposita mensuris, sed omnia in ejus reposita existimo potestate, quod voluntas ejus existimo potestate, quod voluntas ejus fundamentum sit universorum. » Et fundamentum sit universorum. » Et infra parum : « Itaque illos suis relinqua- infra parum : « Itaque illos suis relinqua- mus contentionibus, qui intimis dispu- mus contentionibus, qui intimis dispu- tationibus se refellunt. Nobis autem sa- tationibus se refellunt. Nobis autem sa- tis est ad salutem, non disputationum tis est ad salutem, non disputationum controversia, sed præceptorum veritas : controversia, sed præceptorum veritas : nec argumentationis astutia, sed fides nec argumentationis astutia, sed fides mentis ut serviamus potius creatori, mentis ut serviamus potius creatori, quam creaturæ, qui est benedictus in quam creaturæ, qui est benedictus in sæcula. » Unde nos dicimus, quod om- sæcula. » Unde nos dicimus, quod om- nia hæc moventur jussu et dispositione nia hæc moventur jussu et dispositione divina, et quod Deus omnium hic motor divina, et quod Deus omnium hic motor estet sicut disposuit sapientia ad pro- estet sicut disposuit sapientia ad pro- pagationem generationis et corruptionis pagationem generationis et corruptionis universorum quamdiu mundus stat, universorum quamdiu mundus stat, donec numerus electorum implebitur : donec numerus electorum implebitur : ita moventur in locis suis motorem ha- ita moventur in locis suis motorem ha-

2 Psal. CXLVIII, 5 et 6. 2 Psal. CXLVIII, 5 et 6.

568 568

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bentia, non naturam, nec animam, sed bentia, non naturam, nec animam, sed virtutem imperii divini, cui obedit omne virtutem imperii divini, cui obedit omne quod in natura est, sicut satis determi- quod in natura est, sicut satis determi- natum est supra in quæstione de miracu- natum est supra in quæstione de miracu- lis. lis.

Sunt tamen quidam nostri temporis Sunt tamen quidam nostri temporis dicentes, quod Angeli sunt intelligentiæ dicentes, quod Angeli sunt intelligentiæ deservientes Deo in motu sphærarum. deservientes Deo in motu sphærarum. Et hoc ortum habet a Rabbi Moyse Ju- Et hoc ortum habet a Rabbi Moyse Ju- dæo. Sed hoc ex imperitia provenit: dæo. Sed hoc ex imperitia provenit: quia omnis qui scit qualiter Philosophi quia omnis qui scit qualiter Philosophi intelligentias posuerunt, seit quod An- intelligentias posuerunt, seit quod An- geli non sunt intelligentiæ. Et ex alio et geli non sunt intelligentiæ. Et ex alio et ad aliud creantur et multiplicantur in- ad aliud creantur et multiplicantur in- telligentiæ : et ex alio principio creantur telligentiæ : et ex alio principio creantur et multiplicantur Angeli. Ex Deo enim et multiplicantur Angeli. Ex Deo enim omnes immediate creantur Angeli et ad omnes immediate creantur Angeli et ad ministeria virtutis assistricis et mini- ministeria virtutis assistricis et mini- stratricis multiplicantur, sicut dicitur, stratricis multiplicantur, sicut dicitur, Daniel. vi, 10 Millia millium mini- Daniel. vi, 10 Millia millium mini- strabant ei, et decies millies centena mil- strabant ei, et decies millies centena mil- lia assistebant ei. Intelligentiæ vero lia assistebant ei. Intelligentiæ vero secundum Philosophos non immediate secundum Philosophos non immediate creantur a Deo, sed ex lumine primæ creantur a Deo, sed ex lumine primæ causæ et secundæ, quæ est intelligentia causæ et secundæ, quæ est intelligentia primi ordinis, creantur intelligentiæ se- primi ordinis, creantur intelligentiæ se- cundi ordinis et sic deinceps usque ad cundi ordinis et sic deinceps usque ad decem, et multiplicantur usque ad vir- decem, et multiplicantur usque ad vir- tutes formativas quæ sunt in orbibus et tutes formativas quæ sunt in orbibus et sphæra activorum et passivorum, Pro- sphæra activorum et passivorum, Pro- pter quod omnes sectæ Philosophorum pter quod omnes sectæ Philosophorum concorditer dicunt, quod totum opus concorditer dicunt, quod totum opus naturæ est intelligentiæ. naturæ est intelligentiæ.

: :

Adhuc tamen est quædam opinio, Adhuc tamen est quædam opinio, quam tangit Avevalpetrans sive Alpetra- quam tangit Avevalpetrans sive Alpetra- gius in Astrologia sua, quod scilicet om- gius in Astrologia sua, quod scilicet om- nia hæc moventur ab uno motore primo, nia hæc moventur ab uno motore primo, cujus virtus fortior est in immediato cujus virtus fortior est in immediato quam in mediato mobili. Et ideo supre- quam in mediato mobili. Et ideo supre- mum coelum quod est stellatum, secun- mum coelum quod est stellatum, secun- dum ipsum movet in viginti quatuor dum ipsum movet in viginti quatuor horis per totum coelum in circuitu. Sed horis per totum coelum in circuitu. Sed orbem Saturni qui mediate conjungitur orbem Saturni qui mediate conjungitur ei, in duodecim horis non prævalet mo- ei, in duodecim horis non prævalet mo- vere ad Occidentem, sed remanet citra vere ad Occidentem, sed remanet citra per tantum spatium quantum per trigin- per tantum spatium quantum per trigin- ta annos congregatum perficit circulum ta annos congregatum perficit circulum secundum ordinem signorum acceptum secundum ordinem signorum acceptum ab Oriente in Occidentem. In sphæra ab Oriente in Occidentem. In sphæra

Jovis plus deficit : quia per duo media Jovis plus deficit : quia per duo media conjungitur sibi in tantum, ut portiones conjungitur sibi in tantum, ut portiones quas relinquit de incompleto circulo quas relinquit de incompleto circulo duodecim annis congregatæ, circulum duodecim annis congregatæ, circulum perficiant secundum ordinem signorum perficiant secundum ordinem signorum ab Occidente in Orientem. Et in sphæra ab Occidente in Orientem. Et in sphæra Martis adhuc plus deficit: quia per tria Martis adhuc plus deficit: quia per tria conjungitur in tantum, ut proportiones conjungitur in tantum, ut proportiones collectæ quibus repedare videtur ab collectæ quibus repedare videtur ab Oriente fere in tribus annis perficiant Oriente fere in tribus annis perficiant circulum. Et in Sole iterum plus eadem circulum. Et in Sole iterum plus eadem ratione, ita quod portiones repedationis ratione, ita quod portiones repedationis solis in anno perficiant circulum. Et in solis in anno perficiant circulum. Et in Venere plus propter eamdem rationem, Venere plus propter eamdem rationem, ita quod repedationes quasi in duodecim ita quod repedationes quasi in duodecim mensibus perficiant circulum. Et simili- mensibus perficiant circulum. Et simili- ter in Mercurio adhuc plus, ita quod ter in Mercurio adhuc plus, ita quod repedationes quasi in undecim mensibus repedationes quasi in undecim mensibus perficiant circulum secundum ordinem perficiant circulum secundum ordinem signorum. Et in Luna maxime, cujus signorum. Et in Luna maxime, cujus repedationes in mense perficiunt circu- repedationes in mense perficiunt circu- lum secundum ordinem signorum. Pro- lum secundum ordinem signorum. Pro- pter quod omnes bene philosophantes pter quod omnes bene philosophantes motum orbis dixerunt esse motum sa- motum orbis dixerunt esse motum sa- pientis: quia in diversa proportione pientis: quia in diversa proportione velocitatis moventur omnia superiora, velocitatis moventur omnia superiora, propter diversas proportiones commix- propter diversas proportiones commix- torum et complexionatorum, et disposi- torum et complexionatorum, et disposi- tionem eorum quæ sunt in loco genera- tionem eorum quæ sunt in loco genera- tionis. tionis.

Dicit etiam idem auctor, quod iste Dicit etiam idem auctor, quod iste motus completur omni die in igne: eo motus completur omni die in igne: eo quod sol motu diurno habet movere quod sol motu diurno habet movere ignem, sed non completur in aere pro- ignem, sed non completur in aere pro- pter defectum virtutis. Et ideo ventus pter defectum virtutis. Et ideo ventus circa terram flans, non flat nisi ad im- circa terram flans, non flat nisi ad im- perfectam proportionem circuli, sicut di- perfectam proportionem circuli, sicut di- citur, Eccle. 1, 6, in textu et in Glossa citur, Eccle. 1, 6, in textu et in Glossa Hieronymi, lustrans universa in cir- Hieronymi, lustrans universa in cir- cumitu pergit spiritus, hoc est, ventus, cumitu pergit spiritus, hoc est, ventus, et in circulos suos revertitur. In aqua et in circulos suos revertitur. In aqua autem similiter facit circulum imperfe- autem similiter facit circulum imperfe- ctum motus ille, in fluxu scilicet et reflu- ctum motus ille, in fluxu scilicet et reflu- xu maris quem facit per motum lunæ xu maris quem facit per motum lunæ ad quartas circuli lunæ distinctas per ad quartas circuli lunæ distinctas per Oriens et Occidens, et medium cœli et Oriens et Occidens, et medium cœli et medium terræ. In terra autem virtus mo- medium terræ. In terra autem virtus mo- tiva penitus deficit : et ideo terra non mo- tiva penitus deficit : et ideo terra non mo- vetur secundum locum, sed semper stat. vetur secundum locum, sed semper stat.

Quæst. Quæst.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 53. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 53.

Si quis hoc modo dicere vult, caveat Si quis hoc modo dicere vult, caveat ne dicat motorem primum esse Deum : ne dicat motorem primum esse Deum : quia virtus Dei esse moventis nec perfi- quia virtus Dei esse moventis nec perfi- cit, nec deficit comparata ad immedia- cit, nec deficit comparata ad immedia- tum sive mediatum mobile: sed est tum sive mediatum mobile: sed est

infinita ad quodlibet, et immensa. Sed infinita ad quodlibet, et immensa. Sed dicat motorem primum esse virtutem dicat motorem primum esse virtutem creatam a Deo, influxam primo mobili, creatam a Deo, influxam primo mobili, quæ virtutem motivam extendit in quæ virtutem motivam extendit in quodlibet mobile proportionabiliter con- quodlibet mobile proportionabiliter con- junctum sibi, ut dictum est. Et hæc junctum sibi, ut dictum est. Et hæc virtus similis animæ est et propter hoc virtus similis animæ est et propter hoc a Philosophis aliquando anima est dicta, a Philosophis aliquando anima est dicta, cum tamen nec sit Angelus, nec anima, cum tamen nec sit Angelus, nec anima, nec Deus. Dicit enim Aristoteles in VIII nec Deus. Dicit enim Aristoteles in VIII Physicorum, quod motor primus virtutis Physicorum, quod motor primus virtutis nec finitæ, nec infinitæ est : quia si esset nec finitæ, nec infinitæ est : quia si esset finitæ virtutis, moveret in nunc quod finitæ virtutis, moveret in nunc quod esse non potest: et si esset infinitæ se- esse non potest: et si esset infinitæ se- cundum quantitatem virtutis, non mo- cundum quantitatem virtutis, non mo- veret infinito tempore et semper: quia veret infinito tempore et semper: quia sicut dicit in primo Coeli et mundi, vir- sicut dicit in primo Coeli et mundi, vir- tus finita non extendit se ad motum in- tus finita non extendit se ad motum in- finiti temporis. Et ideo concludit de tali finiti temporis. Et ideo concludit de tali motore sic dicens : « Est igitur impar- motore sic dicens : « Est igitur impar- tibilis et indivisibilis, non habens ma- tibilis et indivisibilis, non habens ma- gnitudinem penitus. » gnitudinem penitus. »

Quod autem quæritur, Quo motu Quod autem quæritur, Quo motu moveatur ? facile est determinare, et moveatur ? facile est determinare, et similiter quis sit effectus motus illius? similiter quis sit effectus motus illius? Non enim possunt astra habere motum, Non enim possunt astra habere motum, nisi uniformem, regularem, circularem : nisi uniformem, regularem, circularem : quia per nullum alium motum semper quia per nullum alium motum semper et undique et æqualiter possent immit- et undique et æqualiter possent immit- tere lumina sua et virtutes suas lege tere lumina sua et virtutes suas lege perpetua, quam statuit Deus, in locum perpetua, quam statuit Deus, in locum generationis qui est in terra. Et ideo generationis qui est in terra. Et ideo etiam habet moveri in circulo declivi etiam habet moveri in circulo declivi accedendo et recedendo, ut tempus gene- accedendo et recedendo, ut tempus gene-

569 569

rationis æquale sit tempori corruptionis, rationis æquale sit tempori corruptionis, ut sic inquieta sit generatio, ut probat ut sic inquieta sit generatio, ut probat Aristoteles in II de Generatione et Cor- Aristoteles in II de Generatione et Cor- ruptione. ruptione.

Ex hoc etiam de facili patere potest, Ex hoc etiam de facili patere potest, quis sit effectus ejus. Effectus enim quis sit effectus ejus. Effectus enim ejus est, quod motus cœlestium, ut dicit ejus est, quod motus cœlestium, ut dicit Avicenna, immittendo lumen et virtutem Avicenna, immittendo lumen et virtutem in materiam generabilium et corruptibi- in materiam generabilium et corruptibi- lium, faciunt moveri hanc materiam mo- lium, faciunt moveri hanc materiam mo- tu alterationis, generationis, corruptio- tu alterationis, generationis, corruptio- nis, augmenti, et diminutionis in diver- nis, augmenti, et diminutionis in diver- sas formas et figuras et species, et sic sas formas et figuras et species, et sic propagare continue unum ex alio. propagare continue unum ex alio.

Et si objiceret aliquis, sicut Averroes Et si objiceret aliquis, sicut Averroes objicit, quod nihil movetur propter indi- objicit, quod nihil movetur propter indi- gnius se generatio autem inferiorum gnius se generatio autem inferiorum indignior est quam superiora : et sic non indignior est quam superiora : et sic non moventur propter inferiora. moventur propter inferiora.

Dicendum, quod est finis motus supe- Dicendum, quod est finis motus supe- riorum duplex, scilicet in alio, et in se. riorum duplex, scilicet in alio, et in se. Finis in alio est propagatio generationis Finis in alio est propagatio generationis et corruptionis, et ille non semper est et corruptionis, et ille non semper est dignior movente, sed ut sæpius indi- dignior movente, sed ut sæpius indi- gnior, ut patet in omnibus causis agen- gnior, ut patet in omnibus causis agen- tibus per intellectum, quæ omnes mo- tibus per intellectum, quæ omnes mo- ventur et agunt frequenter propter indi- ventur et agunt frequenter propter indi- gnius se, ut patet in arte fabrili, et in gnius se, ut patet in arte fabrili, et in omnibus aliis mechanicis. Est etiam omnibus aliis mechanicis. Est etiam finis in seipso, et hic dignior est mo- finis in seipso, et hic dignior est mo- vente et ille in motu superiorum est, vente et ille in motu superiorum est, quod per motum intendunt se in hoc quod per motum intendunt se in hoc assimilare primæ causæ et intelligentiæ, assimilare primæ causæ et intelligentiæ, ut sicut illa explicat formas ex seipsa, ut sicut illa explicat formas ex seipsa, quas influit creatis, ita corpora supe- quas influit creatis, ita corpora supe- riora quasi instrumentaliter movendo riora quasi instrumentaliter movendo materiam lumine et virtute et motu, materiam lumine et virtute et motu, causæ quasi instrumentales efficiantur causæ quasi instrumentales efficiantur ex parte materiæ in quibus illæ formæ ex parte materiæ in quibus illæ formæ propriis materiis invehantur. propriis materiis invehantur.

570 570

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUESTIO LIV. QUESTIO LIV.

De numero cœlorum De numero cœlorum

Solutio, Solutio,

Deinde ratione ejus quod dicitur in Deinde ratione ejus quod dicitur in Psalmo CXLIII, 6: Laudate eum, scilicet Psalmo CXLIII, 6: Laudate eum, scilicet Deum, cæli cælorum: quærendum est Deum, cæli cælorum: quærendum est de numero cœlorum. de numero cœlorum.

Et jam quidem satis habitum est de Et jam quidem satis habitum est de numero quem ponit Damascenus in numero quem ponit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa 2. Sic enim libro II de Fide orthodoxa 2. Sic enim decem sunt coeli, scilicet empyreum, decem sunt coeli, scilicet empyreum, aqueum, stellarum, Saturni, Jovis, Mar- aqueum, stellarum, Saturni, Jovis, Mar- tis, Solis, Veneris, Mercurii, Lunæ de tis, Solis, Veneris, Mercurii, Lunæ de quibus jam satis habitum est. Et est di- quibus jam satis habitum est. Et est di- ctum quare aliquod istorum est totum ctum quare aliquod istorum est totum luminosum, aliquod totum perspicuum, luminosum, aliquod totum perspicuum, aliquod stellatum multis stellis, et alii aliquod stellatum multis stellis, et alii septem quodlibet non habet nisi unam : septem quodlibet non habet nisi unam : horum enim omnium causæ jam in præ- horum enim omnium causæ jam in præ- habitis dictæ sunt. habitis dictæ sunt.

Sed quærendum est de eo quod dici- Sed quærendum est de eo quod dici- tur, Deuter. x, 14: En Domini Dei tui tur, Deuter. x, 14: En Domini Dei tui cælum est, et cælum cæli, et terra, et cælum est, et cælum cæli, et terra, et omnia quæ in ea sunt. Ubi dicit Raba- omnia quæ in ea sunt. Ubi dicit Raba- nus in Glossa: « Quidam enim dicunt nus in Glossa: « Quidam enim dicunt tres esse coelos, scilicet aereum, æthe- tres esse coelos, scilicet aereum, æthe- reum, et siderum: nonnulli septem, reum, et siderum: nonnulli septem, primum aereum, secundum æthereum, primum aereum, secundum æthereum, tertium olympium, quartum igneum, tertium olympium, quartum igneum, quintum firmamentum, sextum aqueum, quintum firmamentum, sextum aqueum, septimum Angelorum. septimum Angelorum.

Et quæritur, Penes quid sumatur ista Et quæritur, Penes quid sumatur ista divisio? divisio?

SOLUTIO. Dicendum secundum Raba- SOLUTIO. Dicendum secundum Raba- num quod ad esse cœli duo exiguntur, num quod ad esse cœli duo exiguntur,

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. III, Quæst. 14. Tom. XXXIV Creaturis, Tract. III, Quæst. 14. Tom. XXXIV novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

scilicet quod ubique circulariter aliquod scilicet quod ubique circulariter aliquod corporum simplicium contineat, et quod corporum simplicium contineat, et quod sit perspicuum, receptivum luminis, et. sit perspicuum, receptivum luminis, et. dativum et ideo quia duo elementa in- dativum et ideo quia duo elementa in- feriora, aqua scilicet et terra, non conti- feriora, aqua scilicet et terra, non conti- nent aliquod simplicium corporum: nec nent aliquod simplicium corporum: nec sunt luminis receptiva nec dativa. Ideo sunt luminis receptiva nec dativa. Ideo secundum Rabanum, nec est cœlum ele- secundum Rabanum, nec est cœlum ele- menti aquæ, nec cœlum terræ. Sed erunt menti aquæ, nec cœlum terræ. Sed erunt tot coeli, quot modis contingit multipli- tot coeli, quot modis contingit multipli- cari perspicuum continens circulariter. cari perspicuum continens circulariter. Perspicuum autem tale aut est recepti- Perspicuum autem tale aut est recepti- vum luminis, aut dativum: aut motum, vum luminis, aut dativum: aut motum, aut non motum: et aut uniforme in lu- aut non motum: et aut uniforme in lu- mine, aut non uniforme. Si est dativum mine, aut non uniforme. Si est dativum luminis uniforme non motum: tunc est luminis uniforme non motum: tunc est empyreum. Si autem est dativum lumi- empyreum. Si autem est dativum lumi- nis uniforme motum tum est crystalli- nis uniforme motum tum est crystalli- num sive aqueum. Si vero est dativum num sive aqueum. Si vero est dativum luminis non uniforme et motum: tunc luminis non uniforme et motum: tunc est firmamentum. Et hi tres coeli sunt in est firmamentum. Et hi tres coeli sunt in quinta essentia, Quarta vero combinatio quinta essentia, Quarta vero combinatio esse non potest, scilicet non uniforme esse non potest, scilicet non uniforme non motum quia in antehabitis proba- non motum quia in antehabitis proba- tum est, quod omne non uniforme mo- tum est, quod omne non uniforme mo- vetur. Si autem est non dativum luminis, vetur. Si autem est non dativum luminis, sed receptivum aut recipit illud separa- sed receptivum aut recipit illud separa- biliter, aut inseparabiliter. Si insepara- biliter, aut inseparabiliter. Si insepara- biliter aut secundum circulum superio- biliter aut secundum circulum superio- ris superficiei quæ est in forma convexi, ris superficiei quæ est in forma convexi, aut secundum circulum interioris super- aut secundum circulum interioris super- ficiei. Si secundum circulum superioris ficiei. Si secundum circulum superioris superficiei quæ est in forma convexi: superficiei quæ est in forma convexi:

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa сар. 6. сар. 6.

" "

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 55. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 55.

tunc est igneum. Ignis enim est corpus tunc est igneum. Ignis enim est corpus inseparabiliter recipiens lumen: eo quod inseparabiliter recipiens lumen: eo quod dicit Aristoteles in Topicis, quod ignis dicit Aristoteles in Topicis, quod ignis in propria natura lux est. Et sicut dicit in propria natura lux est. Et sicut dicit Avicenna, « Ignis secundum superficiem Avicenna, « Ignis secundum superficiem exteriorem sive superiorem ubique tan- exteriorem sive superiorem ubique tan- git cameram cœli Lunæ. » Si autem se- git cameram cœli Lunæ. » Si autem se- cundum superficiem interiorem quæ est cundum superficiem interiorem quæ est in forma concavi: tunc est illud quod in forma concavi: tunc est illud quod dicitur olympium, ab 8λoy quod est totum, dicitur olympium, ab 8λoy quod est totum, et Græco unos quod est lucidum, com- et Græco unos quod est lucidum, com- positum, a quo etiam Latine derivatur positum, a quo etiam Latine derivatur limpidum, quod clarum dicimus. Si au- limpidum, quod clarum dicimus. Si au- tem est receptivum luminis separabiliter: tem est receptivum luminis separabiliter: tunc est aereum. Aer enim ex præsentia tunc est aereum. Aer enim ex præsentia luminis illuminatur, et ex absentia ejus- luminis illuminatur, et ex absentia ejus-

571 571

dem obtenebratur. Dico hic tamen se- dem obtenebratur. Dico hic tamen se- cundum Rabanum, quod illud dividitur cundum Rabanum, quod illud dividitur in duo: quia si accipitur aer in regione in duo: quia si accipitur aer in regione inferiori tunc vocatur proprie aereum. inferiori tunc vocatur proprie aereum. Unde, Matth. XIII, 4: Venerunt volu- Unde, Matth. XIII, 4: Venerunt volu- cres cæli, et comederunt ea. Et, Daniel. cres cæli, et comederunt ea. Et, Daniel. III, 80 Benedicite, omnes volucres coeli, III, 80 Benedicite, omnes volucres coeli, Domino Si autem accipitur secundum Domino Si autem accipitur secundum regionem superiorem, inflammabilem regionem superiorem, inflammabilem scilicet ex motu astrorum et vicinitate scilicet ex motu astrorum et vicinitate ignis tunc Rabanus vocat æthereum : ignis tunc Rabanus vocat æthereum : quia sicut dicit Aristoteles in primo li- quia sicut dicit Aristoteles in primo li- bro Meteororum, « Antiqui omne corpus bro Meteororum, « Antiqui omne corpus simplex inflammans inflammabile voca- simplex inflammans inflammabile voca- verunt æthera. » verunt æthera. »

QUÆSTIO LV. QUÆSTIO LV.

Quare non est dictum sicut in aliorum dierum operibus : Vidit Quare non est dictum sicut in aliorum dierum operibus : Vidit Deus quod esset bonum ¹ ? Deus quod esset bonum ¹ ?

Deinde ratione ejus quod dicit Magi- Deinde ratione ejus quod dicit Magi- ster in libro Il Sententiarum, dist. XIV, ster in libro Il Sententiarum, dist. XIV, cap. Post hoc quæri solet. Quare hic non cap. Post hoc quæri solet. Quare hic non est dictum sicut in aliorum dierum ope- est dictum sicut in aliorum dierum ope- ribus Vidit Deus quod esset bonum? ribus Vidit Deus quod esset bonum?

Ratione cujus quæritur de verbis qui- Ratione cujus quæritur de verbis qui- bus usus est in opere distinctionis. In bus usus est in opere distinctionis. In opere creationis non dixit: Fiant cœlum opere creationis non dixit: Fiant cœlum et terra sed, In principio creavit Deus et terra sed, In principio creavit Deus cœlum et terram 3. In opere distinctionis cœlum et terram 3. In opere distinctionis statim dixit: Fiat lux. Et facta est lux. statim dixit: Fiat lux. Et facta est lux. Et vidit Deus lucem quod esset bona*. Et vidit Deus lucem quod esset bona*. Sed in distinctione firmamenti dixit: Sed in distinctione firmamenti dixit: Fiat firmamentum in medio aquarum, Fiat firmamentum in medio aquarum, et dividat aquas ab aquis. Et fecit Deus et dividat aquas ab aquis. Et fecit Deus

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XIV, Art. 7. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XIV, Art. 7. Tom. XXVII hujusce novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

firmamentum : et non addidit: Vidit firmamentum : et non addidit: Vidit Deus firmamentum, quod esset bonum. Deus firmamentum, quod esset bonum.

AD QUOD respondet Augustinus in libro AD QUOD respondet Augustinus in libro I super Genesim ad litteram, quod cum I super Genesim ad litteram, quod cum dicitur. Fiat, verbum determinat dispo- dicitur. Fiat, verbum determinat dispo- sitionem faciendi. Cum dicitur, Fecit, de- sitionem faciendi. Cum dicitur, Fecit, de- terminat illustrationem faciendi in An- terminat illustrationem faciendi in An- gelorum notitia. Cum dicitur, Factum gelorum notitia. Cum dicitur, Factum est, determinat perfectionem facti in est, determinat perfectionem facti in propria natura. propria natura.

Secundum alios Sanctos qui aliter ex- Secundum alios Sanctos qui aliter ex- ponunt opera sex dierum, cum dicitur, ponunt opera sex dierum, cum dicitur, Fiat, significatur voluntas artificis facien- Fiat, significatur voluntas artificis facien- tis de faciendo. Cum dicitur, Fecit, signi- tis de faciendo. Cum dicitur, Fecit, signi-

3 3

Ibidem, . 1. Ibidem, . 1.

* Ibidem, yy. 3 et 4. * Ibidem, yy. 3 et 4.

5 Ibidem, y. 6 et 7. 5 Ibidem, y. 6 et 7.

Solutio. Solutio.

2 Genes. I, 2 Genes. I,

10. 10.

572 572

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ficatur processus actus ab artifice in id ficatur processus actus ab artifice in id quod facit. Psal. xcix, 3: Ipse fecit nos, quod facit. Psal. xcix, 3: Ipse fecit nos, et non ipsi nos. Cum dicitur, Factum est, et non ipsi nos. Cum dicitur, Factum est, significatur perfectio facti in seipso. In significatur perfectio facti in seipso. In opere creationis utitur verbo creationis: opere creationis utitur verbo creationis: quia in illo corpora simpliciter produ- quia in illo corpora simpliciter produ- cuntur ex nihilo. In opere distinctionis cuntur ex nihilo. In opere distinctionis utitur hoc verbo, fiat, et fecit: quia illud utitur hoc verbo, fiat, et fecit: quia illud non fit ex nihilo, sed est determinatio non fit ex nihilo, sed est determinatio proprie ad formam et ad locum: quod proprie ad formam et ad locum: quod ex parte operis est proprie fieri, et ex ex parte operis est proprie fieri, et ex parte artificis proprie est facere. parte artificis proprie est facere.

Et quod dicit, Vidit Deus: dicit Au- Et quod dicit, Vidit Deus: dicit Au- gustinus, quod non est ita intelligendum, gustinus, quod non est ita intelligendum, quod ante non viderit, quia quodlibet quod ante non viderit, quia quodlibet vidit ab æterno in seipso: sed secundum vidit ab æterno in seipso: sed secundum quod dicitur, quod nuntius amoris est quod dicitur, quod nuntius amoris est oculus, et multiplicatur adspectus, ideo oculus, et multiplicatur adspectus, ideo dicitur Vidit Deus lucem quod esset bo- dicitur Vidit Deus lucem quod esset bo- na: et quod ante viderat in se facien- na: et quod ante viderat in se facien- dum, hoc approbavit factum, ut dicit dum, hoc approbavit factum, ut dicit Augustinus et lumen bonitatis suæ im- Augustinus et lumen bonitatis suæ im- misit ut maneret in esse. De quo dicit misit ut maneret in esse. De quo dicit Boetius in IV de Consolatione philoso- Boetius in IV de Consolatione philoso- phiæ: « Esse est quod ordinem retinet ser- phiæ: « Esse est quod ordinem retinet ser- vatque naturam. » Et propter hoc dicit vatque naturam. » Et propter hoc dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: Dionysius in libro de Divinis nominibus: « In idem determinat bonum et lumen '.>> « In idem determinat bonum et lumen '.>>

Et dixit, quod lumen de quo in princi- Et dixit, quod lumen de quo in princi- pio dixit Deus: Fiat lux, fuit bonitas pio dixit Deus: Fiat lux, fuit bonitas sua quam effudit super creaturam. sua quam effudit super creaturam.

In opere secundæ diei non dicitur: Vi- In opere secundæ diei non dicitur: Vi- dit Deus quod esset bonum, nec bene- dit Deus quod esset bonum, nec bene- dixit operi secundæ diei. De quo Magi- dixit operi secundæ diei. De quo Magi- ster in libro II Sententiarum, dist. XIV, ster in libro II Sententiarum, dist. XIV, cap. Solet etiam queri. Et Beda in Glos- cap. Solet etiam queri. Et Beda in Glos- sa reddunt rationem mysticam, non na- sa reddunt rationem mysticam, non na- turalem: dicentes, quod in hoc sacra- turalem: dicentes, quod in hoc sacra- mentum aliquod commendatur, quod mentum aliquod commendatur, quod Deo scilicet tantum placet indivisibilitas Deo scilicet tantum placet indivisibilitas unitatis in ecclesia, ut scilicet, sicut dicit unitatis in ecclesia, ut scilicet, sicut dicit Apostolus, ad Ephes. IV, 3: Solliciti ser- Apostolus, ad Ephes. IV, 3: Solliciti ser- vare unitatem spiritus in vinculo pacis, vare unitatem spiritus in vinculo pacis, quod operi secundæ diei, eo quod bina- quod operi secundæ diei, eo quod bina- rius primus numerus est qui ab unitate rius primus numerus est qui ab unitate recedit, benedicere noluit. Potest etiam recedit, benedicere noluit. Potest etiam dicit litteraliter, quod ideo non benedi- dicit litteraliter, quod ideo non benedi- xit, quod opus secundæ diei distinctio xit, quod opus secundæ diei distinctio est supremi ab infimo, medii a supre- est supremi ab infimo, medii a supre- mo: et remanebat adhuc imperfectum mo: et remanebat adhuc imperfectum opus distinctionis, eo quod exigebatur opus distinctionis, eo quod exigebatur infimorum distinctio ab invicem, quæ infimorum distinctio ab invicem, quæ facta est die tertia. Secundæ ergo diei facta est die tertia. Secundæ ergo diei imperfecto opere non benedixit, sed diei imperfecto opere non benedixit, sed diei tertiæ jam toto opere perfecto benedictio- tertiæ jam toto opere perfecto benedictio- nem dedit. nem dedit.

QUÆSTIO LVI. QUÆSTIO LVI.

De opere tertiæ diei. De opere tertiæ diei.

Deinde ratione ejus quod dicit Magi- Deinde ratione ejus quod dicit Magi- ster in libro II Sententiarum, distinct. ster in libro II Sententiarum, distinct. XIV, cap. E: « Sequitur, Dixit Deus: XIV, cap. E: « Sequitur, Dixit Deus: Congregentur aquæ, etc. 2, » quæritur de Congregentur aquæ, etc. 2, » quæritur de opere tertiæ diei. opere tertiæ diei.

De quo Magister quærit tria, scilicet De quo Magister quærit tria, scilicet qualiter congregatæ sunt aquæ quæ sub qualiter congregatæ sunt aquæ quæ sub coelo sunt in locum unum? coelo sunt in locum unum?

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap 4. cap 4.

Secundo, Quis sit locus ad quem con- Secundo, Quis sit locus ad quem con- gregatæ sunt? gregatæ sunt?

Et tertio, De hoc quod dicit: Germi- Et tertio, De hoc quod dicit: Germi- net terra herbam virentem et facientem net terra herbam virentem et facientem semen, et lignum pomiferum faciens semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus suum ³. fructum juxta genus suum ³.

2 Genes. 1, 9. 2 Genes. 1, 9. 8 Ibidem, 7, 11. 8 Ibidem, 7, 11.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 56. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 56.

573 573

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Qualiter congregatæ sint aquæ quæ sub Quis sit locus ad quem congregatæ sunt Qualiter congregatæ sint aquæ quæ sub Quis sit locus ad quem congregatæ sunt colo sunt, in locum unum 1 ? colo sunt, in locum unum 1 ?

aquæ 2 ? aquæ 2 ?

Solutio. Solutio.

CIRCA PRIMUM quæritur, Ubi est fac- CIRCA PRIMUM quæritur, Ubi est fac- ta distinctio infimi ab infimis, aquæ a ta distinctio infimi ab infimis, aquæ a terra? terra?

Et videtur insufficiens opus distinctio- Et videtur insufficiens opus distinctio- nis quia non fit mentio operis distin- nis quia non fit mentio operis distin- ctionis medii ab infimo, hoc est, aeris ab ctionis medii ab infimo, hoc est, aeris ab aqua et terra, et aeris ab igne. Videtur aqua et terra, et aeris ab igne. Videtur ergo, quod insufficiens sit opus distin- ergo, quod insufficiens sit opus distin- ctionis. ctionis.

AD HOC respondent Augustinus et Be- AD HOC respondent Augustinus et Be- da, dicentes, quod aer distinctus est, et da, dicentes, quod aer distinctus est, et liberam accepit formam et distinctum liberam accepit formam et distinctum locum, quando aquæ vaporabiliter in locum, quando aquæ vaporabiliter in aere diffusæ prius per condensationem aere diffusæ prius per condensationem congregatæ sunt et .descenderunt ad ter- congregatæ sunt et .descenderunt ad ter- ras. Et similiter per hoc ignis vaporabi- ras. Et similiter per hoc ignis vaporabi- liter in aere mixtus prius liberam formam liter in aere mixtus prius liberam formam accepit, et per consequens motum : quia accepit, et per consequens motum : quia sicut prius dictum est, motus sequitur sicut prius dictum est, motus sequitur formam unde tunc liber undique ascen- formam unde tunc liber undique ascen- dit ad cameram cœli lunæ, et sic distin- dit ad cameram cœli lunæ, et sic distin- ctus est. Propter quod dicit Philosophus ctus est. Propter quod dicit Philosophus in Topicis, quod ignis inter elementa quasi in Topicis, quod ignis inter elementa quasi species corporum est, et formalior cæte- species corporum est, et formalior cæte- ris et in terminis est, hoc est, ubique ris et in terminis est, hoc est, ubique per circuitum sphæræ in altissimo. Dici- per circuitum sphæræ in altissimo. Dici- tur etiam in primo Meteororum propter tur etiam in primo Meteororum propter hoc, quod alia elementa materia sunt hoc, quod alia elementa materia sunt igni, eo quod in omnibus aliis per usti- igni, eo quod in omnibus aliis per usti- vam virtutem quam habet ignis, speciem vam virtutem quam habet ignis, speciem inducit ignis. inducit ignis.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen. 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen. tentiarum, Dist. XIV, Art. 11. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. XIV, Art. 11. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. jusce novæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 73, Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 73, Art. 5. Tom. XXXIV ejusdem editionis. Art. 5. Tom. XXXIV ejusdem editionis.

* *

tamen tamen

AD SECUNDUM, scilicet ad quem locum AD SECUNDUM, scilicet ad quem locum congregatæ sunt aquæ ? respondet Beda congregatæ sunt aquæ ? respondet Beda super Genesim, sic: « Cum multa con- super Genesim, sic: « Cum multa con- stet esse maria et flumina, in unum ta- stet esse maria et flumina, in unum ta- men locum dicit aquas esse congregatas: men locum dicit aquas esse congregatas: quia cuncta maria et flumina magno ma- quia cuncta maria et flumina magno ma- ri merguntur et si qui lacus in semet- ri merguntur et si qui lacus in semet- ipsis stricti videntur, occultis ipsis stricti videntur, occultis meatibus in mare revolvuntur. » Et sub- meatibus in mare revolvuntur. » Et sub- dit signum per quod sciri potest hoc, sic dit signum per quod sciri potest hoc, sic dicens : « Fossores quoque puteorum hoc dicens : « Fossores quoque puteorum hoc probant, quod omnis tellus per invisibi- probant, quod omnis tellus per invisibi- les venas aquæ repleta est, quibus ex les venas aquæ repleta est, quibus ex mari principium est. Eccle. 1, 7: Omnia mari principium est. Eccle. 1, 7: Omnia flumina intrant in mare, et mare non flumina intrant in mare, et mare non redundat: ad locum unde exeunt flumi- redundat: ad locum unde exeunt flumi- na, revertuntur, ut iterum fluant. » na, revertuntur, ut iterum fluant. »

CONTRA hoc tamen objicitur, quod idem CONTRA hoc tamen objicitur, quod idem videtur esse principium generationis videtur esse principium generationis quod est principium augmenti: sed aug- quod est principium augmenti: sed aug- menti principium in fluminibus est plu- menti principium in fluminibus est plu- via: ergo videtur etiam esse principium via: ergo videtur etiam esse principium generationis et sic omnia non de mari generationis et sic omnia non de mari accipiunt principium. accipiunt principium.

AD HOC dicendum, quod in veritate AD HOC dicendum, quod in veritate locus ad quem congregantur aquæ, et locus ad quem congregantur aquæ, et ex quo oriuntur, magnum mare est, ex quo oriuntur, magnum mare est, quod amphitrites dicitur, eo quod circuit quod amphitrites dicitur, eo quod circuit terram. Propter quod etiam amphitrites terram. Propter quod etiam amphitrites dicitur ab appi quod est dubium, et teres dicitur ab appi quod est dubium, et teres quod est circulus: quia dubium habet quod est circulus: quia dubium habet rotunditatem et non perfectam quia ali- rotunditatem et non perfectam quia ali-

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XIV, Art. 11. Tom. XXVII novæ tiarum, Dist. XIV, Art. 11. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. editionis nostræ.

3 Vel melius, ab ἀμφί et τείρω. 3 Vel melius, ab ἀμφί et τείρω.

Solutio. Solutio.

Quæst. 1. Quæst. 1.

574 574

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ter non appareret arida. Et locus ejus ter non appareret arida. Et locus ejus est continentia inter littora, sicut dicit est continentia inter littora, sicut dicit Job, XXXVIII, 8 et 9 Quis conclusit Job, XXXVIII, 8 et 9 Quis conclusit ostiis mare, quando erumpetat quasi de ostiis mare, quando erumpetat quasi de vulva procedens, cum ponerem nubem vulva procedens, cum ponerem nubem vestimentum ejus, et caligine illud quasi vestimentum ejus, et caligine illud quasi pannis infantiæ obvolverem ? Talis enim pannis infantiæ obvolverem ? Talis enim erat status aquarum, quando vaporabili- erat status aquarum, quando vaporabili- ter mixtæ erant cum aliis elementis. Et ter mixtæ erant cum aliis elementis. Et subdit de congregatione aquarum, yy. 10 subdit de congregatione aquarum, yy. 10 et 11 Circumdedi illud terminis meis, et 11 Circumdedi illud terminis meis, et posui vectem et ostia, et dici: Usque et posui vectem et ostia, et dici: Usque huc venies, et non procedes amplius, et huc venies, et non procedes amplius, et hic constringes tumentes fluctus tuos. hic constringes tumentes fluctus tuos. Vectes autem vocat terminos littorum, Vectes autem vocat terminos littorum, inter quos constringuntur fluctus. De inter quos constringuntur fluctus. De hoc eodem dicitur, Proverb. VIII, 27 et hoc eodem dicitur, Proverb. VIII, 27 et seq., sic Quando præparabat cœlos, seq., sic Quando præparabat cœlos, aderam quando certa lege et gyro val- aderam quando certa lege et gyro val- labat abyssos quando æthera firmabat labat abyssos quando æthera firmabat sursum, et librabat fontes aquarum sursum, et librabat fontes aquarum quando circumdabat mari terminum quando circumdabat mari terminum suum, et legem ponebat aquis, ne trans- suum, et legem ponebat aquis, ne trans- irent fines suos. irent fines suos.

AD OBJECTUM contra, dicendum, quod AD OBJECTUM contra, dicendum, quod licet pluviæ causa sint augmenti flumi- licet pluviæ causa sint augmenti flumi- num, tamen quia pluviæ maxime oriun- num, tamen quia pluviæ maxime oriun- tur ex mari et humiditate maris, propter tur ex mari et humiditate maris, propter hoc etiam primum principium ex mari hoc etiam primum principium ex mari est et ideo flumina refluunt ad mare est et ideo flumina refluunt ad mare sicut ad principium suæ generationis. sicut ad principium suæ generationis. Omne enim quod generatur secundum Omne enim quod generatur secundum naturam, movetur ad locum suæ gene- naturam, movetur ad locum suæ gene- rationis. rationis.

ra facta est arida, ut animalibus et plan- ra facta est arida, ut animalibus et plan- tis congruum præberet habitaculum, et tis congruum præberet habitaculum, et tereretur pedibus eorum quæ sub aquis tereretur pedibus eorum quæ sub aquis nec generari nec servari possent. nec generari nec servari possent.

SIMILITER si quæritur, Quare congre- Quæst. 2. SIMILITER si quæritur, Quare congre- Quæst. 2. gationes aquarum appellavit maria? gationes aquarum appellavit maria?

Respondent ibi Augustinus et Beda, Respondent ibi Augustinus et Beda, sic: Congregationes aquarum appellavit sic: Congregationes aquarum appellavit maria sic enim appellantur apud He- maria sic enim appellantur apud He- bræos omnes congregationes aquarum bræos omnes congregationes aquarum sive salsæ, sive dulces sint. Et dixit eas sive salsæ, sive dulces sint. Et dixit eas esse congregatas in unum locum: et ta- esse congregatas in unum locum: et ta- men nunc pluraliter vocat congregatio-. men nunc pluraliter vocat congregatio-. nes aquarum propter multifidos sinus nes aquarum propter multifidos sinus earum. Et intendit dicere, quod licet in earum. Et intendit dicere, quod licet in unum locum congregatæ debeant dici unum locum congregatæ debeant dici unum mare propter unitatem loci: ta- unum mare propter unitatem loci: ta- men quia ex illo loco uno per totam ha- men quia ex illo loco uno per totam ha- bitationem terræ dividuntur in multa bitationem terræ dividuntur in multa mediterranea, et multos gurgites et lacus mediterranea, et multos gurgites et lacus et fontes et flumina, propter hoc plura- et fontes et flumina, propter hoc plura-

liter dicitur maria. liter dicitur maria.

Ojicitur tamen contra hoc : Simplex Ojicitur tamen contra hoc : Simplex aqua dulcis est, et non amara vel salsa. aqua dulcis est, et non amara vel salsa. Cum ergo hic loquatur de distinctione Cum ergo hic loquatur de distinctione dulcis aquæ et simplicis, videtur, quod dulcis aquæ et simplicis, videtur, quod congregationes non debuit appellare congregationes non debuit appellare maria, sed dulces aquas. maria, sed dulces aquas.

Ad quod dicendum, quod aqua per Ad quod dicendum, quod aqua per se insipida est et propter hoc humidum se insipida est et propter hoc humidum aquæ subjectum est omnium saporum : aquæ subjectum est omnium saporum : et non posset esse omium subjectum, et non posset esse omium subjectum, nisi esset insipidum, nullum saporem nisi esset insipidum, nullum saporem habens. Et ideo dicit Aristoteles in II de habens. Et ideo dicit Aristoteles in II de

SI QUÆRITUR etiam, Quare terra libera Anima, quod « est sapor humidi sicut SI QUÆRITUR etiam, Quare terra libera Anima, quod « est sapor humidi sicut facta vocatur arida? facta vocatur arida?

Respondent Augustinus et Beda in Respondent Augustinus et Beda in Glossa, sic Primo enim ante distinctio- Glossa, sic Primo enim ante distinctio- nem aquarum totam solidiorem mundi nem aquarum totam solidiorem mundi partem terram appellavit, dicens: In partem terram appellavit, dicens: In principio creavit Deus cœlum et terram. principio creavit Deus cœlum et terram. Postquam vero mundus jam formari in- Postquam vero mundus jam formari in- cepit et distingui, ad distinctionem partis cepit et distingui, ad distinctionem partis quæ adhuc premebatur aquis, portio quæ adhuc premebatur aquis, portio quam aridam esse licebat, terræ nomen quam aridam esse licebat, terræ nomen accepit. Et ideo vocavit aridam terram, accepit. Et ideo vocavit aridam terram, portionem solidiorem materiæ : portio portionem solidiorem materiæ : portio enim soldior materiæ tunc abaquis libe- enim soldior materiæ tunc abaquis libe-

odor sicci. » Per accidens autem est salsa odor sicci. » Per accidens autem est salsa vel amara juxta littora enim ubi terre- vel amara juxta littora enim ubi terre- stre combustum immixtum est, ibi salsa stre combustum immixtum est, ibi salsa amara est, et amarior quam in medio et amara est, et amarior quam in medio et profundo et ideo simul a natura et ac- profundo et ideo simul a natura et ac- cidente quod accepit, ex loco congrega- cidente quod accepit, ex loco congrega- tionis aquarum, vocavit maria. Sicut et tionis aquarum, vocavit maria. Sicut et terram simul a natura et accidente voca- terram simul a natura et accidente voca- vit aridam: a natura enim habet solidi- vit aridam: a natura enim habet solidi- tatem ariditatem autem ex separatione tatem ariditatem autem ex separatione ab aquis attritionem autem, quod trita ab aquis attritionem autem, quod trita est, habet ab hoc quod est locus genera- est, habet ab hoc quod est locus genera- tionis et animalium. tionis et animalium.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 56. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 56.

Et notandum, quod a principo operis Et notandum, quod a principo operis distinctionis tres habitæ sunt distinctio- distinctionis tres habitæ sunt distinctio- nes in simplicibus corporibus. Prima est nes in simplicibus corporibus. Prima est luminosi ab opaco, sive lucis a tenebris. luminosi ab opaco, sive lucis a tenebris. Et illa est distinctio principiorum naturæ, Et illa est distinctio principiorum naturæ, moventium et agentium ad propagatio- moventium et agentium ad propagatio- nem naturæ per influentiam virtutis et nem naturæ per influentiam virtutis et luminis solam, absque hoc quod influant luminis solam, absque hoc quod influant qualitates activas et passivas. Secunda qualitates activas et passivas. Secunda est distinctio medii ab extremo, scilicet est distinctio medii ab extremo, scilicet aquarum quæ sunt supra firmamentum aquarum quæ sunt supra firmamentum ab his quæ sunt sub firmamento in ab his quæ sunt sub firmamento in qua distinguuntur principia naturæ, qua distinguuntur principia naturæ, corpora scilicet simplicia ad loca con- corpora scilicet simplicia ad loca con- traria, ad quæ distingui non possunt nisi traria, ad quæ distingui non possunt nisi per contrarias qualitates quæ sunt in per contrarias qualitates quæ sunt in ipsis et hæc sunt principia moventia ad ipsis et hæc sunt principia moventia ad propagationem per actionem et passio- propagationem per actionem et passio- nem contrariorum, sine quibus non trans. nem contrariorum, sine quibus non trans. mutatur materia. Tertia distinctio est mutatur materia. Tertia distinctio est inferiorum ab invicem, per quam cor- inferiorum ab invicem, per quam cor- pora simplicia quæ naturæ sunt princi- pora simplicia quæ naturæ sunt princi- pia, liberas accipiunt formas et loca, et pia, liberas accipiunt formas et loca, et operationes secundum formas proprias et operationes secundum formas proprias et naturales habent ut moveant ad propaga- naturales habent ut moveant ad propaga- tionem naturæ. Et quia non plura exi- tionem naturæ. Et quia non plura exi- guntur ad perfectionem principiorum, guntur ad perfectionem principiorum, nisi ut possint influere virtutes, et trans- nisi ut possint influere virtutes, et trans- mutare materiam per contrarias qua- mutare materiam per contrarias qua- litates, et imprimere operationes secun- litates, et imprimere operationes secun- dum proprias formas, ideo completur dum proprias formas, ideo completur opus distinctionis in his tribus distinctio- opus distinctionis in his tribus distinctio- nibus. nibus.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Quæritur circa hoc quod dicitur : Ger- Quæritur circa hoc quod dicitur : Ger- minet terra herbam virentem ', utrum minet terra herbam virentem ', utrum plantæ generaliter pertineant ad dis- plantæ generaliter pertineant ad dis- positionem vel ornatum terræ ? ? positionem vel ornatum terræ ? ?

TERTIO, Quæritur de hoc ubi dicit: TERTIO, Quæritur de hoc ubi dicit: Germinet terra herbam virentem: ubi Germinet terra herbam virentem: ubi

1 Genes. I, 11. 1 Genes. I, 11.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XIV, Art. 9 et 10. Tom. XXVII tiarum, Dist. XIV, Art. 9 et 10. Tom. XXVII

575 575

quæritur, Si plantæ generaliter perti- quæritur, Si plantæ generaliter perti- neant ad dispositionem vel ad ornatum neant ad dispositionem vel ad ornatum terræ ? terræ ?

Et videtur, quod ad ornatum: quia Et videtur, quod ad ornatum: quia sicut stellæ ad ornatum coeli pertinent, sicut stellæ ad ornatum coeli pertinent, ita flores et germina ad ornatum terræ. ita flores et germina ad ornatum terræ.

1. Si dicitur, sicut Augustinus videtur 1. Si dicitur, sicut Augustinus videtur dicere, quod ad dispositionem propter dicere, quod ad dispositionem propter hoc pertinent, quia radicitus adhærent hoc pertinent, quia radicitus adhærent terræ. Tunc etiam stellæ debent ad dis- terræ. Tunc etiam stellæ debent ad dis-

positionem coeli pertinere : quia affixæ positionem coeli pertinere : quia affixæ sunt circulis coelestibus, et immobiles ab sunt circulis coelestibus, et immobiles ab ipsis. ipsis.

2. Adhuc, Dicit Ambrosius in Hexa- 2. Adhuc, Dicit Ambrosius in Hexa- meron : « Quare ad diversos dies retulit meron : « Quare ad diversos dies retulit terram et terræ ornatum in distinctione terram et terræ ornatum in distinctione plantarum? plantarum?

QUÆRIT etiam Beda, Quare dicit her- QUÆRIT etiam Beda, Quare dicit her- bam virentem ? et alia translatio, her- bam virentem ? et alia translatio, her- bam pabuli habet ? propter quod videtur, bam pabuli habet ? propter quod videtur, quod plantæ nocivæ ex figura, sicut quod plantæ nocivæ ex figura, sicut spinæ et tribuli et ex humore, sicut spinæ et tribuli et ex humore, sicut venenosæ, non sunt tunc factæ : quia venenosæ, non sunt tunc factæ : quia illæ non sunt pabulum, sed nocumen- illæ non sunt pabulum, sed nocumen-

tum. tum.

AD HOC dicendum, quod plantæ ad dis- AD HOC dicendum, quod plantæ ad dis- positionem pertinent, et non ad orna- positionem pertinent, et non ad orna- tum. Et bona est causa quam reddit tum. Et bona est causa quam reddit Augustinus, quia radicitus adhærent Augustinus, quia radicitus adhærent terræ. Constat enim, sicut dicit Philoso- terræ. Constat enim, sicut dicit Philoso- phus, quod ex eisdem generatur omnis phus, quod ex eisdem generatur omnis res et nutritur: planta vero radices res et nutritur: planta vero radices habet ori similes, ut idem dicit Philoso- habet ori similes, ut idem dicit Philoso- phus in II de Anima: nec radices ori phus in II de Anima: nec radices ori similes terræ infixas haberet, nisi de similes terræ infixas haberet, nisi de natura terræ generatio ejus esset. Et natura terræ generatio ejus esset. Et ideo in II de Vegetabilibus dicit Philo- ideo in II de Vegetabilibus dicit Philo- sophus, quod planta habet tres vires quas sophus, quod planta habet tres vires quas accipit a terra. Et Abrutallus Philosophus accipit a terra. Et Abrutallus Philosophus sive Protagoras dicit, quod in omnibus sive Protagoras dicit, quod in omnibus hujusmodi plantis terra est mater et sol - hujusmodi plantis terra est mater et sol - pater. Et sicut in primo de Vegetabilibus pater. Et sicut in primo de Vegetabilibus dicit Aristoteles, quod antiqui dixerunt, dicit Aristoteles, quod antiqui dixerunt,

novæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Sum- novæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Sum- mæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 70, Art. 2. mæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 70, Art. 2. Tom. XXXIV. Tom. XXXIV.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst. Ad quæst.

576 576

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod vegetabilia facta sunt mundo adhuc in his verbis, quod verno tempore mun- quod vegetabilia facta sunt mundo adhuc in his verbis, quod verno tempore mun-

imperfecto, propter hoc quod secundum imperfecto, propter hoc quod secundum naturam materiæ non multum distant naturam materiæ non multum distant ab elementis: homo autem et animalia ab elementis: homo autem et animalia facta sunt mundo jam perfecto, quia in- facta sunt mundo jam perfecto, quia in- formis hominum et animalium propaga- formis hominum et animalium propaga- tio naturæ ultimas et nobilissimas forma- tio naturæ ultimas et nobilissimas forma- rum species accepit. rum species accepit.

AD OBJECTUM de stellis dicendum quod AD OBJECTUM de stellis dicendum quod non est simile. Stella enim nobilissima non est simile. Stella enim nobilissima species est corporis quinti, quod dicitur species est corporis quinti, quod dicitur orbis vel cœlum, quia pulchritudinem orbis vel cœlum, quia pulchritudinem illam in formam prætendit: nec est infixa illam in formam prætendit: nec est infixa circulo sicut unde accipiat nutrimentum circulo sicut unde accipiat nutrimentum vel naturam sive materiam cum dicat vel naturam sive materiam cum dicat

Philosophus, quod unaquæque stellarum Philosophus, quod unaquæque stellarum est ex materia sua tota: propter quod est ex materia sua tota: propter quod etiam non trasmutantur ad invicem. Et etiam non trasmutantur ad invicem. Et ideo stellæ pertinent ad ornatum coeli, et ideo stellæ pertinent ad ornatum coeli, et non plantæ ad ornatum terræ. non plantæ ad ornatum terræ.

AD ALIUD respondendum per Ambro- AD ALIUD respondendum per Ambro- sium qui sic dicit, ibidem, « Cur Deus sium qui sic dicit, ibidem, « Cur Deus sic dixit, et facta sunt? Nomen simul sic dixit, et facta sunt? Nomen simul ornatusque congruos surgentibus donavit ornatusque congruos surgentibus donavit elementis, quasi non potuerit cœlum elementis, quasi non potuerit cœlum insignitum cum stellis subito ut creatum insignitum cum stellis subito ut creatum est refulgere, et floribus ac fructibus est refulgere, et floribus ac fructibus terra vestiri? » Et respondet: « Potuit terra vestiri? » Et respondet: « Potuit utique sed ideo primo facta; postea utique sed ideo primo facta; postea composita declarantur, ne vere increata composita declarantur, ne vere increata et sine principio crederentur, si species et sine principio crederentur, si species rerum velut ingeneratæ ab initio, et non rerum velut ingeneratæ ab initio, et non postea additæ viderentur. >> postea additæ viderentur. >>

AD QUÆSTIONEM Bedæ dicendum per AD QUÆSTIONEM Bedæ dicendum per Bedam sic dicentem in Glossa : « Patet Bedam sic dicentem in Glossa : « Patet

1 Genes. I, 11. 1 Genes. I, 11.

2 Vulgata habet, Genes. III, 18: Spinas et tri- 2 Vulgata habet, Genes. III, 18: Spinas et tri-

dus perfectus est et ornatus, in quo so- dus perfectus est et ornatus, in quo so- lent herbæ virentes apparere et ligna lent herbæ virentes apparere et ligna pomis onusta. Simulque notandum quod pomis onusta. Simulque notandum quod non prima herbarum germina vel arbo- non prima herbarum germina vel arbo- rum genera de semine prodierunt, sed de rum genera de semine prodierunt, sed de terra quia ad unam jussionem condi- terra quia ad unam jussionem condi- toris apparuit arida compta herbis, toris apparuit arida compta herbis, nemoribusque vestita, quæ sui generis nemoribusque vestita, quæ sui generis ex se prima produceret et semina. » Et ex se prima produceret et semina. » Et subdit rationem, sic: « Oportebat enim subdit rationem, sic: « Oportebat enim ut forma rerum de imperio primo per- ut forma rerum de imperio primo per- fecta produceret, quomodo homo propter fecta produceret, quomodo homo propter quem omnia facta sunt, in virili ætate quem omnia facta sunt, in virili ætate plasmatus est. » plasmatus est. »

: :

Et ad id quod arguitur de nocivis, Et ad id quod arguitur de nocivis, respondendum est per Augustinum ibi- respondendum est per Augustinum ibi- dem dicentem in Glossa sic: « Cum di- dem dicentem in Glossa sic: « Cum di- cit Germinet terra herbam virentem, et cit Germinet terra herbam virentem, et facientem semen, et lignum pomiferum facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus suum faciens fructum juxta genus suum fructus nomine quædam utilitas signa- fructus nomine quædam utilitas signa- tur. » Multæ autem utilitates sunt mani- tur. » Multæ autem utilitates sunt mani- festæ vel occultæ omnium quæ terra festæ vel occultæ omnium quæ terra radicitus alit. Possumus ergo absolute radicitus alit. Possumus ergo absolute respondere spinas et tribulos et venenosa respondere spinas et tribulos et venenosa terram post peccatam hominum ad labo- terram post peccatam hominum ad labo- rem peperisse non quod alibi ante pec- rem peperisse non quod alibi ante pec- catum nascerentur, et post in agris quos catum nascerentur, et post in agris quos homo coleret sed et prius et postea in homo coleret sed et prius et postea in eisdem locis, non tamen prius homini eisdem locis, non tamen prius homini nocuissent, sed post peccatum. Unde, nocuissent, sed post peccatum. Unde, Genes. III, 18: Pariet tibi 2, ut scilicet Genes. III, 18: Pariet tibi 2, ut scilicet tibi nasci incipiant ad laborem quæ ad tibi nasci incipiant ad laborem quæ ad pastum tantummodo aliis animalibus pastum tantummodo aliis animalibus

: :

antea nascebantur. antea nascebantur.

bulos germinabit tibi, et comedes herbam terræ. bulos germinabit tibi, et comedes herbam terræ.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 57. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XI, QUÆST. 57.

QUESTIO LVII. QUESTIO LVII.

De opere quartæ diei, et quæritur de ornatu. De opere quartæ diei, et quæritur de ornatu.

577 577

Deinde transeundum est ad ea quæ Deinde transeundum est ad ea quæ dicuntur in libro II Sententiarum, di- dicuntur in libro II Sententiarum, di- stinct. XV, cap. Sequitur, Dixit Deus: stinct. XV, cap. Sequitur, Dixit Deus: Fiant luminaria. Fiant luminaria.

Ibi quærenda sunt in communi duo : Ibi quærenda sunt in communi duo : ibi enim primo incipit agere de ornatu; ibi enim primo incipit agere de ornatu; et ideo primo quærendum est in commu- et ideo primo quærendum est in commu- ni, In quo consistat ornatus, et in quo ni, In quo consistat ornatus, et in quo differat ab opere creationis et dispositio- differat ab opere creationis et dispositio-

nis ? nis ?

Secundo, De ornatu singulorum cor- Secundo, De ornatu singulorum cor- porum simplicium, scilicet coeli, aeris, porum simplicium, scilicet coeli, aeris, aquæ, et terræ. aquæ, et terræ.

Et quia ex ornatu constituitur pulchri- Et quia ex ornatu constituitur pulchri- tudo universi, fit in fine quæstio de pul- tudo universi, fit in fine quæstio de pul- chritudine universi. chritudine universi.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

In quo consistat ornatus, et in quo In quo consistat ornatus, et in quo differat ab opere creationis et disposi- differat ab opere creationis et disposi- tionis ? tionis ?

1 1

PRIMO ergo quæritur, In quo consistat PRIMO ergo quæritur, In quo consistat ornatus? ornatus?

Et videtur, quod nullum operum sex Et videtur, quod nullum operum sex dierum consistat in ornatu. dierum consistat in ornatu.

1. Opera enim sex dierum pertinent 1. Opera enim sex dierum pertinent ad esse principiorum naturalium quibus ad esse principiorum naturalium quibus

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen. 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen. tentiarum, Dist. XV, Art. 1. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. XV, Art. 1. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Sum- jusce novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Sum-

XXXII XXXII

natura possit propagari, sicut patet enu- natura possit propagari, sicut patet enu- meranti per singula: ornatus pertinet ad meranti per singula: ornatus pertinet ad bene esse ergo videtur, quod ornatus bene esse ergo videtur, quod ornatus non sit de operibus sex dierum. non sit de operibus sex dierum.

2. Adhuc, Ornatus fit de aliquo pulchro 2. Adhuc, Ornatus fit de aliquo pulchro et pretioso, quod alterius naturæ est et pretioso, quod alterius naturæ est quam id quod ornatur per ipsum: sol, quam id quod ornatur per ipsum: sol, luna, stellæ non sunt alterius naturæ luna, stellæ non sunt alterius naturæ quam cœlum quod ornatur per ipsa, ut quam cœlum quod ornatur per ipsa, ut probat Aristoteles in II de Cœlo el Mun- probat Aristoteles in II de Cœlo el Mun- do ergo videtur, quod sol, luna, et do ergo videtur, quod sol, luna, et stellæ non pertinent ad ornatum cœli. stellæ non pertinent ad ornatum cœli.

3. Similis objectio est de piscibus, 3. Similis objectio est de piscibus, volatilibus, et animalibus: illa enim ma- volatilibus, et animalibus: illa enim ma- terialiter sunt de natura aeris, aquæ, et terialiter sunt de natura aeris, aquæ, et terræ: ergo non pertinent ad ornatum terræ: ergo non pertinent ad ornatum eorum non enim idem ornatur per eorum non enim idem ornatur per idem. idem.

4. Adhuc, Videtur quod opus ornatus 4. Adhuc, Videtur quod opus ornatus sit opus distinctionis: quia super illud sit opus distinctionis: quia super illud Genesis, 1, 3 Fiat lux, dicit Strabus : Genesis, 1, 3 Fiat lux, dicit Strabus : « Pulchre ornamentum mundi a luce « Pulchre ornamentum mundi a luce inchoat, sine qua omnia cætera opera inchoat, sine qua omnia cætera opera indecora et invisibilia remanerent. » Et indecora et invisibilia remanerent. » Et constat, quod cum dicitur: Fiat lux, in- constat, quod cum dicitur: Fiat lux, in- cipit opus dispositionis, ut patet in præ- cipit opus dispositionis, ut patet in præ- habitis ergo videtur, quod opus dispo- habitis ergo videtur, quod opus dispo- sitionis et opus ornatus sint idem. sitionis et opus ornatus sint idem.

5. Adhuc, Augustinus super Genesim, 5. Adhuc, Augustinus super Genesim, 11, 1, super illud: Requievit Deus die 11, 1, super illud: Requievit Deus die septimo ab universo opere quod patrarat. septimo ab universo opere quod patrarat. « Quievit, id est, ab omni opere cessavit : « Quievit, id est, ab omni opere cessavit : quia nihil novum postea fecit quod non quia nihil novum postea fecit quod non

mæ de Creaturis, Tract. IV. Quæst. 70, Art. 2. mæ de Creaturis, Tract. IV. Quæst. 70, Art. 2. Tom. XXXIV. Tom. XXXIV.

37 37

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

578 578

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ante in specie vel in materia fecerit. » Si ante in specie vel in materia fecerit. » Si hoc est verum tunc videtur, quod opus hoc est verum tunc videtur, quod opus ornatus nihil aliud sit nisi determinatio ornatus nihil aliud sit nisi determinatio principiorum ad species, quibus specie- principiorum ad species, quibus specie- bus ipsa principia naturæ efficiantur bus ipsa principia naturæ efficiantur agentia et patientia ad producendum id agentia et patientia ad producendum id quod propagatur in natura in determina- quod propagatur in natura in determina- tas species. tas species.

6. Quod si concedatur: tunc videbi- 6. Quod si concedatur: tunc videbi- tur, quod productio plantarum et herba- tur, quod productio plantarum et herba- rum pertineat ad ornatum. In illis enim rum pertineat ad ornatum. In illis enim ad determinatas species ad pulchritudi- ad determinatas species ad pulchritudi- nem mundi pertinentes movent principia nem mundi pertinentes movent principia naturæ. Cujus contrarium ante habitum naturæ. Cujus contrarium ante habitum est et expresse dicit Glossa Augustini est et expresse dicit Glossa Augustini super Genesim sic dicens, quod « plantæ super Genesim sic dicens, quod « plantæ pertinent ad dispositionem, eo quod ra- pertinent ad dispositionem, eo quod ra- dicitus terræ sint affixæ. » dicitus terræ sint affixæ. »

SOLUTIO. Dicendum, quod opus orna- SOLUTIO. Dicendum, quod opus orna- tus ab opere dispositionis et creationis tus ab opere dispositionis et creationis differt. Quia opus creationis principia differt. Quia opus creationis principia naturæ ex quibus fit propagatio ex nihilo, naturæ ex quibus fit propagatio ex nihilo, facit esse secundum substantiam. Opus facit esse secundum substantiam. Opus autem dispositionis disponit ea in con- autem dispositionis disponit ea in con- trarias formas, et in contraria loca, qui- trarias formas, et in contraria loca, qui- bus contrariis agant et patiantur et trans- bus contrariis agant et patiantur et trans- mutent materiam propagandorum. Sed mutent materiam propagandorum. Sed quia nec per substantiam, nec per dispo- quia nec per substantiam, nec per dispo- sitionem contrariorum possunt agere sitionem contrariorum possunt agere determinatas species quibus simile ex determinatas species quibus simile ex simili producitur, ut homo ex homine, simili producitur, ut homo ex homine, leo ex leone, et sic de aliis: ideo exigi- leo ex leone, et sic de aliis: ideo exigi- tur tertio loco opus ornatus, in quo de- tur tertio loco opus ornatus, in quo de- terminatur principium naturæ ad deter- terminatur principium naturæ ad deter- minatam speciem, ut juxta genus suum minatam speciem, ut juxta genus suum et speciem simile sibi producat, in quo, et speciem simile sibi producat, in quo, ut dicit Boetius, sagax natura salvetur. ut dicit Boetius, sagax natura salvetur. Ad hoc enim potentiam non habet in Ad hoc enim potentiam non habet in substantia principii, quæ facta est per substantia principii, quæ facta est per creationem, nec in formis contrariorum creationem, nec in formis contrariorum quæ distributæ sunt principiis per distin- quæ distributæ sunt principiis per distin- ctionem et ideo oportuit, quod per or- ctionem et ideo oportuit, quod per or- natus acciperet determinatam speciem natus acciperet determinatam speciem qua virtutem acciperet similia ex simili- qua virtutem acciperet similia ex simili-

bus propagandi. bus propagandi.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod du- AD PRIMUM ergo dicendum, quod du- plex est ornatus. Est enim ornatus per- plex est ornatus. Est enim ornatus per- tinens ad venustatem ejus quod jam per- tinens ad venustatem ejus quod jam per-