492 492

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sicut, Joan. XIII, 31 dixit Dominus de sicut, Joan. XIII, 31 dixit Dominus de Apostolis, cum Judas exiret ab eis, qui Apostolis, cum Judas exiret ab eis, qui impurus erat et tenebrosus: Nunc clari-. impurus erat et tenebrosus: Nunc clari-. ficatus est Filius hominis. De cætero ficatus est Filius hominis. De cætero enim in consortium bonorum Angelorum enim in consortium bonorum Angelorum non veniet aliquis impurus et tenebrosus. non veniet aliquis impurus et tenebrosus. Ad object. 1. AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object. 1. AD ID quod contra objicitur, dicendum quod non purgantur a peccato, sicut be- quod non purgantur a peccato, sicut be- ne probatum est, nec a phantasiis, sed ab ne probatum est, nec a phantasiis, sed ab ignorantia cujus causa est dissimilitu- ignorantia cujus causa est dissimilitu- dinis confusio, de qua dictum est. dinis confusio, de qua dictum est.

Ad object.2. Ad object.2.

Ad object. 3. Ad object. 3.

Ad dictum Augustini dicendum, quod Ad dictum Augustini dicendum, quod multiplex est ignorantia, scilicet nega- multiplex est ignorantia, scilicet nega- tionis, et privationis, et contrariæ dis- tionis, et privationis, et contrariæ dis- positionis. Ignorantia erroneæ disposi- positionis. Ignorantia erroneæ disposi- tionis est quæ generatur ex multis actibus tionis est quæ generatur ex multis actibus erroneis, quæ non potest esse in Angelis. erroneis, quæ non potest esse in Angelis. Ignorantia privationis est ignorantia Ignorantia privationis est ignorantia agendorum quæ scire tenetur quis, eo agendorum quæ scire tenetur quis, eo quod privatio relinquit subjectum cum quod privatio relinquit subjectum cum debito ad sciendum sive generaliter ad debito ad sciendum sive generaliter ad habitum. Et hæc est de qua dicit Augu- habitum. Et hæc est de qua dicit Augu- stinus, quod est peccatum, vel conjuncta stinus, quod est peccatum, vel conjuncta peccato. Ignorantia autem negationis peccato. Ignorantia autem negationis non est nisi simplex negatio illuminatio- non est nisi simplex negatio illuminatio- nis antequam habeatur ab illuminatore: nis antequam habeatur ab illuminatore: et hæc est quæ purgatur in Angelis: et hæc est quæ purgatur in Angelis: quando enim illuminator infundit illumi- quando enim illuminator infundit illumi- nationem in illuminatum, et facit ipsum nationem in illuminatum, et facit ipsum gratiæ et illuminationis participem: tunc gratiæ et illuminationis participem: tunc per consequens talem purgat ignorantiam per consequens talem purgat ignorantiam et dissimilitudinis confusionem. et dissimilitudinis confusionem.

AD ALIUD dicendum, quod licet intel- AD ALIUD dicendum, quod licet intel- ligentiæ angelicæ certam et puram ha- ligentiæ angelicæ certam et puram ha- beant cognitionem de omnibus quæ beant cognitionem de omnibus quæ cognoscunt, tamen non sequitur ex hoc, cognoscunt, tamen non sequitur ex hoc, quod de quolibet actu hierarchiæ agendo quod de quolibet actu hierarchiæ agendo in singulari et de causa et ratione cujus- in singulari et de causa et ratione cujus- libet agendi certam et puram habeant libet agendi certam et puram habeant cognitionem quia illuminationes de cognitionem quia illuminationes de agendis singularibus continue descendunt agendis singularibus continue descendunt a Verbo in superiores, et ab illis trans- a Verbo in superiores, et ab illis trans- funduntur in inferiores, et sic illuminan- funduntur in inferiores, et sic illuminan- tur ad agenda singularia. tur ad agenda singularia.

AD ID quod objicitur de obtusitate, AD ID quod objicitur de obtusitate,

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 33, Art. 2 et 3. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 33, Art. 2 et 3. Tom. XXXIV hujusce novæ editionis. Tom. XXXIV hujusce novæ editionis.

dicendum, quod hoc nihil valet, sicut dicendum, quod hoc nihil valet, sicut probat objectio. probat objectio.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA II PARTICULA II

Secundum quid conveniant Angelis Secundum quid conveniant Angelis actus hierarchici, utrum scilicet secun- actus hierarchici, utrum scilicet secun- dum distinctionem hierarchiarum et dum distinctionem hierarchiarum et ordinum, vel personarum ? ordinum, vel personarum ?

Secundo quæritur, Secundum quid Secundo quæritur, Secundum quid conveniant eis ? conveniant eis ?

Videtur enim, quod hæc tria non pos- Videtur enim, quod hæc tria non pos- sint convenire secundum unum et idem. sint convenire secundum unum et idem.

1. Actus enim sunt diversi per defi- 1. Actus enim sunt diversi per defi- nitiones: quod probatur in libro de Cœ- nitiones: quod probatur in libro de Cœ- lesti hierarchia³, ubi Dionysius ponit lesti hierarchia³, ubi Dionysius ponit definitiones horum actuum, et dicit sic: definitiones horum actuum, et dicit sic: « Oportet itaque, ut æstimo, purgandos « Oportet itaque, ut æstimo, purgandos quidem puros perfici omnino, et omni li- quidem puros perfici omnino, et omni li- berari dissimilitudinis confusione. Illu- berari dissimilitudinis confusione. Illu-

minandos vero repleri divino lumine ad minandos vero repleri divino lumine ad contemplativam habitudinem et virtutem contemplativam habitudinem et virtutem in castissimis mentis oculis reducendos. in castissimis mentis oculis reducendos. Perficiendos vero participes fieri explo- Perficiendos vero participes fieri explo- ratorum sacrorum perfectæ scientiæ. » ratorum sacrorum perfectæ scientiæ. » Ex his patet, quod diffinitiones diversæ Ex his patet, quod diffinitiones diversæ sint horum trium: diversa autem secun- sint horum trium: diversa autem secun- dum esse et diffinitionem, secundum dum esse et diffinitionem, secundum idem nulli conveniunt. idem nulli conveniunt.

2. Adhuc, Dionysius, ibidem, « Opor- 2. Adhuc, Dionysius, ibidem, « Opor- tet purgatores magnitudinem purgatio- tet purgatores magnitudinem purgatio- nis aliis tradere propria castitate. Illumi- nis aliis tradere propria castitate. Illumi- natores vero ut luculentiores animos ad natores vero ut luculentiores animos ad participationem luminis et distributio- participationem luminis et distributio- nem proprie habentes, et ditissime san- nem proprie habentes, et ditissime san- ctæ claritatis repleti omnino suum super- ctæ claritatis repleti omnino suum super- excellens lumen in eos qui digni sunt excellens lumen in eos qui digni sunt

S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 3. cap. 3.

contra. contra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 40. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 40.

lumine supervehere. Perfectores vero lumine supervehere. Perfectores vero tamquam præceptores perfectivæ tradi- tamquam præceptores perfectivæ tradi- tionis perficere perficiendos sacratissima tionis perficere perficiendos sacratissima doctrina per inspectorum sacrorum doctrina per inspectorum sacrorum scientiam. » Ex his accipitur, quod pur- scientiam. » Ex his accipitur, quod pur- gatores purgant castitate, illuminatores gatores purgant castitate, illuminatores vero illuminant lumine, perfectores au- vero illuminant lumine, perfectores au- tem perficiunt præcepto perfectissimæ tem perficiunt præcepto perfectissimæ traditionis. Cum ergo hæc tria, castitas traditionis. Cum ergo hæc tria, castitas scilicet, lumen, et præceptum, diversa scilicet, lumen, et præceptum, diversa sint videntur illa tria, purgatio scilicet, sint videntur illa tria, purgatio scilicet, illuminatio, et perfectio esse diversa: et illuminatio, et perfectio esse diversa: et sic secundum unum et idem Angelis non sic secundum unum et idem Angelis non possunt convenire. possunt convenire.

CONTRA: CONTRA:

1. Dionysius in libro de Cœlesti hierar- 1. Dionysius in libro de Cœlesti hierar- chia sic dicit « Comprehendens autem chia sic dicit « Comprehendens autem et hoc dixerim fortassis non immerito: et hoc dixerim fortassis non immerito: quia purgatio est et illuminatio et perfe- quia purgatio est et illuminatio et perfe- ctio, divinæ scientiæ assumptio. Ignoran- ctio, divinæ scientiæ assumptio. Ignoran- tiam quidem utpote purgans secundum tiam quidem utpote purgans secundum ordinem indita scientia perfectiorum ordinem indita scientia perfectiorum doctrinarum. Illuminans autem ipsa di- doctrinarum. Illuminans autem ipsa di- vina cognitione, per quam et purgat non vina cognitione, per quam et purgat non prius contemplantem, quam manifestat prius contemplantem, quam manifestat per altiorem illuminationem: et perfi- per altiorem illuminationem: et perfi- ciens iterum ipso lumine secundum ha- ciens iterum ipso lumine secundum ha- bitum scientia lucidissimarum doctrina- bitum scientia lucidissimarum doctrina- rum 1. » Ergo hæc tria fiunt per illumi- rum 1. » Ergo hæc tria fiunt per illumi- nationem, et sic ad unum, et non ad nationem, et sic ad unum, et non ad diversa reducuntur. diversa reducuntur.

2. Adhuc, In omni motu naturali tam 2. Adhuc, In omni motu naturali tam corporeo quam incorporeo hæc tria per- corporeo quam incorporeo hæc tria per- ficiuntur per unum. In physicis enim ficiuntur per unum. In physicis enim motibus corporalibus per hoc quod agens motibus corporalibus per hoc quod agens dat formam, purgat a privatione mate- dat formam, purgat a privatione mate- riam, et perficit actus formæ convenien- riam, et perficit actus formæ convenien- tes. Similiter in motibus animæ quibus tes. Similiter in motibus animæ quibus de insciente fit sciens, per adeptionem de insciente fit sciens, per adeptionem scientiæ purgatur ab ignorantia et ne- scientiæ purgatur ab ignorantia et ne- scientia, et perficitur ad actus doctrinæ scientia, et perficitur ad actus doctrinæ quam accipit: ex dialecticæ enim accep- quam accipit: ex dialecticæ enim accep- tione, ex non dialectico qui fit dialecti- tione, ex non dialectico qui fit dialecti- cus, et perficitur ad agendum dialectica. cus, et perficitur ad agendum dialectica. Et similiter est in aliis scientiis et doc- Et similiter est in aliis scientiis et doc- trinis. Dicit enim Aristoteles in fine trinis. Dicit enim Aristoteles in fine primi Physicorum, quod « forma præ- primi Physicorum, quod « forma præ-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

493 493

sentia et absentia sufficit facere mutatio- sentia et absentia sufficit facere mutatio- nem. » Et ideo dicit ibidem, quod « prin- nem. » Et ideo dicit ibidem, quod « prin- cipia motus numero quidem sunt duo, cipia motus numero quidem sunt duo,

ratione autem tria. » ratione autem tria. »

JUXTA hoc quæritur, Quis sit ordo isto- JUXTA hoc quæritur, Quis sit ordo isto- rum trium? et quare dicit Dionysius, rum trium? et quare dicit Dionysius, quod purgatores purgant castitate, et quod purgatores purgant castitate, et perfectores præcepto ? perfectores præcepto ?

Qusest. Qusest.

SOLUTIO. Dicendum, quod ista tria in Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod ista tria in Solutio. Angelis in præinducta auctoritate secun- Angelis in præinducta auctoritate secun- dum unum et idem fiunt in Angelis, quod dum unum et idem fiunt in Angelis, quod est illuminatio. Ex hoc enim ipso, quod est illuminatio. Ex hoc enim ipso, quod quis illuminatur, a dissimilitudinis con- quis illuminatur, a dissimilitudinis con- fusione purgatur per idem lumen accep- fusione purgatur per idem lumen accep- tum, et ad proprios actus ejusdem illu- tum, et ad proprios actus ejusdem illu- minationis perficitur. Et sicut dicit minationis perficitur. Et sicut dicit Magister Hugo de sancto Victore in com- Magister Hugo de sancto Victore in com- mento super idem verbum Dionysii : mento super idem verbum Dionysii : « Sicut per illuminationem acceplam « Sicut per illuminationem acceplam efficiuntur gratiæ et scientiæ participes efficiuntur gratiæ et scientiæ participes divinæ, ita ex perfectione ad actus illu- divinæ, ita ex perfectione ad actus illu- minationis efficiuntur potestatis divinæ minationis efficiuntur potestatis divinæ consortes. » consortes. »

Unde uliima pars objectionum quæ Unde uliima pars objectionum quæ probat hoc, est concedenda. probat hoc, est concedenda.

AD PRIMUM autem dicendum, quod AD PRIMUM autem dicendum, quod Dionysius considerat ista penes differen- Dionysius considerat ista penes differen- tiam terminorum et finis. Hoc enim mo- tiam terminorum et finis. Hoc enim mo- do purgatio dicit in motu illuminationis do purgatio dicit in motu illuminationis terminum a quo, illuminatio autem ter- terminum a quo, illuminatio autem ter- minum ad quem, perfectio autem con- minum ad quem, perfectio autem con- junctionem cum ultimo fine quem inten- junctionem cum ultimo fine quem inten- dit illuminator in illuminato. Et verum dit illuminator in illuminato. Et verum est, quod si differunt ratione et diffini- est, quod si differunt ratione et diffini- tione et tria sunt: secundum esse tamen tione et tria sunt: secundum esse tamen formæ sola illuminatione hæc tria perfi- formæ sola illuminatione hæc tria perfi- ciuntur, ut dicit Dionysius. ciuntur, ut dicit Dionysius.

AD ALIUD dicendum, quod castitas qua AD ALIUD dicendum, quod castitas qua purgat purgator non dicitur nisi restrictio purgat purgator non dicitur nisi restrictio confusionis potentiæ ad unum et idem confusionis potentiæ ad unum et idem lumen acceptum: et hoc fit per lumen. lumen acceptum: et hoc fit per lumen. Præceptum autem dicitur hic regula lu- Præceptum autem dicitur hic regula lu- minis accepti, qua perfectus regitur ut minis accepti, qua perfectus regitur ut directe compleat et faciat actus luminis: directe compleat et faciat actus luminis: quod etiam fit per illuminationem, eo- quod etiam fit per illuminationem, eo-

cap. 7. cap. 7.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst. Ad quæst.

494 494

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dem usu loquendi quo dicimus doctores dem usu loquendi quo dicimus doctores præceptores et quomodo dicit Tullius præceptores et quomodo dicit Tullius in fine primæ rhetoricæ, quod « ars est in fine primæ rhetoricæ, quod « ars est collectio præceptorum multorum ad collectio præceptorum multorum ad unum finem tendentium. » Et sic patet, unum finem tendentium. » Et sic patet, quod licet castitas et præceptum diversa quod licet castitas et præceptum diversa sint ratione, tamen per unam et eamdem sint ratione, tamen per unam et eamdem efficiuntur acceptionem illuminationis. efficiuntur acceptionem illuminationis.

AD ID quod quæritur de ordine horum AD ID quod quæritur de ordine horum trium, dicendum quod purgatio prior est trium, dicendum quod purgatio prior est in hoc, quod propinquior est [materiæ: in hoc, quod propinquior est [materiæ: illuminatio prior est in hoc, quod pro- illuminatio prior est in hoc, quod pro- pinquior est agenti, quia ipsa est forma pinquior est agenti, quia ipsa est forma quam dat agens: perfectio vero habet quam dat agens: perfectio vero habet rationem causæ, ipsa enim est quæ mo- rationem causæ, ipsa enim est quæ mo- vet agentem ut agat, et illuminatum, ut vet agentem ut agat, et illuminatum, ut purgetur et particeps fiat illuminationis. purgetur et particeps fiat illuminationis.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA III. PARTICULA III.

Utrum tres actus hierarchici conveniant Utrum tres actus hierarchici conveniant eis ex æquo, vel per prius et poste- eis ex æquo, vel per prius et poste- rius¹? rius¹?

2. Adhuc, In motibus naturalibus sic 2. Adhuc, In motibus naturalibus sic est, quod unus est motor primus, cui est, quod unus est motor primus, cui per prius convenit movere, et virtute per prius convenit movere, et virtute cujus omnes secundi movent: ergo vi- cujus omnes secundi movent: ergo vi- detur, quod in motu illuminationum si- detur, quod in motu illuminationum si- militer sit videtur ergo, quod virtute militer sit videtur ergo, quod virtute primæ hierarchiæ omnes aliæ illuminen- primæ hierarchiæ omnes aliæ illuminen- tur et sic per prius convenit superiori, tur et sic per prius convenit superiori, per posterius secundæ, et postremo ter- per posterius secundæ, et postremo ter- tiæ. tiæ.

3. Adhuc, Hoc videtur secundum Dio- 3. Adhuc, Hoc videtur secundum Dio- nysium in Coelesti hierarchia, ubi dicit nysium in Coelesti hierarchia, ubi dicit super illud Isaiæ, v1, 6: Volavit ad me super illud Isaiæ, v1, 6: Volavit ad me unus de Seraphim, quod unus de infe- unus de Seraphim, quod unus de infe- rioribus illuminavit Prophetam virtute rioribus illuminavit Prophetam virtute superioris et ideo nomen ejus assum- superioris et ideo nomen ejus assum- psit, quia actum ejus exercuit.. psit, quia actum ejus exercuit..

CONTRA: CONTRA:

1. Dionysius in Celesti hierarchia sic 1. Dionysius in Celesti hierarchia sic dicit: «Ipse hierarchiarum unusquisque dicit: «Ipse hierarchiarum unusquisque ordo sacre et decenter positus est. Et ordo sacre et decenter positus est. Et omnem hierarchiam videmus in primas omnem hierarchiam videmus in primas et medias et ultimas virtutes divisam *. » et medias et ultimas virtutes divisam *. » Videtur ergo, quod non secundum hie- Videtur ergo, quod non secundum hie- rarchias, sed secundum ordines in eis rarchias, sed secundum ordines in eis positos descendant illuminationes ad positos descendant illuminationes ad primum et secundum, et sic deinceps. primum et secundum, et sic deinceps.

2. Adhuc, Videtur quod unusquisque 2. Adhuc, Videtur quod unusquisque seipsum purget, illuminet, et perficiat: seipsum purget, illuminet, et perficiat: quia ibidem sic dicit Dionysius: « Se- quia ibidem sic dicit Dionysius: « Se- cundum seipsum unusquisque et cœlestis cundum seipsum unusquisque et cœlestis animus, et humanus speciales habet et animus, et humanus speciales habet et primas et medias et ultimas ordinationes primas et medias et ultimas ordinationes et virtutes addictas per unumquemque et virtutes addictas per unumquemque hierarchicarum illuminationum proprias hierarchicarum illuminationum proprias

Tertio quæritur, Utrum hi tres actus Tertio quæritur, Utrum hi tres actus conveniant eis ex æquo, vel per prius et conveniant eis ex æquo, vel per prius et posterius? posterius? Et videtur, quod per prius et poste- anagogas proportionaliter manifestatas, Et videtur, quod per prius et poste- anagogas proportionaliter manifestatas, rius. rius.

1. Illi enim hierarchiæ quæ propin- 1. Illi enim hierarchiæ quæ propin- quior est divino lumini, per prius con- quior est divino lumini, per prius con- venire videtur, quod sit illuminatrix venire videtur, quod sit illuminatrix aliarum hierarchiarum: et ei quæ distan- aliarum hierarchiarum: et ei quæ distan- tior est, videtur convenire posterius: tior est, videtur convenire posterius: sicut soli convenit illuminare per prius sicut soli convenit illuminare per prius mundum, et lunæ posterius, et stellis mundum, et lunæ posterius, et stellis ultimo loco. ultimo loco.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ja Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ja Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 33, Art. 4. Tom. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 33, Art. 4. Tom. XXXIV novæ editionis nostræ. XXXIV novæ editionis nostræ.

>> >>

Sed contra Sed contra

per quas unusquisque in participatione per quas unusquisque in participatione fit, sicut in ipsum fas est et possibile, fit, sicut in ipsum fas est et possibile, super incognitissimæ purgationis plenis- . super incognitissimæ purgationis plenis- . simi luminis ante perfectæ perfectionis. simi luminis ante perfectæ perfectionis. Est enim nihil per se perfectum, non Est enim nihil per se perfectum, non indigens universalis perfectionis, nisi indigens universalis perfectionis, nisi perfectissimum et ante perfectum, hoc perfectissimum et ante perfectum, hoc est, ab æterno perfectum. est, ab æterno perfectum.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, сар, 8. сар, 8. 8 IDEM, Ibidem, cap. 10. 8 IDEM, Ibidem, cap. 10.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 40. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 40.

SOLUTIO. Dicendum, quod bi tres actus, SOLUTIO. Dicendum, quod bi tres actus, purgare, illuminare, et perficere, tripli- purgare, illuminare, et perficere, tripli- citer conveniunt Angelis, scilicet secun- citer conveniunt Angelis, scilicet secun- dum ordinem hierarchiæ, et secundum dum ordinem hierarchiæ, et secundum dispositionem ordinum in hierarchia, et dispositionem ordinum in hierarchia, et secundum omnem dispositionem perso- secundum omnem dispositionem perso- narum in ordine. Primo modo prima narum in ordine. Primo modo prima hierarchia illuminata a Deo est, illumi- hierarchia illuminata a Deo est, illumi- nans mediam et ultimam, non illumi- nans mediam et ultimam, non illumi- nata ab alia hierarchia vel Angelo: et nata ab alia hierarchia vel Angelo: et ideo ipsi maxime convenit illuminare. ideo ipsi maxime convenit illuminare. Media autem est illuminata a prima, et Media autem est illuminata a prima, et illuminans tertiam: et ideo secundam illuminans tertiam: et ideo secundam analogiam habet ad illuminationem. Ter- analogiam habet ad illuminationem. Ter- tia vero illuminata est, non illuminans tia vero illuminata est, non illuminans aliquam hierarchiam angelicam, sed aliquam hierarchiam angelicam, sed ecclesiasticam tantum et ideo tertiam ecclesiasticam tantum et ideo tertiam habet analogiam ad illuminationem. In habet analogiam ad illuminationem. In ordinibus autem, sicut dicit Dionysius ordinibus autem, sicut dicit Dionysius in qualibet hierarchia est primus, me- in qualibet hierarchia est primus, me- dius, et tertius. Et in hoc ordine pri- dius, et tertius. Et in hoc ordine pri- mus est illuminans non illuminatus, mus est illuminans non illuminatus, secundus illuminatus et illuminans, ter- secundus illuminatus et illuminans, ter- tius illuminatus tantum. Similiter in tius illuminatus tantum. Similiter in quolibet ordine sunt personæ supremæ, quolibet ordine sunt personæ supremæ, mediæ, et extremæ, et in quolibet sem- mediæ, et extremæ, et in quolibet sem- per supremæ potentiores sunt ad illumi- per supremæ potentiores sunt ad illumi- nandum quam mediæ, et mediæ quam nandum quam mediæ, et mediæ quam

extremæ. extremæ.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc argumentum concedendum est: et bona argumentum concedendum est: et bona est similitudo adducta. est similitudo adducta.

AD ALIUD dicendum, quod primus illu- AD ALIUD dicendum, quod primus illu- minator est Deus, virtute cujus omnes aliæ minator est Deus, virtute cujus omnes aliæ illuminant tamen in illuminationibus de- illuminant tamen in illuminationibus de- scendentibus a prima in secundam, et a se- scendentibus a prima in secundam, et a se- cunda in tertiam sic est ut probat objectio. cunda in tertiam sic est ut probat objectio. AD ALIUD dicendum eodem modo, AD ALIUD dicendum eodem modo, quod inferior illuminavit virtute superio- quod inferior illuminavit virtute superio- ris quia illa illuminatio descendit a ris quia illa illuminatio descendit a superiore in inferiorem. superiore in inferiorem.

dobject. 1. AD ID quod in contrarium adducitur, dobject. 1. AD ID quod in contrarium adducitur, dicendum quod Dionysius nihil aliud dicendum quod Dionysius nihil aliud dicit, nisi quod jam dictum est, hierar- dicit, nisi quod jam dictum est, hierar- chiæ scilicet dispositionem et ordinis po- chiæ scilicet dispositionem et ordinis po- siti in hierarchia. siti in hierarchia.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract IV, Quæst. 34, Art. 1, 2 et 3. Creaturis, Tract IV, Quæst. 34, Art. 1, 2 et 3.

495 495

AD ALIUD dicendum, quod Dionysius Adobject. 2. AD ALIUD dicendum, quod Dionysius Adobject. 2. non dicit, quod aliquid illuminet seip- non dicit, quod aliquid illuminet seip- sum, quia hoc impossibile est: sequere- sum, quia hoc impossibile est: sequere- tur enim quod unum et idem et secun- tur enim quod unum et idem et secun- dum idem esset agens et patiens, quod dum idem esset agens et patiens, quod est impossibile. Sed dicit, quod unus- est impossibile. Sed dicit, quod unus- quisque animorum tripliciter se habet ad quisque animorum tripliciter se habet ad primas et medias et ultimas illumina- primas et medias et ultimas illumina- tiones: quia qui est in maxima perspi- tiones: quia qui est in maxima perspi- cacite intelligentiæ, se extendit ad pri- cacite intelligentiæ, se extendit ad pri- mas, in media autem extendit se ad mas, in media autem extendit se ad medias, et in postrema ad postremas. Et medias, et in postrema ad postremas. Et hoc modo verum est: eo quod necesse hoc modo verum est: eo quod necesse est proportionem esse inter quamlibet est proportionem esse inter quamlibet intelligentiam et suum intelligile. intelligentiam et suum intelligile.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Qualiter his actibus utuntur inter se, et Qualiter his actibus utuntur inter se, et qualiter ad animas hominum '? qualiter ad animas hominum '?

Deinde quæritur, Qualiter his utun- Deinde quæritur, Qualiter his utun- tur inter se, et qualiter ad animas homi- tur inter se, et qualiter ad animas homi-

num? num?

1. Objiciunt enim quidam, quod quo- 1. Objiciunt enim quidam, quod quo- rum est una natura communis, horum rum est una natura communis, horum est illuminatio per unum illuminatorem : est illuminatio per unum illuminatorem : Angelorum omnium est una natura in- Angelorum omnium est una natura in- tellectualis communis, scilicet deiformis tellectualis communis, scilicet deiformis intellectus ergo illuminatio omnium intellectus ergo illuminatio omnium Angelorum est per unum illuminatorem: Angelorum est per unum illuminatorem: non ergo utuntur his actibus, ita quod non ergo utuntur his actibus, ita quod unus illuminet, purget, et perficiat unus illuminet, purget, et perficiat alium sed omnes illuminantur, pur- alium sed omnes illuminantur, pur- gantur, et perficiuntur a Deo gantur, et perficiuntur a Deo

2. Adhuc, Ad animas hominum vide- 2. Adhuc, Ad animas hominum vide- tur non posse uti his actibus: animæ tur non posse uti his actibus: animæ enim hominum non purgantur, nisi a enim hominum non purgantur, nisi a peccato vel sequela peccati: peccatum peccato vel sequela peccati: peccatum

Tom XXXIV novæ editionis nostra. Tom XXXIV novæ editionis nostra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

496 496

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

autem et sequela peccati non remittun- autem et sequela peccati non remittun- tur nisi a Deo per gratiam gratia autem tur nisi a Deo per gratiam gratia autem non potest esse ab Angelo. Marc. 11, 7 : non potest esse ab Angelo. Marc. 11, 7 : Quis potest dimittere peccata, nisi solus Quis potest dimittere peccata, nisi solus Deus 1. Deus 1.

SOLUTIO. Dicendum; quod his actibus SOLUTIO. Dicendum; quod his actibus utuntur Angeli inter se, ita quod unus utuntur Angeli inter se, ita quod unus alium purgat, illuminat, et perficit. Qua- alium purgat, illuminat, et perficit. Qua- liter autem hoc fiat, sufficienter deter- liter autem hoc fiat, sufficienter deter- minatum est in quæstione de locutione minatum est in quæstione de locutione Angelorum, et in quæstione de distin- Angelorum, et in quæstione de distin- ctione hierarchiarum secundum tripli- ctione hierarchiarum secundum tripli- cem proportionem ad illuminationes: cem proportionem ad illuminationes: quæ, sicut dicit Dionysius, participantur quæ, sicut dicit Dionysius, participantur ab Angelis manifestatione prima, se- ab Angelis manifestatione prima, se- cunda, et tertia. cunda, et tertia.

AD OBJECTUM dicendum, quod licet AD OBJECTUM dicendum, quod licet Angelorum una sit natura intellectualis, Angelorum una sit natura intellectualis, scilicet deiformis intellectus, tamen non scilicet deiformis intellectus, tamen non est in ipso simplicitas essentiæ una, sed est in ipso simplicitas essentiæ una, sed triformis secundum tres hierarchias: et triformis secundum tres hierarchias: et ideo analogiam non habent ad illumina- ideo analogiam non habent ad illumina- torem unum, sed ad d versos: prima torem unum, sed ad d versos: prima enim hierarchia illumina'ur a Deo, se- enim hierarchia illumina'ur a Deo, se- cunda et tertia ab Angelo. Secunda cunda et tertia ab Angelo. Secunda enim analogiam habet ad illuminatio- enim analogiam habet ad illuminatio-

nem nem

proportionatam Angelo. Tertia proportionatam Angelo. Tertia vero ad illuminationem proportionatam vero ad illuminationem proportionatam et ecclesiasticæ hierarchiæ et animabus et ecclesiasticæ hierarchiæ et animabus hominum. hominum.

AD ID quod quæritur, Qualiter utan- AD ID quod quæritur, Qualiter utan- tur his actibus ad animas hominum? tur his actibus ad animas hominum?

Dicendum, quod sufficientissime de- Dicendum, quod sufficientissime de- terminatum est in quæstione de locutio- terminatum est in quæstione de locutio- nibus Angelorum, ubi quæritur, qualiter nibus Angelorum, ubi quæritur, qualiter Angeli loquantur animalibus non as- Angeli loquantur animalibus non as- sumpto corpore, visione scilicet sensi- sumpto corpore, visione scilicet sensi- bili, et imaginaria, et intellectuali: his bili, et imaginaria, et intellectuali: his enim tribus modis suas illuminationes enim tribus modis suas illuminationes transfundunt in animas hominum nec transfundunt in animas hominum nec propter hoc sunt immissores, nec boni, propter hoc sunt immissores, nec boni, nec mali, sicut ibi sufficienter disputa- nec mali, sicut ibi sufficienter disputa- tum et determinatum est. tum et determinatum est.

Ad objectum dicendum, quod licet Ad objectum dicendum, quod licet animæ hominum analogiam non habeant animæ hominum analogiam non habeant ad illuminationes divinas in prima ma- ad illuminationes divinas in prima ma- nifestatione, tamen quia anima hominis nifestatione, tamen quia anima hominis ad imaginem Dei facta est, et est sub- ad imaginem Dei facta est, et est sub- stantia rationalis et intellectualis, ana- stantia rationalis et intellectualis, ana- logiam habet perspicacitatis intelligentiæ logiam habet perspicacitatis intelligentiæ ad illuminationem factam per Angelum, ad illuminationem factam per Angelum, prout est in manifestatione tertia. prout est in manifestatione tertia.

Ad 2 1 Ad 2 1

QUÆSTIO XLI. QUÆSTIO XLI.

De synagoga et connexione Angelicæ dispositionis ². De synagoga et connexione Angelicæ dispositionis ².

Deinde, ut omnia ista melius intelli- Deinde, ut omnia ista melius intelli- gantur, quærendum est de synagoga et gantur, quærendum est de synagoga et connexione angelicæ dispositionis: de connexione angelicæ dispositionis: de quo tractat Dionysius in libro de Cœlesti quo tractat Dionysius in libro de Cœlesti hierarchia ³. hierarchia ³.

1 Cf. Luc, v, 21. Vide etiam, Job, xiv, 4; Psal. 1 Cf. Luc, v, 21. Vide etiam, Job, xiv, 4; Psal. L, 4; Isa. XLIII, 25. L, 4; Isa. XLIII, 25.

2Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 2Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. IX, Art. 3. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. IX, Art. 3. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis Cf. etiam Iam Part. Sum- jusce novæ editionis Cf. etiam Iam Part. Sum-

Videtur enim, quod Angeli connexio- Videtur enim, quod Angeli connexio- nem non habent in ordinibus: nem non habent in ordinibus:

1. Nulla enim connectuntur per illa in 1. Nulla enim connectuntur per illa in quibus distinguuntur: sed Angeli per quibus distinguuntur: sed Angeli per

mæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 54. Tom. mæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 54. Tom. XXXIV. XXXIV.

3 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 3 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 10. cap. 10.

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 41. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 41.

ordines distinguuntur: ergo in ordinibus ordines distinguuntur: ergo in ordinibus non connectuntur. non connectuntur.

2. Adhuc, In hierarchiis non videntur 2. Adhuc, In hierarchiis non videntur habere connexionem: nullus enim actus habere connexionem: nullus enim actus hierarchicus est, qui unus et idem exi- hierarchicus est, qui unus et idem exi- stens conveniat omnibus hierarchiis sicut stens conveniat omnibus hierarchiis sicut connectens eas. connectens eas.

Si forte quis dicat, quod qualibet hie- Si forte quis dicat, quod qualibet hie- rarchia in suis ordinibus habet conne- rarchia in suis ordinibus habet conne- xionem et synagogam, et non una xionem et synagogam, et non una hierarchia cum alia. CONTRA: Omnia hierarchia cum alia. CONTRA: Omnia ordinata per supremum, medium, et po- ordinata per supremum, medium, et po- stremum, conveniunt et connectuntur in stremum, conveniunt et connectuntur in aliquo uno, cui secundum diversos re- aliquo uno, cui secundum diversos re- spectus communicant supremum, me- spectus communicant supremum, me- dium, et postremum: Angeli secundum dium, et postremum: Angeli secundum hierarchias sic ordinantur, quod in eis hierarchias sic ordinantur, quod in eis est supremum, medium, et postremum : est supremum, medium, et postremum : ergo conveniunt et connectuntur in ali- ergo conveniunt et connectuntur in ali- quo uno. quo uno.

Quod concedendum est. Quod concedendum est.

SOLUTIO. Dicendum, quod secundum SOLUTIO. Dicendum, quod secundum Dionysium, quadruplex est connexio Dionysium, quadruplex est connexio Angelorum sive synagoga, hoc est, sur- Angelorum sive synagoga, hoc est, sur- sum ductio, scilicet connexio hierarchia- sum ductio, scilicet connexio hierarchia- rum omnium in modo recipiendi illumi- rum omnium in modo recipiendi illumi- nationes et hæc est distincta secundum nationes et hæc est distincta secundum triplicem proportionem in antehabitis triplicem proportionem in antehabitis determinatam, in quæstione de distin- determinatam, in quæstione de distin- ctione hierarchiæ, scilicet ad illumina- ctione hierarchiæ, scilicet ad illumina- tionem divinam manifestationis primæ, et tionem divinam manifestationis primæ, et ad illuminationem divinam manifestatio- ad illuminationem divinam manifestatio- nis secundæ, et ad illuminationem divi- nis secundæ, et ad illuminationem divi- nam manifestationis tertiæ. Et hæc con- nam manifestationis tertiæ. Et hæc con- nexio aliquid commune habet in nexio aliquid commune habet in quo quo omnes connectuntur, scilicet ordinem, omnes connectuntur, scilicet ordinem, et scientiam, et actionem hierarchicam. et scientiam, et actionem hierarchicam. Et de hac dicit Dionysius in Celesti Et de hac dicit Dionysius in Celesti hierarchia « Manifestatores autem om- hierarchia « Manifestatores autem om- nes sunt Angeli eorum qui ante ipsos nes sunt Angeli eorum qui ante ipsos sunt. Ipsi quidem honorabilissimi, hoc sunt. Ipsi quidem honorabilissimi, hoc est, de prima hierarchia, Dei moventis, est, de prima hierarchia, Dei moventis, hoc est, Dei moventis eos ad illumina- hoc est, Dei moventis eos ad illumina- tionem. Proportionabiliter autem cæteri tionem. Proportionabiliter autem cæteri ex Deo motorum, hoc est, medii et pos- ex Deo motorum, hoc est, medii et pos- tremi manifestatores sunt illuminatio- tremi manifestatores sunt illuminatio-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

497 497

num quæ moventur ex Deo 1. » Et sub- num quæ moventur ex Deo 1. » Et sub- jungit causam dicens: « Tantum enim jungit causam dicens: « Tantum enim omnium superessentialis harmonia uni- omnium superessentialis harmonia uni- cuique rationalium et intellectualium cuique rationalium et intellectualium sacro ornatu et ordinata ductione provi- sacro ornatu et ordinata ductione provi- dit, quantum ipse hierarchiarum unus- dit, quantum ipse hierarchiarum unus- quisque ordo sacre et decenter positus quisque ordo sacre et decenter positus est. » Super quod dicit commentum est. » Super quod dicit commentum Maximi « Ex eo enim, quod in inferio- Maximi « Ex eo enim, quod in inferio- ribus superiores proprietates particulari- ribus superiores proprietates particulari- ter relucent, particulariter manifestant eas ter relucent, particulariter manifestant eas inferiores, et non simpliciter universa- inferiores, et non simpliciter universa- liter sicut sunt in superioribus. » liter sicut sunt in superioribus. »

: :

Secunda connexio est sive synagoga Secunda connexio est sive synagoga trium ordinum in unaquaque hierarchia, trium ordinum in unaquaque hierarchia, habens commune ipsum actum hierar- habens commune ipsum actum hierar- chicum in modo recipiendi et transfun- chicum in modo recipiendi et transfun- dendi illuminationes: et habens supre- dendi illuminationes: et habens supre- mum, medium, et postremum in ordi- mum, medium, et postremum in ordi- nibus in una hierarchia positis. Et de nibus in una hierarchia positis. Et de hac dicit Dionysius in eodem capitulo hac dicit Dionysius in eodem capitulo circa principium sic de ordinibus primæ circa principium sic de ordinibus primæ hierarchiæ « Connexa est itaque ipsa hierarchiæ « Connexa est itaque ipsa quidem honorabilissima circa Deum ani- quidem honorabilissima circa Deum ani- morum dispositio, ex perfectiva illu- morum dispositio, ex perfectiva illu- minatione ordinata immediate in eam minatione ordinata immediate in eam ascendendo, occultior et manifestior di- ascendendo, occultior et manifestior di- vinitatis illuminatione, qua purgatur, vinitatis illuminatione, qua purgatur, illuminatur, et perficitur. » Et subdit ex- illuminatur, et perficitur. » Et subdit ex- ponens quare dixerit, occultior et mani- ponens quare dixerit, occultior et mani- festior : « Occultior quidem tamquam festior : « Occultior quidem tamquam invisibilior (et hoc est occultum nobis, invisibilior (et hoc est occultum nobis, quia supra nos est) et magis simplifi- quia supra nos est) et magis simplifi- cata. Manifestior vero est, ut ante data, cata. Manifestior vero est, ut ante data, et primo lucens, et universalior, et ma- et primo lucens, et universalior, et ma- gis in eam, ut oportet, forma (divina gis in eam, ut oportet, forma (divina illuminatio) effusa. Ab ipsa autem, hoc illuminatio) effusa. Ab ipsa autem, hoc est, post ipsam primam hierarchiam, est, post ipsam primam hierarchiam, proportionaliter secunda, et a secunda proportionaliter secunda, et a secunda tertia, et ex tertia secundum nos hierar- tertia, et ex tertia secundum nos hierar- chia, secundum ipsam bene ordinantis chia, secundum ipsam bene ordinantis legem in harmonia divina et analogia, ad legem in harmonia divina et analogia, ad simul omnis boni ornatus superprincipale simul omnis boni ornatus superprincipale principium et consummationem hierar- principium et consummationem hierar- chiæ reducitur. >> chiæ reducitur. >>

Tertia connexio est personarum in Tertia connexio est personarum in unoquoque ordine, quæ habent unum unoquoque ordine, quæ habent unum

cap. 10. cap. 10.

XXXII XXXII

32 32

498 498

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

commune donum illius ordinis, et habent commune donum illius ordinis, et habent principium, medium, et postremum in principium, medium, et postremum in modo participandi illud donum secun- modo participandi illud donum secun- dum excellentiam majorem et minorem dum excellentiam majorem et minorem personarum illius ordinis in simplicitate personarum illius ordinis in simplicitate essentiæ et perspicacitate intelligentiæ. essentiæ et perspicacitate intelligentiæ. Et de hac dicit Dionysius in eodem ca- Et de hac dicit Dionysius in eodem ca- pitulo, sic: « Sed et ipsam per singulas pitulo, sic: « Sed et ipsam per singulas specialiter dicendum, dispositionem ipsis specialiter dicendum, dispositionem ipsis divinis harmoniis discrevit. Ut scilicet divinis harmoniis discrevit. Ut scilicet unus divinas illuminationes participet unus divinas illuminationes participet altius quam alius. » Et hoc probat altius quam alius. » Et hoc probat ibidem per illud Isaiæ, vi, 3 : Et, Sera- ibidem per illud Isaiæ, vi, 3 : Et, Sera- phim scilicet, clamabant alter ad alte- phim scilicet, clamabant alter ad alte- rum. Non enim clamabant, nisi infun- rum. Non enim clamabant, nisi infun- dendo illuminationem: et ille ad quem dendo illuminationem: et ille ad quem clamabant, illuminationem accepit. clamabant, illuminationem accepit.

Quarta connexio sive synagoga est Quarta connexio sive synagoga est illuminationum in eadem persona exi- illuminationum in eadem persona exi- stentium, habens commune ipsam illu- stentium, habens commune ipsam illu- minationem quam accipit, et habens di- minationem quam accipit, et habens di- stinctionem in primum, medium, et ulti- stinctionem in primum, medium, et ulti- mum in differentia illuminationis: quæ mum in differentia illuminationis: quæ aliquando deiformior et altior est in cla- aliquando deiformior et altior est in cla- ritate luminis, quam vocat Dionysius ritate luminis, quam vocat Dionysius illuminationem primæ manifestationis: illuminationem primæ manifestationis: et aliquando media est minus deiformis et aliquando media est minus deiformis et minus clari luminis, quam Dionysius et minus clari luminis, quam Dionysius vocat illuminationem secundæ manife- vocat illuminationem secundæ manife- stationis: aliquando infima est, capacitati stationis: aliquando infima est, capacitati animæ rationalis proportionata, quam animæ rationalis proportionata, quam Dionysius vocat illuminationem tertiæ Dionysius vocat illuminationem tertiæ manifestationis. Et de hac in Celesti manifestationis. Et de hac in Celesti hierarchia dicit Dionysius sic : « Addi- hierarchia dicit Dionysius sic : « Addi- derim autem fortassis et hoc non incon- derim autem fortassis et hoc non incon-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

grue quia et secundum seipsum non grue quia et secundum seipsum non incongrue unusquisque et cœlestis ani- incongrue unusquisque et cœlestis ani- mus et humanus speciales habet et pri- mus et humanus speciales habet et pri- mas, et medias, et ultimas ordinationes mas, et medias, et ultimas ordinationes et virtutes addictas per unumquemque et virtutes addictas per unumquemque hierarchiarum illuminationum proprias hierarchiarum illuminationum proprias anagogas, hoc est, sursum ductiones 1. >> anagogas, hoc est, sursum ductiones 1. >> Et adducit ibi Commentator illud Apo- Et adducit ibi Commentator illud Apo- stoli, ad Hebr. v, 12: Facti estis quibus stoli, ad Hebr. v, 12: Facti estis quibus lacte opus sit, non solido cibo. Et infra, lacte opus sit, non solido cibo. Et infra, . 14: Perfectorum autem est solidus . 14: Perfectorum autem est solidus cibus eorum qui pro consuetudine exer- cibus eorum qui pro consuetudine exer- citatos habent sensus ad discretionem citatos habent sensus ad discretionem boni ac mali. Appropriat enim commen- boni ac mali. Appropriat enim commen- tum primas illuminationes solido cibo. tum primas illuminationes solido cibo. Illuminationes vero secundæ manifesta- Illuminationes vero secundæ manifesta- tionis appropriat cibo communiter dicto, tionis appropriat cibo communiter dicto, quo pascuntur proficientes non adhuc quo pascuntur proficientes non adhuc perfecti. Illuminationes vero tertiæ ma- perfecti. Illuminationes vero tertiæ ma- nifestationis appropriat lacti infantuli, nifestationis appropriat lacti infantuli, scilicet doctrinæ propter quod dicit scilicet doctrinæ propter quod dicit Apostolus, I ad Corinth. III, 1 et 2 : Et Apostolus, I ad Corinth. III, 1 et 2 : Et ego, fratres, non potui vobis loqui quasi ego, fratres, non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus : spiritualibus, sed quasi carnalibus : tamquam parvulis in Christo lac vobis tamquam parvulis in Christo lac vobis potum dedi, non escam, nondum enim potum dedi, non escam, nondum enim poteratis, scilicet intelligere. Et de per- poteratis, scilicet intelligere. Et de per- fectis spiritualibus, ibidem dicit supra, fectis spiritualibus, ibidem dicit supra, 11, 6 et 7: Sapientiam autem loquimur 11, 6 et 7: Sapientiam autem loquimur inter perfectos: sapientiam vero non hu- inter perfectos: sapientiam vero non hu- jus sæculi, neque principum hujus jus sæculi, neque principum hujus sæculi, qui destruuntur: sed loquimur sæculi, qui destruuntur: sed loquimur Dei sapientiam in mysterio, quæ abscon- Dei sapientiam in mysterio, quæ abscon- dita est. dita est.

cap. 10. cap. 10.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 42. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 42.

499 499

QUESTIO XLII. QUESTIO XLII.

Utrum ordines isti manebunt post diem judicii vel non? Utrum ordines isti manebunt post diem judicii vel non?

Deinde quæritur, Utrum ordines ma- Deinde quæritur, Utrum ordines ma- nebunt post diem judicii, vel non? nebunt post diem judicii, vel non?

Et circa hoc Magister in libro II Sen- Et circa hoc Magister in libro II Sen- tentiarum, distinct. IX, innuit tria quæ- tentiarum, distinct. IX, innuit tria quæ- renda. renda.

Primum est, Utrum ordines ab initio Primum est, Utrum ordines ab initio distincti sint per naturam vel gratiam ? distincti sint per naturam vel gratiam ? Et hanc quæstionem Magister disputat in Et hanc quæstionem Magister disputat in cap. Jam nunc inquirere restat. cap. Jam nunc inquirere restat.

Secundum est, Utrum omnes Angeli Secundum est, Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis sint æquales vel non ? ejusdem ordinis sint æquales vel non ? Et hanc quæstionem disputat in cap. Et hanc quæstionem disputat in cap. Præterea considerari oportet. Præterea considerari oportet.

Tertium est, Utrum decimus ordo qui Tertium est, Utrum decimus ordo qui dicitur cecidisse, ex hominibus sit re- dicitur cecidisse, ex hominibus sit re- staurandus ? Et hanc quæstionem dispu- staurandus ? Et hanc quæstionem dispu- tat Magister in cap. Notandum, quod tat Magister in cap. Notandum, quod decimus ordo legitur ex hominibus re- decimus ordo legitur ex hominibus re- staurandus : et in cap. sequenti, Non enim staurandus : et in cap. sequenti, Non enim juxta numerum. juxta numerum.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum ordines Angelorum ab initio Utrum ordines Angelorum ab initio distincti sunt per naturam, vel gra- distincti sunt per naturam, vel gra-

tiam 1 ? tiam 1 ?

Ad primum proceditur a Magistro Ad primum proceditur a Magistro sic: sic:

1. Quod distincti fuerunt a primordio 1. Quod distincti fuerunt a primordio

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. IX. Art. 6. Tom. XXVII novæ tiarum, Dist. IX. Art. 6. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ

suæ conditionis, videtur testimonio au- suæ conditionis, videtur testimonio au- ctoritatis insinuari, quæ tradit de singulis ctoritatis insinuari, quæ tradit de singulis ordinibus aliquos cecidisse. Quod non ordinibus aliquos cecidisse. Quod non esset nisi ordines fuissent ab initio con- esset nisi ordines fuissent ab initio con- ditionis angelicæ instituti. ditionis angelicæ instituti.

2. Adhuc, Ad idem inducit Magister 2. Adhuc, Ad idem inducit Magister ibidem Apostolum, ad Ephes. vi, 12, ibidem Apostolum, ad Ephes. vi, 12, ubi principatus et potestates tenebrarum ubi principatus et potestates tenebrarum nominat, ostendens de ordinibus illis nominat, ostendens de ordinibus illis quos nominat cecidisse qui cum in ma- quos nominat cecidisse qui cum in ma- lis ministerium exerceant, non tamen lis ministerium exerceant, non tamen penitus nominibus ordinum suorum pri- penitus nominibus ordinum suorum pri- vati sunt. vati sunt.

3. Adhuc, Quidamı objiciunt sic: Con- 3. Adhuc, Quidamı objiciunt sic: Con- stat, quod multitudo Angelorum a sa- stat, quod multitudo Angelorum a sa- pientia Dei processit. Sapientia autem pientia Dei processit. Sapientia autem creatoris nihil facit nisi in ordine quia creatoris nihil facit nisi in ordine quia dicit Philosophus in primo primæ philo- dicit Philosophus in primo primæ philo- sophiæ, quod sapientis est ordinare. Er- sophiæ, quod sapientis est ordinare. Er- go videtur, quoda principio creati sunt go videtur, quoda principio creati sunt in ordinibus et gradibus. in ordinibus et gradibus.

4. Adhuc, Augustinus in libro XII de 4. Adhuc, Augustinus in libro XII de Civitate Dei dicit quod « si omnia essent Civitate Dei dicit quod « si omnia essent æqualia, tunc non essent omnia. » Ergo æqualia, tunc non essent omnia. » Ergo videtur, quod nec æqualitas est in generi- videtur, quod nec æqualitas est in generi- bus creaturarum, nec in speciebus. An- bus creaturarum, nec in speciebus. An- geli et in genere et in specie sunt creatu- geli et in genere et in specie sunt creatu- rarum et in multitudine. Constat ergo, rarum et in multitudine. Constat ergo, quod in confusa multitudine creati non quod in confusa multitudine creati non sunt, sed in gradibus ordinum suorum. sunt, sed in gradibus ordinum suorum.

5. Adhuc, Augustinus, ibidem, << Cum 5. Adhuc, Augustinus, ibidem, << Cum Deus summa essentia sit, hoc est, sum- Deus summa essentia sit, hoc est, sum- me sit, et ideo immutabilis sit: rebus me sit, et ideo immutabilis sit: rebus

de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 31, Art. 2 et 3. de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 31, Art. 2 et 3. Tom. XXXIV. Tom. XXXIV.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad I. Ad I.

500 500

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quas ex nihilo creavit esse dedit, sed non quas ex nihilo creavit esse dedit, sed non summe esse sicut ipse est et aliis dedit summe esse sicut ipse est et aliis dedit esse amplius, aliis minus: atque ita na- esse amplius, aliis minus: atque ita na- turas gradibus essentiarum ordinavit '. » turas gradibus essentiarum ordinavit '. » Ergo videtur, quod etiam Angelos in Ergo videtur, quod etiam Angelos in gradibus talibus ordinavit a principio gradibus talibus ordinavit a principio conditionis suæ. conditionis suæ.

6. Adhuc, Isidorus in libro de Summo 6. Adhuc, Isidorus in libro de Summo bono dicit sic: « Inter Angelos distantia bono dicit sic: « Inter Angelos distantia est : et pro graduum dignitate ministeria est : et pro graduum dignitate ministeria eisdem sunt distributa aliique aliis præ- eisdem sunt distributa aliique aliis præ- feruntur tam culmine potestatis, quam feruntur tam culmine potestatis, quam ministerio virtutis. » ministerio virtutis. »

CONTRA hoc in libro II Sententiarum, CONTRA hoc in libro II Sententiarum, distinct. IX, cap. Jam nunc inquirere distinct. IX, cap. Jam nunc inquirere restat, Magister sic objicit : << Non vide- restat, Magister sic objicit : << Non vide- tur illud posse stare. Non enim tunc tur illud posse stare. Non enim tunc charitate ardebant, nec sapientia polle- charitate ardebant, nec sapientia polle- bant, ueque in eis Deus sedebat. Si enim bant, ueque in eis Deus sedebat. Si enim hoc habuissent, non cecidissent. » Et in- hoc habuissent, non cecidissent. » Et in- fert: « Non ergo tunc erant Cherubin fert: « Non ergo tunc erant Cherubin vel Seraphin vel Throni. » vel Seraphin vel Throni. »

SOLUTIO. Ad hoc Magister in Sententiis SOLUTIO. Ad hoc Magister in Sententiis in eadem distinctione, videtur mihi ma- in eadem distinctione, videtur mihi ma- gis probabilis inter alios. Dicit enim, gis probabilis inter alios. Dicit enim, quod ordo est multitudo cœlestium spi- quod ordo est multitudo cœlestium spi- rituum, qui inter se in aliquo dono gra- rituum, qui inter se in aliquo dono gra- tiæ conveniunt, sicut et in participatione tiæ conveniunt, sicut et in participatione donorum naturalium similantur. Unde donorum naturalium similantur. Unde de essentia ordinis duo sunt: quorum de essentia ordinis duo sunt: quorum unum est dispositio sive habilitas, et unum est dispositio sive habilitas, et hoc est convenientia donorum natura- hoc est convenientia donorum natura- lium. Alterum est complementum, quod lium. Alterum est complementum, quod est donum gratiæ. Quantum ad primum est donum gratiæ. Quantum ad primum quod est gradus differens in participa- quod est gradus differens in participa- tione donorum naturalium, ordines a tione donorum naturalium, ordines a prima institutione Angelorum sunt con- prima institutione Angelorum sunt con- diti. Quantum vero ad secundum com- diti. Quantum vero ad secundum com- pleti sunt ordines in gradibus gratiæ, in pleti sunt ordines in gradibus gratiæ, in casu malorum, et confirmatione bono- casu malorum, et confirmatione bono-

rum. rum.

AD PRIMUM respondet Magister, quod AD PRIMUM respondet Magister, quod auctoritas quæ tradit de singulis ordini- auctoritas quæ tradit de singulis ordini- bus aliquos cecidisse, non dicit propter bus aliquos cecidisse, non dicit propter hoc, quod completi fuerunt ordines inter hoc, quod completi fuerunt ordines inter eos secundum gratiam: sed quia diffe- eos secundum gratiam: sed quia diffe-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei,

rentes habebant habilitates in participa- rentes habebant habilitates in participa- tione donorum naturalium, per quas ve- tione donorum naturalium, per quas ve- nissent ad ordines si stetissent. nissent ad ordines si stetissent.

AD DICTUM Apostoli, ad Ephes. VI, 12, AD DICTUM Apostoli, ad Ephes. VI, 12, eodem modo respondet: dicit enim, eodem modo respondet: dicit enim, quod Apostolus vocat principes el pote- quod Apostolus vocat principes el pote- states tenebrarum harum, non eos qui in states tenebrarum harum, non eos qui in illis ordinibus fuerunt in gratia confir- illis ordinibus fuerunt in gratia confir- mati, sed eos qui ex habilitate naturæ ad mati, sed eos qui ex habilitate naturæ ad gradus gratiæ illorum ordinum profecis- gradus gratiæ illorum ordinum profecis- sent, si stetissent. sent, si stetissent.

Ad 2. Ad 2.

AD ALIUD dicendum, quod sapientia Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod sapientia Ad 3. creatoris in conditione Angelorum fecit creatoris in conditione Angelorum fecit ordinem, qui est in diversa habilitate ordinem, qui est in diversa habilitate naturæ, ut dictum est. Observavit nihilo- naturæ, ut dictum est. Observavit nihilo- minus ordinem temporis: quia sicut minus ordinem temporis: quia sicut natura est ante gratiam, ita primo dispo- natura est ante gratiam, ita primo dispo- suit gradus naturæ, et postea complevit suit gradus naturæ, et postea complevit appositione gratiæ. appositione gratiæ.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est quod dicit Augustinus in libro XII de quod dicit Augustinus in libro XII de Civitate Dei, et propter hoc multitudo Civitate Dei, et propter hoc multitudo Angelorum in diversis gradibus habili- Angelorum in diversis gradibus habili- tatum naturæ creata est: sed non opor- tatum naturæ creata est: sed non opor- tet, quod statim habuerint complemen- tet, quod statim habuerint complemen- tum gradus per gratiam, quam postea tum gradus per gratiam, quam postea acceperunt. acceperunt.

AD ALIUD dictum Augustini dicendum, AD ALIUD dictum Augustini dicendum, quod concedendum est sicut ipse dicit quod concedendum est sicut ipse dicit Augustinus: sed ordinavit eos in gradi- Augustinus: sed ordinavit eos in gradi- bus naturalibus habitualiter, quos com- bus naturalibus habitualiter, quos com- plevit postea per gratiam formaliter. plevit postea per gratiam formaliter.

AD AD

ALIUD dicendum, quod dictum ALIUD dicendum, quod dictum Isidori plane dicit hoc quod dictum est et Isidori plane dicit hoc quod dictum est et de gradibus naturæ, et de gradibus com- de gradibus naturæ, et de gradibus com- plentis gratiæ. plentis gratiæ.

Ad Ad

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Quod in contrarium objicitur, plane Ad object Quod in contrarium objicitur, plane Ad object conceditur. conceditur.

cap. 2. cap. 2.

Sed contra. Sed contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 42. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 42.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis æquales sint, vel non 1 ? æquales sint, vel non 1 ?

SECUNDO quæritur, Utrum omnes An- SECUNDO quæritur, Utrum omnes An- geli ejusdem ordinis sint æquales, vel geli ejusdem ordinis sint æquales, vel

non ? non ?

501 501

inter quaslibet personas ejusdem ordinis, inter quaslibet personas ejusdem ordinis, sicut paulo ante in quæstione de synagoga sicut paulo ante in quæstione de synagoga disputatum est. Synagoga autem sive disputatum est. Synagoga autem sive connexio non est nisi inter primas, me- connexio non est nisi inter primas, me- dias, et infimas personas: ergo in uno dias, et infimas personas: ergo in uno et eodem ordine sunt primæ, mediæ, et et eodem ordine sunt primæ, mediæ, et infimæ primæ, mediæ, et infimæ num- infimæ primæ, mediæ, et infimæ num- quam sunt æquales: ergo videtur quod quam sunt æquales: ergo videtur quod Angeli ejusdem ordinis numquam sint Angeli ejusdem ordinis numquam sint æquales. æquales.

Solutio. Ad hoc respondet Magister, Solutio. Solutio. Ad hoc respondet Magister, Solutio. et bene, sic dicens : « Sicut unus est et bene, sic dicens : « Sicut unus est

Hoc enim quidam nituntur probare ordo Apostolorum, et alter martyrum : Hoc enim quidam nituntur probare ordo Apostolorum, et alter martyrum : sic: sic:

Ordo, ut dicit Magister in libro II Sen- Ordo, ut dicit Magister in libro II Sen- tentiarum, distinct. IX, cap. Hic consi- tentiarum, distinct. IX, cap. Hic consi- derandum est quid appelletur ordo, est derandum est quid appelletur ordo, est multitudo coelestium spirituum, qui inter multitudo coelestium spirituum, qui inter se in aliquo munere gratiæ similantur, se in aliquo munere gratiæ similantur, sicut et in naturalium datorum partici- sicut et in naturalium datorum partici- patione conveniunt. Sed quæcumque in patione conveniunt. Sed quæcumque in naturalibus et gratuitis conveniunt, naturalibus et gratuitis conveniunt, æqualia sunt et ejusdem speciei. Ergo æqualia sunt et ejusdem speciei. Ergo Angeli ejusdem ordinis, cum in natura- Angeli ejusdem ordinis, cum in natura- libus et gratuitis conveniant, æquales libus et gratuitis conveniant, æquales sunt et ejusdem speciei. sunt et ejusdem speciei.

IN CONTRARIUM hujus, IN CONTRARIUM hujus,

1. Objicit Magister in libro II Senten- 1. Objicit Magister in libro II Senten- tiarum, distinct. IX, cap. Præterea con- tiarum, distinct. IX, cap. Præterea con- siderari oportet. Quia Lucifer, ut Sancti siderari oportet. Quia Lucifer, ut Sancti dicunt, de summo ordine fuit, et inter dicunt, de summo ordine fuit, et inter alios Angelos ejusdem ordinis clarissi- alios Angelos ejusdem ordinis clarissi- mus, et non aliis æqualis : sicut dicitur, mus, et non aliis æqualis : sicut dicitur, Ezechiel. XXVIII, 13: Omnis lapis pretio- Ezechiel. XXVIII, 13: Omnis lapis pretio- sus operimentum tuum. Ubi dicit Grego- sus operimentum tuum. Ubi dicit Grego- rius « Quia omnibus novem ordinibus rius « Quia omnibus novem ordinibus excellentior fuit, propterea ornatus alio- excellentior fuit, propterea ornatus alio- rum Angelorum sibi operimentum fuit, rum Angelorum sibi operimentum fuit, quia in comparatione illorum clarior ap- quia in comparatione illorum clarior ap- parebat. » Non ergo Angeli ejusdem parebat. » Non ergo Angeli ejusdem ordinis sunt æquales. ordinis sunt æquales.

2. Adhuc, Dionysius in libro de Cœ- 2. Adhuc, Dionysius in libro de Cœ- lesti hierarchia dicit sic, quod synagoga lesti hierarchia dicit sic, quod synagoga sive connexio angelicæ dispositionis fit sive connexio angelicæ dispositionis fit

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment in II Senten. 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment in II Senten. tiarum, Dist. IX, Art. 7. Tom. XXVII novæ edi- tiarum, Dist. IX, Art. 7. Tom. XXVII novæ edi- tionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ de tionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ de

tamen in Apostolis alii aliis sunt dignio- tamen in Apostolis alii aliis sunt dignio- res, et in martyribus alii aliis sunt supe- res, et in martyribus alii aliis sunt supe- riores: ita et in ordinibus Angelorum riores: ita et in ordinibus Angelorum recte creditur esse. » recte creditur esse. »

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ex AD PRIMUM ergo dicendum, quod ex definitione ordinis quam ponit Magister, definitione ordinis quam ponit Magister, non potest aliud concludi, nisi quod non potest aliud concludi, nisi quod Angeli ejusdem ordinis in gratuitis et in Angeli ejusdem ordinis in gratuitis et in naturalibus conveniunt. Quod autem naturalibus conveniunt. Quod autem idem modus sit participandi naturalia, idem modus sit participandi naturalia, sive potentias naturales ab esse naturali sive potentias naturales ab esse naturali fluentes, ita quod omnes sint ejusdem fluentes, ita quod omnes sint ejusdem simplicitatis essentiæ, et ejusdem per- simplicitatis essentiæ, et ejusdem per- spicacitatis intelligentiæ, et quod in ea- spicacitatis intelligentiæ, et quod in ea- dem limpiditate et puritate participent dem limpiditate et puritate participent illuminationem in gradu gratiæ consti- illuminationem in gradu gratiæ consti- tuentem, hoc ex dicta definitione probari tuentem, hoc ex dicta definitione probari non potest, nec verum est: hoc enim non potest, nec verum est: hoc enim esset contra determinationem beati Dio- esset contra determinationem beati Dio-

nysii, sicut in objiciendo dictum est. nysii, sicut in objiciendo dictum est.

Utrum autem Angeli ejusdem ordinis Utrum autem Angeli ejusdem ordinis sint ejusdem speciei, vel singuli Angeli sint ejusdem speciei, vel singuli Angeli species suas habeant et specie differant, species suas habeant et specie differant,

in antehabitis tractatu de naturalibus in antehabitis tractatu de naturalibus

Angelorum, quæstione de causa differen- Angelorum, quæstione de causa differen- tiæ et multitudine Angelorum, satis de- tiæ et multitudine Angelorum, satis de- terminatum est. terminatum est.

Ea quæ in contrarium objiciuntur, Ea quæ in contrarium objiciuntur, procedunt. procedunt.

Creaturis, Tract. IV, Quæst, 20. Tom. XXXIV. Creaturis, Tract. IV, Quæst, 20. Tom. XXXIV. 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 10. cap. 10.

502 502

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Utrum decimus ordo qui dicitur ceci- Utrum decimus ordo qui dicitur ceci- disse, ex hominibus sit restauran- disse, ex hominibus sit restauran- dus'? dus'?

TERTIO quæritur, Utrum decimus ordo TERTIO quæritur, Utrum decimus ordo qui dicitur cecidisse, ex hominibus sit qui dicitur cecidisse, ex hominibus sit restaurandus ? hanc enim quæstionem restaurandus ? hanc enim quæstionem disputat Magister in duobus capitulis. disputat Magister in duobus capitulis.

Et objicit sic: Et objicit sic:

1. Scriptura dicit decimum ordinem 1. Scriptura dicit decimum ordinem ex hominibus esse restaurandum : ergo ex hominibus esse restaurandum : ergo ita est, quia dicit Augustinus, quod ma- ita est, quia dicit Augustinus, quod ma- jor est Scripturæ auctoritas, quam omnis jor est Scripturæ auctoritas, quam omnis humani ingenii perspicacitas. humani ingenii perspicacitas.

2. Adhuc, Super illud Psalmi XLIV, 2. Adhuc, Super illud Psalmi XLIV, 17: Constitues eos principes. Glossa, 17: Constitues eos principes. Glossa, « Elegit pauperes, ut exaltet ad ordines « Elegit pauperes, ut exaltet ad ordines cœli qui sunt ex hominibus et Angelis. » cœli qui sunt ex hominibus et Angelis. » Ergo homines restaurant ordines Ange- Ergo homines restaurant ordines Ange- lorum. lorum.

3. Adhuc, Deuter. xi, 24, super illud: 3. Adhuc, Deuter. xi, 24, super illud: Omnis locus quem calcaverit pes vester, Omnis locus quem calcaverit pes vester, vester erit Glossa, « Si diabolum vin- vester erit Glossa, « Si diabolum vin- cere potuero, si meruero ut Deus conterat cere potuero, si meruero ut Deus conterat eum sub pedibus meis, consequenter eum sub pedibus meis, consequenter locum ejus in cœlo habebo. » Et hoc locum ejus in cœlo habebo. » Et hoc etiam dicit Glossa super illud Deutero- etiam dicit Glossa super illud Deutero- nomii, xxx, 27: Ejiciet a facie tua nomii, xxx, 27: Ejiciet a facie tua inimicum, dicetque: Conterere. Et super inimicum, dicetque: Conterere. Et super illud Apostoli, ad Roman. xvi, 20: Deus illud Apostoli, ad Roman. xvi, 20: Deus pacis conterat Satanam sub pedibus ve- pacis conterat Satanam sub pedibus ve- stris velociter. Adhuc dicit Glossa, << Non stris velociter. Adhuc dicit Glossa, << Non habebit locum dæmonis in cœlo, qui habebit locum dæmonis in cœlo, qui non domat omnes motus iræ. » Ex hoc non domat omnes motus iræ. » Ex hoc accipitur, quod homo ascendens in accipitur, quod homo ascendens in cœlum, restaurat locum dæmonis in cœlum, restaurat locum dæmonis in cœlo. cœlo.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. IX, Art. 8. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. IX, Art. 8. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

IN IN

ster: ster:

CONTRARIUM hujus objicit Magi- Sed contra. CONTRARIUM hujus objicit Magi- Sed contra.

1. Cum non sint nisi novem ordines 1. Cum non sint nisi novem ordines Angelorum, nec plures fuissent, etiamsi Angelorum, nec plures fuissent, etiamsi Angeli non cecidissent, quomodo potest Angeli non cecidissent, quomodo potest ordo decimus restaurari, quia numquam ordo decimus restaurari, quia numquam fuit, nec umquam erit ? fuit, nec umquam erit ?

2. Adhuc, Ibidem objicit ex verbis 2. Adhuc, Ibidem objicit ex verbis Gregorii, qui dicit homines assumendos Gregorii, qui dicit homines assumendos in ordinem Angelorum stantium : et in ordinem Angelorum stantium : et quosdam assumi ad ordinem superio- quosdam assumi ad ordinem superio- rum, qui scilicet magis ardent charitate : rum, qui scilicet magis ardent charitate : quosdam ad ordinem inferiorum, qui quosdam ad ordinem inferiorum, qui minus perfecti sunt. Et ex hoc accipitur minus perfecti sunt. Et ex hoc accipitur non esse de hominibus formandum de- non esse de hominibus formandum de- cimum ordinem, tamquam novem sint cimum ordinem, tamquam novem sint ordines Angelorum, et decimus homi- ordines Angelorum, et decimus homi- num, sed homines pro qualitate merito- num, sed homines pro qualitate merito- rum statuendos esse in ordinibus Ange- rum statuendos esse in ordinibus Ange- lorum, qui sunt tantum novem. lorum, qui sunt tantum novem.

3. Adhuc, Objicit Anselmus, quod si 3. Adhuc, Objicit Anselmus, quod si Angelus non cecidisset, adhuc homo Angelus non cecidisset, adhuc homo prævisus erat ad salutem : quia sicut prævisus erat ad salutem : quia sicut dicit Augustinus, semper in scientia Dei dicit Augustinus, semper in scientia Dei certus erat numerus electorum. Sed tali certus erat numerus electorum. Sed tali positione facta non intrasset homo in positione facta non intrasset homo in locum cadentium Angelorum : ergo locum cadentium Angelorum : ergo videtur, quod homo non est factus ad videtur, quod homo non est factus ad restaurationem ruinæ Angelorum. restaurationem ruinæ Angelorum.

4. Adhuc, Magister in libro II Sen- 4. Adhuc, Magister in libro II Sen- tentiarum, distinct. IX, cap. Non enim tentiarum, distinct. IX, cap. Non enim juxta numerum eorum qui ceciderunt, juxta numerum eorum qui ceciderunt, inducit Gregorium sic dicentem : « Su- inducit Gregorium sic dicentem : « Su- perna illa civitas ex Angelis et homini- perna illa civitas ex Angelis et homini- bus constat ad quam credimus tantos bus constat ad quam credimus tantos humani generis ascendere, quantos illic humani generis ascendere, quantos illic contingit Angelos remansisse, sicut scri- contingit Angelos remansisse, sicut scri- ptum est, Deuter. xxxII, 8, secundum ptum est, Deuter. xxxII, 8, secundum translationem Septuaginta << Statuit translationem Septuaginta << Statuit terminos populorum juxta numerum terminos populorum juxta numerum Angelorum Dei. Ex hoc accipitur, quod Angelorum Dei. Ex hoc accipitur, quod non ad numerum cadentium, sed ad non ad numerum cadentium, sed ad numerum stantium assumuntur ho- numerum stantium assumuntur ho- mines. mines.

5. Adhuc, Augustinus in Enchiridion 5. Adhuc, Augustinus in Enchiridion

2 Vulgata habet, Deuter. xxxII, 8: Constituit 2 Vulgata habet, Deuter. xxxII, 8: Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum terminos populorum juxta numerum filiorum Israel. Israel.

Solutio. Solutio.

« «

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 42. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 42.

sic dicit: Superna Jerusalem, mater sic dicit: Superna Jerusalem, mater nostra, civitas Dei, nulla civium suo- nostra, civitas Dei, nulla civium suo- rum numerositate fraudabitur: quinimo rum numerositate fraudabitur: quinimo etiam fortassis uberiori copia regnabit. etiam fortassis uberiori copia regnabit. Neque enim numerum aut sanctorum Neque enim numerum aut sanctorum hominum, aut immundorum dæmonum hominum, aut immundorum dæmonum novimus : in quorum locum succedentes novimus : in quorum locum succedentes filii Catholicæ matris, quæ sterilis appa- filii Catholicæ matris, quæ sterilis appa- rebat in terris, in ea pace de qua illi rebat in terris, in ea pace de qua illi ceciderunt, sine ullo termino temporis ceciderunt, sine ullo termino temporis permanebunt. » Ex hoc accipitur, quod permanebunt. » Ex hoc accipitur, quod non pauciores salvabuntur, quam dæ- non pauciores salvabuntur, quam dæ- mones ceciderunt, sed tot vel plures. mones ceciderunt, sed tot vel plures.

SOLUTIO. Dicendum, quod duæ partes SOLUTIO. Dicendum, quod duæ partes sunt istius quæstionis, scilicet quot assu- sunt istius quæstionis, scilicet quot assu- mendi sint ad beatitudines Angelorum? mendi sint ad beatitudines Angelorum? Et, Utrum ex assumendis restauretur Et, Utrum ex assumendis restauretur decimus ordo ? decimus ordo ?

Ad primam partem duæ responsiones Ad primam partem duæ responsiones proponuntur in Littera a Magistro in proponuntur in Littera a Magistro in libro II Sententiarum, distinct. IX, cap. libro II Sententiarum, distinct. IX, cap. Notandum etiam. Prima est secundum Notandum etiam. Prima est secundum Gregorium quod tot sunt assumendi, Gregorium quod tot sunt assumendi, quot fuerunt vel sunt stantes Angeli. quot fuerunt vel sunt stantes Angeli. Alia est secundum Augustinum, quod Alia est secundum Augustinum, quod non pauciores assumuntur, quam fue- non pauciores assumuntur, quam fue- runt cadentes Angeli. Tertia est antiquo- runt cadentes Angeli. Tertia est antiquo- rum, quæ oritur ex dictis Anselmi, qui rum, quæ oritur ex dictis Anselmi, qui dicunt, quod tot virgines assumendi dicunt, quod tot virgines assumendi sunt, quot fuerunt stantes et cadentes: sunt, quot fuerunt stantes et cadentes: et tot ex aliis non virginibus, quot sunt et tot ex aliis non virginibus, quot sunt omnes isti, scilicet stantes et cadentes omnes isti, scilicet stantes et cadentes et virgines assumpti. Sed nullus istorum et virgines assumpti. Sed nullus istorum hoc quod dicit, probare potest aliqua hoc quod dicit, probare potest aliqua certa auctoritate : hoc enim soli illi certa auctoritate : hoc enim soli illi cognitum est, cui certus est numerus cognitum est, cui certus est numerus electorum in superna felicitate locandus. electorum in superna felicitate locandus.

Alia pars quæstionis est, Utrum ex Alia pars quæstionis est, Utrum ex hominibus decimus ordo restauratur? Et hominibus decimus ordo restauratur? Et ad hanc partem respondet Magister in ad hanc partem respondet Magister in cap. Notandum etiam, sic dicens : cap. Notandum etiam, sic dicens : « Quod ergo legitur decimus ordo com- « Quod ergo legitur decimus ordo com- plendus de hominibus, ex tali sensu plendus de hominibus, ex tali sensu dictum fore accipi potest, quia de homi- dictum fore accipi potest, quia de homi- nibus restaurabitur quod in Angelis lap- nibus restaurabitur quod in Angelis lap- sum est de quibus tot corruerunt, ut sum est de quibus tot corruerunt, ut

1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap.

29. 29.