462 462

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cet secundum universalitatem, et penes cet secundum universalitatem, et penes hoc accipitur prima proprietas, quæ est hoc accipitur prima proprietas, quæ est hæc, Fortem quamdam et incommuta- hæc, Fortem quamdam et incommuta- bilem virilitatem habere in omnes se- bilem virilitatem habere in omnes se- cundum earum deiformitatem operatio- cundum earum deiformitatem operatio- nes. Attingitur etiam ultimum operis se- nes. Attingitur etiam ultimum operis se- cundum objectum operis circa quod est, cundum objectum operis circa quod est, et penes hoc accipitur secunda, quæ est et penes hoc accipitur secunda, quæ est hæc, Ad nullam susceptionem inditarum hæc, Ad nullam susceptionem inditarum ei divinarum illuminationum imbecilli- ei divinarum illuminationum imbecilli- ter se habere: ex hoc enim valenter ter se habere: ex hoc enim valenter potest operari quidquid vult Deus, quan- potest operari quidquid vult Deus, quan- tumcumque magnum sit. Si autem ulti- tumcumque magnum sit. Si autem ulti- mum accipiatur in modo operis : tunc mum accipiatur in modo operis : tunc penes hoc accipitur tertia, quæ est, Po- penes hoc accipitur tertia, quæ est, Po- tenter in imitationem Dei reductam tenter in imitationem Dei reductam reduci enim ad imitationem Dei, ad reduci enim ad imitationem Dei, ad modum operis pertinet. Si vero ulti- modum operis pertinet. Si vero ulti- mum accipiatur in ipso actu operis, mum accipiatur in ipso actu operis, penes hoc accipitur quarta, quæ est penes hoc accipitur quarta, quæ est hæc, Non relinquentem suimet imbecil- hæc, Non relinquentem suimet imbecil- litate deiformem motum: ex tạli enim litate deiformem motum: ex tạli enim actu potest perficere quidquid vult Deus. actu potest perficere quidquid vult Deus. Si autem ultimum accipiatur in redu- Si autem ultimum accipiatur in redu- cendo opus in finem, hoc est duobus cendo opus in finem, hoc est duobus modis, scilicet secundum quod reduc'io modis, scilicet secundum quod reduc'io illa est in via, vel secundum quod est in illa est in via, vel secundum quod est in complemento. Si secundum quod est in complemento. Si secundum quod est in via, penes hoc accipitur quinta, quæ via, penes hoc accipitur quinta, quæ est hæc, Firmiter ferentem in superes- est hæc, Firmiter ferentem in superes- sentialem et potentificam virtutem. Si sentialem et potentificam virtutem. Si vero ultimum accipiatur in reductione vero ultimum accipiatur in reductione prout est in complemento, hoc est duo- prout est in complemento, hoc est duo- bus modis aut enim est secundum bus modis aut enim est secundum complementum intra, aut secundum complementum intra, aut secundum complementum extra. Si intra, penes complementum extra. Si intra, penes hoc accipitur sexta, quæ est hæc, Ipsius hoc accipitur sexta, quæ est hæc, Ipsius imaginem virtuti similem juxta quod imaginem virtuti similem juxta quod licet factam. Si vero accipitur secundum licet factam. Si vero accipitur secundum complementum extra: tunc est septima, complementum extra: tunc est septima, quæ est hæc, Ad ipsam quidem ut prin- quæ est hæc, Ad ipsam quidem ut prin- cipalem virtutem potenter conversam. cipalem virtutem potenter conversam. Et istæ septem accipiuntur secundum Et istæ septem accipiuntur secundum acceptionem illuminationis ad virtutem acceptionem illuminationis ad virtutem pertinentis in operando. pertinentis in operando.

Si vero accipitur illuminatio secun- Si vero accipitur illuminatio secun- dum refusionem et communionem in dum refusionem et communionem in inferiores quos convertit in Deum : inferiores quos convertit in Deum : tunc est octava, illa scilicet, Ad secunda tunc est octava, illa scilicet, Ad secunda

vero ut virtutem dans deiformiter per- vero ut virtutem dans deiformiter per- venientem. venientem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet commune sit omnibus Angelis, quod commune sit omnibus Angelis, quod perficiant operationes ad quas accipiunt perficiant operationes ad quas accipiunt illuminationes, tamen proprium est Vir- illuminationes, tamen proprium est Vir- tutibus perficere operationes in quibus tutibus perficere operationes in quibus ultimum potentiæ declaratur eo quod ultimum potentiæ declaratur eo quod super vires naturæ sunt, et contra cur- super vires naturæ sunt, et contra cur- sum naturæ consuetum sola Dei virtute sum naturæ consuetum sola Dei virtute perfectæ : et illæ sunt quæ pertinent ad perfectæ : et illæ sunt quæ pertinent ad Virtutum illuminationem et theopha- Virtutum illuminationem et theopha- niam in ordine et hierarchia constituen- niam in ordine et hierarchia constituen-

tem. tem.

AD ALIUD dicendum, quod ibi non est AD ALIUD dicendum, quod ibi non est nugatio: quod enim dicit, Fortem, re- nugatio: quod enim dicit, Fortem, re- fertur ad robur operantis et quod dicit, fertur ad robur operantis et quod dicit, Incommutabile, refertur ad confirma- Incommutabile, refertur ad confirma- tionem gratiæ illuminationis. tionem gratiæ illuminationis.

AD ALIUD dicendum, quod illuminatio- AD ALIUD dicendum, quod illuminatio- nes dicuntur inditæ propter habilitatem nes dicuntur inditæ propter habilitatem naturæ ad eas, et dicuntur receptæ pro- naturæ ad eas, et dicuntur receptæ pro- pter infusionem, sicut omnis ordo an- pter infusionem, sicut omnis ordo an- gelicus ex natura habet habilitatem, gelicus ex natura habet habilitatem, et ex gratia habet complementum in et ex gratia habet complementum in gradu ordinis in quo constituitur. Et gradu ordinis in quo constituitur. Et hoc est quod dicit Magister in libro hoc est quod dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. IX, cap. Hic II Sententiarum, distinct. IX, cap. Hic considerandum est quid appelletur ordo, considerandum est quid appelletur ordo, sic «Ordo Angelorum dicitur multi- sic «Ordo Angelorum dicitur multi- « tudo cœlestium spirituum, qui inter « tudo cœlestium spirituum, qui inter « se aliquo munere gratiæ similantur, « se aliquo munere gratiæ similantur, « sicut et in naturalium datorum parti- « sicut et in naturalium datorum parti- «cipatione conveniunt. » «cipatione conveniunt. »

AD ALIUD dicendum, quod licet reduci AD ALIUD dicendum, quod licet reduci in imitationem Dei omnibus Angelis in imitationem Dei omnibus Angelis conveniat, tamen reduci in imitationem conveniat, tamen reduci in imitationem secundum illuminationem datam ad secundum illuminationem datam ad hoc quod ultimum potentiæ attingatur, hoc quod ultimum potentiæ attingatur, non convenit nisi Virtutibus: et hoc non convenit nisi Virtutibus: et hoc intendit dicere Dionysius. intendit dicere Dionysius.

AD ALIUD dicendum, quod deiformis AD ALIUD dicendum, quod deiformis motus dicitur nutus divinæ voluntatis motus dicitur nutus divinæ voluntatis ad omne illud quod excellit et attingit ad omne illud quod excellit et attingit ultimum potentiæ, secundum paulo ante ultimum potentiæ, secundum paulo ante prædictum modum. Et sic non dicitur prædictum modum. Et sic non dicitur deiformis motus communiter illuminare, deiformis motus communiter illuminare, purgare, et perficere: et sic solis Virtu- purgare, et perficere: et sic solis Virtu- tibus convenit, et non aliis. tibus convenit, et non aliis.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

Ad 6. AD ULTIMUM dicendum, quod imago Ad 6. AD ULTIMUM dicendum, quod imago addit super similitudinem: similitudo addit super similitudinem: similitudo enim dicit similitudinem imitationis, enim dicit similitudinem imitationis, imago vero dicit perfectionem expres- imago vero dicit perfectionem expres- sionis, secundum quod in creatura pot- sionis, secundum quod in creatura pot- est esse expressio virtutis divinæ. est esse expressio virtutis divinæ.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA III PARTICULA III

ET QUÆSITUM PRIMUM. ET QUÆSITUM PRIMUM.

De Potestatibus quid sint ? De Potestatibus quid sint ?

Deinde, Quæritur de Potestatibus. Deinde, Quæritur de Potestatibus. Et quæruntur duo, scilicet quid sint Et quæruntur duo, scilicet quid sint Potestates, et quæ proprietates earum? Potestates, et quæ proprietates earum? AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Dicit Gregorius in Homilia de cen- 1. Dicit Gregorius in Homilia de cen- tum ovibus « Potestates vocantur hi tum ovibus « Potestates vocantur hi Angeli, qui hoc potentius cæteris in suo Angeli, qui hoc potentius cæteris in suo ordine perceperunt, ut eorum ditioni ordine perceperunt, ut eorum ditioni virtutes adversæ subjectæ sint, quorum virtutes adversæ subjectæ sint, quorum potestate refrænantur, ne corda homi- potestate refrænantur, ne corda homi- num tantum tentare prævaleant, quan- num tantum tentare prævaleant, quan- tum volunt. » Secundum hoc videtur, tum volunt. » Secundum hoc videtur, si Angeli non cecidissent, et homo non si Angeli non cecidissent, et homo non peccasset, quod nullum esset officium peccasset, quod nullum esset officium horum Angelorum: quia tunc nulla horum Angelorum: quia tunc nulla esset tentatio. esset tentatio.

2. Adhuc, Ad Roman. xııı, 2 : Qui 2. Adhuc, Ad Roman. xııı, 2 : Qui resistit potestati, Dei ordinationi resi- resistit potestati, Dei ordinationi resi- stit. Ex hoc videtur, quod de ratione stit. Ex hoc videtur, quod de ratione potestatis sit ordo sive ordinatio aliqua, potestatis sit ordo sive ordinatio aliqua, qua vindicetur in malos, et tueantur qua vindicetur in malos, et tueantur boni. Unde ibidem, . 4, dicit, quod boni. Unde ibidem, . 4, dicit, quod gladium portat ad vindictam malo- gladium portat ad vindictam malo- rum, et ad laudem bonorum. Ex hoc rum, et ad laudem bonorum. Ex hoc iterum videtur, quod si non essent boni iterum videtur, quod si non essent boni et mali per casum in peccatum, non et mali per casum in peccatum, non esset aliquod officium istius ordinis. esset aliquod officium istius ordinis.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Crea- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Crea- turis, Tract. IV, Quæst. 44, Art. 1. Tom. turis, Tract. IV, Quæst. 44, Art. 1. Tom.

463 463

3. Adhuc, Bernardus in sermone 19 su- 3. Adhuc, Bernardus in sermone 19 su- per Cantica: « Illi spiritus qui Potestates per Cantica: « Illi spiritus qui Potestates vocantur, dum crucifixi nostri divinam vocantur, dum crucifixi nostri divinam omnipotentiam ubique fortiter attingen- omnipotentiam ubique fortiter attingen- tem intueri ac magnificare delectantur, tem intueri ac magnificare delectantur, exturbare et debellare hominum dæmo- exturbare et debellare hominum dæmo- numque contrarias potestates pro his numque contrarias potestates pro his qui hæreditatem capiunt salutis, acci- qui hæreditatem capiunt salutis, acci- piunt potestatem. » Ex hoc videtur, piunt potestatem. » Ex hoc videtur, quod conversio horum Angelorum non quod conversio horum Angelorum non sit super bonos Angelos, sed super ma- sit super bonos Angelos, sed super ma- los homines et dæmones: et sic vide- los homines et dæmones: et sic vide- tur iste ordo non esse de hierarchia me- tur iste ordo non esse de hierarchia me- dia, sed infima. dia, sed infima.

4. Adhuc, Idem accipitur ex hoc quod 4. Adhuc, Idem accipitur ex hoc quod dicit infra in eodem sermone sic: << A dicit infra in eodem sermone sic: << A potestatibus diligitur Deus ob illam ju- potestatibus diligitur Deus ob illam ju- stissimæ potentiæ vim, qua solet Deus a stissimæ potentiæ vim, qua solet Deus a piis malignantium propulsare et arcere piis malignantium propulsare et arcere crudelitatem. >> crudelitatem. >>

5. Adhuc, Bernardus in libro V de 5. Adhuc, Bernardus in libro V de Consideratione ad Eugenium: « Pote- Consideratione ad Eugenium: « Pote- states putemus, quarum virtute potestas states putemus, quarum virtute potestas tenebrarum comprimitur, et coercetur tenebrarum comprimitur, et coercetur malignitas aeris hujus, ne quantum vult malignitas aeris hujus, ne quantum vult noceat, et ne malignari nisi ut prosit, noceat, et ne malignari nisi ut prosit, possit. » Ex hoc utrumque excluditur, possit. » Ex hoc utrumque excluditur, scilicet quod si non esset malignitas scilicet quod si non esset malignitas aeris, nullum esset officium istorum aeris, nullum esset officium istorum Angelorum, et quod debent esse de Angelorum, et quod debent esse de infima hierarchia. infima hierarchia.

6. Adhuc, Gregorius in homilia præ- 6. Adhuc, Gregorius in homilia præ- inducta « Sunt nonnulli qui etiam de inducta « Sunt nonnulli qui etiam de obsessis corporibus malignos spiritus obsessis corporibus malignos spiritus fugant, eosque virtute orationis et vi fugant, eosque virtute orationis et vi acceptæ potestatis ejiciunt. Quo itaque acceptæ potestatis ejiciunt. Quo itaque isti meritum suum, nisi inter Potesta- isti meritum suum, nisi inter Potesta- tum coelestium numerum sortiuntur ? » tum coelestium numerum sortiuntur ? » Ex hoc accipitur, quod si non essent Ex hoc accipitur, quod si non essent maligni spiritus, nullum esset officium maligni spiritus, nullum esset officium Potestatum. Potestatum.

. IN CONTRARIUM hujus est, quod si non Sed contra. . IN CONTRARIUM hujus est, quod si non Sed contra. esset peccatum vel in Angelo, vel in esset peccatum vel in Angelo, vel in homine, nihilominus esset ordinatio su- homine, nihilominus esset ordinatio su- periorum ad inferiora et esset illumi- periorum ad inferiora et esset illumi- natio ad hoc, quod potestas superioris natio ad hoc, quod potestas superioris

: :

XXXIV hujusce novæ editionis nostræ. XXXIV hujusce novæ editionis nostræ.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

464 464

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in inferiora non tyrannice præcipitare- in inferiora non tyrannice præcipitare- tur, sed ut tali illuminatione inferior per tur, sed ut tali illuminatione inferior per superiorem in divinam potentiam redu- superiorem in divinam potentiam redu- ceretur, et potestati divinæ in hoc assi- ceretur, et potestati divinæ in hoc assi- milaretur ergo Potestates etiam essent milaretur ergo Potestates etiam essent non existente peccato in homine vel in non existente peccato in homine vel in Angelo. Et penes hoc determinat Dio- Angelo. Et penes hoc determinat Dio- nysius Potestates in libro de Cœlesti nysius Potestates in libro de Cœlesti hierarchia 1. hierarchia 1.

SOLUTIO. Dicendum, quod potestas no- SOLUTIO. Dicendum, quod potestas no- mine suo quatuor dicit, scilicet distin- mine suo quatuor dicit, scilicet distin- ctionem superioris et inferioris. In omni ctionem superioris et inferioris. In omni enim natura superiora habent potesta- enim natura superiora habent potesta- tem in inferiora, influendo eis potesta- tem in inferiora, influendo eis potesta- tes et virtutes naturales, et continendo tes et virtutes naturales, et continendo ea in illis propter quod dicit Aristote- ea in illis propter quod dicit Aristote- les in IV de Cœlo et Mundo, quod infe- les in IV de Cœlo et Mundo, quod infe- riora sunt in suis superioribus, sicut riora sunt in suis superioribus, sicut materia in suis formis. Forma autem materia in suis formis. Forma autem continet et terminat materiam, et influit continet et terminat materiam, et influit ei vires. ei vires.

Secundum est ordinatio potestatis, ut Secundum est ordinatio potestatis, ut scilicet ordinate secundum leges a Deo scilicet ordinate secundum leges a Deo promulgatas potestas superioris proce- promulgatas potestas superioris proce- dat in inferiora et hoc est in potestate dat in inferiora et hoc est in potestate sicut forma et de hoc dicit Apostolus, sicut forma et de hoc dicit Apostolus, ad Roman. XIII, 1 et 2 : Non est potestas ad Roman. XIII, 1 et 2 : Non est potestas nisi a Deo quæ autem sunt, a Deo or- nisi a Deo quæ autem sunt, a Deo or- dinatæ sunt. Itaque qui resistit potestati, dinatæ sunt. Itaque qui resistit potestati, ordinationi Dei resistit. ordinationi Dei resistit.

Tertium est actus qui est primus, et Tertium est actus qui est primus, et secundus. Primus est tutamen inferioris secundus. Primus est tutamen inferioris et continentia in bono percepto. Secun- et continentia in bono percepto. Secun- dus est repulsio mali nocentis. dus est repulsio mali nocentis.

Quartum est finis qui ex hoc actu in- Quartum est finis qui ex hoc actu in- ducitur. Et ille est duplex: primus, et ducitur. Et ille est duplex: primus, et secundus. Primus est laus bonorum, secundus. Primus est laus bonorum, proveniens ex tutamine. Secundus est proveniens ex tutamine. Secundus est repulsio mali, proveniens ex vindicta. repulsio mali, proveniens ex vindicta. Propter quod dicitur, Eccli. VII, 6: Propter quod dicitur, Eccli. VII, 6: Noli quærere fieri judex, nisi valeas Noli quærere fieri judex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates. Potestas virtute irrumpere iniquitates. Potestas enim judicis potestas est publica et or- enim judicis potestas est publica et or- dinata secundum leges ad vindictam ma- dinata secundum leges ad vindictam ma- lefactorum, et laudem bonorum. lefactorum, et laudem bonorum.

HIS ITAQUE prænotatis, dicendum est HIS ITAQUE prænotatis, dicendum est

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

ad primum, quod Gregorius determinat ad primum, quod Gregorius determinat ibi Potestates per actum et finem secun- ibi Potestates per actum et finem secun- dum, et non primum: et ideo dicit eas dum, et non primum: et ideo dicit eas arcere malum. arcere malum.

Ad argumentum ergo dicendum, quod Ad argumentum ergo dicendum, quod ex hoc elicitur, quod licet non esset ex hoc elicitur, quod licet non esset malum in homine vel Angelo secundum malum in homine vel Angelo secundum actum, tamen esse posset ex vertibilitate actum, tamen esse posset ex vertibilitate creaturæ rationalis secundum electio- creaturæ rationalis secundum electio- nem, ut dicit Damascenus. Et ideo de nem, ut dicit Damascenus. Et ideo de ratione gubernantis erat, ut per theophia- ratione gubernantis erat, ut per theophia- nam et illuminationem, ordinem con- nam et illuminationem, ordinem con- stitueret, qui malo quod surgere poterat, stitueret, qui malo quod surgere poterat, obviaret, et præservando ne surgeret, et obviaret, et præservando ne surgeret, et arcendo ne quantum vellet procederet, arcendo ne quantum vellet procederet, et repellendo et vindicando si surrexis- et repellendo et vindicando si surrexis-

set. set.

AD ALIUD omni eodem modo solven- AD ALIUD omni eodem modo solven- dum est quia super idem fundatur. Si dum est quia super idem fundatur. Si enim non essent boni et mali, tamen enim non essent boni et mali, tamen esse possent. Et ideo propter hoc pu- esse possent. Et ideo propter hoc pu- blica potestas per illuminationem erat blica potestas per illuminationem erat constituenda. constituenda.

AD ALIUD dicendum, quod Bernardus AD ALIUD dicendum, quod Bernardus recte dicit hoc quod dictum est in so- recte dicit hoc quod dictum est in so- lutione: nec propter hoc sunt de infima lutione: nec propter hoc sunt de infima hierarchia: quia non convertuntur su- hierarchia: quia non convertuntur su- per homines malos et dæmones per per homines malos et dæmones per actum primum et substantialem pote- actum primum et substantialem pote- stati, sed per actum secundum quod stati, sed per actum secundum quod accidit potestati ex contrarietate mali et accidit potestati ex contrarietate mali et nocumento. Unde mediæ hierarchiæ nocumento. Unde mediæ hierarchiæ convenit hoc, sicut omnia dona inferio- convenit hoc, sicut omnia dona inferio- rum superioribus conveniunt excellenter rum superioribus conveniunt excellenter et eminenter. et eminenter.

OMNI eodem modo respondendum est OMNI eodem modo respondendum est ad sequens quia penitus idem est. ad sequens quia penitus idem est.

AD ALIUD dicendum, quod Bernardus AD ALIUD dicendum, quod Bernardus determinat ibi Potestates per actum determinat ibi Potestates per actum consequentem, et non primum et sub- consequentem, et non primum et sub- stantialem. Et licet non esset malignitas stantialem. Et licet non esset malignitas secundum actum, tamen esse posset. Et secundum actum, tamen esse posset. Et ideo ordo Potestatum debuit constitui ideo ordo Potestatum debuit constitui contra illud. Nec propter hoc sunt de contra illud. Nec propter hoc sunt de infima hierarchia: sunt enim pertinen- infima hierarchia: sunt enim pertinen- tes Potestates tales complemento pote- tes Potestates tales complemento pote- statis talis quæ pertinet ad mundi guber- statis talis quæ pertinet ad mundi guber-

cap. 8. cap. 8.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad object. Ad object.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. De istis quæritur. De istis quæritur.

nationem et continentiam, ex quibus nationem et continentiam, ex quibus completur media hierarchia in Domina- completur media hierarchia in Domina- tionibus, Virtutibus, et Potestatibus. tionibus, Virtutibus, et Potestatibus.

AD ALIUD dicendum sicut prædictum AD ALIUD dicendum sicut prædictum est, quod Gregorius ibi dicit qualiter est, quod Gregorius ibi dicit qualiter homines assumuntur in sortes Angelo- homines assumuntur in sortes Angelo- rum, et per similia merita similia præ- rum, et per similia merita similia præ- mia sortiuntur et tamen si non esset mia sortiuntur et tamen si non esset malum in homine vel in dæmone, esse malum in homine vel in dæmone, esse posset et ideo potestas contra hoc erat posset et ideo potestas contra hoc erat ordinata etiam antequam fieret. ordinata etiam antequam fieret.

ILLUD quod in contrarium objicitur, ILLUD quod in contrarium objicitur, plane concedendum est. plane concedendum est.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA III PARTICULA III

ET QUÆSITUM SECUNDUM. ET QUÆSITUM SECUNDUM.

Quæ sint proprietates Potestatum, et Quæ sint proprietates Potestatum, et penes quid accipiantur ¹ ? penes quid accipiantur ¹ ?

1 1

465 465

1. Et primo de hoc quod dicit, Æqui- 1. Et primo de hoc quod dicit, Æqui- potentem. Si enim Potestates sunt sub potentem. Si enim Potestates sunt sub Dominationibus et Virtutibus, non pos- Dominationibus et Virtutibus, non pos- sunt esse æquipotentes eis. sunt esse æquipotentes eis.

2. Adhuc, Quæritur de hoc quod dicit 2. Adhuc, Quæritur de hoc quod dicit in prima proprietate, quod Potestatum in prima proprietate, quod Potestatum est habere ordinationem bene ordinatam est habere ordinationem bene ordinatam et inconfusam circa divinas susceptio- et inconfusam circa divinas susceptio- nes hoc enim commune est omni or- nes hoc enim commune est omni or- dini non ergo debet assignari ut pro- dini non ergo debet assignari ut pro- prium uni. prium uni.

3. Adhuc, Videtur esse confusio et 3. Adhuc, Videtur esse confusio et nugatio in verbis: quia per bene ordina- nugatio in verbis: quia per bene ordina- tum intelligitur inconfusum. tum intelligitur inconfusum.

4. Adhuc, Omnis ordo secundum ali- 4. Adhuc, Omnis ordo secundum ali- quam rationem ordinis est: unde si Po- quam rationem ordinis est: unde si Po- testas dicit quid bene ordinatum, debuit testas dicit quid bene ordinatum, debuit determinare rationem ordinis: et non determinare rationem ordinis: et non fecit ergo est diminutus. fecit ergo est diminutus.

5. Adhuc, Dicit Potestatem esse ma- 5. Adhuc, Dicit Potestatem esse ma- nifestativam intellectualis potestatis. nifestativam intellectualis potestatis. Arcere enim hominum malitiam non est Arcere enim hominum malitiam non est intellectualis potestatis, sed carnalis. intellectualis potestatis, sed carnalis.

6. Adhuc, Hoc quod dicit Potestatum 6. Adhuc, Hoc quod dicit Potestatum esse, non tyrannice præcipitare se pote- esse, non tyrannice præcipitare se pote- stativis virtutibus in inferiora, videtur stativis virtutibus in inferiora, videtur

Secundo quæritur, Quæ sint proprieta- supra assignasse Dominationibus, ubi Secundo quæritur, Quæ sint proprieta- supra assignasse Dominationibus, ubi tes Potestatum. tes Potestatum.

Et accipiantur verba Dionysii in Cœ- Et accipiantur verba Dionysii in Cœ- lesti hierarchia, ubi sic dicit : « Ipsam lesti hierarchia, ubi sic dicit : « Ipsam autem sanctarum Potestatum æquipoten- autem sanctarum Potestatum æquipoten- tem divinarum Dominationum et Virtu- tem divinarum Dominationum et Virtu- tum nominationem æstimo declarare tum nominationem æstimo declarare bene ordinatam et inconfusam circa di- bene ordinatam et inconfusam circa di- vinas susceptiones ordinationem, et or- vinas susceptiones ordinationem, et or- dinatum supermundanæ et intellectualis dinatum supermundanæ et intellectualis potestatis, non tyrannice in ea quæ in- potestatis, non tyrannice in ea quæ in- feriora sunt potestativis virtutibus præci- feriora sunt potestativis virtutibus præci- pitatæ, sed potenter in divina post bene pitatæ, sed potenter in divina post bene ordinatas potestates reductæ, et post ordinatas potestates reductæ, et post eam deiformiter reducentis, et ad poten- eam deiformiter reducentis, et ad poten- tificam causalem potentiam quantum fas tificam causalem potentiam quantum fas est assimilatæ, et eam ut possibile An- est assimilatæ, et eam ut possibile An- gelis revelantis in bene ordinatis per gelis revelantis in bene ordinatis per ipsam ordinibus potestativa virtute. »> ipsam ordinibus potestativa virtute. »>

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 44, Art. 2. Tom. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 44, Art. 2. Tom.

XXXII XXXII

dixit, quod Dominationum est, nulla dixit, quod Dominationum est, nulla tyrannicarum dissimilitudinum ullo mo- tyrannicarum dissimilitudinum ullo mo- do esse inclinatam dominationem. do esse inclinatam dominationem.

7. Adhuc, Quod dicit nomen Potesta- 7. Adhuc, Quod dicit nomen Potesta- tum esse manifestativum potestatis po- tum esse manifestativum potestatis po- tenter reductæ in divina, videtur non tenter reductæ in divina, videtur non esse consequens Potestatis, sed antece- esse consequens Potestatis, sed antece- dens. Ex hoc enim potestas ordinata est, dens. Ex hoc enim potestas ordinata est, quod reducta est in divina, et assimilata quod reducta est in divina, et assimilata divinæ potestati. divinæ potestati.

8. Adhuc, In ultima proprietate dicit, 8. Adhuc, In ultima proprietate dicit, quod nomen Potestatum dicit potestatem quod nomen Potestatum dicit potestatem Angeli revelantis eam ut possibile est Angeli revelantis eam ut possibile est Angelis. Et hoc videtur esse de potestate Angelis. Et hoc videtur esse de potestate omnium Angelorum, qui constituuntur omnium Angelorum, qui constituuntur in omnibus ordinibus: et sic non esset in omnibus ordinibus: et sic non esset proprium Potestatum : omnibus enim proprium Potestatum : omnibus enim Angelis convenit habere potestatem re- Angelis convenit habere potestatem re-

XXXIV novæ editionis nostræ. XXXIV novæ editionis nostræ.

30 30

30 30

Solutio. Solutio. Ad 9. Ad 9.

466 466

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

velandi ea de quibus potestatem accepe- velandi ea de quibus potestatem accepe-

runt. runt.

9. Adhuc quæritur, Penes quid acci- 9. Adhuc quæritur, Penes quid acci- piantur istæ proprietates? piantur istæ proprietates?

SOLUTIO. Istæ proprietates accipiuntur SOLUTIO. Istæ proprietates accipiuntur penes duo, scilicet secundum acceptio- penes duo, scilicet secundum acceptio- nem illuminationis ad potestatem, et nem illuminationis ad potestatem, et penes communicationem ejusdem ad in- penes communicationem ejusdem ad in- feriores Angelos. Acceptio potest attendi feriores Angelos. Acceptio potest attendi quoad modum accepti : et sic est proprie‐ quoad modum accepti : et sic est proprie‐ tas prima, hæc scilicet, Bene ordinatam tas prima, hæc scilicet, Bene ordinatam et inconfusam circa divinas susceptiones et inconfusam circa divinas susceptiones ordinationem. Potest etiam attendi se- ordinationem. Potest etiam attendi se- cundum substantiam accepti per illumi- cundum substantiam accepti per illumi- nationem et sic est secunda, hæc scili- nationem et sic est secunda, hæc scili- cet, Ordinatum supermundanæ intelle- cet, Ordinatum supermundanæ intelle- ctualis potestatis. ctualis potestatis.

Si vero attenditur in communicando Si vero attenditur in communicando illuminationem inferioribus: iterum hoc illuminationem inferioribus: iterum hoc fit duobus modis, scilicet quoad modum fit duobus modis, scilicet quoad modum communicandi, et quoad finem perficien- communicandi, et quoad finem perficien- tem ipsam communicationem. Si quoad tem ipsam communicationem. Si quoad modum tunc hoc erit tribus modis. modum tunc hoc erit tribus modis. Modus enim est in communicante, et in Modus enim est in communicante, et in communicato, et in his quibus commu- communicato, et in his quibus commu- nicatur. Si modus accipitur in communi- nicatur. Si modus accipitur in communi- cante sic accipitur proprietas tertia, hæc cante sic accipitur proprietas tertia, hæc scilicet, Non tyrannice in ea quæ infe- scilicet, Non tyrannice in ea quæ infe- riora sunt potestativis virtutibus præci- riora sunt potestativis virtutibus præci- pitatæ. Si autem modus accipitur ex pitatæ. Si autem modus accipitur ex parte communicati: sic erit proprietas parte communicati: sic erit proprietas quinta, hæc scilicet, Post eam deiformi- quinta, hæc scilicet, Post eam deiformi- ter reducentis. Si modus accipitur ex ter reducentis. Si modus accipitur ex parte eorum quibus communicatur, erit parte eorum quibus communicatur, erit proprietas septima sive ultima, hæc scili- proprietas septima sive ultima, hæc scili- cet, Ut possibile Angelis revelantis in cet, Ut possibile Angelis revelantis in bene ordinatis per ipsam ordinibus po- bene ordinatis per ipsam ordinibus po-

testativa virtute. testativa virtute.

Si vero accipitur quoad finem commu- Si vero accipitur quoad finem commu- nicatio aut accipitur penes finem in nicatio aut accipitur penes finem in genere, aut penes finem in specie. Si genere, aut penes finem in specie. Si penes finem in genere: sic erit proprie- penes finem in genere: sic erit proprie- tas quarta, hæc scilicet, Potenter in di- tas quarta, hæc scilicet, Potenter in di- vina post bene ordinatas potestates re- vina post bene ordinatas potestates re- ductæ. Si accipitur penes finem in ductæ. Si accipitur penes finem in specie sic est proprietas sexta, scilicet specie sic est proprietas sexta, scilicet hæc, Ad potentificam causalem poten- hæc, Ad potentificam causalem poten- tiam quam fas est assimilatæ. tiam quam fas est assimilatæ.

HIS PRÆNOTATIS, dicendum est ad pri- Ad 1. HIS PRÆNOTATIS, dicendum est ad pri- Ad 1. mum, quod Potestates cum Dominatio- mum, quod Potestates cum Dominatio- nibus et Virtutibus æquipotentes non nibus et Virtutibus æquipotentes non sunt, nisi secundum actum hierarchicum sunt, nisi secundum actum hierarchicum qui est illuminare inferiores Angelos et qui est illuminare inferiores Angelos et perficere et purgare in illuminatione ad perficere et purgare in illuminatione ad potestatem accepta, sicut Dominationes potestatem accepta, sicut Dominationes illuminant in illuminatione accepta ad illuminant in illuminatione accepta ad dominium, et Virtutes illuminant in illu- dominium, et Virtutes illuminant in illu- minatione accepta ad virtutem. minatione accepta ad virtutem.

commune commune

AD ALIUD dicendum, quod licet hoc AD ALIUD dicendum, quod licet hoc sit omni ordini secundum sit omni ordini secundum suam illuminationem et theophaniam : suam illuminationem et theophaniam : tamen proprium est potestatum secun- tamen proprium est potestatum secun- dum theophaniam acceptam ad ordina- dum theophaniam acceptam ad ordina- tionem potestatis publicæ et dicitur tunc tionem potestatis publicæ et dicitur tunc bene ordinata, eo quod participat ratio- bene ordinata, eo quod participat ratio- nem ordinis divini: et inconfusa, quia nem ordinis divini: et inconfusa, quia separata a contrario. separata a contrario.

Ad 2. Ad 2.

AD ALIUD patet jam solutio, et quod Ad 3. AD ALIUD patet jam solutio, et quod Ad 3. non est nugatio: quia per aliud et aliud non est nugatio: quia per aliud et aliud dicitur esse bene ordinata et inconfusa. dicitur esse bene ordinata et inconfusa.

AD ALIUD dicendum, quod ratio or- AD ALIUD dicendum, quod ratio or- dinis satis determinatur per hoc, quod dinis satis determinatur per hoc, quod dicit eam esse reductam in divinam et dicit eam esse reductam in divinam et potentificam potestatem. Conveniens potentificam potestatem. Conveniens enim divinæ potestati, inordinatum esse enim divinæ potestati, inordinatum esse non potest, nec carere ratione ordinis non potest, nec carere ratione ordinis divinæ sapientiæ omnia gubernantis, re- divinæ sapientiæ omnia gubernantis, re- sultantis in ipso. sultantis in ipso.

AD ALIUD dicendum, quod arcere ho- AD ALIUD dicendum, quod arcere ho- minum malitiam secundum leges divinas, minum malitiam secundum leges divinas, est intellectualis potestatis, sed secundum est intellectualis potestatis, sed secundum leges mundanas est carnalis potestatis. leges mundanas est carnalis potestatis.

AD ALIUD dicendum, quod non præ- AD ALIUD dicendum, quod non præ- cipitare se tyrannice in inferiora, potest cipitare se tyrannice in inferiora, potest esse et Dominationum et Virtutum pro- esse et Dominationum et Virtutum pro- prium, diversa ratione: est enim Domi- prium, diversa ratione: est enim Domi- nus nomen potestatis, ut prius habitum nus nomen potestatis, ut prius habitum est in quæstione de Dominationibus. Sed est in quæstione de Dominationibus. Sed dominium addit super potestatem super- dominium addit super potestatem super- positionem, quæ est ex possessione positionem, quæ est ex possessione pulchrorum et bonorum, ex qua habetur, pulchrorum et bonorum, ex qua habetur, quod ad nullam tyrannicarum dissimili- quod ad nullam tyrannicarum dissimili- tudinum est inclinatum, Potestas autem tudinum est inclinatum, Potestas autem habet hoc, quod non tyrannice superve- habet hoc, quod non tyrannice superve- nit inferioribus, quia in ordine potestatis nit inferioribus, quia in ordine potestatis divinæ est reducta. Et sic idem secundum divinæ est reducta. Et sic idem secundum diversa attribuitur diversis. diversa attribuitur diversis.

Ad 4 Ad 4

Ad Ad

Ad Ad

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

AD ALIUD dicendum, quod licet sit AD ALIUD dicendum, quod licet sit antecedens secundum rationem causæ, antecedens secundum rationem causæ, tamen consequens est secundum inesse, tamen consequens est secundum inesse, sicut omne proprium secundum inesse sicut omne proprium secundum inesse sequitur subjectum. sequitur subjectum.

AD ULTIMUM dicendum, quod licet om- AD ULTIMUM dicendum, quod licet om- nis Angelus revelet suam illuminationem nis Angelus revelet suam illuminationem aliis, et inferior, et superior, tamen aliis, et inferior, et superior, tamen theophaniam sive illuminationem ad po- theophaniam sive illuminationem ad po- testatem specialiter acceptam, cujus est testatem specialiter acceptam, cujus est arcere malum et tueri sive continere arcere malum et tueri sive continere bonum, non est revelare nisi tantum bonum, non est revelare nisi tantum Potestatum et de hac revelatione inten- Potestatum et de hac revelatione inten- dit Dionysius. dit Dionysius.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De prædictis tribus ordinibus, scilicet De prædictis tribus ordinibus, scilicet Dominationibus, Virtutibus, et Pote- Dominationibus, Virtutibus, et Pote- statibus in communi 1. statibus in communi 1.

467 467

ad unitatem suiipsorum congregant 2. » ad unitatem suiipsorum congregant 2. » Ex hoc accipitur, cum actus hierarchicus Ex hoc accipitur, cum actus hierarchicus sit accipere illuminationem et transfun- sit accipere illuminationem et transfun- dere, quod illuminatio quædam accepta dere, quod illuminatio quædam accepta est secundum sanctitatem, quæ est Sancti est secundum sanctitatem, quæ est Sancti sanctorum et quædam secundum reg- sanctorum et quædam secundum reg- num, quæ est Regis regum et quædam num, quæ est Regis regum et quædam secundum dominium, quæ est Domini secundum dominium, quæ est Domini dominorum et quædam secundum dei- dominorum et quædam secundum dei- tatem, quæ est Dei deorum. Secundum tatem, quæ est Dei deorum. Secundum quamlibet igitur istorum deberet fieri quamlibet igitur istorum deberet fieri ordo in hierarchia. Videtur ergo, quod ordo in hierarchia. Videtur ergo, quod diminuti sint in hac secunda hierarchia. diminuti sint in hac secunda hierarchia.

3. Adhuc, Quæritur de ordine horum 3. Adhuc, Quæritur de ordine horum ordinum. Videtur enim, quod Potestates ordinum. Videtur enim, quod Potestates deberent ordinari ante Virtutes: dicunt deberent ordinari ante Virtutes: dicunt enim Potestates virtutem ordinatam, et enim Potestates virtutem ordinatam, et sic ordinem addunt supra Virtutes secun- sic ordinem addunt supra Virtutes secun- dum ordinem partium totius potestativi : dum ordinem partium totius potestativi : et sic deberent poni ante Virtutes: in et sic deberent poni ante Virtutes: in omnibus enim potestativis illud prius in omnibus enim potestativis illud prius in partibus est, quod aliquam Potestatem partibus est, quod aliquam Potestatem addit super reliquum. addit super reliquum.

SOLUTIO. Dicendum, quod tres ordines SOLUTIO. Dicendum, quod tres ordines mediæ hierarchiæ accipiuntur penes tria mediæ hierarchiæ accipiuntur penes tria complentia potestatem publicam pertinen- complentia potestatem publicam pertinen- tem ad mundi gubernationem. Et illa sunt tem ad mundi gubernationem. Et illa sunt

Deinde, Quæritur de his tribus ordini- tria, quorum primum est, quod posses- Deinde, Quæritur de his tribus ordini- tria, quorum primum est, quod posses- bus in communi. bus in communi.

Videtur enim, quod plures debeant Videtur enim, quod plures debeant esse, quam tres. esse, quam tres.

1. Sicut enim nobilitatem conditionis 1. Sicut enim nobilitatem conditionis dicit dominium, ita libertas: ergo sicut dicit dominium, ita libertas: ergo sicut accipitur unus ordo ex dominio, ita de- accipitur unus ordo ex dominio, ita de- beret unus accipi ex libertate. beret unus accipi ex libertate.

2. Adhuc, In libro de Divinis nomini- 2. Adhuc, In libro de Divinis nomini- bus, Dionysius in fine capituli 12 sic dicit: bus, Dionysius in fine capituli 12 sic dicit: « Sanctos et reges et dominos et deos « Sanctos et reges et dominos et deos vocant eloquia in singulis principaliores vocant eloquia in singulis principaliores ornatus, per quos secundi ex Dei donis ornatus, per quos secundi ex Dei donis accipientes, illorum distributionis sim- accipientes, illorum distributionis sim- plicitatem circa suiipsorum differentias plicitatem circa suiipsorum differentias multiplicant quorum præstantiores sive multiplicant quorum præstantiores sive primi, varietatem provisive et deiformiter primi, varietatem provisive et deiformiter

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summa de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summa de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 45. Tom. XXXIV Creaturis, Tract. IV, Quæst. 45. Tom. XXXIV hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

sione pulchrorum et bonorum supersit, sione pulchrorum et bonorum supersit, et nulli inferior infirmitati commisceatur. et nulli inferior infirmitati commisceatur. Et Et

penes hoc accipiuntur Dominationes: penes hoc accipiuntur Dominationes: quia primum, ut dicit Philosophus in quia primum, ut dicit Philosophus in libro de Causis, regit res præterquam libro de Causis, regit res præterquam quod commisceatur cum illis. Et est (ut quod commisceatur cum illis. Et est (ut ibidem dicit Philosophus) dives in se, et ibidem dicit Philosophus) dives in se, et dives in omnibus aliis. Et theophania dives in omnibus aliis. Et theophania constituens in tali dominio, perficit ordi- constituens in tali dominio, perficit ordi- nem Dominationum. nem Dominationum.

Secundum est, quod si debet esse per- Secundum est, quod si debet esse per- fecta potestas, oportet quod nullo modo fecta potestas, oportet quod nullo modo sit infirmata, sed quod propria virilitate sit infirmata, sed quod propria virilitate in quolibet actu possit attingere ultimum in quolibet actu possit attingere ultimum potentiæ, secundum omnem differentiam potentiæ, secundum omnem differentiam ultimi determinati supra in quæstione de ultimi determinati supra in quæstione de

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, in fine cap. 12. in fine cap. 12.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

468 468

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Virtutibus. Et accipere theophaniam ad Deo, et a superioribus communicetur Virtutibus. Et accipere theophaniam ad Deo, et a superioribus communicetur hoc, perficit ordinem Virtutum. hoc, perficit ordinem Virtutum.

Tertium est potestas arcendi contra- Tertium est potestas arcendi contra- rium sicut in omni natura postquam rium sicut in omni natura postquam natura dedit potestatem ad esse, et ad natura dedit potestatem ad esse, et ad essentiales virtutes, addit potestatem re- essentiales virtutes, addit potestatem re- sistendi contrarietatibus vel frustra fit sistendi contrarietatibus vel frustra fit quod dedit ad esse, et ad essentiales vir- quod dedit ad esse, et ad essentiales vir- tutes. Et accipere theophaniam ad hoc, tutes. Et accipere theophaniam ad hoc, perficit ordinem Potestatum. perficit ordinem Potestatum.

: :

Ex his etiam patet ordo trium ordi- Ex his etiam patet ordo trium ordi- num. Dominationes enim et Virtutes num. Dominationes enim et Virtutes generalem dicunt potestatem, vel dispo- generalem dicunt potestatem, vel dispo- nendi ministeria, sicut Dominationes, et nendi ministeria, sicut Dominationes, et ideo sunt primi in hac hierarchia: vel ideo sunt primi in hac hierarchia: vel generaliter attingendi ultimum potentiæ generaliter attingendi ultimum potentiæ ex propria virilitate, sicut Virtutes, et ex propria virilitate, sicut Virtutes, et ideo Virtutes ad Dominationes se habent ideo Virtutes ad Dominationes se habent ut secundi, sicut ministri se habent ad ut secundi, sicut ministri se habent ad dominos. Post hoc autem sunt Potestates, dominos. Post hoc autem sunt Potestates, spiritualem potentiam accipientes ad ar- spiritualem potentiam accipientes ad ar- cendum contrarium, et ideo ultimo loco cendum contrarium, et ideo ultimo loco ponuntur. ponuntur.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod liber- AD PRIMUM ergo dicendum, quod liber- tas non dicit effectum potentiæ vel tas non dicit effectum potentiæ vel officium, sed conditionem dicit personæ. officium, sed conditionem dicit personæ. Et ideo penes libertatem non potest Et ideo penes libertatem non potest accipi ordo: ordo enim, ut dicit Priscia- accipi ordo: ordo enim, ut dicit Priscia- nus in majori volumine, cap. de præpo- nus in majori volumine, cap. de præpo- sitione, par est potestatis. Et sicut dicit sitione, par est potestatis. Et sicut dicit Tullius in libro de Officiis, officium est Tullius in libro de Officiis, officium est congruus actus personæ secundum statu- congruus actus personæ secundum statu- ta patriæ quorum nihil dicit libertas. ta patriæ quorum nihil dicit libertas. Dicit enim Aristoteles in primo primæ Dicit enim Aristoteles in primo primæ philosophiæ, quod liberum dicimus ho- philosophiæ, quod liberum dicimus ho- minem, qui causa sui est. minem, qui causa sui est.

AD ALIUD dicendum, quod regnum AD ALIUD dicendum, quod regnum non dicit donum spirituale ad quod ac- non dicit donum spirituale ad quod ac- cepta illuminatio constituat ordinem cepta illuminatio constituat ordinem specialem, sed dicit donum generale specialem, sed dicit donum generale quod in nullo speciali constituat ordinem. quod in nullo speciali constituat ordinem. Et hoc patet per definitionem a beato Et hoc patet per definitionem a beato Dionysio ibidem positam sic : « Regnum Dionysio ibidem positam sic : « Regnum est omnis finis et ornatus et legis et or- est omnis finis et ornatus et legis et or- dinis distributio. » Quod licet per illumi- dinis distributio. » Quod licet per illumi- nationes multas et generales accipiatur a nationes multas et generales accipiatur a

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 46. Tom. XXXIV Creaturis, Tract. IV, Quæst. 46. Tom. XXXIV

inferioribus, tamen in nullo speciali pot- inferioribus, tamen in nullo speciali pot- est constituere ordinem vel officium. Si- est constituere ordinem vel officium. Si- militer dicendum est de sanctitate, quæ militer dicendum est de sanctitate, quæ non est speciale donum, sed generale. non est speciale donum, sed generale. Dicit enim ibidem Dionysius, quod Dicit enim ibidem Dionysius, quod « sanctitas est ab omni inquinamento « sanctitas est ab omni inquinamento libera et perfecta munditia. » Et hæc libera et perfecta munditia. » Et hæc non fit una illuminatione, sed multis non fit una illuminatione, sed multis contra quodlibet peccatum ordinatis: et contra quodlibet peccatum ordinatis: et ideo pertinet ad actum hierarchicum, ideo pertinet ad actum hierarchicum, qui est purgare, et non ad specialem qui est purgare, et non ad specialem ordinem. Similiter dicendum est de dei- ordinem. Similiter dicendum est de dei- tate dicit enim ibidem Dionysius, quod tate dicit enim ibidem Dionysius, quod << Deus dicitur vel a pew-w, quod est << Deus dicitur vel a pew-w, quod est video, eo quod omnia videt præsentia, video, eo quod omnia videt præsentia, et omnibus providet providentia vel a et omnibus providet providentia vel a Below-w quod est ardeo, quia ardore amo- Below-w quod est ardeo, quia ardore amo- ris curam habet de omnibus, et disponit ris curam habet de omnibus, et disponit omnia suaviter: vel a few, quod est omnia suaviter: vel a few, quod est curro vel circumeo, eo quod existendo curro vel circumeo, eo quod existendo in omnibus et ubique circumit omnia, in omnibus et ubique circumit omnia, providentia sua fruentia sive utentia. Et providentia sua fruentia sive utentia. Et ista dona non sunt communicabilia crea- ista dona non sunt communicabilia crea- turæ et ideo penes illuminationem vel turæ et ideo penes illuminationem vel theophaniam ad hoc datam, non potest theophaniam ad hoc datam, non potest creatura constitui in ordine vel officio creatura constitui in ordine vel officio spirituali, sed penes donum Domini do- spirituali, sed penes donum Domini do- minorum accipitur ordo Dominationum: minorum accipitur ordo Dominationum: quia hoc dicit donum spirituale et crea- quia hoc dicit donum spirituale et crea- turæ communicabile. turæ communicabile.

ID QUOD quæritur de ordine horum ID QUOD quæritur de ordine horum trium, paulo ante solutum est in hac trium, paulo ante solutum est in hac eadem solutione, ubi ratio ordinis est eadem solutione, ubi ratio ordinis est assignata. assignata.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De hierarchia Dominationum, Virtu- De hierarchia Dominationum, Virtu- tum, et Potestatum '. tum, et Potestatum '.

Deinde quæritur de hierarchia horum Deinde quæritur de hierarchia horum

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

Ad 3 Ad 3

1 1

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

trium ordinum, de qua dicit Dionysius in trium ordinum, de qua dicit Dionysius in Celesti hierarchia, sic: « Has habens Celesti hierarchia, sic: « Has habens deiformes proprietates media coelestium deiformes proprietates media coelestium animorum dispositio, purgatur quidem et animorum dispositio, purgatur quidem et illuminatur et perficitur (quemadmodum illuminatur et perficitur (quemadmodum dictum est) a divinis illuminationibus in- dictum est) a divinis illuminationibus in- ditis sibi secundo per primam hierarchi- ditis sibi secundo per primam hierarchi- cam dispositionem, et per mediam illam cam dispositionem, et per mediam illam secunda manifestatione delatis 1.» Ex hoc secunda manifestatione delatis 1.» Ex hoc accipitur, quod dupliciter illuminatur accipitur, quod dupliciter illuminatur media hierarchia, scilicet a Deo, et a media hierarchia, scilicet a Deo, et a prima hierarchia: sed illuminari a Deo prima hierarchia: sed illuminari a Deo est proprium hierarchiæ primæ: ergo est proprium hierarchiæ primæ: ergo videtur, quod media hierarchia convenit videtur, quod media hierarchia convenit cum prima hierarchia in illuminationibus cum prima hierarchia in illuminationibus a Deo acceptis. a Deo acceptis.

CONTRA: CONTRA:

1. Media et prima distinguuntur a 1. Media et prima distinguuntur a Dionysio in hoc, quod prima immediate Dionysio in hoc, quod prima immediate accipit a Deo, media autem a prima: in accipit a Deo, media autem a prima: in hoc autem non conveniunt media et pri- hoc autem non conveniunt media et pri- ma, quod immediate a Deo illuminationes ma, quod immediate a Deo illuminationes accipiunt. accipiunt.

2. Adhuc, Dionysius, ibidem, « Divina 2. Adhuc, Dionysius, ibidem, « Divina ordinatione promulgatum est, per prima ordinatione promulgatum est, per prima secunda divinis participare illuminationi- secunda divinis participare illuminationi- bus. » Cum ergo media secunda sit, vi- bus. » Cum ergo media secunda sit, vi- detur quod non participat illuminationes detur quod non participat illuminationes nisi per primam : et ita media non illu- nisi per primam : et ita media non illu- minatur nisi per primam hierarchiam. minatur nisi per primam hierarchiam.

SOLUTIO. Dicendum, quod beatus Dio- SOLUTIO. Dicendum, quod beatus Dio- nysius per canonem Bibliæ probat tres nysius per canonem Bibliæ probat tres hierarchias esse. Et prima illuminatur a hierarchias esse. Et prima illuminatur a Deo, secunda a prima, et tertia a secun- Deo, secunda a prima, et tertia a secun- da, et ecclesiastica a tertia : et hoc quod, da, et ecclesiastica a tertia : et hoc quod, Isa. vI, 2, dicitur, quod Seraphin stabant Isa. vI, 2, dicitur, quod Seraphin stabant super thronum propinquissimi Deo. Et, super thronum propinquissimi Deo. Et, Exod. xxxvII, 7 et seq., dicitur, quod Exod. xxxvII, 7 et seq., dicitur, quod Dominus sedet super alas Cherubin: Dominus sedet super alas Cherubin: quod etiam significat immediatam con- quod etiam significat immediatam con- versionem in Deum. Similiter, Ezechiel. versionem in Deum. Similiter, Ezechiel. 1, 4 et seq., in throno sapphirino qui stabat 1, 4 et seq., in throno sapphirino qui stabat super firmamentum, quod erat imminens super firmamentum, quod erat imminens capiti animalium, non sedebat nisi spe- capiti animalium, non sedebat nisi spe- cies electri, quæ Deum significabat. Et cies electri, quæ Deum significabat. Et

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 8. cap. 8.

469 469

sic etiam Thronorum immediata conver- sic etiam Thronorum immediata conver- sio non est nisi in Deum. Et per tria hæc sio non est nisi in Deum. Et per tria hæc dicit Dionysius dispositionem primæ hie- dicit Dionysius dispositionem primæ hie- rarchiæ significari, quæ secundum per- rarchiæ significari, quæ secundum per- spicacitatem intelligentiæ analogiam ha- spicacitatem intelligentiæ analogiam ha- bet ad divinas illuminationes immediate bet ad divinas illuminationes immediate a Deo percipiendas. a Deo percipiendas.

Secundam autem probat ex hoc quod, Secundam autem probat ex hoc quod, Isa. VI, 3, unus Angelus clamabat ad al- Isa. VI, 3, unus Angelus clamabat ad al- terum. Et similiter, Daniel. x, 13, quod terum. Et similiter, Daniel. x, 13, quod dicit significare illuminationem ab Ange- dicit significare illuminationem ab Ange- lo in Angelum procedentem: propter lo in Angelum procedentem: propter quod etiam dicit in verbo ante inducto, quod etiam dicit in verbo ante inducto, quod hæc illuminatio secunda manifesta- quod hæc illuminatio secunda manifesta- tione est delata. Prima enim manifesta- tione est delata. Prima enim manifesta- tio illuminationis immediate est a Deo tio illuminationis immediate est a Deo omnium illuminatore: secunda vero omnium illuminatore: secunda vero manifestatio est, quando illuminatio a manifestatio est, quando illuminatio a Deo percepta manifestatur in Angelum. Deo percepta manifestatur in Angelum.

Tertiam vero probat per illud Danie- Tertiam vero probat per illud Danie- lis, vIII, 16, ubi vir Gabriel dixit ad An- lis, vIII, 16, ubi vir Gabriel dixit ad An- gelum: Fac intelligere istum, id est, gelum: Fac intelligere istum, id est, Danielem, visionem 2.Et per illud Zacha- Danielem, visionem 2.Et per illud Zacha- riæ, 1, 16, ubi Angelus instructus ab An- riæ, 1, 16, ubi Angelus instructus ab An- gelo, instruxit animam Prophetæ de reæ- gelo, instruxit animam Prophetæ de reæ- dificatione Jerusalem. Per hoc enim dicit dificatione Jerusalem. Per hoc enim dicit significari illuminationes analogiam ha- significari illuminationes analogiam ha- bentes ad animas hominum, et in animas bentes ad animas hominum, et in animas hominum ab Angelis descendentes quasi hominum ab Angelis descendentes quasi tertia illuminatione. tertia illuminatione.

Notandum tamen, quod duplex est il- Notandum tamen, quod duplex est il- luminatio. Una pertinens ad officium et luminatio. Una pertinens ad officium et gradum ordinis angelici: et de illa verum gradum ordinis angelici: et de illa verum est quod dicit Dionysius de prima et se- est quod dicit Dionysius de prima et se- cunda et tertia manifestatione: in illa cunda et tertia manifestatione: in illa enim lege divina promulgatum est, quod enim lege divina promulgatum est, quod secunda per prima participent divinis secunda per prima participent divinis illuminationibus. Est autem alia illumi- illuminationibus. Est autem alia illumi- natio pertinens ad beatitudinem gloriæ : natio pertinens ad beatitudinem gloriæ : et hæc non fit per theophanias, sed per et hæc non fit per theophanias, sed per visionem quæ est facie ad faciem. Et se- visionem quæ est facie ad faciem. Et se- cundum hanc omnes vident immediate cundum hanc omnes vident immediate Deum, sicut dicitur, Matth. xvIII, Deum, sicut dicitur, Matth. xvIII, 10: 10: Angeli eorum in cælis semper vident fa- Angeli eorum in cælis semper vident fa- ciem Patris mei qui in cælis est. Unde ciem Patris mei qui in cælis est. Unde secundum hanc divisionem nulla distin- secundum hanc divisionem nulla distin-

2 Vulgata habet, Daniel. VIII, 16: Gabriel, fac 2 Vulgata habet, Daniel. VIII, 16: Gabriel, fac intelligere istam visionem. intelligere istam visionem.

470 470

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

guitur hierarchia: quia omnes vident guitur hierarchia: quia omnes vident immediate, et fruuntur ipsa visione: hæc immediate, et fruuntur ipsa visione: hæc enim visio, ut dicit Augustinus, est tota enim visio, ut dicit Augustinus, est tota . merces. Et inducit illud Psalmi xv, . merces. Et inducit illud Psalmi xv, 11: 11: Adimplebis me lætitia cum vultu tuo : Adimplebis me lætitia cum vultu tuo : delectationes in dextera tua usque in delectationes in dextera tua usque in finem. Et illud Joannis, xvII, 3: Ut co- finem. Et illud Joannis, xvII, 3: Ut co- gnoscant te, solum verum Deum, et gnoscant te, solum verum Deum, et quem misisti, Jesum Christum : hæc quem misisti, Jesum Christum : hæc

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

enim est vita æterna. Et sic dicit Diony- De ordinibus in tertia hierarchia po- enim est vita æterna. Et sic dicit Diony- De ordinibus in tertia hierarchia po-

sius, quod illuminationes sive theophaniæ sius, quod illuminationes sive theophaniæ ad officium et gradum ordinum perti- ad officium et gradum ordinum perti- nentes, per primam hierarchiam referun- nentes, per primam hierarchiam referun- tur ad secundam secunda manifestatione. tur ad secundam secunda manifestatione. Illuminationes autem ad beatitudinem Illuminationes autem ad beatitudinem pertinentes immediate ad omnes beatos pertinentes immediate ad omnes beatos descendunt a Deo in hac enim non di- descendunt a Deo in hac enim non di- stinguuntur hierarchiæ. stinguuntur hierarchiæ.

Et per hæc patet solutio ad totum quæ- Et per hæc patet solutio ad totum quæ- situm. situm.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

De tertia hierarchia. De tertia hierarchia.

Deinde quæritur de tertia hierarchia. Deinde quæritur de tertia hierarchia. Et quæruntur tria, scilicet de ordinibus Et quæruntur tria, scilicet de ordinibus in ea positis in speciali, et de ordinibus in ea positis in speciali, et de ordinibus in communi, et de hierarchia horum in communi, et de hierarchia horum trium. trium.

De ordinibus in speciali quæruntur De ordinibus in speciali quæruntur tria, scilicet de Principatibus, Archange- tria, scilicet de Principatibus, Archange- lis, et Angelis. lis, et Angelis.

De Principatibus quæruntur duo, sci- De Principatibus quæruntur duo, sci- licet quid sint, et quæ sint proprietates licet quid sint, et quæ sint proprietates

eorum ? eorum ?

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 47, Art. 1. Tom. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 47, Art. 1. Tom.

sitis, in speciali. sitis, in speciali.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA I PARTICULA I

ET QUÆSITUM PRIMUM. ET QUÆSITUM PRIMUM.

De Principatibus, quid sint ? De Principatibus, quid sint ?

Ad primum objicitur sic : Ad primum objicitur sic :

1. Gregorius in Homilia de centum 1. Gregorius in Homilia de centum ovibus dicit sic: « Principatus vocantur ovibus dicit sic: « Principatus vocantur qui ipsis quoque bonis Angelorum spiri- qui ipsis quoque bonis Angelorum spiri- tibus præsunt, qui subjectis aliis dum tibus præsunt, qui subjectis aliis dum quæque sunt agenda disponunt, eis ad quæque sunt agenda disponunt, eis ad explenda divina ministeria principantur.»> explenda divina ministeria principantur.»> Ex hoc accipitur, quod Principatus alios Ex hoc accipitur, quod Principatus alios Angelos inferiores illuminant ad ministe- Angelos inferiores illuminant ad ministe- ria, et disponunt quæque agenda: con- ria, et disponunt quæque agenda: con- verti autem per illuminationem, est me- verti autem per illuminationem, est me- diæ hierarchiæ, et non infimæ: ergo diæ hierarchiæ, et non infimæ: ergo videtur, quod Principatus sint de media videtur, quod Principatus sint de media hierarchia, et non infima, quod est contra hierarchia, et non infima, quod est contra

Dionysium. Dionysium.

2. Adhuc, Gregorius in eadem Homi- 2. Adhuc, Gregorius in eadem Homi- lia « Sunt nonnulli qui acceptis virtuti- lia « Sunt nonnulli qui acceptis virtuti- bus etiam electorum hominum merita bus etiam electorum hominum merita transcendunt cumque bonis meliores transcendunt cumque bonis meliores sint, electis quoque fratribus principan- sint, electis quoque fratribus principan- tur. Quo ergo isti sortem suam nisi inter tur. Quo ergo isti sortem suam nisi inter

XXXIV hujusce novæ editionis. XXXIV hujusce novæ editionis.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

Principatuum numerum accipiunt? » Ex Principatuum numerum accipiunt? » Ex hoc accipitur, quod Angeli meliores qui hoc accipitur, quod Angeli meliores qui inferioribus præsunt et agenda disponunt, inferioribus præsunt et agenda disponunt, Principes vocantur: sicut meliores fra- Principes vocantur: sicut meliores fra- tres boni prælati, principes eorum dicun- tres boni prælati, principes eorum dicun- tur. Et ex hoc sequitur idem quod prius, tur. Et ex hoc sequitur idem quod prius, scilicet quod sint de media hierarchia. scilicet quod sint de media hierarchia.

3. Adhuc, Bernardus in sermone 19 su- 3. Adhuc, Bernardus in sermone 19 su- per Cantica : « Sunt Principatus, qui per Cantica : « Sunt Principatus, qui Deum altius speculantes, et liquido præ- Deum altius speculantes, et liquido præ- videntes universitatis esse principium, et videntes universitatis esse principium, et · primogenitum omnis creaturæ, tanta · primogenitum omnis creaturæ, tanta proinde principatus dignitate dominan- proinde principatus dignitate dominan- tur, ut ubique terrarum habeant potesta- tur, ut ubique terrarum habeant potesta- tem quasi de summo quodam rerum car- tem quasi de summo quodam rerum car- dine regna et principatus et quaslibet dine regna et principatus et quaslibet pro arbitrio mutare et ordinare dignita- pro arbitrio mutare et ordinare dignita- tes, pro quocumque meritis facere primos tes, pro quocumque meritis facere primos novissimos, et novissimos primos: de- novissimos, et novissimos primos: de- ponere potentes de sede, et exaltare hu- ponere potentes de sede, et exaltare hu- miles. » Ex hoc accipitur, quod Princi- miles. » Ex hoc accipitur, quod Princi- pes illuminationem accipiunt a summo pes illuminationem accipiunt a summo rerum cardine, qui est Deus: converti rerum cardine, qui est Deus: converti autem immediate in Deum primæ hierar- autem immediate in Deum primæ hierar- chiæ est ergo Principes debent esse de chiæ est ergo Principes debent esse de prima hierarchia. prima hierarchia.

4. Adhuc, In eodem sermone sic dicit: 4. Adhuc, In eodem sermone sic dicit: « A Principatibus Deus diligitur ob æter- « A Principatibus Deus diligitur ob æter- nam et originalem virtutem qua dat esse nam et originalem virtutem qua dat esse et essendi principium omni creaturæ su- et essendi principium omni creaturæ su- periori et inferiori, spirituali et corporali, periori et inferiori, spirituali et corporali, attingens a fine usque ad finem fortiter, attingens a fine usque ad finem fortiter, et disponens omnia suaviter. » Ex hoc et disponens omnia suaviter. » Ex hoc accipitur, quod illuminatio quæ ponit accipitur, quod illuminatio quæ ponit Principatus in gradu et ordine, est con- Principatus in gradu et ordine, est con- templatio virtutis creatricis et hæc non templatio virtutis creatricis et hæc non est illuminatio ad Principatus nec ad est illuminatio ad Principatus nec ad constitutionem Principatuum vel ordi- constitutionem Principatuum vel ordi- nem et ita videtur Bernardus esse con- nem et ita videtur Bernardus esse con- trarius Gregorio. trarius Gregorio.

5. Adhuc, Bernardus in libro V de 5. Adhuc, Bernardus in libro V de Consideratione ad Eugenium : « Putemus Consideratione ad Eugenium : « Putemus Principatus, quorum moderamine et sa- Principatus, quorum moderamine et sa- pientia omnis in terris principatus con- pientia omnis in terris principatus con- stituitur, regitur, limitatur, transfertur, stituitur, regitur, limitatur, transfertur, mutilatur, mutatur. » Ex hoc accipitur, mutilatur, mutatur. » Ex hoc accipitur,

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 14. cap. 14.

471 471

cum Angeli illuminationem ad id acci- cum Angeli illuminationem ad id acci- piant ut agant ex officio, quod non a piant ut agant ex officio, quod non a contemplatione virtutis dantis esse acci- contemplatione virtutis dantis esse acci- piunt illuminationem, sed a contempla- piunt illuminationem, sed a contempla- tione gubernantis principii et disponentis tione gubernantis principii et disponentis principatus, sicut dicitur, Daniel. IV, 29: principatus, sicut dicitur, Daniel. IV, 29: Scias quod dominetur Excelsus in regno Scias quod dominetur Excelsus in regno hominum, et cuicumque voluerit det il- hominum, et cuicumque voluerit det il- lud, etiam humillimum hominem con- lud, etiam humillimum hominem con- stituet super illud. Et hoc etiam patet stituet super illud. Et hoc etiam patet per hoc quod dicitur, Daniel. v, 5, mini- per hoc quod dicitur, Daniel. v, 5, mini- sterio angelico apparuerunt digiti manus sterio angelico apparuerunt digiti manus scribentis in pariete : Mane, Thecel, scribentis in pariete : Mane, Thecel, Phares, quod est idem, appensum, nu- Phares, quod est idem, appensum, nu- meratum, divisum. Quia ministerio an- meratum, divisum. Quia ministerio an- gelico appensum est regnum libra justi- gelico appensum est regnum libra justi- tiæ, et inventum est iniquum. Eodem tiæ, et inventum est iniquum. Eodem ministerio numeratum est numero scili- ministerio numeratum est numero scili- cet meritorum, et inventum est minus cet meritorum, et inventum est minus habens, ut ibidem, . 7, dicitur. Et ideo habens, ut ibidem, . 7, dicitur. Et ideo eodem ministerio angelico divisum est a eodem ministerio angelico divisum est a Chaldæis, et datum est Medis et Persis. Chaldæis, et datum est Medis et Persis. Ab illuminatione ergo disponente princi- Ab illuminatione ergo disponente princi- patus terrenos, Principes dicuntur An- patus terrenos, Principes dicuntur An- geli. geli.

Quod est concedendum. Quod est concedendum.

et et

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Prin- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Prin- cipes bonis Angelis non principantur cipes bonis Angelis non principantur principaliter ex proprio actu hierarchiæ : principaliter ex proprio actu hierarchiæ : sed per Angelos inferiores explent mini- sed per Angelos inferiores explent mini- steria sua circa homines, influendo eis steria sua circa homines, influendo eis illuminationem a superiori acceptam, illuminationem a superiori acceptam, explent officium sicut per vicarium, sicut explent officium sicut per vicarium, sicut dicit Dionysius in Coelesti hierarchia', dicit Dionysius in Coelesti hierarchia', quod Seraphin per inferiorem Angelum quod Seraphin per inferiorem Angelum sicut per vicarium purgavit labia Pro- sicut per vicarium purgavit labia Pro- phetæ 2. Et talis conversio super Angelum phetæ 2. Et talis conversio super Angelum sive prælationem non facit hierarchiam : sive prælationem non facit hierarchiam : quia actus officii sive per se sive per quia actus officii sive per se sive per alium exerceatur, actus super homines alium exerceatur, actus super homines est, quod ultimæ competit hierarchiæ. est, quod ultimæ competit hierarchiæ.

AD ALIUD dicendum, quod non sunt de AD ALIUD dicendum, quod non sunt de media hierarchia sed de ultima : quia media hierarchia sed de ultima : quia sicut in antehabitis dictum est, illumina- sicut in antehabitis dictum est, illumina- tio ad actus officii sui non est excellens tio ad actus officii sui non est excellens

2 Cf. Isa. vi, 6 et 7. 2 Cf. Isa. vi, 6 et 7.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

472 472

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

analogiam illuminationis intelligentiæ analogiam illuminationis intelligentiæ humanæ, et proportionata intelligentiæ humanæ, et proportionata intelligentiæ angelicæ est enim de humanis et ultimæ angelicæ est enim de humanis et ultimæ hierarchiæ. hierarchiæ.

AD ALIUD dicendum, quod Bernardus AD ALIUD dicendum, quod Bernardus determinat Principes ab actu consequente determinat Principes ab actu consequente et non primo. Omnium enim Angelorum et non primo. Omnium enim Angelorum est perfectionom suæ illuminationis re- est perfectionom suæ illuminationis re- ferre in Deum, et contemplari, quod se- ferre in Deum, et contemplari, quod se- cundum summum cardinem rerum, qui cundum summum cardinem rerum, qui est sapientia Dei, actus hierarchicus sit est sapientia Dei, actus hierarchicus sit consummatus. Et talis conversio in Deum consummatus. Et talis conversio in Deum omni hierarchiæ convenit, tam angelicæ, omni hierarchiæ convenit, tam angelicæ, quam humanæ. Nec talis conversio sive quam humanæ. Nec talis conversio sive contemplatio facit illuminationem mani- contemplatio facit illuminationem mani- festationis primæ, vel secundæ, vel ter- festationis primæ, vel secundæ, vel ter- tiæ quia omnibus convenit, et ideo se- tiæ quia omnibus convenit, et ideo se- secundum eam hierarchiæ non distin- secundum eam hierarchiæ non distin- guuntur. guuntur.

: :

AD ALIUD dicendum, quod contemplatio AD ALIUD dicendum, quod contemplatio virtutis creatricis duobus modis est, sci- virtutis creatricis duobus modis est, sci- licet virtutis simplicis et sic non admi- licet virtutis simplicis et sic non admi- scetur ei contemplatio Principatuum. Est scetur ei contemplatio Principatuum. Est etiam contemplatio virtutis non simplicis, etiam contemplatio virtutis non simplicis, sed moderantis et disponentis creata se- sed moderantis et disponentis creata se- cundum dignitatem et gradus creatorum: cundum dignitatem et gradus creatorum: et sic contemplatio virtutis creatricis illu- et sic contemplatio virtutis creatricis illu- minat ad constitutionem Principatuum. minat ad constitutionem Principatuum. Quod ultimo objicitur, concedendum Quod ultimo objicitur, concedendum est quia recte veritatem hujus solutio- est quia recte veritatem hujus solutio- nis concludit et sic patent ista. nis concludit et sic patent ista.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA 1 PARTICULA 1

ET QUÆSITUM SECUNDUM. ET QUÆSITUM SECUNDUM.

Quæ sint proprietates Principatuum, Quæ sint proprietates Principatuum, et penes quid accipiantur¹? et penes quid accipiantur¹?

Et sumantur verba Dionysii in *Cœle- Et sumantur verba Dionysii in *Cœle- sti hierarchia, ubi dicit sic: « Manifestat sti hierarchia, ubi dicit sic: « Manifestat enim ipsa quidem cœlestium Principum enim ipsa quidem cœlestium Principum nominatio, illud quidem deiformiter nominatio, illud quidem deiformiter principale eductivum cum ordine sacro principale eductivum cum ordine sacro et principalibus decentissimis virtutibus, et principalibus decentissimis virtutibus, et ad superprincipale principium eas et ad superprincipale principium eas universaliter converti, et alias hierar- universaliter converti, et alias hierar- chice ducere ad illud ipsum, quantum chice ducere ad illud ipsum, quantum possibile formari, princificum princi- possibile formari, princificum princi- pium, manifestareque superessentialem pium, manifestareque superessentialem ejus ordinationem ornatumque principa- ejus ordinationem ornatumque principa- lium virtutum. » lium virtutum. »

1. Quæritur ergo de hoc quod dicit, 1. Quæritur ergo de hoc quod dicit, deiformiter principale. Hoc enim vide- deiformiter principale. Hoc enim vide- tur esse primæ hierarchiæ, et non tur esse primæ hierarchiæ, et non postremæ quia primæ hierarchiæ est postremæ quia primæ hierarchiæ est immediate converti in Deum. immediate converti in Deum.

2. Adhuc, Ductivum cum ordine sa- 2. Adhuc, Ductivum cum ordine sa- cro et principalibus decentissimis virtu- cro et principalibus decentissimis virtu- tibus, potius videtur convenire Virtuti- tibus, potius videtur convenire Virtuti- bus quæ sunt de secunda hierarchia, bus quæ sunt de secunda hierarchia, quam Principatibus qui sunt de postre- quam Principatibus qui sunt de postre-

ma. ma.

3. Adhuc, Converti ad principale 3. Adhuc, Converti ad principale principium quod est Deus, non videtur principium quod est Deus, non videtur proprium esse Principibus, sed potius proprium esse Principibus, sed potius converti ad mediam hierarchiam, a qua converti ad mediam hierarchiam, a qua accipiunt illuminationem. accipiunt illuminationem.

4. Adhuc, Postrema hierarchia redu- 4. Adhuc, Postrema hierarchia redu- citur ad mediam, et media ad primam : citur ad mediam, et media ad primam : ergo ducitur et non ducit non ergo ergo ducitur et non ducit non ergo convenit ei quod dicitur in quarta pro- convenit ei quod dicitur in quarta pro- prietate, quod alias hierarchice ducat ad prietate, quod alias hierarchice ducat ad illud ipsum : sed potius, quod ducatur ad illud ipsum : sed potius, quod ducatur ad illud ipsum ab aliis. illud ipsum ab aliis.

5. Adhuc quæritur, Penes quid acci- 5. Adhuc quæritur, Penes quid acci- piantur istæ proprietates? piantur istæ proprietates?

SOLUTIO. Dicendum, quod quædam SOLUTIO. Dicendum, quod quædam istarum proprietatum accipiuntur penes istarum proprietatum accipiuntur penes accipere illuminationem, et quædam pe- accipere illuminationem, et quædam pe- nes communicare. nes communicare.

Penes accipere triplex est consideratio Penes accipere triplex est consideratio

Secundo quæritur, Quæ sint proprie- illuminationis, scilicet quoad substan- Secundo quæritur, Quæ sint proprie- illuminationis, scilicet quoad substan- tates horum Principatuum? tates horum Principatuum?

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 47. Art. 2. Tom. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 47. Art. 2. Tom.

tiam illuminationis, et quoad actum, et tiam illuminationis, et quoad actum, et

XXXIV hujusce novæ editionis nostræ. XXXIV hujusce novæ editionis nostræ.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

quoad effectum consequentem. Quoad quoad effectum consequentem. Quoad substantiam accipitur proprietas prima, substantiam accipitur proprietas prima, quæ est hæc, Illud quidem deiformiter quæ est hæc, Illud quidem deiformiter principale. Et dicitur principium ibi a principale. Et dicitur principium ibi a principatu, et non a prioritate sicut principatu, et non a prioritate sicut principes dicimus esse principia quædam principes dicimus esse principia quædam motiva omnium eorum quæ sunt in motiva omnium eorum quæ sunt in principatu, ad bonum quod construere principatu, ad bonum quod construere intendit princeps. Et accipitur de illo intendit princeps. Et accipitur de illo Isaiæ, xxx, 5: Non vocabitur amplius Isaiæ, xxx, 5: Non vocabitur amplius is qui insipiens est, princeps, neque is qui insipiens est, princeps, neque fraudulentus appellabitur major. Et in- fraudulentus appellabitur major. Et in- fra, y. 8 Princeps vero ea quæ sunt fra, y. 8 Princeps vero ea quæ sunt principe digna cogitabit, et ipse super principe digna cogitabit, et ipse super duces stabit. Penes actum autem illu- duces stabit. Penes actum autem illu- minationis proprium accipitur proprietas minationis proprium accipitur proprietas secunda quæ est hæc, Ductivum cum secunda quæ est hæc, Ductivum cum ordine sacro et principalibus decentissi- ordine sacro et principalibus decentissi- mis virtutibus. Actus enim proprius est mis virtutibus. Actus enim proprius est principis ad quem suscipit illuminatio- principis ad quem suscipit illuminatio- nem, ut manuducat omnes sub princi- nem, ut manuducat omnes sub princi- patu suo existentes ad bonum publicum patu suo existentes ad bonum publicum quod ordinatur et construitur in princi- quod ordinatur et construitur in princi- patu suo. Hunc autem actum sequitur patu suo. Hunc autem actum sequitur opus ad virtutem tendens. Et penes hoc opus ad virtutem tendens. Et penes hoc accipitur proprietas tertia, quæ est hæc, accipitur proprietas tertia, quæ est hæc, Ad superprincipale principium eas uni- Ad superprincipale principium eas uni- versaliter converti. Principis enim opus versaliter converti. Principis enim opus est, subjectos sibi convertere ad princi- est, subjectos sibi convertere ad princi- pem omnium principum Deum, sicut pem omnium principum Deum, sicut dicitur, Apocal. I, 5 Primogenitus dicitur, Apocal. I, 5 Primogenitus mortuorum, et princeps regum terræ. mortuorum, et princeps regum terræ. Et, Apocal. xix, 16: Et habet in vesti- Et, Apocal. xix, 16: Et habet in vesti- mento et in femore suo scriptum : Rex mento et in femore suo scriptum : Rex regum, et Dominus dominantium. regum, et Dominus dominantium.