Ad 12. Ad 12.

Ad 13. Ad 13.

432 432

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

conveniunt superioribus excellenter et conveniunt superioribus excellenter et eminenter et cum tres sint species ignis, eminenter et cum tres sint species ignis, ut dicit Aristoteles in Topicis, carbo, ut dicit Aristoteles in Topicis, carbo, flamma, et lux: carbo in materia terrena flamma, et lux: carbo in materia terrena in qua micat ignis, flamma in fumosa in qua micat ignis, flamma in fumosa materia accensa, lux in specie propria : materia accensa, lux in specie propria : patet, quod luciformem habere et illumi- patet, quod luciformem habere et illumi- nativam proprietatem, primo et per se nativam proprietatem, primo et per se convenit igni, et Seraphin qui ab igne convenit igni, et Seraphin qui ab igne denominantur. Cherubin autem non denominantur. Cherubin autem non convenit primo, sed secundario, in quo convenit primo, sed secundario, in quo est lucens secundum determinatam ma- est lucens secundum determinatam ma- teriam lucentis ab illo quod primo illu- teriam lucentis ab illo quod primo illu- minat ipsum. minat ipsum.

AD ALIUD dicendum sicut paulo ante AD ALIUD dicendum sicut paulo ante dictum est, quod tenebræ sive tenebrosa dictum est, quod tenebræ sive tenebrosa obscuritas, non dicitur hic de aliqua obscuritas, non dicitur hic de aliqua tenebra materiali, sed ipsa habitualis pri- tenebra materiali, sed ipsa habitualis pri- vatio luminis est, quod percipit illumina- vatio luminis est, quod percipit illumina- tus ab illuminatore antequam habeat tus ab illuminatore antequam habeat illud per theophaniam a Deo fonte lu- illud per theophaniam a Deo fonte lu- minis per illuminatorem in illuminatum minis per illuminatorem in illuminatum descendentem: hæc enim obscuritas sine descendentem: hæc enim obscuritas sine inquinatione potest esse in quolibet An- inquinatione potest esse in quolibet An- gelo. gelo.

AD ULTIMUM dicendum, quod persequi AD ULTIMUM dicendum, quod persequi tenebras, est pellere talem ignorantiam tenebras, est pellere talem ignorantiam sive habitum dissimilitudinis. Manifestare sive habitum dissimilitudinis. Manifestare autem est forma luminis informare, et autem est forma luminis informare, et exemplum primi illuminatoris efficere. exemplum primi illuminatoris efficere.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA II PARTICULA II

ET QUÆSITUM PRIMUM. ET QUÆSITUM PRIMUM.

De Cherubin quid sit ' ? De Cherubin quid sit ' ?

Deinde quæritur de Cherubin. Et Deinde quæritur de Cherubin. Et

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 38, Art. 1. Tom. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 38, Art. 1. Tom. XXXIV novæ editionis nostræ. XXXIV novæ editionis nostræ.

quæruntur duo, scilicet quid sit, et quæ quæruntur duo, scilicet quid sit, et quæ sint proprietates ejus. sint proprietates ejus.

AD PRIMUM sumantur verba Dionysii ³, AD PRIMUM sumantur verba Dionysii ³, ubi sic dicit : « Cherubin nominatio ma- ubi sic dicit : « Cherubin nominatio ma- « nifestat multitudinem scientiæ, aut « nifestat multitudinem scientiæ, aut << fusionem sapientiæ. » << fusionem sapientiæ. »

1. Et objicitur de hoc quod dicitur, 1. Et objicitur de hoc quod dicitur, Multitudinem scientiæ. Multitudo enim Multitudinem scientiæ. Multitudo enim consistit in pluribus discretis: et si consistit in pluribus discretis: et si scientia est de his, est scientia de ente scientia est de his, est scientia de ente creato, cujus principia et partes sive creato, cujus principia et partes sive differentiæ et passiones in multitudine differentiæ et passiones in multitudine consistunt et hæc scientia non est scien- consistunt et hæc scientia non est scien- tia gloriæ. A tali ergo non denominatur tia gloriæ. A tali ergo non denominatur Cherubin, sed denominatur a scientia Cherubin, sed denominatur a scientia quæ est a Deo in theophaniis accepta: quæ est a Deo in theophaniis accepta: et hæc scientia consistit in unitate, et et hæc scientia consistit in unitate, et non in multitudine. Cherubin ergo non non in multitudine. Cherubin ergo non manifestat multitudinem scientiæ, sed manifestat multitudinem scientiæ, sed unitatem. unitatem.

2. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- 2. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- nis nominibus, dicit quod rationis inve- nis nominibus, dicit quod rationis inve- stigantis unum per alterum, et discur- stigantis unum per alterum, et discur- rentis de uno in alterum, sunt discursive rentis de uno in alterum, sunt discursive scientiæ. Intelligentiæ autem stantis in scientiæ. Intelligentiæ autem stantis in uno, et ex illo uno omnia intelligentis, uno, et ex illo uno omnia intelligentis, est scientia unica et simplex: et hæc est scientia unica et simplex: et hæc convenit Angelis, prior autem homini- convenit Angelis, prior autem homini- bus. Cherubin ergo non debent definiri bus. Cherubin ergo non debent definiri per multitudinem scientiæ, sed potius per multitudinem scientiæ, sed potius per intelligentiam simplicem in uno di- per intelligentiam simplicem in uno di- vino principio omnium omnia scientem. vino principio omnium omnia scientem.

3. Adhuc, Augustinus in libro super 3. Adhuc, Augustinus in libro super Genesim ad litteram dicit, quod scientia Genesim ad litteram dicit, quod scientia de humanis est, sapientia autem de divi- de humanis est, sapientia autem de divi- nis. Per humana autem nihil determina- nis. Per humana autem nihil determina- tur ad gradum gloriæ, sed per divina. tur ad gradum gloriæ, sed per divina. Ergo videtur, quod Cherubin in gradu Ergo videtur, quod Cherubin in gradu suo non debet determinari per multitu- suo non debet determinari per multitu- dinem scientiæ, sed per multitudinem dinem scientiæ, sed per multitudinem sapientiæ et intellectus. Dicit enim Gre- sapientiæ et intellectus. Dicit enim Gre- gorius, quod sapientia et intellectus de gorius, quod sapientia et intellectus de divinis sunt. divinis sunt.

4. Adhuc, Gregorius in Homilia do- 4. Adhuc, Gregorius in Homilia do- minicali de centum ovibus et decem minicali de centum ovibus et decem

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia cap. 7. cap. 7.

3 IDEM, Lib, de Divinis nominibus, cap. 7. 3 IDEM, Lib, de Divinis nominibus, cap. 7.

i contra. i contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

drachmis sic dicit : « Cherubin plenitudo drachmis sic dicit : « Cherubin plenitudo scientiæ dicitur : quia illa sublimiora scientiæ dicitur : quia illa sublimiora agmina idcirco Cherubin vocata sunt, agmina idcirco Cherubin vocata sunt, quia tanto perfectiori scientia plena quia tanto perfectiori scientia plena sunt, quanto claritatem Dei vicinius sunt, quanto claritatem Dei vicinius contemplantur, ut secundum creaturæ contemplantur, ut secundum creaturæ modum eo plene omnia sciunt, quo vi- modum eo plene omnia sciunt, quo vi- sioni conditoris per meritum dignitatis sioni conditoris per meritum dignitatis appropinquant '. » Ex hoc accipitur, appropinquant '. » Ex hoc accipitur, quod illi qui plus propinquant, plus ha- quod illi qui plus propinquant, plus ha- bent plenitudinem scientiæ : sed Sera- bent plenitudinem scientiæ : sed Sera- phin inter omnes plus appropinquant: phin inter omnes plus appropinquant: ergo plus habent plenitudinem scientiæ : ergo plus habent plenitudinem scientiæ : plus ergo debent denominari a plenitu- plus ergo debent denominari a plenitu- dine scientiæ, quam Cherubin. dine scientiæ, quam Cherubin.

5. Adhuc, Bernardus in sermone 19 5. Adhuc, Bernardus in sermone 19 super Cantica sic dicit : « Illa coeli super Cantica sic dicit : « Illa coeli agmina quæ Cherubin nuncupantur (si agmina quæ Cherubin nuncupantur (si eis sui vocabuli servetur interpretatio) eis sui vocabuli servetur interpretatio) arbitror nihil habere a Thronis, quod arbitror nihil habere a Thronis, quod per Thronos accipiant, cum de ipso fonte per Thronos accipiant, cum de ipso fonte ad plenum haurire liceat, ipso ea per se ad plenum haurire liceat, ipso ea per se Domino Jesu verbo (quod videre est vi- Domino Jesu verbo (quod videre est vi- sio matutina) dignanter introducente in sio matutina) dignanter introducente in omnem plenitudinem veritatis, thesau- omnem plenitudinem veritatis, thesau- ros sapientiæ et scientiæ, qui in eo om- ros sapientiæ et scientiæ, qui in eo om- nes absconditi sunt, largissime reve- nes absconditi sunt, largissime reve- lante. » Et tangit hoc quod habetur, ad lante. » Et tangit hoc quod habetur, ad Coloss. II, 3, ubi dicit Apostolus, quod Coloss. II, 3, ubi dicit Apostolus, quod in Christo sunt omnes thesauri sapientiæ in Christo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi. Ex hoc accipitur, et scientiæ absconditi. Ex hoc accipitur, quod Cherubin præ omnibus habet the- quod Cherubin præ omnibus habet the- saurum sapientiæ et scientiæ. saurum sapientiæ et scientiæ.

SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod 1. Dicit Glossa super illud Apoca- 1. Dicit Glossa super illud Apoca- lypsis, XXI, 16, Latera civitatis sunt lypsis, XXI, 16, Latera civitatis sunt æqualia, ubi sic dicit: Quia in illa cœ- æqualia, ubi sic dicit: Quia in illa cœ- lesti Jerusalem quantum quisque cogno- lesti Jerusalem quantum quisque cogno- scit, tantum diligit et comprehendit. Si scit, tantum diligit et comprehendit. Si ergo Cherubin plus omnibus cognoscit, ergo Cherubin plus omnibus cognoscit, plus omnibus diligit: ergo plus diligit, plus omnibus diligit: ergo plus diligit, quam Seraphin, quod falsum est. Et quam Seraphin, quod falsum est. Et hæc objectio ponitur a Magistro in li- hæc objectio ponitur a Magistro in li- bro II Sententiarum, dist. IX, bro II Sententiarum, dist. IX, cap. Sed cap. Sed oritur hic quæstio. oritur hic quæstio.

433 433

nitudinem veritatis, et thesauros sapien- nitudinem veritatis, et thesauros sapien- tiæ et scientiæ. Hoc enim non videtur tiæ et scientiæ. Hoc enim non videtur convenire alicui creato, sed Deo tan- convenire alicui creato, sed Deo tan- tum quia sicut solus Deus est omnipo- tum quia sicut solus Deus est omnipo- tens, ita solus Deus est omnisciens : tens, ita solus Deus est omnisciens : videtur ergo, quod hæc non conveniant videtur ergo, quod hæc non conveniant Angelis qui dicuntur Cherubin. Angelis qui dicuntur Cherubin.

3. Adhuc, I ad Corinth. XIII, 9, dicitur 3. Adhuc, I ad Corinth. XIII, 9, dicitur quod ex parte cognoscimus, et ex parte quod ex parte cognoscimus, et ex parte prophetamus. Et ibidem, yy. 8 et 10, prophetamus. Et ibidem, yy. 8 et 10, dicitur, quod scientia destruetur : quia dicitur, quod scientia destruetur : quia cum venerit quod perfectum est, evacua- cum venerit quod perfectum est, evacua- bitur quod ex parte est. Ab eo autem bitur quod ex parte est. Ab eo autem quod imperfectum est, non debet deno- quod imperfectum est, non debet deno- minari aliquis ordo Angelorum. Ergo a minari aliquis ordo Angelorum. Ergo a scientia non debent denominari Cheru- scientia non debent denominari Cheru- bin. bin.

SOLUTIO. Dicendum, quod Cherubin Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod Cherubin Solutio. denominantur in accipiendo illuminatio- denominantur in accipiendo illuminatio- nem a plenitudine scientiæ. In commu- nem a plenitudine scientiæ. In commu- nicando autem eamdem inferioribus, de- nicando autem eamdem inferioribus, de- nominantur a fusione sapientiæ quam nominantur a fusione sapientiæ quam largissime fundunt in inferiora. Et hæc largissime fundunt in inferiora. Et hæc est causa, quod Dionysius in interpreta- est causa, quod Dionysius in interpreta- tione nominis Cherubin, utrumque isto- tione nominis Cherubin, utrumque isto- rum ponit, et plenitudinem scientiæ, et rum ponit, et plenitudinem scientiæ, et fusionem sapientiæ. fusionem sapientiæ.

AD PRIMUM dicendum, quod licet AD PRIMUM dicendum, quod licet scientia a qua denominatur Cherubin, scientia a qua denominatur Cherubin, una sit unitate medii, quod est verbum una sit unitate medii, quod est verbum per quod scitur quod est principium et per quod scitur quod est principium et medium et finis hujus scientiæ, princi- medium et finis hujus scientiæ, princi- pium a quo emanat, medium quod sicut pium a quo emanat, medium quod sicut speculum æternitatis omnia continet in speculum æternitatis omnia continet in se, eo quod in ipso omnia sunt exem- se, eo quod in ipso omnia sunt exem- plaria et rationes, finis in quem referun- plaria et rationes, finis in quem referun- tur illuminationes secundum omnia cog- tur illuminationes secundum omnia cog- nita Angelorum tamen hæc scientia nita Angelorum tamen hæc scientia virtute valde multa est, et in multitudine virtute valde multa est, et in multitudine magna consistit secundum cognita quæ magna consistit secundum cognita quæ noscuntur in illo uno, sicut patet in au- noscuntur in illo uno, sicut patet in au- ctoritatibus Gregorii et Bernardi indu- ctoritatibus Gregorii et Bernardi indu- ctis et hoc notans Dionysius dicit de ctis et hoc notans Dionysius dicit de multitudine scientiæ. multitudine scientiæ.

2. Adhuc, Quæritur de hoc quod di- 2. Adhuc, Quæritur de hoc quod di- cit, quod introducit eos in omnem ple- non cit, quod introducit eos in omnem ple- non

AD ALIUD dicendum, quod Cherubin AD ALIUD dicendum, quod Cherubin habent discursivam sapientiam, habent discursivam sapientiam,

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

1 S. GREGORIUS MAGNUS, Homil. 34 in Evangel. 1 S. GREGORIUS MAGNUS, Homil. 34 in Evangel.

XXXM XXXM

28 28

Ad 8. Ad 8.

434 434

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

propter hoc quod multorum est scientia propter hoc quod multorum est scientia ipsorum multa enim accipere in uno, ipsorum multa enim accipere in uno, non est discursiva scientia, sed simplex: non est discursiva scientia, sed simplex: sed multa accipere in multis et per sed multa accipere in multis et per multa, est discursiva scientia. multa, est discursiva scientia.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus dicit, quod Philosophi Stoici sic divise- dicit, quod Philosophi Stoici sic divise- runt sapientiam et scientiam, quod runt sapientiam et scientiam, quod scientia sit de humanis, et sapientia de scientia sit de humanis, et sapientia de divinis quia illi non consideraverunt divinis quia illi non consideraverunt nisi comparationem scientiæ ad scibile nisi comparationem scientiæ ad scibile per principia immediata scibilis acce- per principia immediata scibilis acce- ptæ. Hic autem dicitur scientia perfectio ptæ. Hic autem dicitur scientia perfectio intellectus acepta per illuminationes di- intellectus acepta per illuminationes di- vinas et illa est bene de divinis, quia vinas et illa est bene de divinis, quia est aliquid sapientiæ: sicut etiam dicit est aliquid sapientiæ: sicut etiam dicit Philosophus in primo primæ philoso- Philosophus in primo primæ philoso- phiæ, quod scientia illa cujus finis est phiæ, quod scientia illa cujus finis est sciendi gratia in seipsa, hoc est, quam sciendi gratia in seipsa, hoc est, quam volumus scire propter seipsam ad nihil volumus scire propter seipsam ad nihil aliud referendo, et quæ est per altissima aliud referendo, et quæ est per altissima et difficilia homini scire, vocatur sapien- et difficilia homini scire, vocatur sapien- tia. Et illa est a qua denominatur Che- tia. Et illa est a qua denominatur Che- rubin, et claudit in se rationem sapien- rubin, et claudit in se rationem sapien- tiæ et intellectus et prudentiæ et artis, tiæ et intellectus et prudentiæ et artis, secundum quod Aristoteles in VI Ethi- secundum quod Aristoteles in VI Ethi- corum dicit esse quinque virtutes intel- corum dicit esse quinque virtutes intel- lectuales, scilicet sapientiam, intelle- lectuales, scilicet sapientiam, intelle- ctum, scientiam, prudentiam, et artem. ctum, scientiam, prudentiam, et artem. Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod Seraphin Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod Seraphin plusquam Cherubin habent plenitudi- plusquam Cherubin habent plenitudi- nem scientiæ, secundum quod superiores nem scientiæ, secundum quod superiores inferiorum dona habent excellenter et inferiorum dona habent excellenter et eminenter. Sed Cherubin habent pleni- eminenter. Sed Cherubin habent pleni- tudinem scientiæ, secundum quod hoc tudinem scientiæ, secundum quod hoc donum constituit in gradu dignitatis, donum constituit in gradu dignitatis, qui est gradus secundus, sicut scientia qui est gradus secundus, sicut scientia est secunda in donis ubi primum gra- est secunda in donis ubi primum gra- dum habet charitas, præcipue illa scien- dum habet charitas, præcipue illa scien- tia quæ in se habet rationem sapientiæ tia quæ in se habet rationem sapientiæ et intellectus, ut dictum est. et intellectus, ut dictum est.

Ad 5. Ad 5.

AD ALIUD dicendum, quod Cherubin AD ALIUD dicendum, quod Cherubin præ omnibus habent thesaurum sapien- præ omnibus habent thesaurum sapien- tiæ et scientiæ, secundum quod sapien- tiæ et scientiæ, secundum quod sapien- tia et scientia est donum constituens in tia et scientia est donum constituens in gradu dignitatis, ut dictum est. Nullus gradu dignitatis, ut dictum est. Nullus enim alius ordo denominatur a sapientia enim alius ordo denominatur a sapientia et scientia, nisi Cherubin. In omnibus et scientia, nisi Cherubin. In omnibus enim denominatio fit ab ultimo, quod enim denominatio fit ab ultimo, quod

est actus respectu omnium præceden- est actus respectu omnium præceden- tium, quæ ut potentiæ quædam ordinan- tium, quæ ut potentiæ quædam ordinan- tur ad ipsum. Sicut enim in Seraphin tur ad ipsum. Sicut enim in Seraphin ignis et charitas est ultimum, a quo fit ignis et charitas est ultimum, a quo fit denominatio : ita in Cherubin ultimum denominatio : ita in Cherubin ultimum est plenitudo scientiæ, a quo denomina- est plenitudo scientiæ, a quo denomina- tionem fieri convenit. tionem fieri convenit.

AD ID quod contra objicitur, dicen- Ad object AD ID quod contra objicitur, dicen- Ad object dum quod latera civitatis æqualia sunt dum quod latera civitatis æqualia sunt per quadrum virtutis et quantum quis- per quadrum virtutis et quantum quis- que cognoscit, tantum diligit, et tantum que cognoscit, tantum diligit, et tantum comprehendit, et tantum operatur. Sed comprehendit, et tantum operatur. Sed hæc scientia comprehensionis est: nos hæc scientia comprehensionis est: nos autem hic loquimur de scientia illumi- autem hic loquimur de scientia illumi- nationis, quæ secundum sui dignitatem nationis, quæ secundum sui dignitatem constituit in gradu secundo, ut patet per constituit in gradu secundo, ut patet per prædicta: unde de Glossa illa non in- prædicta: unde de Glossa illa non in- telligitur Glossa inducta. telligitur Glossa inducta.

AD ALIUD dicendum, quod hæc quæ- Ad object AD ALIUD dicendum, quod hæc quæ- Ad object stio solvitur in verbis Gregorii, ubi dici- stio solvitur in verbis Gregorii, ubi dici- tur, quod secundum creaturæ modum tur, quod secundum creaturæ modum altius contemplantur. Unde est pleni- altius contemplantur. Unde est pleni- tudo simpliciter, et hæc soli Deo conve- tudo simpliciter, et hæc soli Deo conve- nit. Et est plenitudo secundum analo- nit. Et est plenitudo secundum analo- giam capacitatis intelligentiæ creatæ, et giam capacitatis intelligentiæ creatæ, et hæc convenit Angelis et animabus san- hæc convenit Angelis et animabus san- ctis. ctis.

AD ALIUD dicendum, quod scientia du- Ad objec AD ALIUD dicendum, quod scientia du- Ad objec pliciter dicitur esse ex parte, et duplici- pliciter dicitur esse ex parte, et duplici- ter perfecta: scilicet ex parte scientis, ter perfecta: scilicet ex parte scientis, et ex parte ipsius scientiæ. Ex parte et ex parte ipsius scientiæ. Ex parte scientis quando intellectu non perfecte scientis quando intellectu non perfecte illuminato sed obumbrato intelligit : et illuminato sed obumbrato intelligit : et sic omnis scientia humana dum in carne sic omnis scientia humana dum in carne vivit, imperfecta est. Sapient. ix, 15 : vivit, imperfecta est. Sapient. ix, 15 : Corpus quod corrumpitur aggravat ani- Corpus quod corrumpitur aggravat ani- mam, et terrena inhabitatio deprimit mam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. Et ibidem, sensum multa cogitantem. Et ibidem, . 14: Cogitationes mortalium timidæ, . 14: Cogitationes mortalium timidæ, et incertæ providentiæ nostræ. Et hæc et incertæ providentiæ nostræ. Et hæc imperfectio evacuabitur, quando videbi- imperfectio evacuabitur, quando videbi- mus Deum facie ad faciem. Ex parte mus Deum facie ad faciem. Ex parte autem scientiæ dicitur scientia imperfe- autem scientiæ dicitur scientia imperfe- cta duobus modis: scilicet ex parte me- cta duobus modis: scilicet ex parte me- dii, et ex parte ipsius scientiæ secundum dii, et ex parte ipsius scientiæ secundum se. Ex parte medii, sicut scientia per se. Ex parte medii, sicut scientia per speculum et ænigma imperfecta est, speculum et ænigma imperfecta est, qualis est cognitio viæ : et hæc evacua- qualis est cognitio viæ : et hæc evacua- bitur quando videbimus per speciem, et bitur quando videbimus per speciem, et

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

435 435

illa est de qua loquitur Apostolus, I ad illa est de qua loquitur Apostolus, I ad Corinth. x, 8 et seq. Corinth. x, 8 et seq.

Ex parte ipsius scientiæ omnis scientia Ex parte ipsius scientiæ omnis scientia est imperfecta, quam propter aliquid aliud est imperfecta, quam propter aliquid aliud volumus quam propter seipsam : et sic volumus quam propter seipsam : et sic omnes scientiæ mechanicæ imperfectæ omnes scientiæ mechanicæ imperfectæ sunt, et similiter omnes scientiæ morales: sunt, et similiter omnes scientiæ morales: quia illas non quærimus nisi propter opus. quia illas non quærimus nisi propter opus. Et etiam scientiæ theoricæ quæ non Et etiam scientiæ theoricæ quæ non omnino liberæ sunt, sed obligatæ ad omnino liberæ sunt, sed obligatæ ad materiam, quæ multipliciter ancilla est, materiam, quæ multipliciter ancilla est, ut dicit Aristoteles in I primæ philoso- ut dicit Aristoteles in I primæ philoso- phiæ, sicut scientiæ naturales et discipli- phiæ, sicut scientiæ naturales et discipli- nales, quas non quærimus nisi ad perfe- nales, quas non quærimus nisi ad perfe- ctionem intellectus nostri, qui est cum ctionem intellectus nostri, qui est cum continuo et tempore. Unde multipliciter continuo et tempore. Unde multipliciter talis scientia, humana scilicet, ancilla talis scientia, humana scilicet, ancilla est, ut dicit Aristoteles. Sola autem est, ut dicit Aristoteles. Sola autem scientia divina est, quæ de subjecto li- scientia divina est, quæ de subjecto li- bero est, et ex qua sicut ex lumine sunt bero est, et ex qua sicut ex lumine sunt omnes scientiæ, et ad quam sicut ad omnes scientiæ, et ad quam sicut ad finem. De qua etiam dicit Aristoteles in finem. De qua etiam dicit Aristoteles in primo primæ philosophiæ, quod omnes primo primæ philosophiæ, quod omnes aliæ particulares scientiæ sunt ad quæ- aliæ particulares scientiæ sunt ad quæ- dam potior autem nulla est quam dam potior autem nulla est quam scientia divina. Et hæc sola attingit ple- scientia divina. Et hæc sola attingit ple- nitudinem sive perfectionem rationis nitudinem sive perfectionem rationis scientiæ et sapientiæ: cum omnis alia scientiæ et sapientiæ: cum omnis alia scientia aliquo modo vacua sit a perfe- scientia aliquo modo vacua sit a perfe- ctione sive plenitudine talis rationis. Et ctione sive plenitudine talis rationis. Et hæc est, a qua denominatur Cherubin, et hæc est, a qua denominatur Cherubin, et constituitur in secundo gradu dignitatis constituitur in secundo gradu dignitatis angelicæ primæ hierarchiæ: sicut do- angelicæ primæ hierarchiæ: sicut do- num talis scientiæ secundum est in do- num talis scientiæ secundum est in do- nis in ordine dignitatis donorum. nis in ordine dignitatis donorum.

1 Cf. Opp. B. Alberti. la Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. la Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV. Quæst. 38, Art. 2. Tom. Creaturis, Tract. IV. Quæst. 38, Art. 2. Tom. XXXIV novæ editionis nostræ. XXXIV novæ editionis nostræ.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA II PARTICULA II

ET QUÆSITUM SECUNDUM. ET QUÆSITUM SECUNDUM.

Quæ sint proprietates Cherubin'? Quæ sint proprietates Cherubin'?

Secundo quæritur, Quæ sint proprie- Secundo quæritur, Quæ sint proprie- tates Cherubin ? tates Cherubin ?

« «

Quas enumerat Dionysius in libro de Quas enumerat Dionysius in libro de Celesti hierarchia, sic dicens : « Ipsa Celesti hierarchia, sic dicens : « Ipsa « vero Cherubin nominatio manifestat « vero Cherubin nominatio manifestat cognoscibile eorum, et deividum, et cognoscibile eorum, et deividum, et « altissimæ luminum dationis accepti- « altissimæ luminum dationis accepti- «vum, et contemplativum in prima «vum, et contemplativum in prima « operatrice virtute, divinæ pulchritudi- « operatrice virtute, divinæ pulchritudi- «< nis et sapientificæ traditionis repletum, «< nis et sapientificæ traditionis repletum, « et communicativum copiosæ ad se- « et communicativum copiosæ ad se- « cunda fusioni donatæ sapientiæ 2. » « cunda fusioni donatæ sapientiæ 2. » Objicitur autem de proprietatibus Objicitur autem de proprietatibus

illis. illis.

1. Et primo de hoc quod dicit, Cog- 1. Et primo de hoc quod dicit, Cog- noscibile. Cognoscibile enim est in quod noscibile. Cognoscibile enim est in quod transit cognitio alicujus proprietas transit cognitio alicujus proprietas autem plenitudinis scientiæ a proprietate autem plenitudinis scientiæ a proprietate cognoscentis deberet determinari, et non cognoscentis deberet determinari, et non cognoscibilis unde deberet dici, Cog- cognoscibilis unde deberet dici, Cog- noscitivum, et non cognoscibile. noscitivum, et non cognoscibile.

2. Adhuc, Cognoscibile aptitudinem 2. Adhuc, Cognoscibile aptitudinem dicit, et non actum proprietas autem dicit, et non actum proprietas autem laudabilis est ab actu, et non ab aptitu- laudabilis est ab actu, et non ab aptitu- dine quia aptitudo imperfectum quid dine quia aptitudo imperfectum quid est, actus autem perfectum quid est. est, actus autem perfectum quid est.

3. Adhuc, Objicitur de eo quod dici- 3. Adhuc, Objicitur de eo quod dici- tur, Deividum. Hoc enim non videtur tur, Deividum. Hoc enim non videtur esse proprium Cherubin, sed commune esse proprium Cherubin, sed commune omnibus Angelis. Matth. xvIII, 10: An- omnibus Angelis. Matth. xvIII, 10: An- geli in cælis semper vident faciem Pa- geli in cælis semper vident faciem Pa- tris mei qui in cœlis est. tris mei qui in cœlis est.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 7. cap. 7.

436 436

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

4. Adhuc quæritur, Quid sit hoc di- 4. Adhuc quæritur, Quid sit hoc di- ctum, Altissimæ luminum dationis ac- ctum, Altissimæ luminum dationis ac- ceptivum? Aut enim dicitur altissimæ ceptivum? Aut enim dicitur altissimæ in comparatione ad omnes ordines et in comparatione ad omnes ordines et hoc falsum est, quia Seraphin altius ac- hoc falsum est, quia Seraphin altius ac- cipiunt, cum sint in altiori ordine. Aut cipiunt, cum sint in altiori ordine. Aut dicitur hoc, quia ab altissimo qui est dicitur hoc, quia ab altissimo qui est Deus accipiunt et sic non erit pro- Deus accipiunt et sic non erit pro- prium Cherubin, quia omnes accipiunt prium Cherubin, quia omnes accipiunt illuminationes a Deo, et maxime illi de illuminationes a Deo, et maxime illi de prima hierarchia. prima hierarchia.

5. Adhuc, Quæritur de eo quod dici- 5. Adhuc, Quæritur de eo quod dici- tur, Contemplativum in prima opera- tur, Contemplativum in prima opera- trice virtute. Prima enim operatrix vir- trice virtute. Prima enim operatrix vir- tus, est virtus creatrix, in qua Angeli tus, est virtus creatrix, in qua Angeli contemplantur faciem Dei visione matu- contemplantur faciem Dei visione matu- tina et factum quod ad laudem Creato- tina et factum quod ad laudem Creato- ris referunt, visione vespertina: et hoc ris referunt, visione vespertina: et hoc omnibus Angelis est commune, et non omnibus Angelis est commune, et non Cherubin proprium. Cherubin proprium.

6. Adhuc quæritur, In quo differt pro- 6. Adhuc quæritur, In quo differt pro- prietas ista ab illa quæ est deividum? prietas ista ab illa quæ est deividum? Prima enim operatrix virtus Deus est: Prima enim operatrix virtus Deus est: et videre in ea, est videre in Deo : et sic et videre in ea, est videre in Deo : et sic idem videtur esse in prima virtute ope- idem videtur esse in prima virtute ope- ratrice, quod est deividum esse. ratrice, quod est deividum esse.

7. Adhuc, Quæritur de hoc quod est, 7. Adhuc, Quæritur de hoc quod est, Divinæ pulchritudinis et sapientificæ Divinæ pulchritudinis et sapientificæ traditionis repletum. Dicit enim Diony- traditionis repletum. Dicit enim Diony- sius in libro de Divinis nominibus : sius in libro de Divinis nominibus : « Supersubstantiale pulchrum pulchri- « Supersubstantiale pulchrum pulchri- tudo quidem dicitur, propter traditam tudo quidem dicitur, propter traditam ab ipso omnibus existentibus juxta pro- ab ipso omnibus existentibus juxta pro- prietatem uniuscujusque pulchritudinem, prietatem uniuscujusque pulchritudinem, et sicut universorum consonantiæ et cla- et sicut universorum consonantiæ et cla- ritatis causa ad similitudinem luminis ritatis causa ad similitudinem luminis cum fulgore immittens universis pulchri- cum fulgore immittens universis pulchri- ficas fontani radii ipsius traditiones, et ficas fontani radii ipsius traditiones, et sicut omnia ad seipsum vocans 4. » Ex sicut omnia ad seipsum vocans 4. » Ex hoc accipitur, quod de intentione pul- hoc accipitur, quod de intentione pul- chri duo sunt, scilicet fulgor consonan- chri duo sunt, scilicet fulgor consonan- tiæ, et quod propter se appetatur, aliter tiæ, et quod propter se appetatur, aliter enim non vocaret ad se desiderium : enim non vocaret ad se desiderium : quia sicut omnia ad seipsum vocans, quia sicut omnia ad seipsum vocans, ut ut dicit Dionysius, bonum et pulchrum se- dicit Dionysius, bonum et pulchrum se- cundum omnium causam cuncta deside- cundum omnium causam cuncta deside- rantur unde et Græce xáλos dicitur, rantur unde et Græce xáλos dicitur,

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

quasi tota in totis congregans. Unde vi- quasi tota in totis congregans. Unde vi- detur, quod ista proprietas potius sit detur, quod ista proprietas potius sit Seraphin, quam Cherubin amoris enim Seraphin, quam Cherubin amoris enim est converti in bonum et pulchrum. est converti in bonum et pulchrum.

8. Adhuc, Hæc proprietas eadem vi- 8. Adhuc, Hæc proprietas eadem vi- detur esse cum illa quam dicit, Sapien- detur esse cum illa quam dicit, Sapien- tificæ traditionis repletum: quia pulchri- tificæ traditionis repletum: quia pulchri- ficæ fontani radii traditiones eædem sunt ficæ fontani radii traditiones eædem sunt cum sapientificis traditionibus. cum sapientificis traditionibus.

9. Adhuc, Aristoteles in I Metaphy- 9. Adhuc, Aristoteles in I Metaphy- sicorum: « Sapientis est non ordinari, sed sicorum: « Sapientis est non ordinari, sed ordinare neque habet ab alio suaderi, ordinare neque habet ab alio suaderi, sed suadere habet alii minus sapienti. » sed suadere habet alii minus sapienti. » Ex hoc videtur, quod sapientificæ tradi- Ex hoc videtur, quod sapientificæ tradi- tionis sit ordinare alia, et suadere aliis et tionis sit ordinare alia, et suadere aliis et replere : et hoc videtur esse contem- replere : et hoc videtur esse contem- plationis inspicientis ordinem universi: plationis inspicientis ordinem universi: et sic iste ordo non convertitur in Deum et sic iste ordo non convertitur in Deum tantum, sed super rationem ordinis uni- tantum, sed super rationem ordinis uni- versi ergo non deberet esse de prima versi ergo non deberet esse de prima hierarchia, sed de secunda, vel tertia. hierarchia, sed de secunda, vel tertia.

10. Adhuc, Videtur Dionysius dimi- 10. Adhuc, Videtur Dionysius dimi- nutus in enumeratione proprietatum. nutus in enumeratione proprietatum. Isti enim ordini attribuitur, quod Do- Isti enim ordini attribuitur, quod Do- minus sedet super eum. Daniel. 11, 55: minus sedet super eum. Daniel. 11, 55: Benedictus es, qui intueris abyssos, et Benedictus es, qui intueris abyssos, et sedes super Cherubim. Et in Psalmo sedes super Cherubim. Et in Psalmo LXXIX, 2 et 3 Qui sedes super Cheru- LXXIX, 2 et 3 Qui sedes super Cheru- bim, manifestare coram Ephraim, Ben- bim, manifestare coram Ephraim, Ben- jamin, et Manasse. jamin, et Manasse.

11. Adhuc, Sedere Dominum super 11. Adhuc, Sedere Dominum super aliquem ordinem, magis videtur Thronis aliquem ordinem, magis videtur Thronis convenire, quam Cherubin et hoc Dio- convenire, quam Cherubin et hoc Dio- nysius non assignat. nysius non assignat.

Si forte dicatur, quod cum dicitur Si forte dicatur, quod cum dicitur sedere super Cherubin, super ponitur sedere super Cherubin, super ponitur pro ultra, quasi sedere Dominus dicatur pro ultra, quasi sedere Dominus dicatur in altiori gradu dignitatis, quam sit Che- in altiori gradu dignitatis, quam sit Che- rubin. Tunc potius diceretur sedere super rubin. Tunc potius diceretur sedere super Seraphin: quia per hoc notatur, quod Seraphin: quia per hoc notatur, quod omnes virtutes angelicas transcendit. omnes virtutes angelicas transcendit.

12. Adhuc quæritur, Quare Dominus 12. Adhuc quæritur, Quare Dominus præcipit imagines Cherubin fieri in tem- præcipit imagines Cherubin fieri in tem- plo, et non aliorum ? plo, et non aliorum ?

SOLUTIO. Dicendum, quod proprietates SOLUTIO. Dicendum, quod proprietates tactæ a Dionysio accipiuntur secundum tactæ a Dionysio accipiuntur secundum

eap. 4. eap. 4.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

quod sunt proprietates scientiæ plenæ et quod sunt proprietates scientiæ plenæ et perfectæ. Ad hoc autem, quod scientia perfectæ. Ad hoc autem, quod scientia plena et perfecta sit, tria exiguntur, plena et perfecta sit, tria exiguntur, scilicet perspicacitas et subtilitas cogno- scilicet perspicacitas et subtilitas cogno- scentis sive scientis. Et quod cognosci- scentis sive scientis. Et quod cognosci- bile sive cognitum sit altissimum et ad- bile sive cognitum sit altissimum et ad- mirabilissimum, sicut accipitur ab Ari- mirabilissimum, sicut accipitur ab Ari- stotele in prima propositione libri de stotele in prima propositione libri de Anima ubi dicit : « Bonorum honora- Anima ubi dicit : « Bonorum honora- bilium notitiam opinantes, magis autem bilium notitiam opinantes, magis autem alteram altera ex hoc, quod meliorum et alteram altera ex hoc, quod meliorum et honorabiliorum sit. » Tertium est, quod honorabiliorum sit. » Tertium est, quod medium sit proprium et efficax ad scien- medium sit proprium et efficax ad scien- tiam faciendam : quia aliter nisi esset tiam faciendam : quia aliter nisi esset proprium, id quod sciretur per ipsum, proprium, id quod sciretur per ipsum, non sciretur in propria natura, sed in non sciretur in propria natura, sed in universali et in potentia: quod scire est universali et in potentia: quod scire est imperfectum, ut dicit Aristoteles in imperfectum, ut dicit Aristoteles in II Priorum. Unde penes perspicacitatem II Priorum. Unde penes perspicacitatem cognoscentis accipitur proprietas prima, cognoscentis accipitur proprietas prima, quæ est cognoscibile eorum. Penes alti- quæ est cognoscibile eorum. Penes alti- tudinem et admirabilitatem cogniti in tudinem et admirabilitatem cogniti in se considerati, accipitur proprietas se- se considerati, accipitur proprietas se- cunda, quæ est deividum. Si autem cunda, quæ est deividum. Si autem idem cognitum consideretur in ordine idem cognitum consideretur in ordine scitorum tunc est illa quam vocat, scitorum tunc est illa quam vocat, Sapientificæ traditionis repletum, quam Sapientificæ traditionis repletum, quam sexto loco enumerat Dionysius. Si au- sexto loco enumerat Dionysius. Si au- tem accipitur ex parte medii, et accipitur tem accipitur ex parte medii, et accipitur ex parte medii sub quo cognoscitivus ex parte medii sub quo cognoscitivus efficitur intellectus, quod est lumen theo- efficitur intellectus, quod est lumen theo- phaniæ, elevans intellectum ad divino- phaniæ, elevans intellectum ad divino- rum cognitionem: tunc est illa proprie- rum cognitionem: tunc est illa proprie- tas quam tertiam ponit Dionysius, quæ tas quam tertiam ponit Dionysius, quæ est altissimæ luminum dationis accepti- est altissimæ luminum dationis accepti- vum. Si autem accipitur penes medium vum. Si autem accipitur penes medium in quo cognoscuntur cognita: cum illud in quo cognoscuntur cognita: cum illud medium tripliciter comparetur ad cogni- medium tripliciter comparetur ad cogni- tum, scilicet ut efficiens, et ut formale, tum, scilicet ut efficiens, et ut formale, et ut finale. Si in ratione efficientis acci- et ut finale. Si in ratione efficientis acci- pitur tunc est illa quam ponit quartam, pitur tunc est illa quam ponit quartam, scilicet contemplativum in prima opera- scilicet contemplativum in prima opera- trice virtute. Si autem accipitur in com- trice virtute. Si autem accipitur in com- paratione formæ : tunc est quinta, scilicet paratione formæ : tunc est quinta, scilicet divinæ pulchritudinis repletum : sic divinæ pulchritudinis repletum : sic enim dicitur a Boetio: enim dicitur a Boetio:

Mundum mente gerens pulchrum pulcherrimus Mundum mente gerens pulchrum pulcherrimus [ipse. [ipse.

437 437

Et sicut dicit Augustinus, generator est Et sicut dicit Augustinus, generator est speciei: quia in ipso species omnium speciei: quia in ipso species omnium fulgent per rationes ideales. Si autem fulgent per rationes ideales. Si autem accipitur per comparationem causæ fina- accipitur per comparationem causæ fina- lis, secundum quod disponuntur inferiora lis, secundum quod disponuntur inferiora ad ipsum per illuminationem acceptam : ad ipsum per illuminationem acceptam : tunc est illa quam ponit sextam, hæc tunc est illa quam ponit sextam, hæc scilicet, Sapientificæ traditionis reple- scilicet, Sapientificæ traditionis reple- tum : sapientifica enim traditio omnia tum : sapientifica enim traditio omnia ordinat in suum principium, quod est ordinat in suum principium, quod est Alpha et Omega, principium et finis. Alpha et Omega, principium et finis. Et istæ sex proprietates accipiuntur pe- Et istæ sex proprietates accipiuntur pe- nes illuminationem acceptam a Deo se- nes illuminationem acceptam a Deo se- cundum quod acccepta est. Sed quia cundum quod acccepta est. Sed quia uniuscujusque ordinis est illuminatio- uniuscujusque ordinis est illuminatio- nem acceptam transfundere in alium et nem acceptam transfundere in alium et communicare sibi quod accipit, penes communicare sibi quod accipit, penes hoc accipitur septima quæ est communi- hoc accipitur septima quæ est communi- cativum copiosæ ad secunda fusioni cativum copiosæ ad secunda fusioni donatæ sapientiæ. donatæ sapientiæ.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod co- AD PRIMUM ergo dicendum, quod co- gnoscibile Dionysii dicit cognoscitivum : gnoscibile Dionysii dicit cognoscitivum : eo quod perspicacitate intelligentiæ ap- eo quod perspicacitate intelligentiæ ap- tum est cognoscere divina. Sed quia hoc tum est cognoscere divina. Sed quia hoc ab alio habet, hoc est, a Deo, potius ab alio habet, hoc est, a Deo, potius ponit hoc in aptitudine passiva quam ponit hoc in aptitudine passiva quam activa: á enim Græce est recipere activa: á enim Græce est recipere Latine. Latine.

AD ALIUD dicendum, quod proprietas AD ALIUD dicendum, quod proprietas ab aptitudine accepta, secundum quod ab aptitudine accepta, secundum quod aptitudo dicit potentiam per habitum aptitudo dicit potentiam per habitum completam, sumitur a perfecto secun- completam, sumitur a perfecto secun- dum formam, licet non sumatur a com- dum formam, licet non sumatur a com- pleto secundum agere. pleto secundum agere.

AD ALIUD dicendum, quod licet omnes AD ALIUD dicendum, quod licet omnes quantum ad objectum beatitudinis im- quantum ad objectum beatitudinis im- mediate videant Deum, et sint deividi, mediate videant Deum, et sint deividi, tamen ex speciali theophania et illumi- tamen ex speciali theophania et illumi- natione in ordine et gradu ponente hie- natione in ordine et gradu ponente hie- rarchias, specialiter et proprie dicuntur rarchias, specialiter et proprie dicuntur Cherubin deividi. Cherubin deividi.

AD ALIUD dicendum, quod altissimæ AD ALIUD dicendum, quod altissimæ dicitur quantum ad modum acceptionis dicitur quantum ad modum acceptionis illius illuminationis specialis, quæ post illius illuminationis specialis, quæ post incendium charitatis ponit in gradu et incendium charitatis ponit in gradu et ordine hierarchiæ : illam enim nullus ordine hierarchiæ : illam enim nullus accipit nisi Cherubin secundum æquali- accipit nisi Cherubin secundum æquali- tatem altitudinis dignitatis. tatem altitudinis dignitatis.

Ad 1 Ad 1

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

AD ALIUD dicendum, quod in prima Ad 5. AD ALIUD dicendum, quod in prima Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

Ad 10. Ad 10.

438 438

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

operatrice virtute contingit contemplari operatrice virtute contingit contemplari dupliciter, communiter scilicet, et pro- dupliciter, communiter scilicet, et pro- prie. Communiter visione matutina, prie. Communiter visione matutina, quæ convenit omnibus Angelis ex con- quæ convenit omnibus Angelis ex con- versione ad Verbum. Proprie, quando versione ad Verbum. Proprie, quando hoc convenit ex speciali illuminatione hoc convenit ex speciali illuminatione quæ Angelum ponit in gradu et in or- quæ Angelum ponit in gradu et in or- dine hierarchiæ et sic convenit Cheru- dine hierarchiæ et sic convenit Cheru- bin, ut dictum est: hanc enim habent bin, ut dictum est: hanc enim habent specialiter super communem conversio- specialiter super communem conversio- nem ad Aerbum. nem ad Aerbum.

AD ALIUD jam patet solutio: deividum AD ALIUD jam patet solutio: deividum enim dicit illuminationem ad id in quo enim dicit illuminationem ad id in quo videtur sicut in causa et in objecto. videtur sicut in causa et in objecto. Videre autem in prima operatice virtute, Videre autem in prima operatice virtute, distinctam visionem dicit effectuum se- distinctam visionem dicit effectuum se- cundum quod a causa exeunt. cundum quod a causa exeunt.

AD ALIUD dicendum, quod pulchrum AD ALIUD dicendum, quod pulchrum sive pulchritudo dicit relationem uni- sive pulchritudo dicit relationem uni- versorum ad formam exemplarem idea- versorum ad formam exemplarem idea- lem, in qua primo omnia fuerunt lux in lem, in qua primo omnia fuerunt lux in prima causa, ut dicitur, Joan. 1, 4. Et prima causa, ut dicitur, Joan. 1, 4. Et sic pulchrum determinatur per illumina- sic pulchrum determinatur per illumina- tionem sapientiæ et scientiæ. Bonum tionem sapientiæ et scientiæ. Bonum autem quod amoris est objectum, om- autem quod amoris est objectum, om- nium dicit congregationem ad finem: nium dicit congregationem ad finem: et sic congregare tota in totis, est amo- et sic congregare tota in totis, est amo- ris, et Seraphin. Priori autem modo ris, et Seraphin. Priori autem modo congregare tota in totis per specialem congregare tota in totis per specialem illuminationem, convenit Cherubin. illuminationem, convenit Cherubin.

AD ALIUD dicendum, quod sapientifica AD ALIUD dicendum, quod sapientifica traditio magis respicit ordinem pulchro- traditio magis respicit ordinem pulchro- rum et bonorum, quia sapientis est ordi- rum et bonorum, quia sapientis est ordi- nare. Pulchritudo autem magis respicit nare. Pulchritudo autem magis respicit lucem formæ exemplaris, qua cuncta pul- lucem formæ exemplaris, qua cuncta pul- chra et venusta efficiuntur. Et sic quam- chra et venusta efficiuntur. Et sic quam- vis subjecto idem sint divina pulchritudo vis subjecto idem sint divina pulchritudo et sapientifica traditio, tamen differunt et sapientifica traditio, tamen differunt ratione. ratione.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est dictum Aristotelis, et jam patuit. Sed dictum Aristotelis, et jam patuit. Sed contemplari ordinem talem contingit contemplari ordinem talem contingit dupliciter, scilicet in se : et hoc non dupliciter, scilicet in se : et hoc non facit nisi visione matutina in Verbo sive facit nisi visione matutina in Verbo sive sapientia divina et per illuminationem sapientia divina et per illuminationem specialem ad hoc data: et sic convenit specialem ad hoc data: et sic convenit Cherubin specialiter et proprie. Cherubin specialiter et proprie.

AD ALIUD solvendum est per dictum AD ALIUD solvendum est per dictum Gregorii in Homilia de centum ovibus Gregorii in Homilia de centum ovibus

et decem drachmis, ubi dicit : « Cum in et decem drachmis, ubi dicit : « Cum in Thronis Deus sedeat, tamen per Psal- Thronis Deus sedeat, tamen per Psal- mistam dicitur, Psal. LXXIX, 2: Qui mistam dicitur, Psal. LXXIX, 2: Qui sedes super Cherubim, etc., quia videli- sedes super Cherubim, etc., quia videli- cet cum in ipsis distinctionibus agminum cet cum in ipsis distinctionibus agminum Cherubin Thronis junguntur, sedere Cherubin Thronis junguntur, sedere etiam super Cherubin Deus ex vicini etiam super Cherubin Deus ex vicini agminis æqualitate perhibetur. Sic quip- agminis æqualitate perhibetur. Sic quip- pe in illa summa civitate specialia quæ- pe in illa summa civitate specialia quæ- dam singulorum sunt, ut tamen sint dam singulorum sunt, ut tamen sint communia omnium ut quod in se quis- communia omnium ut quod in se quis- que ex parte babet, hoc in altero totum que ex parte babet, hoc in altero totum possideat. Sed idcirco uno eodemque vo- possideat. Sed idcirco uno eodemque vo- cabulo communiter non censentur, ut cabulo communiter non censentur, ut ille ordo vocari privato uniuscujusque ille ordo vocari privato uniuscujusque rei nomine debeat, qui hanc in numere rei nomine debeat, qui hanc in numere plenius accepit. » plenius accepit. »

Si autem objicitur, quod secundum Si autem objicitur, quod secundum hæc Gregorii dicta deberet dici sedere hæc Gregorii dicta deberet dici sedere super Seraphin, sicut sedere super Che- super Seraphin, sicut sedere super Che- rubin, et super quemlibet aliorum ordi- rubin, et super quemlibet aliorum ordi- num. Dicendum, quod ab illuminatione num. Dicendum, quod ab illuminatione scientiæ vel sapientiæ dicitur Cherubin. scientiæ vel sapientiæ dicitur Cherubin. Et quia Deus per theophaniam sive illu- Et quia Deus per theophaniam sive illu- minationem sapientiæ et scientiæ omnes minationem sapientiæ et scientiæ omnes Angelos illuminat, et quiescit in eis ut Angelos illuminat, et quiescit in eis ut illuminator quo lumine purgat eos et illuminator quo lumine purgat eos et perficit, ut dicit Dionysius, propter hoc perficit, ut dicit Dionysius, propter hoc specialiter super Cherubin sedere dicitur, specialiter super Cherubin sedere dicitur, quia Cherubin ab illuminatione denomi quia Cherubin ab illuminatione denomi nantur. Et Daniel. III, 55, dicitur sedere nantur. Et Daniel. III, 55, dicitur sedere super alas Cherubin : quia, sicut dicit super alas Cherubin : quia, sicut dicit Dionysius, alæ significant altivolum in Dionysius, alæ significant altivolum in divinas contemplationes: sicut et oculo- divinas contemplationes: sicut et oculo- sum signat multividum in divinis. Hoc sum signat multividum in divinis. Hoc tamen non oportuit assignari inter pro- tamen non oportuit assignari inter pro- pria: quia sicut dictum est, aliquo mo- pria: quia sicut dictum est, aliquo mo- do commune est omnibus omnibus do commune est omnibus omnibus enim beatis insidet Deus per illapsum enim beatis insidet Deus per illapsum talis contemplationis, quamvis hoc ap- talis contemplationis, quamvis hoc ap- propriate speciali ratione Cherubin vi- propriate speciali ratione Cherubin vi- deatur convenire. deatur convenire.

AD ALIUD dicendum, quod super hic AD ALIUD dicendum, quod super hic non ponitur pro ultra, sicut bene pro- non ponitur pro ultra, sicut bene pro- bat objectio: sed in speciali ratione per bat objectio: sed in speciali ratione per appropriationem ponitur, sicut dictum. appropriationem ponitur, sicut dictum. est plenitudini enim sapientiæ appro- est plenitudini enim sapientiæ appro- priatur descensus in omnes alios quos. priatur descensus in omnes alios quos. Deus illuminat, ut dictum est. Deus illuminat, ut dictum est.

Ad 11. Ad 11.

Ad 12. Ad 12.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

AD ULTIMUM dicendum, quod disposi- AD ULTIMUM dicendum, quod disposi- tio templi sive tabernaculi, figura est tio templi sive tabernaculi, figura est dispositionis cœlestis patriæ ut signifi- dispositionis cœlestis patriæ ut signifi- cetur, quod omnis distributio Ecclesia- cetur, quod omnis distributio Ecclesia- sticæ hierarchiæ a plenitudine sapientiæ sticæ hierarchiæ a plenitudine sapientiæ hierarchiæ cœlestis descendit, et illam hierarchiæ cœlestis descendit, et illam in figura quadam demonstrat. Propter in figura quadam demonstrat. Propter hoc imagines Cherubin, quæ sunt ima- hoc imagines Cherubin, quæ sunt ima- gines plenitudinis sapientiæ, fieri fecit gines plenitudinis sapientiæ, fieri fecit in templo ut in omni dispositione in templo ut in omni dispositione sacram militantem significet Ecclesiam, sacram militantem significet Ecclesiam, sicut hierarchia Ecclesiastica descendit a sicut hierarchia Ecclesiastica descendit a cœlesti. cœlesti.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA III PARTICULA III

ET QUESITUM ET QUESITUM

PRIMUM PRIMUM

De Thronis, quid sint 1? De Thronis, quid sint 1?

Tertio, Quæritur de Thronis, et quæ- Tertio, Quæritur de Thronis, et quæ- runtur duo. runtur duo.

Primo, Quid sunt Throni? Primo, Quid sunt Throni?

Secundo, Quæ sint proprietates Thro- Secundo, Quæ sint proprietates Thro- norum ? norum ?

AD PRIMUM accipiantur verba Grego- AD PRIMUM accipiantur verba Grego- rii qui sic dicit in homilia præinducta : rii qui sic dicit in homilia præinducta : Throni illa agmina vocata sunt, quibus Throni illa agmina vocata sunt, quibus ad exercendum judicia semper Deus ad exercendum judicia semper Deus omnipotens præsidet 2. » omnipotens præsidet 2. »

« «

1. Quia enim Thronos Latino eloquio 1. Quia enim Thronos Latino eloquio sedes dicimus, Throni Dei sunt hi qui sedes dicimus, Throni Dei sunt hi qui tanta divinitatis gratia replentur, ut in tanta divinitatis gratia replentur, ut in eis Dominus sedeat, et per eos sua ju- eis Dominus sedeat, et per eos sua ju- dicia decernat. Unde et per Psalmistam, dicia decernat. Unde et per Psalmistam, Psal. 1x, 5, dicitur: Sedisti super Thro- Psal. 1x, 5, dicitur: Sedisti super Thro- num, qui judicas justitiam. num, qui judicas justitiam.

2. Sed objicitur contra hoc: quia cum 2. Sed objicitur contra hoc: quia cum ordines primæ hierarchiæ accipiantur ordines primæ hierarchiæ accipiantur

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 39, Art. 1. Tom. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 39, Art. 1. Tom.

439 439

secundum conversionem in Deum, non secundum conversionem in Deum, non videtur judicare convenire Thronis, qui videtur judicare convenire Thronis, qui sunt in prima hierarchia. sunt in prima hierarchia.

3. Adhuc, Judicare illud, aut est actus 3. Adhuc, Judicare illud, aut est actus judicii ultimi, aut est pertinens ad gu- judicii ultimi, aut est pertinens ad gu- bernationem mundi. Si primo modo, bernationem mundi. Si primo modo, cum hoc tantum semel futurum sit, vi- cum hoc tantum semel futurum sit, vi- detur quod semel tantum Deus istis detur quod semel tantum Deus istis Angelis præsideat. Si secundo modo, hoc Angelis præsideat. Si secundo modo, hoc videtur magis convenire Principatibus videtur magis convenire Principatibus quam Thronis. Unde Gregorius in præ- quam Thronis. Unde Gregorius in præ- inducta homilia sic dicit : « Sunt nonnul- inducta homilia sic dicit : « Sunt nonnul- li qui dum sibimetipsis vigilanti cura do- li qui dum sibimetipsis vigilanti cura do- minantur, dumque se sollicita intentione minantur, dumque se sollicita intentione discutiunt, divino timori semper inhæ- discutiunt, divino timori semper inhæ- rentes, hoc in munere virtutis accipiunt, rentes, hoc in munere virtutis accipiunt, ut judicare recte et alios possint. Quorum ut judicare recte et alios possint. Quorum profecto mentibus cum divina contem- profecto mentibus cum divina contem- platio præsto est, in his velut in throno platio præsto est, in his velut in throno suo Dominus præsidens, aliorum facta suo Dominus præsidens, aliorum facta examinat, et cuncta mirabiliter de sua examinat, et cuncta mirabiliter de sua dispensat. » Cum ergo sedens in throno dispensat. » Cum ergo sedens in throno et aliorum facta dispensans, princeps sit, et aliorum facta dispensans, princeps sit, videtur hoc magis convenire Principati- videtur hoc magis convenire Principati- bus quam Thronis. bus quam Thronis.

4. Adhuc, Dionysius Thronis non at- 4. Adhuc, Dionysius Thronis non at- tribuit judicium, sed potius altissimam tribuit judicium, sed potius altissimam et immaterialem sessionem. Male ergo et immaterialem sessionem. Male ergo videtur Gregorius attribuere Thronis ju- videtur Gregorius attribuere Thronis ju- dicium. dicium.

5. Adhuc, Bernardus in sermone 19 5. Adhuc, Bernardus in sermone 19 Super Cantica: « In Thronis sedet. Et Super Cantica: « In Thronis sedet. Et puto, quod his spiritibus super omnes puto, quod his spiritibus super omnes alios qui memorati sunt, et justior causa alios qui memorati sunt, et justior causa et copiosior materia sit diligendi. Et- et copiosior materia sit diligendi. Et- enim si intres hominis regis cujuscum- enim si intres hominis regis cujuscum- que palatium, nonne cum plenum sit que palatium, nonne cum plenum sit sellis, scamnis, cathedrisque, regia sedes sellis, scamnis, cathedrisque, regia sedes in eminenti posita cernitur? Et non est in eminenti posita cernitur? Et non est necesse quærere ubi rex sedere solitus necesse quærere ubi rex sedere solitus sit, nimirum mox occurrit manifesta sit, nimirum mox occurrit manifesta sedes ejus, cæteris altior ornatiorque sedes ejus, cæteris altior ornatiorque sedilibus. Sic quoque omni decoris sedilibus. Sic quoque omni decoris ornatu cunctis aliis præeminere spiriti- ornatu cunctis aliis præeminere spiriti- bus istos intellige, in quibus speciali bus istos intellige, in quibus speciali quodam stupendæ dignationis munere quodam stupendæ dignationis munere

XXXIV novæ editionis nostræ. XXXIV novæ editionis nostræ.

2 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangel. 2 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangel.

440 440

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

divina eligit residere majestas. Quod si divina eligit residere majestas. Quod si sessio significat magisterium: puto illum sessio significat magisterium: puto illum qui sic dicit, Matth. xxш, 9 : Magister qui sic dicit, Matth. xxш, 9 : Magister vester vester unus est, Christus, scilicet Dei unus est, Christus, scilicet Dei sapientiam Christum cum alios quidem sapientiam Christum cum alios quidem ubique attingat propter suam mundi- ubique attingat propter suam mundi- tiam, specialius tamen istos atque prin- tiam, specialius tamen istos atque prin- cipalius tamquam propriam sedem sua cipalius tamquam propriam sedem sua illustrare præsentia, et inde tamquam illustrare præsentia, et inde tamquam de solemni auditorio docere Angelum, de solemni auditorio docere Angelum, docere hominem scientiam. Inde Ange- docere hominem scientiam. Inde Ange- lis divinorum notitia judiciorum, inde lis divinorum notitia judiciorum, inde consiliorum Archangelis: ibi Virtutes au- consiliorum Archangelis: ibi Virtutes au- diunt quomodo, quando, et ubi, et qua- diunt quomodo, quando, et ubi, et qua- lia proferant signa. Ibi denique universi lia proferant signa. Ibi denique universi sive sint Potestates sive Principatus, sive sint Potestates sive Principatus, sive Dominationes discunt profecto quid sive Dominationes discunt profecto quid ex officio debeant, quid ex dignitate ex officio debeant, quid ex dignitate præsumant, et (quod præcipue cautum præsumant, et (quod præcipue cautum est omnibus) accepta potestate ad pro est omnibus) accepta potestate ad pro priam voluntatem seu gloriam non ab- priam voluntatem seu gloriam non ab- uti.» Ex hac auctoritate quatuor eliciun- uti.» Ex hac auctoritate quatuor eliciun- tur conclusiones: quarum prima est, tur conclusiones: quarum prima est, quod Throni dicuntur a dignitate et quod Throni dicuntur a dignitate et ornatu regali, et non a judicio quod ornatu regali, et non a judicio quod est contra Gregorium. Secunda est, quod est contra Gregorium. Secunda est, quod Throni dicuntur ab auctoritate magiste- Throni dicuntur ab auctoritate magiste- rii quod duobus modis videtur esse rii quod duobus modis videtur esse inconveniens, Primo: quia magisterium inconveniens, Primo: quia magisterium plus convenit plenitudini scientiæ, quam plus convenit plenitudini scientiæ, quam Thronis et ita deberet magis attribui Thronis et ita deberet magis attribui Cherubin, quam Thronis. Secundo: quia Cherubin, quam Thronis. Secundo: quia magisterium dicit actum conversionis magisterium dicit actum conversionis super inferiora. Ordines autem primæ super inferiora. Ordines autem primæ hierarchiæ accipiuntur secundum con- hierarchiæ accipiuntur secundum con- versionis actum in Deum. Tertia con- versionis actum in Deum. Tertia con- clusio est, quod secundum dictum Ber- clusio est, quod secundum dictum Ber- nardi, omnes ordines videntur ex æquo nardi, omnes ordines videntur ex æquo ordinari ad Thronos : quod videtur in- ordinari ad Thronos : quod videtur in- conveniens : quia sic cessaret ratio conveniens : quia sic cessaret ratio infimæ et mediæ hierarchiæ : ultima infimæ et mediæ hierarchiæ : ultima enim per media, et media per prima enim per media, et media per prima ordinantur in Deum. Quarta conclusio ordinantur in Deum. Quarta conclusio est, quod si de Thronis Deus docet ho- est, quod si de Thronis Deus docet ho- minem scientiam, ut dicit Bernardus, minem scientiam, ut dicit Bernardus, Thronorum conversio est super homi- Thronorum conversio est super homi- nem et cum hoc proprium sit ultimæ nem et cum hoc proprium sit ultimæ

1 Sapient. VIII, 1. 1 Sapient. VIII, 1.

hierarchiæ, videntur Throni poni de- hierarchiæ, videntur Throni poni de- bere in ultima hierarchia et non in bere in ultima hierarchia et non in prima. prima.

6. Adhuc, Bernardus in eodem ser- 6. Adhuc, Bernardus in eodem ser- mone dicit sic : « Diligitur a Thronis mone dicit sic : « Diligitur a Thronis Deus ob benevolentiam magistræ sapien- Deus ob benevolentiam magistræ sapien- tiæ sine invidia sese communicantis, et tiæ sine invidia sese communicantis, et ob unctionem quæ gratis docet de om- ob unctionem quæ gratis docet de om- nibus. » Ex hoc accipitur iterum, quod nibus. » Ex hoc accipitur iterum, quod Throni dicuntur a magisterio et magis Throni dicuntur a magisterio et magis sic videtur hoc iterum competere Che- sic videtur hoc iterum competere Che-

rubin. rubin.

7. Adhuc, Bernardus videtur sibiipsi 7. Adhuc, Bernardus videtur sibiipsi esse contrarius dicit enim sic in libro V esse contrarius dicit enim sic in libro V de Consideratione ad Eugenium Papam : de Consideratione ad Eugenium Papam : « Throni dicuntur ex eo quod sedent, et « Throni dicuntur ex eo quod sedent, et ex eo sedent, quod sedet in eis Deus. ex eo sedent, quod sedet in eis Deus. Neque enim sedere in eis qui non sede. Neque enim sedere in eis qui non sede. rent, posset. Quæris quid illam sentiam rent, posset. Quæris quid illam sentiam sessionem ? Respondeo: Summam tran- sessionem ? Respondeo: Summam tran- quillitatem, placidissimam serenitatem, quillitatem, placidissimam serenitatem, pacem quæ exsuperat omnem intellectum. pacem quæ exsuperat omnem intellectum. Talis est qui sedet in Thronis Dominus Talis est qui sedet in Thronis Dominus Sabaoth, judicans omnia cum tranquilli- Sabaoth, judicans omnia cum tranquilli- tate, placidissimus, serenissimus, paca- tate, placidissimus, serenissimus, paca- tissimus. Et tales sibi constituit Thronos, tissimus. Et tales sibi constituit Thronos, simillimos sibi. » Ex hoc accipitur, quod simillimos sibi. » Ex hoc accipitur, quod Throni a tranquillitate quietis et sessio- Throni a tranquillitate quietis et sessio- nis dicuntur, et non ab auctoritate magi- nis dicuntur, et non ab auctoritate magi- sterii vel judicii. sterii vel judicii.

SOLUTIO. Dicendum, quod duplex est SOLUTIO. Dicendum, quod duplex est actus Throni a quo definiri habet et de- actus Throni a quo definiri habet et de- terminari, secundum quod Thronus pro- terminari, secundum quod Thronus pro- prie, hoc est, in propria significatione prie, hoc est, in propria significatione accipitur. Et tertius est etiam, secundum accipitur. Et tertius est etiam, secundum quod sumitur communiter pro sede cu- quod sumitur communiter pro sede cu- juscumque regentis sive secundum justi- juscumque regentis sive secundum justi- tiam, sive secundum doctrinam sapien- tiam, sive secundum doctrinam sapien- tiæ. Primus actus est, quod receptivus tiæ. Primus actus est, quod receptivus sit quietissimæ sessionis, et immateria- sit quietissimæ sessionis, et immateria- lissimæ, et tranquillissimæ. Et ab hoc lissimæ, et tranquillissimæ. Et ab hoc determinantur a beato Dionysio in libro determinantur a beato Dionysio in libro de Cœlesti hierarchia, et a beato Bernar- de Cœlesti hierarchia, et a beato Bernar- do in auctoritate præinducta de libro V do in auctoritate præinducta de libro V de Consideratione ad Eugenium Papam. de Consideratione ad Eugenium Papam. « Sic enim accipere thearchicum et di- « Sic enim accipere thearchicum et di-

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

vinum superadventum et divinam inses- vinum superadventum et divinam inses- sionem, ut dicit Dionysius, proprium sionem, ut dicit Dionysius, proprium officium Thronorum est. » officium Thronorum est. »

Secundus autem actus, qui convenit Secundus autem actus, qui convenit Thronis non secundum quod Throni Thronis non secundum quod Throni sunt, sed secundum quod Throni referun- sunt, sed secundum quod Throni referun- tur ad auctoritatem sedentis in eis, est tur ad auctoritatem sedentis in eis, est judicare. Et ab illo determinantur a bea- judicare. Et ab illo determinantur a bea- to Gregorio in auctoritate præinducta. to Gregorio in auctoritate præinducta. Et hoc est quod dicitur in Psalmo 1x, 5 : Et hoc est quod dicitur in Psalmo 1x, 5 : Sed isti super Thronum, qui judicas ju- Sed isti super Thronum, qui judicas ju- stitiam. Et hoc tangitur, Sapient. XII, stitiam. Et hoc tangitur, Sapient. XII, 18 Tu autem dominator virtutis, cum 18 Tu autem dominator virtutis, cum tranquillitate judicas, et cum magna tranquillitate judicas, et cum magna reverentia disponis nos. reverentia disponis nos.

Secundum autem quod Thronus acci- Secundum autem quod Thronus acci- pitur communiter, dicitur Thronus non pitur communiter, dicitur Thronus non tantum regis regnantis in justitia, sed tantum regis regnantis in justitia, sed dicitur etiam regentis in sapientia: sic dicitur etiam regentis in sapientia: sic actus Throni qui convenit ei ex relatione actus Throni qui convenit ei ex relatione Throni ad sedentem in eo, est docere Throni ad sedentem in eo, est docere hominem et Angelum. Et ab illo actu hominem et Angelum. Et ab illo actu determinatur a beato Bernardo in ser- determinatur a beato Bernardo in ser- mone 19 super Cantica in auctoritate mone 19 super Cantica in auctoritate præinducta. præinducta.

Et his notatis, facile est respondere ad Et his notatis, facile est respondere ad objecta. objecta.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod bea- AD PRIMUM ergo dicendum, quod bea- tus Gregorius ibi determinat Thronos ab tus Gregorius ibi determinat Thronos ab actu secundo, et non primo et ille est actu secundo, et non primo et ille est qui convenit Thronis non in se, sed re- qui convenit Thronis non in se, sed re- latis ad auctoritatem sedentis in eis. latis ad auctoritatem sedentis in eis. AD ALIUD dicendum, quod judicium du- AD ALIUD dicendum, quod judicium du- pliciter attenditur, scilicet secundum pliciter attenditur, scilicet secundum quod est a judice sedente in throno: et quod est a judice sedente in throno: et secundum hoc ratio judicii et illuminatio secundum hoc ratio judicii et illuminatio non accipitur nisi secundum actum con- non accipitur nisi secundum actum con- versionis in Deum. Et hoc modo conve- versionis in Deum. Et hoc modo conve- nit Thronis qui sunt de prima hierarchia. nit Thronis qui sunt de prima hierarchia. Sumitur etiam secundum quod est judi- Sumitur etiam secundum quod est judi- catorum dispositio : et sic non convenit catorum dispositio : et sic non convenit Thronis, nisi eo modo quo prima hie- Thronis, nisi eo modo quo prima hie- rarchia operatur per mediam, secundum rarchia operatur per mediam, secundum quod dicit Dionysius, quod superiores per quod dicit Dionysius, quod superiores per medios, et medii per infimos transfun- medios, et medii per infimos transfun- dunt illuminationes: sicut etiam Sera- dunt illuminationes: sicut etiam Sera-

1 Cf. Isa. vi, 6. 1 Cf. Isa. vi, 6.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

441 441

phin per Angelum infimæ hierarchiæ * phin per Angelum infimæ hierarchiæ * legitur purgasse Prophetam, ut dicit legitur purgasse Prophetam, ut dicit Dionysius in Celesti hierarchia 2. Dionysius in Celesti hierarchia 2.

: :

AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- AD ALIUD dicendum, quod hoc intelli- gitur de judicio gubernationis, et non de gitur de judicio gubernationis, et non de judicio ultimo, sicut patet in auctoritate judicio ultimo, sicut patet in auctoritate præinducta 3. Per hoc enim judicium pro- præinducta 3. Per hoc enim judicium pro- videntia divina unumquodque adducit ad videntia divina unumquodque adducit ad debitum finem. Nec hoc est Principa- debitum finem. Nec hoc est Principa- tuum proprie quia ad Principatus per- tuum proprie quia ad Principatus per- tinet dispositio unius gentis, et non ge- tinet dispositio unius gentis, et non ge- neralis gubernatio, sicut dicitur, Eccli. neralis gubernatio, sicut dicitur, Eccli. XVII, 14 In unamquamque gentem XVII, 14 In unamquamque gentem præposuit rectorem. Quantum autem ad præposuit rectorem. Quantum autem ad auctoritatem generalem convenit Thro- auctoritatem generalem convenit Thro- nis, secundum quod Thronus refertur ad nis, secundum quod Thronus refertur ad auctoritatem sedentis in eo. Ille enim est auctoritatem sedentis in eo. Ille enim est

qui, sicut dicitur, Sapient. vIII, 1, attin- qui, sicut dicitur, Sapient. vIII, 1, attin- git a fine usque ad finem fortiter, et git a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter, judicio tran- disponit omnia suaviter, judicio tran- quillæ suæ gubernationis. quillæ suæ gubernationis.

AD ALIUD dicendum, quod Dionysius AD ALIUD dicendum, quod Dionysius determinat Thronos ab actu primo et determinat Thronos ab actu primo et principali, qui convenit Thronis, secun- principali, qui convenit Thronis, secun- dum quod sedes et throni sunt: ideo dum quod sedes et throni sunt: ideo non attribuit eis judicium, ut dictum est: non attribuit eis judicium, ut dictum est: quia non convenit eis secundum se, sed quia non convenit eis secundum se, sed secundum quod referuntur ad dignitatem secundum quod referuntur ad dignitatem et excellentiam sedentis in eis. et excellentiam sedentis in eis.

AD ALIUD dicendum, quod Bernardus AD ALIUD dicendum, quod Bernardus ibi determinat proprietates Thronorum ibi determinat proprietates Thronorum secundum quod referuntur ad dignitatem secundum quod referuntur ad dignitatem et excellentiam sedentis in eis. Sic enim™ et excellentiam sedentis in eis. Sic enim™ et in alto positi sunt singulariter, et et in alto positi sunt singulariter, et multo ornatu redimiti. Et verum est, multo ornatu redimiti. Et verum est,

quod ex illa auctoritate quatuor conclu- quod ex illa auctoritate quatuor conclu- siones eliciuntur quæ inductæ sunt. siones eliciuntur quæ inductæ sunt.

Sed prima solvitur: quia beatus Ber- Sed prima solvitur: quia beatus Ber- nardus ibi non determinat Thronum nisi nardus ibi non determinat Thronum nisi per ornatum convenientem sibi, et non per ornatum convenientem sibi, et non per actum sedentis in eo qui est judi- per actum sedentis in eo qui est judi- cium et ideo non tangit judicium. cium et ideo non tangit judicium.

Secunda solvitur per hoc, quod ma- Secunda solvitur per hoc, quod ma- gisterium dupliciter consideratur, scilicet gisterium dupliciter consideratur, scilicet secundum quod est informatio et instru- secundum quod est informatio et instru- ctio sedentis ad actum doctrinæ : et sic ctio sedentis ad actum doctrinæ : et sic

cap. 13. cap. 13.

3 Cf. Sapient. xII, 18. 3 Cf. Sapient. xII, 18.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

442 442

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

convenit Cherubin, sive plenitudini sa- convenit Cherubin, sive plenitudini sa- pientiæ et scientiæ. Consideratur etiam pientiæ et scientiæ. Consideratur etiam secundum auctoritatem quam dat docen- secundum auctoritatem quam dat docen- ti et sic convenit Thronis, secundum ti et sic convenit Thronis, secundum quod thronus communiter dicitur sedes quod thronus communiter dicitur sedes regentis in justitia, et regentis in sapien- regentis in justitia, et regentis in sapien- tia. Ad aliud membrum primæ conclusio- tia. Ad aliud membrum primæ conclusio- nis dicendum, quod magisterium secun- nis dicendum, quod magisterium secun- dum rationem et illuminationem ac- dum rationem et illuminationem ac- ceptam ad doctrinam sapientiæ, dicit ceptam ad doctrinam sapientiæ, dicit actum conversionis in Deum : et sic actum conversionis in Deum : et sic convenit primæ hierarchiæ et in hac convenit primæ hierarchiæ et in hac consideratione determinatur a beato consideratione determinatur a beato Bernardo. Bernardo.

Ad tertiam conclusionem dicendum, Ad tertiam conclusionem dicendum, quod Bernardus non intendit dicere, quod Bernardus non intendit dicere, quod inferiores ordines ordinentur ad quod inferiores ordines ordinentur ad Thronos secundum acceptionem sapien- Thronos secundum acceptionem sapien- tiæ, sed ad sedentem in Thronis, a quo tiæ, sed ad sedentem in Thronis, a quo fluit unctio docens de omnibus, sicut fluit unctio docens de omnibus, sicut dicitur, I Joan. II, 20¹. Sic etiam dicitur. dicitur, I Joan. II, 20¹. Sic etiam dicitur. in Psalmo cxxxII, 2, quod unguentum in Psalmo cxxxII, 2, quod unguentum descendit a capite in barbam, a barba in descendit a capite in barbam, a barba in vestimentum, a vestimento in oram sive vestimentum, a vestimento in oram sive fimbriam vestimenti. fimbriam vestimenti.

Ad quartam conclusionem dicendum, Ad quartam conclusionem dicendum, quod de Thronis Deus docet Angelum quod de Thronis Deus docet Angelum et hominem scientiam : et ideo Thronis et hominem scientiam : et ideo Thronis non convenit docere hominem, nisi hoc non convenit docere hominem, nisi hoc modo quo Angeli primæ hierarchiæ per modo quo Angeli primæ hierarchiæ per Angelos ultimæ hierarchiæ illuminant Angelos ultimæ hierarchiæ illuminant homines, ut paulo ante dictum est : et homines, ut paulo ante dictum est : et propter hoc non debent poni in ultima, propter hoc non debent poni in ultima, sed in prima hierarchia. sed in prima hierarchia.

AD ALIUD patet solutio per anteceden- AD ALIUD patet solutio per anteceden- tia magis enim convenit Cherubin tia magis enim convenit Cherubin quantum ad informationem actus doctri- quantum ad informationem actus doctri- næ et sapientiæ: sed Thronis plus quan- næ et sapientiæ: sed Thronis plus quan- tum ad auctoritatem, secundum quod tum ad auctoritatem, secundum quod thronus accipitur communiter pro sede thronus accipitur communiter pro sede regentis, sive in justitia, sive in sapien- regentis, sive in justitia, sive in sapien- tia. tia.

AD ULTIMUM dicendum, quod Bernar- AD ULTIMUM dicendum, quod Bernar- dus non est sibi contrarius, sed a diversis dus non est sibi contrarius, sed a diversis actibus determinat Thronos, quorum actibus determinat Thronos, quorum

1 I Joan. 11, 20: Sed vos unctionem habetis a 1 I Joan. 11, 20: Sed vos unctionem habetis a Sancto, et nostis omnia. Et infra, y. 27: Et vos Sancto, et nostis omnia. Et infra, y. 27: Et vos unctionem quam accepistis ab eo, maneat in vobis. unctionem quam accepistis ab eo, maneat in vobis.

quidam conveniunt thronis proprie dictis, quidam conveniunt thronis proprie dictis, quidam autem thronis communiter quidam autem thronis communiter dictis. Et ut proprie determinet actum dictis. Et ut proprie determinet actum proprie dictum, utitur metaphoricis : proprie dictum, utitur metaphoricis : serenitas enim, ut dicit Aristoteles in VII serenitas enim, ut dicit Aristoteles in VII primæ philosophiæ, est quies in aere, et primæ philosophiæ, est quies in aere, et signat quietem summæ veritatis in mente, signat quietem summæ veritatis in mente, quæ jam non circumfertur omni vento quæ jam non circumfertur omni vento doctrinæ, ut dicitur, ad Ephes, IV, 14, doctrinæ, ut dicitur, ad Ephes, IV, 14, nec circumfertur turbinibus errorum et nec circumfertur turbinibus errorum et passionum. Omnibus enim illis ad quie- passionum. Omnibus enim illis ad quie- tem deductis in mente quieta, serenissi- tem deductis in mente quieta, serenissi- me fulget in ea veritas, et residet sicut in me fulget in ea veritas, et residet sicut in quietissima sede: sicut et in VII Physico- quietissima sede: sicut et in VII Physico- rum dicit Aristoteles, quod in sedendo et rum dicit Aristoteles, quod in sedendo et quiescendo fit anima sciens et prudens. quiescendo fit anima sciens et prudens. Tranquillitas autem, sicut idem ibidem Tranquillitas autem, sicut idem ibidem dicit Aristoteles, est quies in mari, et dicit Aristoteles, est quies in mari, et signat quietem in affectu, quando scilicet signat quietem in affectu, quando scilicet affectus a passionibus quietus est, maxi- affectus a passionibus quietus est, maxi- me a passionibus iræ, et concupiscentiæ, me a passionibus iræ, et concupiscentiæ, et ambitionis, et timoris vani, et spei et ambitionis, et timoris vani, et spei vanæ, et gaudii vani, et tristitiæ sæculi, vanæ, et gaudii vani, et tristitiæ sæculi, quæ mortem operatur, ut dicit Apostolus, quæ mortem operatur, ut dicit Apostolus, II ad Corinth. VII, 10 de qua dicitur, II ad Corinth. VII, 10 de qua dicitur, Proverb. xv, 15: Secura mens quasi Proverb. xv, 15: Secura mens quasi juge convivium. In illo enim tamquam juge convivium. In illo enim tamquam in thalamo bonitas Domini Sabaoth per in thalamo bonitas Domini Sabaoth per charitatem requiescit, sicut dicitur, Deu- charitatem requiescit, sicut dicitur, Deu- ter. xxxIII, 12: Et Benjamin ait: Aman- ter. xxxIII, 12: Et Benjamin ait: Aman- tissimus Domini, habitabit confidenter tissimus Domini, habitabit confidenter in eo quasi in thalamo tota die mora- in eo quasi in thalamo tota die mora- bitur, etc. Placidissimus autem dicit bitur, etc. Placidissimus autem dicit pasturam voluntatis in dulcedine voliti : pasturam voluntatis in dulcedine voliti : in talibus enim reficitur et delectatur in talibus enim reficitur et delectatur Deus et sedatis his, quæ dictæ sunt Deus et sedatis his, quæ dictæ sunt impulsionibus, sedet et quiescit. Et ab. impulsionibus, sedet et quiescit. Et ab. his tamquam propriis determinatur Thro- his tamquam propriis determinatur Thro- nus. nus.