IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38.

sic datur definitio prima. Si autem con- sic datur definitio prima. Si autem con- sideratur in comparatione exempli ad sideratur in comparatione exempli ad exemplar, sic datur secunda. Et si con- exemplar, sic datur secunda. Et si con-

417 417

sideratur secundum id quod est, sive sideratur secundum id quod est, sive secundum totam substantiam, sic datur secundum totam substantiam, sic datur tertia. tertia.

QUÆSTIO XXXVIII. QUÆSTIO XXXVIII.

De divisione hierarchiæ. De divisione hierarchiæ.

Deinde, Quæritur de ratione ejus quod Deinde, Quæritur de ratione ejus quod dicit Magister in libro II Sententiarum, dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. IX, cap. 1, ubi sic dicit : « In- distinct. IX, cap. 1, ubi sic dicit : « In- « veniuntur in istis ordinibus tria terna « veniuntur in istis ordinibus tria terna « esse, et in singulis tres ordines, ut « esse, et in singulis tres ordines, ut « Trinitatis similitudo in eis insinuetur « Trinitatis similitudo in eis insinuetur « impressa. Unde Dionysius tres ordines « impressa. Unde Dionysius tres ordines « Angelorum esse tradit, ternos in sin- « Angelorum esse tradit, ternos in sin- « gulis ponens. Sunt enim tres supe- « gulis ponens. Sunt enim tres supe- « riores, tres inferiores, et tres medii. « riores, tres inferiores, et tres medii. « Superiores sunt Seraphin, Cherubin, « Superiores sunt Seraphin, Cherubin, << Throni. Medii, Dominationes, Virtu- << Throni. Medii, Dominationes, Virtu- « tes, Potestates. Inferiores, Principa- « tes, Potestates. Inferiores, Principa- « tus, Archangeli, Angeli. » Et sunt « tus, Archangeli, Angeli. » Et sunt verba Dionysii in Coelesti hierarchia, verba Dionysii in Coelesti hierarchia, ubi sic dicit Dionysius : « Omnis theolo- ubi sic dicit Dionysius : « Omnis theolo- gia coelestes essentias novem gia coelestes essentias novem manifestativis cognominationibus. Has manifestativis cognominationibus. Has divinus noster sanctus perfector (Paulus divinus noster sanctus perfector (Paulus scilicet qui raptus est in tertium cœlum, scilicet qui raptus est in tertium cœlum, et ibi dicitur vidisse quod Dionysius et ibi dicitur vidisse quod Dionysius descripsit in Celesti hierarchia) in tres descripsit in Celesti hierarchia) in tres segregat dispositiones. » segregat dispositiones. »

vocavit vocavit

Gratia ergo hujus quæritur hic de di- Gratia ergo hujus quæritur hic de di- visione hierarchiæ. Et quæruntur duo, visione hierarchiæ. Et quæruntur duo, scilicet de divisione hierarchiæ in com- scilicet de divisione hierarchiæ in com- muni, et de divisione hierarchiæ in spe- muni, et de divisione hierarchiæ in spe- ciali angelicæ, quia de illa intendimus. ciali angelicæ, quia de illa intendimus.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De divisione hierarchiæ in communi². De divisione hierarchiæ in communi².

De divisione hierarchiæ in communi De divisione hierarchiæ in communi sic objicitur: sic objicitur:

1. Dicitur communiter ab antiquis, 1. Dicitur communiter ab antiquis, quod hierarchia triplex est, scilicet su- quod hierarchia triplex est, scilicet su- percoelestis quam dicunt esse divinam, percoelestis quam dicunt esse divinam, hierarchia coelestis quam dicunt esse an hierarchia coelestis quam dicunt esse an gelicam, et subcoelestis quam dicunt esse gelicam, et subcoelestis quam dicunt esse humanam sive Ecclesiasticam. humanam sive Ecclesiasticam.

Videtur autem, quod illa quæ dicitur Videtur autem, quod illa quæ dicitur supercolestis nulla sit: habitum est enim supercolestis nulla sit: habitum est enim in prima definitione hierarchiæ, quod di- in prima definitione hierarchiæ, quod di- cit Dionysius, quod « hierarchia Deum cit Dionysius, quod « hierarchia Deum habet omnis scientiæ et actionis ducem :>> habet omnis scientiæ et actionis ducem :>> divina autem hierarchia nullum habet divina autem hierarchia nullum habet ducem scientiæ et actionis, sed dux est ducem scientiæ et actionis, sed dux est aliorum ergo supercoelestis sive divina aliorum ergo supercoelestis sive divina hierarchia non est hierarchia. hierarchia non est hierarchia.

2. Adhuc, Dionysius in Coelesti hierar- 2. Adhuc, Dionysius in Coelesti hierar- chia dicit sic: « Hierarchia est deiforme chia dicit sic: « Hierarchia est deiforme quantum possibile similans, et ad inditas quantum possibile similans, et ad inditas

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 6. cap. 6.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. IX, Art. 2. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. IX, Art. 2. Tom. XXVII hujusce

XXXII XXXII

novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summæ de novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summæ de Creaturis. Tract. IV, Quæst. 36, Art. 1. Tom. Creaturis. Tract. IV, Quæst. 36, Art. 1. Tom. XXXIV. XXXIV.

27 27

Solutio. Solutio. Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

418 418

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ei divinitus illuminationes in Dei simili- ei divinitus illuminationes in Dei simili- tudinem proportionaliter ascendens ¹. » tudinem proportionaliter ascendens ¹. » Deo nullæ illuminationes sunt inditæ, Deo nullæ illuminationes sunt inditæ, quia quod inditum est, ab alio acceptum quia quod inditum est, ab alio acceptum est et in Deo nihil est altius ascendens, est et in Deo nihil est altius ascendens, quia in summo est. Ergo in Deo non vi- quia in summo est. Ergo in Deo non vi- detur esse hierarchia et sic nulla videtur detur esse hierarchia et sic nulla videtur esse supercoelestis hierarchia sive divina. esse supercoelestis hierarchia sive divina.

3. Adhuc, Nulla videtur esse subcole- 3. Adhuc, Nulla videtur esse subcole- stis dicit enim Alexander in libro de stis dicit enim Alexander in libro de Motu cordis, quod anima humana illu- Motu cordis, quod anima humana illu- minationum quæ sunt a primo, ultima minationum quæ sunt a primo, ultima relatione est perceptiva. Post ultimam relatione est perceptiva. Post ultimam autem non est aliquid in quod transfun- autem non est aliquid in quod transfun- datur illuminatio. Cum ergo substantiale datur illuminatio. Cum ergo substantiale sit hierarchiæ, quod illuminationem per- sit hierarchiæ, quod illuminationem per- ceptam transfundat in aliud, et humana ceptam transfundat in aliud, et humana non habeat in quod transfundat, videtur non habeat in quod transfundat, videtur humana hierarchia non esse hierarchia. humana hierarchia non esse hierarchia.

SOLUTIO. Dicendum, quod hierarchia SOLUTIO. Dicendum, quod hierarchia potest accipi secundum definitionem es- potest accipi secundum definitionem es- sentialem quæ paulo ante disputala est : sentialem quæ paulo ante disputala est : et potest accipi secundum nominis com- et potest accipi secundum nominis com- positionem. Si primo modo accipiatur, positionem. Si primo modo accipiatur, et accipiatur in omnibus essentialibus et accipiatur in omnibus essentialibus differentiis per quas definita est: tunc differentiis per quas definita est: tunc procul dubio illa quæ dicitur superco- procul dubio illa quæ dicitur superco- lestis sive divina, non dicitur hierarchia lestis sive divina, non dicitur hierarchia proprie loquendo. Si autem secundo proprie loquendo. Si autem secundo modo accipiatur tunc hierarchia non modo accipiatur tunc hierarchia non est nisi sacra et ordinata potestas : et si est nisi sacra et ordinata potestas : et si ordo referatur ad ordinem naturæ Patris ordo referatur ad ordinem naturæ Patris et Filii et Spiritus sancti, quo alter est et Filii et Spiritus sancti, quo alter est ex altero, et non quo alter prior est alte- ex altero, et non quo alter prior est alte- ro tunc procul dubio in Trinitate su- ro tunc procul dubio in Trinitate su- percœlesti est hierarchia quædam est percœlesti est hierarchia quædam est enim sacra et ordinata potestas in Filio enim sacra et ordinata potestas in Filio ex Patre, et in Spiritu sancto ex Patre et ex Patre, et in Spiritu sancto ex Patre et Filio. Et hoc intendit Magister dicere Filio. Et hoc intendit Magister dicere in libro II Sententiarum, dist. IX, cap. 1, in libro II Sententiarum, dist. IX, cap. 1, ubi dicit sic : « In singulis hierarchiis ubi dicit sic : « In singulis hierarchiis tres ordines sunt, ut Trinitatis in eis si- tres ordines sunt, ut Trinitatis in eis si- mii.udo insinuetur impressa. Et propter mii.udo insinuetur impressa. Et propter hoc dicit Dionysius in libro de Divinis hoc dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod « ex Patre luminum nominibus, quod « ex Patre luminum

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap 3. cap 3.

secundum quod principium est totius secundum quod principium est totius divinitatis, ab æterno procedunt, Filius divinitatis, ab æterno procedunt, Filius per generationem, et Spiritus sanctus per generationem, et Spiritus sanctus per spirationem, ut divina lumina et di- per spirationem, ut divina lumina et di- vini flores 2. » vini flores 2. »

Et per hoc patet solutio ad hoc quod Et per hoc patet solutio ad hoc quod objicitur de supercolesti hierarchia. objicitur de supercolesti hierarchia. AD ID quod de subcœlesti sive humana AD ID quod de subcœlesti sive humana objicitur, dicendum, quod licet humana objicitur, dicendum, quod licet humana non habet aliam hierarchiam post se in non habet aliam hierarchiam post se in quam transfundat illuminationes a Deo quam transfundat illuminationes a Deo vel ab Angelis acceptas, tamen in seipsa vel ab Angelis acceptas, tamen in seipsa distinctiones habet inferiores et superio- distinctiones habet inferiores et superio- res gradus, secundum quos superiores res gradus, secundum quos superiores transfundere debent illuminationes in in- transfundere debent illuminationes in in- feriores: et in his consideratur sacra et feriores: et in his consideratur sacra et ordinata potestas. ordinata potestas.

Ad dictum Alexandri in libro de Motu Ad dictum Alexandri in libro de Motu cordis, dicendum, quod anima humana cordis, dicendum, quod anima humana ultima relatione dicitur illuminationum ultima relatione dicitur illuminationum quæ sunt a primo perceptiva, relatione quæ sunt a primo perceptiva, relatione ultima, quia in quantum in corpore est ultima, quia in quantum in corpore est et sensibus conjuncta, illuminationes non et sensibus conjuncta, illuminationes non percipit nisi in speculo et in ænigmate percipit nisi in speculo et in ænigmate et vestigio, quas Angelus percipit in et vestigio, quas Angelus percipit in Verbo quæ est prima relatio intellectua- Verbo quæ est prima relatio intellectua- lis naturæ ad illuminationem. Et hoc est lis naturæ ad illuminationem. Et hoc est quod dicit Dionysius in libro de Coelesti quod dicit Dionysius in libro de Coelesti hierarchia 3 : « Coelestes essentiæ ut in- hierarchia 3 : « Coelestes essentiæ ut in- tellectus intelligunt juxta quod eis fas est tellectus intelligunt juxta quod eis fas est divinas illuminationes in seipsis : nos divinas illuminationes in seipsis : nos vero sensibilibus imaginibus in divinas vero sensibilibus imaginibus in divinas quantum possibile est reducimur con- quantum possibile est reducimur con- templationes. I ad Corinth. xi, 12: Vi- templationes. I ad Corinth. xi, 12: Vi- demus nunc per speculum in ænigmate : demus nunc per speculum in ænigmate : tunc autem facie ad faciem. Quia sicut tunc autem facie ad faciem. Quia sicut dicitur, Matth. xxi, 30: Erunt sicut dicitur, Matth. xxi, 30: Erunt sicut Angeli Dei in cœlo. In gradibus enim Angeli Dei in cœlo. In gradibus enim Ecclesiasticæ hierarchiæ superiorum est Ecclesiasticæ hierarchiæ superiorum est limpide videre divinas illuminationes, et limpide videre divinas illuminationes, et super inferiores in parabolis et similitu- super inferiores in parabolis et similitu- dinibus transfundere eos: sicut Aposto- dinibus transfundere eos: sicut Aposto- lis dicit Christus, Luc. vi, 10: Vobis lis dicit Christus, Luc. vi, 10: Vobis datum est nosse mysterium regni Dei, datum est nosse mysterium regni Dei, cæteris autem in parabolis. » cæteris autem in parabolis. »

Et sic patet solutio ad totum. Et sic patet solutio ad totum.

2 IDEM, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. 2 IDEM, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. 3 IDEM, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 2. 3 IDEM, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 2.

Ad 3, Ad 3,

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

419 419

unam intentionem prædicatur de illis tri- unam intentionem prædicatur de illis tri- bus. Et constat iterum, quod non est to- bus. Et constat iterum, quod non est to- tius universalis : quia totum universale tius universalis : quia totum universale per æquipotentiam est in qualibet parte per æquipotentiam est in qualibet parte sua. Hierarchia autem per æquipoten- sua. Hierarchia autem per æquipoten- tiam non dicitur de suprema, infima, et tiam non dicitur de suprema, infima, et

De diffinitione hierarchiæ in speciali. media: unde potentior est in superiori, De diffinitione hierarchiæ in speciali. media: unde potentior est in superiori,

SECUNDO, Quæritur de speciali divisio- SECUNDO, Quæritur de speciali divisio- ne angelicæ hierarchiæ quæ inducta est ne angelicæ hierarchiæ quæ inducta est paulo ante et de qua Dionysius in Co- paulo ante et de qua Dionysius in Co- lesti hierarchia dicit sic: « Omnis theo- lesti hierarchia dicit sic: « Omnis theo- logia coelestes essentias novem esse vo- logia coelestes essentias novem esse vo- cavit '. » cavit '. »

Circa quam divisionem quæruntur Circa quam divisionem quæruntur tria quorum primum est, Cujus naturæ tria quorum primum est, Cujus naturæ sit ista divisio ? sit ista divisio ?

Secundum, De sufficientia divisionis. Secundum, De sufficientia divisionis. Tertium, De ordine dividentium et Tertium, De ordine dividentium et

divisi. divisi.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Cujus naturæ sit ista divisio' ? Cujus naturæ sit ista divisio' ?

Ad primum objicitur sic : Ad primum objicitur sic :

Dicit Boetius in libro Divisionum, Dicit Boetius in libro Divisionum, quod multiplex est divisio. Est divisio quod multiplex est divisio. Est divisio vocis in significationes, et est divisio vocis in significationes, et est divisio totius universalis in species sive partes, totius universalis in species sive partes, et est divisio totius integralis in suas et est divisio totius integralis in suas partes. partes.

Quæratur ergo, cujusmodi sit ista di- Quæratur ergo, cujusmodi sit ista di- visio quando dicitur, Hierarchia alia su- visio quando dicitur, Hierarchia alia su- perior, alia inferior, alia media ? perior, alia inferior, alia media ?

Constat enim, quod non est vocis in Constat enim, quod non est vocis in significationes hierarchia enim per significationes hierarchia enim per

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 6. cap. 6.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 2 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de

quam in media, vel in infima. Nec potest quam in media, vel in infima. Nec potest esse totius integralis in partes: quia esse totius integralis in partes: quia totum integrale non prædicatur de aliqua totum integrale non prædicatur de aliqua parte sua: domus enim nec est paries, parte sua: domus enim nec est paries, nec fundamentum, neque tectum : sed nec fundamentum, neque tectum : sed hierarchia est tam in suprema, quam hierarchia est tam in suprema, quam media, et quam infima, et prædicatur de media, et quam infima, et prædicatur de eis secundum completam sui rationem. eis secundum completam sui rationem. Nec potest dici, quod sit divisio acciden- Nec potest dici, quod sit divisio acciden- tis in subjecta: sicut album dividitur in tis in subjecta: sicut album dividitur in nivem, et cygnum quia sic hierarchia nivem, et cygnum quia sic hierarchia per accidens diceretur de suprema, me- per accidens diceretur de suprema, me- dia, et infima, quod falsum est. Nec dia, et infima, quod falsum est. Nec potest dici, quod sit accidentis in acci- potest dici, quod sit accidentis in acci- dentia quia hierarchia nec in communi dentia quia hierarchia nec in communi est accidens, nec partes ejus sunt acci- est accidens, nec partes ejus sunt acci- dentia. Et cum non sint plures modi dentia. Et cum non sint plures modi divisionum secundum artem, et ista divisionum secundum artem, et ista divisio nulla illarum sit, videtur non esse divisio nulla illarum sit, videtur non esse artificialis divisio. artificialis divisio.

Si forte dicatur, quod est totius pote- Si forte dicatur, quod est totius pote- stativi sicut regnum quod dividitur in stativi sicut regnum quod dividitur in ducatum, et præsidatum, et in præfectu- ducatum, et præsidatum, et in præfectu- ram. CONTRA: In partibus totius potesta- ram. CONTRA: In partibus totius potesta- tivi sic est, quod in sequenti parte secun- tivi sic est, quod in sequenti parte secun- dum eminentiam est prima: quia dicunt dum eminentiam est prima: quia dicunt Dionysius et Boetius, quod quidquid Dionysius et Boetius, quod quidquid potest potentia inferior, potest superior potest potentia inferior, potest superior excellenter et eminenter, sed non con- excellenter et eminenter, sed non con- vertitur secundum hoc ergo quidquid vertitur secundum hoc ergo quidquid potest prima hierarchia, potest media et potest prima hierarchia, potest media et inferior excellenter et eminenter: quod inferior excellenter et eminenter: quod falsum est. falsum est.

SOLUTIO. Dicendum, quod hæc divisio SOLUTIO. Dicendum, quod hæc divisio est totius potestativi in partes potestati- est totius potestativi in partes potestati- vas. Unde concedendum est, quod non vas. Unde concedendum est, quod non est vocis in significationes, nec totius est vocis in significationes, nec totius

Creaturis, Tract. IV, Quæst. 36, Art. 2, Part. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 36, Art. 2, Part. 1. Tom. XXXIV novæ editionis nostræ. 1. Tom. XXXIV novæ editionis nostræ.

Solutio. Solutio.

420 420

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

universalis in subjectivas partes, nec universalis in subjectivas partes, nec totius integralis in partes integrales, nec totius integralis in partes integrales, nec accidentis in subjecta, nec accidentis in accidentis in subjecta, nec accidentis in accidentia, sicut probatum est, sed est accidentia, sicut probatum est, sed est totius potestativi in suas partes. totius potestativi in suas partes.

: :

Ad objectum contra, dicendum quod Ad objectum contra, dicendum quod dictum Dionysii et Boetii verum est et dictum Dionysii et Boetii verum est et generaliter sed male accipit ordinem generaliter sed male accipit ordinem potestatum potestas enim ponitur in potestatum potestas enim ponitur in minimo sui, et proficit in medio, et com- minimo sui, et proficit in medio, et com- pletur in maximo. Unde sic deberet in- pletur in maximo. Unde sic deberet in- ferre ergo quidquid potest infima hie- ferre ergo quidquid potest infima hie- rarchia, possunt media et suprema rarchia, possunt media et suprema excellenter et eminenter et hoc verum excellenter et eminenter et hoc verum

est. est.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De sufficientia hujus divisionis 1. De sufficientia hujus divisionis 1.

altioris intellectus fastigio, judicii libera altioris intellectus fastigio, judicii libera resultatio distributa. Dicunt etiam isti, resultatio distributa. Dicunt etiam isti, quod in definitione epiphaniæ ponitur, quod in definitione epiphaniæ ponitur, Incalescentis affectionis incendio, propter Incalescentis affectionis incendio, propter Seraphin, qui interpretatur totus ardens, Seraphin, qui interpretatur totus ardens, vel totus incendens. Altioris intellectus vel totus incendens. Altioris intellectus fastigio, ponitur propter Cherubin, qui fastigio, ponitur propter Cherubin, qui interpretatur plenitudo scientiæ. Judicii interpretatur plenitudo scientiæ. Judicii libera, propter Thronos, du quibus dicit libera, propter Thronos, du quibus dicit Gregorius, quod in eis Dominus sedet, et Gregorius, quod in eis Dominus sedet, et judicia sua decernit. judicia sua decernit.

Hyperphaniam sic definiunt: Hyper- Hyperphaniam sic definiunt: Hyper- phania est divina illuminatio sui parti- phania est divina illuminatio sui parti- ceps interscalari reverentia insigniens, ceps interscalari reverentia insigniens, usum dominandi edocens, arcensque usum dominandi edocens, arcensque contrarium. In definitione autem hyper- contrarium. In definitione autem hyper- phaniæ dicunt, quod divina illuminatio phaniæ dicunt, quod divina illuminatio sui particeps interscalari reverentia in- sui particeps interscalari reverentia in- signiens, ponitur propter Principatus, signiens, ponitur propter Principatus, quorum, ut dicunt, est interscalarem quorum, ut dicunt, est interscalarem reverentiam docere, ut unicuique secun- reverentiam docere, ut unicuique secun- dum suum gradum reverentia exhibea- dum suum gradum reverentia exhibea- tur. Usum dominandi edocens, ponitur tur. Usum dominandi edocens, ponitur propter Dominationes, quorum, ut di- propter Dominationes, quorum, ut di- cunt, est docere usum dominandi. Ar- cunt, est docere usum dominandi. Ar- censque contrarium, dicunt quod ponitur censque contrarium, dicunt quod ponitur propter Potestates: Potestatum enim est propter Potestates: Potestatum enim est

Secundo, Quæritur de sufficientia hujus arcere contrarias potestates, ne tantum Secundo, Quæritur de sufficientia hujus arcere contrarias potestates, ne tantum divisionis. divisionis.

noceant, quantum nocere vellent, ut dicit noceant, quantum nocere vellent, ut dicit

Et ut quæstio melius intelligatur, po- Gregorius. Et ut quæstio melius intelligatur, po- Gregorius. namus divisiones. namus divisiones.

Dicit autem Magister in libro II Sen- Dicit autem Magister in libro II Sen- tentiarum, dist. IX, cap. Post prædicta, tentiarum, dist. IX, cap. Post prædicta, quod sunt tres hierarchiæ, et quælibet quod sunt tres hierarchiæ, et quælibet habet tres ordines. Et tres superiores habet tres ordines. Et tres superiores sunt Seraphin, Cherubin, Throni. Tres sunt Seraphin, Cherubin, Throni. Tres mediæ sunt Dominationes, Principatus, mediæ sunt Dominationes, Principatus, et Potestates. Inferiores sunt Virtutes, et Potestates. Inferiores sunt Virtutes, Archangeli, et Angeli. Propter quod Archangeli, et Angeli. Propter quod antiqui Præpositivus et Gulielmus An- antiqui Præpositivus et Gulielmus An- tisidorensis tres dixerunt hierarchias tisidorensis tres dixerunt hierarchias esse, scilicet epiphaniam, hyperphaniam, esse, scilicet epiphaniam, hyperphaniam, et hypophaniam. et hypophaniam.

est est

Epiphaniam sic definiunt: Epiphania Epiphaniam sic definiunt: Epiphania incalescentis affectionis incendio, incalescentis affectionis incendio,

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. IX Art. 2. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. IX Art. 2. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summæ de novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summæ de

Hypophaniam sic definiunt Hypo- Hypophaniam sic definiunt Hypo- phania est divinum participium naturæ phania est divinum participium naturæ legibus occurrens, secreta revelans se- legibus occurrens, secreta revelans se- cundum discretam participationem. Et cundum discretam participationem. Et dicunt, quod naturæ legibus occurrens, dicunt, quod naturæ legibus occurrens, dicitur propter Virtutes, quarum (ut dicit dicitur propter Virtutes, quarum (ut dicit Gregorius) est miracula facere, quæ fiunt Gregorius) est miracula facere, quæ fiunt contra leges naturæ. Secreta revelans contra leges naturæ. Secreta revelans secundum discretam participationem, secundum discretam participationem, dicunt quod dicitur propter Archangelos dicunt quod dicitur propter Archangelos et Angelos, quorum est secreta annun- et Angelos, quorum est secreta annun- tiare ita quod Archangeli majora, An- tiare ita quod Archangeli majora, An- geli vero minora nuntiant, ut dicit Gre- geli vero minora nuntiant, ut dicit Gre- gorius. gorius.

Aliam divisionem ponit Dionysius in Aliam divisionem ponit Dionysius in

Creaturis, Tract IV, Quæst. 36, Art. 2, part. 2. Creaturis, Tract IV, Quæst. 36, Art. 2, part. 2. Tom. XXXIV. Tom. XXXIV.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38.

libro de Coelesti hierarchia, ubi sic dicit: libro de Coelesti hierarchia, ubi sic dicit:

<< Divinus noster perfector (hoc est, Pau- << Divinus noster perfector (hoc est, Pau- lus vel lerotheus) in tres segregat ternas lus vel lerotheus) in tres segregat ternas dispositiones. Et primam quidem esse dispositiones. Et primam quidem esse dicit circa Deum existentem, semper et dicit circa Deum existentem, semper et attente ipsi et ante alias immediate uniri attente ipsi et ante alias immediate uniri traditam. Sanctissimos enim Thronos et traditam. Sanctissimos enim Thronos et oculosos et pennosos ordines Cherubin oculosos et pennosos ordines Cherubin Hebræorum voce et Seraphin nominatos, Hebræorum voce et Seraphin nominatos, secundum omnibus superpositam propin- secundum omnibus superpositam propin- quitatem circa Deum immediate collo- quitatem circa Deum immediate collo- cari, divinorum ait tradere eloquiorum cari, divinorum ait tradere eloquiorum manifestationem. Trinum ergo hunc or- manifestationem. Trinum ergo hunc or- natum quasi unam et æque ordinatam et natum quasi unam et æque ordinatam et vere primam hierarchiam gloriosus no- vere primam hierarchiam gloriosus no- ster Magister ait (Paulus vel Ierotheus) ster Magister ait (Paulus vel Ierotheus) qua non est alia deiformior, et per se qua non est alia deiformior, et per se præoperantibus divinitatis illuminationi- præoperantibus divinitatis illuminationi- bus immediate intentior. Secundum vero bus immediate intentior. Secundum vero esse ait ex Potestatibus et Dominationi- esse ait ex Potestatibus et Dominationi- bus et Virtutibus completam. Et ternarum bus et Virtutibus completam. Et ternarum novissime coelestium hierarchiarum An- novissime coelestium hierarchiarum An- gelorum et Archangelorum et Principa- gelorum et Archangelorum et Principa- tuum dispositionem ¹. » tuum dispositionem ¹. »

Quæritur ergo de sufficientia harum Quæritur ergo de sufficientia harum divisionum. divisionum.

Videtur enim, quod multo plures de- Videtur enim, quod multo plures de- beant esse: quia beant esse: quia

1. Si una accipiatur penes immediate 1. Si una accipiatur penes immediate converti in Deum, scilicet prima : et alte- converti in Deum, scilicet prima : et alte- ra penes converti super hominem, scili- ra penes converti super hominem, scili- cet tertia: media accipitur penes converti cet tertia: media accipitur penes converti super mediam naturam, hoc est, super super mediam naturam, hoc est, super Angelum media autem sunt multa se- Angelum media autem sunt multa se- cundum novem ordines: ergo videtur, cundum novem ordines: ergo videtur, quod mediæ hierarchiæ sunt multæ. quod mediæ hierarchiæ sunt multæ.

2. Adhuc, In Celesti hierarchia dicit 2. Adhuc, In Celesti hierarchia dicit Dionysius sic: « Secundum seipsum Dionysius sic: « Secundum seipsum uniusquisque et cœlestis et humanus ani- uniusquisque et cœlestis et humanus ani- mus, speciales habet et primas et medias mus, speciales habet et primas et medias et ultimas ordinationes, et virtutes 2. » et ultimas ordinationes, et virtutes 2. » Ergo videtur, quod secundum quemli- Ergo videtur, quod secundum quemli- bet angelorum, et secundum quamlibet bet angelorum, et secundum quamlibet animam sit dispositio hierarchiæ : et sic animam sit dispositio hierarchiæ : et sic multæ erunt hierarchiæ, et quasi infini- multæ erunt hierarchiæ, et quasi infini-

tæ. tæ.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 6. 6.

cap. cap.

421 421

3. Adhuc, Videtur quod non debeant 3. Adhuc, Videtur quod non debeant esse nisi duæ. Etenim, Daniel. VII, 10, di- esse nisi duæ. Etenim, Daniel. VII, 10, di- viduntur Angeli in duos ordines sacri viduntur Angeli in duos ordines sacri principatus, qui est hierarchia. Dicit enim principatus, qui est hierarchia. Dicit enim sic Millia millium ministrabant ei, et sic Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant decies millies centena millia assistebant ei. Cum ergo sacer principatus Angelo- ei. Cum ergo sacer principatus Angelo- rum non sit nisi penes assistere, vel mi- rum non sit nisi penes assistere, vel mi- nistrare, videtur quod non sint nisi duæ nistrare, videtur quod non sint nisi duæ hierarchiæ: una penes assistere, et alia hierarchiæ: una penes assistere, et alia penes ministrare. penes ministrare.

4. Si forte dicat aliquis, quod tria sunt 4. Si forte dicat aliquis, quod tria sunt de essentia hierarchiæ, scilicet ordo, de essentia hierarchiæ, scilicet ordo, scientia, et actio et penes hæc tria tres scientia, et actio et penes hæc tria tres accipiuntur hierarchiæ. Hoc stare non accipiuntur hierarchiæ. Hoc stare non potest: quia secundum hoc tres ordines potest: quia secundum hoc tres ordines primæ hierarchiæ ab ordine denominari primæ hierarchiæ ab ordine denominari deberent et hoc falsum est, quia nullus deberent et hoc falsum est, quia nullus eorum denominatur ab ordine. Simili- eorum denominatur ab ordine. Simili- ter tres mediæ hierarchiæ denominari ter tres mediæ hierarchiæ denominari deberent a scientia: quod falsum est, deberent a scientia: quod falsum est, cum omnes denominentur a potestate. Et cum omnes denominentur a potestate. Et similiter tres infimæ hierarchiæ deberent similiter tres infimæ hierarchiæ deberent denominari ab actione: quod iterum fal- denominari ab actione: quod iterum fal- sum est, Principatus enim non denomi- sum est, Principatus enim non denomi- nantur ab actione, nec Archangeli, nec nantur ab actione, nec Archangeli, nec etiam Angeli. etiam Angeli.

5. Adhuc, Ordo, scientia, et actio 5. Adhuc, Ordo, scientia, et actio omni hierarchia sunt communia: sed omni hierarchia sunt communia: sed nihil distinguitur per commune, nihil distinguitur per commune, sed per sed per proprium : ergo distinctio hierarchiæ proprium : ergo distinctio hierarchiæ non est penes ordinem, scientiam, et non est penes ordinem, scientiam, et actionem. actionem.

6. Si forte aliquis dicat, quod tres 6. Si forte aliquis dicat, quod tres sunt actus hierarchici, purgare scilicet, sunt actus hierarchici, purgare scilicet, illuminare, et perficere: et penes hos est illuminare, et perficere: et penes hos est distinctio hierarchiæ in tria. Per eam- distinctio hierarchiæ in tria. Per eam- dem rationem stare non potest: illi enim dem rationem stare non potest: illi enim actus communes sunt omni hierarchiæ: actus communes sunt omni hierarchiæ: per commune autem nihil distinguitur, per commune autem nihil distinguitur, nec ad proprias species, nec ad proprias nec ad proprias species, nec ad proprias substantias. substantias.

7. Ad hoc dixerunt quidam, quod tres 7. Ad hoc dixerunt quidam, quod tres sunt termini ad quos convertuntur An- sunt termini ad quos convertuntur An- geli secundum illuminationem : ad geli secundum illuminationem : ad Deum enim convertuntur secundum il- Deum enim convertuntur secundum il-

2 IDEM, Ibidem, cap. 10. 2 IDEM, Ibidem, cap. 10.

Solutio. Solutio.

422 422

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

luminationis acceptionem ad Angelum, luminationis acceptionem ad Angelum, secundum illuminationem et acceptio- secundum illuminationem et acceptio- nem et transfusionem : a quibusdam nem et transfusionem : a quibusdam enim accipiunt illuminationes quidam enim accipiunt illuminationes quidam Angeli, et in quosdam transfundunt eas. Angeli, et in quosdam transfundunt eas. Ad hominem autem convertuntur se- Ad hominem autem convertuntur se- cundum illuminationis transfusionem. cundum illuminationis transfusionem. Et penes hoc tres dicunt distingui hie- Et penes hoc tres dicunt distingui hie- rarchias. CONTRA: Magister Hugo de rarchias. CONTRA: Magister Hugo de sancto Victore in Commento super cœ- sancto Victore in Commento super cœ- lestem hierarchiam dicit sic : « In eo quod lestem hierarchiam dicit sic : « In eo quod Angeli illuminantur, fiunt gratiæ parti- Angeli illuminantur, fiunt gratiæ parti- cipes in eo vero quod illuminant, effi- cipes in eo vero quod illuminant, effi- ciuntur potestatis consortes et constat ciuntur potestatis consortes et constat ex his duobus omnis hierarchia. Si ergo ex his duobus omnis hierarchia. Si ergo hoc est commune omni hierarchiæ et ac- hoc est commune omni hierarchiæ et ac- cipere illuminationes et dare, nulla in cipere illuminationes et dare, nulla in propria specie et esse potest distingui per propria specie et esse potest distingui per illa. illa.

SOLUTIO. Dicendum, quod proprie di- SOLUTIO. Dicendum, quod proprie di- stinctio hierarchiarum accipitur penes stinctio hierarchiarum accipitur penes duo, scilicet penes simplicitatem et sub- duo, scilicet penes simplicitatem et sub- tilitatem et divinitatem luminis, quod est tilitatem et divinitatem luminis, quod est in illuminatione et penes analogiam in illuminatione et penes analogiam intelligentiæ angelicæ ad tales illumina- intelligentiæ angelicæ ad tales illumina- tiones. tiones.

Quod ut melius intelligatur, accipien- Quod ut melius intelligatur, accipien- dum est ex eo quod dicitur in libro de dum est ex eo quod dicitur in libro de Causis. Ibi enim dicitur, quod bonitates Causis. Ibi enim dicitur, quod bonitates quæ sunt in causa prima, in ea puritate quæ sunt in causa prima, in ea puritate et nobilitate qua sunt in causa prima, et nobilitate qua sunt in causa prima, non sunt perceptibiles ab aliqua causa- non sunt perceptibiles ab aliqua causa- rum secundarum intelligentiarum ta- rum secundarum intelligentiarum ta- men perspicacius et nobilius et simpli- men perspicacius et nobilius et simpli- cius percipiuntur ab intelligentia primi cius percipiuntur ab intelligentia primi ordinis, quam ab intelligentia secundi ordinis, quam ab intelligentia secundi ordinis vel tertii, et sic deinceps. Ita di- ordinis vel tertii, et sic deinceps. Ita di- cimus, quod cum Angelus per intelle- cimus, quod cum Angelus per intelle- ctum medius sit inter lumen Verbi et ctum medius sit inter lumen Verbi et rationalem animam, habet se in analo- rationalem animam, habet se in analo- gia medii ad utrumque extremorum : gia medii ad utrumque extremorum : medium enim aliquo modo contingit medium enim aliquo modo contingit utrumque extremorum. Unde illi Angeli utrumque extremorum. Unde illi Angeli qui se habent in essentiæ simplicitate et qui se habent in essentiæ simplicitate et intelligentiæ perspicacitate ad illumina- intelligentiæ perspicacitate ad illumina- tiones divinas percipiendas in ea puritate tiones divinas percipiendas in ea puritate

et nobilitate qua major sub Deo nequit et nobilitate qua major sub Deo nequit intelligi, ad illuminationes divinas et intelligi, ad illuminationes divinas et Verbi prima relatione habent se, et sunt Verbi prima relatione habent se, et sunt de prima hierarchia. Illi vero qui se- de prima hierarchia. Illi vero qui se- cunda relatione habent se ad divinas cunda relatione habent se ad divinas illuminationes easdem secundum pro- illuminationes easdem secundum pro- portionem puritatis, qua receptæ sunt in portionem puritatis, qua receptæ sunt in intelligentia angelica, habent se secunda intelligentia angelica, habent se secunda relatione ad illuminationes, et sunt de relatione ad illuminationes, et sunt de media hierarchia. Illi vero qui se habent media hierarchia. Illi vero qui se habent secundum secundum ad easdem illuminationes ad easdem illuminationes quod transfusibiles sunt in rationalem quod transfusibiles sunt in rationalem animam, cujus intellectus conjunctus est animam, cujus intellectus conjunctus est continuo et tempori, tertia relatione ha- continuo et tempori, tertia relatione ha- bent se ad illuminationes divinas, et sunt bent se ad illuminationes divinas, et sunt de infima hierarchia. Et sic penes tripli- de infima hierarchia. Et sic penes tripli- cem proportionem intellectus angelici ad cem proportionem intellectus angelici ad illuminationes divinas, distinguuntur tres illuminationes divinas, distinguuntur tres

hierarchiæ. hierarchiæ.

Quod autem hoc verum sit, probatur Quod autem hoc verum sit, probatur per ea quæ dicit Dionysius unicuique per ea quæ dicit Dionysius unicuique hierarchiæ esse propria. De prima enim. hierarchiæ esse propria. De prima enim. dicit in libro de Colesti hierarchia¹, sic: dicit in libro de Colesti hierarchia¹, sic: << Prima coelestium essentiarum disposi- << Prima coelestium essentiarum disposi- tio in circuitu Dei, et circa Deum imme- tio in circuitu Dei, et circa Deum imme- diate stans, et simpliciter et incessanter diate stans, et simpliciter et incessanter circumiens æternam ejus scientiam se- circumiens æternam ejus scientiam se- cundum excellentissimam quantum in cundum excellentissimam quantum in Angelis semper mobilem collocatio- Angelis semper mobilem collocatio- nem. » Et hujus proprietates subdit sex: nem. » Et hujus proprietates subdit sex: « Prima est, quod multas et beatas vi- « Prima est, quod multas et beatas vi- det contemplationes. Secunda est, quod det contemplationes. Secunda est, quod illuminata simplos et immediate fulgores illuminata simplos et immediate fulgores accipit, a Deo. Tertia est, quod divino accipit, a Deo. Tertia est, quod divino alimento repleta est. Quarta est, quod alimento repleta est. Quarta est, quod multa et primo data fusione, solaque do- multa et primo data fusione, solaque do- mestica et vivifica divinæ refectionis uni- mestica et vivifica divinæ refectionis uni- tate repletur. Quinta est, quod multa tate repletur. Quinta est, quod multa communione Dei et cooperatione digna communione Dei et cooperatione digna effecta est in similitudine ad Deum bo- effecta est in similitudine ad Deum bo- narum habitudinum et actionum. Sexta narum habitudinum et actionum. Sexta est, quod multa divinorum superposite, est, quod multa divinorum superposite, hoc est, eminenter, est cognoscens, et hoc est, eminenter, est cognoscens, et divinæ scientiæ et cognitionis in partici- divinæ scientiæ et cognitionis in partici- patione secundum quod fas est facta, hoc patione secundum quod fas est facta, hoc est, secundum quod possibile est sibi, est, secundum quod possibile est sibi, secundum analogiam simplicitatis essen- secundum analogiam simplicitatis essen-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Cœlesti hierarchia, cap. 7. 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Cœlesti hierarchia, cap. 7.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38.

tiæ et perspicacitatis intelligentiæ dispo- tiæ et perspicacitatis intelligentiæ dispo- nitur ad primas et supremas illumina- nitur ad primas et supremas illumina- tiones immediate a Deo fluentes. » Pro- tiones immediate a Deo fluentes. » Pro- pter quod dicit, quod incessanter cho- pter quod dicit, quod incessanter cho- rum ducit circa illas, et circumit eas. rum ducit circa illas, et circumit eas. Quod exponens beatus Maximus in Com- Quod exponens beatus Maximus in Com- mento dicit sic, quod « secunda primis mento dicit sic, quod « secunda primis uniuntur: sed distant ab eis essentiali- uniuntur: sed distant ab eis essentiali- ter, et intelligendo se, intelligunt id a ter, et intelligendo se, intelligunt id a quo sunt et a quo eluxerunt et quod quo sunt et a quo eluxerunt et quod sic secundum naturam singulis intel- sic secundum naturam singulis intel- lectibus Angelorum est impetus desiderii lectibus Angelorum est impetus desiderii ad Deum tendens, et circa eum veluti ad Deum tendens, et circa eum veluti circa centrum circularis chorus, ut cir- circa centrum circularis chorus, ut cir- culi circa signum et centrum a quo sta- culi circa signum et centrum a quo sta- tutum est. Etenim secundum etiam tutum est. Etenim secundum etiam naturalem necessitatem unumquodque naturalem necessitatem unumquodque eorum quæ sunt circa Deum, choros du- eorum quæ sunt circa Deum, choros du- cit, sive choro tripudiat, illud esse quod cit, sive choro tripudiat, illud esse quod est auctoris affectans. » Sensus est, est auctoris affectans. » Sensus est, quod prima hierarchia circa Deum im- quod prima hierarchia circa Deum im- mediate disponitur, quamvis per essen- mediate disponitur, quamvis per essen- tiam ei non uniatur, sicut circumferentia tiam ei non uniatur, sicut circumferentia numquam unitur centro, quamvis æquali numquam unitur centro, quamvis æquali distantia semper circumeat ipsum. Ita distantia semper circumeat ipsum. Ita Angeli primæ hierarchiæ tota mentis in- Angeli primæ hierarchiæ tota mentis in- tentione semper extendunt se in Deum, tentione semper extendunt se in Deum, ut illuminationes divinas ea puritate ut illuminationes divinas ea puritate qua in Deo sunt, percipiant secundum qua in Deo sunt, percipiant secundum quod possibile est eis, et in illis feliciter quod possibile est eis, et in illis feliciter gaudeant et delectentur. Et hæc extensio gaudeant et delectentur. Et hæc extensio eorum circa divinas illuminationes, vo- eorum circa divinas illuminationes, vo- catur circularis motus eorum et chorus catur circularis motus eorum et chorus et tripudium quod ducunt circa Deum. et tripudium quod ducunt circa Deum.

Proprietates autem secundæ hierar- Proprietates autem secundæ hierar- chiæ ponit Dionysius in capite octavo ¹, chiæ ponit Dionysius in capite octavo ¹, sic «Secunda hierarchia has habens sic «Secunda hierarchia has habens proprietates deiformes, purgatur quidem proprietates deiformes, purgatur quidem et illuminatur et perficitur, quemadmo- et illuminatur et perficitur, quemadmo- dum dictum est, a divinis illuminationi- dum dictum est, a divinis illuminationi- bus inditis sibi secundo per primam hie- bus inditis sibi secundo per primam hie- rarchicam dispositionem, et per mediam rarchicam dispositionem, et per mediam illam secunda manifestatione delatis. » illam secunda manifestatione delatis. » Sensus est, quod secunda hierarchia ac- Sensus est, quod secunda hierarchia ac- cipitur per analogiam perspicacitatis in. cipitur per analogiam perspicacitatis in. telligentiæ ad illuminationes divinas, telligentiæ ad illuminationes divinas,

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 8. cap. 8.

423 423

non prima manifestatione ad ipsos Ange- non prima manifestatione ad ipsos Ange- los secundæ hierarchiæ delatas, sed per los secundæ hierarchiæ delatas, sed per primam. Secunda enim hierarchia non primam. Secunda enim hierarchia non immediate a Deo purgatur, illuminatur, immediate a Deo purgatur, illuminatur, et perficitur. Et per hoc patet, quod per et perficitur. Et per hoc patet, quod per analogiam secundæ proportionis ad illu- analogiam secundæ proportionis ad illu- minationes divinas constituitur secunda minationes divinas constituitur secunda hierarchia. hierarchia.

Tertiæ hierarchiæ proprietates ponit Tertiæ hierarchiæ proprietates ponit Dionysius 2, sic dicens : « Ipsi Angeli, Dionysius 2, sic dicens : « Ipsi Angeli, sicut prædiximus, completive consum- sicut prædiximus, completive consum- mant omnes coelestium animorum dispo- mant omnes coelestium animorum dispo- sitiones secundum quod consumman- sitiones secundum quod consumman- dum est. Quippe in coelestibus essentiis dum est. Quippe in coelestibus essentiis habentes angelicam proprietatem, et ma- habentes angelicam proprietatem, et ma- gis apud nos Angeli quam priores aptius gis apud nos Angeli quam priores aptius nominati, quantum circa quod mani- nominati, quantum circa quod mani- festius est ipsis hierarchia. » Sensus est, festius est ipsis hierarchia. » Sensus est, quod infima hierarchia constituitur pro- quod infima hierarchia constituitur pro- portione perspicacitatis intelligentiæ ad portione perspicacitatis intelligentiæ ad illuminationes nobis proportionabiles et illuminationes nobis proportionabiles et manifestatas et ideo complet hierar- manifestatas et ideo complet hierar- chiæ dispositionem, quia nullæ sunt in- chiæ dispositionem, quia nullæ sunt in- feriores illuminationes, ad quas intel- feriores illuminationes, ad quas intel- lectus angelicus proportionari ha- lectus angelicus proportionari ha- beat. beat.

Hoc autem Dionysius probat per Bi- Hoc autem Dionysius probat per Bi- bliam, Zachar. 1, 8 et seq., et Daniel. x, bliam, Zachar. 1, 8 et seq., et Daniel. x, 4 et seq. Dicit enim, quod imperium 4 et seq. Dicit enim, quod imperium Dei ad Angelum et locutio significat il- Dei ad Angelum et locutio significat il- luminationem primæ proportionis im- luminationem primæ proportionis im- mediate a Deo in primam hierarchiam mediate a Deo in primam hierarchiam descendentis. Et inducit hoc quod habe- descendentis. Et inducit hoc quod habe- tur, Isa. LXII, 1 et seq., ubi per seip- tur, Isa. LXII, 1 et seq., ubi per seip- sum Filius Dei Angelos quærentes : Quis sum Filius Dei Angelos quærentes : Quis est iste, qui venit de Edom, tinctis vesti- est iste, qui venit de Edom, tinctis vesti- bus de Bosra? illuminavit dicens: Ego bus de Bosra? illuminavit dicens: Ego qui loquor justitiam, et propugnator qui loquor justitiam, et propugnator sum ad salvandum. Et ibidem, y. 2 : sum ad salvandum. Et ibidem, y. 2 : Quare rubrum est indumentum tuum? Quare rubrum est indumentum tuum? Et sic quærentes iterum per seipsum il- Et sic quærentes iterum per seipsum il- luminavit dicens, y. 3: Torcular calcavi luminavit dicens, y. 3: Torcular calcavi solus, et de gentibus non est vir me- solus, et de gentibus non est vir me-

сит. сит.

Dispositionem vero secundæ hierar- Dispositionem vero secundæ hierar- chiæ probat per illud quod Zachar. 1, 12, chiæ probat per illud quod Zachar. 1, 12,

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 9. cap. 9.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

424 424

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicitur, quod Angelus clamavit ad alte- dicitur, quod Angelus clamavit ad alte- rum Angelum. Et per id quod dicitur, rum Angelum. Et per id quod dicitur, Daniel. v, 16, quod unus superior An- Daniel. v, 16, quod unus superior An- gelus dixit Gabrieli: Gabriel, fac intel- gelus dixit Gabrieli: Gabriel, fac intel- ligere istam visionem. Dicit enim, quod ligere istam visionem. Dicit enim, quod clamor qui longe sonat, significat illu- clamor qui longe sonat, significat illu- minationem distantem a primo illumi- minationem distantem a primo illumi- natore, et per alium sicut per medium natore, et per alium sicut per medium

delatam. delatam.

Tertiæ vero hierarchiæ dispositionem Tertiæ vero hierarchiæ dispositionem dicit significari, Zachar. 1, 14, ubi dici- dicit significari, Zachar. 1, 14, ubi dici- tur Angelus qui loquebatur in me : tur Angelus qui loquebatur in me : ubi significatur illuminatio descendens ubi significatur illuminatio descendens ab Angelo in hominem, quod proprie est ab Angelo in hominem, quod proprie est tertiæ hierarchiæ. tertiæ hierarchiæ.

Unde quia Theologi, hoc est, Auctores Unde quia Theologi, hoc est, Auctores sacræ Scripturæ, Prophetæ scilicet, et sacræ Scripturæ, Prophetæ scilicet, et Apostoli sic loquuntur de illumination:- Apostoli sic loquuntur de illumination:- bus, dicit eos per hoc significare tripli- bus, dicit eos per hoc significare tripli- cem hierarchiam Angelorum. cem hierarchiam Angelorum.

Per hoc patet, quod sufficiens est di- Per hoc patet, quod sufficiens est di- visio in supremam, mediam, et infimam visio in supremam, mediam, et infimam hierarchiam eo quod illuminationes a hierarchiam eo quod illuminationes a Deo descendentes, in ista triplici sunt Deo descendentes, in ista triplici sunt proportione, et non in pluribus. proportione, et non in pluribus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet media multa sint in numero, tamen in media multa sint in numero, tamen in ratione medii et forma non sunt nisi ratione medii et forma non sunt nisi unum et ideo proportio illuminationis unum et ideo proportio illuminationis ad mediam hierarchiam una est specie ad mediam hierarchiam una est specie et ratione, penes quam accipitur media et ratione, penes quam accipitur media hierarchia et ideo media non est nisi hierarchia et ideo media non est nisi

una. una.

Ad aliud dicendum, quod Dionysius Ad aliud dicendum, quod Dionysius non intendit, quod secundum quemlibet non intendit, quod secundum quemlibet Angelum et secundum quamlibet ani- Angelum et secundum quamlibet ani- mam sit hierarchia, sed quod quilibet mam sit hierarchia, sed quod quilibet Angelus et quilibet anima secundum Angelus et quilibet anima secundum proportionem capacitatis suæ, aliquando proportionem capacitatis suæ, aliquando altiori, aliquando media, aliquando in- altiori, aliquando media, aliquando in- feriori illuminatione perficiatur et vir- feriori illuminatione perficiatur et vir- tute. tute.

AD ALIUD dicendum, quod hierarchiæ AD ALIUD dicendum, quod hierarchiæ non sumuntur penes assistere et mi- non sumuntur penes assistere et mi- nistrare sed obsequia Angelorum acci- nistrare sed obsequia Angelorum acci- piuntur penes illa, quidam enim obse- piuntur penes illa, quidam enim obse- quuntur assistendo, quidam ministran- quuntur assistendo, quidam ministran-

1 Cf. Supra, Tract. IX, Quæst. 34. 1 Cf. Supra, Tract. IX, Quæst. 34.

do. Sed distinctiones hierarchiarum ac- do. Sed distinctiones hierarchiarum ac- cipiuntur penes proportionem contem- cipiuntur penes proportionem contem- plativæ virtutis ad triplicem illumina- plativæ virtutis ad triplicem illumina- tionem, ut dictum est. tionem, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod illa assi- AD ALIUD dicendum, quod illa assi- gnatio sufficientiæ nulla est, sicut pro- gnatio sufficientiæ nulla est, sicut pro- batur objiciendo. batur objiciendo.

ET PER hoc patet solutio ad sequens : ET PER hoc patet solutio ad sequens : concedendum enim est quod probat ob- concedendum enim est quod probat ob- jectio. jectio.

SIMILITER dicendum est ad sequens : SIMILITER dicendum est ad sequens : quia penes hos tres actus non distin- quia penes hos tres actus non distin- guuntur tres hierarchiæ, sicut videtur guuntur tres hierarchiæ, sicut videtur probative objiciendo. probative objiciendo.

AD ALIUD dicendum, quod penes tres AD ALIUD dicendum, quod penes tres terminos non accipitur distinctio hie- terminos non accipitur distinctio hie- rarchiæ omnes enim convertuntur in rarchiæ omnes enim convertuntur in Deum per acceptionem illuminationis, Deum per acceptionem illuminationis, per quam, ut dicit Magister Hugo, effi- per quam, ut dicit Magister Hugo, effi- ciuntur gratiæ et luminis participes, et ciuntur gratiæ et luminis participes, et omnes transfundunt in inferiores vel per omnes transfundunt in inferiores vel per se, vel per alios, vel per quod efficiun- se, vel per alios, vel per quod efficiun- tur potestatis consortes. Et hoc jam suf- tur potestatis consortes. Et hoc jam suf-

ficienter determinatum est in tractatu de ficienter determinatum est in tractatu de missionibus Angelorum ¹. missionibus Angelorum ¹.

Id quod objicitur in contrarium, con- Id quod objicitur in contrarium, con- cedendum est, sicut dicit Magister Hugo cedendum est, sicut dicit Magister Hugo de sancto Victore. de sancto Victore.

Ad Ad

بلان بلان

Ad. 1 Ad. 1

Ad ( Ad (

Ad 7 Ad 7

nem pri- nem pri-

mam. mam.

Ad Hoc quod dicitur, quod prima hie- Ad divisio Ad Hoc quod dicitur, quod prima hie- Ad divisio rarchia dicitur epiphania, secunda hy- rarchia dicitur epiphania, secunda hy- perphania, tertia hypophania, et de defi- perphania, tertia hypophania, et de defi- nitionibus quas inducunt horum trium, nitionibus quas inducunt horum trium, dicendum quod verba ficta sunt quæ dicendum quod verba ficta sunt quæ Dionysius numquam dicit, nec per sen- Dionysius numquam dicit, nec per sen- sum, nec per verba. Thronis enim Dio- sum, nec per verba. Thronis enim Dio- nysius numquam attribuit libertatem ju- nysius numquam attribuit libertatem ju- dicii. Similiter, Principatus numquam dicii. Similiter, Principatus numquam posuit in secunda hierarchia, sed in ter- posuit in secunda hierarchia, sed in ter- tia. Unde verba illa tamquam ficta abji- tia. Unde verba illa tamquam ficta abji- cienda sunt. cienda sunt.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 38.

425 425

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De ordine dividentium et divisi¹. De ordine dividentium et divisi¹.

Tertio, Quæritur de ordine dividen- Tertio, Quæritur de ordine dividen- tium et divisi. tium et divisi.

Videtur enim, quod inter dividentia Videtur enim, quod inter dividentia nullus sit ordo quæcumque enim partes nullus sit ordo quæcumque enim partes subjectivæ aliquod totum dividunt, quod subjectivæ aliquod totum dividunt, quod secundum unam rationem prædicatur de secundum unam rationem prædicatur de ipsis, non secundum ordinem, sed coæ- ipsis, non secundum ordinem, sed coæ- quæva sunt in illo, sicut homo, asinus, quæva sunt in illo, sicut homo, asinus, et equus coæquæva sunt in animali. Hie- et equus coæquæva sunt in animali. Hie- rarchia secundum unam rationem prædi- rarchia secundum unam rationem prædi- catur de prima, secunda, et tertia, ut catur de prima, secunda, et tertia, ut Dionysius vult dicitur enim prima hie- Dionysius vult dicitur enim prima hie- rarchia secundum perfectam rationem rarchia secundum perfectam rationem hierarchiæ, et similiter secunda, et simi- hierarchiæ, et similiter secunda, et simi- liter tertia. Ergo tres hierarchiæ coæ- liter tertia. Ergo tres hierarchiæ coæ- quævæ sunt in hoc communi quod est quævæ sunt in hoc communi quod est hierarchia non ergo habent ordinem in hierarchia non ergo habent ordinem in illo communi. illo communi. ordinaba ordinaba

CONTRA Primum, secundum, ter- CONTRA Primum, secundum, ter- tium, nomina sunt ordinabilia, ut dicit tium, nomina sunt ordinabilia, ut dicit Priscianus. Dicitur autem prima hierar- Priscianus. Dicitur autem prima hierar- chia, secunda, tertia : similiter suprema, chia, secunda, tertia : similiter suprema, media, infima et non potest dici, quod media, infima et non potest dici, quod ordinem ponant hæc nomina, nisi in hoc ordinem ponant hæc nomina, nisi in hoc communi quod est hierarchia. Ergo or- communi quod est hierarchia. Ergo or- dinem ponunt in hoc communi quod est dinem ponunt in hoc communi quod est hierarchia. hierarchia.

: :

SOLUTIO. Dicendum, quod particula- SOLUTIO. Dicendum, quod particula- res hierarchiæ secundum ordinem par- res hierarchiæ secundum ordinem par- ticipant hoc commune quod est hierar- ticipant hoc commune quod est hierar- chia. Est enim hierarchia communis chia. Est enim hierarchia communis totum potestativum ad particulares hie- totum potestativum ad particulares hie- rarchias. In toto autem potestativo sic rarchias. In toto autem potestativo sic

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 36, Art 2, part. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 36, Art 2, part.

est, ut dicunt Dionysius et Boetius, quod est, ut dicunt Dionysius et Boetius, quod quidquid potest inferior potentia, potest quidquid potest inferior potentia, potest superior eminenter et excellenter, et non superior eminenter et excellenter, et non convertitur et sic est in hierarchiis, quia convertitur et sic est in hierarchiis, quia quidquid potest inferior, potest et media quidquid potest inferior, potest et media et suprema et quidquid potest media, et suprema et quidquid potest media, potest suprema, sed non convertitur : potest suprema, sed non convertitur : est enim inter eas ordo potestatis sive est enim inter eas ordo potestatis sive facultatis participandi illuminationes di- facultatis participandi illuminationes di- vinas, sicut in antehabitis in quæstione vinas, sicut in antehabitis in quæstione de divisione hierarchiæ dictum est. de divisione hierarchiæ dictum est.

AD HOC quod contra hoc esse videtur, Ad object. AD HOC quod contra hoc esse videtur, Ad object. dicendum quod hoc argumentum proce- dicendum quod hoc argumentum proce- deret, si hoc commune quod est hierar- deret, si hoc commune quod est hierar- chia, de particularibus prædicaretur ut chia, de particularibus prædicaretur ut universale: hoc autem falsum est, præ- universale: hoc autem falsum est, præ- dicatur enim ut totum potestativum, dicatur enim ut totum potestativum, quod medium est inter totum universale quod medium est inter totum universale et totum integrale et convenit cum toto et totum integrale et convenit cum toto universali, quia prædicatur de qualibet universali, quia prædicatur de qualibet parte: cum toto autem integrali conve- parte: cum toto autem integrali conve- nit, quia secundum perfectam sui ratio- nit, quia secundum perfectam sui ratio- nem non est in qualibet parte, sed in nem non est in qualibet parte, sed in suprema tantum. Proprium autem habet suprema tantum. Proprium autem habet in quo differt ab utroque toto, scilicet in quo differt ab utroque toto, scilicet universali et integrali: quia in eo quid- universali et integrali: quia in eo quid- quid potest potentia inferior, potest su- quid potest potentia inferior, potest su- perior eminenter et excellenter, sed non perior eminenter et excellenter, sed non convertitur, sicut patet in exemplo Boe- convertitur, sicut patet in exemplo Boe- tii de regno quidquid enim potest præ- tii de regno quidquid enim potest præ- fectus, potest præses excellenter et emi- fectus, potest præses excellenter et emi- nenter, sed non convertitur: et quidquid nenter, sed non convertitur: et quidquid potest præses, potest rex excellenter et potest præses, potest rex excellenter et eminenter, et similiter non convertitur. eminenter, et similiter non convertitur.

Est etiam exemplum in anima homi- Est etiam exemplum in anima homi- nis, in qua sicut dicit Philosophus in II nis, in qua sicut dicit Philosophus in II de Anima, vegetativum est in sensi- de Anima, vegetativum est in sensi- tivo, et sensitivum in rationali sicut tri- tivo, et sensitivum in rationali sicut tri- gonum in tetragono: et ideo quidquid gonum in tetragono: et ideo quidquid potest vegetativum, potest et sensiti- potest vegetativum, potest et sensiti- vum excellenter et eminenter : et quid- vum excellenter et eminenter : et quid- quid potest sensitivum, potest ratio- quid potest sensitivum, potest ratio- nale excellenter et eminenter, sed non nale excellenter et eminenter, sed non convertitur. Propter quod dicit Philoso- convertitur. Propter quod dicit Philoso- phus, quod ratio partium talis totius est phus, quod ratio partium talis totius est sicut ratio figuræ: una enim figura po- sicut ratio figuræ: una enim figura po-

3. Tom. XXXIV novæ editionis nostræ. 3. Tom. XXXIV novæ editionis nostræ.

426 426

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

testate continetur in alia quot enim an- testate continetur in alia quot enim an- gulos habet polygonum, tot sunt in eo gulos habet polygonum, tot sunt in eo trianguli potestate: unde quidquid pot- trianguli potestate: unde quidquid pot-

est trigonum, potest tetragonum, penta- est trigonum, potest tetragonum, penta- gonum, et hexagonum excellenter et gonum, et hexagonum excellenter et eminenter, sed non convertitur. eminenter, sed non convertitur.

QUÆSTIO XXXIX. QUÆSTIO XXXIX.

De ordinibus hierarchiarum. De ordinibus hierarchiarum.

Deinde, Quæritur de singulis hierar- Deinde, Quæritur de singulis hierar- chiis in speciali. chiis in speciali.

Et quæruntur tria, scilicet primo de Et quæruntur tria, scilicet primo de prima hierarchia. Secundo, de secunda. prima hierarchia. Secundo, de secunda. Tertio, de tertia. Tertio, de tertia.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De prima hierarchia. De prima hierarchia.

De prima hierarchia quæruntur qua- De prima hierarchia quæruntur qua-

tuor. tuor.

Primo scilicet de ordinibus in ea po- Primo scilicet de ordinibus in ea po- sitis in speciali. sitis in speciali.

Secundo, De tribus ordinibus in com- Secundo, De tribus ordinibus in com- muni. muni.

Tertio, De sufficientia illorum ordi- Tertio, De sufficientia illorum ordi-

num. num.

Quarto, De hierarchia eorumdem Quarto, De hierarchia eorumdem trium ordinum. trium ordinum.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

De ordinibus in prima hierarchia posi- De ordinibus in prima hierarchia posi- tis, in speciali.. tis, in speciali..

De ordinibus quæruntur tria, quorum De ordinibus quæruntur tria, quorum primum est de Seraphin. primum est de Seraphin.

Secundum, De Cherubin. Secundum, De Cherubin.

Tertium. De Thronis. Tertium. De Thronis.

De Seraphin quæruntur duo, scilicet De Seraphin quæruntur duo, scilicet quid sit ? quid sit ?

Et secundo, Quid et quæ sint proprie- Et secundo, Quid et quæ sint proprie- tates ejus? tates ejus?

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

ET ET

PARTICULA I PARTICULA I

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV. Quæst. 37, Art. 1. Tom. Creaturis, Tract. IV. Quæst. 37, Art. 1. Tom.

QUÆSITUM PRIMUM. QUÆSITUM PRIMUM.

Qui sit Seraphin ¹? Qui sit Seraphin ¹?

Ad primum accipiantur verba Diony- Ad primum accipiantur verba Diony- sii qui in Coelesti hierarchia sic dicit: sii qui in Coelesti hierarchia sic dicit:

XXXIV novæ editionis nostra. XXXIV novæ editionis nostra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 39.

« Sanctam Seraphin nominationem quæ « Sanctam Seraphin nominationem quæ « Hebræorum sunt, scientes, aut incen- « Hebræorum sunt, scientes, aut incen- « dentes manifestare aut calefacientes '.>> « dentes manifestare aut calefacientes '.>> SED CONTRA hoc objicitur sic: SED CONTRA hoc objicitur sic:

1. Prima conversio in Deum per ignem 1. Prima conversio in Deum per ignem amoris, est secundum accipere, et non amoris, est secundum accipere, et non secundum agere. Si ergo donum a quo secundum agere. Si ergo donum a quo denominantur, accipiunt, et non dant denominantur, accipiunt, et non dant Deo a quo accipiunt, videtur quod potius Deo a quo accipiunt, videtur quod potius debent dici incensi et calefacti, quam in- debent dici incensi et calefacti, quam in- cendentes et calefacientes. cendentes et calefacientes.

2. Adhuc, Duæ sunt proprietates ignis, 2. Adhuc, Duæ sunt proprietates ignis, illuminatio scilicet, et ustiva. Ustivam illuminatio scilicet, et ustiva. Ustivam habet in quantum est elementum: illu- habet in quantum est elementum: illu- minativam, ut dicit Aristoteles in II de minativam, ut dicit Aristoteles in II de Anima, habet ex convenientia cum per- Anima, habet ex convenientia cum per- petuo superius corpore, hoc est, cum coe- petuo superius corpore, hoc est, cum coe- lo. Ergo illuminatio dignior est, quam lo. Ergo illuminatio dignior est, quam ustiva proprietas: et a digniori debet ustiva proprietas: et a digniori debet esse denominatio ergo videtur, quod esse denominatio ergo videtur, quod potius deberent dici illuminantes, quam potius deberent dici illuminantes, quam incendentes. incendentes.

3. Adhuc, Basilius super illud Psalmi 3. Adhuc, Basilius super illud Psalmi XXVIII, 7 Vox Domini intercidentis XXVIII, 7 Vox Domini intercidentis flammam ignis: dicit, quod « in die ju- flammam ignis: dicit, quod « in die ju- dicii vox Domini intercidet flammam dicii vox Domini intercidet flammam ignis, ita quod illuminativum ascendat ignis, ita quod illuminativum ascendat sursum ad beatos in cœlum, et ustivum sursum ad beatos in cœlum, et ustivum ad infernum ad locum damnatorum. » ad infernum ad locum damnatorum. » Ex quo accipitur, quod illuminativum Ex quo accipitur, quod illuminativum competit beatitudini, et ustivum dam- competit beatitudini, et ustivum dam- nationi. Ergo ab illuminatione deberent nationi. Ergo ab illuminatione deberent potius denominari beatissimi Angeli, potius denominari beatissimi Angeli, quam ab ustione. quam ab ustione.

4. Adhuc, Cum proprietas ignis sit 4. Adhuc, Cum proprietas ignis sit siccitas sequens caliditatem, quæratur siccitas sequens caliditatem, quæratur utrum aliquid in Angelis sit respondens utrum aliquid in Angelis sit respondens siccitati? Et videtur quod sic, secundum siccitati? Et videtur quod sic, secundum illud quod, Deuter. IV, 24, dicitur: Do- illud quod, Deuter. IV, 24, dicitur: Do- minus Deus tuus ignis consumens est. minus Deus tuus ignis consumens est. Proximi ergo Angeli Dei ab igne consu- Proximi ergo Angeli Dei ab igne consu- mente denominantur: non autem con- mente denominantur: non autem con- sumit ignis nisi humidum, ut dicit Ari- sumit ignis nisi humidum, ut dicit Ari- stoteles, et consumendo humidum indu- stoteles, et consumendo humidum indu- cit siccum ergo videtur, quod aliquid cit siccum ergo videtur, quod aliquid respondens siccitati conveniat Seraphin. respondens siccitati conveniat Seraphin.

5. Adhuc, Aristoteles in VI Topico- 5. Adhuc, Aristoteles in VI Topico-

1 S. DIONYSIUS, De cœlesti hierarchia, cap. 7. 1 S. DIONYSIUS, De cœlesti hierarchia, cap. 7.

427 427

rum dicit, quod ignis est subtilissimum rum dicit, quod ignis est subtilissimum corporum sphæræ et ideo in terminis corporum sphæræ et ideo in terminis est altitudinis orbis. Et Avicenna dicit, est altitudinis orbis. Et Avicenna dicit, quod undique tangit cameram cœli lunæ quod undique tangit cameram cœli lunæ por totum orbis circumitum. Quæratur por totum orbis circumitum. Quæratur ergo, Quid sit respondens in istis Angelis ergo, Quid sit respondens in istis Angelis illi proprietati ignis? illi proprietati ignis?

SOLUTIO. Gregorius 2 dicit, et in libro II SOLUTIO. Gregorius 2 dicit, et in libro II Sententiarum ponitur, distinct. IX, cap. Sententiarum ponitur, distinct. IX, cap. Hæc nomina illis non propter se, quod Hæc nomina illis non propter se, quod quisque ordo illius rei censetur nomine, quisque ordo illius rei censetur nomine, quam plenius accepit in numere. Et sic quam plenius accepit in numere. Et sic Seraphin a proprietate ignis sunt Sera- Seraphin a proprietate ignis sunt Sera- phin nominata: quia, sicut dicit Bernar- phin nominata: quia, sicut dicit Bernar- dus in sermone 19 Super Cantica, « An- dus in sermone 19 Super Cantica, « An- gelos qui Seraphin dicuntur, ipsa charitas gelos qui Seraphin dicuntur, ipsa charitas Deus in se adeo traxit et absorbuit, atque Deus in se adeo traxit et absorbuit, atque in eumdem rapuit sanctæ affectionis ar- in eumdem rapuit sanctæ affectionis ar- dorem, ut unus cum Deo esse spiritus dorem, ut unus cum Deo esse spiritus videatur: instar profecto ignis, qui videatur: instar profecto ignis, qui aerem quem inflammat, dum suum ei aerem quem inflammat, dum suum ei totum calorem imprimit, inducitque co- totum calorem imprimit, inducitque co- lorem, non ignitum, sed ignem fecisse lorem, non ignitum, sed ignem fecisse cernitur. Amant itaque præcipue con- cernitur. Amant itaque præcipue con- templari in Deo charitatem quæ num- templari in Deo charitatem quæ num- quam excidit. » Propter quod charitas quam excidit. » Propter quod charitas supremum est in donis, a quo supremi supremum est in donis, a quo supremi Angeli denominantur. Angeli denominantur.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod in- AD PRIMUM ergo dicendum, quod in- censum et calefactum non dicunt nisi censum et calefactum non dicunt nisi plenitudinem sufficientiæ charitatis acce- plenitudinem sufficientiæ charitatis acce- ptæ, et non dicunt plenitudinem copiæ, ptæ, et non dicunt plenitudinem copiæ, qua quis potest refundere in alium quod qua quis potest refundere in alium quod accepit: cum perfectio hierarchiæ sit in accepit: cum perfectio hierarchiæ sit in effusione illuminationum in alium: et effusione illuminationum in alium: et hanc plenitduinem copiæ non habet igni- hanc plenitduinem copiæ non habet igni- tum, sed ignis. Unde ut notetur, quod ex tum, sed ignis. Unde ut notetur, quod ex abundantia charitatis possunt aliis in- abundantia charitatis possunt aliis in- fluere abundanter, potius dicuntur cale- fluere abundanter, potius dicuntur cale- facientes et incendentes, quam calefacti facientes et incendentes, quam calefacti et incensi. et incensi.

AD ALIUD dicendum, quod istæ pro- AD ALIUD dicendum, quod istæ pro- prietates, luminosum scilicet, et calidum, prietates, luminosum scilicet, et calidum, dupliciter considerantur, scilicet in se, dupliciter considerantur, scilicet in se, et secundum comparationem ad vitam et secundum comparationem ad vitam quam faciunt: utrumque enim est unum quam faciunt: utrumque enim est unum

2 S. GREGORIUS, Homil. XXXIV in Evangel. 2 S. GREGORIUS, Homil. XXXIV in Evangel.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

428 428

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vivificum principium in naturis. In se vivificum principium in naturis. In se considerata, luminosum dignius est usti- considerata, luminosum dignius est usti- vo et calefactivo, sicut probatum est au- vo et calefactivo, sicut probatum est au- ctoritate Aristotelis et Basilii: sed in ctoritate Aristotelis et Basilii: sed in ordine ad vitam quam faciunt, calidum ordine ad vitam quam faciunt, calidum proximius est vitæ, quam luminosum : proximius est vitæ, quam luminosum : quod patet per hoc, quod luminosum quod patet per hoc, quod luminosum non facit vitam nisi per calidum, tam in non facit vitam nisi per calidum, tam in naturalibus, quam in spiritualibus. In naturalibus, quam in spiritualibus. In naturalibus enim cor, vel id quod loco naturalibus enim cor, vel id quod loco cordis est, per calorem vivificum vivifi- cordis est, per calorem vivificum vivifi- cat totum corpus. In spiritualibus autem cat totum corpus. In spiritualibus autem vita gratiæ et vita gloriæ secundum com- vita gratiæ et vita gloriæ secundum com- plementum est in calore affectionis se- plementum est in calore affectionis se- cundum charitatem, et in lumine intelli- cundum charitatem, et in lumine intelli- gentiæ non est nisi secundum dispositio- gentiæ non est nisi secundum dispositio-

nem. nem.

AD ALIUD dicendum, quod calidum AD ALIUD dicendum, quod calidum quod descendit ad infernum, est calidum quod descendit ad infernum, est calidum fumosum terreum hoc enim ustivum fumosum terreum hoc enim ustivum est, et consumptivum, et exsiccativum. est, et consumptivum, et exsiccativum. Calidum autem coeleste, ut dicit Aristo- Calidum autem coeleste, ut dicit Aristo- teles in libro XVI de Animalibus, vivifi- teles in libro XVI de Animalibus, vivifi- cativum et formativum est. Et secundum cativum et formativum est. Et secundum hoc illud nobilius est luminosum et hoc illud nobilius est luminosum et secundum hanc proprietatem ab ipso secundum hanc proprietatem ab ipso calido denominantur Seraphin. calido denominantur Seraphin.

AD ALIUD dicendum, quod siccitas qua- AD ALIUD dicendum, quod siccitas qua- litas est mortificativa, et nihil commune litas est mortificativa, et nihil commune habet cum vita: et ideo nihil est in An- habet cum vita: et ideo nihil est in An- gelis respondens siccitati, Sed potius gelis respondens siccitati, Sed potius sicut calidum coeli secundum Aristotelem sicut calidum coeli secundum Aristotelem operatur in humido vivifico, quod est operatur in humido vivifico, quod est principium vitæ, subtiliando ipsum et principium vitæ, subtiliando ipsum et vivificando et formando: ita calidum di- vivificando et formando: ita calidum di- vinum operatur in humido pietatis et vinum operatur in humido pietatis et devotionis ad actum vitæ gratiæ et glo- devotionis ad actum vitæ gratiæ et glo- riæ: quem actum suscipere non potest riæ: quem actum suscipere non potest

dicendum quod non consumit humorem, dicendum quod non consumit humorem, nisi in se trahendo et sibi assimilando: nisi in se trahendo et sibi assimilando: unde per se attrahit, et per accidens con- unde per se attrahit, et per accidens con- sumit. Et sic est in calore divino.quod per sumit. Et sic est in calore divino.quod per se attrahit et absorbet, ut dicit Bernardus se attrahit et absorbet, ut dicit Bernardus in auctoritate præinducta: et in hoc ca- in auctoritate præinducta: et in hoc ca- lor ignis similis est calori divino. In hoc lor ignis similis est calori divino. In hoc autem, quod per accidens sibi convenit autem, quod per accidens sibi convenit consumere humorem, non habet simili- consumere humorem, non habet simili- tudinem sed potius sicut calor vivificus tudinem sed potius sicut calor vivificus in homine propellit et dilatat humidum in homine propellit et dilatat humidum vivificum per omnia membra, ita calor vivificum per omnia membra, ita calor divinus, postquam fortiter incaluerit, hu- divinus, postquam fortiter incaluerit, hu- morem pietatis et rorem devotionis et morem pietatis et rorem devotionis et gratiæ propellit et dilatat per omnia quæ gratiæ propellit et dilatat per omnia quæ sunt Angeli. sunt Angeli.