Ad 2. Ad 2.

Ad S. Ad S.

d d

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 32. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 32.

ad assensum primæ veritatis: sed, sicut ad assensum primæ veritatis: sed, sicut Dionysius dicit libro de Divinis nomini- Dionysius dicit libro de Divinis nomini- bus: «Fides est lumen immediate sine bus: «Fides est lumen immediate sine omni adminiculo creato, locans creden- omni adminiculo creato, locans creden- tes in prima veritate, et veritatem in tes in prima veritate, et veritatem in ipsis 1. » In quantum autem fides oritur ipsis 1. » In quantum autem fides oritur ex cogitatu de credito, sic habet indu- ex cogitatu de credito, sic habet indu- centia multa, sicut verbum Dei. Ad Ro- centia multa, sicut verbum Dei. Ad Ro- man. x, 17: Fides ex auditu, auditus man. x, 17: Fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. Et sic habet autem per verbum Christi. Et sic habet miraculum inducens et præparans, ut miraculum inducens et præparans, ut facilius homo assentiat veritati. Ad facilius homo assentiat veritati. Ad Coloss. 1,29: In quo et laboro, certando Coloss. 1,29: In quo et laboro, certando secundum operationem ejus, quam ope- secundum operationem ejus, quam ope- ratur in me in virtute. Glossa: << Certo ratur in me in virtute. Glossa: << Certo contra perfidos, adjuvantibus me signis contra perfidos, adjuvantibus me signis virtutum et labori meo adjungit Deus virtutum et labori meo adjungit Deus miracula ad confirmationem. » Unde miracula ad confirmationem. » Unde licet assensus veritatis non sit nisi opus licet assensus veritatis non sit nisi opus divinum, tamen ex parte cogitationis de divinum, tamen ex parte cogitationis de credito, ex qua oritur assensus ille quan- credito, ex qua oritur assensus ille quan- tum ad præparationem et inclinationem, tum ad præparationem et inclinationem, multa habet media præparatoria et incli- multa habet media præparatoria et incli- nantia, quæ Apostolus, I ad Corinth. 111, nantia, quæ Apostolus, I ad Corinth. 111, 1 et 2, lac vocat dicens: Tamquam par- 1 et 2, lac vocat dicens: Tamquam par- vulis in Christo, lac vobis potum dedi, vulis in Christo, lac vobis potum dedi,

quæst. quæst. Ad 1. Ad 1.

non escam. non escam.

AD ALIUD dicendum, quod fides quan- AD ALIUD dicendum, quod fides quan- tum ad assensum primæ veritatis nulli tum ad assensum primæ veritatis nulli innititur experimento, sed primæ veritati innititur experimento, sed primæ veritati assentit propter se et per se et super assentit propter se et per se et super omnia sed quantum ad cogitare de cre- omnia sed quantum ad cogitare de cre- dito, multa sunt quæ inducunt ad fidem. dito, multa sunt quæ inducunt ad fidem.

EODEM modo dicendum est ad duas EODEM modo dicendum est ad duas auctoritates sequentes: non enim argui- auctoritates sequentes: non enim argui- tur incredulitas centurionis, nisi quia tur incredulitas centurionis, nisi quia quoad assensum primæ veritatis quære- quoad assensum primæ veritatis quære- bat sensibile signum, per quod ipse as- bat sensibile signum, per quod ipse as- sentiret, cum propter se, per se, et super sentiret, cum propter se, per se, et super omnia primæ veritati assentire deberet. omnia primæ veritati assentire deberet. Et e contrario laudatur alius centurio, Et e contrario laudatur alius centurio, Matth. VIII, 8 et seq., quia tale signum Matth. VIII, 8 et seq., quia tale signum non quærebat. non quærebat.

AD ID quod ulterius quæritur, solven- AD ID quod ulterius quæritur, solven- dum est per quod dicitur, Matth. v, 22 dum est per quod dicitur, Matth. v, 22 et 23, super illud: Multi dicent mihi in et 23, super illud: Multi dicent mihi in

357 357

illa die: Domine, Domine: et est indu- illa die: Domine, Domine: et est indu- ctum in objiciendo. Et ideo dicendum, ctum in objiciendo. Et ideo dicendum, quod non semper oportet, quod motus quod non semper oportet, quod motus fidei qui impetrat miraculum, ex parte fidei qui impetrat miraculum, ex parte impetrantis, sit fidei formatæ: sed suffi- impetrantis, sit fidei formatæ: sed suffi- cit, quod sit fidei cujuscumque. Et hoc cit, quod sit fidei cujuscumque. Et hoc est ideo, quia miraculum fit ad sanctita- est ideo, quia miraculum fit ad sanctita- tem Ecclesiæ demonstrandam, non fa- tem Ecclesiæ demonstrandam, non fa- cientis. Et quod dicitur, Jacob. 11, 20 : Fi- cientis. Et quod dicitur, Jacob. 11, 20 : Fi- des sine operibus mortua est: quoad hoc des sine operibus mortua est: quoad hoc dicitur, quod non vivificat credentem vita dicitur, quod non vivificat credentem vita gratiæ: et non dicitur propter hoc, quod gratiæ: et non dicitur propter hoc, quod nihil operatur ad sanctitatem Ecclesiæ nihil operatur ad sanctitatem Ecclesiæ demonstrandam. Et hoc patet in admi- demonstrandam. Et hoc patet in admi- nistratione sacramenti baptismi, quod nistratione sacramenti baptismi, quod est sacramentum fidei, ut dicit Augusti- est sacramentum fidei, ut dicit Augusti- nus, quod æqualiter operatur impres- nus, quod æqualiter operatur impres- sionem characteris et remissionem pec- sionem characteris et remissionem pec- catorum, sive per bonum, sive per ma- catorum, sive per bonum, sive per ma- lum ministrum conferatur. Et hoc est lum ministrum conferatur. Et hoc est ideo, quia non minister, sed invocatio ideo, quia non minister, sed invocatio nominis divini operatur in sacramento nominis divini operatur in sacramento impressionem characteris, et remissio- impressionem characteris, et remissio- nem peccatorum. Et similiter de miraculo: nem peccatorum. Et similiter de miraculo: non minister, sed invocatio nominis di- non minister, sed invocatio nominis di- vini impetrat miraculum: et Deus in- vini impetrat miraculum: et Deus in- vocatus, sua propria virtute perficit mi- vocatus, sua propria virtute perficit mi- raculum. raculum.

PER HOC etiam patet solutio ad id quod PER HOC etiam patet solutio ad id quod dicitur, I ad Corinth. xIII, 2. Non enim dicitur, I ad Corinth. xIII, 2. Non enim dicitur nihil esse fidelis non habens cha- dicitur nihil esse fidelis non habens cha- ritatem, ita quod fides ejus nihil opere- ritatem, ita quod fides ejus nihil opere- tur sed dicitur nihil esse quoad vitam tur sed dicitur nihil esse quoad vitam merendam æternam. merendam æternam.

ID QUOD contra objicitur, jam solutum ID QUOD contra objicitur, jam solutum est per prædicta. est per prædicta.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Per quid fiant miracula? Per quid fiant miracula?

Deinde quæritur, Per quid fiant mira- Deinde quæritur, Per quid fiant mira- cula? cula?

Et dicit Augustinus in libro LXXXIII Et dicit Augustinus in libro LXXXIII

Ad z Ad z

Ad object. Ad object.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

cap. 7. cap. 7.

358 358

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quæstionum, quod « boni fideles et Quæstionum, quod « boni fideles et sancti miracula faciunt aliquando per sancti miracula faciunt aliquando per publicam justitiam, sive per invocatio- publicam justitiam, sive per invocatio- nem publicæ justitiæ mali autem (qui nem publicæ justitiæ mali autem (qui sunt fideles fide informi) faciunt aliquan- sunt fideles fide informi) faciunt aliquan- do miracula, vel videntur facere per si- do miracula, vel videntur facere per si- gna publicæ justitiæ. » gna publicæ justitiæ. »

: :

ULTERIUS quæritur, Ex quo miracula Qui ULTERIUS quæritur, Ex quo miracula Qui fiunt per bonos et malos ut dicit Augu- fiunt per bonos et malos ut dicit Augu- stinus, utrum boni potentiores sint ad stinus, utrum boni potentiores sint ad miracula facienda, quam mali, vel e miracula facienda, quam mali, vel e converso, vel æqualiter sint potentes ? converso, vel æqualiter sint potentes ?

Et videtur, quod boni potentiores Et videtur, quod boni potentiores sint sive enim illa miracula fiant per sint sive enim illa miracula fiant per

1æst. 1. Et quæritur, Quid vocatur publica Angelos, sive per Deum immediate: 1æst. 1. Et quæritur, Quid vocatur publica Angelos, sive per Deum immediate:

uæst 2. uæst 2.

justitia ? justitia ?

Publicum enim in civilibus idem est Publicum enim in civilibus idem est quod commune vel solemne. Unde etiam quod commune vel solemne. Unde etiam dicitur respublica, justitia qua regitur dicitur respublica, justitia qua regitur communitas secundum communes leges, communitas secundum communes leges, vel civitati, vel regno. Constat autem, vel civitati, vel regno. Constat autem, quod per talem justitiam non fiunt mira- quod per talem justitiam non fiunt mira- cula: quia sic per reges et justitiarios cula: quia sic per reges et justitiarios civitatum (qui politici in civilibus vo- civitatum (qui politici in civilibus vo- cantur) magis quam per sanctos debe- cantur) magis quam per sanctos debe- rent fieri miracula: et hoc non est ve- rent fieri miracula: et hoc non est ve-

rum. rum.

Adhuc quæritur, Quid sint signa pu- Adhuc quæritur, Quid sint signa pu- blicæ justitiæ ? blicæ justitiæ ?

Si enim dicitur, quod est invocatio Si enim dicitur, quod est invocatio divini nominis, sicut quidam dicunt, vel divini nominis, sicut quidam dicunt, vel exorcismus per nomen Domini: videtur exorcismus per nomen Domini: videtur esse falsum per illud Actuum, XIX, 13 esse falsum per illud Actuum, XIX, 13 et seq., ubi dicitur de filiis Sceva Judæi, et seq., ubi dicitur de filiis Sceva Judæi, qui septem exorcistæ erant, quod cum qui septem exorcistæ erant, quod cum super quemdam in quo erat dæmonium super quemdam in quo erat dæmonium pessimum, dicerent: Adjuro vos per Je- pessimum, dicerent: Adjuro vos per Je- sum, quem Paulus prædicat.... Respon- sum, quem Paulus prædicat.... Respon- dens autem spiritus nequam, dixit eis: dens autem spiritus nequam, dixit eis: Jesum novi, et Paulum scio: vos au- Jesum novi, et Paulum scio: vos au- tem qui estis ? Et insiliens in eos homo tem qui estis ? Et insiliens in eos homo in quo erat dæmonium pessimum, et do- in quo erat dæmonium pessimum, et do- minatus amborum, invaluit contra eos, minatus amborum, invaluit contra eos, ita ut nudi et vulnerati effugerent de do- ita ut nudi et vulnerati effugerent de do- mo illa. Et cum essent exorcista, constat mo illa. Et cum essent exorcista, constat quod erant fideles fide informi ad minus: quod erant fideles fide informi ad minus: et tamen ad invocationem nominis Jesu et tamen ad invocationem nominis Jesu non fecerunt miracula, sed vulnerationis non fecerunt miracula, sed vulnerationis incurrerunt nocumenta. Ergo videtur, incurrerunt nocumenta. Ergo videtur, quod per malos ad invocationem nominis quod per malos ad invocationem nominis divini non fiunt miracula. divini non fiunt miracula.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Quæst. 79. Quæst. 79.

: :

constat, quod per naturam, quamvis sint constat, quod per naturam, quamvis sint æquales boni et mali, tamen per mali- æquales boni et mali, tamen per mali- tiam mali multum ceciderunt a dignitate tiam mali multum ceciderunt a dignitate naturæ, et vitiata sive corrupta est natu- naturæ, et vitiata sive corrupta est natu- ra in ipsis in bonis autem per gratiam ra in ipsis in bonis autem per gratiam e contrario natura exaltata est et elevata. e contrario natura exaltata est et elevata. Videtur ergo, quod boni sive homines Videtur ergo, quod boni sive homines sive Angeli, potentiores sint in faciendis sive Angeli, potentiores sint in faciendis miraculis, quam mali sive Angeli sive miraculis, quam mali sive Angeli sive homines. homines.

CONTRA: CONTRA:

« «

1. Dicit Augustinus in libro LXXXIII 1. Dicit Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum : Intelligimus quædam Quæstionum : Intelligimus quædam miracula etiam sceleratos homines facere, miracula etiam sceleratos homines facere, qualia Sancti facere non possunt, nec ta- qualia Sancti facere non possunt, nec ta- men ideo potioris loci apud Deum arbi- men ideo potioris loci apud Deum arbi- trandi sunt scelerati quam justi: non trandi sunt scelerati quam justi: non enim acceptiores erant Deo magi Phara- enim acceptiores erant Deo magi Phara- onis quam populus Israel, quia non po- onis quam populus Israel, quia non po- terat ille populus facere quod illi facie- terat ille populus facere quod illi facie- bant quamvis Moyses virtute Dei ma- bant quamvis Moyses virtute Dei ma- jora potuerit 2. » Et post subdit: « Ideo jora potuerit 2. » Et post subdit: « Ideo non datur hæc potestas Sanctis, ne per- non datur hæc potestas Sanctis, ne per- niciosissimo errore decipiantur infirmi, niciosissimo errore decipiantur infirmi, existimantes in talibus factis majora do- existimantes in talibus factis majora do- na esse quam in operibus justitiæ, qui- na esse quam in operibus justitiæ, qui- bus æterna vita comparatur. Propterea, bus æterna vita comparatur. Propterea, Luc. x, 20, Dominus prohibet hinc gau- Luc. x, 20, Dominus prohibet hinc gau- dere discipulos cum ait: In hoc nolite dere discipulos cum ait: In hoc nolite gaudere, quia spiritus vobis subjicien- gaudere, quia spiritus vobis subjicien- tur gaudete autem, quod nomina ve- tur gaudete autem, quod nomina ve- stra scripta sunt in cœlis.» Ex hoc acci- stra scripta sunt in cœlis.» Ex hoc acci- pitur, quod mali aliquando potentes sunt pitur, quod mali aliquando potentes sunt ad faciendum miracula, et non Sancti. ad faciendum miracula, et non Sancti.

2. Huic tamen videtur esse contra- 2. Huic tamen videtur esse contra- rium, quod communiter fit in Ecclesia in rium, quod communiter fit in Ecclesia in canonizatione Sanctorum, ubi per te- canonizatione Sanctorum, ubi per te- stimonia probantur miracula in signum stimonia probantur miracula in signum

2 IDEM, Ibidem. 2 IDEM, Ibidem.

Sed con Sed con

uæst. 4. uæst. 4.

d contra. d contra.

Solutio. Solutio.

d quæst. 1. d quæst. 1.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 32. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 32.

sanctitatis Sancti canonizandi: et hæc sanctitatis Sancti canonizandi: et hæc testimonia fallacia erunt, si mali æque testimonia fallacia erunt, si mali æque potentes essent ad facienda miracula ut potentes essent ad facienda miracula ut boni. boni.

ULTERIUS quæritur, Si miracula pos- ULTERIUS quæritur, Si miracula pos- sunt fieri in omni re creata ? sunt fieri in omni re creata ?

Et videtur, quod sic: omnis enim res Et videtur, quod sic: omnis enim res creata, ut in præmissis habitum est, ra- creata, ut in præmissis habitum est, ra- tione obedientiali subjicitur creatori ut tione obedientiali subjicitur creatori ut fiat ab ea quidquid Deus voluerit: ergo fiat ab ea quidquid Deus voluerit: ergo ex omni re spirituali et corporali potest ex omni re spirituali et corporali potest fieri miraculum. fieri miraculum.

CONTRA Nullum miraculum fit sine CONTRA Nullum miraculum fit sine transmutatione substantiæ in toto, vel transmutatione substantiæ in toto, vel in parte sed non est substantia trans- in parte sed non est substantia trans- mutabilis, nisi materia corporalis : ergo mutabilis, nisi materia corporalis : ergo miracula non possunt fieri, nisi in ma- miracula non possunt fieri, nisi in ma- teria corporali. teria corporali.

SOLUTIO. Ad primo quæsitum dicen- SOLUTIO. Ad primo quæsitum dicen- dum, quod justitia publica qua fiunt mi- dum, quod justitia publica qua fiunt mi- racula, est divina et æterna dispositio racula, est divina et æterna dispositio et regula, qua ab æterno præfixit et or- et regula, qua ab æterno præfixit et or- dinavit quid, de quo, quando, et quomo- dinavit quid, de quo, quando, et quomo- do de unaquaque re fiat quod Deus vult, do de unaquaque re fiat quod Deus vult, sive ad conservationem naturæ, sive ad sive ad conservationem naturæ, sive ad testimonium gratiæ reformantis naturam testimonium gratiæ reformantis naturam corruptam in homine: et per illam ju- corruptam in homine: et per illam ju- stitiam publicam fiunt miracula a Sanctis stitiam publicam fiunt miracula a Sanctis quidem, quia ab hac justitia influitur eis quidem, quia ab hac justitia influitur eis virtus transmutationis ad formam mira- virtus transmutationis ad formam mira- culi. culi.

PER HOC patet solutio ad primo quæsi- PER HOC patet solutio ad primo quæsi- tum non enim accipitur hic publica ju- tum non enim accipitur hic publica ju- stitia sicut in civilibus: sed publica justitia stitia sicut in civilibus: sed publica justitia dicitur, qua rerum universitas regitur dicitur, qua rerum universitas regitur divina dispositione ad conservationem divina dispositione ad conservationem

vel reformationem. vel reformationem.

AD ID quod quæritur, Quæ sint signa AD ID quod quæritur, Quæ sint signa publicæ justitiæ per quæ mali faciunt publicæ justitiæ per quæ mali faciunt miracula, ut dicit Augustinus, dicendum miracula, ut dicit Augustinus, dicendum quod illa sunt invocationes nominis ejus, quod illa sunt invocationes nominis ejus, qui primum exemplar et regula est pu- qui primum exemplar et regula est pu- blicæ justitiæ per essentiam. blicæ justitiæ per essentiam.

Ad id quod, Act. XIX, 13 et seq., in Ad id quod, Act. XIX, 13 et seq., in contrarium objicitur, dicendum quod ta- contrarium objicitur, dicendum quod ta-

359 359

li signo non de necessitate et semper ad- li signo non de necessitate et semper ad- jungitur signatum, ut dicit Augustinus: jungitur signatum, ut dicit Augustinus: sed tunc adjungitur, quando Deus pote- sed tunc adjungitur, quando Deus pote- statem influit, et opportunum judicaverit statem influit, et opportunum judicaverit secundum æternam dispositionem. Et secundum æternam dispositionem. Et qua filii Sceva temerarie hoc usurpave- qua filii Sceva temerarie hoc usurpave- runt sibi, propter hoc pœnas reportave- runt sibi, propter hoc pœnas reportave- runt temere enim usurpatur, quod præ- runt temere enim usurpatur, quod præ- sumitur non concessa potestate a supe- sumitur non concessa potestate a supe- riori. riori.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 3. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 3. dum quod procul dubio boni potentiores dum quod procul dubio boni potentiores sunt ad faciendum miracula, quam mali. sunt ad faciendum miracula, quam mali. In illis enim a publica justitia influitur In illis enim a publica justitia influitur virtus faciendi miracula, sive impetrandi, virtus faciendi miracula, sive impetrandi, in facientem propter vitæ sanctitatem : in facientem propter vitæ sanctitatem : et in rem in qua fit miraculum, influitur et in rem in qua fit miraculum, influitur virtus transmutationis ad formam mira- virtus transmutationis ad formam mira- culi. Quando autem mali faciunt mira- culi. Quando autem mali faciunt mira- cula, non influitur virtus in facientem, cula, non influitur virtus in facientem, sed ex virtute nominis invocati tantum sed ex virtute nominis invocati tantum influitur virtus in rem in qua fit miracu- influitur virtus in rem in qua fit miracu- lum, ut transmutetur ad formam mira- lum, ut transmutetur ad formam mira- culi. culi.

AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object. 1. AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object. 1. quod verba Augustini non sunt contra quod verba Augustini non sunt contra hoc quod dictum est: quinimo hoc di- hoc quod dictum est: quinimo hoc di- cunt. Sed Augustinus ibi ostendit ratio- cunt. Sed Augustinus ibi ostendit ratio- nem, quare malis aliquando datur pote- nem, quare malis aliquando datur pote- stas talia faciendi, et non Sanctis et con- stas talia faciendi, et non Sanctis et con- firmat, quod quando bonis datur firmat, quod quando bonis datur potestas, datur ad similia vel majora: et potestas, datur ad similia vel majora: et ponit exemplum in Moyse, qui majora ponit exemplum in Moyse, qui majora fecit, quam magi, quando data est ei a fecit, quam magi, quando data est ei a Deo potestas. Deo potestas.

AD ALIUD dicendum, quod testimonia ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod testimonia ad object. 2. miraculorum sanctitatis quæruntur pro- miraculorum sanctitatis quæruntur pro- pter influentiam virtutis in facientem pter influentiam virtutis in facientem miracula, sive in impetrantem: et sic miracula, sive in impetrantem: et sic sunt signa veracia sanctitatis. Si autem sunt signa veracia sanctitatis. Si autem quærerentur propter influentiam virtutis quærerentur propter influentiam virtutis per quam fit miraculum: tunc pro certo per quam fit miraculum: tunc pro certo essent signa fallacia, quia sic aliquando essent signa fallacia, quia sic aliquando fiunt miracula per malos, et non per fiunt miracula per malos, et non per bonos, ut dictum est. bonos, ut dictum est.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. in omni re possit fieri miraculum ? in omni re possit fieri miraculum ?

360 360

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Dicendum, quod non. Intellectualis Dicendum, quod non. Intellectualis enim res sive rationalis, ut animæ homi- enim res sive rationalis, ut animæ homi- num, et Angeli, non sunt ex materia num, et Angeli, non sunt ex materia transmutabili secundum formam, ut di- transmutabili secundum formam, ut di- cit Boetius in libro de Duabus naturis cit Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi. Unde Angeli et in una persona Christi. Unde Angeli et homines secundum animam factores sunt homines secundum animam factores sunt miraculorum, non quod in eis fiat mira- miraculorum, non quod in eis fiat mira- culum. culum.

AD OBJECTUM dicendum, quod licet legi AD OBJECTUM dicendum, quod licet legi obedientiæ subjiciatur omnis creatura, obedientiæ subjiciatur omnis creatura, ut fiat in ea quidquid creator voluerit: ut fiat in ea quidquid creator voluerit: tamen non vult, quod substantia spiri- tamen non vult, quod substantia spiri- tualis transmutetur secundum formas: tualis transmutetur secundum formas: quia non vult in ea aliquid fieri contra quia non vult in ea aliquid fieri contra legem quam ipse inseruit eidem : in- legem quam ipse inseruit eidem : in- seruit autem, quod non esset transmu- seruit autem, quod non esset transmu- tabilis secundum formas. tabilis secundum formas.

OBJECTIO autem facta in contrarium, OBJECTIO autem facta in contrarium, procedit. procedit.

Ex ex hoc accipitur modus quo fiunt Ex ex hoc accipitur modus quo fiunt miracula hæc enim fiunt secundum miracula hæc enim fiunt secundum modum transmutationis materiæ. Et illa modum transmutationis materiæ. Et illa transmutatur secundum formam sub- transmutatur secundum formam sub- stantialem tantum et hoc tripliciter, stantialem tantum et hoc tripliciter, scilicet remanente in materia impotentia scilicet remanente in materia impotentia ad miraculum: et tunc est, quod virgo ad miraculum: et tunc est, quod virgo concepit et peperit manens virgo: vir- concepit et peperit manens virgo: vir- ginitas enim dicit impotentiam ad con- ginitas enim dicit impotentiam ad con- ceptum et partum : unde hoc miraculum ceptum et partum : unde hoc miraculum

totum potentia divina perfectum est totum potentia divina perfectum est supra potentiam naturæ, et ideo novum, supra potentiam naturæ, et ideo novum, et miraculum miraculorum vocatur a et miraculum miraculorum vocatur a Sanctis super quod exclamat Isaias, Sanctis super quod exclamat Isaias, LXVI, 8 Quis audivit umquam tale? et LXVI, 8 Quis audivit umquam tale? et quis vidit huic simile? Et, Jerem. quis vidit huic simile? Et, Jerem. XXX1, 22 Creavit Dominus novum super XXX1, 22 Creavit Dominus novum super

terram. terram.

Aut fit cum transmutatione formæ, Aut fit cum transmutatione formæ, tamen prius collata potentia naturæ : et tamen prius collata potentia naturæ : et hoc est, quod cæcus videt, claudus am- hoc est, quod cæcus videt, claudus am- bulat, leprosus mundatur, mortuus resur- bulat, leprosus mundatur, mortuus resur- git: prius tamen accepta potentia ad hos git: prius tamen accepta potentia ad hos actus per reintegrationem naturæ corru- actus per reintegrationem naturæ corru- ptæ. Cæcus enim accepto visu videt, et ptæ. Cæcus enim accepto visu videt, et claudus accepta vi gressibili ambulat, et claudus accepta vi gressibili ambulat, et leprosus recepta munditia naturæ, et leprosus recepta munditia naturæ, et mortuus recepta influentia vitæ per ani- mortuus recepta influentia vitæ per ani- mam restitutam. mam restitutam.

Aut fit cum transmutatione formæ et Aut fit cum transmutatione formæ et multiplicatione materiæ in seipsa ex sola multiplicatione materiæ in seipsa ex sola potestate multiplicantis: et tunc est sic- potestate multiplicantis: et tunc est sic- ut saturatio quinque millium hominum ut saturatio quinque millium hominum ex quinque panibus, quos Deus potesta- ex quinque panibus, quos Deus potesta- te sua in seipsis sine additamento exte- te sua in seipsis sine additamento exte- riori multiplicavit, ut sufficerent satura- riori multiplicavit, ut sufficerent satura- tioni quinque millium hominum, et ultra tioni quinque millium hominum, et ultra abundarent in duodecim cophinos frag- abundarent in duodecim cophinos frag-

mentorum. mentorum.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT, IX, QUÆST. 33. IN II P. SUM. THEOL. TRACT, IX, QUÆST. 33.

361 361

TRACTATUS IX. TRACTATUS IX.

DE ANAGOGICIS SIGNIFICATIONIBUS, MISSIONE, DE ANAGOGICIS SIGNIFICATIONIBUS, MISSIONE, LOCUTIONE, ET CUSTODIA ANGELORUM. LOCUTIONE, ET CUSTODIA ANGELORUM.

Deinde transeundum est ad quærendum de his quæ continentur in Deinde transeundum est ad quærendum de his quæ continentur in secundo libro Sententiarum, distinct. VIII, ibi, Solet etiam in quæstione secundo libro Sententiarum, distinct. VIII, ibi, Solet etiam in quæstione versari. Sed quia nos in primo libro Sententiarum, distinct. XXVII, quan- versari. Sed quia nos in primo libro Sententiarum, distinct. XXVII, quan- tum potuimus determinavimus, qualiter Angeli assumunt corpora, et qua- tum potuimus determinavimus, qualiter Angeli assumunt corpora, et qua- liter moventur in ipsis, ideo restat quærendum de duobus, scilicet de liter moventur in ipsis, ideo restat quærendum de duobus, scilicet de anagogicis significationibus quæ significantur in figuris corporum assump- anagogicis significationibus quæ significantur in figuris corporum assump- torum ab Angelis, de quibus Dionysius tractat in Cœlesti hierarchia '. torum ab Angelis, de quibus Dionysius tractat in Cœlesti hierarchia '.

Et circa hoc necesse est, quod duo quærantur, scilicet quid significent Et circa hoc necesse est, quod duo quærantur, scilicet quid significent hujusmodi corporales figuræ corporum assumptorum ab Angelis. Et quia hujusmodi corporales figuræ corporum assumptorum ab Angelis. Et quia hæc corpora assumunt quando mittuntur ad custodiam, ideo quærendum hæc corpora assumunt quando mittuntur ad custodiam, ideo quærendum est secundo de custodia Angelorum hoc enim etsi non in distinctione est secundo de custodia Angelorum hoc enim etsi non in distinctione octava, tamen in distinctione undecima tractat Magister, ibi, cap. Illud octava, tamen in distinctione undecima tractat Magister, ibi, cap. Illud quoque sciendum est, quod Angeli boni deputati sunt ad custodiam homi- quoque sciendum est, quod Angeli boni deputati sunt ad custodiam homi-

пит. пит.

QUÆSTIO XXXIII. QUÆSTIO XXXIII.

De anagogicis significationibus quæ significantur in figuris cor- De anagogicis significationibus quæ significantur in figuris cor- porum assumptorum ab Angelis. porum assumptorum ab Angelis.

Circa primum duo quærenda sunt, Circa primum duo quærenda sunt, scilicet de anagogicis significationibus in scilicet de anagogicis significationibus in communi. communi.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Cœlesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Cœlesti hierarchia,

Et secundo, De anagogicis significa- Et secundo, De anagogicis significa- tionibus in particulari. tionibus in particulari.

cap. 15. cap. 15.

362 362

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De anagogicis significationibus in De anagogicis significationibus in

communi¹. communi¹.

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic: Dionysius in libro de Caelesti hierar- Dionysius in libro de Caelesti hierar- chia, de formis corporalibus Angelo- chia, de formis corporalibus Angelo- rum loquens, dicit quod Theologia rum loquens, dicit quod Theologia coelestes essentias conformat igneis rotis. coelestes essentias conformat igneis rotis. Et ejus verba sunt hæc : << Invenies Et ejus verba sunt hæc : << Invenies ergo eam (scilicet theologiam) non so- ergo eam (scilicet theologiam) non so- lum rotas igneas conformantem, sed et lum rotas igneas conformantem, sed et animalia ignita, et viros quasi ignem animalia ignita, et viros quasi ignem fulgurantes, et circa coelestes essentias fulgurantes, et circa coelestes essentias cumulos carbonum ignis circumponen- cumulos carbonum ignis circumponen- tem, et flumina immensurabili sonitu tem, et flumina immensurabili sonitu igne flagrantia. » Sed et Thronos ait igne flagrantia. » Sed et Thronos ait igneos esse, et ipsos excelsissimos Sera- igneos esse, et ipsos excelsissimos Sera- phin cœlitus ardentes ex cognomina- phin cœlitus ardentes ex cognomina- tione significare: et ignis proprietatem tione significare: et ignis proprietatem et operationem ipsis distribuit, et om- et operationem ipsis distribuit, et om- nino sursum deorsumque ignitam ho- nino sursum deorsumque ignitam ho- norificat selectim formarum facturam. norificat selectim formarum facturam.

Et subdit: «Ergo igneum significare Et subdit: «Ergo igneum significare censeo cœlestium animorum (hoc est, censeo cœlestium animorum (hoc est, Angelorum) deiformissimum. Ipsi enim Angelorum) deiformissimum. Ipsi enim sancti Theologi superessentialem et infor- sancti Theologi superessentialem et infor- mem essentiam (scilicet divinam) in mem essentiam (scilicet divinam) in igne sæpe describunt, tamquam ha- igne sæpe describunt, tamquam ha- benti multas divinæ, si fas est dicere, benti multas divinæ, si fas est dicere, proprietatis, quantum in visibilibus pot- proprietatis, quantum in visibilibus pot- est esse, imagines. » est esse, imagines. »

Et subdit enumerans illas proprieta- Et subdit enumerans illas proprieta- tes, sic dicens : « Ignis enim sensibilis tes, sic dicens : « Ignis enim sensibilis est quidem in omnibus, et per omnia est quidem in omnibus, et per omnia clare venit, et removetur ab omnibus clare venit, et removetur ab omnibus (præcellendo omnia) et lucidus est simul (præcellendo omnia) et lucidus est simul et quasi occultus, incognitus ipse per et quasi occultus, incognitus ipse per seipsum non accum! ente materia, in qua seipsum non accum! ente materia, in qua

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis. Tract. V, Quæst. 61, Art. 3. Tom. Creaturis. Tract. V, Quæst. 61, Art. 3. Tom. XXXIV hujusce novæ editionis. XXXIV hujusce novæ editionis.

propriam manifestat actionem : immen- propriam manifestat actionem : immen- surabilisque et invisibilis, per seipsum surabilisque et invisibilis, per seipsum potens simul omnium, et quæcumque potens simul omnium, et quæcumque in eis fiunt ad actionem propriam : mo- in eis fiunt ad actionem propriam : mo- bilis tradens seipsum omnibus sursum bilis tradens seipsum omnibus sursum quoquo modo proximantibus. » quoquo modo proximantibus. »

Et addit « Renovativus naturæ cu- Et addit « Renovativus naturæ cu- stodia, illuminativus circumvelatis splen- stodia, illuminativus circumvelatis splen- doribus, incomprehensibilis, clarus, dis- doribus, incomprehensibilis, clarus, dis- cretus, resiliens, sursum ferens, acute cretus, resiliens, sursum ferens, acute means, excelsus, non receptus contume- means, excelsus, non receptus contume- lia minorationis, semper motus, per lia minorationis, semper motus, per seipsum motus, movens alterum, com- seipsum motus, movens alterum, com- prehendens, incomprehensus, non in- prehendens, incomprehensus, non in- digens alterius, latenter crescens a seip- digens alterius, latenter crescens a seip- so, et ad susceptas materias manifestans so, et ad susceptas materias manifestans suimet magnitudinem. » suimet magnitudinem. »

Et addit: « Activus, potens, simul Et addit: « Activus, potens, simul omnibus præsens invisibiliter, neglectus omnibus præsens invisibiliter, neglectus non esse putatur: attritu autem sicuti non esse putatur: attritu autem sicuti quadam vindicta connaturaliter et pro- quadam vindicta connaturaliter et pro- prie subito relucens, et iterum incom- prie subito relucens, et iterum incom- prehensibiliter impalpabilis, non minu- prehensibiliter impalpabilis, non minu- tus in omnibus ditissimis suimet tradi- tus in omnibus ditissimis suimet tradi- tionibus. tionibus.

Et quod secundum omnes istas pro- Et quod secundum omnes istas pro- prietates ignis attribuatur, subdit di- prietates ignis attribuatur, subdit di- cens « Et multas fortassis quis inveniet cens « Et multas fortassis quis inveniet ignis proprietates pulchras, ut in sensi- ignis proprietates pulchras, ut in sensi- bilibus imaginibus divinæ operationis bilibus imaginibus divinæ operationis possunt esse imagines. Hoc ergo scientes possunt esse imagines. Hoc ergo scientes Theosophi (hoc est, de Deo sapientes) Theosophi (hoc est, de Deo sapientes) cœlestes essentias (hoc est, Angelos) cœlestes essentias (hoc est, Angelos) ex igne conformant, significantes dei- ex igne conformant, significantes dei- forme earum, et quantum possibile, Dei forme earum, et quantum possibile, Dei imitabile. »> imitabile. »>

Quæritur ergo, Penes quid accipian- Quæritur ergo, Penes quid accipian- tur istæ proprietates, et qualiter Angelis tur istæ proprietates, et qualiter Angelis attribuuntur? attribuuntur?

Viginti novem enim proprietates enu- Viginti novem enim proprietates enu- merantur in auctoritate inducta. merantur in auctoritate inducta.

Et prima est, calidum ignis: qui calor Et prima est, calidum ignis: qui calor refertur ad amorem, et, ut dicit Diony- refertur ad amorem, et, ut dicit Diony- sius, Angelis convenit secundum quod sius, Angelis convenit secundum quod intellectuales sensus nostros calefaciendo intellectuales sensus nostros calefaciendo

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 15. cap. 15.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 33. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 33.

per amorem spiritualiter reducunt ad per amorem spiritualiter reducunt ad actus vigiliæ ut, secundum Aposto- actus vigiliæ ut, secundum Aposto- lum, ad Ephes. v, 14, exsurgat qui dor- lum, ad Ephes. v, 14, exsurgat qui dor- mit, et exsurgat de mortuis, et illuminabit mit, et exsurgat de mortuis, et illuminabit eum Christus 1. eum Christus 1.

Secunda est, quod per omnia clare Secunda est, quod per omnia clare venit quod igni attribuitur ratione venit quod igni attribuitur ratione luminis. Quod attribuitur Angelis ratio- luminis. Quod attribuitur Angelis ratio- ne illuminationis, quam ingerunt nobis ne illuminationis, quam ingerunt nobis in triplici visione, scilicet corporali, ima- in triplici visione, scilicet corporali, ima- ginaria, et intellectuali. ginaria, et intellectuali.

Tertia est, quod removetur ab omni- Tertia est, quod removetur ab omni- bus quod convenit igni ratione radio- bus quod convenit igni ratione radio- sitatis quamvis enim per radios pene- sitatis quamvis enim per radios pene- ret omnia, tamen nulli miscetur. Et ret omnia, tamen nulli miscetur. Et convenit Angelis ratione ministerii quod convenit Angelis ratione ministerii quod faciunt circa nos cum enim circa nos faciunt circa nos cum enim circa nos ministrant, miseriis nostris non subja- ministrant, miseriis nostris non subja- cent, nec miscentur. cent, nec miscentur.

Quarta est, quod quasi incognitus est Quarta est, quod quasi incognitus est et occultus, nisi accumbente materia: et occultus, nisi accumbente materia: et hoc convenit igni ratione raritatis. et hoc convenit igni ratione raritatis. Unde etiam Alexander dicit, quod « ignis Unde etiam Alexander dicit, quod « ignis in propria sphæra propter nimiam ra- in propria sphæra propter nimiam ra- ritatem suam non lucet egrediens au- ritatem suam non lucet egrediens au- tem extra proprium locum, lucet in ma- tem extra proprium locum, lucet in ma- teria aliena in qua spissatur. » Et hoc teria aliena in qua spissatur. » Et hoc convenit Angelis gratia spiritualis na- convenit Angelis gratia spiritualis na- turæ. Unde etiam incogniti sunt nobis, turæ. Unde etiam incogniti sunt nobis, nisi quando circa aliquam materiam nisi quando circa aliquam materiam terrestrem sicut circa nos operantur, terrestrem sicut circa nos operantur, assumendo corpora quibus nobis sunt assumendo corpora quibus nobis sunt visibiles et tangibiles. visibiles et tangibiles.

Quinta proprietas est, quod virtute Quinta proprietas est, quod virtute activa est inestimabilis, omnem virtu- activa est inestimabilis, omnem virtu- tem activam quæ est in elementis, exce- tem activam quæ est in elementis, exce- dens. Et convenit Angelis secundum dens. Et convenit Angelis secundum quod virtus spiritualis est in eis, quæ quod virtus spiritualis est in eis, quæ non limitatur aliqua virtute corporea. non limitatur aliqua virtute corporea.

Sexta est, quod per seipsum est in- Sexta est, quod per seipsum est in- visibilis quod convenit igni ratione visibilis quod convenit igni ratione raritatis, ut dicit Alexander Philosophus. raritatis, ut dicit Alexander Philosophus. Et adjungit, quod « ignis est per seip- Et adjungit, quod « ignis est per seip- sum potens simul omnium » quod sum potens simul omnium » quod convenit igni ratione qualitatis sive ca- convenit igni ratione qualitatis sive ca- liditatis quæ qualitas est per se activa liditatis quæ qualitas est per se activa et fortissimi motus. Ratione cujus dicit et fortissimi motus. Ratione cujus dicit

1 Ad Ephes. v, 14: Surge qui dormis, et ex- 1 Ad Ephes. v, 14: Surge qui dormis, et ex-

363 363

Aristoteles in IV Meteororum, quod pu- Aristoteles in IV Meteororum, quod pu- trefiunt universa reliqua præter ignem : trefiunt universa reliqua præter ignem : etenim terra, aqua, necnon et aer, pu- etenim terra, aqua, necnon et aer, pu- trescunt cuncta, siquidem materia igni trescunt cuncta, siquidem materia igni cuncta erunt hæc. Et ideo dicit Diony- cuncta erunt hæc. Et ideo dicit Diony- sius, quod ignis per seipsum potens est sius, quod ignis per seipsum potens est omnium, et quæcumque in eis sunt vel omnium, et quæcumque in eis sunt vel fiunt ad actionem propriam, hoc est, fiunt ad actionem propriam, hoc est, secundum propriam virtutem activam. secundum propriam virtutem activam. Et hoc convenit Angelis secundum quod Et hoc convenit Angelis secundum quod in ipsis est virtus divina ad reducen- in ipsis est virtus divina ad reducen- dum omnia in proprias et deiformes dum omnia in proprias et deiformes illuminationes sicut ignis omnia con- illuminationes sicut ignis omnia con- vertit ad suam naturam, quæ sunt sibi vertit ad suam naturam, quæ sunt sibi materia, et imprimit in ea speciem lu- materia, et imprimit in ea speciem lu- minis. minis.

Septima est, quod est sursum mobilis Septima est, quod est sursum mobilis semper. Et convenit Angelis ratione semper. Et convenit Angelis ratione affectus, quo super moventur in Deum, affectus, quo super moventur in Deum, ut dicit Damascenus: et semper elevan- ut dicit Damascenus: et semper elevan- tur sursum, ad laudem Creatoris omnia tur sursum, ad laudem Creatoris omnia referentes. referentes.

Octava est, quod est sui communica- Octava est, quod est sui communica- tivus ignis, omnibus tradens seipsum tivus ignis, omnibus tradens seipsum quoquo modo sibi proximantibus. Et quoquo modo sibi proximantibus. Et convenit Angelis ratione actus illumi- convenit Angelis ratione actus illumi- nationis, quo intendunt imprimere spe- nationis, quo intendunt imprimere spe- ciem luminis in omne quod illuminant. ciem luminis in omne quod illuminant.

Nona est, quod est renovativus suæ Nona est, quod est renovativus suæ naturæ custodia: et est sensus, quod naturæ custodia: et est sensus, quod renovat se ignis in materia de novo ap- renovat se ignis in materia de novo ap- posita, ut ex hac renovatione custodiatur posita, ut ex hac renovatione custodiatur natura ejus. Et attribuitur Angelis se- natura ejus. Et attribuitur Angelis se- cundum quod renovantur ét custodiun- cundum quod renovantur ét custodiun- tur per acceptionem diversam theopha- tur per acceptionem diversam theopha- niarum in Dei contemplatione. niarum in Dei contemplatione.

Decima est, quod est illuminativus Decima est, quod est illuminativus circumvelatis splendoribus: et hoc con- circumvelatis splendoribus: et hoc con- venit igni in quantum in propria natura venit igni in quantum in propria natura non lucet, nisi circumveletur et inspis- non lucet, nisi circumveletur et inspis- setur in materia aliena. Et hoc attribui- setur in materia aliena. Et hoc attribui- tur Angelis per revelationes quas faciunt tur Angelis per revelationes quas faciunt in nobis, quæ non fulgent in nobis, nisi in nobis, quæ non fulgent in nobis, nisi speciebus intelligibilibus, imaginibilibus, speciebus intelligibilibus, imaginibilibus, et sensibilibus fuerint velatæ. et sensibilibus fuerint velatæ.

Undecima est, quod est incomprehen- Undecima est, quod est incomprehen- sibilis et hoc convenit igni ratione sibilis et hoc convenit igni ratione

surge a mortuis, et illuminabit te Christus. surge a mortuis, et illuminabit te Christus.

364 364

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

virtutis ustivæ, qua omne quod com- virtutis ustivæ, qua omne quod com- prehendit, ipsum comburit. Et convenit prehendit, ipsum comburit. Et convenit Angelis per virtutem excellentem, qua Angelis per virtutem excellentem, qua vincunt omne quod resistit. vincunt omne quod resistit.

Duodecima est, quod est clarus: et Duodecima est, quod est clarus: et convenit igni ratione illuminationis : convenit igni ratione illuminationis : Angelis autem ex eo quod dicit Diony- Angelis autem ex eo quod dicit Diony- sius, quod « intellectualia lumina sunt, sius, quod « intellectualia lumina sunt, et specula clarissima. » et specula clarissima. »

Tertiadecima est, quod est discretus: Tertiadecima est, quod est discretus: congregat enim ad se similia sive homo- congregat enim ad se similia sive homo- genia sibi, et segregat ab heterogeniis. genia sibi, et segregat ab heterogeniis. Et attribuitur Angelis per virtutem cu- Et attribuitur Angelis per virtutem cu- stodiæ, secundum quam nobiles separant stodiæ, secundum quam nobiles separant ab ignobilibus materialia diligentibus, ab ignobilibus materialia diligentibus, et separatos congregant et associant et separatos congregant et associant sibi. sibi.

Quartadecima est, quod est resiliens: Quartadecima est, quod est resiliens: et dicit Commentator, quod resiliens est, et dicit Commentator, quod resiliens est, in quantum non recipit impressiones et in quantum non recipit impressiones et figurationes aliorum. Et attribuitur An- figurationes aliorum. Et attribuitur An- gelis ratione confirmationis in bono : gelis ratione confirmationis in bono : virtute enim illius habent, quod diversa virtute enim illius habent, quod diversa forma voluntatis de cætero in eis non forma voluntatis de cætero in eis non potest sigillari. potest sigillari.

Quintadecima est, quod est sursum Quintadecima est, quod est sursum ferens omne quod movet. Et attribuitur ferens omne quod movet. Et attribuitur Angelis, eo quod omnia circa quæ ope- Angelis, eo quod omnia circa quæ ope- rantur, sursum ducunt in divinas illu- rantur, sursum ducunt in divinas illu- minationes. minationes.

acute acute

Sextadecima est, quod est Sextadecima est, quod est means, ratione hujus, quod penetrativus means, ratione hujus, quod penetrativus est. Et convenit Angelis ratione amoris, est. Et convenit Angelis ratione amoris, quo penetrant omne quod amant. quo penetrant omne quod amant.

Decima septima est, quod est excel- Decima septima est, quod est excel- sus : et convenit igni ratione loci : sus : et convenit igni ratione loci : Angelis autem ratione ordinis et digni- Angelis autem ratione ordinis et digni-

tatis. tatis.

Decima octava est, quod non est re- Decima octava est, quod non est re- ceptivus immutationis ut alia elementa. ceptivus immutationis ut alia elementa. Et convenit Angelis ratione beatitudi- Et convenit Angelis ratione beatitudi- nis: per quam, ut dicit Augustinus, nis: per quam, ut dicit Augustinus, æternitatem Dei participantes, de cætero æternitatem Dei participantes, de cætero

non mutantur. non mutantur.

Decima nona est, quod est semper Decima nona est, quod est semper motus, et numquam stans. Et convenit motus, et numquam stans. Et convenit Angelis secundum quod semper moven- Angelis secundum quod semper moven- tur altius et altius in divinas contem- tur altius et altius in divinas contem- plationes. plationes.

Vicesima est, quod est per seipsum Vicesima est, quod est per seipsum motus. Et convenit Angelis ratione boni motus. Et convenit Angelis ratione boni amoris boni enim amor causa est, et amoris boni enim amor causa est, et movet eos, eo quod purgando, illumi- movet eos, eo quod purgando, illumi- nando, perficiendo, semper movent, et nando, perficiendo, semper movent, et moventur in bonum. moventur in bonum.

Vicesima prima est, quod est com- Vicesima prima est, quod est com- prehendens, non comprehensus: et con- prehendens, non comprehensus: et con- venit igni ratione radiositatis, quæ om- venit igni ratione radiositatis, quæ om- nia comprehendit, et non comprehendi- nia comprehendit, et non comprehendi- tur ab aliquo Angelis autem convenit tur ab aliquo Angelis autem convenit secundum quod illuminant nos et conti- secundum quod illuminant nos et conti- nent in bono, et non illuminantur nec nent in bono, et non illuminantur nec continentur a nobis. continentur a nobis.

Vicesima secunda est, quod est non Vicesima secunda est, quod est non indigens alterius, sed potius alia indi- indigens alterius, sed potius alia indi- gent sui quia generatio omnium est gent sui quia generatio omnium est ex calore. Et convenit Angelis ratione ex calore. Et convenit Angelis ratione visionis per speciem, propter quam fit visionis per speciem, propter quam fit ut non indigent speculo et ænigmate, ut non indigent speculo et ænigmate, sicut nos indigemus illuminationibus eo- sicut nos indigemus illuminationibus eo- rum et accensionibus. rum et accensionibus.

Vicesima tertia est, quod est latenter Vicesima tertia est, quod est latenter crescens a seipso, hoc est, a propria crescens a seipso, hoc est, a propria virtute ustiva, et ad susceptas materias virtute ustiva, et ad susceptas materias manifestans suimet magnitudinem. Et manifestans suimet magnitudinem. Et attribuitur Angelis secundum commu- attribuitur Angelis secundum commu- nicationem traditionis suarum illumina- nicationem traditionis suarum illumina- tionum. tionum.

Vicesima quarta est, quod est activus Vicesima quarta est, quod est activus per caliditatem agit enim congregando, per caliditatem agit enim congregando, disgregando, generando, corrumpendo, disgregando, generando, corrumpendo, inspissando, dissolvendo : et iterum agit, inspissando, dissolvendo : et iterum agit, faciendo motum, et non sistendo eum, faciendo motum, et non sistendo eum, sicut facit frigiditas quæ sistit motum, sicut facit frigiditas quæ sistit motum, ut dicit Avicenna. Et attribuitur Angelis ut dicit Avicenna. Et attribuitur Angelis secundum quod semper agunt, ut secundum quod semper agunt, ut nova specula divina et agalmata divina nova specula divina et agalmata divina perficiant, et inferiora ad superiora de- perficiant, et inferiora ad superiora de- ducant. ducant.

Vicesima quinta est, quod est potens Vicesima quinta est, quod est potens super alia elementa et elementata : prop- super alia elementa et elementata : prop- ter quod dicit Aristoteles in IV Meteoro- ter quod dicit Aristoteles in IV Meteoro- rum, quod omnia alia materia erunt rum, quod omnia alia materia erunt igni. Et attribuitur Angelis secundum igni. Et attribuitur Angelis secundum immateriale posse, quod habent, quod immateriale posse, quod habent, quod non est cogibile, eo quod omnis co- non est cogibile, eo quod omnis co- actio per conjunctionem ad materiam actio per conjunctionem ad materiam fit. fit.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 33. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 33.

Vicesima sexta est, quod omnibus est Vicesima sexta est, quod omnibus est præsens imperceptibiliter quod conve- præsens imperceptibiliter quod conve- nit igni ratione luminis immutantis nit igni ratione luminis immutantis æqualiter longe et prope imperceptibili- æqualiter longe et prope imperceptibili- ter. Et attribuitur Angelis ratione veloci- ter. Et attribuitur Angelis ratione veloci- tatis sui motus in ministrando. tatis sui motus in ministrando.

Vicesima septima est, quod neglectus Vicesima septima est, quod neglectus esse non putatur, et attritu sicut ex qua- esse non putatur, et attritu sicut ex qua- dam vindicta naturaliter et proprie su- dam vindicta naturaliter et proprie su- bito relucens. Et hoc convenit igni se- bito relucens. Et hoc convenit igni se- cundum quod est in materia terrestri, cundum quod est in materia terrestri, in qua aliquando negligitur, et subito in qua aliquando negligitur, et subito ex intimis evolans relucet in exteriori. ex intimis evolans relucet in exteriori. Et attribuitur Angelis per affectum cu- Et attribuitur Angelis per affectum cu- stodiæ, qui quandoque per negligentiam stodiæ, qui quandoque per negligentiam nostram negligitur, et iterum per subi- nostram negligitur, et iterum per subi- tam compunctionem convalescit et relu- tam compunctionem convalescit et relu-

cet. cet.

Vicesima octava est, quod est incom- Vicesima octava est, quod est incom- prehensibiliter impalpabilis : quod ra- prehensibiliter impalpabilis : quod ra- tione caliditatis convenit igni: Angelis tione caliditatis convenit igni: Angelis autem ratione spiritualis naturæ quæ ad autem ratione spiritualis naturæ quæ ad plenum comprehendi non potest a nobis. plenum comprehendi non potest a nobis. Ultima est, quod est non minutus in Ultima est, quod est non minutus in omnibus suis traditionibus ditissimis. omnibus suis traditionibus ditissimis. Et convenit igni ratione illuminationis, Et convenit igni ratione illuminationis, de qua dicitur in benedictione cerei de qua dicitur in benedictione cerei paschalis «Qui licet divisus in partes, paschalis «Qui licet divisus in partes, « luminis sui detrimenta non novit. » Et « luminis sui detrimenta non novit. » Et Ovidius: Ovidius:

Quid vetat apposito lumen de lumine tolli? Quid vetat apposito lumen de lumine tolli? Mille licet sumant, deperit inde nihil. Mille licet sumant, deperit inde nihil.

mas mas

Et convenit Angelis secundum ditissi- Et convenit Angelis secundum ditissi- communicationes illuminationum, communicationes illuminationum, in quibus nullo modo minuuntur, sed in quibus nullo modo minuuntur, sed augentur omni tempore. augentur omni tempore.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De anagogicis significationibus in De anagogicis significationibus in particulari ¹? particulari ¹?

365 365

SECUNDO quæritur de anagogicis signi- SECUNDO quæritur de anagogicis signi- ficationibus in particulari. ficationibus in particulari.

Et hoc quæritur ratione ejus quod di- Et hoc quæritur ratione ejus quod di- citur in illo cap. Sed ubi Deum homini- citur in illo cap. Sed ubi Deum homini- bus, propter verbum Augustini quod ibi bus, propter verbum Augustini quod ibi inducitur de tertio libro de Trinitate, inducitur de tertio libro de Trinitate, ubi sic dicit Augustinus : « Quærendum ubi sic dicit Augustinus : « Quærendum est in illis antiquis corporalibus formis est in illis antiquis corporalibus formis et visis, utrum ad hoc opus tantum crea- et visis, utrum ad hoc opus tantum crea- tura formata sit, in qua Deus, sicut tura formata sit, in qua Deus, sicut tunc oportuisse judicavit, humanis tunc oportuisse judicavit, humanis ostenderetur adspectibus: an Angeli qui ostenderetur adspectibus: an Angeli qui jam erant ita mittebantur, ut ex persona jam erant ita mittebantur, ut ex persona Dei loquerentur, assumentes corpora- Dei loquerentur, assumentes corpora- lem speciem de creatura corporea in lem speciem de creatura corporea in usum ministerii sui, an ipsum corpus usum ministerii sui, an ipsum corpus suum cui non subduntur, sed subditum suum cui non subduntur, sed subditum regunt, mutantes atque vertentes in regunt, mutantes atque vertentes in species quas vellent accommodatas at- species quas vellent accommodatas at- que aptas actionibus suis secundum at- que aptas actionibus suis secundum at- tributam sibi a creatore potentiam ². » tributam sibi a creatore potentiam ². » Hic patet, quod Augustinus ponit in Hic patet, quod Augustinus ponit in quæstione, utrum Angeli quando ex quæstione, utrum Angeli quando ex persona Dei mittuntur ad homines, persona Dei mittuntur ad homines, creent sibi nova corpora in quibus appa- creent sibi nova corpora in quibus appa- reant an tunc corpora sua quæ prius reant an tunc corpora sua quæ prius habuerunt, mutent in formas grossiores. habuerunt, mutent in formas grossiores.

Et videtur, quod corpora quæ prius Et videtur, quod corpora quæ prius habuerunt, mutent in formas grossiores, habuerunt, mutent in formas grossiores, quibus hominibus apparere possint. quibus hominibus apparere possint.

1. Dicit enim Augustiuns, in libro III 1. Dicit enim Augustiuns, in libro III super Genesim ad litteram³, et ponitur super Genesim ad litteram³, et ponitur a Magistro in libro II Sententiarum, a Magistro in libro II Sententiarum, distinct. VIII, cap. Solet etiam in quæ- distinct. VIII, cap. Solet etiam in quæ-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 61, Art. 4 et 5. Creaturis, Tract. IV, Quæst. 61, Art. 4 et 5. Tom. XXXIV hujusce novæ editionis. Tom. XXXIV hujusce novæ editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap.

7. 7.

3 IDEM, Lib. III super Genesim ad litteram, 3 IDEM, Lib. III super Genesim ad litteram,

cap. 10. cap. 10.

366 366

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stione versari, ubi Magister dicit sic : stione versari, ubi Magister dicit sic : « Quod aliqui putant innitentes verbis « Quod aliqui putant innitentes verbis Augustini, qui dicere videtur, quod An- Augustini, qui dicere videtur, quod An- geli omnes ante confirmationem vel geli omnes ante confirmationem vel lapsum corpora aerea habuerint de pu- lapsum corpora aerea habuerint de pu- riori ac superiori aeris parte formata, riori ac superiori aeris parte formata, ad faciendum habilia, non ad patien- ad faciendum habilia, non ad patien- dum et Angelis bonis qui perstiterunt, dum et Angelis bonis qui perstiterunt, talia sunt observata corpora, ut in eis talia sunt observata corpora, ut in eis possint facere, et pati: quæ tantæ sunt possint facere, et pati: quæ tantæ sunt tenuitatis, ut a mortalibus videri non tenuitatis, ut a mortalibus videri non valeant, nisi supervestita aliqua forma valeant, nisi supervestita aliqua forma grossiori: qua assumpta videntur, depo- grossiori: qua assumpta videntur, depo- sitaque videri desinunt. » sitaque videri desinunt. »

: :

2. Adhuc, Ibidem subdit Magister ver- 2. Adhuc, Ibidem subdit Magister ver- ba Augustini sic : « Angelis vero malis ba Augustini sic : « Angelis vero malis mutata sunt in casu corpora in deterio- mutata sunt in casu corpora in deterio- rem qualitatem spissioris aeris. »> rem qualitatem spissioris aeris. »>

3. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Sic- 3. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Sic- ut a loco digniori in inferiorem locum, ut a loco digniori in inferiorem locum, id est, in caliginosum aerem dejecti id est, in caliginosum aerem dejecti sunt: ita illa corpora tenuia mutata sunt: ita illa corpora tenuia mutata sunt et transformata in deteriora cor- sunt et transformata in deteriora cor- pora et spissiora, in quibus possint pati pora et spissiora, in quibus possint pati a superiori elemento, id est, ab igne. » a superiori elemento, id est, ab igne. » Et ex hoc accipitur idem quod prius, Et ex hoc accipitur idem quod prius, quod Angeli a principio corpora habent, quod Angeli a principio corpora habent, quæ mutant in grossiores et tenuiores for- quæ mutant in grossiores et tenuiores for- mas, prout competit ministerio eorum. mas, prout competit ministerio eorum.

4. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Dæ- 4. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Dæ- mones aerea dicuntur animalia, quia mones aerea dicuntur animalia, quia corporum aereorum natura vigent: nec corporum aereorum natura vigent: nec per mortem dissolvuntur, quia prævalet per mortem dissolvuntur, quia prævalet in eis elementum aptius ad faciendum, in eis elementum aptius ad faciendum, quam ad patiendum. Ad patiendum quam ad patiendum. Ad patiendum enim humor et humus: ad faciendum enim humor et humus: ad faciendum aer et ignis aptitudinem præbent. aer et ignis aptitudinem præbent.

» »

5. Adhuc, Augustinus, ibidem, 5. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Transgressores Angeli cum principe « Transgressores Angeli cum principe suo nunc diabolo tunc Archangelo, non suo nunc diabolo tunc Archangelo, non mirum si post hoc peccatum in hanc mirum si post hoc peccatum in hanc caliginem detrusi sunt. Neque etiam caliginem detrusi sunt. Neque etiam hoc mirum est, si conversi sunt ex pœ- hoc mirum est, si conversi sunt ex pœ- na in aeream qualitatem qua possunt ab na in aeream qualitatem qua possunt ab igne pati. » igne pati. »

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 3. cap. 3.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

6. Adhuc, Damascenus dicit, quod 6. Adhuc, Damascenus dicit, quod Angeli non simpliciter sunt incorporei, Angeli non simpliciter sunt incorporei, sed in comparatione Dei, qui solus est sed in comparatione Dei, qui solus est incorporeus et hoc dicit in libro II de incorporeus et hoc dicit in libro II de Fide orthodoxa, his verbis : « Incorpo- Fide orthodoxa, his verbis : « Incorpo- reus autem et immaterialis dicitur An- reus autem et immaterialis dicitur An-

gelus quantum ad nos : omne enim gelus quantum ad nos : omne enim creatum comparatum ad Deum, qui so- creatum comparatum ad Deum, qui so- lus incorporeus est, crassum et materi- lus incorporeus est, crassum et materi- ale invenitur: solus enim essentialiter et ale invenitur: solus enim essentialiter et immaterialis et incorporeus Deus est¹. » immaterialis et incorporeus Deus est¹. »

Videtur ergo ex omnibus his, quod Videtur ergo ex omnibus his, quod Angeli non assumant nova corpora Angeli non assumant nova corpora quando mittuntur, sed sua sibi concreata quando mittuntur, sed sua sibi concreata corpora de superiori et puriori aere fac- corpora de superiori et puriori aere fac- ta mutent in formas quas voluerint. ta mutent in formas quas voluerint. SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Expresse dicit Dionysius in libro 1. Expresse dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, ubi dicit et pro- de Divinis nominibus, ubi dicit et pro- bat, quod in Angelis non sit malum: et bat, quod in Angelis non sit malum: et dicit sic : « Enuntiat divinam bonitatem dicit sic : « Enuntiat divinam bonitatem boniformis Angelus imago enim Dei boniformis Angelus imago enim Dei Angelus, manifestatio occulti luminis, Angelus, manifestatio occulti luminis, speculum purum, clarissimum, inconta- speculum purum, clarissimum, inconta- minatum, incoinquinatum, immacula- minatum, incoinquinatum, immacula- tum, suscipiens totam (si est conveniens tum, suscipiens totam (si est conveniens dicere) pulchritudinem boniformis dei- dicere) pulchritudinem boniformis dei- formitatis 2. » Hæc autem nulli corporeæ formitatis 2. » Hæc autem nulli corporeæ creaturæ quæ per naturam corporea est, creaturæ quæ per naturam corporea est, convenire possunt. Ergo Angelus per convenire possunt. Ergo Angelus per naturam corporeus non est. naturam corporeus non est.

« «

2. Adhuc, Damascenus in libro II de 2. Adhuc, Damascenus in libro II de Fide orthodoxa, dicit, quod Angelus Fide orthodoxa, dicit, quod Angelus est substantia intellectualis, arbitrio li- est substantia intellectualis, arbitrio li- bera³. » Nulla corporea substantia intel- bera³. » Nulla corporea substantia intel- lectualis est, cujus esse substantiale in- lectualis est, cujus esse substantiale in- tellectuale est, et non sensibile. Ergo tellectuale est, et non sensibile. Ergo Angelus per naturam corporea substan- Angelus per naturam corporea substan- tia non est. tia non est.

3. Adhuc, In libro II Sententiarum, 3. Adhuc, In libro II Sententiarum, distinct. II, cap. Et quia : « Eamque hoc distinct. II, cap. Et quia : « Eamque hoc modo distinxit, hoc est, rationalem modo distinxit, hoc est, rationalem creaturam, ut pars in sui puritate per- creaturam, ut pars in sui puritate per- maneret, nec corpori uniretur, scilicet maneret, nec corpori uniretur, scilicet Angeli pars corpori jungeretur, scilicet Angeli pars corpori jungeretur, scilicet

cap. 4. cap. 4.

3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 3. cap. 3.

Sed contr Sed contr

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 33. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 33.

animæ. » Ergo Angeli numquam fue- animæ. » Ergo Angeli numquam fue- runt, nec erunt corporei. runt, nec erunt corporei.

ULTERIUS videtur, quod nec corpora ULTERIUS videtur, quod nec corpora debeant assumere, debeant assumere,

1. Per rationem Dionysii, quia quod 1. Per rationem Dionysii, quia quod inductivum est erroris, a Theologis non inductivum est erroris, a Theologis non debet describi: sed si corporibus as- debet describi: sed si corporibus as- sumptis in figuris corporalibus descri- sumptis in figuris corporalibus descri- buntur Angeli, ut homines, leones, bo- buntur Angeli, ut homines, leones, bo- ves, sicut, Ezechiel. 1, 4 et seq., conti- ves, sicut, Ezechiel. 1, 4 et seq., conti- netur, et Apocal. 1x, 7 et seq., et Ezech. netur, et Apocal. 1x, 7 et seq., et Ezech. IX, 2 et seq., et XL, 3 et seq., legentes IX, 2 et seq., et XL, 3 et seq., legentes hoc possunt induci in errores, quod cre- hoc possunt induci in errores, quod cre- dant Angelos esse homines vel leones dant Angelos esse homines vel leones vel boves vel aliquid talium: quod error vel boves vel aliquid talium: quod error estergo talibus formis non debent estergo talibus formis non debent describi in theologia. describi in theologia.

2. Adhuc, Frustra, vanum, inutile, 2. Adhuc, Frustra, vanum, inutile, non sunt in operibus naturæ: sed quæ- non sunt in operibus naturæ: sed quæ- cumque facit Angelus assumpto corpore, cumque facit Angelus assumpto corpore, potest facere sine corpore æquali faci- potest facere sine corpore æquali faci- litate vel majori, sicut probatum est litate vel majori, sicut probatum est in primo libro Sententiarum, dis- in primo libro Sententiarum, dis- tinct. XXXVII, quæstione de motu An- tinct. XXXVII, quæstione de motu An- gelorum in corporibus assumptis: ergo gelorum in corporibus assumptis: ergo frustra et vane et inutiliter assumunt cor- frustra et vane et inutiliter assumunt cor- pora, quod non congruit operibus divinis. pora, quod non congruit operibus divinis.

SOLUTIO. Dicendum ad primam par- SOLUTIO. Dicendum ad primam par- tem hujus membri, quod stultum et fa- tem hujus membri, quod stultum et fa- tuum est dicere, quod Angeli a principio tuum est dicere, quod Angeli a principio habuerunt corpora naturaliter sibi uni- habuerunt corpora naturaliter sibi uni- ta et dictum est secundum quosdam ta et dictum est secundum quosdam Philosophos Stoicos, quorum unus fuit Philosophos Stoicos, quorum unus fuit Apuleius, et alter Hermes Trismegistus, Apuleius, et alter Hermes Trismegistus, qui in hoc et in aliis multis erronea qui in hoc et in aliis multis erronea dixerunt et fidei non congruentia. dixerunt et fidei non congruentia.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod An- AD PRIMUM ergo dicendum, quod An- geli a principio creationis corpora nulla geli a principio creationis corpora nulla habent, sed sunt substantiæ spirituales, habent, sed sunt substantiæ spirituales, incorporeæ, intellectuales sive rationa- incorporeæ, intellectuales sive rationa- les nec quando mittuntur ut corporali- les nec quando mittuntur ut corporali- ter appareant, creantur eis corpora nova ter appareant, creantur eis corpora nova quibus uniantur: sed ipsi per potentiam quibus uniantur: sed ipsi per potentiam eis a Deo datam, de aere assumunt cor- eis a Deo datam, de aere assumunt cor- pora et habent potestatem illa figu- pora et habent potestatem illa figu- randi et solidandi in figuras quas volunt, randi et solidandi in figuras quas volunt, quæ ministerio illi congruunt ad quod quæ ministerio illi congruunt ad quod

367 367

tunc mittuntur. Et quod Augustinus vide- tunc mittuntur. Et quod Augustinus vide- tur dicere contrarium, dicit secundum opi- tur dicere contrarium, dicit secundum opi- nionem, et non secundum assertionem, nionem, et non secundum assertionem,

AD ALIUD omni eodem modo dicendum AD ALIUD omni eodem modo dicendum est et hoc expresse dicit Magister in est et hoc expresse dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. VIII, libro II Sententiarum, distinct. VIII, cap. Ecce his verbis. cap. Ecce his verbis.

AD SEQUENS omni eodem modo respon- AD SEQUENS omni eodem modo respon- dendum est, præter hoc solum, quod hoc dendum est, præter hoc solum, quod hoc non secundum opinionem, sed assertive non secundum opinionem, sed assertive dicit, quod post lapsum a superiori in dicit, quod post lapsum a superiori in inferiorem locum dejecti sunt. Quod au- inferiorem locum dejecti sunt. Quod au- tem mutata sint eis corpora in deterio- tem mutata sint eis corpora in deterio- rem qualitatem qua pati possint, non est rem qualitatem qua pati possint, non est nisi secundum opinionem dictum. nisi secundum opinionem dictum.

AD ALIUD Similiter dicendum est : pro- AD ALIUD Similiter dicendum est : pro- batum est enim superius, in quæstione de batum est enim superius, in quæstione de casu dæmonum, quod Angeli mali per casu dæmonum, quod Angeli mali per naturam spiritus, qua spiritus sunt, naturam spiritus, qua spiritus sunt, pœnis subjiciuntur incendii infernalis, et pœnis subjiciuntur incendii infernalis, et non per naturam alicujus corporis. Et non per naturam alicujus corporis. Et quod dæmones dicuntur aerea animalia quod dæmones dicuntur aerea animalia natura, non est dictum nisi secundum natura, non est dictum nisi secundum errorem Stoicorum: nec Augustinus di- errorem Stoicorum: nec Augustinus di- cit, quod sint animalia talia, sed dicun- cit, quod sint animalia talia, sed dicun- tur talia. tur talia.

AD ALIUD penitus est eadem solutio. AD ALIUD penitus est eadem solutio. AD DICTUM AD DICTUM Damasceni dicendum, Damasceni dicendum, quod Damascenus non dicit Angelos esse quod Damascenus non dicit Angelos esse corporeos a natura corporum et sub- corporeos a natura corporum et sub- stantia,sed a proprietate corpus sequente, stantia,sed a proprietate corpus sequente, quæ est localitas : quia sicut corpus loco quæ est localitas : quia sicut corpus loco circumscribitur, ita quod nihil sui extra circumscribitur, ita quod nihil sui extra locum invenitur, ita Angelus loco defini- locum invenitur, ita Angelus loco defini- tur, ita quod nihil sui extra locum inve- tur, ita quod nihil sui extra locum inve- nitur in quo definitur. Et hoc modo nitur in quo definitur. Et hoc modo Deus solus incorporeus est et incircum- Deus solus incorporeus est et incircum- scriptus et illocalis: quia licet sit in omni scriptus et illocalis: quia licet sit in omni loco, tamen extra quemlibet locum totus loco, tamen extra quemlibet locum totus invenitur. invenitur.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5. Ad 6. Ad 6.

TRIA quæ in contrarium objiciuntur, Ad object. TRIA quæ in contrarium objiciuntur, Ad object. procedunt et concedenda sunt. procedunt et concedenda sunt.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. dum quod theologia non describit Ange- dum quod theologia non describit Ange- los in figuris corporalibus, ut notetur, los in figuris corporalibus, ut notetur, quod tales sint per naturam: sed ut ex quod tales sint per naturam: sed ut ex figuris corporum intelligatur quid acturi figuris corporum intelligatur quid acturi veniant, ut dicit Dionysius, secundum veniant, ut dicit Dionysius, secundum

368 368

ram, ram,

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

proportionem talium figurarum ad pro. proportionem talium figurarum ad pro. prios actus. Unde dicit Dionysius, quod prios actus. Unde dicit Dionysius, quod frequenter describuntur in materialibus frequenter describuntur in materialibus et ignobilibus, ut ex ipsa ignobilitate et ignobilibus, ut ex ipsa ignobilitate corporum, in quibus apparent, notetur corporum, in quibus apparent, notetur quod nihil talium sunt Angeli per natu- quod nihil talium sunt Angeli per natu- sed quod sunt ad usum ministerii sed quod sunt ad usum ministerii accommodata corpora talia et ideo non accommodata corpora talia et ideo non frustra, inutilia et vana, sed potius si- frustra, inutilia et vana, sed potius si- gnificantia qualitatem ministerii quod gnificantia qualitatem ministerii quod acturi veniunt. Unde dicit Dionysius', acturi veniunt. Unde dicit Dionysius', quod talium corporum figuræ proportio- quod talium corporum figuræ proportio- nabiliter ad dissimiles qualitates refe- nabiliter ad dissimiles qualitates refe- rendæ sunt ut si venit in igne, qui mo- rendæ sunt ut si venit in igne, qui mo- bilis est, acutus, et luminosus, intelliga- bilis est, acutus, et luminosus, intelliga- tur Angelus ardens charitate, lucens in- tur Angelus ardens charitate, lucens in- telligentiæ perspicacitate, accensivus in telligentiæ perspicacitate, accensivus in divinas contemplationes et bonitates de- divinas contemplationes et bonitates de- siderii affectione. Si venit in figura ho- siderii affectione. Si venit in figura ho- minis, qui statura rectus est inter ani- minis, qui statura rectus est inter ani- malia, et solus intellectualis per differen- malia, et solus intellectualis per differen- tiam constitutivam, et sensibile in eo tiam constitutivam, et sensibile in eo est minimum, ut dicit Dionysius, et qui est minimum, ut dicit Dionysius, et qui per sensibile in esse specifico non con- per sensibile in esse specifico non con- stituitur sicut cætera animalia: intelli- stituitur sicut cætera animalia: intelli- gatur Angelus per justitiam rectus, per gatur Angelus per justitiam rectus, per intellectum ad Deum erectus, nihil ha- intellectum ad Deum erectus, nihil ha- bens communitatis ad sensibilia mate- bens communitatis ad sensibilia mate- rialia. Et si describitur alatus, cum alis rialia. Et si describitur alatus, cum alis plenis oculis, per alas intelligatur altivo- plenis oculis, per alas intelligatur altivo- lus in divinas contemplationes, per ocu- lus in divinas contemplationes, per ocu- losas alas intelligatur deividus et cir- losas alas intelligatur deividus et cir- cumspectus, per manus intelligatur cumspectus, per manus intelligatur diligenter ad intellectum operativus, diligenter ad intellectum operativus, quia manus instrumentum intellectus quia manus instrumentum intellectus est, ut dicit Aristoteles in libro XII de est, ut dicit Aristoteles in libro XII de Animalibus. Per pedes intelligatur mo- Animalibus. Per pedes intelligatur mo- bilis et circumambulativus in Dei obe- bilis et circumambulativus in Dei obe- dientia et ministerio, per scapulas et dientia et ministerio, per scapulas et dorsum intelligatur supportativus one- dorsum intelligatur supportativus one- rum et laborum hominum ad quos mit- rum et laborum hominum ad quos mit- titur. Si venit in specie venti vel nubis, titur. Si venit in specie venti vel nubis, quæ secundum substantiam sunt incom- quæ secundum substantiam sunt incom- prehensibilia sensu, intelligatur spiritua- prehensibilia sensu, intelligatur spiritua- lis naturæ esse, evocans et erigens cor lis naturæ esse, evocans et erigens cor hominis ad cultum virtutum. Si venit hominis ad cultum virtutum. Si venit in specie furibundi animalis, sicut in in specie furibundi animalis, sicut in