IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 30. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 30.

quia si vere mutaretur in aliam formam quia si vere mutaretur in aliam formam substantialem, et sub illa videretur et substantialem, et sub illa videretur et esse judicaretur, hoc non esset illusio, esse judicaretur, hoc non esset illusio, sed veritas. Aut esset secundum formam sed veritas. Aut esset secundum formam accidentalem. Et si esset secundum for- accidentalem. Et si esset secundum for- mam accidentalem aut esset secundum mam accidentalem aut esset secundum formam qualitatis, aut quantitatis. Si formam qualitatis, aut quantitatis. Si secundum formam qualitatis, ut scilicet secundum formam qualitatis, ut scilicet diabolus quod est album, mutaret in ni- diabolus quod est album, mutaret in ni- grum, et sic præsentaret: aut quod est grum, et sic præsentaret: aut quod est in una figura, mutaret in aliam, et ite- in una figura, mutaret in aliam, et ite- rum sic præsentaret: tunc iterum non rum sic præsentaret: tunc iterum non esset illusio, sed veritas. Veritas enim esset illusio, sed veritas. Veritas enim est, quando res videtur et judicatur est, quando res videtur et judicatur esse in forma in quam vere mutata est, esse in forma in quam vere mutata est, sive illa sit color, sive figura. Si autem sive illa sit color, sive figura. Si autem illusio ista est in videntibus, et non in illusio ista est in videntibus, et non in re visa. Aut est in organis sensuum ex- re visa. Aut est in organis sensuum ex- teriorum, qui quinque sunt et noti, teriorum, qui quinque sunt et noti, scilicet visus, auditus, olfactus, gustus, scilicet visus, auditus, olfactus, gustus, et tactus. Aut est in organis sensuum et tactus. Aut est in organis sensuum interiorum, qui etiam quinque sunt, ut interiorum, qui etiam quinque sunt, ut dicit Avicenna, scilicet sensus commu- dicit Avicenna, scilicet sensus commu- nis, imaginatio sive formalis, phantasia, nis, imaginatio sive formalis, phantasia, æstimativa, et memorativa sive memo- æstimativa, et memorativa sive memo- ria. Si est in organis sensuum exterio- ria. Si est in organis sensuum exterio- rum cum illi nihil accipiant nisi præ- rum cum illi nihil accipiant nisi præ- sente re et materia, ut dicit Aristoteles sente re et materia, ut dicit Aristoteles in II de Anima, ubi sic dicit : « Sensus in II de Anima, ubi sic dicit : « Sensus est susceptivus sensibilium specierum est susceptivus sensibilium specierum præsente materia: » non videbitur ite- præsente materia: » non videbitur ite- rum illusio, sed veritas: veritas enim rum illusio, sed veritas: veritas enim est cum judicatur de re sicut est, et sicut est cum judicatur de re sicut est, et sicut se objicit sensibus. Si autem est in or- se objicit sensibus. Si autem est in or- ganis sensuum interiorum: tunc oporte- ganis sensuum interiorum: tunc oporte- ret, quod aliquid objiceret formam illu- ret, quod aliquid objiceret formam illu- sionum illarum sensibus interioribus, et sionum illarum sensibus interioribus, et non tantum objiceret, sed etiam impri- non tantum objiceret, sed etiam impri- meret quia judicium de re non potest meret quia judicium de re non potest fieri sola objectione formæ ad sensus : fieri sola objectione formæ ad sensus : sed oportet, quod forma objecta intra sed oportet, quod forma objecta intra sensum interiorem recipiatur. Si ergo sensum interiorem recipiatur. Si ergo dæmon vere objicit et vere imprimit dæmon vere objicit et vere imprimit tales formas sensibus interioribus, tunc tales formas sensibus interioribus, tunc iterum non videtur esse illusio, sed ve- iterum non videtur esse illusio, sed ve- ritas imaginari enim rem sive æsti- ritas imaginari enim rem sive æsti- mare, sive memorari, sicut imaginationi mare, sive memorari, sicut imaginationi et æstimativæ et memoriæ objecta et et æstimativæ et memoriæ objecta et impressa est, non est illusio, sed veritas. impressa est, non est illusio, sed veritas.

327 327

SOLUTIO. Dicendum, quod revera hu- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod revera hu- Solutio. jusmodi illusiones fiunt a dæmonibus, jusmodi illusiones fiunt a dæmonibus, et a maleficis arte dæmonum : hoc et a maleficis arte dæmonum : hoc enim expresse dicunt Sancti et commu- enim expresse dicunt Sancti et commu- nis est omnium opinio, et docetur in nis est omnium opinio, et docetur in necromantia in parte illa quæ dicitur necromantia in parte illa quæ dicitur de imaginibus et annulis et speculis Ve- de imaginibus et annulis et speculis Ve- neris et sigillis dæmonum Achot Græco, neris et sigillis dæmonum Achot Græco, et Grema Babylonico, et Hermete Egyp- et Grema Babylonico, et Hermete Egyp- tio et invocationes ad hoc ordinatæ tio et invocationes ad hoc ordinatæ describuntur in libro Hermogenis et describuntur in libro Hermogenis et Phileti necromanticorum, et in libro qui Phileti necromanticorum, et in libro qui dicitur Almandel Salomonis. dicitur Almandel Salomonis.

AD ID quod quæritur, Qualiter fiant? AD ID quod quæritur, Qualiter fiant? utrum scilicet secundum organa sen- utrum scilicet secundum organa sen- suum exteriorum, vel interiorum ? suum exteriorum, vel interiorum ?

Dicendum videtur sine præjudicio, Dicendum videtur sine præjudicio, quod utroque modo fiunt, et secundum quod utroque modo fiunt, et secundum organa sensuum exteriorum, et secun- organa sensuum exteriorum, et secun- dum organa sensuum interiorum: fiunt dum organa sensuum interiorum: fiunt enim in visione corporali, et in visione enim in visione corporali, et in visione imaginaria, ut dicit Augustinus. imaginaria, ut dicit Augustinus.

Secundum organum sensuum exte- Secundum organum sensuum exte- riorum fiunt sic : quia sicut dæmones et riorum fiunt sic : quia sicut dæmones et etiam boni Angeli potestatem habent as- etiam boni Angeli potestatem habent as- sumendi corpora, ita habent potestatem sumendi corpora, ita habent potestatem assumendi figuras et colores corporum assumendi figuras et colores corporum et quantitates: et in his potestatem ha- et quantitates: et in his potestatem ha- bent objiciendi se organis exteriorum bent objiciendi se organis exteriorum sensuum ad illusionem, fallaciam, et sensuum ad illusionem, fallaciam, et deceptionem. Et est in hoc deceptio et deceptionem. Et est in hoc deceptio et illusio, quod judicatur res esse sub for- illusio, quod judicatur res esse sub for- ma sub qua non est: sicut dicit beatus ma sub qua non est: sicut dicit beatus Gregorius de puella quæ equa videbatur Gregorius de puella quæ equa videbatur esse quia licet sensus particularis exte- esse quia licet sensus particularis exte- rior non decipiatur in proprio objecto,ta- rior non decipiatur in proprio objecto,ta- men sensus communis qui componit et men sensus communis qui componit et dividit sensibilia cum subjecto sensibi- dividit sensibilia cum subjecto sensibi- lium, quod est magnitudo, frequentis- lium, quod est magnitudo, frequentis- sime decipitur, judicans aliquod sensi- sime decipitur, judicans aliquod sensi- bile compositum esse cum hoc cum quo bile compositum esse cum hoc cum quo non est compositum, et judicans aliquod non est compositum, et judicans aliquod sensibilium esse divisum ab hoc a quo sensibilium esse divisum ab hoc a quo non est divisum : et hæ deceptiones, ut non est divisum : et hæ deceptiones, ut dicit Alpharabius, sunt secundum falla- dicit Alpharabius, sunt secundum falla- ciam consequentis. Similiter sensus per ciam consequentis. Similiter sensus per accidens, qui ex sensibili proprio judicat accidens, qui ex sensibili proprio judicat de specie, vel genere, vel individuo pro- de specie, vel genere, vel individuo pro-

Ad quæst. Ad quæst.

328 328

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

prio, sicut crispum, tonsum, decorum, prio, sicut crispum, tonsum, decorum, filium Dionis judicamus a collectione filium Dionis judicamus a collectione accidentium individuantium, frequentis- accidentium individuantium, frequentis- sime decipitur et, ut dicit Alpharabius, sime decipitur et, ut dicit Alpharabius, deceptio est secundum fallaciam acci- deceptio est secundum fallaciam acci- dentis. Dæmon enim talia sensibilia ob- dentis. Dæmon enim talia sensibilia ob- jiciens, objectum facit judicari quod non jiciens, objectum facit judicari quod non est, secundum corporalem visionem. est, secundum corporalem visionem. Et hoc docetur in parte necromantiæ Et hoc docetur in parte necromantiæ quæ dicitur de præstigiis ab Hermo- quæ dicitur de præstigiis ab Hermo- gene et Phileto necromanticis et po- gene et Phileto necromanticis et po- nuntur ibi carmina et invocationes dæ- nuntur ibi carmina et invocationes dæ- monum ad hoc ordinata. monum ad hoc ordinata.

Secundum sensus autem interiores Secundum sensus autem interiores fiunt hoc modo: sicut enim dicit Ari- fiunt hoc modo: sicut enim dicit Ari- stoteles in primo de Somno et vigilia, stoteles in primo de Somno et vigilia, imagines quæ apparent in somnis in spi- imagines quæ apparent in somnis in spi- ritu animali, elevantur ad caput et ad ritu animali, elevantur ad caput et ad organa sensuum interiorum, sicut ele- organa sensuum interiorum, sicut ele- vantur imagines liquefacti salis a fundo vantur imagines liquefacti salis a fundo usque ad superficiem aquæ: et sicut ele- usque ad superficiem aquæ: et sicut ele- vantur imagines nubium, in quibus ho- vantur imagines nubium, in quibus ho- mocentauri et diversæ imagines anima- mocentauri et diversæ imagines anima- lium repræsentantur in vapore aqueo lium repræsentantur in vapore aqueo vel terreo, qui a terra per calorem so- vel terreo, qui a terra per calorem so- lis ad medium interstitium aeris eleva- lis ad medium interstitium aeris eleva- tur. Et propter hoc imagines somniales tur. Et propter hoc imagines somniales diversas figuras accipiunt secundum di- diversas figuras accipiunt secundum di- versas complexiones vaporis elevantis : versas complexiones vaporis elevantis : et quod elevatur in vapore cholerico, et quod elevatur in vapore cholerico, sicco calido, videtur esse flamma ignis sicco calido, videtur esse flamma ignis conburentis et quod elevatur in vapore conburentis et quod elevatur in vapore phlegmatico dulci, sentitur in dulcedine phlegmatico dulci, sentitur in dulcedine mellis, quando fluit ad organum gustus: mellis, quando fluit ad organum gustus: et quod elevatur in vapore melancholico et quod elevatur in vapore melancholico nigro, apparet tetrum horribile, et quasi nigro, apparet tetrum horribile, et quasi

in figura dæmonum: et quod elevatur in figura dæmonum: et quod elevatur in vapore choleræ adustæ quæ melan- in vapore choleræ adustæ quæ melan- cholia est accidentalis, sentitur ut mor- cholia est accidentalis, sentitur ut mor- dax vulnerans, acutum et incisivum, et dax vulnerans, acutum et incisivum, et valde amarum, fellica amaritudine infe- valde amarum, fellica amaritudine infe- ctum. Et est in hoc illusio: quia anima ctum. Et est in hoc illusio: quia anima capta a talibus, ad ea convertitur sicut capta a talibus, ad ea convertitur sicut ad res. Et quod elevatur in vapore dulci ad res. Et quod elevatur in vapore dulci sanguinis, clarum apparet et quasi in ad- sanguinis, clarum apparet et quasi in ad- spectu rosarum et florum. Dæmones igi- spectu rosarum et florum. Dæmones igi- tur a Deo potestatem habentes formandi tur a Deo potestatem habentes formandi species talium, et imprimendi eas in spi- species talium, et imprimendi eas in spi- ritus animales, per tales spiritus repræ- ritus animales, per tales spiritus repræ- sentant personas modo lætas, modo tri- sentant personas modo lætas, modo tri- stes, modo humanas, modo bestiales, stes, modo humanas, modo bestiales, modo opprimentes, et modo ad volatum modo opprimentes, et modo ad volatum elevantes. Et quia anima convertitur ad elevantes. Et quia anima convertitur ad ea sicut ad res, videtur aliquando homini, ea sicut ad res, videtur aliquando homini, quod sit asinus oppressus sacco: et ali- quod sit asinus oppressus sacco: et ali- quando, quod sit aliqua volans: et ali- quando, quod sit aliqua volans: et ali- quando, quod cum Diana et mulieribus quando, quod cum Diana et mulieribus de loco ad locum transferatur. Et ideo de loco ad locum transferatur. Et ideo talia frequenter contingunt in somnis et talia frequenter contingunt in somnis et de nocte, et non in die, nisi forte melan- de nocte, et non in die, nisi forte melan- cholicis quibusdam et insanis: qui hoc cholicis quibusdam et insanis: qui hoc patiuntur in vigiliis, quod alii in somnis. patiuntur in vigiliis, quod alii in somnis. Et per hoc patet solutio ad omnia ob- Et per hoc patet solutio ad omnia ob- jecta quæ facta sunt in hac quæstione. jecta quæ facta sunt in hac quæstione. Illusio autem in talibus est in hoc, quod Illusio autem in talibus est in hoc, quod anima talibus detenta, parvos motus ut anima talibus detenta, parvos motus ut magnos sentit, ut dicit Aristoteles in magnos sentit, ut dicit Aristoteles in primo de Somno et vigilia : unde par- primo de Somno et vigilia : unde par- vum sonum reputat esse tonitruum, et vum sonum reputat esse tonitruum, et ad parvam illuminationem candelæ re- ad parvam illuminationem candelæ re- putat esse coruscationem. putat esse coruscationem.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31.

329 329

QUESTIO XXXI. QUESTIO XXXI.

Qualiter seminales causæ inditæ sint elementis mundi, secundum Qualiter seminales causæ inditæ sint elementis mundi, secundum quas fiunt miracula ab Angelis bonis et malis, a Sanctis, et a Deo ? quas fiunt miracula ab Angelis bonis et malis, a Sanctis, et a Deo ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Magister in libro II Sententiarum, di- Magister in libro II Sententiarum, di- stinctione VII, cap. Nec sane creatores. stinctione VII, cap. Nec sane creatores. Dicit enim: «Omnium quippe rerum quæ Dicit enim: «Omnium quippe rerum quæ « corporaliter visibiliterque nascuntur, « corporaliter visibiliterque nascuntur, « oculta quædam semina in corporeis hu- « oculta quædam semina in corporeis hu- « jus mundi elementis latent: quæ Deus « jus mundi elementis latent: quæ Deus « originaliter eis indidit. Ipse ergo Crea- « originaliter eis indidit. Ipse ergo Crea- «tor est omnium rerum, qui Creator «tor est omnium rerum, qui Creator « est invisibilium omnium seminum: « est invisibilium omnium seminum: « quia quæcumque nascendo ad oculos « quia quæcumque nascendo ad oculos « nostros exeunt, ex ocultis seminibus « nostros exeunt, ex ocultis seminibus « accipiunt progrediendi hinc primordia, « accipiunt progrediendi hinc primordia, « et incrementa debitæ magnitudinis, « et incrementa debitæ magnitudinis, « distinctionesque formarum ab origina- « distinctionesque formarum ab origina- «libus (ut ita dicam) regulis sumunt. » «libus (ut ita dicam) regulis sumunt. » Gratia enim hujus quæruntur duo. Gratia enim hujus quæruntur duo. Quorum primum est, Qualiter istæ se- Quorum primum est, Qualiter istæ se- minales causæ sive causales rationes in- minales causæ sive causales rationes in- ditæ sint originaliter in elementis mundi? ditæ sint originaliter in elementis mundi?

Secundum est, quia secundum istas Secundum est, quia secundum istas dicuntur fieri vera miracula sive a bonis dicuntur fieri vera miracula sive a bonis Angelis, sive a sanctis, sive a Deo perfe- Angelis, sive a sanctis, sive a Deo perfe- cta, quæritur de veris miraculis. cta, quæritur de veris miraculis.

Circa primum quæruntur quatuor: Circa primum quæruntur quatuor: Quorum primum est, Quid sint hujus- Quorum primum est, Quid sint hujus- modi seminales rationes sive rationales? modi seminales rationes sive rationales? Secundum, Quot sint in genere, et Secundum, Quot sint in genere, et quæ differentiæ inter eas? quæ differentiæ inter eas?

Tertium, Utrum sint in rebus conditis Tertium, Utrum sint in rebus conditis a Deo, vel in ipso Deo? a Deo, vel in ipso Deo?

Quartum, Si in rebus conditis sunt Quartum, Si in rebus conditis sunt aliquo modo, utrum a principio creatio- aliquo modo, utrum a principio creatio- nis sint eis inditæ, vel postea? nis sint eis inditæ, vel postea?

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XVIII, Art. 7, Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. XVIII, Art. 7, Tom. XXVII hu-

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Qualiter istæ seminales causæ inditæ Qualiter istæ seminales causæ inditæ sint originaliter in elementis mundi? sint originaliter in elementis mundi?

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sint seminales rationes sive Quid sint seminales rationes sive causales' ? causales' ?

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

1. Dicit Glossa super Genesim, 1, 1 : 1. Dicit Glossa super Genesim, 1, 1 : In principio creavit Deus. « Quatuor In principio creavit Deus. « Quatuor modis operatur Deus. Primo in verbo. modis operatur Deus. Primo in verbo. Secundo in materia et forma. Unde, Secundo in materia et forma. Unde, Eccli. XVIII, 1: Qui vivit in æternum, Eccli. XVIII, 1: Qui vivit in æternum, creavit omnia simul. Tertio, per opera creavit omnia simul. Tertio, per opera sex dierum novas distinxit creaturas. sex dierum novas distinxit creaturas. Quarto, ex primordialibus seminibus, Quarto, ex primordialibus seminibus, non incognitæ oriuntur naturæ, sed natæ non incognitæ oriuntur naturæ, sed natæ sæpius ne pereant reformantur. » Ex hoc sæpius ne pereant reformantur. » Ex hoc sic arguitur: Ex nullo operatur Deus, sic arguitur: Ex nullo operatur Deus, nisi in quo est ratio operis sui aliquo nisi in quo est ratio operis sui aliquo

jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

Quæst. 1. Quæst. 1.

330 330

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

modo si ergo ex quatuor istis operatur, modo si ergo ex quatuor istis operatur,

: :

videtur quod quatuor modis sint rationes videtur quod quatuor modis sint rationes seminales seu causales, et sub istis qua- seminales seu causales, et sub istis qua- tuor differentiis. tuor differentiis.

2. Adhuc, Augustinus in libro VI su- 2. Adhuc, Augustinus in libro VI su- per Genesim ad litteram dicit sic: << Ali- per Genesim ad litteram dicit sic: << Ali- ter hæc in Verbo Dei ubi ista non facta, ter hæc in Verbo Dei ubi ista non facta, sed æterna sunt. Aliter in elementis sed æterna sunt. Aliter in elementis mundi, ubi omnia simul facta sunt. mundi, ubi omnia simul facta sunt. Aliter in rebus, quæ secundum cau- Aliter in rebus, quæ secundum cau- sas simul creatas, non jam simul, sas simul creatas, non jam simul, sed suo tempore quæque oriuntur sed suo tempore quæque oriuntur vel creantur 1. » Ex hoc accipitur idem vel creantur 1. » Ex hoc accipitur idem quod prius. Si enim considerantur in quod prius. Si enim considerantur in Verbo tunc istæ rationes sive causæ Verbo tunc istæ rationes sive causæ æternæ sunt, et incommutabiles rationes æternæ sunt, et incommutabiles rationes dicuntur. Aliter sunt in elementis mundi, dicuntur. Aliter sunt in elementis mundi, ubi omnia simul facta sunt: et secundum ubi omnia simul facta sunt: et secundum hoc videtur, quod dicantur primordiales hoc videtur, quod dicantur primordiales causæ primitus mundo inditæ. Secundum causæ primitus mundo inditæ. Secundum autem quod non simul sunt, sed suis autem quod non simul sunt, sed suis temporibus oriuntur, videtur quod semi- temporibus oriuntur, videtur quod semi- nales causæ proprie dicantur sive rationes. nales causæ proprie dicantur sive rationes.

QUÆRITUR ergo, Utrum idem sit natu- QUÆRITUR ergo, Utrum idem sit natu- ralis causa, et ratio seminalis ? ralis causa, et ratio seminalis ?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. Dicit enim Augustinus in libro IX 1. Dicit enim Augustinus in libro IX super Genesim ad litteram, quod << om- super Genesim ad litteram, quod << om- nis iste usitatissimus naturæ cursus ha- nis iste usitatissimus naturæ cursus ha- bet quasdam naturales leges quibus pro- bet quasdam naturales leges quibus pro- greditur. » Et ita videtur, cum naturalis greditur. » Et ita videtur, cum naturalis lex sit in seminibus, quod seminale et lex sit in seminibus, quod seminale et naturale sint idem. naturale sint idem.

2. Adhuc, II Sententiarum, distinct. 2. Adhuc, II Sententiarum, distinct. VII, cap. Sicut ergo mentem, ex verbis VII, cap. Sicut ergo mentem, ex verbis Augustini dicit sic: « Ista quippe origi- Augustini dicit sic: « Ista quippe origi- naliter ac primordialiter in quadam tex- naliter ac primordialiter in quadam tex- tura elementorum cuncta jam creata tura elementorum cuncta jam creata sunt sed acceptis opportunitatibus sunt sed acceptis opportunitatibus postea prodeunt. » Textura autem illa postea prodeunt. » Textura autem illa non videtur esse, nisi secundum leges na- non videtur esse, nisi secundum leges na- turales ex seminibus producere species: turales ex seminibus producere species: videtur ergo, quod idem sit seminale et videtur ergo, quod idem sit seminale et naturale. naturale.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI super Genesim ad litteram, cap. 9. litteram, cap. 9.

2 IDEM, Ibidem, Lib. IX, cap. 17. 2 IDEM, Ibidem, Lib. IX, cap. 17.

CONTRA: CONTRA:

3 3

1. Augustinus in libro III de Trini- 1. Augustinus in libro III de Trini- tate Hoc quod nunc temporalibus tate Hoc quod nunc temporalibus intervallis moveri videmus ad peragenda intervallis moveri videmus ad peragenda ea quæ suo generi competunt, ex illis in- ea quæ suo generi competunt, ex illis in- sitis rationibus venit quas tamquam semi- sitis rationibus venit quas tamquam semi- na sparsit Deus, cum mundum conderet: na sparsit Deus, cum mundum conderet: cum ipse dixit, et facta sunt *. » Ergo cum ipse dixit, et facta sunt *. » Ergo videtur, quod seminale fuit ante naturale, videtur, quod seminale fuit ante naturale, et quod naturale deducitur ex seminali. et quod naturale deducitur ex seminali.

2. Adhuc, Genes. 11, 4 et 5, sic dicitur : 2. Adhuc, Genes. 11, 4 et 5, sic dicitur : Istæ sunt generationes cœli et terræ, Istæ sunt generationes cœli et terræ, quando creata sunt, in die quo fecit quando creata sunt, in die quo fecit Deus coelum et terram et omne virgul- Deus coelum et terram et omne virgul- tum agri antequam oriretur in terra, tum agri antequam oriretur in terra, omnemque herbam regionis priusquam omnemque herbam regionis priusquam germinaret: sed constat, quod non ger- germinaret: sed constat, quod non ger- minat nisi ex causa seminali: ergo ante minat nisi ex causa seminali: ergo ante oriebatur de terra: et non poterat oriri oriebatur de terra: et non poterat oriri nisi per causam naturalem: causa ergo nisi per causam naturalem: causa ergo naturalis fuit ante seminalem: et sic pa- naturalis fuit ante seminalem: et sic pa- tet, quod non poterant esse idem. tet, quod non poterant esse idem.

Sed cont Sed cont

ADHUC ulterius quæritur, Utrum se- Quæst. 2. ADHUC ulterius quæritur, Utrum se- Quæst. 2. minalis ratio et causalis sint idem ? minalis ratio et causalis sint idem ? Et videtur, quod sic : Et videtur, quod sic :

1. Augustinus dicit quod omnia ex 1. Augustinus dicit quod omnia ex illis insitis rationibus quas tamquam se- illis insitis rationibus quas tamquam se- mina Deus in mundo sparsit, prodeunt. mina Deus in mundo sparsit, prodeunt. Ergo videtur, quod causalis ratio et se- Ergo videtur, quod causalis ratio et se- minalis sint idem. minalis sint idem.

2. Hoc idem videtur per auctoritatem 2. Hoc idem videtur per auctoritatem primitus introductam ex libro II Senten- primitus introductam ex libro II Senten- tiarum, distinct. VII, cap. Nec sane. Si tiarum, distinct. VII, cap. Nec sane. Si enim omnia ex seminalibus primordiali- enim omnia ex seminalibus primordiali- ter mundo insitis prodeunt, et incrementa ter mundo insitis prodeunt, et incrementa et distinctiones accipiunt formarum: et distinctiones accipiunt formarum: cum constet fieri ex naturalibus causis cum constet fieri ex naturalibus causis et rationibus, videtur quod idem sit ra- et rationibus, videtur quod idem sit ra- tio seminalis, et ratio causalis. tio seminalis, et ratio causalis.

CONTRA: CONTRA:

1. Ex ratione causali bene fit miracu- 1. Ex ratione causali bene fit miracu- lum, et ex ratione seminali numquam fit: lum, et ex ratione seminali numquam fit: ergo non est idem ratio seminalis, et ra- ergo non est idem ratio seminalis, et ra- tio causalis. tio causalis.

3 IDEM, Lib. III de Trinitate, cap. 9. 3 IDEM, Lib. III de Trinitate, cap. 9. 4 Psal. XXXII, 9. 4 Psal. XXXII, 9.

Sed contra Sed contra

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31.

2. Adhuc, Augustinus in libro IX su- 2. Adhuc, Augustinus in libro IX su- per Genesim ad litteram ', dicit, quod per Genesim ad litteram ', dicit, quod « non erat in costa, quod ex ea fieret « non erat in costa, quod ex ea fieret Heva per rationem seminalem: sed erat Heva per rationem seminalem: sed erat in ea, quod Deus ex costa posset Hevam in ea, quod Deus ex costa posset Hevam facere : : » quod fieri non potuit nisi per facere : : » quod fieri non potuit nisi per rationem causalem: ratio ergo semi- rationem causalem: ratio ergo semi- nalis et ratio causalis non sunt idem. nalis et ratio causalis non sunt idem.

3. Adhuc, Anselmus, in Monologio: 3. Adhuc, Anselmus, in Monologio: « Non est in trunco per rationem semi- « Non est in trunco per rationem semi- nalem, ut ex eo possit fieri vitulus: sed nalem, ut ex eo possit fieri vitulus: sed est in trunco, quod Deus ex eo posset fa- est in trunco, quod Deus ex eo posset fa- cere vitulum: » hoc autem in trunco esse cere vitulum: » hoc autem in trunco esse non posset, nisi per aliquam rationem non posset, nisi per aliquam rationem causalem rationes ergo seminales et causalem rationes ergo seminales et causales non sunt idem. causales non sunt idem.

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut dicit SOLUTIO. Dicendum, quod sicut dicit Glossa, quod quatuor modis operatur Glossa, quod quatuor modis operatur Deus ita quatuor sunt rationes causales, Deus ita quatuor sunt rationes causales, et sub eisdem differentiis. Sed rationes et sub eisdem differentiis. Sed rationes quæ sunt in Verbo, in quibus omnia quæ sunt in Verbo, in quibus omnia præluxerunt quæ ad esse deducta sunt, præluxerunt quæ ad esse deducta sunt, et in quibus prædefinitum est, quid, et in quibus prædefinitum est, quid, quando, et qualiter ad esse deducatur, quando, et qualiter ad esse deducatur, simpliciter (ut eadem dicit Glossa) pri- simpliciter (ut eadem dicit Glossa) pri- mordiales vocantur. Illæ enim ab æterno mordiales vocantur. Illæ enim ab æterno sunt et in illis primo orsus est Deus sunt et in illis primo orsus est Deus quidquid in operibus naturæ et in ope- quidquid in operibus naturæ et in ope- ribus gratiæ et gloriæ, sive consueto ribus gratiæ et gloriæ, sive consueto cursu naturæ, sive ordine gratiæ, sive cursu naturæ, sive ordine gratiæ, sive per miraculum facturus erat Deus: nec per miraculum facturus erat Deus: nec aliter umquam evenit vel eveniet quam aliter umquam evenit vel eveniet quam ibi orsus est vel disposuit. ibi orsus est vel disposuit.

De secundo modo dicit Augustinus in De secundo modo dicit Augustinus in Glossa super illud Genesis, 11, 5: Et omne Glossa super illud Genesis, 11, 5: Et omne virgultum agri, « Causaliter ergo tunc virgultum agri, « Causaliter ergo tunc dictum est produxisse terram herbam et dictum est produxisse terram herbam et lignum, id est, producendi accepisse vir- lignum, id est, producendi accepisse vir- tutem. In ea quippe jam tamquam in ra- tutem. In ea quippe jam tamquam in ra- dicibus, ut ita dixerim, temporum facta dicibus, ut ita dixerim, temporum facta erant, quæ per tempora futura erant. Fe- erant, quæ per tempora futura erant. Fe- cit ergo 'antequam essent super terram cit ergo 'antequam essent super terram secundum formabilitatem materiæ, quæ secundum formabilitatem materiæ, quæ consequenter formanda erant per ver- consequenter formanda erant per ver- bum ejus præcedens omnem formatio- bum ejus præcedens omnem formatio-

4 S. AUGUSTINUS, Lib. IX super Genesim ad 4 S. AUGUSTINUS, Lib. IX super Genesim ad litteram, cap. 18. litteram, cap. 18.

331 331

nem non tempore, quia verbum tempo - nem non tempore, quia verbum tempo - rale non est, sed origine naturæ. » Et rale non est, sed origine naturæ. » Et istæ rationes quas sic indidit materiæ istæ rationes quas sic indidit materiæ quatuor elementorum, secundum Augu- quatuor elementorum, secundum Augu- stinum dicuntur radicales: eo quod aliæ stinum dicuntur radicales: eo quod aliæ quæ seminales dicuntur, radicantur in quæ seminales dicuntur, radicantur in eis et non dicuntur primordiales simpli- eis et non dicuntur primordiales simpli- citer, sed ad quasdam consequentes quæ citer, sed ad quasdam consequentes quæ seminales dicuntur. seminales dicuntur.

Tertius modus est distinctionis et or- Tertius modus est distinctionis et or- natus, per quem unumquodque distin- natus, per quem unumquodque distin- ctionem accepit ad proprium locum, et ctionem accepit ad proprium locum, et locus ornatum per proprias formas spe- locus ornatum per proprias formas spe- cierum: quia etiam secundum naturam, cierum: quia etiam secundum naturam, ut probatur in VIII Physicorum, motus ut probatur in VIII Physicorum, motus ad locum sequitur motum ad formam : ad locum sequitur motum ad formam : quia quantum generans generato dat de quia quantum generans generato dat de forma, tantum dat ei de loco. Et ratio- forma, tantum dat ei de loco. Et ratio- nes secundum quas est hujusmodi opus, nes secundum quas est hujusmodi opus, dicuntur rationes distinctionis et ornatus, dicuntur rationes distinctionis et ornatus, quibus omni tempore disponente Deo quibus omni tempore disponente Deo unumquodque movetur ad formam et ad unumquodque movetur ad formam et ad locum proprio numero, pondere, et men- locum proprio numero, pondere, et men- sura, ut dicitur, Sapient. x1, 21 : vel pro- sura, ut dicitur, Sapient. x1, 21 : vel pro- prio modo, specie, et ordine, ut dicit prio modo, specie, et ordine, ut dicit Augustinus in libro de Natura boni. Et Augustinus in libro de Natura boni. Et istæ rationes sunt quidem in materia sic- istæ rationes sunt quidem in materia sic- ut susceptæ originaliter autem sunt in ut susceptæ originaliter autem sunt in primordialibus rationibus quæ sunt in primordialibus rationibus quæ sunt in

verbo. verbo.

Quarto modo dicuntur rationes semi- Quarto modo dicuntur rationes semi- nales, quas Deus indidit naturæ, ut ex nales, quas Deus indidit naturæ, ut ex similibus similia posset creare, quando similibus similia posset creare, quando dixit, Genes. 1, 11: Germinet terra her- dixit, Genes. 1, 11: Germinet terra her- bam virentem et facientem semen, et lig‐ bam virentem et facientem semen, et lig‐ num pomiferum faciens fructum juxta num pomiferum faciens fructum juxta genus suum. Et quando dixit hominibus genus suum. Et quando dixit hominibus et animalibus: Crescite et multiplica- et animalibus: Crescite et multiplica- mini, et replete aquas maris, avesque mini, et replete aquas maris, avesque multiplicentur super terram 2. Et istæ multiplicentur super terram 2. Et istæ rationes non sunt materiales tantum, sed rationes non sunt materiales tantum, sed etiam aliquid habent causæ efficientis, etiam aliquid habent causæ efficientis, per virtutem quam indidit eis Deus pro- per virtutem quam indidit eis Deus pro- ducendi simile et dicuntur ab Augustino ducendi simile et dicuntur ab Augustino naturales sive seminales, per intentionem naturales sive seminales, per intentionem naturæ, secundum quam Aristoteles in naturæ, secundum quam Aristoteles in

2 Genes. I, 22. 2 Genes. I, 22.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

332 332

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

V primæ philosophiæ definit naturam di- V primæ philosophiæ definit naturam di- cens : « Natura est qua pullulat pullu- cens : « Natura est qua pullulat pullu- lans. » Nec dicuntur primordiales, nisi lans. » Nec dicuntur primordiales, nisi ad ea quæ pullulant seminaliter et natu- ad ea quæ pullulant seminaliter et natu- raliter ex ipsis. raliter ex ipsis.

UNDE concedendum est, quod sub istis UNDE concedendum est, quod sub istis quatuor modis et sub istis differentiis quatuor modis et sub istis differentiis sunt rationes operum divinorum: sed sunt rationes operum divinorum: sed primæ non sunt in materia, sed in Deo primæ non sunt in materia, sed in Deo et primordiales simpliciter: secundæ au- et primordiales simpliciter: secundæ au- tem et tertiæ et quartæ in materia sunt, tem et tertiæ et quartæ in materia sunt, non originaliter, sed susceptive. non originaliter, sed susceptive.

AD ID quod consequenter objicitur de AD ID quod consequenter objicitur de verbo Augustini, simpliciter concedendum verbo Augustini, simpliciter concedendum est, præter hoc solum, quod secundæ est, præter hoc solum, quod secundæ non dicantur primordiales simpliciter, non dicantur primordiales simpliciter, sed ad quædam, ut dictum est ante. Tres sed ad quædam, ut dictum est ante. Tres tamen post primas insunt omni naturæ tamen post primas insunt omni naturæ rationes obedientiales, secundum quas, ut rationes obedientiales, secundum quas, ut dicit Augustinus, nihil justius est et ni- dicit Augustinus, nihil justius est et ni- hil rationabilius est, quam ut omnis crea- hil rationabilius est, quam ut omnis crea- tura obediat Creatori in omne quod vo- tura obediat Creatori in omne quod vo- luerit, et quod in omni et ex omni luerit, et quod in omni et ex omni creatura fiat quidquid Creator voluerit. creatura fiat quidquid Creator voluerit. Et istæ rationes licet obedientialiter sint Et istæ rationes licet obedientialiter sint in creatura, causaliter tamen sunt in in creatura, causaliter tamen sunt in Creatore, eo quod solo Creatore causante Creatore, eo quod solo Creatore causante deducuntur ad actum. deducuntur ad actum.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum seminale et naturale sint idem ? seminale et naturale sint idem ?

Dicendum, quod per supposita possunt Dicendum, quod per supposita possunt esse idem, sed ratione differunt: quia esse idem, sed ratione differunt: quia naturale non dicit nisi principium effe- naturale non dicit nisi principium effe- ctivum, quia sicut dicit Aristoteles in ctivum, quia sicut dicit Aristoteles in II Physicorum, natura est principium II Physicorum, natura est principium motus et quietis, in quo est per se et non motus et quietis, in quo est per se et non secundum accidens. Seminale autem dicit secundum accidens. Seminale autem dicit et principium materiale et effectivum et et principium materiale et effectivum et formativum. formativum.

Per omnem eumdem modum respon- Per omnem eumdem modum respon- dendum est ad sequentia argumenta: dendum est ad sequentia argumenta: quia ista duo in eadem medii ratione quia ista duo in eadem medii ratione fundantur. fundantur.

Ad object. 1. AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object. 1. AD ID quod contra objicitur, dicendum quod seminale dicitur dupliciter. Dicitur quod seminale dicitur dupliciter. Dicitur enim per comparationem ad simile in enim per comparationem ad simile in specie quod producitur ex ipso et hoc specie quod producitur ex ipso et hoc modo dictum seminale seminatum est, et modo dictum seminale seminatum est, et

est ex naturali, et non e converso. Alio est ex naturali, et non e converso. Alio modo dicitur seminale originale, quod modo dicitur seminale originale, quod semen est sequentium: et sic primæ ra- semen est sequentium: et sic primæ ra- tiones et virtutes sparsæ in tota natura a tiones et virtutes sparsæ in tota natura a Deo, dicuntur quandoque seminales : quæ Deo, dicuntur quandoque seminales : quæ tamen proprie dicerentur originales: et tamen proprie dicerentur originales: et sic naturale est ex seminali et sic dicit sic naturale est ex seminali et sic dicit Augustinus super Genesim ad litteram. Augustinus super Genesim ad litteram.

AD ALIUD eodem modo dicendum est, Ad objec AD ALIUD eodem modo dicendum est, Ad objec

quod naturale uno modo præcedit semi- quod naturale uno modo præcedit semi- nale, et alio modo non et naturale uno nale, et alio modo non et naturale uno modo est in seminali sicut in origine, et modo est in seminali sicut in origine, et alio modo seminale est in naturali sicut alio modo seminale est in naturali sicut in origine, sicut patet per ea quæ dicta in origine, sicut patet per ea quæ dicta

sunt. sunt.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. dum quod causale communius est quam dum quod causale communius est quam seminale omne enim semen causa est, seminale omne enim semen causa est, sed non e converso: unde causalis ratio sed non e converso: unde causalis ratio in Deo est potissime, qui per dispositio- in Deo est potissime, qui per dispositio- nem sapientiæ ratio omnium fiendorum nem sapientiæ ratio omnium fiendorum est, quocumque modo fiant, et per po- est, quocumque modo fiant, et per po- tentiam efficiendi causa: et sic rationes tentiam efficiendi causa: et sic rationes causales sunt in ipso omnium rerum: causales sunt in ipso omnium rerum: seminales autem non sunt in ipso, sed in seminales autem non sunt in ipso, sed in rebus, ut patet per prædicta. rebus, ut patet per prædicta.

AD ALIUD dicendum eodem modo, sci- AD ALIUD dicendum eodem modo, sci- licet quod rationalis et seminalis possunt licet quod rationalis et seminalis possunt esse idem per suppositum, quamvis dif- esse idem per suppositum, quamvis dif- ferant secundum rationes nominum: sed ferant secundum rationes nominum: sed ratio causalis communior est, ut dictum ratio causalis communior est, ut dictum est. est.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object dicendum quod hoc conceditur: miracu- dicendum quod hoc conceditur: miracu- lum enim fit a Deo et a Sanctis per invo- lum enim fit a Deo et a Sanctis per invo- cationem Dei et mirabile etiam a magis cationem Dei et mirabile etiam a magis vel dæmonibus, quorum nihil fit sine ra- vel dæmonibus, quorum nihil fit sine ra- tione causali: fiunt tamen sine ratione tione causali: fiunt tamen sine ratione seminali quæ sit in ipsis ex quibus fiunt: seminali quæ sit in ipsis ex quibus fiunt: quia, sicut dicit Augustinus, non erat in quia, sicut dicit Augustinus, non erat in virgis seminaliter, ut ex ipsis fierent dra- virgis seminaliter, ut ex ipsis fierent dra- cones, sed ut ex ipsis forinsecus motibus cones, sed ut ex ipsis forinsecus motibus et operationibus dæmonum adhibitis fie- et operationibus dæmonum adhibitis fie- ri possent. ri possent.

PER IDEM patet solutio ad sequens : Ad object. PER IDEM patet solutio ad sequens : Ad object. quia seminale et causale differunt per in- quia seminale et causale differunt per in- tentienem superioris et inferioris : ra- tentienem superioris et inferioris : ra- tio enim causalis dicitur per intentionem tio enim causalis dicitur per intentionem

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31.

333 333

Ad object. 3. Ad object. 3.

causæ simpliciter et indispositæ. Ratio causæ simpliciter et indispositæ. Ratio autem seminalis dicitur per rationem autem seminalis dicitur per rationem causæ determinatæ ad quædam et dispo- causæ determinatæ ad quædam et dispo- sitæ. sitæ.

AD ULTIMUM omnino eodem modo di- AD ULTIMUM omnino eodem modo di- cendum est: quia ex eodem procedit cendum est: quia ex eodem procedit medio. medio.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De seminalibus rationibus, quot sint, et De seminalibus rationibus, quot sint, et quæ differentia inter eas 1 ? quæ differentia inter eas 1 ?

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum seminales rationes sint in rebus Utrum seminales rationes sint in rebus conditis a Deo, vel in ipso Deo ? conditis a Deo, vel in ipso Deo ?

Tertio quæritur, Utrum seminales ra- Tertio quæritur, Utrum seminales ra- tiones sint in rebus conditis a Deo, vel tiones sint in rebus conditis a Deo, vel in ipso Deo ? in ipso Deo ?

Videtur autem, quod quædam earum Videtur autem, quod quædam earum sint in Deo absconditæ, quædam autem sint in Deo absconditæ, quædam autem elementis mundi insertæ. elementis mundi insertæ.

1. Dicit enim Ambrosius in libro Hexa- 1. Dicit enim Ambrosius in libro Hexa- meron : « Si in illis primis rerum causis meron : « Si in illis primis rerum causis

Deinde quæritur, Quot sint genere, et (quas primitus creator rerum instituit) Deinde quæritur, Quot sint genere, et (quas primitus creator rerum instituit) quæ differentia inter eas? quæ differentia inter eas?

Et hoc per antedicta facile est deter- Et hoc per antedicta facile est deter- minare. minare.

Sunt enim primordiales simpliciter, Sunt enim primordiales simpliciter, quæ sunt in Verbo. Et sunt originales, quæ sunt in Verbo. Et sunt originales, quæ primitus inditæ sunt mundo. Et sunt quæ primitus inditæ sunt mundo. Et sunt obedientiales, quæ sunt in creatura, se- obedientiales, quæ sunt in creatura, se- cundum quod per rationem debiti refertur cundum quod per rationem debiti refertur ad Creatorem. Et sunt radicales, secun- ad Creatorem. Et sunt radicales, secun- dum quas elementata omnia radicantur dum quas elementata omnia radicantur in rationibus virtutum elementorum. Et in rationibus virtutum elementorum. Et sunt naturales, quæ a principio intrinseco sunt naturales, quæ a principio intrinseco (quod est natura) faciunt pullulare pullu- (quod est natura) faciunt pullulare pullu- lans per se, et non secundum accidens. Et lans per se, et non secundum accidens. Et sunt seminales, secundum quas secundum sunt seminales, secundum quas secundum causam efficientem, materialem, et for- causam efficientem, materialem, et for- malem, ex similibus in specie et forma malem, ex similibus in specie et forma producuntur similia. Et sunt causales, producuntur similia. Et sunt causales, secundum quas tam ex causa supernatu- secundum quas tam ex causa supernatu- rali quæ Deus est, quam ex causis infe- rali quæ Deus est, quam ex causis infe- rioribus et naturalibus rationabiliter rioribus et naturalibus rationabiliter pro- pro- cedunt causata. cedunt causata.

Et sic differunt sub istis differentiis. Et sic differunt sub istis differentiis.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XVIII, Art. 7. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XVIII, Art. 7. Tom. XXVII hujusce

non tantum posuit, quod de limo erat non tantum posuit, quod de limo erat facturus hominem, sed etiam quemad- facturus hominem, sed etiam quemad- modum facturus erat, scilicet utrum in modum facturus erat, scilicet utrum in matris utero, an in juvenili ætate et for- matris utero, an in juvenili ætate et for- ma procul dubio sic factum est, ut illic ma procul dubio sic factum est, ut illic præfixerat: neque enim contra suam dis- præfixerat: neque enim contra suam dis- positionem factum est. Si autem tantum positionem factum est. Si autem tantum posuit ibi possibilitatem ut homo fieret, posuit ibi possibilitatem ut homo fieret, non ut sic vel sic fieri posset: ipsum au- non ut sic vel sic fieri posset: ipsum au- tem modum quo facturus erat sibi reser- tem modum quo facturus erat sibi reser- vavit, et in sua voluntate et ordinatione, vavit, et in sua voluntate et ordinatione, non in mundi constitutione contexuit : non in mundi constitutione contexuit : manifestum est non esse hominem contra manifestum est non esse hominem contra illam rationem quæ erat in prima rerum illam rationem quæ erat in prima rerum conditione, factum : quia erat ibi sic fieri conditione, factum : quia erat ibi sic fieri posse, quamvis non erat ibi sic necesse posse, quamvis non erat ibi sic necesse fieri 2. » Ex hoc relinquitur, quod ratio- fieri 2. » Ex hoc relinquitur, quod ratio- nes possibilitatis ad hoc quod res fierent, nes possibilitatis ad hoc quod res fierent, materiæ mundi in primordio insitæ sunt : materiæ mundi in primordio insitæ sunt : rationes autem causales et necessitatis, rationes autem causales et necessitatis, ut tunc vel tunc, sic vel sic aliquid fiat, ut tunc vel tunc, sic vel sic aliquid fiat, in Deo sunt absconditæ. in Deo sunt absconditæ.

2. Adhuc, Augustinus in libro VI 2. Adhuc, Augustinus in libro VI super Genesim ad litteram quærit, An super Genesim ad litteram quærit, An causæ ad miracula facienda et natu- causæ ad miracula facienda et natu-

novæ editionis. novæ editionis.

2 S. AMBROSIUS, Lib. Hexameron, cap. 6. 2 S. AMBROSIUS, Lib. Hexameron, cap. 6.

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ralia a principio rebus mundi sint inditæ ? ralia a principio rebus mundi sint inditæ ? an illa quæ sunt ad miracula facienda, an illa quæ sunt ad miracula facienda, de novo fiant cum ipsis miraculis ? Et de novo fiant cum ipsis miraculis ? Et dicit sic «Restat ut ad utrumque mo- dicit sic «Restat ut ad utrumque mo- dum habiles sint creatæ, sive ad istum, dum habiles sint creatæ, sive ad istum, quo usitatissime res trancurrunt: sive quo usitatissime res trancurrunt: sive ad illum, quo rara et mirabilia fiunt, sic- ad illum, quo rara et mirabilia fiunt, sic- ut Deo facere placuerit *. » Ergo videtur, ut Deo facere placuerit *. » Ergo videtur, quod modus ille causarum, quo usitate quod modus ille causarum, quo usitate res fiunt, insitus sit materiæ: modus au- res fiunt, insitus sit materiæ: modus au- tem quo miracula fiunt, absconditus sit in tem quo miracula fiunt, absconditus sit in voluntate divina. voluntate divina.

3. Adhuc, I ad Corinth. 1, 20, super 3. Adhuc, I ad Corinth. 1, 20, super illud Nonne stultam fecit Deus sapien- illud Nonne stultam fecit Deus sapien- tiam hujus mundi ? Dicit Glossa sic: tiam hujus mundi ? Dicit Glossa sic: « Hujus mundi sapientiam stultam fecit « Hujus mundi sapientiam stultam fecit Deus, declarando esse possibile et facien- Deus, declarando esse possibile et facien- do quod illa impossibile judicat: sicut do quod illa impossibile judicat: sicut quod virgo pariat, quod cæcus videat, et quod virgo pariat, quod cæcus videat, et quod claudus ambulet. Sed sapientia quod claudus ambulet. Sed sapientia mundi non judicat esse impossibile, cu- mundi non judicat esse impossibile, cu- jus possibilitas est in materia naturali. » jus possibilitas est in materia naturali. » Ergo possibilitas ad miracula non est ma- Ergo possibilitas ad miracula non est ma- teriæ mundi insita, sed in Deo abscondita. teriæ mundi insita, sed in Deo abscondita.

4. Adhuc, Damascenus in principio 4. Adhuc, Damascenus in principio libri III de Fide orthodoxadicit sic: << Post libri III de Fide orthodoxadicit sic: << Post assensum Virginis Spiritus sanctus super- assensum Virginis Spiritus sanctus super- venit in eam secundum Domini sermonem, venit in eam secundum Domini sermonem, quem dixerat Angelus, tribuens et virtu- quem dixerat Angelus, tribuens et virtu- tem susceptivam divini verbi, simul autem tem susceptivam divini verbi, simul autem et generativam. » Ex hoc accipitur, quod et generativam. » Ex hoc accipitur, quod in instanti conceptionis Spiritus sanctus in instanti conceptionis Spiritus sanctus Virgini tribuit susceptivam virtutem Ver- Virgini tribuit susceptivam virtutem Ver- bi et generativam, quam ante non habuit. bi et generativam, quam ante non habuit. Hæc ergo virtus a principio materiæ Hæc ergo virtus a principio materiæ mundi inserta non fuit, sed in definitione mundi inserta non fuit, sed in definitione Dei et voluntate abscondita, et in con- Dei et voluntate abscondita, et in con- sensu Virginis in sermonem Angeli Vir- sensu Virginis in sermonem Angeli Vir- gini de novo collata. gini de novo collata.

5. Adhuc, Possibile et impossibile non 5. Adhuc, Possibile et impossibile non radicantur in eodem: sed opera miracu- radicantur in eodem: sed opera miracu- lorum, naturæ sunt impossibilia: opera au- lorum, naturæ sunt impossibilia: opera au- tem quæ usitato cursu naturæ fiunt, naturæ tem quæ usitato cursu naturæ fiunt, naturæ sunt possibilia: ergo ista et illa in eadem sunt possibilia: ergo ista et illa in eadem materia radicari non possunt. Si ergo materia radicari non possunt. Si ergo

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI super Genesim ad litteram, cap. 14. litteram, cap. 14.

2 Luc. 1, 35. 2 Luc. 1, 35.

illa quæ currunt usitato cursu naturæ, illa quæ currunt usitato cursu naturæ, insita sint materiæ naturali, opera mira- insita sint materiæ naturali, opera mira- culorum non possunt eidem esse insita culorum non possunt eidem esse insita per ejusdem materiæ possibilitatem. per ejusdem materiæ possibilitatem.

6. Adhuc, Potentia cui nihil impossi- 6. Adhuc, Potentia cui nihil impossi- bile est, et potentia cui multa impossibi- bile est, et potentia cui multa impossibi- lia sunt, ad idem principium reduci non lia sunt, ad idem principium reduci non possunt sed potentia divina est sola cui possunt sed potentia divina est sola cui nihil impossibile est. Genes. XVIII, 17: nihil impossibile est. Genes. XVIII, 17: Numquid Deo quidquam est difficile ? Numquid Deo quidquam est difficile ? Luc. 1, 37 Non erit impossibile apud Luc. 1, 37 Non erit impossibile apud Deum omne verbum. Et in illa sola radi- Deum omne verbum. Et in illa sola radi- cantur opera miraculorum. Potentia au- cantur opera miraculorum. Potentia au- tem naturalis est, cui multa sunt diffici- tem naturalis est, cui multa sunt diffici- lia et impossibilia. Istæ lia et impossibilia. Istæ ergo duæ ergo duæ potentiæ non reducuntur ad idem. Si potentiæ non reducuntur ad idem. Si ergo potentia ad cursum consuetum na- ergo potentia ad cursum consuetum na- turæ, materiæ mundi est insita, relinqui- turæ, materiæ mundi est insita, relinqui- tur, quod potentia ad facienda miracula tur, quod potentia ad facienda miracula in Deo sit abscondita. in Deo sit abscondita.

7. Adhuc, Si talis potentia ad miracula 7. Adhuc, Si talis potentia ad miracula esset materiæ mundi insita, cum omnis esset materiæ mundi insita, cum omnis potentia sit ad actum, oporteret quod potentia sit ad actum, oporteret quod aliquid esset in natura agens, quod hanc aliquid esset in natura agens, quod hanc potentiam ad actum reduceret : quod val- potentiam ad actum reduceret : quod val- de absurdum est. de absurdum est.

8. Adhuc, Plato in Timæo dicit sic, 8. Adhuc, Plato in Timæo dicit sic, quod nihil commodorum potentiam ad quod nihil commodorum potentiam ad actum ducentium, creator negavit crea- actum ducentium, creator negavit crea- turæ. » Si ergo potentia ad miracula in- turæ. » Si ergo potentia ad miracula in- sita esset naturæ, creator non negasset sita esset naturæ, creator non negasset naturæ ea per quæ hæc potentia reduce- naturæ ea per quæ hæc potentia reduce- retur ad actum bonum enim divinum retur ad actum bonum enim divinum quod desiderat omne quod est, non est in quod desiderat omne quod est, non est in potentia, sed in actu. Dicit enim Aristo- potentia, sed in actu. Dicit enim Aristo- teles in IX primæ philosophiæ, quod teles in IX primæ philosophiæ, quod propter potentiam nemo bonus vel ma- propter potentiam nemo bonus vel ma- lus est. lus est.

CONTRA: CONTRA:

Augustinus in auctoritate jam paulo Augustinus in auctoritate jam paulo ante inducta dicit, quod « ad utrumque ante inducta dicit, quod « ad utrumque modum, scilicet et ad illum quo usitate modum, scilicet et ad illum quo usitate res fiunt, et ad illum quo miraculose res fiunt, et ad illum quo miraculose quædam prodeunt, res creatæ a principio quædam prodeunt, res creatæ a principio et habiles factæ sunt 3. » Ergo habilitas et habiles factæ sunt 3. » Ergo habilitas

3 S. AUGUSTINUS. Lib. VI super Genesim ad 3 S. AUGUSTINUS. Lib. VI super Genesim ad litteram, cap. 14. litteram, cap. 14.

Sed Sed

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31.

ad miracula insita est materiæ mundi : ad miracula insita est materiæ mundi : non ergo tantum in Deo est abscondita. non ergo tantum in Deo est abscondita.

SOLUTIO. Dicendum, quod possibilitas SOLUTIO. Dicendum, quod possibilitas ad miracula sive habilitas dupliciter pot- ad miracula sive habilitas dupliciter pot- est considerari, scilicet secundum primam est considerari, scilicet secundum primam radicem possibilitatis obedientiæ, secun- radicem possibilitatis obedientiæ, secun- dum quam unicuique rei creatæ inest, dum quam unicuique rei creatæ inest, non ut ex ea fiat, sed ut ex ea fieri possit non ut ex ea fiat, sed ut ex ea fieri possit quidquid Deus voluerit. Et hoc modo pos- quidquid Deus voluerit. Et hoc modo pos- sibilitas tam ad consuetum naturæ cursum, sibilitas tam ad consuetum naturæ cursum, quam ad miracula in principio conditio- quam ad miracula in principio conditio- nis inserta est materiæ naturali. Potest nis inserta est materiæ naturali. Potest etiam considerari secundum potentiam etiam considerari secundum potentiam ad actum relatam, virtute educentis po- ad actum relatam, virtute educentis po- tentiam ad actum, quæ virtus secundum tentiam ad actum, quæ virtus secundum causales rationes causæ efficientis deter- causales rationes causæ efficientis deter- minatur. Et sic quod consueto cursu na- minatur. Et sic quod consueto cursu na- turæ fit, materiæ naturali est insitum: turæ fit, materiæ naturali est insitum: quod autem miraculose fit, in omnipo- quod autem miraculose fit, in omnipo- tentia Dei et dispositione est abscondi- tentia Dei et dispositione est abscondi- tum dispositum enim est ab æterno in tum dispositum enim est ab æterno in Verbo sibi coæterno, quid, ex quo, et Verbo sibi coæterno, quid, ex quo, et quando talium aliquid faceret: contra quando talium aliquid faceret: contra quam dispositionem, ut dicit Augustinus, quam dispositionem, ut dicit Augustinus, nihil umquam facit, aut faciet. nihil umquam facit, aut faciet.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Am- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Am- brosius expresse dicit hoc in auctoritate brosius expresse dicit hoc in auctoritate introducta et ideo concedendum est introducta et ideo concedendum est quod concludit. quod concludit.

AD ALIUD dicendum eodem modo: di- AD ALIUD dicendum eodem modo: di- cit enim Augustinus ibi, quod potentiæ cit enim Augustinus ibi, quod potentiæ sive rationes sive virtutes ad miracula, sive rationes sive virtutes ad miracula, non sunt inditæ materiæ mundi, nisi per non sunt inditæ materiæ mundi, nisi per potentiam obedientiæ: per rationes au- potentiam obedientiæ: per rationes au- tem causales in Deo sunt: habilitatem tem causales in Deo sunt: habilitatem enim habet omnis creatura, ut ex ea fiat enim habet omnis creatura, ut ex ea fiat quidquid Deus voluerit. Dicit enim Au- quidquid Deus voluerit. Dicit enim Au- gustinus, quod nihil justius est, quam gustinus, quod nihil justius est, quam quod omnis creatura habilitate obedien- quod omnis creatura habilitate obedien- tiali mutetur ad omne quod Deus volue- tiali mutetur ad omne quod Deus volue- rit. rit.

AD ALIUD dicendum, quod sapientia AD ALIUD dicendum, quod sapientia mundi non judicat, nisi ex causis proxi- mundi non judicat, nisi ex causis proxi- mis essentialibus et naturalibus: et ideo mis essentialibus et naturalibus: et ideo quod secundum illas causas impossibile quod secundum illas causas impossibile est, judicat impossibile, non quia hoc est, judicat impossibile, non quia hoc impossibile simpliciter est. Sed in hoc impossibile simpliciter est. Sed in hoc stultam fecit eam Deus, quod judicat stultam fecit eam Deus, quod judicat

335 335

simpliciter impossibile, etiam possibile simpliciter impossibile, etiam possibile Deo, cui nihil impossibile est et quod Deo, cui nihil impossibile est et quod Deo possibile est, simpliciter non est Deo possibile est, simpliciter non est possibile creaturæ fieri, nisi secundum possibile creaturæ fieri, nisi secundum habilitatem et possibilitatem obedientiæ, habilitatem et possibilitatem obedientiæ, quæ virtute agentis naturalis ad nullum quæ virtute agentis naturalis ad nullum actum reduci potest. actum reduci potest.

AD ALIUD dicendum, quod virtus sus- AD ALIUD dicendum, quod virtus sus- ceptiva et generativa ad actum in con- ceptiva et generativa ad actum in con- sensu in sermonem Angeli, Virgini de sensu in sermonem Angeli, Virgini de novo collata est : habilitas autem et novo collata est : habilitas autem et possibilitas obedientialis in hanc virtu- possibilitas obedientialis in hanc virtu- tem, materiæ mundi, ex qua corpus tem, materiæ mundi, ex qua corpus beatæ Virginis factum est, in principio beatæ Virginis factum est, in principio mundi est insita. mundi est insita.

AD ALIUD dicendum, quod possibile AD ALIUD dicendum, quod possibile et impossibile per habilitatem obedien- et impossibile per habilitatem obedien- tiæ bene radicantur in eodem: sed per tiæ bene radicantur in eodem: sed per causales rationes (quibus illa possibilitas causales rationes (quibus illa possibilitas reducatur ad actum) non radicantur in reducatur ad actum) non radicantur in

eodem. eodem.

AD ALIUD etiam eodem modo dicendum AD ALIUD etiam eodem modo dicendum est quia idem medium est, sed aliter est quia idem medium est, sed aliter informatum. Unde quod obedientialiter informatum. Unde quod obedientialiter radicatur in natura cui aliquid est im- radicatur in natura cui aliquid est im- possibile, hoc per rationes causales qui- possibile, hoc per rationes causales qui- bus ad actum reducitur, in solo Deo bus ad actum reducitur, in solo Deo est, cui nihil est impossibile. est, cui nihil est impossibile.

AD ALIUD dicendum, quod talis poten- AD ALIUD dicendum, quod talis poten- tia non est in natura, nisi obedentialiter tia non est in natura, nisi obedentialiter ad potentiam quæ supra naturam est : ad potentiam quæ supra naturam est : et ideo non oportet, quod aliquid sit in et ideo non oportet, quod aliquid sit in natura quod reducat eam ad actum. natura quod reducat eam ad actum.

AD ALIUD dicendum, quod creator ni- AD ALIUD dicendum, quod creator ni- hil commodorum negavit naturæ in his hil commodorum negavit naturæ in his quæ sunt in natura secundum causales quæ sunt in natura secundum causales rationes sufficienter deducentes ad rationes sufficienter deducentes ad actum quia in his passivum proportio- actum quia in his passivum proportio- natum est activo, et e converso activum natum est activo, et e converso activum passivo. In his autem quæ tantum obe- passivo. In his autem quæ tantum obe- dientialiter sunt in natura, et quæ se- dientialiter sunt in natura, et quæ se- cundum causales rationes pertinent ad cundum causales rationes pertinent ad causam superiorem, negavit commoda : causam superiorem, negavit commoda : quia hæc ad naturam non pertinent, sed quia hæc ad naturam non pertinent, sed ad causam superiorem. ad causam superiorem.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

AD ID quod in contrarium objicitur, Ad object. AD ID quod in contrarium objicitur, Ad object. dicendum quod possibilitas illa quæ est dicendum quod possibilitas illa quæ est ad miracula, secundum rationem obe- ad miracula, secundum rationem obe- dientialem tantum insita est materiæ dientialem tantum insita est materiæ

Quæst. Quæst.

336 336

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mundi secundum rationem autem cau- mundi secundum rationem autem cau- salem qua deducitur ad effectum, non est salem qua deducitur ad effectum, non est nisi in Deo. nisi in Deo.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Si seminales rationes sunt in rebus con- Si seminales rationes sunt in rebus con- ditis aliquo modo, utrum a princi- ditis aliquo modo, utrum a princi- pio creationis inditæ sint eis, vel pio creationis inditæ sint eis, vel postea ? postea ?

Quarto quæritur, Si in rebus conditis Quarto quæritur, Si in rebus conditis sunt aliquo modo, utrum a principio sunt aliquo modo, utrum a principio creationis sint eis inditæ ? creationis sint eis inditæ ?

Et videtur, quod a principio creationis Et videtur, quod a principio creationis sint inditæ. sint inditæ.

1. Per auctoritatem Ambrosii in He- 1. Per auctoritatem Ambrosii in He- xameron paulo ante inductam 1, ubi xameron paulo ante inductam 1, ubi etiam dixit Augustinus : « Restat, quod etiam dixit Augustinus : « Restat, quod ad utrumque res create a principio con- ad utrumque res create a principio con- ditionis habiles factæ sint, scilicet et ad ditionis habiles factæ sint, scilicet et ad solitum cursum naturæ, et ad ea quæ solitum cursum naturæ, et ad ea quæ fiunt per miraculum super naturam. » fiunt per miraculum super naturam. »

2. Adhuc, Rationes causales seu se- 2. Adhuc, Rationes causales seu se- minales sive etiam obedientiales, non minales sive etiam obedientiales, non possunt esse inditæ materiæ creatorum, possunt esse inditæ materiæ creatorum, nisi ex primo opifice mundi qui Deus nisi ex primo opifice mundi qui Deus est, et in quo est prima ratio factionis est, et in quo est prima ratio factionis et productionis omnis rei, nec umquam et productionis omnis rei, nec umquam fuit tempus a creatione mundi quo ma- fuit tempus a creatione mundi quo ma- teria conditorum careret eis : ergo re- teria conditorum careret eis : ergo re- linquitur, quod a conditione mundi om- linquitur, quod a conditione mundi om- nes simul inditæ sunt materiæ creato- nes simul inditæ sunt materiæ creato-

Anima, potentiæ determinantur per ac- Anima, potentiæ determinantur per ac- tus, et maxime potentiæ passivæ : de tus, et maxime potentiæ passivæ : de illis enim intelligitur quod in II de illis enim intelligitur quod in II de Anima dicit Aristoteles, quod actus sunt Anima dicit Aristoteles, quod actus sunt prævii potentiis secundum rationem, et prævii potentiis secundum rationem, et objecta actibus. Actus autem diversi objecta actibus. Actus autem diversi sunt valde non enim potest esse idem sunt valde non enim potest esse idem actus supra naturam, et secundum na- actus supra naturam, et secundum na- turam quia neque ab eodem agente turam quia neque ab eodem agente potest esse, nec ad eamdem speciem potest esse, nec ad eamdem speciem vel formam. Ergo videtur, quod a prin- vel formam. Ergo videtur, quod a prin- cipio inditæ sint ut diversæ potentiæ, et cipio inditæ sint ut diversæ potentiæ, et

non ut una. non ut una.

CONTRA: CONTRA:

1. Potentia obedientialis ad utrumque 1. Potentia obedientialis ad utrumque una est, licet diversis obediat motori- una est, licet diversis obediat motori- bus sed per rationem obedientiæ indi- bus sed per rationem obedientiæ indi- tæ sunt potentiæ hujus materiæ rerum tæ sunt potentiæ hujus materiæ rerum creatarum videtur ergo, quod inditæ creatarum videtur ergo, quod inditæ sint ut una, non ut diverse. sint ut una, non ut diverse.

2. Adhuc, Licet generabilia et corrup- 2. Adhuc, Licet generabilia et corrup- tibilia valde sint diversa, et secundum tibilia valde sint diversa, et secundum generativa, et secundum species gene- generativa, et secundum species gene- ratas tamen dicit Philosophus, quod ratas tamen dicit Philosophus, quod una est materia omnium eorum. Et si una est materia omnium eorum. Et si una est materia, una est potentia : ma- una est materia, una est potentia : ma- teria enim per analogiam potentiæ ad teria enim per analogiam potentiæ ad actum determinatur. Ergo a simili, licet actum determinatur. Ergo a simili, licet producta seminaliter consueto cursu na- producta seminaliter consueto cursu na- turæ, et producta per miraculum supra turæ, et producta per miraculum supra naturam, sint diversa: cum tamen, ut naturam, sint diversa: cum tamen, ut dicit Augustinus, ad utrumque habilis dicit Augustinus, ad utrumque habilis sit facta materia creatorum, videntur sit facta materia creatorum, videntur esse unius potentiæ. esse unius potentiæ.

3. Adhuc, Potentiæ ad similes species 3. Adhuc, Potentiæ ad similes species sunt una sed omne miraculum quod- sunt una sed omne miraculum quod- cumque legitur a Deo factum esse, cumque legitur a Deo factum esse, vel per Angelos, semper est ad aliquam vel per Angelos, semper est ad aliquam similem speciem naturæ cæcus enim similem speciem naturæ cæcus enim quando accepit visum, similem in specie quando accepit visum, similem in specie cum aliis videntibus per naturam accepit cum aliis videntibus per naturam accepit visum. Similiter cum claudus accepit visum. Similiter cum claudus accepit gressum, similem accepit gressum cum gressum, similem accepit gressum cum aliis gradientibus per naturam. Eodem aliis gradientibus per naturam. Eodem modo cum Virgo peperit, similem in modo cum Virgo peperit, similem in forma et specie peperit hominem cum forma et specie peperit hominem cum Sicut enim dicit Aristoteles in II de aliis qui sunt homines per naturam. Sicut enim dicit Aristoteles in II de aliis qui sunt homines per naturam.

rum. rum.

SI HOC conceditur, tunc quæritur, SI HOC conceditur, tunc quæritur, Utrum omnes inditæ sint sicut una po- Utrum omnes inditæ sint sicut una po- tentia, vel diversæ ? tentia, vel diversæ ?

Et videtur, quod sint diverse. Et videtur, quod sint diverse.

1 Cf. supra in Artic. præced. ad 1. 1 Cf. supra in Artic. præced. ad 1.

Sed contra Sed contra

Solutio. Solutio.

d quæst. d quæst.

object.!. object.!.

object. 2. object. 2.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 31.

Sed eadem in specie est potentia quæ Sed eadem in specie est potentia quæ est ad ea quæ unius sunt speciei. Vide- est ad ea quæ unius sunt speciei. Vide- tur ergo, quod potentia quæ fundatur tur ergo, quod potentia quæ fundatur in ratione seminali, et quæ fundatur in ratione seminali, et quæ fundatur in ratione causali ad miracula, sunt una in ratione causali ad miracula, sunt una et eadem. et eadem.

SOLUTIO. Ad primum quæsitum dicen- SOLUTIO. Ad primum quæsitum dicen- dum, quod procul dubio omnes poten- dum, quod procul dubio omnes poten- tiæ, sive sint secundum rationes semi- tiæ, sive sint secundum rationes semi- nales, sive secundum rationes causales nales, sive secundum rationes causales ad causam quæ est supra naturam, sive ad causam quæ est supra naturam, sive secundum rationes obedientiæ creaturæ secundum rationes obedientiæ creaturæ

ad creatorem, omnes simul a primordio ad creatorem, omnes simul a primordio conditionis materiæ creatorum inditæ conditionis materiæ creatorum inditæ sunt, et non nisi a creatore. sunt, et non nisi a creatore.

337 337

una in relatione ad fundamentum ma- una in relatione ad fundamentum ma- teriæ in qua fundantur: et ita sunt istæ teriæ in qua fundantur: et ita sunt istæ una, in una enim materia fundantur. una, in una enim materia fundantur.

Et quod dicit Augustinus, quod ha- Et quod dicit Augustinus, quod ha- biles sunt ad utrumque et faciles, non biles sunt ad utrumque et faciles, non intelligit Augustinus de una et eadem intelligit Augustinus de una et eadem habilitate sive facilitate, sed de diversis : habilitate sive facilitate, sed de diversis : seminales enim habilitate dispositionis seminales enim habilitate dispositionis ad motorem naturalem sunt: obedien- ad motorem naturalem sunt: obedien- tiales autem et causales nullam habent tiales autem et causales nullam habent dispositionem, nisi simplicem possibili- dispositionem, nisi simplicem possibili-

tatem. tatem.

AD ULTIMUM dicendum, quod ex illa Ad object. 3. AD ULTIMUM dicendum, quod ex illa Ad object. 3. objectione non probatur, nisi quod sunt objectione non probatur, nisi quod sunt ad simile in specie seminales scilicet, et ad simile in specie seminales scilicet, et obedientiales et hoc est ideo, quod se- obedientiales et hoc est ideo, quod se-

Et hoc probant prima duo et ideo minales sunt ad institutionem naturæ : Et hoc probant prima duo et ideo minales sunt ad institutionem naturæ : concedenda sunt. concedenda sunt.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod potentiæ illi inditæ sunt ut dum quod potentiæ illi inditæ sunt ut diverse, et non ut una. diverse, et non ut una.

Et hoc probat primo inducta objectio, Et hoc probat primo inducta objectio, quæ de necessitate procedit: potentia quæ de necessitate procedit: potentia enim secundum causam seminalem, sus- enim secundum causam seminalem, sus- cepta est in materia ut disposita ad cepta est in materia ut disposita ad actum semen enim habet se et in ra- actum semen enim habet se et in ra- tione causæ materialis dispositæ, et in tione causæ materialis dispositæ, et in ratione efficientis, et in ratione formæ ratione efficientis, et in ratione formæ per virtutem formativam quæ est in per virtutem formativam quæ est in ipso. Potentia autem quæ est in materia ipso. Potentia autem quæ est in materia secundum causalem rationem superna- secundum causalem rationem superna- turalem, et secundum rationem obedien- turalem, et secundum rationem obedien- diæ, nuda est ab omni hujusmodi dis- diæ, nuda est ab omni hujusmodi dis- positione. Et hoc est quod dicit Augusti- positione. Et hoc est quod dicit Augusti- nus, et ponitur in libro II Sententiarum, nus, et ponitur in libro II Sententiarum, distinct. XVIII, quod non erat in costa, distinct. XVIII, quod non erat in costa, ut ex ea Heva fieret, sed ut ex ea ope- ut ex ea Heva fieret, sed ut ex ea ope- ratione causæ potentioris quam semina- ratione causæ potentioris quam semina- lis sit, fieri posset secundum modum lis sit, fieri posset secundum modum quem ab æterno conditor disposuit. quem ab æterno conditor disposuit.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum ad primum, quod licet obedientialis una ad primum, quod licet obedientialis una sit in genere ad hunc motorem vel illum, sit in genere ad hunc motorem vel illum, tamen in specie dispositionis non est tamen in specie dispositionis non est

una. una.

AD ALIUD dicendum, quod non est una AD ALIUD dicendum, quod non est una potentia nec objectio probat, quod fuit potentia nec objectio probat, quod fuit una in specie vel numero, sed quod fuit una in specie vel numero, sed quod fuit

XXXII XXXII

obedientiales autem et causales sunt ad obedientiales autem et causales sunt ad corruptæ naturæ restaurationem: nec corruptæ naturæ restaurationem: nec potest corrupta natura restaurari, nisi potest corrupta natura restaurari, nisi per eadem et similia quibus instituta per eadem et similia quibus instituta est et ideo omne miraculum deducit est et ideo omne miraculum deducit ad aliquid simile naturæ. Si tamen pro- ad aliquid simile naturæ. Si tamen pro- portionetur potentia ad efficientem, sta- portionetur potentia ad efficientem, sta- tim apparet, quod non est una potentia : tim apparet, quod non est una potentia : ad agentem enim naturalem in se habet ad agentem enim naturalem in se habet unde obediat materia naturalis: ad cau- unde obediat materia naturalis: ad cau- sam autem supernaturalem non in se sam autem supernaturalem non in se habet unde obediat, sed oportet, quod habet unde obediat, sed oportet, quod accipiat ab ipsa causa virtutem per quam accipiat ab ipsa causa virtutem per quam possit obedire. possit obedire.