contra. contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 11. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 11.

nium creaturarum antequam fiant, et nium creaturarum antequam fiant, et sic cognoscet fieri temporis, et erit ante sic cognoscet fieri temporis, et erit ante tempus. tempus.

3. Adhuc, Unum simplex accidit plus 3. Adhuc, Unum simplex accidit plus ad illud quod est in fine simplicitatis, ad illud quod est in fine simplicitatis, quam id quod est alicujus compositionis quam id quod est alicujus compositionis vel quantitatis. Angelus autem est tale vel quantitatis. Angelus autem est tale simplex ergo plus accedit ad Deum, qui simplex ergo plus accedit ad Deum, qui in fine simplicitatis est et ordo crea- in fine simplicitatis est et ordo crea- tionis et ordo naturæ respondent sibi tionis et ordo naturæ respondent sibi invicem ergo videtur, quod sicut dig- invicem ergo videtur, quod sicut dig- nitate præcedit, ita creatione præcedere nitate præcedit, ita creatione præcedere debet et ita ante omnia alia creata est debet et ita ante omnia alia creata est angelica natura. angelica natura.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod inducit Magister in libro II 1. Quod inducit Magister in libro II Sententiarum, dist. II, cap. Quædam au- Sententiarum, dist. II, cap. Quædam au- ctoritates, sicut est illa Genesis, 1, 1: In ctoritates, sicut est illa Genesis, 1, 1: In principio creavit Deus cœlum et terram. principio creavit Deus cœlum et terram. Et in Psalmo cr, 26: Initio tu, Domine, Et in Psalmo cr, 26: Initio tu, Domine, terram fundasti et opera manuum terram fundasti et opera manuum tuarum sunt cæli. tuarum sunt cæli.

: :

Et objicitur sic : Et objicitur sic :

1. Si prior omnium creata est sapien- 1. Si prior omnium creata est sapien- tia, omnia post ipsam facta videntur, et tia, omnia post ipsam facta videntur, et ipsa ante omnia, et ita ante coelum et ter- ipsa ante omnia, et ita ante coelum et ter- ram. Si in principio fecit Deus cœlum ram. Si in principio fecit Deus cœlum et terram, nihil fecit ante cœlum et ter- et terram, nihil fecit ante cœlum et ter- ram et sic ante angelicam naturam facta ram et sic ante angelicam naturam facta sunt coelum et terra, et nihil ante ipsa. sunt coelum et terra, et nihil ante ipsa.

2. Adhuc, Per rationem fortissimam 2. Adhuc, Per rationem fortissimam objicitur in contrarium. Boetius enim in objicitur in contrarium. Boetius enim in V de Consolatione philosophiæ probat, V de Consolatione philosophiæ probat, quod nihil creatorum esse suum simul quod nihil creatorum esse suum simul possidet, sed continue trahit illud ex possidet, sed continue trahit illud ex præterito in præsens, et extendit ex præterito in præsens, et extendit ex præsenti in futurum : ergo ex principio præsenti in futurum : ergo ex principio primo quod facit omnibus debere esse primo quod facit omnibus debere esse quæ sunt, ut dicit Avicenna, nihil acci- quæ sunt, ut dicit Avicenna, nihil acci- pit totum esse suum simul. Omne autem pit totum esse suum simul. Omne autem fieri talis esse mensuratur tempore: nec fieri talis esse mensuratur tempore: nec potest intelligi, quod tale esse non adja- potest intelligi, quod tale esse non adja- ceat tempori propter quod etiam Au- ceat tempori propter quod etiam Au- gustinus dicit, quod « Deus movet crea- gustinus dicit, quod « Deus movet crea- turam spiritualem per tempus, corporalem turam spiritualem per tempus, corporalem vero per tempus et locum. » Ergo ante vero per tempus et locum. » Ergo ante creationem temporis nulla potuit esse creationem temporis nulla potuit esse

1 Cf. II Sententiarum, Dist II, cap E. Tom. 1 Cf. II Sententiarum, Dist II, cap E. Tom.

147 147

creatura. Et hujus causa est, quia nulla creatura. Et hujus causa est, quia nulla creatura esse potuit ante sui creationem creatura esse potuit ante sui creationem cui adjacet de necessitate. cui adjacet de necessitate.

Si forte aliquis dicat, quod creatura Si forte aliquis dicat, quod creatura angelica non movetur per tempus secun- angelica non movetur per tempus secun- dum esse, sed secundum potentiam, sicut dum esse, sed secundum potentiam, sicut secundum intellectum vel voluntatem. secundum intellectum vel voluntatem. Hoc nihil est : quia impossibile est, Hoc nihil est : quia impossibile est, quod ab esse essentiæ quæ omnino in quod ab esse essentiæ quæ omnino in uno stat, fluat essentialis potentia, quæ uno stat, fluat essentialis potentia, quæ non stat cum esse talis essentiæ, maxime non stat cum esse talis essentiæ, maxime cum sit in potentiis esse enim talium cum sit in potentiis esse enim talium essentiarum maxime est in potentiis, eo essentiarum maxime est in potentiis, eo quod est esse sicut totius potestativi est quod est esse sicut totius potestativi est esse, in quo potentia superior potest esse, in quo potentia superior potest quidquid potest inferior, et non e con- quidquid potest inferior, et non e con-

verso. verso.

SOLUTIO. Magister in Littera respondet Solutio. SOLUTIO. Magister in Littera respondet Solutio. primæ auctoritati dicens ', quod quidam primæ auctoritati dicens ', quod quidam nimis adhærentes verbis Hieronymi, dis- nimis adhærentes verbis Hieronymi, dis- tinxerunt duplex tempus, sæculare scili- tinxerunt duplex tempus, sæculare scili- cet, et ante sæculare, scilicet æternum, cet, et ante sæculare, scilicet æternum, inducentes illud Apostoli, ad Roman. xvi, inducentes illud Apostoli, ad Roman. xvi, 25 Temporibus æternis taciti: vocantes 25 Temporibus æternis taciti: vocantes tempus ante sæculum moram indeficientis tempus ante sæculum moram indeficientis æternitatis, quæ includit omne tempus: æternitatis, quæ includit omne tempus: ut dicit Anselmus in Monologio, quod ut dicit Anselmus in Monologio, quod sicut nunc temporis se habet ad omnem sicut nunc temporis se habet ad omnem locum, ita quod omnis locus præsens est locum, ita quod omnis locus præsens est ei, et ipsum præsens omni loco: ita nunc ei, et ipsum præsens omni loco: ita nunc æternitatis se habet ad omne tempus, ita æternitatis se habet ad omne tempus, ita quod omne tempus sibi præsens est, et quod omne tempus sibi præsens est, et ipsum præsens omni tempori per indefi- ipsum præsens omni tempori per indefi- cientiam, nulli enim tempori deficit. Sed cientiam, nulli enim tempori deficit. Sed quia absurdum est secundum Platonem quia absurdum est secundum Platonem et omnes Philosophos, quod aliquid fue- et omnes Philosophos, quod aliquid fue- rit tempus ante sæculum, propter quod rit tempus ante sæculum, propter quod dicit Augustinus in libro XIII de Civitate dicit Augustinus in libro XIII de Civitate Dei, quod « mundus non incepit in tem- Dei, quod « mundus non incepit in tem- pore, sed cum tempore, eo quod ante pore, sed cum tempore, eo quod ante mundum non fuit tempus in quo mundus mundum non fuit tempus in quo mundus inciperet : » sed cum motu cœli incepit, inciperet : » sed cum motu cœli incepit, quia, sicut dicitur in IV Physicorum, quia, sicut dicitur in IV Physicorum, tempus est numerus motus secundum tempus est numerus motus secundum prius et posterius. Ideo dicit Magister et prius et posterius. Ideo dicit Magister et bene, quod spiritualis et corporalis na- bene, quod spiritualis et corporalis na-

XXVII editionis nostræ, pag. 47. XXVII editionis nostræ, pag. 47.

148 148

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tura simul factæ sunt cum tempore, sicut tura simul factæ sunt cum tempore, sicut dicitur, Eccli. XVIII, 1 Qui vivit in dicitur, Eccli. XVIII, 1 Qui vivit in æternum, creavit omnia simul. Et ideo æternum, creavit omnia simul. Et ideo dicit, quod Hieronymus hoc dixit non dicit, quod Hieronymus hoc dixit non asserendo, sed aliorum opiniones refe- asserendo, sed aliorum opiniones refe- rendo. Fuerunt enim, ut in antehabitis rendo. Fuerunt enim, ut in antehabitis dictum est, Stoici, quorum princeps fuit dictum est, Stoici, quorum princeps fuit Socrates, qui dicebant ab æterno sibi sæ- Socrates, qui dicebant ab æterno sibi sæ- cula succedere, et uniuscujusque sæculi cula succedere, et uniuscujusque sæculi esse proprium tempus, et ante quodlibet esse proprium tempus, et ante quodlibet sæculum tempus. Et horum refert opi- sæculum tempus. Et horum refert opi- nionem. Quorum errorem nos destruxi- nionem. Quorum errorem nos destruxi- mus in antehabitis de erroribus Aristote- mus in antehabitis de erroribus Aristote- lis et Platonis 1. lis et Platonis 1. Ad auctor. 2. AD SECUNDAM auctoritatem dicendum, Ad auctor. 2. AD SECUNDAM auctoritatem dicendum, quod ille qui fecit ecclesiastica dogmata, quod ille qui fecit ecclesiastica dogmata, dicere vult, quod Deus fecit Angelos ante dicere vult, quod Deus fecit Angelos ante omnem diem, sed non ante omne tempus. omnem diem, sed non ante omne tempus. Et ideo dicit, « Cum adhuc tenebræ Et ideo dicit, « Cum adhuc tenebræ aquam, hoc est, materiam primam oc- aquam, hoc est, materiam primam oc- cultarent, » hoc enim fuit ante omnem cultarent, » hoc enim fuit ante omnem diem homo enim fuit antequam lux diem homo enim fuit antequam lux diem circuitu suo distingueret a nocte. diem circuitu suo distingueret a nocte. Et quod dicit, « Ut non esset otiosa Dei Et quod dicit, « Ut non esset otiosa Dei bonitas, sed haberet in quibus per multa bonitas, sed haberet in quibus per multa ante spatia bonitatem suam ostenderet. » ante spatia bonitatem suam ostenderet. » Dicendum, quod hoc non refertur ad Dicendum, quod hoc non refertur ad Angelos numquam enim Dei bonitas Angelos numquam enim Dei bonitas fuit otiosa ab æterno, sed manifestavit se fuit otiosa ab æterno, sed manifestavit se generando Filium, et spirando Spiritum generando Filium, et spirando Spiritum sanctum, de quibus dicit Dionysius, quod sanctum, de quibus dicit Dionysius, quod procedunt ab ipso sicut divina lumina et procedunt ab ipso sicut divina lumina et divini flores: sed divina bonitas non divini flores: sed divina bonitas non ostendit se in Angelis, nisi cum tempore. ostendit se in Angelis, nisi cum tempore. AD AD

Ad auctor. 3. Ad auctor. 3.

: :

AUCTORITATEM Hilarii dicendum, AUCTORITATEM Hilarii dicendum, quod est antiquitas duplex, scilicet au- quod est antiquitas duplex, scilicet au- ctoritatis, et temporis. De prima dicitur, ctoritatis, et temporis. De prima dicitur, Sapient. IV, 8 et 9: Senectus venerabilis Sapient. IV, 8 et 9: Senectus venerabilis est non diuturna, neque annorum nume- est non diuturna, neque annorum nume- ro computata cani autem sunt sensus ro computata cani autem sunt sensus hominis, et ætas senectutis vita immacu- hominis, et ætas senectutis vita immacu- lata. Et hoc modo Angeli et cœlestes lata. Et hoc modo Angeli et cœlestes virtutes sunt coelo antiquiores, sed virtutes sunt coelo antiquiores, sed

1 Cf. Supra, Quæst. 4. 1 Cf. Supra, Quæst. 4.

tempore cum cœlo inceperunt, et cum tempore cum cœlo inceperunt, et cum tempore. tempore.

AD DICTUM Damasceni dicendum, quod Ada AD DICTUM Damasceni dicendum, quod Ada refert ibi opiniones diversorum de ordi- refert ibi opiniones diversorum de ordi- ne creatorum. Et verum est, quod ordine ne creatorum. Et verum est, quod ordine naturæ intellectualis natura prima est, et naturæ intellectualis natura prima est, et secunda sensibilis, et eodem ordine com- secunda sensibilis, et eodem ordine com- ponentia sunt ante compositum, et sic ponentia sunt ante compositum, et sic intellectualis natura et sensibilis natura intellectualis natura et sensibilis natura sunt ante hominem et hoc vult dicere sunt ante hominem et hoc vult dicere Damascenus. Sed quod tempore prior Damascenus. Sed quod tempore prior sit intellectualis natura, hoc non intel- sit intellectualis natura, hoc non intel- lexit. lexit.

AD ID quod objicitur de Ecclesiastico AD ID quod objicitur de Ecclesiastico et Psalmo, dicendum quod in omnibus et Psalmo, dicendum quod in omnibus illis intelligitur de prioritate dignitatis, illis intelligitur de prioritate dignitatis, non temporis prior enim est omnium non temporis prior enim est omnium creata, quæ in dignitate sublimi posita est creata, quæ in dignitate sublimi posita est per naturam. per naturam.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod sicut dictum est, corpo- dicendum quod sicut dictum est, corpo- ralis et spiritualis natura simul facta sunt ralis et spiritualis natura simul facta sunt cum tempore. Et hoc est quod dicit cum tempore. Et hoc est quod dicit Moyses: In principio, hoc est, in initio, Moyses: In principio, hoc est, in initio, fecit Deus cælum et terram ³. Et idem pe- fecit Deus cælum et terram ³. Et idem pe- nitus est quod dicitur in Psalmo ci, 26 : nitus est quod dicitur in Psalmo ci, 26 : Initio tu, Domine, terram fundasti. Initio tu, Domine, terram fundasti.

AD RATIONEM aliam quæ inducitur, di- AD RATIONEM aliam quæ inducitur, di- cendum quod illa ratio assumit falsum, cendum quod illa ratio assumit falsum, quando dicit, quod Angelum oportet. quando dicit, quod Angelum oportet. præexistere ad hoc quod cognoscat fieri præexistere ad hoc quod cognoscat fieri rerum in causa: hodie enim visione ma- rerum in causa: hodie enim visione ma- tutina Angeli cognoscunt fieri rerum fa- tutina Angeli cognoscunt fieri rerum fa- ctarum in causa, et tamen non præexi- ctarum in causa, et tamen non præexi- stunt semper enim cum videtur verbum stunt semper enim cum videtur verbum ab Angelis, videtur qualiter exeunt res ab Angelis, videtur qualiter exeunt res secundum fieri a Verbo. secundum fieri a Verbo.

AD ALIUD dicendum, quod Angelus di- AD ALIUD dicendum, quod Angelus di- citur prope Deum naturæ conformitate, citur prope Deum naturæ conformitate, non æternitate. non æternitate.

Omnia quæ objiciuntur in contrarium, Omnia quæ objiciuntur in contrarium, concedenda sunt. concedenda sunt.

2 Genes. I, 1. 2 Genes. I, 1.

Ad an Ad an

Adobj Adobj

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 12. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 12.

149 149

QUÆSTIO XII. QUÆSTIO XII.

Ubi Angeli creati sunt ? Ubi Angeli creati sunt ?

Secundo quæritur, Ubi Angeli creati Secundo quæritur, Ubi Angeli creati sint? Et hanc quæstionem tractat Ma- sint? Et hanc quæstionem tractat Ma- gister in libro II Sententiarum, distinct. gister in libro II Sententiarum, distinct. II, cap. Jam ostensum est. II, cap. Jam ostensum est.

Et accipitur ex verbis suis, quod tria Et accipitur ex verbis suis, quod tria dicit de coelo illo in quo creati sunt dicit de coelo illo in quo creati sunt Angeli, scilicet quod locus corporeus est, Angeli, scilicet quod locus corporeus est, quod totus luminosus est; quod a volubi- quod totus luminosus est; quod a volubi- litate mundi secretus est. litate mundi secretus est.

Et ideo tria quæremus, scilicet utrum Et ideo tria quæremus, scilicet utrum locus creationis corporeus sit, hoc est, locus creationis corporeus sit, hoc est, utrum cœlum empyreum corpus sit? utrum cœlum empyreum corpus sit? Secundo, propter verbum Strabi, Secundo, propter verbum Strabi, Utrum sit uniforme in lumine? Utrum sit uniforme in lumine?

Tertio, propter verbum Bedæ, Tertio, propter verbum Bedæ, quiescat vel moveatur ? quiescat vel moveatur ?

Utrum Utrum

Quarto, fiet inquisitio de cœlo Trinita- Quarto, fiet inquisitio de cœlo Trinita- tis, Utrum scilicet sit corpus, vel non, et tis, Utrum scilicet sit corpus, vel non, et quid in eo contineatur ? quid in eo contineatur ?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum cœlum empyreum sit corpus ¹ ? Utrum cœlum empyreum sit corpus ¹ ?

et ad locum, et idem motor: et quod et ad locum, et idem motor: et quod quantum res accipit de forma sive de na- quantum res accipit de forma sive de na- tura generantis, tantum accipit de motu tura generantis, tantum accipit de motu consequente formam et naturam ejus et consequente formam et naturam ejus et de loco ejusdem. Constat autem, quod de loco ejusdem. Constat autem, quod contentum in cœlo empyreo totum spiri- contentum in cœlo empyreo totum spiri- tuale est. Ergo videtur, quod etiam lo- tuale est. Ergo videtur, quod etiam lo- cus spiritualis sit. Coelum empyreum est cus spiritualis sit. Coelum empyreum est locus ergo cœlum empyreum non est locus ergo cœlum empyreum non est corpus, sed spirituale est, vel ad minus corpus, sed spirituale est, vel ad minus spirituale quoddam. spirituale quoddam.

2. Adhuc, Locus est ad quem est mo- 2. Adhuc, Locus est ad quem est mo- tus motus autem Angeli totus in Deum tus motus autem Angeli totus in Deum est, ut dictum est in quæstione de defini- est, ut dictum est in quæstione de defini- tione Angeli ergo locus Angeli Deus tione Angeli ergo locus Angeli Deus est ergo locus creationis Angeli non est est ergo locus creationis Angeli non est aliquod corpus. aliquod corpus.

3. Adhuc, Angeli intra Deum currunt, 3. Adhuc, Angeli intra Deum currunt, quocumque mittuntur: sed intra quod- quocumque mittuntur: sed intra quod- cumque aliquid movetur, locus est ejus : cumque aliquid movetur, locus est ejus : ergo Deus locus creationis Angeli est : ergo Deus locus creationis Angeli est : ergo non est cœlum empyreum. ergo non est cœlum empyreum.

4. Adhuc, Locus, ut dicit Philosophus, 4. Adhuc, Locus, ut dicit Philosophus, contentivus et salvativus est locati: nul- contentivus et salvativus est locati: nul- lum corpus ut contentivum et salvativum lum corpus ut contentivum et salvativum se habet ad spiritum : ergo si cœlum se habet ad spiritum : ergo si cœlum empyreum est locus Angeli, aut non est empyreum est locus Angeli, aut non est corpus, aut non est locus creationis An- corpus, aut non est locus creationis An-

PRIMO ergo quæritur, Utrum cœlum geli. PRIMO ergo quæritur, Utrum cœlum geli. empyreum corpus sit ? empyreum corpus sit ?

Et videtur, quod non : Et videtur, quod non :

1. Locus enim et locatum ejusdem na- 1. Locus enim et locatum ejusdem na- turæ sunt, secundum Philosophum. Un- turæ sunt, secundum Philosophum. Un- de dicit, quod idem est motus ad formam de dicit, quod idem est motus ad formam

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. II, Art. 3. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. II, Art. 3. Tom. XXVII hujusce

5. Adhuc, Omne corpus quod in cœle- 5. Adhuc, Omne corpus quod in cœle- stibus est, cognoverunt per rationem Phi- stibus est, cognoverunt per rationem Phi- losophi : de coelo empyreo nihil cogno- losophi : de coelo empyreo nihil cogno- verunt : ergo videtur, quod cœlum verunt : ergo videtur, quod cœlum empyreum in cœlestibus non sit. empyreum in cœlestibus non sit.

novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summæ de novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summæ de Creaturis, Quæst. 4, Art. 13. Tom. XXXIV. Creaturis, Quæst. 4, Art. 13. Tom. XXXIV.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

150 150

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod 1. Dicit Dominus in Evangelio Lucæ, 1. Dicit Dominus in Evangelio Lucæ, x, 18 Videbam Satanam sicut fulgur x, 18 Videbam Satanam sicut fulgur de cœlo cadentem. Et sicut dicit Magister de cœlo cadentem. Et sicut dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. II, in libro II Sententiarum, distinct. II, cap. Jam ostensum est, « non appellatur cap. Jam ostensum est, « non appellatur << hoc coelum firmamentum quod secunda << hoc coelum firmamentum quod secunda «< die factum est, sed cœlum splendidum, «< die factum est, sed cœlum splendidum, « quod dicitur empyreum, id est, igneum « quod dicitur empyreum, id est, igneum « a splendore, non a calore: quod fa- « a splendore, non a calore: quod fa- «ctum, statim Angelis repletum est, quod «ctum, statim Angelis repletum est, quod « est supra firmamentum. » Sed omne « est supra firmamentum. » Sed omne splendens corpus est. Ergo coelum em- splendens corpus est. Ergo coelum em- pyreum corpus est, in quo fuit Satanas pyreum corpus est, in quo fuit Satanas tamquam in loco creationis ante casum, et tamquam in loco creationis ante casum, et similiter alii Angeli. similiter alii Angeli.

2. Adhuc, Genes. I, 1, super illud: 2. Adhuc, Genes. I, 1, super illud: In principio creavit Deus cælum et ter- In principio creavit Deus cælum et ter- ram, dicit Strabus sic: « Cœlum non ram, dicit Strabus sic: « Cœlum non visibile firmamentum hic appellat, sed visibile firmamentum hic appellat, sed empyreum, id est, igneum, vel intelle- empyreum, id est, igneum, vel intelle- ctuale, quod non ab ardore, sed a splen- ctuale, quod non ab ardore, sed a splen- dore dicitur quod statim factum, san- dore dicitur quod statim factum, san- ctis Angelis est repletum. » Et ex hoc ctis Angelis est repletum. » Et ex hoc accipitur idem quia igneum sine splen- accipitur idem quia igneum sine splen- didum corpus est, et sic locus creationis didum corpus est, et sic locus creationis Angelorum corpus est. Angelorum corpus est.

3. Adhuc, In libro I Sententiarum, dis- 3. Adhuc, In libro I Sententiarum, dis- tinct. XXXVII, determinatum est, quod tinct. XXXVII, determinatum est, quod omnis creatura localis est, et quod solus omnis creatura localis est, et quod solus Deus loco non continetur, eo quod im- Deus loco non continetur, eo quod im- mensus est ergo angelica creatura loca- mensus est ergo angelica creatura loca- lis est locus autem omnis, sive cir- lis est locus autem omnis, sive cir- cumscriptive, sive definitive contineat, cumscriptive, sive definitive contineat, corpus est : ergo cœlum empyreum corpus est : ergo cœlum empyreum quod definitive continet Angelum, cor- quod definitive continet Angelum, cor- pus est. pus est.

SED TUNC quæritur, Quomodo dicatur SED TUNC quæritur, Quomodo dicatur sanctis Angelis esse repletum ? sanctis Angelis esse repletum ?

implet corporale, sicut anima implet implet corporale, sicut anima implet corpus, quando ubique vivificat et infor- corpus, quando ubique vivificat et infor- mat per omnes partes. Hoc non potest mat per omnes partes. Hoc non potest dici de Angelo. Sed hoc dicitur de tali dici de Angelo. Sed hoc dicitur de tali spirituali, quod est actus corporis: se- spirituali, quod est actus corporis: se- cundum hoc enim Angelus esset vivifi- cundum hoc enim Angelus esset vivifi- cans cœlum et actus ejus, quod absurdum cans cœlum et actus ejus, quod absurdum esset videtur ergo quod non possit dici, esset videtur ergo quod non possit dici, quod coelum empyreum Angelis sit re- quod coelum empyreum Angelis sit re- pletum. pletum.

SOLUTIO. Dicendum cum Sanctis, qui- Soluti SOLUTIO. Dicendum cum Sanctis, qui- Soluti bus solis de coelo credendum, eo quod bus solis de coelo credendum, eo quod illi soli Patrem cœlestem cognoverunt, illi soli Patrem cœlestem cognoverunt, quod coelum empyreum summum cœlum quod coelum empyreum summum cœlum est, et corpus est: et quod creatura om- est, et corpus est: et quod creatura om- nis quamvis etiam in se sit spiritualis, nis quamvis etiam in se sit spiritualis, aliquo modo corporea est, sicut in quæ- aliquo modo corporea est, sicut in quæ- stione de definitione Angeli secundum stione de definitione Angeli secundum definitionem a Joanne Damasceno sump- definitionem a Joanne Damasceno sump- tam declaratum est et ideo cœlum em- tam declaratum est et ideo cœlum em- pyreum corpus est. pyreum corpus est.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc quod probat objectio, verum est in his quod probat objectio, verum est in his quæ circumscriptive sunt in loco: in his quæ circumscriptive sunt in loco: in his enim partes loci et locati ad unum termi- enim partes loci et locati ad unum termi- num communem copulantur: quod non num communem copulantur: quod non potest esse, nisi eædem lineæ mensurent potest esse, nisi eædem lineæ mensurent locum et locatum. Angelus autem non locum et locatum. Angelus autem non sic continetur in aliquo loco, sed defini- sic continetur in aliquo loco, sed defini- tive tive

quia, sicut dicit Damascenus, ibi quia, sicut dicit Damascenus, ibi necesse est eum esse, ubi operatur: et necesse est eum esse, ubi operatur: et quando est hic, non est alibi. Et hoc mo- quando est hic, non est alibi. Et hoc mo- do Angelus creatus est in coelo empyreo, do Angelus creatus est in coelo empyreo, et quando est ibi, non est in terra: et et quando est ibi, non est in terra: et quando in terram aliquid nuntiaturus vel quando in terram aliquid nuntiaturus vel operaturus mittitur, in terra est, et non operaturus mittitur, in terra est, et non in coelo empyreo. in coelo empyreo.

AD ALIUD dicendum, quod motus ef- AD ALIUD dicendum, quod motus ef- fectivus Angeli totus in Deo est: et ideo fectivus Angeli totus in Deo est: et ideo in Psalmo LXXXII, 15, flamma ignis in Psalmo LXXXII, 15, flamma ignis dicitur, ut dicit Damascenus, quia sem- dicitur, ut dicit Damascenus, quia sem- per accensivus est per effectum, et as- per accensivus est per effectum, et as- censivus in Deum, ut dicit Augustinus. censivus in Deum, ut dicit Augustinus. Quod in corporalibus est pondus, hoc in Quod in corporalibus est pondus, hoc in spiritualibus est amor : et sicut corpus spiritualibus est amor : et sicut corpus movetur ad locum ad quem tendit pon- movetur ad locum ad quem tendit pon- dus ejus, ita in spiritualibus movetur dus ejus, ita in spiritualibus movetur Si forte aliquis dicat, quod spirituale spiritus in id ad quod tendit amor ejus. Si forte aliquis dicat, quod spirituale spiritus in id ad quod tendit amor ejus.

Repletus enim dicitur locus uno solo Repletus enim dicitur locus uno solo modo, quando scilicet ita plenus est, modo, quando scilicet ita plenus est, quod eadem distantia est quantitatis loci quod eadem distantia est quantitatis loci impleti, et contenti implentis. Constat impleti, et contenti implentis. Constat autem, quod cum Angelus spirituale sit, autem, quod cum Angelus spirituale sit, hoc modo penitus nihil implet: ergo vi- hoc modo penitus nihil implet: ergo vi- detur, quod coelum empyreum Angelis detur, quod coelum empyreum Angelis non possit esse repletum. non possit esse repletum.

Ad Ad

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 12. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 12.

151 151

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad object. Ad object.

d quæst. d quæst.

Habet tamen Angelus alium motum mi- Habet tamen Angelus alium motum mi- nisterii, quo mittitur: et hoc modo mo- nisterii, quo mittitur: et hoc modo mo- vetur de loco ad locum et per spatium, vetur de loco ad locum et per spatium, et hoc modo definitive continetur in et hoc modo definitive continetur in loco, et exigit locum corporalem. loco, et exigit locum corporalem.

AD ALIUD dicendum, quod Deus locus AD ALIUD dicendum, quod Deus locus est Angeli ut causa salutis et continens est Angeli ut causa salutis et continens in esse, intra quem est Angelus ubicum- in esse, intra quem est Angelus ubicum- que est sed tamen quoad motum mini- que est sed tamen quoad motum mini- sterii et locum et definibilitatem suam, sterii et locum et definibilitatem suam, exigit etiam locum corporalem. exigit etiam locum corporalem.

AD ALIUD dicendum, quod illæ condi- AD ALIUD dicendum, quod illæ condi- tiones loci, contentivum et salvativum tiones loci, contentivum et salvativum esse, non conveniunt nisi his quæ phy- esse, non conveniunt nisi his quæ phy- sice sunt in loco: sic autem Angelus non sice sunt in loco: sic autem Angelus non est in coelo empyreo, nec in aliquo loco: est in coelo empyreo, nec in aliquo loco: et ideo illa objectio non procedit. et ideo illa objectio non procedit.

AD ALIUD dicendum, quod Philosophi AD ALIUD dicendum, quod Philosophi non cognoverunt corpus in observationi- non cognoverunt corpus in observationi- bus astrorum, nisi quod per motum ali- bus astrorum, nisi quod per motum ali- quem manifestabatur illis: quia cœlum quem manifestabatur illis: quia cœlum empyreum nullo motu manifestabatur empyreum nullo motu manifestabatur illis, ideo non cognoverunt. illis, ideo non cognoverunt.

Tria quæ inducuntur in contrarium, Tria quæ inducuntur in contrarium, procedunt. procedunt.

AD ID quod quæritur, Quomodo cœ- AD ID quod quæritur, Quomodo cœ- lum dicatur repletum Angelis? planum lum dicatur repletum Angelis? planum est respondere, Non enim est repletum est respondere, Non enim est repletum sicut corporalis locus corporali contento sicut corporalis locus corporali contento repletur, sed est repletum proportionali- repletur, sed est repletum proportionali- ter ad mansiones beatitudinis, quæ per ter ad mansiones beatitudinis, quæ per sapientiam Dei creatæ sunt in ipso, ita sapientiam Dei creatæ sunt in ipso, ita quod nulla illarum vacua est, sicut dici- quod nulla illarum vacua est, sicut dici- tur, Joan, xiv, 2: In domo Patris mei tur, Joan, xiv, 2: In domo Patris mei mansiones multæ sunt. Illarum enim mansiones multæ sunt. Illarum enim nulla vacua est, quin habeat Angelum in nulla vacua est, quin habeat Angelum in beatitudine sibi proportionatum. beatitudine sibi proportionatum.

Ad id quod dixerunt quidam, quod Ad id quod dixerunt quidam, quod Angelus replet sicut anima corpus: di- Angelus replet sicut anima corpus: di- cendum, quod hoc dicere absurdum est cendum, quod hoc dicere absurdum est et hæreticum, sicut bene probat objectio. et hæreticum, sicut bene probat objectio.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. II, Art. 4. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. II, Art. 4. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. jusce novæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum cælum sit uniforme in lumine¹? Utrum cælum sit uniforme in lumine¹?

SECUNDO quæritur propter verbum SECUNDO quæritur propter verbum Strabi, Utrum cœlum, sit uniforme in Strabi, Utrum cœlum, sit uniforme in lumine ? lumine ?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Strabus enim dicit, quod igneum 1. Strabus enim dicit, quod igneum dicitur non ab ardore, sed a splendore, dicitur non ab ardore, sed a splendore, quia totum splendidum est. quia totum splendidum est.

2. Adhuc, Coelum empyreum locus 2. Adhuc, Coelum empyreum locus contemplantium est: contemplantibus contemplantium est: contemplantibus autem per congruentiam debetur locus autem per congruentiam debetur locus luminosus ergo coelum empyreum locus luminosus ergo coelum empyreum locus luminosus et uniformis est in lumine. luminosus et uniformis est in lumine.

3. Adhuc, Locus damnatorum per op- 3. Adhuc, Locus damnatorum per op- positas dispositiones habet se ad locum positas dispositiones habet se ad locum beatorum sed locus damnatorum perpe- beatorum sed locus damnatorum perpe- tuis tenebris est addictus: ergo per oppo- tuis tenebris est addictus: ergo per oppo- situm locus beatorum perpetuo lumine situm locus beatorum perpetuo lumine plenus est. plenus est.

4. Adhuc, Matth. x111, 43: Tunc justi 4. Adhuc, Matth. x111, 43: Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum sed in tota natura locus semper eorum sed in tota natura locus semper per congruentiam respondet locato. Cum per congruentiam respondet locato. Cum ergo locati in cœlo empyreo fulgeant sic- ergo locati in cœlo empyreo fulgeant sic- ut sol, et cœlum empyreum respondeat ut sol, et cœlum empyreum respondeat eis per congruentiam, cœlum empyreum eis per congruentiam, cœlum empyreum debet splendere sicut sol. debet splendere sicut sol.

IN CONTRARIUM hujus est, quia secun- sed contra. IN CONTRARIUM hujus est, quia secun- sed contra. dum ordinem naturæ primum, semper et dum ordinem naturæ primum, semper et supremum influentiam habet super infe- supremum influentiam habet super infe- riora et sicut dicit Aristoteles in II de riora et sicut dicit Aristoteles in II de Generatione et Corruptione, idem eodem Generatione et Corruptione, idem eodem modo se habens, semper facit idem: si modo se habens, semper facit idem: si ergo cœlum empyreum uniforme est in ergo cœlum empyreum uniforme est in lumine, secundum coelum cui influit et lumine, secundum coelum cui influit et formam et virtutem, erit etiam uniforme formam et virtutem, erit etiam uniforme in lumine sed hoc falsum est, quia se- in lumine sed hoc falsum est, quia se-

Summæ de Creaturis, Quæst. 4, Art. 14. Tom. Summæ de Creaturis, Quæst. 4, Art. 14. Tom. XXXIV. XXXIV.

Solutio. Solutio.

Ad object, Ad object,

152 152

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

moveatur ? moveatur ?

cundum cœlum est firmamentum, quod Utrum cœlum empyreum quiescat vel cundum cœlum est firmamentum, quod Utrum cœlum empyreum quiescat vel valde difforme est in lumine, sicut patet valde difforme est in lumine, sicut patet in deformitate stellarum, et in partibus in deformitate stellarum, et in partibus etiam coeli non stellatis. etiam coeli non stellatis.

SOLUTIO. Dicendum cum Sanctis, quod SOLUTIO. Dicendum cum Sanctis, quod coelum empyreum uniforme est in lumine: coelum empyreum uniforme est in lumine: aliter enim non congrueret contempla- aliter enim non congrueret contempla- tioni beatorum, quæ tota in lumine est. tioni beatorum, quæ tota in lumine est. Unde Basilius etiam dicit super illud Unde Basilius etiam dicit super illud Psalmi xxv, 7: Vox Domini interci- Psalmi xxv, 7: Vox Domini interci- dentis flammam ignis, quod « in die ju- dentis flammam ignis, quod « in die ju- dicii lumen quod est in igne, ascendet dicii lumen quod est in igne, ascendet ad locum beatorum: et ardor fuligino- ad locum beatorum: et ardor fuligino- sus descendet ad locum damnatorum: et sus descendet ad locum damnatorum: et sic vox Domini sive præceptum interci- sic vox Domini sive præceptum interci- dit flammam ignis. » dit flammam ignis. »

Unde argumenta inducta ad hoc, con- Unde argumenta inducta ad hoc, con- cedenda sunt. Nihil enim in corporalibus cedenda sunt. Nihil enim in corporalibus ita simile est spiritualibus sicut lux: et ita simile est spiritualibus sicut lux: et ideo spirituali luci in contemplatione ideo spirituali luci in contemplatione beatorum nihil ita congruit sicut locus beatorum nihil ita congruit sicut locus luminosus corporali luce. luminosus corporali luce.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum, quod non semper est verum, dicendum, quod non semper est verum, quod idem eodem modo se habens, sem- quod idem eodem modo se habens, sem- per facit idem, nisi in recipiente quod per facit idem, nisi in recipiente quod etiam eodem modo se habet. Unde quam- etiam eodem modo se habet. Unde quam- vis dicamus. quod primum coelum influit vis dicamus. quod primum coelum influit super secundum, non tamen oportet, super secundum, non tamen oportet, quod secundum fiat uniforme sicut pri- quod secundum fiat uniforme sicut pri- mum: quia secundum non habet se eodem mum: quia secundum non habet se eodem modo in recipiendo, et in quadam parte modo in recipiendo, et in quadam parte sui receptibile est luminis, et in quadam sui receptibile est luminis, et in quadam parte non et ideo licet primum sit uni- parte non et ideo licet primum sit uni- forme in lumine, tamen secundum potest forme in lumine, tamen secundum potest esse difforme. esse difforme.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

1. Magister enim in libro II Sententia- 1. Magister enim in libro II Sententia- rum, distinct. II, cap. Jam ostensum est, rum, distinct. II, cap. Jam ostensum est, inducit Bedam sic dicentem: << Hoc su- inducit Bedam sic dicentem: << Hoc su- « perius cœlum, quod a volubilitate « perius cœlum, quod a volubilitate « mundi secretum est, mox ut creatum, « mundi secretum est, mox ut creatum, «< sanctis Angelis repletum est. » Si ergo «< sanctis Angelis repletum est. » Si ergo a volubilitate mundi secretum est, vide- a volubilitate mundi secretum est, vide- tur quod non volvatur, nec moveatur : tur quod non volvatur, nec moveatur : et sic immobile est. et sic immobile est.

2. Adhuc, Quies congruit beatis et con- 2. Adhuc, Quies congruit beatis et con- templationibus: quia illi quiescunt om- templationibus: quia illi quiescunt om- nes in una fruitione, scilicet summi boni: nes in una fruitione, scilicet summi boni: et cum habitator et habitaculum con- et cum habitator et habitaculum con- gruere debeant, et cœlum empyreum sit gruere debeant, et cœlum empyreum sit habitaculum fruentium et beatorum, erit habitaculum fruentium et beatorum, erit coelum empyreum immobile. coelum empyreum immobile.

IN CONTRARIUM est, quod dicit Alpetra- Sed co IN CONTRARIUM est, quod dicit Alpetra- Sed co gius, quod virtus primi motòris fortior et gius, quod virtus primi motòris fortior et vehementior est in mobili sibi proximo, vehementior est in mobili sibi proximo, quam in eo quod sibi per medium con- quam in eo quod sibi per medium con- jungetur et ideo primum coelum est ve- jungetur et ideo primum coelum est ve- hementissimi motus: est autem cœlum hementissimi motus: est autem cœlum empyreum, primum coelum et supre- empyreum, primum coelum et supre- mum ergo primo motori proximum: mum ergo primo motori proximum: ergo velocissimi motus. ergo velocissimi motus.

Si quis dicat, quod omnis motus est Si quis dicat, quod omnis motus est propter indigentiam, et primum cœlum propter indigentiam, et primum cœlum nullo indiget, quia totum est in actu : et nullo indiget, quia totum est in actu : et ideo non movetur. Hoc nihil est: quia ideo non movetur. Hoc nihil est: quia propositio quam inducit, et super quam propositio quam inducit, et super quam se fundat, falsa est. Non enim omnis mo- se fundat, falsa est. Non enim omnis mo- tus est propter indigentiam aliquis enim tus est propter indigentiam aliquis enim motus est in demonstrationem potestatis motus est in demonstrationem potestatis et virtutis: sicut si extendo brachium, et et virtutis: sicut si extendo brachium, et moveo ad hoc, quod demonstrem virtu- moveo ad hoc, quod demonstrem virtu- tem quam habeo in brachio. tem quam habeo in brachio.

Similiter, motus secundum quod est Similiter, motus secundum quod est actus motoris, numquam est indigentiæ, actus motoris, numquam est indigentiæ, sed secundum quod est actus sed secundum quod est actus

mo- mo-

Utrum cœlum empyreum quiescat vel bilis aliquando est propter indigen- Utrum cœlum empyreum quiescat vel bilis aliquando est propter indigen-

moveatur 1 ? moveatur 1 ?

TERTIO quæritur propter verbum Bedæ, TERTIO quæritur propter verbum Bedæ,

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. II, Art. 4. Tom. XXVII novæ tentiarum, Dist. II, Art. 4. Tom. XXVII novæ

tiam. tiam.

Similiter, si coelum empyreum inter Similiter, si coelum empyreum inter orbes corporeos magis appropinquat pri- orbes corporeos magis appropinquat pri- mo motori, videtur quod in eo per velo- mo motori, videtur quod in eo per velo-

editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ de Creaturis, Quæst. 4, Art. 15. Tom. XXXIV. de Creaturis, Quæst. 4, Art. 15. Tom. XXXIV.

Solutio. Solutio.

Ad object. Ad object.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 12. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 12.

cissimum motum debet demonstrari vir- cissimum motum debet demonstrari vir- tus motoris primi. tus motoris primi.

SOLUTIO. Dicendum, quod coelum em- SOLUTIO. Dicendum, quod coelum em- pyreum immobile est, ut dicunt Sancti : pyreum immobile est, ut dicunt Sancti : eo quod immobilitas et quies in habita- eo quod immobilitas et quies in habita- culo magis congruit habitatori qui frui- culo magis congruit habitatori qui frui- tur summo bono, quam motus: quia tur summo bono, quam motus: quia quod movetur, renovatur secundum for- quod movetur, renovatur secundum for- mam vel situm, et numquam stat in uno: mam vel situm, et numquam stat in uno: et non hoc congruit ei qui fruitur, quia ille et non hoc congruit ei qui fruitur, quia ille stat in uno. Unde Augustinus in libro II stat in uno. Unde Augustinus in libro II de Doctrina Christiana: «Fruimur co- de Doctrina Christiana: «Fruimur co- gnitis in quibus voluntas delectata con- gnitis in quibus voluntas delectata con- quiescit. » quiescit. »

AD ID quod objicitur in contrarium, di- AD ID quod objicitur in contrarium, di- cendum, quod duplex est appropinquatio cendum, quod duplex est appropinquatio ad primum motorem. Una est appropin- ad primum motorem. Una est appropin- quatio ad ipsum in quantum motor est: quatio ad ipsum in quantum motor est: et sic maxime appropinquat, quod ma- et sic maxime appropinquat, quod ma- xime movetur ab ipso: et de hoc pro- xime movetur ab ipso: et de hoc pro- cedit objectio. Alia est appropinquatio cedit objectio. Alia est appropinquatio non in quantum motor est, sed per con- non in quantum motor est, sed per con- formitatem ad eum, in quantum est ob- formitatem ad eum, in quantum est ob- jectum beatitudinis: et sic quod maxime jectum beatitudinis: et sic quod maxime accedit, minime movetur. Et hoc modo accedit, minime movetur. Et hoc modo inter orbes corporeos magis accedit cœ- inter orbes corporeos magis accedit cœ- lum empyreum: et ideo dicunt Sancti, lum empyreum: et ideo dicunt Sancti, quod magis a volubilitate mundi secre- quod magis a volubilitate mundi secre-

tum est. tum est.

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

Quid sit cœlum Trinitatis, scilicet utrum Quid sit cœlum Trinitatis, scilicet utrum sit corpus,vel non? et, Quid in eo con- sit corpus,vel non? et, Quid in eo con- tineatur 1 ? tineatur 1 ?

DEINDE ratione hujus quod in fine ejus- DEINDE ratione hujus quod in fine ejus- dem distinctionis dicit Magister, cap. Hic dem distinctionis dicit Magister, cap. Hic quæri solet oportet quærere de cœlo quæri solet oportet quærere de cœlo Trinitatis, Quid sit, utrum scilicet sit Trinitatis, Quid sit, utrum scilicet sit corpus, vel non ? corpus, vel non ?

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. 11, Art. 7 et 8. Tom. XXVII hu- tiarum, Dist. 11, Art. 7 et 8. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis. Cf. etiam 1am Part. jusce novæ editionis. Cf. etiam 1am Part.

Et, Quid in eo contineatur? Et, Quid in eo contineatur?

Quod corpus sit, probatur sic : Quod corpus sit, probatur sic :

153 153

1. Quæcumque sunt ejusdem divisio- 1. Quæcumque sunt ejusdem divisio- nis, sunt ejusdem naturæ communis: nis, sunt ejusdem naturæ communis: coelum Trinitatis cum aliis coelis quæ coelum Trinitatis cum aliis coelis quæ enumerat Rabanus in Glossa super Deu- enumerat Rabanus in Glossa super Deu- teronomium, ubi dicit, quod est cœlum teronomium, ubi dicit, quod est cœlum Trinitatis, empyreum, crystallinum, fir- Trinitatis, empyreum, crystallinum, fir- mamentum, igneum, olympium, æthe- mamentum, igneum, olympium, æthe- reum, aereum, hoc coelum Trinitatis reum, aereum, hoc coelum Trinitatis enumeratur sub hoc communi quod est enumeratur sub hoc communi quod est coelum ergo commune quod est cœlum, coelum ergo commune quod est cœlum, per unam naturam est in omnibus enu- per unam naturam est in omnibus enu- meratis sed per naturam corporei est in meratis sed per naturam corporei est in coelo Trinitatis: ergo cœlum Trinitatis coelo Trinitatis: ergo cœlum Trinitatis est corpus. est corpus.

2. Adhuc, Aristoteles in Prædicamen- 2. Adhuc, Aristoteles in Prædicamen- tis pro principio ponit: Quando alterum tis pro principio ponit: Quando alterum dicitur de altero ut de subjecto, quæcum- dicitur de altero ut de subjecto, quæcum- que de prædicato dicuntur, omnia de que de prædicato dicuntur, omnia de subjecto dicuntur. Constat autem, quod subjecto dicuntur. Constat autem, quod cœlum Trinitatis est cœlum cœlum au- cœlum Trinitatis est cœlum cœlum au- tem est corpus, ut prius habitum est: tem est corpus, ut prius habitum est: ergo cœlum Trinitatis corpus est. ergo cœlum Trinitatis corpus est.

3. Adhuc, Omne quod per differentias 3. Adhuc, Omne quod per differentias situs determinabile est ad locum, corpus situs determinabile est ad locum, corpus est coelum Trinitatis per differentias si- est coelum Trinitatis per differentias si- tus determinatur ad locum, dicitur enim tus determinatur ad locum, dicitur enim esse supremum, supra autem et infra dif- esse supremum, supra autem et infra dif- ferentiæ situs sunt et loci. Ergo constat ferentiæ situs sunt et loci. Ergo constat propositum, scilicet quod cœlum Trini- propositum, scilicet quod cœlum Trini- tatis est corpus. tatis est corpus.

IN CONTRARIUM est, quod Deus est in IN CONTRARIUM est, quod Deus est in coelo Trinitatis, sicut dicunt Sancti. coelo Trinitatis, sicut dicunt Sancti. Matth, vi. 9 Pater noster, qui es in cœ- Matth, vi. 9 Pater noster, qui es in cœ- lis Si ergo continetur in ipso sicut in lis Si ergo continetur in ipso sicut in corpore, tunc Deus finitur ad aliquod corpore, tunc Deus finitur ad aliquod corpus, et est in aliquo corpore inclusus corpus, et est in aliquo corpore inclusus in illo, quod est contra fidem. II Paralip. in illo, quod est contra fidem. II Paralip. v1, 18 Si coelum et cæli cælorum non v1, 18 Si coelum et cæli cælorum non te capiant, quanto magis domus ista te capiant, quanto magis domus ista quam ædificavi, scilicet tibi. Gregorius: quam ædificavi, scilicet tibi. Gregorius: « Deus est in omnibus non inclusus. » « Deus est in omnibus non inclusus. » Patet ergo, quod coelum Trinitatis non Patet ergo, quod coelum Trinitatis non potest esse corpus. potest esse corpus.

Summæ de Creaturis, Quæst. 4, Art. 10 et 11. Summæ de Creaturis, Quæst. 4, Art. 10 et 11. Tom. XXXIV, Tom. XXXIV,

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

154 154

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUÆRATUR ergo, Utrum coelum Trini- QUÆRATUR ergo, Utrum coelum Trini- tatis sit ipse Deus? tatis sit ipse Deus?

Et videtur, quod non: Et videtur, quod non:

1. Dicit enim Philosophus in IV Phy- 1. Dicit enim Philosophus in IV Phy- sicorum, quod nihil est in seipso per se: sicorum, quod nihil est in seipso per se: cum ergo Deus sit in cœlo Trinitatis, et cum ergo Deus sit in cœlo Trinitatis, et non in aliquo per accidens, nullum enim non in aliquo per accidens, nullum enim accidens convenit Deo, constat quod accidens convenit Deo, constat quod coelum Trinitatis non potest esse idem coelum Trinitatis non potest esse idem cum Deo. cum Deo.

2. Adhuc, Isaiæ, LXVI, 1: Cœlum sedes 2. Adhuc, Isaiæ, LXVI, 1: Cœlum sedes mea, terra autem scabellum pedum meo- mea, terra autem scabellum pedum meo- rum. Constat autem, quod Deus est in rum. Constat autem, quod Deus est in coelo illo quod sedes ejusdem est : et hoc coelo illo quod sedes ejusdem est : et hoc dividitur contra terram: cum ergo nul- dividitur contra terram: cum ergo nul- lum increatum dividitur contra creatum, lum increatum dividitur contra creatum, et terra creata sit et dividatur contra cœ- et terra creata sit et dividatur contra cœ- lum, oportet cœlum creatum esse: sed lum, oportet cœlum creatum esse: sed nullum creatum est Deus: ergo cœlum nullum creatum est Deus: ergo cœlum Trinitatis non est Deus. Trinitatis non est Deus.

3. Adhuc, Isa. xiv, 13 et 14, dixit Lu- 3. Adhuc, Isa. xiv, 13 et 14, dixit Lu- cifer: In cœlum conscendam, super astra cifer: In cœlum conscendam, super astra Dei exaltabo solium meum: sedebo in Dei exaltabo solium meum: sedebo in monte testamenti.... Similis ero Altissi- monte testamenti.... Similis ero Altissi- mo. Ergo per hoc quod in cœlum voluit mo. Ergo per hoc quod in cœlum voluit conscendere, similis voluit esse Altissimo: conscendere, similis voluit esse Altissimo: sed per nullius corporis vel creaturæ sed per nullius corporis vel creaturæ ascensionem potuit esse similis Altissimo: ascensionem potuit esse similis Altissimo: et hoc scivit,cum sapiens esset: ergo non et hoc scivit,cum sapiens esset: ergo non intendit aliquam corpoream altitudinem intendit aliquam corpoream altitudinem vel creatam, quando dixit: In cœlum con- vel creatam, quando dixit: In cœlum con- scendam coelum ergo Trinitatis nec cor- scendam coelum ergo Trinitatis nec cor- pus est, nec aliquid creatum. pus est, nec aliquid creatum.

Si autem hoc conceditur: tunc quæri- Si autem hoc conceditur: tunc quæri- tur, Qua altitudine cœlum Trinitatis ele- tur, Qua altitudine cœlum Trinitatis ele- vetur super alios.cœlos? vetur super alios.cœlos?

Dicit enim Philosophus in II de Cœlo Dicit enim Philosophus in II de Cœlo et Mundo, quod extra coelum supremum et Mundo, quod extra coelum supremum nec locus est, nec tempus, sed vita beata. nec locus est, nec tempus, sed vita beata. Et sic videtur, quod cum Deus infinitus Et sic videtur, quod cum Deus infinitus in nullo corpore possit esse inclusus in in nullo corpore possit esse inclusus in illo, nec extra aliquod corpus exclusus illo, nec extra aliquod corpus exclusus ab illo, quod cœlum Trinitatis elevatione ab illo, quod cœlum Trinitatis elevatione corporali sive locali esse non possit su- corporali sive locali esse non possit su- pra coelum empyreum, nec intra ipsum. pra coelum empyreum, nec intra ipsum. JUXTA hoc ulterius quæritur, Quid in JUXTA hoc ulterius quæritur, Quid in coelo Trinitatis contineatur ? coelo Trinitatis contineatur ?

1 Cf. II Sententiarum, Dist. II, cap. H. Tom. 1 Cf. II Sententiarum, Dist. II, cap. H. Tom.

Et videtur, quod omnes Angeli et om- Et videtur, quod omnes Angeli et om- nes beati. Ad Coloss. III, : Quæ sursum nes beati. Ad Coloss. III, : Quæ sursum sunt quærite, ubi Christus est in dextera sunt quærite, ubi Christus est in dextera Dei sedens. Si quærenda sunt illa, tunc Dei sedens. Si quærenda sunt illa, tunc permanendum est in eis. Christus autem permanendum est in eis. Christus autem sedet ad dexteram Dei in cœlo Trinitatis. sedet ad dexteram Dei in cœlo Trinitatis. Ergo videtur, quod sanctis omnibus ma- Ergo videtur, quod sanctis omnibus ma- nendum sit in cœlo Trinitatis. nendum sit in cœlo Trinitatis.

ULTERIUS quæritur de beata Virgine, Qui ULTERIUS quæritur de beata Virgine, Qui Utrum ipsa sit in cœlo Trinitatis ? Utrum ipsa sit in cœlo Trinitatis ?

Et videtur, quod sic, per verbum Hie- Et videtur, quod sic, per verbum Hie- ronymi in sermone, Cogitis me, o Paula ronymi in sermone, Cogitis me, o Paula et Eustochium, quod « exaltata est su- et Eustochium, quod « exaltata est su- per omnes choros ad coelestia regna. » per omnes choros ad coelestia regna. » Super omnes autem choros Angelorum Super omnes autem choros Angelorum non est nisi cœlum Trinitatis. Ergo exal- non est nisi cœlum Trinitatis. Ergo exal- tata est in cœlum Trinitatis. tata est in cœlum Trinitatis.

ULTERIUS quæritur de Christo homine ULTERIUS quæritur de Christo homine in quantum homo, Utrum sit in cœlo in quantum homo, Utrum sit in cœlo Trinitatis ? Trinitatis ?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. In symbolo enim dicitur : « Ascen- 1. In symbolo enim dicitur : « Ascen- dit in cœlum, sedet ad dexteram Dei dit in cœlum, sedet ad dexteram Dei Patris. » Dextera autem Dei Patris est in Patris. » Dextera autem Dei Patris est in coelo Trinitatis: ergo Christus homo in coelo Trinitatis: ergo Christus homo in quantum homo est, in coelo Trinitatis quantum homo est, in coelo Trinitatis est. est.

2. Adhuc, Idem probatur per verbum 2. Adhuc, Idem probatur per verbum Stephani, Act. VII, 56: Ecce video cælos Stephani, Act. VII, 56: Ecce video cælos apertos, et Jesum stantem a dextris Dei. apertos, et Jesum stantem a dextris Dei. 3. Adhuc, In Psalmo XVIII, 7: A sum. 3. Adhuc, In Psalmo XVIII, 7: A sum. mo cœlo egressio ejus et occursus ejus mo cœlo egressio ejus et occursus ejus usque ad summum ejus. Summum au- usque ad summum ejus. Summum au- tem cœlum, cœlum Trinitatis est: nec tem cœlum, cœlum Trinitatis est: nec occursus ejus est usque ad summum, nisi occursus ejus est usque ad summum, nisi occurrat in cœlum Trinitatis: ergo vide- occurrat in cœlum Trinitatis: ergo vide- tur, quod Christus homo in quantum ho- tur, quod Christus homo in quantum ho- mo, sit in coelo Trinitatis. mo, sit in coelo Trinitatis.

IN CONTRARIUM est, quod dicit Magi- IN CONTRARIUM est, quod dicit Magi- ster in libro II Sententiarum, distinct.II, ster in libro II Sententiarum, distinct.II, cap.ultimo, quod cum dicitur cœlum Tri- cap.ultimo, quod cum dicitur cœlum Tri- nitatis,in quod concupivit Lucifer ascen- nitatis,in quod concupivit Lucifer ascen- dere, ibi dicitur coelum Dei celsitudo: dere, ibi dicitur coelum Dei celsitudo: et est tale, Ascendam in cœlum, hoc est, et est tale, Ascendam in cœlum, hoc est, ad æqualitatem Dei' : sed ad æqualita- ad æqualitatem Dei' : sed ad æqualita-

XXVII editionis nostræ opp.B. Alberti, pag. 56. XXVII editionis nostræ opp.B. Alberti, pag. 56.

Quæ Quæ

Sed Sed

Solutio. Solutio.

Ad 1 Ad 1

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 12. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 12.

tem Dei, nec beata Virgo, nec etiam tem Dei, nec beata Virgo, nec etiam Christus homo in quantum homo, nec Christus homo in quantum homo, nec aliqua creatura umquam ascendit : ergo aliqua creatura umquam ascendit : ergo in cœlo Trinitatis nihil est, nisi ipsa in cœlo Trinitatis nihil est, nisi ipsa Trinitas, scilicet Pater et Filius et Spi- Trinitas, scilicet Pater et Filius et Spi- ritus sanctus. Unde etiam, Joan. xiv, 28, ritus sanctus. Unde etiam, Joan. xiv, 28, dicit Christus homo in quantum homo: dicit Christus homo in quantum homo: Pater major me est. Et in symbolo Atha- Pater major me est. Et in symbolo Atha- nasii Equalis Patri secundum divi- nasii Equalis Patri secundum divi- nitatem, minor Patre secundum humani- nitatem, minor Patre secundum humani- tatem. » tatem. »

SOLUTIO. Dicendum, quod in cœlo SOLUTIO. Dicendum, quod in cœlo Trinitatis nihil est, nisi ipsa Trinitas : et Trinitatis nihil est, nisi ipsa Trinitas : et cœlum Trinitatis non est corpus, sed ipsa cœlum Trinitatis non est corpus, sed ipsa Trinitatis eminens celsitudo, continens in Trinitatis eminens celsitudo, continens in esse, et salvans omne quod est: quod esse, et salvans omne quod est: quod Philosophi coelo attribuebant, et hoc cœ- Philosophi coelo attribuebant, et hoc cœ- lum vocabant: ideo cœlum sedem Dei lum vocabant: ideo cœlum sedem Dei esse dixerunt. esse dixerunt.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ea AD PRIMUM ergo dicendum, quod ea quæ sunt ejusdem divisionis sub aliquo quæ sunt ejusdem divisionis sub aliquo communi, sunt ejusdem rationis et ejus- communi, sunt ejusdem rationis et ejus- dem naturæ in illo communi, si illud dem naturæ in illo communi, si illud commune ut genus prædicatur de eis. Si commune ut genus prædicatur de eis. Si autem prædicatur ut commune per ana- autem prædicatur ut commune per ana- logiam sive proportionem, tunc non est logiam sive proportionem, tunc non est verum et ita prædicatur cœlum de cœlo verum et ita prædicatur cœlum de cœlo Trinitatis, et aliis coelis. Secundum hoc Trinitatis, et aliis coelis. Secundum hoc enim dicitur coelum, quod est continue enim dicitur coelum, quod est continue continens et salvans contenta sub ipso : continens et salvans contenta sub ipso : et hoc modo cœlum Trinitatis per prius et hoc modo cœlum Trinitatis per prius est cœlum quia simpliciter continet et est cœlum quia simpliciter continet et salvat omnia Dei summa celsitudo: alii salvat omnia Dei summa celsitudo: alii autem cœli quædam continent et salvant autem cœli quædam continent et salvant quodam modo et non simpliciter. Dico quodam modo et non simpliciter. Dico autem quodam modo, quia per influen- autem quodam modo, quia per influen- tiam luminis et motuum, et non simpli- tiam luminis et motuum, et non simpli- citer non enim salvant ut causa efficiens citer non enim salvant ut causa efficiens quæ per essentiam, præsentiam, poten- quæ per essentiam, præsentiam, poten- tiam, sit in omnibus, sicut est eminens tiam, sit in omnibus, sicut est eminens Dei celsitudo. Dei celsitudo.

AD ALIUD dicendum, quod regula AD ALIUD dicendum, quod regula Aristotelis intelligitur de his quæ præ- Aristotelis intelligitur de his quæ præ- dicantur ut genus, vel ut natura commu- dicantur ut genus, vel ut natura commu- nis et non de his quæ prædicantur nis et non de his quæ prædicantur in communitate analogiæ sive proportio- in communitate analogiæ sive proportio- nis. nis.

AD ALIUD dicendum, quod coelum Tri- AD ALIUD dicendum, quod coelum Tri-

155 155

nitatis per differentias situs et loci non nitatis per differentias situs et loci non determinatur ad aliquem locum, Deus determinatur ad aliquem locum, Deus enim localis non est et quando dicitur enim localis non est et quando dicitur supremum vel summum, intelligitur de supremum vel summum, intelligitur de eminentia dignitatis, non loci. eminentia dignitatis, non loci.

ID QUOD objicitur in contrarium, dedu- ID QUOD objicitur in contrarium, dedu- cit ad inconveniens, et procedit. cit ad inconveniens, et procedit.

Ad object. Ad object.

AD ID quod ulterius quæritur, utrum Ad quæst. 1. AD ID quod ulterius quæritur, utrum Ad quæst. 1. sit ipse Deus? sit ipse Deus?

Dicendum, quod absque dubio cœlum Dicendum, quod absque dubio cœlum Trinitatis est ipse Deus Trinitas. Trinitatis est ipse Deus Trinitas.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod nihil est in seipso, ut di- dicendum quod nihil est in seipso, ut di- cit Philosophus sed oportet diversita- cit Philosophus sed oportet diversita- tem esse inter continens et contentum : tem esse inter continens et contentum : sed hæc est diversa: in compositis enim sed hæc est diversa: in compositis enim localibus inter continens et contentum est localibus inter continens et contentum est diversitas rei et de his intelligitur di- diversitas rei et de his intelligitur di- ctum Philosophi. In simplicibus autem ctum Philosophi. In simplicibus autem non localibus sufficit diversitas secundum non localibus sufficit diversitas secundum modum significandi et sic est hic cum modum significandi et sic est hic cum dicitur, Deus est in eminentia dignitatis dicitur, Deus est in eminentia dignitatis suæ, sive in cœlo: tunc enim per suæ, sive in cœlo: tunc enim per Deum significatur causa continens et Deum significatur causa continens et salvans omnia, et per cœlum significatur salvans omnia, et per cœlum significatur idem, sed alio modo, significatur enim ut idem, sed alio modo, significatur enim ut ambiens omnia quæ continet et salvat, ambiens omnia quæ continet et salvat,

AD ALIUD dicendum, quod Isaias non AD ALIUD dicendum, quod Isaias non loquitur de coelo Trinitatis, sed de cœlo loquitur de coelo Trinitatis, sed de cœlo prout locus beatorum est: et hoc dicitur prout locus beatorum est: et hoc dicitur sedes Dei, quia per eminentiorem effe- sedes Dei, quia per eminentiorem effe- ctum gratiæ et gloriæ apparet in illo. Et ctum gratiæ et gloriæ apparet in illo. Et bene concedendum est, quod hoc est bene concedendum est, quod hoc est creatum. Et terra dicit scabellum pedum creatum. Et terra dicit scabellum pedum ejus : quia non apparet in ea expressa ejus : quia non apparet in ea expressa species quam contemplantur beati, sed species quam contemplantur beati, sed potius obscurum/vestigium, quod sequun- potius obscurum/vestigium, quod sequun- tur hi qui per creaturas quasi mendicando tur hi qui per creaturas quasi mendicando discunt Deum. Videmus nunc per speciem discunt Deum. Videmus nunc per speciem in ænigmate tunc autem facie, ad fa- in ænigmate tunc autem facie, ad fa- ciem, sicut dicitur, I ad Corinth. xi, 12. ciem, sicut dicitur, I ad Corinth. xi, 12.

AD ALIUD dicendum, quod hoc proce- AD ALIUD dicendum, quod hoc proce- dit et probat veritatem secundum Catho- dit et probat veritatem secundum Catho- licam fidem. licam fidem.

Similiter dicendum est ad sequens, Similiter dicendum est ad sequens, scilicet de elevatione coeli, quod hac ra- scilicet de elevatione coeli, quod hac ra- tione vere concludit et procedit: extra tione vere concludit et procedit: extra coelum enim empyreum nec locus nec coelum enim empyreum nec locus nec

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad quæst.2. Ad quæst.2.

Ad quæst. 3. Ad quæst. 3.

156 156

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tempus est, sed vita beata, quæ dicitur tempus est, sed vita beata, quæ dicitur ibi esse in Deo sicut in objecto, non sic- ibi esse in Deo sicut in objecto, non sic- ut in loco Deus enim cum infinitus sit, ut in loco Deus enim cum infinitus sit, nullo loco vel tempore finitur vel conti- nullo loco vel tempore finitur vel conti- netur, sed est in quolibet non inclusus, netur, sed est in quolibet non inclusus, ut dicit Gregorius. ut dicit Gregorius.

AD ID quod ulterius quæritur, Quid AD ID quod ulterius quæritur, Quid sit in coelo Trinitatis? sit in coelo Trinitatis?

Dicendum, quod solus Deus Trinitas Dicendum, quod solus Deus Trinitas est in cœlo Trinitatis. Nihil enim creato- est in cœlo Trinitatis. Nihil enim creato-

rum potest pervenire ad æqualitatem rum potest pervenire ad æqualitatem eminentiæ divinæ : eminentiæ divinæ :

Et quod objicitur de dicto Apostoli ad Et quod objicitur de dicto Apostoli ad Colossenses, dicendum, quod ibi dicun- Colossenses, dicendum, quod ibi dicun- tur esse sursum in dextera Dei bona po- tur esse sursum in dextera Dei bona po- tiora, quibus fruitur Christus: et dicun- tiora, quibus fruitur Christus: et dicun- tur ad dexteram, quia spiritualia sunt : tur ad dexteram, quia spiritualia sunt : et per oppositum temporalia per meta- et per oppositum temporalia per meta- phoram dicuntur esse aḍ sinistram. phoram dicuntur esse aḍ sinistram.

AD ID quod objicitur de beata Virgine, AD ID quod objicitur de beata Virgine, dicendum, quod ipsa quia creata est, dicendum, quod ipsa quia creata est, non est in æqualitate Dei, et per conse- non est in æqualitate Dei, et per conse- quens non est in coelo Trinitatis. quens non est in coelo Trinitatis.

Ad dictum Hieronymi dicendum, quod Ad dictum Hieronymi dicendum, quod licet super choros Angelorum nihil sit licet super choros Angelorum nihil sit nisi cœlum Trinitatis quantum ad distin- nisi cœlum Trinitatis quantum ad distin- ctionem mansionum in beatitudine: ta- ctionem mansionum in beatitudine: ta- men chori Angelorum ad Dei æqualita- men chori Angelorum ad Dei æqualita-

tem non ascendunt, sed inter eminentiam tem non ascendunt, sed inter eminentiam Dei et elevationes Angelorum infinita Dei et elevationes Angelorum infinita distantia est tam in gradibus dignitatis, distantia est tam in gradibus dignitatis, quam in gradibus gloriæ, in quibus beata quam in gradibus gloriæ, in quibus beata Virgo exaltata super choros Angelorum Virgo exaltata super choros Angelorum esse dicitur: quod, ut dicit Hieronymus, esse dicitur: quod, ut dicit Hieronymus, nulli Sanctorum præter eam est conces- nulli Sanctorum præter eam est conces- sum tamen ad æqualitatem eminentiæ sum tamen ad æqualitatem eminentiæ divinæ non ascendit. divinæ non ascendit.

Ad ID quod quæritur de Christo, dicen- Ad qui Ad ID quod quæritur de Christo, dicen- Ad qui dum, quod Christus homo est in cœlo dum, quod Christus homo est in cœlo Trinitatis, sed non in quantum homo: Trinitatis, sed non in quantum homo: quia hoc quod dico, in quantum, synca- quia hoc quod dico, in quantum, synca- tegorematice sumptum, conditionem na- tegorematice sumptum, conditionem na- turæ dicit, et ex conditione humana non turæ dicit, et ex conditione humana non habet Christus, quod sit in cœlo Trinita- habet Christus, quod sit in cœlo Trinita- tis, sed potius ex unitate personæ. tis, sed potius ex unitate personæ.

Et sic de Christo homine non in quan- Et sic de Christo homine non in quan- tum homo intelligitur dictum symboli, tum homo intelligitur dictum symboli, sicut bene explanatur per dictum Atha- sicut bene explanatur per dictum Atha- nasii in symbolo, Quicumque vult. nasii in symbolo, Quicumque vult.

Per idem patet solutio ad illud quod Per idem patet solutio ad illud quod objicitur de auctoritatibus et Psalmo. Hæc objicitur de auctoritatibus et Psalmo. Hæc enim de Christo homine dicuntur, non in enim de Christo homine dicuntur, non in quantum est homo, sed in quantum est quantum est homo, sed in quantum est divina persona. divina persona.

ID QUOD objicitur in contrarium, sim- Ad ID QUOD objicitur in contrarium, sim- Ad pliciter concedendum est: quia hoc est pliciter concedendum est: quia hoc est Catholica fides. Catholica fides.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IV. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IV.

157 157

TRACTATUS IV. TRACTATUS IV.

DE ANGELORUM NATURALIBUS, ET DE QUATUOR DE ANGELORUM NATURALIBUS, ET DE QUATUOR ATTRIBUTIS EORUMDEM. ATTRIBUTIS EORUMDEM.

Deinde quæritur de tertia quæstione, quam supra posuit Magister in Deinde quæritur de tertia quæstione, quam supra posuit Magister in principio secundæ distinctionis libri II Sententiarum, scilicet qualis facta principio secundæ distinctionis libri II Sententiarum, scilicet qualis facta sit angelica natura dum primo conderetur: de qua in secundo libro Sen-- sit angelica natura dum primo conderetur: de qua in secundo libro Sen-- tentiarum, distinctione III, cap. Ecce ostensum est, sic dicit Magister: tentiarum, distinctione III, cap. Ecce ostensum est, sic dicit Magister: « Nunc consequens est investigare quales facti fuerunt in ipso primordio « Nunc consequens est investigare quales facti fuerunt in ipso primordio « suæ conditionis et quatuor quidem Angelis videntur esse attributa in « suæ conditionis et quatuor quidem Angelis videntur esse attributa in << initio subsistentiæ suæ, scilicet essentia simplex, id est indivisibilis et << initio subsistentiæ suæ, scilicet essentia simplex, id est indivisibilis et « immaterialis: et discretio personalis: et per rationem naturaliter insitam « immaterialis: et discretio personalis: et per rationem naturaliter insitam « intelligentia, memoria, et voluntas sive dilectio: liberum quoque arbi- « intelligentia, memoria, et voluntas sive dilectio: liberum quoque arbi- « trium, id est, libera inclinandæ voluntatis sive ad bonum, sive ad « trium, id est, libera inclinandæ voluntatis sive ad bonum, sive ad « malum facultas. Poterant enim et per liberum arbitrium sine violentia « malum facultas. Poterant enim et per liberum arbitrium sine violentia « vel coactione ad utrumlibet propria voluntate deflecti. » « vel coactione ad utrumlibet propria voluntate deflecti. »

De istis ergo quatuor attributis quærendum est. De istis ergo quatuor attributis quærendum est.

Et quærenda sunt duo, scilicet de istis attributis primo in speciali, et Et quærenda sunt duo, scilicet de istis attributis primo in speciali, et secundo de istis omnibus simul in communi. secundo de istis omnibus simul in communi.

De singulis quæruntur quatuor, scilicet primo de essentiæ simplicitate. De singulis quæruntur quatuor, scilicet primo de essentiæ simplicitate. Secundo, De ratione naturaliter insita, sive intelligentiæ perspicacitate. Secundo, De ratione naturaliter insita, sive intelligentiæ perspicacitate. Tertio, De personali discretione. Tertio, De personali discretione.

Et quarto, De libertate arbitrii. Et quarto, De libertate arbitrii.

De essentiæ simplicitate quæruntur tria. De essentiæ simplicitate quæruntur tria.

Primo, An Angelus sit essentia simplex ? Primo, An Angelus sit essentia simplex ? Secundo, Quis sit modus simplicitatis ejus ? Secundo, Quis sit modus simplicitatis ejus ?

Tertio, Quæ sit comparatio simplicitatis ejus ad simplicitatem divinam et Tertio, Quæ sit comparatio simplicitatis ejus ad simplicitatem divinam et ad simplicitatem animæ rationalis? ad simplicitatem animæ rationalis?

158 158

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUÆSTIO XIII. QUÆSTIO XIII.

De Angeli essentiæ simplicitate. De Angeli essentiæ simplicitate.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum Angelus sit essentia simplex › ? Utrum Angelus sit essentia simplex › ?

QUOD autem Angelus sit essentia sim- QUOD autem Angelus sit essentia sim- plex, plex,

1. Sic probat Augustinus: Primum 1. Sic probat Augustinus: Primum attributum angelicæ naturæ est essentia attributum angelicæ naturæ est essentia simplex ergo videtur, quod Angelus simplex ergo videtur, quod Angelus simplex essentia sit. simplex essentia sit.

2. Adhuc, In libro de Spiritu et Ani- 2. Adhuc, In libro de Spiritu et Ani- ma dicitur, quod anima est essentia ma dicitur, quod anima est essentia simplex minus autem videtur, quod simplex minus autem videtur, quod anima est simplex, quam Angelus : anima est simplex, quam Angelus : ergo multo magis Angelus est essentia ergo multo magis Angelus est essentia simplex. simplex.

3. Adhuc, Constat, quod Angelus vel 3. Adhuc, Constat, quod Angelus vel est composita essentia, vel simplex. Si est composita essentia, vel simplex. Si est composita, cum omne compositum est composita, cum omne compositum sit resolubile in componentia vel actu sit resolubile in componentia vel actu vel intellectu, Angelus resolubilis erit in vel intellectu, Angelus resolubilis erit in componentia sed hoc non est verum : componentia sed hoc non est verum : componentia enim composito ipso prio- componentia enim composito ipso prio- ra sunt et tempore et generatione: An- ra sunt et tempore et generatione: An- gelum componentia etiamsi aliquis fin- gelum componentia etiamsi aliquis fin- gere velit, non præcedunt tempore et gere velit, non præcedunt tempore et generatione: ergo remanet, quod Ange- generatione: ergo remanet, quod Ange- lus est essentia simplex. lus est essentia simplex.