132 132

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

per ministerium cum accidentale sit, An- per ministerium cum accidentale sit, An- gelus nec dividitur, nec multiplicatur gelus nec dividitur, nec multiplicatur substantia angelica. substantia angelica.

5. Sed si iterum aliquis dicat, quod 5. Sed si iterum aliquis dicat, quod hoc est propter hominum custodiam hoc est propter hominum custodiam quibus deputantur: tunc essent tot An- quibus deputantur: tunc essent tot An- geli, quot futuri sunt homines. Et hoc geli, quot futuri sunt homines. Et hoc confirmatur per illud Deuteronomii, confirmatur per illud Deuteronomii, XXXII, 8, secundum translationem Sep- XXXII, 8, secundum translationem Sep- tuaginta : « Statuit terminos populo- tuaginta : « Statuit terminos populo- rum juxta numerum Angelorum Dei ¹. >> rum juxta numerum Angelorum Dei ¹. >> Hoc erit contra Dionysium, qui dicit, Hoc erit contra Dionysium, qui dicit, quod multitudo Angelorum vincit om- quod multitudo Angelorum vincit om- nem circa nos materialium coarctatam nem circa nos materialium coarctatam multitudinem. multitudinem.

6. Adhuc, Custodia hominis ab Ange- 6. Adhuc, Custodia hominis ab Ange- lo, sicut jam dictum est, accidentalis est lo, sicut jam dictum est, accidentalis est Angelo, et consequens esse ipsius et offi- Angelo, et consequens esse ipsius et offi- cium sed multiplicans substantiam cium sed multiplicans substantiam Angeli, antecedens est esse ipsius, et est Angeli, antecedens est esse ipsius, et est de principiis constituentibus esse sub- de principiis constituentibus esse sub- stantiale ipsius, sicut apparet in omni- stantiale ipsius, sicut apparet in omni- bus aliis per inductionem quæ multi- bus aliis per inductionem quæ multi- plicantur sub uno communi. plicantur sub uno communi.

7. Adhuc, Unus potest custodire 7. Adhuc, Unus potest custodire multos, sicut dicitur, Eccli. XVII, 14, multos, sicut dicitur, Eccli. XVII, 14, quod in unamquamque gentem præpo- quod in unamquamque gentem præpo- suit rectorem et sicut dicitur, Daniel. suit rectorem et sicut dicitur, Daniel. x, 20, quod cum ėgo egrederer, apparuit x, 20, quod cum ėgo egrederer, apparuit princeps Græcorum veniens. Et ibidem, princeps Græcorum veniens. Et ibidem, post pauca,.21 Nemo est adjutor meus post pauca,.21 Nemo est adjutor meus in omnibus his,nisi Michaël, princeps ve- in omnibus his,nisi Michaël, princeps ve- ster. Et sic non est necesse, quod ad nu- ster. Et sic non est necesse, quod ad nu- merum custoditorum custodes multipli- merum custoditorum custodes multipli- centur quinimo esset superfluum, cum centur quinimo esset superfluum, cum unus possit custodire multos. unus possit custodire multos.

Si propter hoc aliquis dicat, quod An- Si propter hoc aliquis dicat, quod An- geli sunt intelligentiæ quibus datum est geli sunt intelligentiæ quibus datum est movere corpora cœlestia : et ad nume- movere corpora cœlestia : et ad nume- rum corporum cœlestium et motuum rum corporum cœlestium et motuum multiplicantur Angeli. Hoc frivolum multiplicantur Angeli. Hoc frivolum

est: est:

1. Scitum enim est, quod alia est mul- 1. Scitum enim est, quod alia est mul- tiplicatio ordinum intelligentiarum, quæ tiplicatio ordinum intelligentiarum, quæ secundum Philosophos multiplicantur in secundum Philosophos multiplicantur in

1 Vulgata habet, Deuter. XXXII, 8: Constituit 1 Vulgata habet, Deuter. XXXII, 8: Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum ls. terminos populorum juxta numerum filiorum ls.

decem ordines et sunt intelligentiæ decem ordines et sunt intelligentiæ activæ, quæ utuntur motibus orbium activæ, quæ utuntur motibus orbium suorum, ut dicit Philosophus, sicut in- suorum, ut dicit Philosophus, sicut in- tellectus practicus utitur manu. Frivo- tellectus practicus utitur manu. Frivo- lum ergo est, quod ad numerum mo- lum ergo est, quod ad numerum mo- tuum superiorum dicantur multiplicari tuum superiorum dicantur multiplicari Angeli. Angeli.

2. Adhuc, Intelligentia a nullo loco 2. Adhuc, Intelligentia a nullo loco recedit, et ad nullum de novo venit. recedit, et ad nullum de novo venit. Angelus sæpe de uno loco venit ad alte- Angelus sæpe de uno loco venit ad alte- rum, propter quod et Angelus vocatur, rum, propter quod et Angelus vocatur, hoc est, nuntius frivolum ergo est di- hoc est, nuntius frivolum ergo est di- cere, quod intelligentia movens aliquid cere, quod intelligentia movens aliquid corporum coelestium sit Angelus. corporum coelestium sit Angelus.

: :

3. Adhuc, Intelligentia numquam as- 3. Adhuc, Intelligentia numquam as- sumit corpus in quo appareat, nec assu- sumit corpus in quo appareat, nec assu- mere potest: cum secundum Philoso- mere potest: cum secundum Philoso- phos sit ubique et semper, sicut uni- phos sit ubique et semper, sicut uni- versale Angeli autem sæpe assumunt versale Angeli autem sæpe assumunt corpora, et in his conversantur cum corpora, et in his conversantur cum hominibus intelligentia ergo non est hominibus intelligentia ergo non est Angelus. Angelus.

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut Job, SOLUTIO. Dicendum, quod sicut Job, xxx, 2, dicitur, numerus Angelorum xxx, 2, dicitur, numerus Angelorum sive coelestium militum incertus est ho- sive coelestium militum incertus est ho- mini eis tamen certum est, ex quot mini eis tamen certum est, ex quot hominibus salvandis ruina Angelorum hominibus salvandis ruina Angelorum possit reparari. Unde Augustinus in li- possit reparari. Unde Augustinus in li- bro Enchiridion dicit sic : « Non pro An- bro Enchiridion dicit sic : « Non pro An- gelis mortuus est Christus. Sed ideo gelis mortuus est Christus. Sed ideo etiam pro Angelis fit quidquid homini- etiam pro Angelis fit quidquid homini- bus per ejus mortem redimitur et libera- bus per ejus mortem redimitur et libera- tur a malo, quoniam cum eis quodam- tur a malo, quoniam cum eis quodam- modo redit in gratiam post inimicitias modo redit in gratiam post inimicitias quas inter homines et sanctos Angelos quas inter homines et sanctos Angelos peccata fecerunt, ex ipsa hominum red- peccata fecerunt, ex ipsa hominum red- emptione ruinæ illius Angelicæ detri- emptione ruinæ illius Angelicæ detri- menta reparantur. Et utique moverunt menta reparantur. Et utique moverunt sancti Angeli docti a Deo, cujus veritatis sancti Angeli docti a Deo, cujus veritatis æterna contemplatione beati sunt, quanti æterna contemplatione beati sunt, quanti numeri supplementnm de genere huma- numeri supplementnm de genere huma- no integritas illius civitatis exspectet ³. » no integritas illius civitatis exspectet ³. » Ex quo accipitur, quod licet nobis in- Ex quo accipitur, quod licet nobis in- cognitus sit numerus eorum, tamen eis cognitus sit numerus eorum, tamen eis est cognitus numerus electorum homi- est cognitus numerus electorum homi-

rael. rael.

2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 61. 2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 61.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 7. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 7.

num, ex quibus ruina cœlestis civitatis num, ex quibus ruina cœlestis civitatis est reparanda. est reparanda.

Per quod etiam, ad Hebr. 1, 14, dici- Per quod etiam, ad Hebr. 1, 14, dici- tur, quod omnes sunt administratorii tur, quod omnes sunt administratorii spiritus, in ministerium missi : et mini- spiritus, in ministerium missi : et mini- strant non tantum in custodiendo homi- strant non tantum in custodiendo homi- nem, sed in omnibus creaturis mundi, nem, sed in omnibus creaturis mundi, quæ sunt instrumenta divinæ potestatis quæ sunt instrumenta divinæ potestatis ad hominem erudiendum vel corrigen- ad hominem erudiendum vel corrigen- dum. Unde Augustinus in libro IX su- dum. Unde Augustinus in libro IX su- per Genesim ad litteram: « Cum ea visa per Genesim ad litteram: « Cum ea visa per Angelorum obedientiam desuper per Angelorum obedientiam desuper ministrantur, pervenit jussio Dei non ministrantur, pervenit jussio Dei non solum ad homines, nec solum ad aves et solum ad homines, nec solum ad aves et pecora, verum etiam ad ea quæ sub pecora, verum etiam ad ea quæ sub aquis latent, sicut ad cetum, qui glutti- aquis latent, sicut ad cetum, qui glutti- vit Jonam. Nec solum ad ista majora, vit Jonam. Nec solum ad ista majora, verum etiam ad vermiculum: nam et verum etiam ad vermiculum: nam et huic legimus divinitus jussum, ut radi- huic legimus divinitus jussum, ut radi- cem cucurbitæ roderet sub cujus umbra- cem cucurbitæ roderet sub cujus umbra- culo Propheta requieverat '. Si enim ho- culo Propheta requieverat '. Si enim ho- mini donavit Deus, sic eum instituens, mini donavit Deus, sic eum instituens, ut etiam carnem peccati portans, possit ut etiam carnem peccati portans, possit non solum pecora et jumenta suis usibus non solum pecora et jumenta suis usibus subdita, et non solum domesticas aves, subdita, et non solum domesticas aves, verum etiam liberæ voluntatis quaslibet verum etiam liberæ voluntatis quaslibet etiam sævas feras et capere, et mansue- etiam sævas feras et capere, et mansue- tas facere, et eis mirabiliter imperare, tas facere, et eis mirabiliter imperare, potentia rationis, non corporis : cum potentia rationis, non corporis : cum earum appetitus et dolores captans, pau- earum appetitus et dolores captans, pau- latimque illiciendo, premendo, laxando- latimque illiciendo, premendo, laxando- que moderans, agresti eas exuit consue- que moderans, agresti eas exuit consue- tudine, et tamquam humanis moribus tudine, et tamquam humanis moribus induit quanto magis Angeli hoc pos- induit quanto magis Angeli hoc pos- sunt, qui jussione Dei in ipsa ejus quam sunt, qui jussione Dei in ipsa ejus quam sempiterne intuentur, incommutabili ve- sempiterne intuentur, incommutabili ve- ritate perspecta, moventes se per tem- ritate perspecta, moventes se per tem- pus, et corpora sibi subdita per tempus pus, et corpora sibi subdita per tempus et locum, agilitate mirabili et jussa qui- et locum, agilitate mirabili et jussa qui- bus moveantur, et appetitum carnalis in- bus moveantur, et appetitum carnalis in- digentiæ possunt efficere omni animæ digentiæ possunt efficere omni animæ vivæ, ut quo eam venire opus est, ne- vivæ, ut quo eam venire opus est, ne- sciens abducatur 2. » sciens abducatur 2. »

Dicendum ergo, quod causa multitu- Dicendum ergo, quod causa multitu- dinis Angelorum duplex est, scilicet dinis Angelorum duplex est, scilicet multiplicitas ministerii ad indigentiam multiplicitas ministerii ad indigentiam

1 Cf. Jonæ, IV, 1 Cf. Jonæ, IV,

7. 7.

2 S. AUGUSTINUSs, Lib. IX super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUSs, Lib. IX super Genesim ad

133 133

hominis ordinati, quod non in uno vel in hominis ordinati, quod non in uno vel in certo numero comprehensis rebus fit, certo numero comprehensis rebus fit, sed in omnibus creaturis hujus mundi, sed in omnibus creaturis hujus mundi, ex quibus vel erudiri, vel corrigi, vel ex quibus vel erudiri, vel corrigi, vel adjuvari corporaliter vel spiritualiter adjuvari corporaliter vel spiritualiter homo potest ad salutem corporalem vel homo potest ad salutem corporalem vel spiritualem. spiritualem.

Alia causa est multitudinis Angelo- Alia causa est multitudinis Angelo- rum quia bonitatis et liberalitatis di- rum quia bonitatis et liberalitatis di- vinæ est, non uno modo vel certo nu- vinæ est, non uno modo vel certo nu- mero comprehenso communicare creatu- mero comprehenso communicare creatu- ræ beatitudinem suam et lumen in ræ beatitudinem suam et lumen in theophaniis descendentibus ab ipso, sed theophaniis descendentibus ab ipso, sed omni modo qui pertinet ad ornatum re- omni modo qui pertinet ad ornatum re- gni, et omni modo perfectæ potestatis, gni, et omni modo perfectæ potestatis, et omni modo perfectæ operationis, ut et omni modo perfectæ operationis, ut dicit Dionysius. Et ideo infinitos quoad dicit Dionysius. Et ideo infinitos quoad nos fecit Angelos, ut omnis modus com- nos fecit Angelos, ut omnis modus com- municationis illuminationum a magnifi- municationis illuminationum a magnifi- centia divina in Angelis manifestetur. Et centia divina in Angelis manifestetur. Et hoc intendit Propheta Daniel. vII, 10, hoc intendit Propheta Daniel. vII, 10, cum dicit Millia millium ministrabant cum dicit Millia millium ministrabant ei: per hoc innuens multiplicitatem mi- ei: per hoc innuens multiplicitatem mi- nisterii. Et decies millies centena millia nisterii. Et decies millies centena millia assistebant ei per hoc innuens super- assistebant ei per hoc innuens super- effluentem magnificentiæ suæ bonitatem effluentem magnificentiæ suæ bonitatem in infinitis modis quoad nos participatæ in infinitis modis quoad nos participatæ illuminationis et beatitudinis suæ : qui illuminationis et beatitudinis suæ : qui ad nullum numerum materialium et ad nullum numerum materialium et coarctatum apud nos redigi possunt : coarctatum apud nos redigi possunt : sic enim limitaretur et coarctaretur su- sic enim limitaretur et coarctaretur su- pereffluens modus participationis boni- pereffluens modus participationis boni- tatis ejus. Et hoc est quod intendit tatis ejus. Et hoc est quod intendit dicere Job, xxv, 2: Numquid est nume- dicere Job, xxv, 2: Numquid est nume- rus militum ejus? Et super quem non rus militum ejus? Et super quem non surget lumen illius? surget lumen illius?

His duabus causis quidam adjungunt His duabus causis quidam adjungunt tertiam, quæ quasi civilis est. Dicunt tertiam, quæ quasi civilis est. Dicunt enim, quod sicut in humanis de mag- enim, quod sicut in humanis de mag- nificentia regali est, quod innumerabi- nificentia regali est, quod innumerabi- les habeat ministros ad curiæ regalis les habeat ministros ad curiæ regalis frequentiam pertinentes, et innumerabi- frequentiam pertinentes, et innumerabi- les proceres gloriæ regali assistentes : les proceres gloriæ regali assistentes : ita multo magis pertinet hoc ad magnifi- ita multo magis pertinet hoc ad magnifi- centiam Regis cœlestis, ut innumerabiles centiam Regis cœlestis, ut innumerabiles sint ministrantes, et innumerabiles as- sint ministrantes, et innumerabiles as-

litteram, cap. 14. litteram, cap. 14.

Ad 1. Ad 1.

Ai 2. Ai 2.

Ad 3. Ad 3.

134 134

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sistentes. Et videtur hoc innui cum sistentes. Et videtur hoc innui cum dicitur, III Regum, xxII, 19, ubi dicit Mi- dicitur, III Regum, xxII, 19, ubi dicit Mi- chæas Propheta: Vidi Dominum seden- chæas Propheta: Vidi Dominum seden- tem super solium suum, et omnem exer- tem super solium suum, et omnem exer- citum cœli assistentem ei a dextris et a citum cœli assistentem ei a dextris et a sinistris. Et sic intelliguntur tres aucto- sinistris. Et sic intelliguntur tres aucto- ritates præinductæ, scilicet ad Hebr. x11, ritates præinductæ, scilicet ad Hebr. x11, 22, de Evangelio Matth. xxvI, 53, et 22, de Evangelio Matth. xxvI, 53, et Daniel. vi, 10. Daniel. vi, 10.

AD ID quod contra objicitur, dicen- AD ID quod contra objicitur, dicen- dum, quod illa causa quam ponit Boe- dum, quod illa causa quam ponit Boe-

et Mercurii, movent aerem, propter et Mercurii, movent aerem, propter quod in aere motus sunt multi et orbis quod in aere motus sunt multi et orbis stellarum fixarum cum omnibus imagi- stellarum fixarum cum omnibus imagi- nibus et stellis, quæ in ipso sunt, mo- nibus et stellis, quæ in ipso sunt, mo- vent terram ad multiplices figuras et for- vent terram ad multiplices figuras et for- mas generatorum et corruptibilium : ita mas generatorum et corruptibilium : ita eadem sapientia ordinans curiæ cœlestis eadem sapientia ordinans curiæ cœlestis magnificentiam, causa est multitudinis magnificentiam, causa est multitudinis spirituum cœlestium, ministrantium, et spirituum cœlestium, ministrantium, et assistentium summo Regi. assistentium summo Regi.

AD ALIUD dicendum, quod per mini- AD ALIUD dicendum, quod per mini-

tur, sed potius per ordinem sapientiæ, tur, sed potius per ordinem sapientiæ, qui ministeria non vult confundi, sed qui ministeria non vult confundi, sed unumquodque in ordine et vice sua mi- unumquodque in ordine et vice sua mi- nistrare. nistrare.

AD ALIUD dicendum, quod custodia AD ALIUD dicendum, quod custodia non est causa tantæ multitudinis, sicut non est causa tantæ multitudinis, sicut

tius et Philosophi,non est nisi in corrup‐sterium non dividuntur, nec multiplican- tius et Philosophi,non est nisi in corrup‐sterium non dividuntur, nec multiplican- tibilibus, ubi multiplicatio unius est ex tibilibus, ubi multiplicatio unius est ex altero, propter naturam fugientem. In altero, propter naturam fugientem. In cœlestibus autem sapientia ordinans est, cœlestibus autem sapientia ordinans est, et multiplicans secundum multiplicita- et multiplicans secundum multiplicita- tem ministerii vel participationis illumi- tem ministerii vel participationis illumi- nationum, ut dictum est. nationum, ut dictum est. AD ALIUD dicendum, quod quæ origi- bene probatur objiciendo: nec statuti AD ALIUD dicendum, quod quæ origi- bene probatur objiciendo: nec statuti naliter accedunt ad unum secundum naliter accedunt ad unum secundum participationem formæ unitatis, illa ma- participationem formæ unitatis, illa ma- gis sunt unum sed quæ accedunt ad gis sunt unum sed quæ accedunt ad unum secundum multiplicitatem mini- unum secundum multiplicitatem mini- sterii illius, et multiplicem modum par- sterii illius, et multiplicem modum par- ticipationis illuminationum ejus, non ticipationis illuminationum ejus, non stant in uno, sed in multis. stant in uno, sed in multis.

Et quod dicit Dionysius, quod exce- Et quod dicit Dionysius, quod exce- dunt coarctatam materialium multitudi- dunt coarctatam materialium multitudi- nem secundum nos, ideo dictum est, nem secundum nos, ideo dictum est, quia materialium multitudo secundum quia materialium multitudo secundum nos, secundum potestatem naturæ est se nos, secundum potestatem naturæ est se multiplicantem et hæc potestas coar- multiplicantem et hæc potestas coar- ctata est multitudo autem coelestium ctata est multitudo autem coelestium spirituum est secundum superffluentem spirituum est secundum superffluentem magnificentiam bonitatis divinæ, quæ magnificentiam bonitatis divinæ, quæ potestas numquam coarctari vel limitari potestas numquam coarctari vel limitari potest. potest.

AD ALIUD dicendum, quod unum di- AD ALIUD dicendum, quod unum di- visibile in multa non est causa multitu- visibile in multa non est causa multitu- dinis, nisi in materialibus. In coelestibus dinis, nisi in materialibus. In coelestibus autem non est sic: sed potius in cœlesti- autem non est sic: sed potius in cœlesti- bus sicut multiplicantur lumina materia- bus sicut multiplicantur lumina materia- lia a sapientia divina, non per materiæ lia a sapientia divina, non per materiæ divisionem, sed in administrationem divisionem, sed in administrationem generationis et corruptionis inferiorum, generationis et corruptionis inferiorum, in quibus, ut dicunt Philosophi, orbis in quibus, ut dicunt Philosophi, orbis lunæ movet aquam, et orbis solis ignem, lunæ movet aquam, et orbis solis ignem, et orbis quinque aliorum planetarum, et orbis quinque aliorum planetarum, scilicet Saturni, Jovis, Martis, Veneris, scilicet Saturni, Jovis, Martis, Veneris,

sunt termini populorum juxta nume- sunt termini populorum juxta nume- rum Angelorum, nisi secundum modum rum Angelorum, nisi secundum modum participationis fortis in beatitudinem: ad participationis fortis in beatitudinem: ad sortes enim beatitudinis Angelorum as- sortes enim beatitudinis Angelorum as- sumuntur homines, ut dicit Gregorius. sumuntur homines, ut dicit Gregorius.

AD ALIUD dicendum, quod custodia AD ALIUD dicendum, quod custodia non est causa tantæ multitudinis, ut di- non est causa tantæ multitudinis, ut di- ctum est, sed ordinatrix sapientia, et ctum est, sed ordinatrix sapientia, et hæc præcedit esse Angeli ut principium hæc præcedit esse Angeli ut principium efficiens. efficiens.

Ad Ad

Ad i Ad i

Ad 6. Ad 6.

AD ALIUD dicendum, quod provincia- Ad AD ALIUD dicendum, quod provincia- Ad les Angeli multos custodiunt: nihilomi- les Angeli multos custodiunt: nihilomi- nus unicuique deputatur unus Angelus nus unicuique deputatur unus Angelus in custodiam. Concedimus tamen, quod in custodiam. Concedimus tamen, quod custodia non est causa tantæ multitudi- custodia non est causa tantæ multitudi- nis Angelorum. nis Angelorum.

AD ALIUD quod objicitur de intelligen- AD ALIUD quod objicitur de intelligen- tiis, dicendum quod hoc frivolum est di- tiis, dicendum quod hoc frivolum est di- cere, sicut bene probant objectiones, et cere, sicut bene probant objectiones, et nos inferius in proprio loco ostendemus, nos inferius in proprio loco ostendemus, ubi tractabimus de differentia Angeli et ubi tractabimus de differentia Angeli et intelligentiæ. intelligentiæ.

Duo ultima quæ sequuntur, conceden- Duo ultima quæ sequuntur, conceden- da sunt. Nulla enim est talis causa: nec da sunt. Nulla enim est talis causa: nec hoc dixerunt primi philosophantes, sed hoc dixerunt primi philosophantes, sed quidam Judæi, Rabbi Moyses scilicet, et quidam Judæi, Rabbi Moyses scilicet, et Isaac, frivole volentes reducere opinio- Isaac, frivole volentes reducere opinio- nes Philosophorum ad dicta Legis. Unde nes Philosophorum ad dicta Legis. Unde etiam Rabbi Moyses dicit, quod Angeli etiam Rabbi Moyses dicit, quod Angeli

Ad ali Ad ali

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 8. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 8.

non veniunt ad nos, nisi in signis per non veniunt ad nos, nisi in signis per visiones somniales, et in effectibus per visiones somniales, et in effectibus per immutationes corporum. Unde super immutationes corporum. Unde super illud Genesis, XXXVIII, 15, ubi Judas vi- illud Genesis, XXXVIII, 15, ubi Judas vi-

135 135

dit Thamar in bivio, dicit, quod tetigit dit Thamar in bivio, dicit, quod tetigit eum angelus concupiscentiæ. Et frivola eum angelus concupiscentiæ. Et frivola et absurda sunt secundum Catholicam et absurda sunt secundum Catholicam fidem. fidem.

QUÆSTIO VIII. QUÆSTIO VIII.

Utrum Angeli inter se differant specie, vel genere, vel numero Utrum Angeli inter se differant specie, vel genere, vel numero solo * ? solo * ?

Quarto quæritur, Utrum Angeli a se Quarto quæritur, Utrum Angeli a se invicem differant specie, vel genere, vel invicem differant specie, vel genere, vel numero solo? numero solo?

Et videtur, quod singuli differant spe- Et videtur, quod singuli differant spe- cie ab aliis. cie ab aliis.

1. Constat enim, quod multiplicatio 1. Constat enim, quod multiplicatio quæ ex æquo est sub uno communi, quæ ex æquo est sub uno communi, quod se habet ad multa differentia non quod se habet ad multa differentia non per materiam, est per species dividentes per materiam, est per species dividentes illud commune: Angeli omnes multipli- illud commune: Angeli omnes multipli- cantur sub uno communi, quod se ha- cantur sub uno communi, quod se ha- bet ut genus ad species illas, et hoc com- bet ut genus ad species illas, et hoc com- mune est substantia spiritualis intelle- mune est substantia spiritualis intelle- ctualis ergo videtur, quod differentia ctualis ergo videtur, quod differentia eorum ad invicem est per species: ergo eorum ad invicem est per species: ergo singuli a singulis differunt specie. singuli a singulis differunt specie.

2. Adhuc, Commune substantiale non 2. Adhuc, Commune substantiale non contrahitur ad hoc vel illud, nisi diffe- contrahitur ad hoc vel illud, nisi diffe- rentia constitutiva vel materia: constat rentia constitutiva vel materia: constat autem, quod hoc commune quod est autem, quod hoc commune quod est substantia intellectualis in Angelis, ad substantia intellectualis in Angelis, ad hunc et illum non contrahitur per mate- hunc et illum non contrahitur per mate- riam relinquitur ergo, quod contrahatur riam relinquitur ergo, quod contrahatur per formam, quæ est differentia constitu- per formam, quæ est differentia constitu- tiva. Differentia autem constitutiva cum tiva. Differentia autem constitutiva cum genere facit speciem, ut dicit Porphyrius: genere facit speciem, ut dicit Porphyrius: ergo videtur, quod singuli sint in singu- ergo videtur, quod singuli sint in singu-

2 Cf. Opp. B. Alberti. I Part, Summæ de 2 Cf. Opp. B. Alberti. I Part, Summæ de Creaturis, Quæst. 28, Art. 2. Tom. XXXIV hu- Creaturis, Quæst. 28, Art. 2. Tom. XXXIV hu- jusce novæ editionis. Cf. etiam Commentarios jusce novæ editionis. Cf. etiam Commentarios

lis speciebus, et quod singuli a se invi- lis speciebus, et quod singuli a se invi- cem differant specie. cem differant specie.

3. Adhuc, Proportio est et similis ha- 3. Adhuc, Proportio est et similis ha- bitudo luminum cœlestium corporalium bitudo luminum cœlestium corporalium ad lumina cœlestia spiritualia: sed lumi- ad lumina cœlestia spiritualia: sed lumi- na coelestia corporalia singula a singulis na coelestia corporalia singula a singulis differunt specie, ut vult Philosophus, differunt specie, ut vult Philosophus, quia quodlibet est ex materia sua tota: quia quodlibet est ex materia sua tota: propter quod etiam non sunt transmuta- propter quod etiam non sunt transmuta- bilia ad invicem: ergo videtur etiam, bilia ad invicem: ergo videtur etiam, quod lumina spiritualia coelestia a se in- quod lumina spiritualia coelestia a se in- vicem differant specie, ita quod singula vicem differant specie, ita quod singula singulas habeant species. singulas habeant species.

4. Adhuc, Quorum est una natura spe- 4. Adhuc, Quorum est una natura spe- ciei, eorum est una participatio eorum ciei, eorum est una participatio eorum quæ consequuntur naturam illam : ergo quæ consequuntur naturam illam : ergo a destructione consequentis, quorum a destructione consequentis, quorum non est una participatio consequentium non est una participatio consequentium naturam unam in communi, eorum non naturam unam in communi, eorum non est una natura communis in specie: est una natura communis in specie: constat autem, quod simplicitas essentiæ, constat autem, quod simplicitas essentiæ, perspicacitas intelligentiæ, consequentia perspicacitas intelligentiæ, consequentia sunt propriam naturam angelicam: et sunt propriam naturam angelicam: et hoc, ut dicit Augustinus et ponitur in hoc, ut dicit Augustinus et ponitur in libro II Sententiarum, distinct. III, par- libro II Sententiarum, distinct. III, par- ticipant Angeli inæqualiter: ergo vide- ticipant Angeli inæqualiter: ergo vide- tur, quod non participent naturam unam tur, quod non participent naturam unam

Doctoris nostri in II Sententiarum, Dist. IX, Doctoris nostri in II Sententiarum, Dist. IX, Art. 7. Tom. XXVII. Art. 7. Tom. XXVII.

Sed contra. Sed contra.

136 136

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in specie singuli : ergo in singulis sunt in specie singuli : ergo in singulis sunt speciebus. speciebus.

5. Adhuc, Multiplicatio per numerum 5. Adhuc, Multiplicatio per numerum sub una specie (ut dicunt Boetius et Phi- sub una specie (ut dicunt Boetius et Phi- losophi omnes naturales) non convenit losophi omnes naturales) non convenit nisi naturæ mortali, quæ ideo se multi- nisi naturæ mortali, quæ ideo se multi- plicat per successionem, ut esse divinum plicat per successionem, ut esse divinum quod in se tenere non potest, teneat in quod in se tenere non potest, teneat in succedente, quod quasi pro pignore reti- succedente, quod quasi pro pignore reti- net : propter quod etiam nati pignora di- net : propter quod etiam nati pignora di- cuntur. Cujus signum est, quia animalia cuntur. Cujus signum est, quia animalia parva, quorum vita brevis secundum na- parva, quorum vita brevis secundum na- turam, sicut dicit Philosophus, multæ turam, sicut dicit Philosophus, multæ sunt generationis, et multum ponunt in sunt generationis, et multum ponunt in semine, eo quod in paucis non diu sal- semine, eo quod in paucis non diu sal- varetur species, sicut patet in vermibus, varetur species, sicut patet in vermibus, parvis avibus, et parvis animalibus. Sed parvis avibus, et parvis animalibus. Sed natura angelica non est mortalis: non natura angelica non est mortalis: non ergo indiget multiplicatione sub una com- ergo indiget multiplicatione sub una com- muni specie, in qua teneatur esse divi- muni specie, in qua teneatur esse divi- num specificum illud: videtur ergo, quod num specificum illud: videtur ergo, quod singuli in propriis sint speciebus. singuli in propriis sint speciebus.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Angeli de una hierarchia plus diffe- 1. Angeli de una hierarchia plus diffe- runt ab Angelis de alia hierarchia, quam runt ab Angelis de alia hierarchia, quam Angeli ejusdem ordinis differant a se in- Angeli ejusdem ordinis differant a se in- vicem si ergo Angeli ejusdem ordinis a vicem si ergo Angeli ejusdem ordinis a se invicem differant specie, Angeli diver- se invicem differant specie, Angeli diver- sarum hierarchiarum differrent a se invi- sarum hierarchiarum differrent a se invi- cem genere et sic non solum specie cem genere et sic non solum specie differunt Angeli, sed etiam genere. differunt Angeli, sed etiam genere.

2. Adhuc, Videtur quod omnes sunt 2. Adhuc, Videtur quod omnes sunt ejusdem speciei. Quorum enim unum est ejusdem speciei. Quorum enim unum est nomen in communi, natura eorum est nomen in communi, natura eorum est una et definitio secundum nomen illud, una et definitio secundum nomen illud, nomen enim et definitio ejusdem naturæ nomen enim et definitio ejusdem naturæ sunt, et non differunt nisi per implicitum sunt, et non differunt nisi per implicitum et explicitum quia quod definitio dicit et explicitum quia quod definitio dicit explicite, hoc nomen dicit implicite. Sed explicite, hoc nomen dicit implicite. Sed omnes conveniunt in tribus, ut dicit Dio- omnes conveniunt in tribus, ut dicit Dio- nysius omnes enim dicuntur cœlestes nysius omnes enim dicuntur cœlestes essentiæ, omnes dicuntur cælestes virtu- essentiæ, omnes dicuntur cælestes virtu- tes, et omnes dicuntur Angeli. Et Diony- tes, et omnes dicuntur Angeli. Et Diony- sius reddit rationem de singulis horum : sius reddit rationem de singulis horum : dicit enim, quod cœlestes essentiæ dicun- dicit enim, quod cœlestes essentiæ dicun- tur omnes, quia hoc commune quod est tur omnes, quia hoc commune quod est coelestis essentia, æqualiter participant : coelestis essentia, æqualiter participant : omnes enim in cœlo empyreo creati omnes enim in cœlo empyreo creati sunt, et omnes ad ministerium regni cœ- sunt, et omnes ad ministerium regni cœ-

lestis ordinati sunt. Cœlestes autem vir- lestis ordinati sunt. Cœlestes autem vir- tutes dicuntur, ut dicit Dionysius, quia tutes dicuntur, ut dicit Dionysius, quia omnes ad actus ministerii sui virtutem omnes ad actus ministerii sui virtutem plenam acceperunt: propter quod in or- plenam acceperunt: propter quod in or- dinibus singulis ordinati sunt: ordo au- dinibus singulis ordinati sunt: ordo au- tem, ut dicit Priscianus, pars potestatis tem, ut dicit Priscianus, pars potestatis est. Angeli vero dicuntur: quia Angeli est. Angeli vero dicuntur: quia Angeli inferiorem ordinem tenent. Ita autem inferiorem ordinem tenent. Ita autem est in omnibus potestatibus virtualibus, est in omnibus potestatibus virtualibus, quod omnes superiores participant dona quod omnes superiores participant dona inferiorum excellenter et eminenter, in- inferiorum excellenter et eminenter, in- feriores vero dona superiorum minime: feriores vero dona superiorum minime: et sic quidquid convenit inferioribus An- et sic quidquid convenit inferioribus An- gelis, convenit omnibus superioribus, gelis, convenit omnibus superioribus, sed non e converso, scilicet quod conve- sed non e converso, scilicet quod conve- nit superioribus, convenit inferioribus nit superioribus, convenit inferioribus Angelis. Et quia omnes participant do- Angelis. Et quia omnes participant do- num Angelorum, omnes vocantur Angeli: num Angelorum, omnes vocantur Angeli: et quia non omnes participant dona su- et quia non omnes participant dona su- periorum, ideo non omnes dicuntur Che- periorum, ideo non omnes dicuntur Che- rubim, vel Seraphim, vel Throni, et sic rubim, vel Seraphim, vel Throni, et sic de aliis descendendo. Videtur ergo, quod de aliis descendendo. Videtur ergo, quod omnes sint ejusdem speciei secundum omnes sint ejusdem speciei secundum naturam quæ est cœlestis essentia, et non naturam quæ est cœlestis essentia, et non differant nisi potestatibus et donis. differant nisi potestatibus et donis.

3. Adhuc, Proportio est, et similis ha- 3. Adhuc, Proportio est, et similis ha- bitudo militiæ regis terreni ad militiam bitudo militiæ regis terreni ad militiam Regis coelestis sed in militia regis terre- Regis coelestis sed in militia regis terre- ni, sicut David, Salomonis, et aliorum, ni, sicut David, Salomonis, et aliorum, tota militia est unius speciei, licet inter tota militia est unius speciei, licet inter se differant dignitatibus et potestatibus et se differant dignitatibus et potestatibus et ornatu ad dignitates illas pertinentibus: ornatu ad dignitates illas pertinentibus: ergo videtur, quod similiter sit in militia ergo videtur, quod similiter sit in militia Regis coelestis et sic omnes Angeli erunt Regis coelestis et sic omnes Angeli erunt ejusdem speciei secundum naturam, qua ejusdem speciei secundum naturam, qua coelestes essentiæ sunt et substantiæ in- coelestes essentiæ sunt et substantiæ in- tellectuales, secundum quod intellectuale tellectuales, secundum quod intellectuale a deiformi intellectu denominatur, ut di- a deiformi intellectu denominatur, ut di- cit Dionysius et non differunt nisi po- cit Dionysius et non differunt nisi po- testatibus et donis, quibus in ordinibus testatibus et donis, quibus in ordinibus constituuntur. constituuntur.

4. Adhuc, Omnes sunt lumina divina, 4. Adhuc, Omnes sunt lumina divina, ut constat, et specula clarissima luminis ut constat, et specula clarissima luminis divini manifestativa: et quorum est una divini manifestativa: et quorum est una perfectio secundum virtutem quam nati perfectio secundum virtutem quam nati sunt suscipere, eorum est una natura sunt suscipere, eorum est una natura communis secundum speciem. Cum ergo communis secundum speciem. Cum ergo omnium Angelorum una perfectio sit se-. omnium Angelorum una perfectio sit se-. cundum lumen deiformis intellectus, cundum lumen deiformis intellectus,

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 8. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 8.

137 137

SOLUTIO. Dicendum, quod circa istam SOLUTIO. Dicendum, quod circa istam materiam tres sunt opiniones solemnes. materiam tres sunt opiniones solemnes. Aliqui dixerunt, quod singuli Angeli a Aliqui dixerunt, quod singuli Angeli a singulis differunt specie, et consenserunt singulis differunt specie, et consenserunt in rationes primo inductas. in rationes primo inductas.

quam non reciperent, nisi nati essent naturæ, ex puritate vel impuritate pro- quam non reciperent, nisi nati essent naturæ, ex puritate vel impuritate pro- eam suscipere, videtur quod omnibus veniente. Et non posset assignari causa, eam suscipere, videtur quod omnibus veniente. Et non posset assignari causa, Angelis sit una natura communis in spe- quare non esset similiter in Angelis, ex Angelis sit una natura communis in spe- quare non esset similiter in Angelis, ex cie. PRIMA probatur ex inductione in ho- quo ab Augustino expresse determinatum cie. PRIMA probatur ex inductione in ho- quo ab Augustino expresse determinatum minibus omnis enim homo natus est est, quod differunt simplicitate essentiæ, minibus omnis enim homo natus est est, quod differunt simplicitate essentiæ, suscipere virtutem moralem et intelle- suscipere virtutem moralem et intelle- et perspicacitate intellectus. et perspicacitate intellectus. ctualem, et suscipit per assuetudinem et ctualem, et suscipit per assuetudinem et doctrinam, nisi naturale occurrat impedi- doctrinam, nisi naturale occurrat impedi- mentum, ut in morionibus: propter quod mentum, ut in morionibus: propter quod dicit Aristoteles in II Ethicorum, quod dicit Aristoteles in II Ethicorum, quod innati sumus virtutes suscipere. Perficere innati sumus virtutes suscipere. Perficere autem est in assuetudine in virtute mo- autem est in assuetudine in virtute mo- rali, vel doctrina in virtute intellectuali: rali, vel doctrina in virtute intellectuali: et si aliquid sit, cui non est innatum ali- et si aliquid sit, cui non est innatum ali- quid suscipere, numquam per assuetudi- quid suscipere, numquam per assuetudi- nem vel doctrinam suscipiet illud: sicut nem vel doctrinam suscipiet illud: sicut lapidi non est innatum sursum ferri, et lapidi non est innatum sursum ferri, et ideo per assuetudinem numquam assue- ideo per assuetudinem numquam assue- scet sursum ferri, etsi millies sursum ja- scet sursum ferri, etsi millies sursum ja- ciatur. Et sic habetur propositum, scili- ciatur. Et sic habetur propositum, scili- cet quod si omnes Angeli perceptibiles cet quod si omnes Angeli perceptibiles sint luminis secundum deiformem in- sint luminis secundum deiformem in- tellectum, una natura est in omnibus illis tellectum, una natura est in omnibus illis secundum speciem, secundum quam per- secundum speciem, secundum quam per- ceptibiles sunt luminis illius ut suæ pro- ceptibiles sunt luminis illius ut suæ pro- priæ perfectionis. priæ perfectionis.

5. Adhuc, Si distinguerentur Angeli in 5. Adhuc, Si distinguerentur Angeli in diversas species, tunc secundum virtu- diversas species, tunc secundum virtu- tem assistricem, et secundum virtutem tem assistricem, et secundum virtutem ministratricem maxime deberent distin- ministratricem maxime deberent distin- guised secundum illa virtutes non dis- guised secundum illa virtutes non dis- tinguuntur dicit enim Beda, quod tinguuntur dicit enim Beda, quod « iidem qui ministrant, assistunt dum « iidem qui ministrant, assistunt dum ministrant, et intra Deum currunt quo- ministrant, et intra Deum currunt quo- cumque mittantur. » Si ergo secundum cumque mittantur. » Si ergo secundum hoc non distinguuntur in diversas spe- hoc non distinguuntur in diversas spe- cies, tunc nec secundum alia officia ordi- cies, tunc nec secundum alia officia ordi- num in diversas species distinguuntur. num in diversas species distinguuntur.

Si quis dicat per illud Matthæi, xxv, Si quis dicat per illud Matthæi, xxv, 15, quod Deus dat unicuique secundum 15, quod Deus dat unicuique secundum propriam virtutem, et quod diversitas propriam virtutem, et quod diversitas illius virtutis cognoscitur ex diversitate illius virtutis cognoscitur ex diversitate donorum, et indicat diversitatem naturæ donorum, et indicat diversitatem naturæ secundum speciem. Hoc nihil habet pro- secundum speciem. Hoc nihil habet pro- babilitatis quia in eadem natura secun- babilitatis quia in eadem natura secun- dum speciem, sicut in homine, diversitas dum speciem, sicut in homine, diversitas virtutis est ex diversa perspicacitate in- virtutis est ex diversa perspicacitate in- tellectus, vel diverso conatu ad cultum tellectus, vel diverso conatu ad cultum illius virtutis, vel ex diversa nobilitate illius virtutis, vel ex diversa nobilitate

Alii probabilius dixerunt, quod Angeli Alii probabilius dixerunt, quod Angeli unius ordinis, sunt unius speciei: diver- unius ordinis, sunt unius speciei: diver- sorum ordinum, diversarum specierum : sorum ordinum, diversarum specierum : dicentes, quod sub uno communi quod dicentes, quod sub uno communi quod est species, omnium ordinatrix sapientia est species, omnium ordinatrix sapientia Dei multiplicat personas angelicas, pro- Dei multiplicat personas angelicas, pro- pter multiplicitatem ministeriorum et of- pter multiplicitatem ministeriorum et of- ficiorum ad ornatum regni coelestis per- ficiorum ad ornatum regni coelestis per- tinentium. tinentium.

Tertii dixerunt, quod omnes Angeli Tertii dixerunt, quod omnes Angeli sunt unius speciei, differunt tamen hie- sunt unius speciei, differunt tamen hie- rarchiis et ordinibus, eo quod quidam rarchiis et ordinibus, eo quod quidam sunt quasi agalmata divina juxta Deum sunt quasi agalmata divina juxta Deum existentia, et quasi continue in Deum existentia, et quasi continue in Deum motum habentia, vel per ignem charita- motum habentia, vel per ignem charita- tis, vel secundum perceptionem illumi- tis, vel secundum perceptionem illumi- nationis veritatis, vel per susceptiones nationis veritatis, vel per susceptiones divinas eo quod in omni materialitate divinas eo quod in omni materialitate Deum suscipiunt, et deiferi sunt. Deum suscipiunt, et deiferi sunt.

Alii secundum diversitatem potestatis, Alii secundum diversitatem potestatis, diversitatem accipiunt ordinum et agmi- diversitatem accipiunt ordinum et agmi- num. Quidam enim ex multa possessione num. Quidam enim ex multa possessione verorum, pulchrorum, et bonorum, su- verorum, pulchrorum, et bonorum, su- perpositi sunt, ita quod altitudinis et do- perpositi sunt, ita quod altitudinis et do- minationis incessanter sunt appetitivi, et minationis incessanter sunt appetitivi, et ad scabellaria et conculcabilia inferiora ad scabellaria et conculcabilia inferiora indignationis oculos numquam respi- indignationis oculos numquam respi- ciunt. Quidam virtute, quæ est extre- ciunt. Quidam virtute, quæ est extre- mum in bono, et medium in actione et mum in bono, et medium in actione et passione, ita excedunt, quod omnem vo- passione, ita excedunt, quod omnem vo- luntatem Dei possunt perficere, et bo- luntatem Dei possunt perficere, et bo- nam, et beneplacentem, et perfectam, nam, et beneplacentem, et perfectam, nullo sibi valente obsistere impedimen- nullo sibi valente obsistere impedimen- to. Quidam vero libera severitate arcere to. Quidam vero libera severitate arcere valent malitiosam potestatem, ne quan- valent malitiosam potestatem, ne quan- tum vellet nocere possit, nec bonum or- tum vellet nocere possit, nec bonum or- dinationis divinæ valeat impedire. Alii dinationis divinæ valeat impedire. Alii

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

138 138

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

distinguuntur secundum perfectionem distinguuntur secundum perfectionem operationis, ad administrationem regni operationis, ad administrationem regni cœlestis pertinentis: hoc enim primo cœlestis pertinentis: hoc enim primo perficitur in legibus æquissimis, in offi- perficitur in legibus æquissimis, in offi- ciis propriis unicuique personæ deputa- ciis propriis unicuique personæ deputa- tis, in definitionibus consiliorum, et in tis, in definitionibus consiliorum, et in forma boni secundum unamquamque forma boni secundum unamquamque personam. Et sic dividunt eos in tres tri- personam. Et sic dividunt eos in tres tri- nos ornatus. nos ornatus.

Et quia hæc sententia Sanctis congruit, Et quia hæc sententia Sanctis congruit, et in eam magis consentire videntur, et in eam magis consentire videntur, ideo videtur huic opinioni consentiendum ideo videtur huic opinioni consentiendum esse, sicut persuadent rationes ultimæ esse, sicut persuadent rationes ultimæ inductæ. inductæ.

AD ID ergo quod primo objicitur, di- AD ID ergo quod primo objicitur, di- cendum quod non semper est verum, cendum quod non semper est verum, quod multiplicatio quæ est sub uno com- quod multiplicatio quæ est sub uno com- muni non per materiam contracto, sit muni non per materiam contracto, sit per speciem, vel per essentialem diffe- per speciem, vel per essentialem diffe- rentiam sed in logicis est verum, et in rentiam sed in logicis est verum, et in naturalibus. In civilibus autem non est naturalibus. In civilibus autem non est verum. In civilibus enim multiplicatio verum. In civilibus enim multiplicatio est ad ministeria per ordinationem poli- est ad ministeria per ordinationem poli- tici sapientis et sicut sæpe dictum est, tici sapientis et sicut sæpe dictum est, distributio regni coelestis magis similis distributio regni coelestis magis similis est politicis, et civilibus, quam sit logi- est politicis, et civilibus, quam sit logi- cis et naturalibus: cujus signum est, cis et naturalibus: cujus signum est, quod regnum coelorum etiam civitas vo- quod regnum coelorum etiam civitas vo-

catur. catur.

AD ALIUD eodem modo respondendum AD ALIUD eodem modo respondendum est, scilicet quod non tenet in distribu- est, scilicet quod non tenet in distribu- tione et multiplicatione civili. tione et multiplicatione civili.

AD ALIUD dicendum, quod lumina cor- AD ALIUD dicendum, quod lumina cor- poralia coelestia ad aliud sunt, quam lu- poralia coelestia ad aliud sunt, quam lu- mina spiritualia: corporalia enim sunt mina spiritualia: corporalia enim sunt ad movendum materiam generatorum et ad movendum materiam generatorum et corruptorum in diversas species et figu- corruptorum in diversas species et figu- ras et dispositiones et periodos, et prop- ras et dispositiones et periodos, et prop-

ter hoc illa necesse fuit differre specie et ter hoc illa necesse fuit differre specie et forma ab invicem lumina autem spiri- forma ab invicem lumina autem spiri- tualia multiplicantur ad ministeria, et tualia multiplicantur ad ministeria, et propter hoc illa conveniens fuit conve- propter hoc illa conveniens fuit conve- nire in forma et specie. nire in forma et specie.

aym aym

AD ALIUD dicendum, quod hæc est AD ALIUD dicendum, quod hæc est vera, quod quorum est una materia vera, quod quorum est una materia communis, illorum est una participatio communis, illorum est una participatio eorum quæ sequuntur naturam illam : eorum quæ sequuntur naturam illam : sed non oportet, quod uno modo: sicut sed non oportet, quod uno modo: sicut patet in homne, cujus naturam consequi- patet in homne, cujus naturam consequi- tur risibile et intellectuale esse: tamen tur risibile et intellectuale esse: tamen non uno modo participant, unus enim non uno modo participant, unus enim homo risibilior est alio, et alius intelle- homo risibilior est alio, et alius intelle- ctualior alio, cum tamen quilibet sit risi- ctualior alio, cum tamen quilibet sit risi- bilis et intellectualis. Et ita est in Ange- bilis et intellectualis. Et ita est in Ange- lis licet enim omnes sint simplicis es- lis licet enim omnes sint simplicis es- sentiæ et perspicacis intelligentiæ, tamen sentiæ et perspicacis intelligentiæ, tamen unus est simplicior alio, et alius perspi- unus est simplicior alio, et alius perspi- cacior alio et hoc non impedit quin om- cacior alio et hoc non impedit quin om- nes sint unius speciei communis. nes sint unius speciei communis.

AD ALIUD dicendum est, quod in natura AD ALIUD dicendum est, quod in natura mortali causa multiplicationis est, quæ mortali causa multiplicationis est, quæ dicta est in objectione: sed in natura an- dicta est in objectione: sed in natura an- gelica alia causa est, quæ similis est po- gelica alia causa est, quæ similis est po- liticæ sive civili, ut jam sæpius dictum liticæ sive civili, ut jam sæpius dictum

est. est.

Ad id quod in contrarium objicitur, Ad id quod in contrarium objicitur, dicendum quod si esset multiplicatio lo- dicendum quod si esset multiplicatio lo- gica vel etiam physica, tunc procederet gica vel etiam physica, tunc procederet objectio: sed quia non est talis, non se- objectio: sed quia non est talis, non se- quitur, nisi quod differant sacro ordine, quitur, nisi quod differant sacro ordine, et sacra actione. Hierarchia enim non et sacra actione. Hierarchia enim non dicit nisi sacrum principatum et sacram dicit nisi sacrum principatum et sacram actionem. actionem.

Omnia quæ ulterius inducta sunt, pro- Omnia quæ ulterius inducta sunt, pro- cedunt ex dictis Sanctorum quæ inter cedunt ex dictis Sanctorum quæ inter omnia plus concordant. omnia plus concordant.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 9. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 9.

139 139

QUESTIO IX. QUESTIO IX.

Utrum Angeli differant specie ab animabus rationalibus ¹ ? Utrum Angeli differant specie ab animabus rationalibus ¹ ?

Quinto quæritur, Utrum Angeli diffe- Quinto quæritur, Utrum Angeli diffe- rant specie ab animabus rationalibus? rant specie ab animabus rationalibus? Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Quæcumque enim conveniunt ge- 1. Quæcumque enim conveniunt ge- nere et differentia, conveniunt specie. nere et differentia, conveniunt specie. Angelus et anima rationalis conveniunt Angelus et anima rationalis conveniunt genere et differentia: utrique enim, ut genere et differentia: utrique enim, ut dicit Magister in libro II Sententiarum, dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. I, spiritus rationalis est: et distinct. I, spiritus rationalis est: et constat, quod spiritus est genus, ratio- constat, quod spiritus est genus, ratio- nalis autem differentia: ergo constat pro- nalis autem differentia: ergo constat pro- positum, quod genere et differentia con- positum, quod genere et differentia con- veniunt, et sic ejusdem speciei sunt. veniunt, et sic ejusdem speciei sunt.

2. Si quis dicat, quod rationale diver- 2. Si quis dicat, quod rationale diver- simode hinc inde sumitur: cum enim di- simode hinc inde sumitur: cum enim di- citur Angelus rationalis, rationale pro citur Angelus rationalis, rationale pro intellectuali sumitur: cum vero dicitur intellectuali sumitur: cum vero dicitur anima rationalis, sumitur pro ratione in- anima rationalis, sumitur pro ratione in- quisitiva quæ componit unum cum alio, quisitiva quæ componit unum cum alio, et confert unum alteri, et facit currere et confert unum alteri, et facit currere causam consequentiæ in causatum conse- causam consequentiæ in causatum conse- quens et sic inde æquivoce sumitur. quens et sic inde æquivoce sumitur. CONTRA: Aristoteles in III de Anima CONTRA: Aristoteles in III de Anima sic dicit Intelligentia est indivisibilium sic dicit Intelligentia est indivisibilium in quibus non est falsum. In quibus au- in quibus non est falsum. In quibus au- tem verum et falsum est, jam compositio tem verum et falsum est, jam compositio quædam intellectuum est. » Et ex hoc quædam intellectuum est. » Et ex hoc accipitur, quod Aristoteles vult, quod in- accipitur, quod Aristoteles vult, quod in- tellectus in uno stans, et intellectus com- tellectus in uno stans, et intellectus com- ponens unum alteri, sive conferens unum ponens unum alteri, sive conferens unum alteri, non referantur ad diversas naturas alteri, non referantur ad diversas naturas sive potentias, sed ad eamdem: ergo li- sive potentias, sed ad eamdem: ergo li-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. I, Art. 13. Tom. XXVII hujusce tentiarum, Dist. I, Art. 13. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summa de novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summa de Creaturis, Tract. IV, Quest. 30, Art. 1 et 2. Creaturis, Tract. IV, Quest. 30, Art. 1 et 2.

cet sit homo rationalis intellectu confe- cet sit homo rationalis intellectu confe- rente, Angelus autem intellectu non con- rente, Angelus autem intellectu non con- ferente, per hoc non differunt secundum ferente, per hoc non differunt secundum naturam et speciem, sed conveniunt. naturam et speciem, sed conveniunt.

3. Adhuc, Angelus habet virtutem 3. Adhuc, Angelus habet virtutem collativam sicut et homo, et scit conferre collativam sicut et homo, et scit conferre principia principiatis, et scit virtutem principia principiatis, et scit virtutem argumentorum et syllogismorum melius argumentorum et syllogismorum melius homine rationalis est ergo ratione con- homine rationalis est ergo ratione con- ferente sicut anima rationalis: videtur ferente sicut anima rationalis: videtur ergo, quod ejusdem speciei sit. ergo, quod ejusdem speciei sit.

4. Adhuc, Quæcumque sunt ejusdem 4. Adhuc, Quæcumque sunt ejusdem finis secundum naturam, ea sunt ejusdem finis secundum naturam, ea sunt ejusdem speciei anima rationalis : speciei anima rationalis : et Angelus et Angelus ejusdem finis sunt: ergo sunt ejusdem ejusdem finis sunt: ergo sunt ejusdem naturæ et speciei. PRIMA per se patet. naturæ et speciei. PRIMA per se patet. SECUNDA scribitur in libro II Sententia- SECUNDA scribitur in libro II Sententia- rum, distinct. 1, cap. D: « Et quia non rum, distinct. 1, cap. D: « Et quia non « valet ejus beatitudinis particeps existere « valet ejus beatitudinis particeps existere «< aliquis nisi per intelligentiam, quæ «< aliquis nisi per intelligentiam, quæ « quanto magis intelligitur, tanto plenius « quanto magis intelligitur, tanto plenius « habetur, fecit Deus rationalem creatu- « habetur, fecit Deus rationalem creatu- « ram, quæ summum bonum intellige- « ram, quæ summum bonum intellige- « ret, et intelligendo amaret, et amando « ret, et intelligendo amaret, et amando « possideret, ac possidendo frueretur ². « possideret, ac possidendo frueretur ². Unus ergo finis est utriusque et una Unus ergo finis est utriusque et una perfectio secundum finem: ergo ejusdem perfectio secundum finem: ergo ejusdem naturæ et ejusdem speciei sunt. naturæ et ejusdem speciei sunt.

» »

5. Si quis dicat, quod in hoc differant 5. Si quis dicat, quod in hoc differant specie quod ibidem, Il libro dicitur, di- specie quod ibidem, Il libro dicitur, di- stinct. I, cap. Et quia, quia anima ra- stinct. I, cap. Et quia, quia anima ra- tionalis incorporabilis est spiritus, sive tionalis incorporabilis est spiritus, sive

Tom. XXXIV. Tom. XXXIV.

2 Cf. II Sententiarum, Dist. I, cap. D. Tom. 2 Cf. II Sententiarum, Dist. I, cap. D. Tom. XXVII nostræ editionis opp. B. Alberti, pag. XXVII nostræ editionis opp. B. Alberti, pag.

35. 35.

140 140

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

corpori unibilis Angeli autem non, qui corpori unibilis Angeli autem non, qui in puritate naturæ remanent. CONTRA: in puritate naturæ remanent. CONTRA: Istud non videtur facere differentiam es- Istud non videtur facere differentiam es- sentialem. Prior enim est consideratio sentialem. Prior enim est consideratio uniuscujusque rei secundum se, quam uniuscujusque rei secundum se, quam secundum id quo comparatur ad alterum : secundum id quo comparatur ad alterum : cum ergo anima rationalis sit spiritus in cum ergo anima rationalis sit spiritus in se absolute, qui, sicut dixit Gregorius se absolute, qui, sicut dixit Gregorius Nyssenus, in seipso suppositum est et Nyssenus, in seipso suppositum est et subjectum, hoc est, ens in se completum subjectum, hoc est, ens in se completum occasio accidenti existendi in eo occasio accidenti existendi in eo net enim in se potentias, passiones, et net enim in se potentias, passiones, et habitus, ut dicit Arstoteles in III Ethi- habitus, ut dicit Arstoteles in III Ethi- corum videtur quod differentia animæ corum videtur quod differentia animæ rationalis et Angeli, si essentialis debeat rationalis et Angeli, si essentialis debeat esse et constitutiva speciei, debeat quæri esse et constitutiva speciei, debeat quæri in hoc quod secundum se est anima, et in hoc quod secundum se est anima, et non in hoc quod convenit ei ex compa- non in hoc quod convenit ei ex compa- ratione ad alterum. ratione ad alterum.

conti- conti-

6. Adhuc, Ut dicit Gregorius Nysse- 6. Adhuc, Ut dicit Gregorius Nysse- nus, Plato reprehendebat hanc prædica- nus, Plato reprehendebat hanc prædica- tionem qua dicitur, Homo est com- tionem qua dicitur, Homo est com- positum ex corpore et anima, et positum ex corpore et anima, et emendabat eam sic: Homo est anima emendabat eam sic: Homo est anima rationalis utens corpore, ut corpus non rationalis utens corpore, ut corpus non haberet nisi ad usum operum, et ut in- haberet nisi ad usum operum, et ut in- strumentum. Patet ergo si anima ratio- strumentum. Patet ergo si anima ratio- nalis et Angelus differunt essentiali nalis et Angelus differunt essentiali differentia, quod illa differentia in anima differentia, quod illa differentia in anima secundum se est quærenda, et non in secundum se est quærenda, et non in hoc quod est unibilis corpori. hoc quod est unibilis corpori.

7. Si quis dicat, quod rationale quod 7. Si quis dicat, quod rationale quod est in homine, est ad imaginem Dei: est in homine, est ad imaginem Dei: rationale autem quod est in Angelo, non rationale autem quod est in Angelo, non est ad imaginem Dei: hoc superius im- est ad imaginem Dei: hoc superius im- probatum est. Præterea contra Gregorium probatum est. Præterea contra Gregorium est, qui in libro XXII Moralium dicit, est, qui in libro XXII Moralium dicit, « quod quo subtilior est in Angelo na- « quod quo subtilior est in Angelo na- tura, eo imago Dei subtilius in eo est tura, eo imago Dei subtilius in eo est expressa. » expressa. »

8. Adhuc, Si quis dicat, quod ratio- 8. Adhuc, Si quis dicat, quod ratio- nale quod est in anima, natura est nale quod est in anima, natura est accipere a phantasmate : rationale accipere a phantasmate : rationale autem quod est in Angelo, ab illu- autem quod est in Angelo, ab illu- minatione desuper descendente a Deo. minatione desuper descendente a Deo. CONTRA: Anima perceptibilis est illu- CONTRA: Anima perceptibilis est illu- minationum a Deo descendentium, ut minationum a Deo descendentium, ut dicit Dionysius, et Angelus cognoscens dicit Dionysius, et Angelus cognoscens est particularia sensibilia in seipsis: in est particularia sensibilia in seipsis: in

seipsis autem non potest cognoscere sen- seipsis autem non potest cognoscere sen- sibilia, nisi per aliquid sensibilium vel sibilia, nisi per aliquid sensibilium vel propriorum et sic vel habet sensibilium propriorum et sic vel habet sensibilium formas, vel accipit eas sicut et anima: formas, vel accipit eas sicut et anima: in hoc ergo non differunt. in hoc ergo non differunt.

: :

9. Adhuc, Hoc est quærere differentiam 9. Adhuc, Hoc est quærere differentiam constitutivam in consequentibus animam constitutivam in consequentibus animam et animæ substantiam potentia enim et animæ substantiam potentia enim acceptiva consequitur substantiam ani- acceptiva consequitur substantiam ani- mæ, differentia autem constitutiva est mæ, differentia autem constitutiva est de principiis antecedentibus substantiam. de principiis antecedentibus substantiam.

SOLUTIO. Dicendum, quod anima ra- SOLUTIO. Dicendum, quod anima ra- tionalis et Angelus, et specie, et genere tionalis et Angelus, et specie, et genere differunt. Est enim animalis Anima in- differunt. Est enim animalis Anima in- tendens in delectabilia corporis : et sic tendens in delectabilia corporis : et sic differt genere. Angelus autem spiritus, differt genere. Angelus autem spiritus, et ad delectabilia carnis non respiciens. et ad delectabilia carnis non respiciens.

Differunt etiam specie: anima enim Differunt etiam specie: anima enim rationalis secundum seipsam et secun- rationalis secundum seipsam et secun- dum totum affectum unibilis est corpori. dum totum affectum unibilis est corpori.

Per hoc patet, quod ipsa est actus Per hoc patet, quod ipsa est actus corporis organici physici potentiam vitæ corporis organici physici potentiam vitæ habentis. Et hoc non est per potentias habentis. Et hoc non est per potentias tantum, ut quidam dixerunt, sed per es- tantum, ut quidam dixerunt, sed per es- sentiam suam, sic enim nisi essentialis sentiam suam, sic enim nisi essentialis forma esset hominis, homo non esset forma esset hominis, homo non esset homo propter quod dicit Aristoteles in homo propter quod dicit Aristoteles in X Ethicorum, quod homo suus intelle- X Ethicorum, quod homo suus intelle- ctus est, eo quod a sola intellectuali ctus est, eo quod a sola intellectuali anima tamquam ab ultimo perfectivo, anima tamquam ab ultimo perfectivo, respectu cujus omnia alia in potentia respectu cujus omnia alia in potentia sunt, homo homo est et esse specificum sunt, homo homo est et esse specificum habet. habet.

Et si objicitur, quod intellectus nullius Et si objicitur, quod intellectus nullius corporis est actus, ut in III de Anima dicit corporis est actus, ut in III de Anima dicit Aristoteles. Hæc objectio procedit ab ipso Aristoteles. Hæc objectio procedit ab ipso qui seipsum non intelligit. In quantum qui seipsum non intelligit. In quantum enim nullius corporis est actus, potentia enim nullius corporis est actus, potentia est acceptiva et si esset alicujus corporis est acceptiva et si esset alicujus corporis actus, sicut visus est actus oculi, non actus, sicut visus est actus oculi, non acciperet nisi ea quæ essent de harmonia acciperet nisi ea quæ essent de harmonia et de compositione illius corporis, sicut et de compositione illius corporis, sicut visus non accipit nisi ea quæ sunt de visus non accipit nisi ea quæ sunt de harmonia et compositione et perfectione harmonia et compositione et perfectione perspicui humidi et luminis. Nunc autem perspicui humidi et luminis. Nunc autem omnia accipit per abstractionem : et ideo, omnia accipit per abstractionem : et ideo, ut dicit Anaxagoras, oportet eum im- ut dicit Anaxagoras, oportet eum im- mixtum et perfectum esse, et nulli nihil mixtum et perfectum esse, et nulli nihil

Solut Solut

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 9. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QUÆST. 9.

habere commune, et quod intellectualis habere commune, et quod intellectualis animæ secundum esse ultimum perfecti- animæ secundum esse ultimum perfecti- vum sit hominis, et actus corporis ani- vum sit hominis, et actus corporis ani- mati. mati.

Per hoc patet, quod ratio et intellectus Per hoc patet, quod ratio et intellectus in homine ordinant omnes alias poten- in homine ordinant omnes alias poten- tias ad actus convenientes, et ponunt in tias ad actus convenientes, et ponunt in eis formam virtutis et artis. Unde homo eis formam virtutis et artis. Unde homo ratiocinatur in partibus vegetabilis ani- ratiocinatur in partibus vegetabilis ani- mæ qualiter ingerendum, qualiter dige- mæ qualiter ingerendum, qualiter dige- rendum, qualiter egerendum, et qualiter rendum, qualiter egerendum, et qualiter generandum et in partibus sensibilis, generandum et in partibus sensibilis, qualiter videndum, qualiter audiendum, qualiter videndum, qualiter audiendum, qualiter olfaciendum, qualiter gustan- qualiter olfaciendum, qualiter gustan- dum, et qualiter tangendum: et in par- dum, et qualiter tangendum: et in par- tibus appetitivæ, quid vel qualiter appe- tibus appetitivæ, quid vel qualiter appe- tendum, quid vel qualiter fugiendum, et tendum, quid vel qualiter fugiendum, et sic de aliis. sic de aliis.

Nec potest dici, quod id quod ordina- Nec potest dici, quod id quod ordina- tivum est omnium aliorum, ad ea quæ tivum est omnium aliorum, ad ea quæ ordinat, non se habeat ut forma: propter ordinat, non se habeat ut forma: propter quod dicit Avicenna in VI de Naturali- quod dicit Avicenna in VI de Naturali- bus, quod anima rationalis sola secun- bus, quod anima rationalis sola secun- dum esse est actus et anima hominis: dum esse est actus et anima hominis: vegetabilis autem et sensibilis non se vegetabilis autem et sensibilis non se habent, nisi ut potentiæ ad illam. Et habent, nisi ut potentiæ ad illam. Et quamvis sic quoad esse sit unibilis cor- quamvis sic quoad esse sit unibilis cor- pori, et sit actus corporis physici orga- pori, et sit actus corporis physici orga- nici potentiam vitæ habentis, tamen, ut nici potentiam vitæ habentis, tamen, ut dicit Gregorius Nyssenus, Platonem se- dicit Gregorius Nyssenus, Platonem se- quens in hoc vera dicentem, non est quens in hoc vera dicentem, non est tantum actus corporis, sed etiam suppo- tantum actus corporis, sed etiam suppo- situm et subjectum in se perfectum, utens situm et subjectum in se perfectum, utens corpore, et regens corpus. Propter hoc corpore, et regens corpus. Propter hoc separatur post mortem, et est substantia separatur post mortem, et est substantia vitæ in seipsa et in hoc principaliter vitæ in seipsa et in hoc principaliter differt ab Angelo. differt ab Angelo.

Et si objicitur, quod secundum hoc Et si objicitur, quod secundum hoc anima separata non differt ab Angelo. anima separata non differt ab Angelo.

Dicendum quod falsum est: quia etiam Dicendum quod falsum est: quia etiam anima separata, propter hoc quod secun- anima separata, propter hoc quod secun- dum esse unibilis est corpori, affectum et dum esse unibilis est corpori, affectum et intentionem retinet ad corpus, in tantum intentionem retinet ad corpus, in tantum quod etiam a contemplatione retrahatur. quod etiam a contemplatione retrahatur. Unde Augustinus in libro XII super Ge- Unde Augustinus in libro XII super Ge- nesim ad litteram, loquens de anima nesim ad litteram, loquens de anima rapta a sensibus corporis, et de statu rapta a sensibus corporis, et de statu post mortem, sic dicit: « Inest animæ post mortem, sic dicit: « Inest animæ quidam naturalis appetitus in admini- quidam naturalis appetitus in admini-

141 141

strando corpus, quo appetitu retardatur strando corpus, quo appetitu retardatur quodammodo, ne tota intentione pergat quodammodo, ne tota intentione pergat in illud summum coelum, intellectualis in illud summum coelum, intellectualis scilicet contemplationis, quamdiu non scilicet contemplationis, quamdiu non subest corpus, cujus administratione ap- subest corpus, cujus administratione ap- petitus ille quiescat. » petitus ille quiescat. »

Ex hac differentia quæ substantialis Ex hac differentia quæ substantialis est inter animam rationalem et Angelum, est inter animam rationalem et Angelum, consequitur quædam alia in potentiis. consequitur quædam alia in potentiis. Ex hoc enim, quod unibilis est corpori, Ex hoc enim, quod unibilis est corpori, potentiam vitæ habenti, necesse est quod potentiam vitæ habenti, necesse est quod intellectus ejus conjungatur continuo et intellectus ejus conjungatur continuo et tempori: et ideo necesse est, quod acci- tempori: et ideo necesse est, quod acci- piat a phantasmate, quod non facit in- piat a phantasmate, quod non facit in- tellectus Angeli. Similiter necesse est, tellectus Angeli. Similiter necesse est, quod formalis intellectus ejus formetur quod formalis intellectus ejus formetur et illuminetur ab inferiori, in quantum et illuminetur ab inferiori, in quantum inferiora sunt sub lumine intellectus inferiora sunt sub lumine intellectus agentis. Quod non convenit intellectui agentis. Quod non convenit intellectui Angeli, qui non illuminatur, nec forma- Angeli, qui non illuminatur, nec forma- tur nisi a superiori. Et hanc differentiam tur nisi a superiori. Et hanc differentiam tangit Alexander in libro de Motu cordis, tangit Alexander in libro de Motu cordis, sic dicens: « Anima est substantia in- sic dicens: « Anima est substantia in- tellectualis, illuminationum quæ sunt a tellectualis, illuminationum quæ sunt a primo, ultima relatione perceptiva. » Et primo, ultima relatione perceptiva. » Et innuit, quod Angelus est substantia in- innuit, quod Angelus est substantia in- tellectualis illuminationum quæ sunt a tellectualis illuminationum quæ sunt a primo, prima relatione perceptiva. Pro- primo, prima relatione perceptiva. Pro- pter quod etiam dicit Dionysius, quod pter quod etiam dicit Dionysius, quod « Angelus est deiformis intellectus, homo « Angelus est deiformis intellectus, homo autem intellectus rationabilis et inquisi- autem intellectus rationabilis et inquisi- tivi. » tivi. »

Et per hoc jam fere patet solutio ad Et per hoc jam fere patet solutio ad omnia quæsita. omnia quæsita.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ge- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ge- nere et differentia non conveniunt: in nere et differentia non conveniunt: in alio enim et alio genere sunt, ut dictum alio enim et alio genere sunt, ut dictum est et differentia quæ apponitur, aliter est et differentia quæ apponitur, aliter attribuitur Angelo, et aliter homini, ut attribuitur Angelo, et aliter homini, ut jam dictum est: rationale enim Angelo jam dictum est: rationale enim Angelo attributum, est intellectus deiformis: ho- attributum, est intellectus deiformis: ho- mini vero attributum, conjunctum est mini vero attributum, conjunctum est continuo et tempori et inquisitivum. continuo et tempori et inquisitivum.

AD ALIUD dicendum, quod licet ad AD ALIUD dicendum, quod licet ad unum intellectum referatur intelligentia unum intellectum referatur intelligentia indivisibilium et collatorum, tamen causa indivisibilium et collatorum, tamen causa indigentiæ collationis, et non indigere indigentiæ collationis, et non indigere collatione, non potest referri ad unius collatione, non potest referri ad unius speciei intellectum. Causa enim prioris speciei intellectum. Causa enim prioris

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

142 142

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est secundum esse conjunctio ad conti- est secundum esse conjunctio ad conti- nuum et tempus: causa vero secundi est, nuum et tempus: causa vero secundi est, deiformem esse intellectum in lumine. deiformem esse intellectum in lumine. AD ALIUD dicendum, quod Angelus AD ALIUD dicendum, quod Angelus habet potentiam conferendi de omnibus habet potentiam conferendi de omnibus excellenter et eminenter, sed habet hoc excellenter et eminenter, sed habet hoc sicut potentiæ superiorum habent omnia sicut potentiæ superiorum habent omnia quæ sunt inferiorum, sed non e converso. quæ sunt inferiorum, sed non e converso.

Að aliud dicendum, quod si finis est Að aliud dicendum, quod si finis est substantialis, in quo stat intentio et opus substantialis, in quo stat intentio et opus agentis tunc procedit objectio. Si au- agentis tunc procedit objectio. Si au- tem est finis secundum bene, esse: tunc tem est finis secundum bene, esse: tunc nihil valet objectio. Et sic est hic: quia in- nihil valet objectio. Et sic est hic: quia in- telligere summum bonum, amare, possi- telligere summum bonum, amare, possi- dere, et frui, non sunt fines secundum dere, et frui, non sunt fines secundum esse, sed secundum bene esse. esse, sed secundum bene esse.

AD ALIUD dicendum, quod anima ra- AD ALIUD dicendum, quod anima ra- tionalis secundum suum esse et secun- tionalis secundum suum esse et secun- dum substantiam unibilis est corpori, ut dum substantiam unibilis est corpori, ut ostensum est et ideo illa objectio nihil ostensum est et ideo illa objectio nihil valet. valet.

AD ALIUD dicendum, quod Plato repre- AD ALIUD dicendum, quod Plato repre- hendebat talem prædicationem, non ut hendebat talem prædicationem, non ut falsam, sed volens nos provocare ad con- falsam, sed volens nos provocare ad con- temptum corporis, et ad cultum animæ: temptum corporis, et ad cultum animæ:

et hoc dixit Gregorius Nyssenus ibidem. et hoc dixit Gregorius Nyssenus ibidem. AD ALIUD dicendum, quod illa diffe- AD ALIUD dicendum, quod illa diffe- rentia nulla est, sicut satis probatum est rentia nulla est, sicut satis probatum est in objectione. in objectione.

AD ALIUD dicendum, quod in hoc diffe- AD ALIUD dicendum, quod in hoc diffe- runt, sicut dictum est: quamvis enim runt, sicut dictum est: quamvis enim Angelus accipiat sensibilia, tamen acci- Angelus accipiat sensibilia, tamen acci- pit ea sub lumine deiformis intellectus: pit ea sub lumine deiformis intellectus: anima vero sub lumine agentis intellectus anima vero sub lumine agentis intellectus et abstrahentis, sicut infra ostendetur et abstrahentis, sicut infra ostendetur in quæstione de potentia intellectiva An- in quæstione de potentia intellectiva An- geli. geli.

AD ULTIMUM dicendum, quod ista diffe- AD ULTIMUM dicendum, quod ista diffe- rentia in consequentibus est, sed causa- rentia in consequentibus est, sed causa- tur ex antecedentibus et principiis con- tur ex antecedentibus et principiis con- stitutivis animæ: ostensum enim est, stitutivis animæ: ostensum enim est, quod anima intellectiva sive rationalis quod anima intellectiva sive rationalis secundum substantiam et esse suum, secundum substantiam et esse suum, actus est corporis, et unibilis est corpori: actus est corporis, et unibilis est corpori: et ideo consequentia sicut ir dicant acci- et ideo consequentia sicut ir dicant acci- dentia, ita causantur ex antecedentibus. dentia, ita causantur ex antecedentibus. Propter quod dicit Augustinus, quod Propter quod dicit Augustinus, quod « anima rationalis in homine et infun-- « anima rationalis in homine et infun-- dendo creatur, et creando infunditur. » dendo creatur, et creando infunditur. »

Ad Ad

Ad Ad

Ad Ad

QUESTIO X. QUESTIO X.

Ad quid factus sit Angelus et anima rationalis? Ad quid factus sit Angelus et anima rationalis?

Sexto quæritur, Ad quid factus sit Sexto quæritur, Ad quid factus sit Angelus et anima rationalis? Angelus et anima rationalis?

Et hoc quæritur ratione ejus quod di- Et hoc quæritur ratione ejus quod di- cit Magister in libro II Sententiarum, cit Magister in libro II Sententiarum, distinct.II. Et si quæritur, Ad quid creata distinct.II. Et si quæritur, Ad quid creata sit rationalis creatura? Respondetur, sit rationalis creatura? Respondetur, cap. F: « Ad laudandum Deum, ad ser- cap. F: « Ad laudandum Deum, ad ser- « viendum ei, ad fruendum eo : in quibus « viendum ei, ad fruendum eo : in quibus « proficit ipsa, non Deus 1. » Sed in hoc « proficit ipsa, non Deus 1. » Sed in hoc

1 Cf. Opp. B. Alberti. Tom. XXVII nostræ 1 Cf. Opp. B. Alberti. Tom. XXVII nostræ editionis, pag. 36. editionis, pag. 36.

« «

videtur Magister male dicere quod præ- videtur Magister male dicere quod præ- mittit in capitulo præcedenti 2: « Eamque mittit in capitulo præcedenti 2: « Eamque « hoc modo distinxit, ut pars in sui « hoc modo distinxit, ut pars in sui puritate permaneret, nec corpori unire- puritate permaneret, nec corpori unire- « tur, scilicet Angeli: pars corpori junge- « tur, scilicet Angeli: pars corpori junge- « retur, scilicet animæ rationalis. » Phi- « retur, scilicet animæ rationalis. » Phi- losophi enim plures ponunt substantias losophi enim plures ponunt substantias rationales et intellectuales: ponunt enim rationales et intellectuales: ponunt enim intelligentias decem ordinum, et ponunt intelligentias decem ordinum, et ponunt