IN II P. SUM. THEOL. TRACT. 1, QUÆST. 4. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. 1, QUÆST. 4.

tet. SECUNDA scribitur II Sententiarum, tet. SECUNDA scribitur II Sententiarum, distinct. I, cap. 2 : « Cum ergo Deus di- distinct. I, cap. 2 : « Cum ergo Deus di- «< citur aliquid facere, tale est ac si dica- «< citur aliquid facere, tale est ac si dica- « tur juxta ejus voluntatem aliquid no- « tur juxta ejus voluntatem aliquid no- «< viter contingere vel esse. » De novo «< viter contingere vel esse. » De novo aut aliquid contingere vel esse, fieri est : aut aliquid contingere vel esse, fieri est : ergo creari fieri est : et sic habetur pro- ergo creari fieri est : et sic habetur pro- positum. positum.

Inde sic arguitur, Omne quod est in Inde sic arguitur, Omne quod est in aliquo ut in subjecto, subjectum illud aliquo ut in subjecto, subjectum illud natura et actu præsupponit sibi : fieri est natura et actu præsupponit sibi : fieri est in materia ut in subjecto: ergo mate- in materia ut in subjecto: ergo mate- riam præsupponit sibi secundum natu- riam præsupponit sibi secundum natu- ram et actum, sive secundum esse: quod ram et actum, sive secundum esse: quod autem præsuppositum est ante aliud, non autem præsuppositum est ante aliud, non dependet ab illo secundum esse: materia dependet ab illo secundum esse: materia præsupposita est ante omne fieri : ergo præsupposita est ante omne fieri : ergo a nullo fieri ipsa dependet secundum a nullo fieri ipsa dependet secundum esse. Et quod materia sit subjectum om- esse. Et quod materia sit subjectum om- nis fieri, dicit Aristoteles in I de Ge- nis fieri, dicit Aristoteles in I de Ge- neratione et Corruptione sic : « Est au- neratione et Corruptione sic : « Est au- tem hyle primo et per se generationis et tem hyle primo et per se generationis et corruptionis subjectum, et per conse- corruptionis subjectum, et per conse- quens aliorum motuum: » ergo relin- quens aliorum motuum: » ergo relin- quitur, quod creator in creando præsup- quitur, quod creator in creando præsup- ponat sibi materiam, et ipsa est increata. ponat sibi materiam, et ipsa est increata.

2. Adhuc, Perfectissimi agentis perfe- 2. Adhuc, Perfectissimi agentis perfe- ctissimum est opus: perfectissimum au- ctissimum est opus: perfectissimum au- tem opus non est materia, nec forma, tem opus non est materia, nec forma, sed compositum ex utraque : Deus au- sed compositum ex utraque : Deus au- tem perfectissimum agens est : ergo tem perfectissimum agens est : ergo suum opus perfectissimum est. Deuter. suum opus perfectissimum est. Deuter. XXXII, 3 et 4 : Date magnificentiam Deo XXXII, 3 et 4 : Date magnificentiam Deo nostro. Dei perfecta sunt opera. Boetius nostro. Dei perfecta sunt opera. Boetius in III de Consolatione philosophiæ¹: in III de Consolatione philosophiæ¹:

Mundum mente gerens, similique ab imagine Mundum mente gerens, similique ab imagine [formans, [formans, Perfectasque jubens perfectum absolvere par- Perfectasque jubens perfectum absolvere par- [tes. [tes.

Ergo videtur, quod Dei opus compo- Ergo videtur, quod Dei opus compo- situm sit, quia solum compositum perfe- situm sit, quia solum compositum perfe- ctum est sed componens præsupponit ctum est sed componens præsupponit componentia ex quibus componitur : er- componentia ex quibus componitur : er- go ante omne opus Dei præsupponitur ma- go ante omne opus Dei præsupponitur ma- teria sed quidquid præsupponitur ante teria sed quidquid præsupponitur ante

57 57

opus Dei, est increatum : ergo materia opus Dei, est increatum : ergo materia increata est: et sic verum dixit Plato. increata est: et sic verum dixit Plato.

3. Adhuc etsratio, Nobilissimi agentis 3. Adhuc etsratio, Nobilissimi agentis ordinatissimum est opus : quia dicit Ari- ordinatissimum est opus : quia dicit Ari- stoteles in I primæ philosophiæ, quod stoteles in I primæ philosophiæ, quod sapientis est ordinare: sed non est trans- sapientis est ordinare: sed non est trans- itus de extremo in extremum nisi per itus de extremo in extremum nisi per omnia media, si illa extrema habent me- omnia media, si illa extrema habent me- dia: dicit enim Aristoteles in lib. IX dia: dicit enim Aristoteles in lib. IX Animalium, quod « natura non venit de Animalium, quod « natura non venit de extremo in extremum nisi per omnia me- extremo in extremum nisi per omnia me- dia. » Sunt autem extrema, nihil esse, dia. » Sunt autem extrema, nihil esse, et perfectum esse: et inter hæc extrema et perfectum esse: et inter hæc extrema medium est, quod in potentia est: quod medium est, quod in potentia est: quod enim in potentia est, secundum quid est, enim in potentia est, secundum quid est, et simpliciter non est. Ergo Dei opus et simpliciter non est. Ergo Dei opus non immediate est ex nihilo in perfectum non immediate est ex nihilo in perfectum esse, sed ex eo quod in potentia est, in esse, sed ex eo quod in potentia est, in id quod actu est perfectum. Deus ergo id quod actu est perfectum. Deus ergo ante omne opus suum præsupponit id ante omne opus suum præsupponit id quod in potentia est: quod autem in po- quod in potentia est: quod autem in po- tentia est, materia est : ergo materia tentia est, materia est : ergo materia præsupposita est ab æterno. præsupposita est ab æterno.

4. Adhuc, Aristoteles in I Physico- 4. Adhuc, Aristoteles in I Physico- rum, ante finem : « Subjecta autem ma- rum, ante finem : « Subjecta autem ma- teria scibilis est per analogiam : sicut teria scibilis est per analogiam : sicut enim æs ad statuam se habet, sic mate- enim æs ad statuam se habet, sic mate- ria ad formam. » Ergo esse formale in ria ad formam. » Ergo esse formale in natura non fit nisi in materia, sicut esse natura non fit nisi in materia, sicut esse formale in arte, ab arte non fit nisi in formale in arte, ab arte non fit nisi in subjecto materiæ. Cum ergo Deus omne subjecto materiæ. Cum ergo Deus omne quod fecit, creando fecerit secundum esse quod fecit, creando fecerit secundum esse formale et disposuerit et ornaverit, ante formale et disposuerit et ornaverit, ante omne creatum distinctum et ornatum omne creatum distinctum et ornatum præsupponit materiam, in qua et ex qua præsupponit materiam, in qua et ex qua faceret formatum creatione et distinctione faceret formatum creatione et distinctione et ornatu et sic sequitur, quod materia et ornatu et sic sequitur, quod materia non est facta, nec creata, sed æterna : non est facta, nec creata, sed æterna : est ergo principium non de principio. est ergo principium non de principio.

5. Adhuc, In libro de Intelligibilibus 5. Adhuc, In libro de Intelligibilibus dicitur,quod omnis forma quæ est in pri- dicitur,quod omnis forma quæ est in pri- mo motore ut in agente et exemplari, est mo motore ut in agente et exemplari, est in prima materia ut in suscipiente et po- in prima materia ut in suscipiente et po- tentia et capacitate omnium: sed unum- tentia et capacitate omnium: sed unum- quodque esse formale nec fit, nec est in quodque esse formale nec fit, nec est in eo quod est capax sui, nisi præsupponat eo quod est capax sui, nisi præsupponat illud in quo fiat et sit : ergo ante omne illud in quo fiat et sit : ergo ante omne

1 BOETIUS, Lib. III de Consolatione philoso- phiæ, metr. 9. 1 BOETIUS, Lib. III de Consolatione philoso- phiæ, metr. 9.

Solutio. Solutio.

58 58

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod factum est secundum formam, præ. quod factum est secundum formam, præ. supponitur id quod est capax omnis esse supponitur id quod est capax omnis esse formalis et sicut prius sequitur, quod formalis et sicut prius sequitur, quod illud non est factum. Et hoc videtur Au- illud non est factum. Et hoc videtur Au- gustinus dicere in libro de Symbolo sic: gustinus dicere in libro de Symbolo sic: « Ordinatissimo Dei munere factum est, « Ordinatissimo Dei munere factum est, ut primo prima capacitas formarum fie- ut primo prima capacitas formarum fie- ret, ex qua postea formarentur quæcum- ret, ex qua postea formarentur quæcum- que formata sunt. » que formata sunt. »

6. Adhuc, Aristotelis ratio in primo 6. Adhuc, Aristotelis ratio in primo Physicorum est, quod « illud quod est Physicorum est, quod « illud quod est ex quo est omne fieri, et ad quod est ex quo est omne fieri, et ad quod est omne corrumpi, nec generatum est, nec omne corrumpi, nec generatum est, nec corruptum, nec factum, nec defactum, corruptum, nec factum, nec defactum, sed est ante omne factum esse, et post sed est ante omne factum esse, et post omne defactum esse : » materia est ex omne defactum esse : » materia est ex qua est omne fieri, et in quam est omne qua est omne fieri, et in quam est omne corrumpi sive deficiens ab esse: ergo corrumpi sive deficiens ab esse: ergo materia nec facta est, nee corrupta, nec materia nec facta est, nee corrupta, nec deficiens. deficiens.

7. Adhuc, Dionysius dicit in libro de 7. Adhuc, Dionysius dicit in libro de Divinis nominibus, quod « non corrum- Divinis nominibus, quod « non corrum- pitur quid existentium, sed circa existens pitur quid existentium, sed circa existens modis commensurationis et harmoniæ : >> modis commensurationis et harmoniæ : >> eadem autem ratione generatur quid eadem autem ratione generatur quid existentium, vel fit: ergo omne quod fit existentium, vel fit: ergo omne quod fit et deficit, fit et deficit modis commensu- et deficit, fit et deficit modis commensu- rationis et harmoniæ: hi autem non sunt rationis et harmoniæ: hi autem non sunt nisi circa compositum : ergo nec fit nec nisi circa compositum : ergo nec fit nec deficit nisi compositum: sed materia sim- deficit nisi compositum: sed materia sim- plex essentia est, et similiter forma: er- plex essentia est, et similiter forma: er- go nec fit, nec deficit. Et hæc est causa, go nec fit, nec deficit. Et hæc est causa, quod Plato posuit tria principia, Deum quod Plato posuit tria principia, Deum scilicet per intellectum agentem opificem, scilicet per intellectum agentem opificem, formas sive exemplaria æterna ad quæ formas sive exemplaria æterna ad quæ in operando respicit, quæ in lumine in- in operando respicit, quæ in lumine in- telligentiæ agentis ab æterno esse dixit, telligentiæ agentis ab æterno esse dixit, et materiam quasi matriculam ex qua et materiam quasi matriculam ex qua sicut ex matricula produxit quidquid in sicut ex matricula produxit quidquid in exemplaribus intelligentiæ suæ præha- exemplaribus intelligentiæ suæ præha- buit mundum autem esse filium Dei ex buit mundum autem esse filium Dei ex matricula materia, scilicet ad exemplar matricula materia, scilicet ad exemplar quod in lumine intelligentiæ agentis præ- quod in lumine intelligentiæ agentis præ- habuit productum. habuit productum.

SOLUTIO. Ad primum dicendum, quod SOLUTIO. Ad primum dicendum, quod

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

materia creata est, et principium habet materia creata est, et principium habet durationis et esse: quia aliter principium durationis et esse: quia aliter principium primum non esset principium universi primum non esset principium universi esse, quod est inconveniens, sicut in esse, quod est inconveniens, sicut in quæstione de primo principio paulo ante quæstione de primo principio paulo ante ostensum est aliquid enim esse sub- ostensum est aliquid enim esse sub- stantiale est in materia, et si esse mate- stantiale est in materia, et si esse mate- riæ non esset a primo principio, seque- riæ non esset a primo principio, seque- retur quod principium primum non esset retur quod principium primum non esset principium universi esse, et per conse- principium universi esse, et per conse- quens sequeretur, quod primum princi- quens sequeretur, quod primum princi- pium non esset principium primum : pium non esset principium primum : principium enim universi esse, intellectu principium enim universi esse, intellectu et natura est ante principium hujus esse et natura est ante principium hujus esse vel illius, sicut universale est ante parti- vel illius, sicut universale est ante parti- culare. culare.

AD OBJECTUM autem dicendum est, quod AD OBJECTUM autem dicendum est, quod creari non est fieri secundum quod fieri creari non est fieri secundum quod fieri est transmutari. Unde Magister in libro est transmutari. Unde Magister in libro I Sententiarum, Distinct. 1, cap. 2 : I Sententiarum, Distinct. 1, cap. 2 : « Deus ergo aliquid facere vel agere di- « Deus ergo aliquid facere vel agere di- « citur, quia causa est rerum noviter « citur, quia causa est rerum noviter « existentium dum ejus voluntate res « existentium dum ejus voluntate res

« novæ esse incipiunt, quæ ante non « novæ esse incipiunt, quæ ante non « erant absque ipsius agitatione, ut actus « erant absque ipsius agitatione, ut actus « proprie dici non queat cum videlicet « proprie dici non queat cum videlicet « actus omnis in motu consistat in Deo « actus omnis in motu consistat in Deo << autem motus nullus sit. » Et ideo cum << autem motus nullus sit. » Et ideo cum omne fieri physicum sive secundum sub- omne fieri physicum sive secundum sub- stantiam, sive secundum accidens di- stantiam, sive secundum accidens di- ctum, in motu et transmutatione fit, ctum, in motu et transmutatione fit, creari autem non fit in motu et transmu- creari autem non fit in motu et transmu- tatione, creari non potest esse fieri, nisi tatione, creari non potest esse fieri, nisi extenso vocabulo, prout dicitur fieri extenso vocabulo, prout dicitur fieri omne quod nunc primo incipit esse et omne quod nunc primo incipit esse et ante non fuit: hoc autem in Dei actione ante non fuit: hoc autem in Dei actione ad imperium est et voluntatem, et non ad imperium est et voluntatem, et non per mutationem : et ideo potius vocatur per mutationem : et ideo potius vocatur vocatio, quam actio vel factio, ad Roman. vocatio, quam actio vel factio, ad Roman. IV, 17: Qui vocat ea quæ non sunt, tam- IV, 17: Qui vocat ea quæ non sunt, tam- quam ea quæ sunt. Et ideo per ratio- quam ea quæ sunt. Et ideo per ratio- nem ejus quod est fieri, nihil probatur: nem ejus quod est fieri, nihil probatur: hoc enim tenet solum in his in quibus hoc enim tenet solum in his in quibus fieri transmutari est, et ipsa transmu- fieri transmutari est, et ipsa transmu- tatio actus imperfectus est. Et sicut dicit tatio actus imperfectus est. Et sicut dicit Commentator super tertium Physicorum, Commentator super tertium Physicorum,

2 Cf. Supra, Tract. I, Quæst. 2 et 3. 2 Cf. Supra, Tract. I, Quæst. 2 et 3.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 4. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 4.

talis transmutatio non est nisi formæ talis transmutatio non est nisi formæ post formam, in qua materia continuo post formam, in qua materia continuo tempore, non subito (ut dicit Avicenna tempore, non subito (ut dicit Avicenna in Sufficientia) exit de potentia ad actum : in Sufficientia) exit de potentia ad actum : et propter hoc exigit materiam subjectam et propter hoc exigit materiam subjectam in qua sit. In Dei autem actione, qui in in qua sit. In Dei autem actione, qui in agendo nullo indiget, nec materia, nec agendo nullo indiget, nec materia, nec instrumento, ut dicit Augustinus, simul instrumento, ut dicit Augustinus, simul fit materia et forma, et forma in materia, fit materia et forma, et forma in materia, et materia substans formæ, et composi- et materia substans formæ, et composi- tum : et sic universi esse est principium, tum : et sic universi esse est principium, scilicet formalis, materialis, et composi- scilicet formalis, materialis, et composi- ti. In tali autem opere non oportet quod ti. In tali autem opere non oportet quod materia duratione præcedat formam, sed materia duratione præcedat formam, sed natura tantum: sicut fundamentum na- natura tantum: sicut fundamentum na- tura prius est superædificatis ad hoc tura prius est superædificatis ad hoc enim quod forma sit in actu et secundum enim quod forma sit in actu et secundum esse, oportet esse materiam in qua sit. esse, oportet esse materiam in qua sit.

AD ALIUD dicendum, quod hoc argu- AD ALIUD dicendum, quod hoc argu- mentum procedit usque ad illud quod di- mentum procedit usque ad illud quod di- cit, quod compositum præsupponit com- cit, quod compositum præsupponit com- ponentia hoc enim non est verum, nisi ponentia hoc enim non est verum, nisi in illis compositis, quæ totum esse suum in illis compositis, quæ totum esse suum accipiunt a componentibus sicut a prima accipiunt a componentibus sicut a prima causa et hoc in creatis non est verum : causa et hoc in creatis non est verum : hæc enim totum esse accipiunt a primo hæc enim totum esse accipiunt a primo principio efficiente in his enim funda- principio efficiente in his enim funda- mentum fit sub forma, et forma in fun- mentum fit sub forma, et forma in fun- damento et ideo non præsupponit ea damento et ideo non præsupponit ea secundum esse et durationem, quia sic secundum esse et durationem, quia sic simul procedunt in esse: sed præsuppo- simul procedunt in esse: sed præsuppo- nit esse secundum naturam exigentiæ nit esse secundum naturam exigentiæ operis, quia exiguntur ad esse compositi. operis, quia exiguntur ad esse compositi.

AD ALIUD dicendum, quod hoc argu- AD ALIUD dicendum, quod hoc argu- mentum procedit de imperfecto agente, mentum procedit de imperfecto agente, cujus aliquid dum agit, in potentia est, cujus aliquid dum agit, in potentia est, sicut est natura, et sicut est artifex. Per- sicut est natura, et sicut est artifex. Per- fectissimi autem agentis, quod infinitæ fectissimi autem agentis, quod infinitæ potentiæ est, dum agit, est excellere me- potentiæ est, dum agit, est excellere me- dium, et de extremo in extremum venire dium, et de extremo in extremum venire subito, et non transeundo medium : aćtio subito, et non transeundo medium : aćtio enim quæ transit medium, est in tempore enim quæ transit medium, est in tempore continuo et non subito, et ideo est finitæ continuo et non subito, et ideo est finitæ et mensuratæ potentiæ, sicut est potentia et mensuratæ potentiæ, sicut est potentia naturæ, et potentia artis. Et talis actio naturæ, et potentia artis. Et talis actio irrationabiliter attribueretur primo agen- irrationabiliter attribueretur primo agen- ti, qui perfectissimus est et infinitæ po- ti, qui perfectissimus est et infinitæ po- tentiæ, et totum opus et processum ope- tentiæ, et totum opus et processum ope- ris habet in voluntate et imperii potestate. ris habet in voluntate et imperii potestate.

59 59

Unde, Psal. xxx11, 9: Ipse dixit, et fa- Unde, Psal. xxx11, 9: Ipse dixit, et fa- cta sunt ipse mandavit, et creata sunt. cta sunt ipse mandavit, et creata sunt. AD ALIUD dicendum, quod hoc argu- AD ALIUD dicendum, quod hoc argu- mentum non probat materiam præcedere mentum non probat materiam præcedere secundum esse et durationem opus divi- secundum esse et durationem opus divi- num, sed probat tantum, quod materia num, sed probat tantum, quod materia præcedit esse formæ secundum ordinem præcedit esse formæ secundum ordinem naturæ et exigentiam operis operati, et naturæ et exigentiam operis operati, et non operis operantis. non operis operantis.

AD ALIUD dicendum, quod similiter il- AD ALIUD dicendum, quod similiter il- lud non probat, quod secundum esse et lud non probat, quod secundum esse et durationem materia opus divinum præ- durationem materia opus divinum præ- cesserit, sed quod præcessit esse formale cesserit, sed quod præcessit esse formale ordine naturæ et exigentia operis operari. ordine naturæ et exigentia operis operari. Et hoc Augustinus vocat ordinatissimum Et hoc Augustinus vocat ordinatissimum Dei munus. Dei munus.

AD RATIONEM Aristotelis dicendum, AD RATIONEM Aristotelis dicendum, quod illa tenet in omnibus in quibus fieri quod illa tenet in omnibus in quibus fieri vel deficere est in transmutatione conti- vel deficere est in transmutatione conti- nua, in quibus est forma post formam in nua, in quibus est forma post formam in tempore continuo: sic enim materia nec tempore continuo: sic enim materia nec deduci potest ad esse, nec deficere ab deduci potest ad esse, nec deficere ab esse. Talis autem actio non est primi esse. Talis autem actio non est primi principii: sed suum est vocare ad esse principii: sed suum est vocare ad esse perfectum et totum in momento, ex hoc perfectum et totum in momento, ex hoc quod habet in potestate imperii totius es- quod habet in potestate imperii totius es- se post non esse collationem. Hoc enim se post non esse collationem. Hoc enim dicit Avicenna, quod primi principii est dicit Avicenna, quod primi principii est facere debere esse in omnibus quæ sunt. facere debere esse in omnibus quæ sunt.

AD ULTIMUM dicendum, quod sicut Dio- AD ULTIMUM dicendum, quod sicut Dio- nysius dicit, corruptione quæ est ex pas- nysius dicit, corruptione quæ est ex pas- sione magis facta et abjiciente a substan- sione magis facta et abjiciente a substan- tia, ut in Topicis dicit Aristoteles, non tia, ut in Topicis dicit Aristoteles, non corrumpitur quid existentium, ita quod corrumpitur quid existentium, ita quod existentia dicantur simplicia: sed cor- existentia dicantur simplicia: sed cor- ruptione quæ est tensio in nihil, nisi ma- ruptione quæ est tensio in nihil, nisi ma- nu Dei contineatur, corruptibilia sunt nu Dei contineatur, corruptibilia sunt simplicia sicut et alia creata : et ideo simplicia sicut et alia creata : et ideo etiam opposita mutatione sive versione, etiam opposita mutatione sive versione, quæ est ex nihilo in aliquid, tendunt in quæ est ex nihilo in aliquid, tendunt in esse. Et hoc non est contra Dionysium. esse. Et hoc non est contra Dionysium. Tamen quia Philosophi non cognoverunt Tamen quia Philosophi non cognoverunt creationem secundum quod est actus creationem secundum quod est actus creantis, sed unumquodque ens conside- creantis, sed unumquodque ens conside- raverunt secundum principia proxima raverunt secundum principia proxima enti ut essentialia: ideo considerando enti ut essentialia: ideo considerando principia entis compositi, quæ secundum principia entis compositi, quæ secundum ordinem naturæ tria sunt, tria principia ordinem naturæ tria sunt, tria principia posuit Plato, scilicet fundamentum in posuit Plato, scilicet fundamentum in

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

60 60

60 60

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quo esse fundatur, et formam dantem es- quo esse fundatur, et formam dantem es-

se. se.

Et quia nihil facit seipsum, cogebatur Et quia nihil facit seipsum, cogebatur ponere efficientem sive opificem. Et quia ponere efficientem sive opificem. Et quia opifex operatur per intellectum, et omnis opifex operatur per intellectum, et omnis operans per intellectum, respicit ratio- operans per intellectum, respicit ratio- nem operis ex fine operis sumptam, et nem operis ex fine operis sumptam, et dirigit opus totum ad illam et quamlibet dirigit opus totum ad illam et quamlibet partem operis, ideo cogebatur ponere partem operis, ideo cogebatur ponere exemplar sive formam idealem. Et in exemplar sive formam idealem. Et in hoc nihil peccavit, nec creationi contra- hoc nihil peccavit, nec creationi contra- dixit: non enim ista posuit esse principia dixit: non enim ista posuit esse principia nullo modo principiata, sed dixit esse nullo modo principiata, sed dixit esse principia entis perfecti secundum ordi- principia entis perfecti secundum ordi- nem operis et exigentiam operati: et hoc nem operis et exigentiam operati: et hoc modo dixit ea præsupponi et esse æter- modo dixit ea præsupponi et esse æter- na, non simpliciter, sed prout æternum na, non simpliciter, sed prout æternum dicitur quod per transmutationem natu- dicitur quod per transmutationem natu- ræ non accipit esse nec finem, nec sub- ræ non accipit esse nec finem, nec sub- jacet transmutationi. jacet transmutationi.

Et quod Magister, et Ambrosius in Et quod Magister, et Ambrosius in Hexameron, dicunt eum errasse, propter Hexameron, dicunt eum errasse, propter hoc est quia hæc dixit æterna fuisse, hoc est quia hæc dixit æterna fuisse, æternum nihil aliud intelligens, nisi in- æternum nihil aliud intelligens, nisi in- transmutabile, quod naturali non subja transmutabile, quod naturali non subja cet transmutationi: quod non est æter- cet transmutationi: quod non est æter- num simpliciter, sed secundum quid, num simpliciter, sed secundum quid, participatione scilicet proprietatis æterni, participatione scilicet proprietatis æterni, quæ est non mensurari nunc temporis, quæ est non mensurari nunc temporis, sed nunc æternitatis secundum quod sed nunc æternitatis secundum quod dicitur in libro de Causis, quod << inter dicitur in libro de Causis, quod << inter rem cujus substantia et actio est in mo- rem cujus substantia et actio est in mo- mento æternitatis, et inter rem cujus sub- mento æternitatis, et inter rem cujus sub- stantia et actio est in momento temporis, stantia et actio est in momento temporis, media est res cujus substantia est in media est res cujus substantia est in momento æternitatis, et actio in momen- momento æternitatis, et actio in momen- to temporis: » horum enim principiorum to temporis: » horum enim principiorum secundum Platonem substantia est in secundum Platonem substantia est in momento æternitatis, et actio qua faciunt momento æternitatis, et actio qua faciunt et dant esse in momento temporis: talia et dant esse in momento temporis: talia enim omnia, ut in libro de Intelligibili- enim omnia, ut in libro de Intelligibili- bus dicitur, sunt in horizonte æternitatis bus dicitur, sunt in horizonte æternitatis et temporis. et temporis.

1. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. I, Art. 4. Tom. XXVII hujuscę tiarum, Dist. I, Art. 4. Tom. XXVII hujuscę

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA II. PARTICULA II.

Utrum una materia sit omnium 1 ? Utrum una materia sit omnium 1 ?

Secundo quæritur, An una materia sit Secundo quæritur, An una materia sit omnium ? omnium ?

Et quia multipliciter una materia om- Et quia multipliciter una materia om- nium dicta est: dicitur enim una mate- nium dicta est: dicitur enim una mate- ria confusionė, quæ præcedit distinctio- ria confusionė, quæ præcedit distinctio- nem rerum corporalium, ut dicunt sancti nem rerum corporalium, ut dicunt sancti Basilius, Ambrosius, Gregorius, Hiero- Basilius, Ambrosius, Gregorius, Hiero- nymus, Beda, Strabus, et alii quidam : nymus, Beda, Strabus, et alii quidam : quod etiam ante dixerunt philosophi, quod etiam ante dixerunt philosophi, Epicurus, Anaxagoras, Melissus, Parme- Epicurus, Anaxagoras, Melissus, Parme- nides, Democritus, et Leucippus licet nides, Democritus, et Leucippus licet diversimode. Anaxagoras enim et Melis- diversimode. Anaxagoras enim et Melis- sus ponebant mixtum sive chaos esse sus ponebant mixtum sive chaos esse materiam omnium corporalium. Demo- materiam omnium corporalium. Demo- critus autem et Leucippus atomos dice- critus autem et Leucippus atomos dice- bant materiam omnium. Unde et Ovidius bant materiam omnium. Unde et Ovidius in libro quem dicit Metamorphoseon, in libro quem dicit Metamorphoseon, mentionem faciens de opinione Anaxa- mentionem faciens de opinione Anaxa- goræ, dicit: goræ, dicit:

Ante mare et terras, et quod tegit omnia cœlum, Ante mare et terras, et quod tegit omnia cœlum, Unus erat toto naturæ vultus in orbe, Unus erat toto naturæ vultus in orbe, Quem dixere chaos. Quem dixere chaos.

De quo etiam Boetius facit mentionem De quo etiam Boetius facit mentionem in libro tertio de Consolatione philoso- in libro tertio de Consolatione philoso- phiæ, metro nono, loquens de distin- phiæ, metro nono, loquens de distin- ctione confusi sic: ctione confusi sic:

Ta numeris elementa ligas, ut frigora flammis, Ta numeris elementa ligas, ut frigora flammis, Arida conveniant liquidis, ne purior ignis Arida conveniant liquidis, ne purior ignis Evolet, ac mersas deducant pondera terras. Evolet, ac mersas deducant pondera terras.

Et de hujusmodi unitate materiæ non Et de hujusmodi unitate materiæ non

novæ editionis, pag. 13. novæ editionis, pag. 13.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 4. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 4.

quæremus hic, sed infra, ubi agetur de quæremus hic, sed infra, ubi agetur de operibus sex dierum. operibus sex dierum.

Dicitur iterum materia una, quæ prin- Dicitur iterum materia una, quæ prin- cipium individuationis est, in qua indivi- cipium individuationis est, in qua indivi- duatur universale ad esse particularis, duatur universale ad esse particularis, sive sit universale a natura formæ acci- sive sit universale a natura formæ acci- dentalis acceptum, ut proprium univer- dentalis acceptum, ut proprium univer- sale, et accidens: sive sit in natura for- sale, et accidens: sive sit in natura for- mæ substantialis acceptum, ut genus, mæ substantialis acceptum, ut genus, differentia, et species. Et hoc modo quæ- differentia, et species. Et hoc modo quæ- remus, An una sit materia omnium, hoc remus, An una sit materia omnium, hoc est, tam corporalium, quam spiritua- est, tam corporalium, quam spiritua- lium? Hoc enim modo quidam dicere lium? Hoc enim modo quidam dicere præsumpserunt omnium esse materiam præsumpserunt omnium esse materiam

unam. unam.

Et videtur, quod verum dicant: Et videtur, quod verum dicant:

1. Nihil enim fil ab opifice per crea- 1. Nihil enim fil ab opifice per crea- tionem, quod secundum esse secundum tionem, quod secundum esse secundum quod est terminus actus creantis, non sit quod est terminus actus creantis, non sit perfectum et hoc aliquid: omne autem perfectum et hoc aliquid: omne autem quod est hoc aliquid et perfectum, ut di- quod est hoc aliquid et perfectum, ut di- cit Boetius in libro de Hebdomadibus, cit Boetius in libro de Hebdomadibus, aliud habet quo sit aliud quo hoc aliquid aliud habet quo sit aliud quo hoc aliquid sit: sed quo hoc aliquid est, non est nisi sit: sed quo hoc aliquid est, non est nisi materia, ergo videtur, quod materia uną materia, ergo videtur, quod materia uną sit omnium tam corporalium, quam spi- sit omnium tam corporalium, quam spi-

ritualium. ritualium.

2. Adhuc, Omnis forma de se commu- 2. Adhuc, Omnis forma de se commu- nis est cujus probatio est, quia illa quæ nis est cujus probatio est, quia illa quæ sunt unius speciei, substantia ultima for- sunt unius speciei, substantia ultima for- mali non differunt, sed differunt per mali non differunt, sed differunt per materiam et similiter est in omnibus materiam et similiter est in omnibus formis; tam substantialibus, quam acci- formis; tam substantialibus, quam acci- dentalibus albedo enim non est hæc dentalibus albedo enim non est hæc albedo, nisi per materiam in qua est, a albedo, nisi per materiam in qua est, a qua si extrahatur per intellectum, com- qua si extrahatur per intellectum, com- munis est et conjungibilis multis. Simi- munis est et conjungibilis multis. Simi- liter hoc animal non est hoc animal nisi liter hoc animal non est hoc animal nisi per materiam in qua est : et similiter hic per materiam in qua est : et similiter hic homo, et hoc rationale. Talis autem in- homo, et hoc rationale. Talis autem in- dividuatio est in omnibus, tam in corpo- dividuatio est in omnibus, tam in corpo- ralibus, quam in spiritualibus. Ergo vi- ralibus, quam in spiritualibus. Ergo vi- detur, quod principium individuationis detur, quod principium individuationis illius in omnibus sit unum, quod est illius in omnibus sit unum, quod est materia. materia.

3. Adhuc, Impossibile est, quod idem 3. Adhuc, Impossibile est, quod idem principium sit communicabilitatis et in- principium sit communicabilitatis et in- communicabilitatis. Dicit autem Aristo- communicabilitatis. Dicit autem Aristo- teles in primo de Coelo et Mundo, quod teles in primo de Coelo et Mundo, quod

61 61

cum dico cælum, dico formam: cum dico cum dico cælum, dico formam: cum dico hoc cœlum, dico materiam sub hac forma. hoc cœlum, dico materiam sub hac forma. Dicit autem Boetius, quod « idem est Dicit autem Boetius, quod « idem est judicium de similibus. » In omnibus er- judicium de similibus. » In omnibus er- go cum dicitur universale, dicitur forma: go cum dicitur universale, dicitur forma: et cum dicitur particulare, dicitur mate- et cum dicitur particulare, dicitur mate- ria sub hac forma: sed iste modus dicen- ria sub hac forma: sed iste modus dicen- di per se est in omnibus corporalibus et di per se est in omnibus corporalibus et spiritualibus dico enim Angelum, et spiritualibus dico enim Angelum, et hune Angelum: ergo videtur, quod una hune Angelum: ergo videtur, quod una materia sit in omnibus corporalibus et materia sit in omnibus corporalibus et spiritualibus, quæ principium individua- spiritualibus, quæ principium individua- tionis est in ipsis. tionis est in ipsis.

4. Adhuc Avicembron in libro Fontis 4. Adhuc Avicembron in libro Fontis vitæ hoc probat sic: Propria passio extra vitæ hoc probat sic: Propria passio extra proprium subjectum non invenitur: sub- proprium subjectum non invenitur: sub- stare autem et subsistere propria passio stare autem et subsistere propria passio est materiæ ergo præter materiam non est materiæ ergo præter materiam non invenitur, et gratia materiæ convenit invenitur, et gratia materiæ convenit cuicumque convenit: subsistere autem et cuicumque convenit: subsistere autem et substare convenit et Angelo, et animæ, substare convenit et Angelo, et animæ, et cœlo, et elemento, et elementatis : et cœlo, et elemento, et elementatis : ergo in omnibus illis est materia una, ergo in omnibus illis est materia una, gratia cujus convenit eis hæc passio : et gratia cujus convenit eis hæc passio : et sic spiritualium et corporalium materia sic spiritualium et corporalium materia

una est. una est.

5. Adhuc, Omni quod singulare est, 5. Adhuc, Omni quod singulare est, univoce convenit incommunicabilis exi- univoce convenit incommunicabilis exi- stentiæ modum habere: sed dicit Aristo- stentiæ modum habere: sed dicit Aristo- teles in secundo primæ philosophiæ, teles in secundo primæ philosophiæ, quod quidquid est in multis per unam ra- quod quidquid est in multis per unam ra- tionem, in illis existens est in uno primo tionem, in illis existens est in uno primo quod est causa omnium illorum: ergo in quod est causa omnium illorum: ergo in omnibus incommunicabilibus unum est, omnibus incommunicabilibus unum est, quod est principium incommunicabilita- quod est principium incommunicabilita- tis et hoc non potest esse nisi materia, tis et hoc non potest esse nisi materia, quia omnis forma de se communicabilis quia omnis forma de se communicabilis est et sic in omnibus corporalibus et est et sic in omnibus corporalibus et incorporalibus una est materia, quæ est incorporalibus una est materia, quæ est principium incommunicabilitatis in ipsis. principium incommunicabilitatis in ipsis. 6. Adhuc, Commentator super unde- 6. Adhuc, Commentator super unde- cimum primæ philosophiæ dicit, quod cimum primæ philosophiæ dicit, quod hoc est materia quod est in ente præter hoc est materia quod est in ente præter omnem formam: sed omnis forma quæ omnem formam: sed omnis forma quæ est in ente, distinguitur ab aliquo: si er- est in ente, distinguitur ab aliquo: si er- go removeatur distinguens quod est in go removeatur distinguens quod est in ente, sive illud sit corporale, sive spiri- ente, sive illud sit corporale, sive spiri- tuale, non remanet nisi unum quod præ- tuale, non remanet nisi unum quod præ- ter omnem formam est in ipsis : in omni ter omnem formam est in ipsis : in omni

Sed contra. Sed contra.

62 62

69 69

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo ente corporali et spirituali unum est ergo ente corporali et spirituali unum est materiale principium, quod per formas materiale principium, quod per formas substantiales et accidentales distinguitur substantiales et accidentales distinguitur in ipsis et sic omnium corporalium et in ipsis et sic omnium corporalium et incorporalium est materia una subjecta. incorporalium est materia una subjecta. 7. Adhuc dicit Philosophus, quod idem 7. Adhuc dicit Philosophus, quod idem numero est idem materia, et diversum numero est idem materia, et diversum numero diversum per materiam: sed numero diversum per materiam: sed omne quod vere est in natura, sive cor- omne quod vere est in natura, sive cor- poreum, sive incorporeum, est unum poreum, sive incorporeum, est unum numero: ergo omne quod in natura vere numero: ergo omne quod in natura vere est, ideo est, quia unum numero est et est, ideo est, quia unum numero est et per materiam unum est: et inde sequitur, per materiam unum est: et inde sequitur, quod omnium est materia una. quod omnium est materia una.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Materia scitur et determinatur per 1. Materia scitur et determinatur per potentiam et motum vel mutationem. potentiam et motum vel mutationem. Dicit enim Aristoteles ante finem primi Dicit enim Aristoteles ante finem primi Physicorum: Subjecta autem natura sci- Physicorum: Subjecta autem natura sci- bilis est per analogiam: sicut enim ad bilis est per analogiam: sicut enim ad statuam æs, aut ad lectulum lignum, aut statuam æs, aut ad lectulum lignum, aut aliquod aliorum habentium formam ma- aliquod aliorum habentium formam ma- teria et informe se habet, priusquam ac- teria et informe se habet, priusquam ac- cipiat formam: sic subjecta natura se ha- cipiat formam: sic subjecta natura se ha- bet ad substantiam et hoc aliquid: sed bet ad substantiam et hoc aliquid: sed hæc analogia in spiritualibus et corpora- hæc analogia in spiritualibus et corpora- libus non est una: ergo materia in cor- libus non est una: ergo materia in cor- poralibus et spiritualibus non est una. poralibus et spiritualibus non est una.

Si quis dicat, quod Aristoteles non Si quis dicat, quod Aristoteles non loquitur de materia prima,sed de mate- loquitur de materia prima,sed de mate- ria secunda, quæ proportionata est huic ria secunda, quæ proportionata est huic formæ vel illi: et verum est, quod illa formæ vel illi: et verum est, quod illa non est una cum primo modo prima ma- non est una cum primo modo prima ma- teria. CONTRA: Prima materia est, quæ teria. CONTRA: Prima materia est, quæ est in potentia ad ens actu in genere: est in potentia ad ens actu in genere: nulla autem potentia in quantum poten- nulla autem potentia in quantum poten- tia, scibilis est, nisi per actum et motum : tia, scibilis est, nisi per actum et motum : dicit enim Philosophus, quod motus in- dicit enim Philosophus, quod motus in- dicat potentiam et ratio sua est, quia dicat potentiam et ratio sua est, quia potentia non est nisi ejus quod non ha- potentia non est nisi ejus quod non ha- betur et quod non habetur, non acqui- betur et quod non habetur, non acqui- ritur nisi per motum. Ergo cujus non ritur nisi per motum. Ergo cujus non est unus motus cum alio in genere, illius est unus motus cum alio in genere, illius non erit una in materia cum alio: con- non erit una in materia cum alio: con- stat autem, quod non est unus motus stat autem, quod non est unus motus spiritualium et corporalium ad actum: spiritualium et corporalium ad actum: ergo spiritualium et corporalium non ergo spiritualium et corporalium non est una materia. est una materia.

: :

: :

2. Adhue, Expresse hoc dicit Boetius 2. Adhue, Expresse hoc dicit Boetius

in fine libri de duabus naturis in una in fine libri de duabus naturis in una persona Christi, sic: «Omnis enim incor- persona Christi, sic: «Omnis enim incor- porea substantia nullo materiæ nititur porea substantia nullo materiæ nititur fundamento nullum vero corpus, cui fundamento nullum vero corpus, cui non sit materia subjecta. » non sit materia subjecta. »

3. Adhuc, Boetius, ibidem, « Cum 3. Adhuc, Boetius, ibidem, « Cum alia res materiæ fundamento nititur, ut alia res materiæ fundamento nititur, ut corpus alia omnino materia subjecta corpus alia omnino materia subjecta non egeat, ut incorporeum : quomodo non egeat, ut incorporeum : quomodo fieri potest, ut corpus in incorporalem fieri potest, ut corpus in incorporalem speciem permutetur? » speciem permutetur? »

4. Adhuc, Boetius, ibidem, «< Nulla est 4. Adhuc, Boetius, ibidem, «< Nulla est in incorporalibus rebus materia. » in incorporalibus rebus materia. »

5. Adhuc, Philosophus in primo pri- 5. Adhuc, Philosophus in primo pri- mæ philosophiæ, et etiam in IX ejus- mæ philosophiæ, et etiam in IX ejus- dem « Quorum est una materia, eorum dem « Quorum est una materia, eorum est transmutatio ad invicem: »sed cor- est transmutatio ad invicem: »sed cor- poralium et spiritualium non est trans-- poralium et spiritualium non est trans-- mutatio ad invicem : ergo a destructione mutatio ad invicem : ergo a destructione consequentis, consequentis,

quorum non est trans- quorum non est trans- mutatio ad invicem, eorum non est ma- mutatio ad invicem, eorum non est ma- teria una. teria una.

Et quamvis hoc concorditer dicant Et quamvis hoc concorditer dicant Philosophi et Sancti, tamen quia sunt Philosophi et Sancti, tamen quia sunt quidam defendentes contrarium, ponen- quidam defendentes contrarium, ponen- dæ sunt rationes eorum, ut melius vi- dæ sunt rationes eorum, ut melius vi- deatur veritas. deatur veritas.

OBJICITUR ergo sic : OBJICITUR ergo sic :

1. Omne creatum non ens in alio, 1. Omne creatum non ens in alio, prius est omni creato ente in alio: sed prius est omni creato ente in alio: sed omne creatum est ens in alio præter ma- omne creatum est ens in alio præter ma- teriam solam quæ est non ens in alio : teriam solam quæ est non ens in alio : ergo materia prior est omni creato. ergo materia prior est omni creato.

Quod autem omne creatum sit ens in Quod autem omne creatum sit ens in alio præter materiam, sic probant: Omne alio præter materiam, sic probant: Omne ens creatum præter materiam, vel est ens creatum præter materiam, vel est substantia, vel accidens: accidens autem substantia, vel accidens: accidens autem in alio est: substantia vero præter ma- in alio est: substantia vero præter ma- teriam, vel est forma, vel compositum: teriam, vel est forma, vel compositum: si forma, constat quod in materia est : si forma, constat quod in materia est : compositum vero etiam in alio est, quia compositum vero etiam in alio est, quia in componentibus: ergo sola materia est in componentibus: ergo sola materia est non ens in alio, et sic prima inter creata. non ens in alio, et sic prima inter creata. Et ex hoc procedunt ulterius sic: Et ex hoc procedunt ulterius sic: Quidquid est prius alio, et non prius illo Quidquid est prius alio, et non prius illo tempore tantum, sicut præteritum ante tempore tantum, sicut præteritum ante præsens vel ordine tantum, sicut mane præsens vel ordine tantum, sicut mane ante meridiem, cum dicitur, ex mane ante meridiem, cum dicitur, ex mane

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 4. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 4.

fit meridies vel dignitate tantum, vel fit meridies vel dignitate tantum, vel consequentia naturæ tantum : relinquitur, consequentia naturæ tantum : relinquitur, quod sit prius causa: ergo materia cum quod sit prius causa: ergo materia cum sit sic prius ad alia, prioritatem causali- sit sic prius ad alia, prioritatem causali- atis habebit ad omnia: et non habebit atis habebit ad omnia: et non habebit causalitatem efficientis, nec forma, nec causalitatem efficientis, nec forma, nec finis dicit enim Aristoteles in secundo finis dicit enim Aristoteles in secundo Physicorum, quod efficiens et forma et Physicorum, quod efficiens et forma et finis numquam tendunt in idem cum finis numquam tendunt in idem cum materia ergo relinquitur, quod causa- materia ergo relinquitur, quod causa- litatem materiæ habeat ad omnia alia : litatem materiæ habeat ad omnia alia : ergo omnium est materia una. ergo omnium est materia una.

2. Adhuc, Potentia materialis est quæ 2. Adhuc, Potentia materialis est quæ seipsa non reducitur ad actum, ut dicit seipsa non reducitur ad actum, ut dicit Aristoteles in IX primæ philosophiæ : Aristoteles in IX primæ philosophiæ : sed talis potentia est tam in spiritualibus, sed talis potentia est tam in spiritualibus, quam in corporalibus substantiis: cum quam in corporalibus substantiis: cum ergo potentia materialis non sit sine ma- ergo potentia materialis non sit sine ma- teria, erit una materia tam corporalium, teria, erit una materia tam corporalium, quam spiritualium. quam spiritualium.

3. Adhuc, Post unum indivisibile in 3. Adhuc, Post unum indivisibile in essentia et substantia, non est nisi princi- essentia et substantia, non est nisi princi- pium multitudinis in essentia et substan- pium multitudinis in essentia et substan- tia, sicut post monadem est dias, ut dicit tia, sicut post monadem est dias, ut dicit Avicembron: sed unum indivisibile in Avicembron: sed unum indivisibile in substantia et essentia non est nisi Deus: substantia et essentia non est nisi Deus: ergo in omnibus quæ sunt post ipsum, ergo in omnibus quæ sunt post ipsum, creata est dias sive binarius : principium creata est dias sive binarius : principium multitudinis substantiæ et essentiæ: ergo multitudinis substantiæ et essentiæ: ergo in omnibus creatis est talis binarius; sed in omnibus creatis est talis binarius; sed primus binarius est formæ et materiæ: primus binarius est formæ et materiæ: ergo in omnibus creatis est forma et ergo in omnibus creatis est forma et materia et sic omnium creatorum est materia et sic omnium creatorum est materia una prima et hoc dicunt Boe- materia una prima et hoc dicunt Boe- tium velle, quando dicit, quod « in omni tium velle, quando dicit, quod « in omni quod est citra primum, est hoc et hoc. »> quod est citra primum, est hoc et hoc. »>

4. Adhuc, In omni ordine secundum 4. Adhuc, In omni ordine secundum supponit prius ergo in ordine composi- supponit prius ergo in ordine composi- tionis secunda supponit primam: sed se- tionis secunda supponit primam: sed se- cunda est ex subjecto et accidente, quæ cunda est ex subjecto et accidente, quæ est tam in corporalibus, quam in spiri- est tam in corporalibus, quam in spiri- tualibus in spiritualibus enim sunt tualibus in spiritualibus enim sunt illuminationes gratiæ et gloriæ et theo- illuminationes gratiæ et gloriæ et theo- phaniæ, quæ secundam dicunt composi- phaniæ, quæ secundam dicunt composi- tionem prima autem compositio est tionem prima autem compositio est materiæ et formæ : ergo in omnibus tam materiæ et formæ : ergo in omnibus tam corporalibus, quam spiritualibus est ma- corporalibus, quam spiritualibus est ma- teria et forma. teria et forma.

: :

63 63

hoc, qui dicit in libro XII Confes- hoc, qui dicit in libro XII Confes- sionum « Nonne tu, Domine, docuisti sionum « Nonne tu, Domine, docuisti me, quod priusquam istam informem me, quod priusquam istam informem materiam formares atque distingueres, materiam formares atque distingueres, non erat aliquid, non color, non figura, non erat aliquid, non color, non figura, non corpus, non spiritus: non tamen non corpus, non spiritus: non tamen omnino nihil, erat enim quædam infor- omnino nihil, erat enim quædam infor- mitas sine ulla specie. » In hac auctori- mitas sine ulla specie. » In hac auctori- tate eadem materia aptatur omni formæ, tate eadem materia aptatur omni formæ, scilicet coloris, figuræ, corporis, et spiri- scilicet coloris, figuræ, corporis, et spiri- tus: ergo videtur, quod omnium forma- tus: ergo videtur, quod omnium forma- torum una sit materia. torum una sit materia.

IN CONTRARIUM hujus dicit Aristoteles Sed contra. IN CONTRARIUM hujus dicit Aristoteles Sed contra. in X primæ philosophiæ, quod quorum- in X primæ philosophiæ, quod quorum- cumque non est idem genus, eorum non cumque non est idem genus, eorum non est una materia. Et ibidem dicit, quod est una materia. Et ibidem dicit, quod corruptibilium et incorruptibilium non corruptibilium et incorruptibilium non est idem genus: sed spiritualia incorrup- est idem genus: sed spiritualia incorrup- tibilia sunt, et magis distant genere spi- tibilia sunt, et magis distant genere spi- ritualia et corporalia, quam corporalia ritualia et corporalia, quam corporalia corruptibilia et incorruptibilia : ergo corruptibilia et incorruptibilia : ergo multo minus erit unum genus spiritua- multo minus erit unum genus spiritua- lium et corporalium, et sic nec una ma- lium et corporalium, et sic nec una ma- teria. teria.

SOLUTIO. Quidam Platonici Philosophi, Solutio. SOLUTIO. Quidam Platonici Philosophi, Solutio. ut Avicembron, et alii dicentes cum ut Avicembron, et alii dicentes cum Platone mundum creari verbo Dei ad Platone mundum creari verbo Dei ad exemplar quod est in lumine intelligen- exemplar quod est in lumine intelligen- tiæ, dixerunt omnium materiam esse tiæ, dixerunt omnium materiam esse unam primam, quam matriculam esse unam primam, quam matriculam esse dixerunt omnium seminum, quæ a primo dixerunt omnium seminum, quæ a primo opifice procedunt in materiam concipien- opifice procedunt in materiam concipien- tem semina formarum, a prima causa in tem semina formarum, a prima causa in intelligentias orbium inferiorum, et ab intelligentias orbium inferiorum, et ab illis in materiam sive matriculam proce- illis in materiam sive matriculam proce- dentium. Et hoc dicunt sensisse Plato- dentium. Et hoc dicunt sensisse Plato- nem in Timæo sic dicentem: « Horum nem in Timæo sic dicentem: « Horum sementem ego faciam, vobisque tradam : sementem ego faciam, vobisque tradam : vestrum erit par exsequi, » hoc est, quod vestrum erit par exsequi, » hoc est, quod a me fluit in vos, sic exsequamini ad par, a me fluit in vos, sic exsequamini ad par, quod unicuique potentiæ materiali attri- quod unicuique potentiæ materiali attri- buatis formam sibi debitam. Et hoc buatis formam sibi debitam. Et hoc est quod dicit Avicenna in VI de Natu- est quod dicit Avicenna in VI de Natu- ralibus, quod « intelligentia dat omnes ralibus, quod « intelligentia dat omnes formas, et secundum diversitatem mate- formas, et secundum diversitatem mate- riæ diversas. » Et Boetius, quod « se- riæ diversas. » Et Boetius, quod « se- eundum meritum materiæ formæ infun- eundum meritum materiæ formæ infun-

3. Adhuc, Per Augustinum probant duntur: » ut sic omnis sementis et tota 3. Adhuc, Per Augustinum probant duntur: » ut sic omnis sementis et tota

64 64

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

per creationem fiat ab opifice, sed per per creationem fiat ab opifice, sed per intelligentias orbium aliorum instrumen- intelligentias orbium aliorum instrumen- taliter operantium in motibus et qualita- taliter operantium in motibus et qualita- tibus cœlestibus, et qualitatibus elemen- tibus cœlestibus, et qualitatibus elemen- talibus, materiis suis propriis adaptentur. talibus, materiis suis propriis adaptentur. Et hi dicunt materiam ut matriculam Et hi dicunt materiam ut matriculam omnium formarum conceptivam esse omnium formarum conceptivam esse unam, sicut unus est opifex totius se- unam, sicut unus est opifex totius se- mentis omnium formarum factivus et mentis omnium formarum factivus et generativus. Et ideo dicitur, Sapientiæ, generativus. Et ideo dicitur, Sapientiæ, XIII, 3: Speciei enim generator hæc om- XIII, 3: Speciei enim generator hæc om- nia constituit. Generator enim speciei nia constituit. Generator enim speciei non diceretur, nisi omnis species per non diceretur, nisi omnis species per creationem ab illo esset: nec hoc dicere- creationem ab illo esset: nec hoc dicere- tur constituere, nisi virtutibus coelestibus tur constituere, nisi virtutibus coelestibus et elementalibus hoc in materia ad esse et elementalibus hoc in materia ad esse deduceret ita quod unumquodque in deduceret ita quod unumquodque in actu naturæ esset perfectum. actu naturæ esset perfectum.

Isti dicunt, quod materia a forma per- Isti dicunt, quod materia a forma per- ficitur tripliciter per actum creantis : ficitur tripliciter per actum creantis : perficitur enim forma substantiali tota perficitur enim forma substantiali tota materiæ potentialitas, ita quod nihil ejus materiæ potentialitas, ita quod nihil ejus est in potentia ulterius, nec ad ubi, nec est in potentia ulterius, nec ad ubi, nec ad formam et sic dicunt esse materiam ad formam et sic dicunt esse materiam in intelligentiis, anima rationali, et An- in intelligentiis, anima rationali, et An- gelo. Unde subjectum in his ita perfe- gelo. Unde subjectum in his ita perfe- ctum dicunt, quod nec in potentia est ad ctum dicunt, quod nec in potentia est ad quantitatem, nec in potentia ad formam, quantitatem, nec in potentia ad formam, sed sola forma substantiali determinatum sed sola forma substantiali determinatum est et sic una est materia spiritualium est et sic una est materia spiritualium substantiarum. Aliquando determinatur substantiarum. Aliquando determinatur forma substantiali, ita quod non remanet forma substantiali, ita quod non remanet in potentia ad aliquam formam substan- in potentia ad aliquam formam substan- tialem remanet tamen in potentia ad tialem remanet tamen in potentia ad formam secundariam, quæ proxima est formam secundariam, quæ proxima est materiæ, hoc est, ad quantitatem : et sic materiæ, hoc est, ad quantitatem : et sic una est materia corporum incorruptibi- una est materia corporum incorruptibi- lium secundum locum mobilium: quia lium secundum locum mobilium: quia omne quod secundum locum movetur, omne quod secundum locum movetur, quantum est: et hanc vocant materiam quantum est: et hanc vocant materiam quantitate determinatam. Aliquando quantitate determinatam. Aliquando etiam materia non sic determinatur forma etiam materia non sic determinatur forma substantiali per actum creantis, quin re- substantiali per actum creantis, quin re- maneat in potentia et ad ubi, et ad for- maneat in potentia et ad ubi, et ad for- mam et sic oportet eam esse cum con- mam et sic oportet eam esse cum con- trarietate qualitatum elementalium, quia trarietate qualitatum elementalium, quia transmutatio non fit sine contrarietate: transmutatio non fit sine contrarietate: et hoc modo unam materiam dicunt esse et hoc modo unam materiam dicunt esse generabilium et corruptibilium, transmu- generabilium et corruptibilium, transmu-

tabilium ad invicem et hanc esse mate- tabilium ad invicem et hanc esse mate- riam dicunt determinatam contrarietate. riam dicunt determinatam contrarietate. Et sic dictum eorum redit ad hoc, quod Et sic dictum eorum redit ad hoc, quod materia per solam analogiam ad formam materia per solam analogiam ad formam substantialem determinantem potentiali- substantialem determinantem potentiali- tatem ejus, sit in omnibus spiritualibus et tatem ejus, sit in omnibus spiritualibus et corporalibus una unitate talis analogiæ: corporalibus una unitate talis analogiæ: materia autem per formam substantia- materia autem per formam substantia- lem et quantitatem determinata, sit in lem et quantitatem determinata, sit in omnibus corporalibus incorruptibilibus omnibus corporalibus incorruptibilibus una unitate analogiæ ad formam substan- una unitate analogiæ ad formam substan- tialem quantitate et figura determinatam: tialem quantitate et figura determinatam: materia autem contrarietate determinata, materia autem contrarietate determinata, in omnibus generalibus et corruptibili- in omnibus generalibus et corruptibili- bus est una unitate analogiæ ad formam bus est una unitate analogiæ ad formam substantialem, quæ in esse et potentiis substantialem, quæ in esse et potentiis consequentibus et actibus determinatio- consequentibus et actibus determinatio- nem exigit per contrarietatem. Et hoc nem exigit per contrarietatem. Et hoc modo dicunt intelligi quod Philosophus modo dicunt intelligi quod Philosophus dicit, quod « materia scibilis est per ana- dicit, quod « materia scibilis est per ana- logiam : » et ea quæ objecta sunt ad hoc logiam : » et ea quæ objecta sunt ad hoc quod dicitur, quod una sit materia, con- quod dicitur, quod una sit materia, con- cedunt. cedunt.

Hæc tamen positio Peripateticis nullo Hæc tamen positio Peripateticis nullo modo placuit considerabant enim, quod modo placuit considerabant enim, quod materia per potentiam ad actum deter- materia per potentiam ad actum deter- minatur et cognoscitur: relationem enim minatur et cognoscitur: relationem enim potentiæ ad actum analogiam vocabant, potentiæ ad actum analogiam vocabant, sive proportionem, ut paulo ante dictum sive proportionem, ut paulo ante dictum est et ideo quorum non est una analo- est et ideo quorum non est una analo- gia ad unum et eumdem actum in genere gia ad unum et eumdem actum in genere vel specie, horum dicebant non esse vel specie, horum dicebant non esse unam materiam et hæc sunt quorum unam materiam et hæc sunt quorum materia non est tota intus, nec sunt ex materia non est tota intus, nec sunt ex materia sua tota: sed extra ea est pars materia sua tota: sed extra ea est pars materiæ transmutabilis ad eumdem materiæ transmutabilis ad eumdem actum, et pars materiæ quæ est intra sub actum, et pars materiæ quæ est intra sub actu illo, transmutabilis est ad actum actu illo, transmutabilis est ad actum alium et ideo talia omnia transmutabi- alium et ideo talia omnia transmutabi- lia sunt ad invicem : et propter unam lia sunt ad invicem : et propter unam analogiam quam materiæ talium habent analogiam quam materiæ talium habent ad actum sive ad actus diversos, horum ad actum sive ad actus diversos, horum dicebant esse unam materiam : et pro dicebant esse unam materiam : et pro principio supponebant, quod quorum- principio supponebant, quod quorum- cumque sic est una materia, horum om- cumque sic est una materia, horum om- nium est transmutatio ad invicem. Con- nium est transmutatio ad invicem. Con- siderabant etiam, quod quædam sunt ex siderabant etiam, quod quædam sunt ex materia sua tota, ita quod materia stans materia sua tota, ita quod materia stans sub actu, nullam potentiæ analogiam sub actu, nullam potentiæ analogiam

Ad 1. Ad 1.

: :

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 4. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 4.

habeat ad alium actum, nec aliqua ma- habeat ad alium actum, nec aliqua ma- teria extra ipsam habeat analogiam ad teria extra ipsam habeat analogiam ad eumdem actum, sicut est sol, et aliæ eumdem actum, sicut est sol, et aliæ stellæ et illa dixerunt esse ex materia stellæ et illa dixerunt esse ex materia sua tota, ita quod nihil materiæ extra sua tota, ita quod nihil materiæ extra ipsa existentis analogiam habeat ad eum- ipsa existentis analogiam habeat ad eum- dem actum, nec aliqua materia intra dem actum, nec aliqua materia intra ipsa existens analogiam habeat ad alium ipsa existens analogiam habeat ad alium actum. Et ideo pro principio posuerunt, actum. Et ideo pro principio posuerunt, quod quæcumque sunt ex materia sua quod quæcumque sunt ex materia sua tota, nullo modo transmutantur ad invi- tota, nullo modo transmutantur ad invi- cem, sed sunt incorruptibilia, et ut dicit cem, sed sunt incorruptibilia, et ut dicit Aristoteles in II de Cælo et Mundo, et Aristoteles in II de Cælo et Mundo, et in primo Meteororum, talia non recipiunt in primo Meteororum, talia non recipiunt in se impressiones peregrinas. Conside- in se impressiones peregrinas. Conside- rabant item, quod potentia est ejus quod rabant item, quod potentia est ejus quod non habetur, et in eodem potentia sem- non habetur, et in eodem potentia sem- per præcedit actum secundum naturamı, per præcedit actum secundum naturamı, qui est generatio : et ideo quorumcum- qui est generatio : et ideo quorumcum- que suppositum vel subjectum talem que suppositum vel subjectum talem analogiam non habet ad actum, horum analogiam non habet ad actum, horum nullam penitus dicebant esse materiam, nullam penitus dicebant esse materiam, sicut est Angelus proxime juxta creato- sicut est Angelus proxime juxta creato- rem factus, et sicut est intelligentia præ- rem factus, et sicut est intelligentia præ- sidens ordinibus stellarum, et sicut est sidens ordinibus stellarum, et sicut est anima rationalis, quæ (sicut dicit Isaac anima rationalis, quæ (sicut dicit Isaac in libro de Diffinitionibus) in umbra in libro de Diffinitionibus) in umbra creatur intelligentiæ, sicut et sensibilis in creatur intelligentiæ, sicut et sensibilis in umbra rationalis animæ, et vegetabilis umbra rationalis animæ, et vegetabilis in umbra sensibilis, et cœlum in umbra in umbra sensibilis, et cœlum in umbra vegetabilis, et elementa et elementata vegetabilis, et elementa et elementata in umbra coli. Et ideo in talibus trans- in umbra coli. Et ideo in talibus trans- mutatio incipit secundum formam et esse mutatio incipit secundum formam et esse tam substantiale quam accidentale. Et tam substantiale quam accidentale. Et hanc positionem videtur defendere Au- hanc positionem videtur defendere Au- gustinus in libro super Genesim ad litte- gustinus in libro super Genesim ad litte- ram, qui dicit animas ex nulla creatas esse ram, qui dicit animas ex nulla creatas esse materia. Similiter Boetius in libro de materia. Similiter Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi. Duabus naturis in una persona Christi. Et ideo secundum Catholicam fidem et Et ideo secundum Catholicam fidem et philosophiam hæc via videtur mihi esse philosophiam hæc via videtur mihi esse tenenda. tenenda.

AD OBJECTA ergo quæ inducta sunt ad AD OBJECTA ergo quæ inducta sunt ad hoc, quod sit una omnium materia, per hoc, quod sit una omnium materia, per ordinem respondendum est. ordinem respondendum est.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Boe- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Boe- tius verum dicit: sed primum quo id tius verum dicit: sed primum quo id quod creatum est, est hoc aliquid, non quod creatum est, est hoc aliquid, non est materia, sed potius suppositum na- est materia, sed potius suppositum na-

XXXII XXXII

65 65

turæ communis, quod in antehabitis turæ communis, quod in antehabitis diximus esse id quod est. Et quo est pri- diximus esse id quod est. Et quo est pri- mum, non est forma materiæ: quia hoc mum, non est forma materiæ: quia hoc non prædicatur de toto, sed est sumptum non prædicatur de toto, sed est sumptum a forma totius. Unde licet spiritualia sint a forma totius. Unde licet spiritualia sint composita ex quod est, et quo est, non composita ex quod est, et quo est, non tamen sequitur quod sint composita ex tamen sequitur quod sint composita ex materia et forma. materia et forma.

AD ALIUD dicendum, quod materia per AD ALIUD dicendum, quod materia per rationem materiæ non est principium rationem materiæ non est principium individuationis, sed potius per rationem individuationis, sed potius per rationem proprii subjecti est principium individua- proprii subjecti est principium individua- tionis, ut primum subjectum. Individuum tionis, ut primum subjectum. Individuum enim, ut in Logica sua dicit Algazel, fit enim, ut in Logica sua dicit Algazel, fit individuum ab accidente incommunica- individuum ab accidente incommunica- bili et hoc est proprii suppositi, quod bili et hoc est proprii suppositi, quod vocatur id quod est. Et ideo primum in- vocatur id quod est. Et ideo primum in- dividuans est id quod est. Nec materia dividuans est id quod est. Nec materia est individuans, nisi prout est primum est individuans, nisi prout est primum subjectum ejus quod est. Et ideo illa ra- subjectum ejus quod est. Et ideo illa ra- tio supponit falsum, et ideo non proce- tio supponit falsum, et ideo non proce- dit. dit.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicit AD ALIUD dicendum, quod cum dicit Aristoteles, quod cum dicitur, hoc cœ- Aristoteles, quod cum dicitur, hoc cœ- lum, dicitur materia sub hac forma: vo- lum, dicitur materia sub hac forma: vo- cat materiam primum fundamentum in cat materiam primum fundamentum in quo fundatur compositio entis creati : et quo fundatur compositio entis creati : et hoc modo universale et particulare acci- hoc modo universale et particulare acci- pitur in omnibus creatis, tam spirituali- pitur in omnibus creatis, tam spirituali- bus, quam non spiritualibus: sed ex hoc bus, quam non spiritualibus: sed ex hoc non sequitur, quod illud fundamentum non sequitur, quod illud fundamentum sit unum vel unius rationis in omnibus, sit unum vel unius rationis in omnibus, quia in quibusdam est materia, et in qui- quia in quibusdam est materia, et in qui- busdam id quod est: licet in hoc similia busdam id quod est: licet in hoc similia sint, quod in utroque fundatur esse creatį sint, quod in utroque fundatur esse creatį et compositi. et compositi.

AD RATIONEM Avicembron dicendum, AD RATIONEM Avicembron dicendum, quod non procedit eo quod sustinere et quod non procedit eo quod sustinere et substare æquivoce dicitur in spiritualibus substare æquivoce dicitur in spiritualibus et corporalibus. Non enim substantia et corporalibus. Non enim substantia spiritualis eadem ratione substat illumi- spiritualis eadem ratione substat illumi- nationibus, gratiis, et theophaniis, qua nationibus, gratiis, et theophaniis, qua materia substat formis naturalibus, acci- materia substat formis naturalibus, acci- dentalibus, et substantialibus. Si enim dentalibus, et substantialibus. Si enim sic esset: tunc sicut materia denomina- sic esset: tunc sicut materia denomina- tur a forma cui substat, et dicitur alba, tur a forma cui substat, et dicitur alba, calida, lapis, et lignum, et sic de aliis: calida, lapis, et lignum, et sic de aliis: ita natura spiritualis a qualibet forma ita natura spiritualis a qualibet forma quæ per intentionem est in ipsa, deno- quæ per intentionem est in ipsa, deno-

5 5

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

99 99

66 66

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

minaretur et diceretur alba, calida, lapis, minaretur et diceretur alba, calida, lapis, et lignum quod falsum est. Et iste fuit et lignum quod falsum est. Et iste fuit error Theophrasti, ut dicit Commentator error Theophrasti, ut dicit Commentator super tertium de Anima. Et ideo dicit super tertium de Anima. Et ideo dicit Aristoteles, ibidem, quod receptio for- Aristoteles, ibidem, quod receptio for- marum in intellectu, non est nisi secun- marum in intellectu, non est nisi secun- dum esse intentionale, quod Commenta- dum esse intentionale, quod Commenta- tor spirituale vocat: et non est nisi se- tor spirituale vocat: et non est nisi se- cundum quid, et in quantum est receptio, cundum quid, et in quantum est receptio, plus assimilatur receptioni loci, quam plus assimilatur receptioni loci, quam materiæ. Et in hoc deficit illa ratio: si materiæ. Et in hoc deficit illa ratio: si enim deberet esse unum principium sub- enim deberet esse unum principium sub- standi et sustinendi in omnibus substan- standi et sustinendi in omnibus substan- tibus et sustinentibus, oporteret quod una tibus et sustinentibus, oporteret quod una et eadem ratio esset substandi et susti- et eadem ratio esset substandi et susti- nendi in omnibus. nendi in omnibus.

AD ALIUD dicendum, quod in communi AD ALIUD dicendum, quod in communi una ratio est incommunicabilitatis, quæ una ratio est incommunicabilitatis, quæ sicut dicit Algazel, est ab accidente in- sicut dicit Algazel, est ab accidente in- communicabili: et Boetius dicit, quod est communicabili: et Boetius dicit, quod est a collectione accidentium quæ in alio im- a collectione accidentium quæ in alio im- possibile est inveniri, quæ nomine pro- possibile est inveniri, quæ nomine pro- prii significatur, cum dicitur, socracitas, prii significatur, cum dicitur, socracitas, vel platonitas. Et hoc modo unum est vel platonitas. Et hoc modo unum est principium singularitatis et incommuni- principium singularitatis et incommuni- cabilitatis et hoc est hic suppositum na- cabilitatis et hoc est hic suppositum na- turæ communis in qualibet natura. Unde turæ communis in qualibet natura. Unde materia secundum quod materia, non est materia secundum quod materia, non est talis singularitatis principium, sed in talis singularitatis principium, sed in quantum est fundamentum primum, in quantum est fundamentum primum, in quo fundatur esse hujus suppositi, cui quo fundatur esse hujus suppositi, cui convenit accidens incommunicabile. convenit accidens incommunicabile.

Ad aliud dicendum, quod Commenta- Ad aliud dicendum, quod Commenta- tor ibi non loquitur, nisi de corporalibus: tor ibi non loquitur, nisi de corporalibus: horum enim materia proprie formatur et horum enim materia proprie formatur et distinguitur et determinatur ad esse. In distinguitur et determinatur ad esse. In spiritualibus autem, in quibus est quod spiritualibus autem, in quibus est quod est et quo est, utrumque accipitur a est et quo est, utrumque accipitur a toto quod est enim prædicatur de toto toto quod est enim prædicatur de toto quod est omne enim quod est, est id quod est omne enim quod est, est id quod est. Quo est autem, est acceptum a quod est. Quo est autem, est acceptum a forma totius, secundum quod substat na- forma totius, secundum quod substat na- turæ communi, secundum quod univer- turæ communi, secundum quod univer- sale dicitur forma totius: sicut cum di- sale dicitur forma totius: sicut cum di- citur, homo est homo. Unde talium citur, homo est homo. Unde talium resolutio, est resolutio particularis in resolutio, est resolutio particularis in universale, et non resolutio compositi in universale, et non resolutio compositi in componentia. Et hoc quidem est verum : componentia. Et hoc quidem est verum : quia hoc stat in ente quod indistinctum quia hoc stat in ente quod indistinctum

est sed ens non ut materia se habet ad est sed ens non ut materia se habet ad entia particularia, sed ut principium ad entia particularia, sed ut principium ad decem genera entium se habet per prius decem genera entium se habet per prius et posterius inventum in illis. et posterius inventum in illis.

AD ALIUD dicendum, quod hoc dictum AD ALIUD dicendum, quod hoc dictum Philosophi non est verum, nisi de corpo- Philosophi non est verum, nisi de corpo- ralibus, in quibus numerum cognoscimus ralibus, in quibus numerum cognoscimus divisione continui: sicut dicit Aristoteles divisione continui: sicut dicit Aristoteles in IV Physicorum. In aliis autem, ut in IV Physicorum. In aliis autem, ut dicit Damascenus, differentia est causa dicit Damascenus, differentia est causa numeri, et maxime differentia propria, numeri, et maxime differentia propria, quæ est per accidens incommunicabile, quæ est per accidens incommunicabile, ut dictum est. ut dictum est.

ILLA quæ adducuntur in contrarium, ILLA quæ adducuntur in contrarium, concedenda sunt. concedenda sunt.

AD RATIONES eorum qui unam mate- AD RATIONES eorum qui unam mate- riam esse omnium dicunt, dicendum ad riam esse omnium dicunt, dicendum ad primam, quod illa ratio bona est, sed primam, quod illa ratio bona est, sed supponit falsum in hoc, quod dicit, quod supponit falsum in hoc, quod dicit, quod sola materia est non ens in alio. Sed in sola materia est non ens in alio. Sed in corporalibus materia est substantia non corporalibus materia est substantia non ens in alio, in qua fundantur omnia alia ens in alio, in qua fundantur omnia alia quæ formaliter insunt ipsi. In spirituali- quæ formaliter insunt ipsi. In spirituali- bus autem substantia non ens in alio, est bus autem substantia non ens in alio, est id quod est, in quo fundatur secundum id quod est, in quo fundatur secundum esse quo est, et alia quæ secundum bene esse quo est, et alia quæ secundum bene esse sunt in ipso, ut illuminationes, et esse sunt in ipso, ut illuminationes, et gratiæ, et theophaniæ. gratiæ, et theophaniæ.

AD ALIUD dicendum, quod materiale AD ALIUD dicendum, quod materiale dicitur dupliciter, scilicet a veritate na- dicitur dupliciter, scilicet a veritate na- turæ quæ dicitur materia, et a conve- turæ quæ dicitur materia, et a conve- nientia proprietatis alicujus cum materia, nientia proprietatis alicujus cum materia, licet veritatem materiæ non habeat. Pri- licet veritatem materiæ non habeat. Pri- mo modo materiale non invenitur extra mo modo materiale non invenitur extra materiam. Secundo modo multa sunt materiam. Secundo modo multa sunt materialia nihil materiæ habentia : sicut materialia nihil materiæ habentia : sicut in III de Anima dicit Aristoteles, quod in III de Anima dicit Aristoteles, quod sicut in omni natura aliud est quo est sicut in omni natura aliud est quo est omnia facere, et aliud quo est omnia omnia facere, et aliud quo est omnia fieri ita et in anima rationali est acci- fieri ita et in anima rationali est acci- pere has differentias: et intellectus pos- pere has differentias: et intellectus pos- sibilis quo est omnia fieri, materialis di- sibilis quo est omnia fieri, materialis di- citur, cum tamen nihil habeat materiæ. - citur, cum tamen nihil habeat materiæ. - Et secundum hunc modum id quod est in Et secundum hunc modum id quod est in spiritualibus distinguibile et proprium et spiritualibus distinguibile et proprium et formatum, dicitur materiale: cum tamen formatum, dicitur materiale: cum tamen nec materia sit, nec ex materia,sed in qua- nec materia sit, nec ex materia,sed in qua- dam proprietate conveniat cum materia. dam proprietate conveniat cum materia.