uæst. 1. uæst. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Solutio. Solutio.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

quod contra voluntatem ejus fit, non quod contra voluntatem ejus fit, non præter voluntatem ejus fit. præter voluntatem ejus fit.

4. Adhuc, In præinducta auctoritate 4. Adhuc, In præinducta auctoritate dicit Augustinus parum infra, quod « per dicit Augustinus parum infra, quod « per « eamdem creaturæ voluntatem qua fa- « eamdem creaturæ voluntatem qua fa- «ctum est quod Creator non voluit, fa- «ctum est quod Creator non voluit, fa- «ctum est quod impleret ipse quod vo- «ctum est quod impleret ipse quod vo- «<luit bene utens etiam malis tamquam «<luit bene utens etiam malis tamquam « summe bonus, ad eorum damnatio- « summe bonus, ad eorum damnatio- << nem quos juste prædestinavit ad pœ- << nem quos juste prædestinavit ad pœ- << nam, et ad eorum salutem quos beni- << nam, et ad eorum salutem quos beni- «gne prædestinavit ad gratiam'. » Hoc «gne prædestinavit ad gratiam'. » Hoc enim videtur esse contrarium superius enim videtur esse contrarium superius determinatis, ubi dictum est, quod præ- determinatis, ubi dictum est, quod præ- destinatio salvandorum est: hic autem destinatio salvandorum est: hic autem dicitur, quod prædestinavit quosdam ad dicitur, quod prædestinavit quosdam ad pœnam. pœnam.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicitur ULTERIUS quæritur de hoc quod dicitur in illa eadem distinct. XLVII, cap. B in illa eadem distinct. XLVII, cap. B post initium, Multa enim fiunt, ubi in- post initium, Multa enim fiunt, ubi in- ducit Augustinum super illum locum ducit Augustinum super illum locum Psalmi xvi, 4 Ut non loquatur os Psalmi xvi, 4 Ut non loquatur os meum opera hominum, sic: « Opera ho- meum opera hominum, sic: « Opera ho- << minum dicit ea quæ mala sunt, quæ << minum dicit ea quæ mala sunt, quæ << præter Dei voluntatem fiunt, quæ ipse << præter Dei voluntatem fiunt, quæ ipse « est: sed non præter ejus permissio- « est: sed non præter ejus permissio- «< nem, quæ ipse non est. » Ex hoc enim «< nem, quæ ipse non est. » Ex hoc enim accipitur, quod contra præceptum et accipitur, quod contra præceptum et contra consilium et contra prohibitio- contra consilium et contra prohibitio- nem multa fiunt: contra permissionem nem multa fiunt: contra permissionem autem et impletionem nihil : quæritur autem et impletionem nihil : quæritur unde hoc? unde hoc?

ULTERIUS quæritur de verbo Gregorii ULTERIUS quæritur de verbo Gregorii super Genesim, quod ibidem inducitur : super Genesim, quod ibidem inducitur : « Multi voluntatem Dei peragunt, unde « Multi voluntatem Dei peragunt, unde « mutare contendunt, et consilio ejus « mutare contendunt, et consilio ejus « resistentes obsequuntur: quia hoc « resistentes obsequuntur: quia hoc « ejus dispositioni militat, quod per hu- « ejus dispositioni militat, quod per hu- « manum studium resultat. » Hic enim « manum studium resultat. » Hic enim videtur esse repugnantia verborum, scili- videtur esse repugnantia verborum, scili- cet quod mutando voluntatem, et resul- cet quod mutando voluntatem, et resul- tando impleatur voluntas. tando impleatur voluntas.

SOLUTIO. Dicendum, quod semper im- SOLUTIO. Dicendum, quod semper im-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XLVII, cap. A. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XLVII, cap. A.

* S. ANSELMUS, Lib. I Cur Deus homo, cap. * S. ANSELMUS, Lib. I Cur Deus homo, cap.

885 885

pletur voluntas Dei æterna, quæ dicitur pletur voluntas Dei æterna, quæ dicitur voluntas beneplaciti. Et causa est, quia voluntas beneplaciti. Et causa est, quia illa est cum providentia et dispositione illa est cum providentia et dispositione et prædestinatione voliti. Voluntas au- et prædestinatione voliti. Voluntas au- tem signi non semper impletur, maxime tem signi non semper impletur, maxime signi quod est præceptum, et signi quod signi quod est præceptum, et signi quod est prohibitio. est prohibitio.

AUCTORITATES ergo Augustini primo AUCTORITATES ergo Augustini primo inductæ intelliguntur sic, quod ab æter- inductæ intelliguntur sic, quod ab æter- no prævidit Deus eos qui servaturi sint no prævidit Deus eos qui servaturi sint præcepta devote obediendo, et illis vo- præcepta devote obediendo, et illis vo- luntate præmiandi præparavit gloriam. luntate præmiandi præparavit gloriam. Prævidit etiam qui et quales contumaci- Prævidit etiam qui et quales contumaci- ter præceptis non sint obedituri, et illis ter præceptis non sint obedituri, et illis voluntate ulciscendi præparavit pœnam. voluntate ulciscendi præparavit pœnam. Et de his est ultima voluntas ejus, quam Et de his est ultima voluntas ejus, quam evadere non possunt, et quæ ab æterno evadere non possunt, et quæ ab æterno determinata est ad hoc volitum. Et de determinata est ad hoc volitum. Et de hoc Anselmus in libro I Cur Deus ho- hoc Anselmus in libro I Cur Deus ho- mo³, pulchrum dat exemplum. Si ali- mo³, pulchrum dat exemplum. Si ali- quis dicat: Nolo esse sub cœlo, eo ipso quis dicat: Nolo esse sub cœlo, eo ipso oportebit eum esse sub coelo : quia un- oportebit eum esse sub coelo : quia un- de fugit ne sit sub coelo, eo ipso et qua de fugit ne sit sub coelo, eo ipso et qua transit et quo vadit, totum sub cœlo est. transit et quo vadit, totum sub cœlo est. Ita est quod voluntas Dei omnia com- Ita est quod voluntas Dei omnia com- plectitur : et qui recedit a voluntate plectitur : et qui recedit a voluntate præceptionis, vel prohibitionis, vel con- præceptionis, vel prohibitionis, vel con- silii, incidit voluntatem permissionis vel silii, incidit voluntatem permissionis vel impletionis vel ordinationis, qua ordina- impletionis vel ordinationis, qua ordina- tur pœna contra culpam, et præmium ad tur pœna contra culpam, et præmium ad meritum. Unde, Psal. CXXXVIII, 7 et meritum. Unde, Psal. CXXXVIII, 7 et seq.: Quo ibo a spiritu tuo? et quo a seq.: Quo ibo a spiritu tuo? et quo a facie tua fugiam? Si ascendero in cœ- facie tua fugiam? Si ascendero in cœ- lum, tu illic es: si descendero ad infer- lum, tu illic es: si descendero ad infer- num, ades. Si sumpsero pennas meas di- num, ades. Si sumpsero pennas meas di- luculo, et habitavero in extremis maris, luculo, et habitavero in extremis maris, etenim illuc manus tua deducet me, et etenim illuc manus tua deducet me, et tenebit me dextera tua. tenebit me dextera tua.

AD ID quod objicitur in contrarium AD ID quod objicitur in contrarium primo, dicendum quod Dei voluntas et primo, dicendum quod Dei voluntas et hominis voluntas non proprie sunt con- hominis voluntas non proprie sunt con- traria quia contraria nata sunt fieri traria quia contraria nata sunt fieri circa idem Dei autem voluntas non est circa idem Dei autem voluntas non est de malo sed, sicut habitum est, Deus de malo sed, sicut habitum est, Deus voluntate beneplaciti non vult mala non voluntate beneplaciti non vult mala non fieri, sed voluntate signi tantum : sed fieri, sed voluntate signi tantum : sed

15. 15.

Adobject. 1. Adobject. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

Ad object.3. Ad object.3.

Ad object. 4. Ad object. 4.

Ad quæst.1. Ad quæst.1.

886 886

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

voluntate beneplaciti vult pœnitentibus voluntate beneplaciti vult pœnitentibus parcere, finaliter autem impœnitentibus parcere, finaliter autem impœnitentibus poenas infligere. Et sic patet, quod ma- poenas infligere. Et sic patet, quod ma- lis hominum voluntatibus nihil fit con- lis hominum voluntatibus nihil fit con- tra voluntatem beneplaciti quominus im- tra voluntatem beneplaciti quominus im- pleatur. pleatur.

AD ALIUD dicendum, quod Deus non AD ALIUD dicendum, quod Deus non vult istum castitatem servare, nisi vo- vult istum castitatem servare, nisi vo- luntate signi unde illa objectio proce- luntate signi unde illa objectio proce- dit ex falso. dit ex falso.

AD ALIUD dicendum, quod in verbis AD ALIUD dicendum, quod in verbis Augustini non est oppositio, et non re- Augustini non est oppositio, et non re- feruntur ad idem: non enim sunt oppo- feruntur ad idem: non enim sunt oppo- sita, aliquid fieri præter voluntatem præ- sita, aliquid fieri præter voluntatem præ- cepti vel contra voluntatem prohibitio- cepti vel contra voluntatem prohibitio- nis vel consilii, et non fieri præter nis vel consilii, et non fieri præter voluntatem beneplaciti vel permissionis. voluntatem beneplaciti vel permissionis. In malis enim quæ fiunt, sicut paulo in In malis enim quæ fiunt, sicut paulo in antehabitis dictum est, quæstione de antehabitis dictum est, quæstione de permissione, non vult Deus hoc quod permissione, non vult Deus hoc quod fit, sed aliud vult circa illud quod pro- fit, sed aliud vult circa illud quod pro- prie subjectum est voluntati beneplaciti: prie subjectum est voluntati beneplaciti: et hoc nec impediri nec cassari potest : et hoc nec impediri nec cassari potest : et hoc est ordinante justitia præmiare et hoc est ordinante justitia præmiare bonos, et punire malos. bonos, et punire malos.

PER HOC patet solutio ad sequens. PER HOC patet solutio ad sequens. Æternam enim suam voluntatem perfi- Æternam enim suam voluntatem perfi- cit Deus ordine justitiæ, bene utens ma- cit Deus ordine justitiæ, bene utens ma- lis condemnando eos ad poenas quas lis condemnando eos ad poenas quas meruerunt. Et ad id quod objicitur in meruerunt. Et ad id quod objicitur in contrarium de prædestinatione damnan- contrarium de prædestinatione damnan- dorum, dicendum quod prædestinatio dorum, dicendum quod prædestinatio ibi sumitur large respectu finis præde- ibi sumitur large respectu finis præde- stinationis, scilicet pro poenæ præpara- stinationis, scilicet pro poenæ præpara- tione illa enim causaliter præparat ma- tione illa enim causaliter præparat ma- .lis. .lis.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod causa, quod nihil potest fieri dum quod causa, quod nihil potest fieri contra permissionem et impletionem, contra permissionem et impletionem, hæc est, quod permissio et impletio po- hæc est, quod permissio et impletio po- nunt id quod permittitur et impletur in nunt id quod permittitur et impletur in esse. Quod autem in esse est, vel fit, vel esse. Quod autem in esse est, vel fit, vel factum est. Si factum est, non potest factum est. Si factum est, non potest non esse et si fit, non potest non fieri, non esse et si fit, non potest non fieri, quia aliter contradictoria verificarentur quia aliter contradictoria verificarentur

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IV Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IV Sen- tentiarum, Dist. XLVI, Art. 3. Tom. XXX hu- tentiarum, Dist. XLVI, Art. 3. Tom. XXX hu-

de eodem. Et ideo nihil potest fieri con- de eodem. Et ideo nihil potest fieri con- tra permissionem et impletionem. Præ- tra permissionem et impletionem. Præ- ceptum autem et prohibitio sunt ante ceptum autem et prohibitio sunt ante fieri et ante factum esse, dum fieri et fa- fieri et ante factum esse, dum fieri et fa- ctum esse adhuc sunt in potentia: et ctum esse adhuc sunt in potentia: et ideo impediri possunt ne progrediantur ideo impediri possunt ne progrediantur in actum et ideo contra præceptum, in actum et ideo contra præceptum, prohibitionem, et consilium, potest ali- prohibitionem, et consilium, potest ali- quid fieri: contra impletionem vero et quid fieri: contra impletionem vero et permissionem nihil: quia si bonum est permissionem nihil: quia si bonum est quod fit, non fit nisi Deo operante et quod fit, non fit nisi Deo operante et nobis implente. Isaiæ, xxvi, 12: Omnia nobis implente. Isaiæ, xxvi, 12: Omnia opera nostra operatus es nobis, Domine. opera nostra operatus es nobis, Domine. Joan. xv, 5: Sine me nihil potestis fa- Joan. xv, 5: Sine me nihil potestis fa- cere. Si autem mala sunt quæ fiunt, non cere. Si autem mala sunt quæ fiunt, non possunt fieri sine permissione volunta- possunt fieri sine permissione volunta- ria: quia si vellet non fieri, non possent ria: quia si vellet non fieri, non possent fieri. fieri.

AD DICTUM Gregorii dicendum, quod Ad qı AD DICTUM Gregorii dicendum, quod Ad qı nulla contrarietas est: quia reluctatio et nulla contrarietas est: quia reluctatio et mutatio dicuntur esse contra voluntatem mutatio dicuntur esse contra voluntatem præcepti et prohibitionis militia vero præcepti et prohibitionis militia vero quæ militat voluntati Dei, dicitur esse quæ militat voluntati Dei, dicitur esse respectu ultimæ voluntatis beneplaciti, respectu ultimæ voluntatis beneplaciti, quæ est in præmiando, vel in puniendo : quæ est in præmiando, vel in puniendo : et sicut ad præmium militat justus bene- et sicut ad præmium militat justus bene- faciendo, ita ad damnationem male fa- faciendo, ita ad damnationem male fa- ciendo militat peccator. ciendo militat peccator.

ARTICULI QUARTI ARTICULI QUARTI

PARTICULA II. PARTICULA II.

Utrum in omni opere Dei sit misericor- Utrum in omni opere Dei sit misericor- dia et veritas ¹? dia et veritas ¹?

Secundo quæritur, Utrum in omni. Secundo quæritur, Utrum in omni. opere Dei sit misericordia et veritas, sic- opere Dei sit misericordia et veritas, sic- ut in Psalmo xxiv, 10, dicitur: Univer- ut in Psalmo xxiv, 10, dicitur: Univer- sæ viæ Domini, misericordia et veritas. sæ viæ Domini, misericordia et veritas.

jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

Et quia multa sunt opera Dei, crea- Et quia multa sunt opera Dei, crea- tionis scilicet, et recreationis, et retribu- tionis scilicet, et recreationis, et retribu- tionis et illud est multiplex: est enim tionis et illud est multiplex: est enim retributio qua retribuuntur bona bonis et retributio qua retribuuntur bona bonis et mala malis, et utrumque temporaliter et mala malis, et utrumque temporaliter et æternaliter. Quæritur ergo de omnibus æternaliter. Quæritur ergo de omnibus his, qualiter misericordia et veritas, sive his, qualiter misericordia et veritas, sive justitia sit in omnibus his? justitia sit in omnibus his?

1. In opere enim creationis nec justi- 1. In opere enim creationis nec justi- tia videtur esse, nec misericordia: non tia videtur esse, nec misericordia: non enim ibi est justitia quæ sit retributio enim ibi est justitia quæ sit retributio pro meritis quia ante creationem nul- pro meritis quia ante creationem nul- lum meritum est. Nec potest ibi esse lum meritum est. Nec potest ibi esse justitia quæ sit impletio promissorum : justitia quæ sit impletio promissorum : nihil enim promissum fuit de hoc: nec nihil enim promissum fuit de hoc: nec erat cui promitteretur ante creationem. erat cui promitteretur ante creationem. Nec potest esse misericordia: quia mise- Nec potest esse misericordia: quia mise- ricordia est respectu miseriæ, ut dicit ricordia est respectu miseriæ, ut dicit Gregorius non ens autem simpliciter Gregorius non ens autem simpliciter non ponit miseriam. Cum ergo creatio non ponit miseriam. Cum ergo creatio sit ex simpliciter non ente, in ipsa non sit ex simpliciter non ente, in ipsa non est miseria: ergo nec misericordia. est miseria: ergo nec misericordia.

2. Similiter, In opere recreationis non 2. Similiter, In opere recreationis non videntur esse hæc duo. Ad Titum, III, videntur esse hæc duo. Ad Titum, III, 5 Non ex operibus justitiæ quæ feci- 5 Non ex operibus justitiæ quæ feci- mus nos, sed secundum suam misericor- mus nos, sed secundum suam misericor- diam salvos nos fecil. diam salvos nos fecil.

3. Adhuc, Gentibus per opus incarna- 3. Adhuc, Gentibus per opus incarna- tionis subventum est : et nulla fuit justi- tionis subventum est : et nulla fuit justi- tia quia nec promissum Gentibus: tia quia nec promissum Gentibus: ergo videtur, quod non in omni opere ergo videtur, quod non in omni opere sit misericordia et justitia. sit misericordia et justitia.

4. Adhuc, Apostolus, ad Romanos, xv, 4. Adhuc, Apostolus, ad Romanos, xv, 8 et 9 Dico Christum Jesum ministrum 8 et 9 Dico Christum Jesum ministrum fuisse circumcision is propter veritatem fuisse circumcision is propter veritatem Dei, ad confirmandas promissiones pa- Dei, ad confirmandas promissiones pa- trum trum

Gentes autem super misericordia Gentes autem super misericordia honorare Deum. Justitia ergo et miseri- honorare Deum. Justitia ergo et miseri- cordia potest esse respectu Judæorum : cordia potest esse respectu Judæorum : justitia in hoc quod promissum exhibe- justitia in hoc quod promissum exhibe- batur, misericordia in hoc quod liberali- batur, misericordia in hoc quod liberali- ter promittebatur ex compassione quam ter promittebatur ex compassione quam habuit ad perditos: sed Gentibus nihil habuit ad perditos: sed Gentibus nihil debebatur ex justitia, sed totum ex mi- debebatur ex justitia, sed totum ex mi- sericordia. sericordia.

5. Adhuc, In opere electionis non 5. Adhuc, In opere electionis non videtur esse justitia et misericordia. videtur esse justitia et misericordia. Malach. 1, 2 et 3 Dilexi Jacob, Esau Malach. 1, 2 et 3 Dilexi Jacob, Esau autem odio habui. Non apparet justitia autem odio habui. Non apparet justitia

887 887

quare unum elegit et alterum reproba- quare unum elegit et alterum reproba- vit nec est æqua, quæ in duobus vit nec est æqua, quæ in duobus æqualibus miseris misericordia in uno æqualibus miseris misericordia in uno relevat miseriam, in altero non. Con- relevat miseriam, in altero non. Con- stat autem si Deus habeat misericor- stat autem si Deus habeat misericor- diam, quod æquam habet et unifor- diam, quod æquam habet et unifor-

mem. mem.

6. Adhuc, Quæritur de hoc, quod 6. Adhuc, Quæritur de hoc, quod Deus in vita ista multa bona præstat Deus in vita ista multa bona præstat peccatoribus in quo opere licet re- peccatoribus in quo opere licet re- splendeat magna misericordia, nulla ta- splendeat magna misericordia, nulla ta- men videtur esse justitia: quia pecca- men videtur esse justitia: quia pecca- tor nullo bono dignus est, etiam pane tor nullo bono dignus est, etiam pane quo vescitur, ut dicit Augustinus. quo vescitur, ut dicit Augustinus.

7. Adhuc, Justificatio impii opus Dei 7. Adhuc, Justificatio impii opus Dei estet in hoc nulla videtur esse justi- estet in hoc nulla videtur esse justi- tia peccata enim quæ fecit impius, non tia peccata enim quæ fecit impius, non merentur justificationem, sed damnatio- merentur justificationem, sed damnatio- nem. Isa. 111, 11 Væ impio in ma- nem. Isa. 111, 11 Væ impio in ma- lum! retributio enim manuum ejus lum! retributio enim manuum ejus fiet ei. fiet ei.

8. Adhuc, De glorificatione beatorum 8. Adhuc, De glorificatione beatorum in cœlis quæritur, qualiter sit ibi miseri- in cœlis quæritur, qualiter sit ibi miseri- cordia? Super illud enim Psalmi xxxII, cordia? Super illud enim Psalmi xxxII, 5: Misericordia Domini plena est terra, 5: Misericordia Domini plena est terra, dicit Glossa, quod « terra in qua abun- dicit Glossa, quod « terra in qua abun- dat miseria, plena est misericordia. Co- dat miseria, plena est misericordia. Co- lum autem non habet miseriam, et ideo lum autem non habet miseriam, et ideo nec misericordiam. » nec misericordiam. »

9. Adhuc, Punitio opus est Dei : et in 9. Adhuc, Punitio opus est Dei : et in punitione quæ punit parvulos non bap- punitione quæ punit parvulos non bap- tizatos, non videtur esse aliqua justitia, tizatos, non videtur esse aliqua justitia, nec aliqua misericordia: punit enim non nec aliqua misericordia: punit enim non pro culpa propria et hoc non videtur pro culpa propria et hoc non videtur esse justitia. esse justitia.

10. Adhuc, Punit eos carentia visio- 10. Adhuc, Punit eos carentia visio- nis Dei, nihil relaxans de ea, nec quan- nis Dei, nihil relaxans de ea, nec quan- tum ad quantitatem intensivam, nec tum ad quantitatem intensivam, nec quantum ad durationem: quia in æter- quantum ad durationem: quia in æter- num punit: ergo videtur, quod sine mi- num punit: ergo videtur, quod sine mi- sericordia. sericordia.

: :

11. Adhuc, Augustinus dicit, quod ca- 11. Adhuc, Augustinus dicit, quod ca- rentia Dei visionis est maxima poena, rentia Dei visionis est maxima poena, sicut in visione Dei maxima gloria et sicut in visione Dei maxima gloria et sicut ex visione Dei est maxima delecta- sicut ex visione Dei est maxima delecta- tio, ita ex carentia visionis Dei maxima tio, ita ex carentia visionis Dei maxima tristitia peccatum autem originale mi- tristitia peccatum autem originale mi- nima differentia peccati est: ergo por nima differentia peccati est: ergo por minimo peccato Deus punit parvulos minimo peccato Deus punit parvulos

888 888

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

maxima poena: et hoc injuria et maxima non portabit iniquitatem filii. Ibidem maxima poena: et hoc injuria et maxima non portabit iniquitatem filii. Ibidem immisericordia videtur esse. immisericordia videtur esse.

12. Adhuc, Quæritur de æterna pœna, 12. Adhuc, Quæritur de æterna pœna, qua punit peccatores in inferno, utrum qua punit peccatores in inferno, utrum ibi sit misericordia et justitia? Dicitur ibi sit misericordia et justitia? Dicitur enim, Apocal. XVIII, 7: Quantum glo- enim, Apocal. XVIII, 7: Quantum glo- rificavit se et in deliciis fuit, tantum rificavit se et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Ergo date illi tormentum et luctum. Ergo quemlibet tantum punit, quantum me- quemlibet tantum punit, quantum me- ruit sed hoc est justitiæ et non miseri- ruit sed hoc est justitiæ et non miseri- cordiæ ergo in opere punitionis non cordiæ ergo in opere punitionis non sunt simul misericordia et justitia. sunt simul misericordia et justitia.

13. Adhuc, Matth. vi, 2: In qua men- 13. Adhuc, Matth. vi, 2: In qua men- sura mensi fueritis, remetietur vobis. Hoc sura mensi fueritis, remetietur vobis. Hoc iterum est justitiæ, et non misericordiæ. iterum est justitiæ, et non misericordiæ.

14. Adhuc, Isa. XXVII, 8: In mensura 14. Adhuc, Isa. XXVII, 8: In mensura contra mensuram, cum abjecta fuerit, contra mensuram, cum abjecta fuerit, judicabis eam. Et hoc iterum justitiæ judicabis eam. Et hoc iterum justitiæ est, et non misericordiæ. est, et non misericordiæ.

15. Adhuc, Apocal. XVIII, 6: Reddite 15. Adhuc, Apocal. XVIII, 6: Reddite illi sicut et ipsa reddidit vobis, et dupli- illi sicut et ipsa reddidit vobis, et dupli- cate duplicia secundum opera ejus : in cate duplicia secundum opera ejus : in poculo quo miscuit, scilicet vobis, mi- poculo quo miscuit, scilicet vobis, mi- scete illi duplum. Isa. XL, 2: Suscepit de scete illi duplum. Isa. XL, 2: Suscepit de manu Domini duplicia pro omnibus pec- manu Domini duplicia pro omnibus pec- catis suis. Hoc videtur esse severitatis et catis suis. Hoc videtur esse severitatis et non misericordiæ. non misericordiæ.

16. Adhuc, in punitione peccatoris in 16. Adhuc, in punitione peccatoris in inferno constat, quod culpa temporalis inferno constat, quod culpa temporalis est, et poena æterna : et hoc videtur esse est, et poena æterna : et hoc videtur esse nec justitiæ, nec misericordiæ. nec justitiæ, nec misericordiæ.

17. Adhuc, De poena temporali quæri- 17. Adhuc, De poena temporali quæri- tur, et maxime de beato Job, qui de se tur, et maxime de beato Job, qui de se dicit, xv, 2 Non peccavi, et in amari- dicit, xv, 2 Non peccavi, et in amari- tudinibus moratur oculus meus. Et, Job, tudinibus moratur oculus meus. Et, Job, VI, 2 et 3 Utinam appenderentur pec- VI, 2 et 3 Utinam appenderentur pec- cata mea quibus iram merui, et calami- cata mea quibus iram merui, et calami- tas quam patior, in statera! Quasi arena tas quam patior, in statera! Quasi arena maris hæc gravior appareret. Punire autem maris hæc gravior appareret. Punire autem plus quam meruit, nec justitia est, nec plus quam meruit, nec justitia est, nec misericordia. Ergo in punitione beati Job misericordia. Ergo in punitione beati Job nec justitia, nec misericordia servata est: nec justitia, nec misericordia servata est: et sic in omni opere Domini non sunt et sic in omni opere Domini non sunt misericordia et justitia. misericordia et justitia.

dicit: Anima quæ peccaverit, ipsa mo- dicit: Anima quæ peccaverit, ipsa mo- rietur. Et propter hoc dicit æquas esse rietur. Et propter hoc dicit æquas esse vias suas 1. Et tunc quæritur. Qua justi- vias suas 1. Et tunc quæritur. Qua justi- tia et qua misericordia punitus sit Cha- tia et qua misericordia punitus sit Cha- naan puer pro Cham patre suo 2 ? Item, naan puer pro Cham patre suo 2 ? Item, Qua justitia punitus sit totus populus pro Qua justitia punitus sit totus populus pro furto solus Achan ? Et iterum, Qua furto solus Achan ? Et iterum, Qua misericordia et justitia factum est quod misericordia et justitia factum est quod dicitur, Exodi, xxx, passim, ubi dici- dicitur, Exodi, xxx, passim, ubi dici- tur, quod pro vitulo conflatili quem fe- tur, quod pro vitulo conflatili quem fe- cit Aaron, populus punitus est morte, cit Aaron, populus punitus est morte, Aaron autem tantum redargutus ? Aaron autem tantum redargutus ?

SOLUTIO. Dicendum, quod misericordia SOLUTIO. Dicendum, quod misericordia et justitia multipliciter dicuntur. Est enim et justitia multipliciter dicuntur. Est enim justitia Dei, et justitia hominis. justitia Dei, et justitia hominis.

re- re-

Justitia hominis rectitudo est: recti- Justitia hominis rectitudo est: recti- tudo autem est generalis et specialis. De tudo autem est generalis et specialis. De recto generali dicit Plato, quod rectum recto generali dicit Plato, quod rectum est quod undique adæquatur recto est quod undique adæquatur recto ctum autem inflexibile a rectitudine. Ju- ctum autem inflexibile a rectitudine. Ju- stitia Dei est in præceptis, in mandatis, stitia Dei est in præceptis, in mandatis, et legibus divinis. Psal. xvIII, 9: Justitiæ et legibus divinis. Psal. xvIII, 9: Justitiæ Domini rectæ, lætificantes corda. Isa. Domini rectæ, lætificantes corda. Isa. XXVI, 7 Semita justi recta est, rectus XXVI, 7 Semita justi recta est, rectus callis justi ad ambulandum. Et quando callis justi ad ambulandum. Et quando homo adæquatur his officio cordis, oris, homo adæquatur his officio cordis, oris, et operis, tunc justus est justitia genera- et operis, tunc justus est justitia genera- li. Spiritualis autem justitia est rectitudo li. Spiritualis autem justitia est rectitudo adæquata recto in æquali, quod rectum adæquata recto in æquali, quod rectum positum est inter plus in lucro et minus positum est inter plus in lucro et minus in damno, in communicandis et distri- in damno, in communicandis et distri- buendis. In communicandis secundum buendis. In communicandis secundum medietatem arithmeticam, quod recta medietatem arithmeticam, quod recta æstimatio est valoris rei nec plus nec mi- æstimatio est valoris rei nec plus nec mi- nus. In distribuendis est æquale secun- nus. In distribuendis est æquale secun- dum medietatem geometricam : quod dum medietatem geometricam : quod æstimatio recta est partis proportionalis æstimatio recta est partis proportionalis quæ ex dignitate debetur personæ. Prop- quæ ex dignitate debetur personæ. Prop- ter quod dicit Tullius in finæ primæ Re- ter quod dicit Tullius in finæ primæ Re- thoricæ, quod « justitia est, quæ reddit thoricæ, quod « justitia est, quæ reddit unicuique quod suum est, propria digni- unicuique quod suum est, propria digni- gnitate personæ servata. » gnitate personæ servata. »

Similiter misericordia hominis multi- Similiter misericordia hominis multi-

18. Adhuc, Ezechiel. XVIII, 20: Filius 18. Adhuc, Ezechiel. XVIII, 20: Filius non portabit iniquitatem patris, et pater pliciter dicitur, generaliter scilicet, et non portabit iniquitatem patris, et pater pliciter dicitur, generaliter scilicet, et

1 Ezechiel, xvii, 29: Numquid viæ meæ non 1 Ezechiel, xvii, 29: Numquid viæ meæ non sunt æquæ, etc. sunt æquæ, etc.

2 Genes. IX, 25. 2 Genes. IX, 25.

3 Cf. Josue, VII, 1 et seq. 3 Cf. Josue, VII, 1 et seq.

Solu Solu

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

specialiter. Generaliter dicitur miseri- specialiter. Generaliter dicitur miseri- cors, qui superabundantia pietatis et be- cors, qui superabundantia pietatis et be- nevolentiæ, et clementiæ per cordis nevolentiæ, et clementiæ per cordis affectum fluit ad omnes. Specialiter au- affectum fluit ad omnes. Specialiter au- tem misericors dicitur, qui alienam mi- tem misericors dicitur, qui alienam mi- seriam corporalem vel spiritualem per seriam corporalem vel spiritualem per compassionem facit suam. Et illa mini- compassionem facit suam. Et illa mini- ma sine passione non est: quia qui com- ma sine passione non est: quia qui com- patitur, patitur. Et his modis nec mise- patitur, patitur. Et his modis nec mise- ricordia, nec justitia sunt in Deo: quia ricordia, nec justitia sunt in Deo: quia Deus non habet cui adæquatur secundum Deus non habet cui adæquatur secundum rectitudinem, nec in Deum cadit passio rectitudinem, nec in Deum cadit passio vel æqualitas passibilis inferens vel illa- vel æqualitas passibilis inferens vel illa- taquia talis, ut dicit Aspasius, sine taquia talis, ut dicit Aspasius, sine motu et mutatione non est cum Deus motu et mutatione non est cum Deus immutabilis sit, sicut in præhabitis quæ- immutabilis sit, sicut in præhabitis quæ- stione de immutabilitate dictum est. stione de immutabilitate dictum est.

Justitia autem Dei dicitur multipliciter. Justitia autem Dei dicitur multipliciter. summa scilicet, media, et infima. Sum- summa scilicet, media, et infima. Sum- ma est, quam describit Anselmus in ma est, quam describit Anselmus in Prosologio dicens quod « justitia Dei est Prosologio dicens quod « justitia Dei est rectitudo decentiæ divinæ bonitatis '. » rectitudo decentiæ divinæ bonitatis '. » Decet enim summum bonum ut omni Decet enim summum bonum ut omni effectu bonum sit, et quod bonitas sua effectu bonum sit, et quod bonitas sua fluat in omnia, ut dicit Dionysius et fluat in omnia, ut dicit Dionysius et hoc est sibi rectum et justum, et ex de- hoc est sibi rectum et justum, et ex de- centia quodammodo debitum : unde sic centia quodammodo debitum : unde sic non tantum fluit in bonos, sed etiam in non tantum fluit in bonos, sed etiam in malos. Et sicut dictum est de bonitate, malos. Et sicut dictum est de bonitate, ita est justitia sapientiæ, rectitudo scili- ita est justitia sapientiæ, rectitudo scili- cet, et decentiæ qua omne justum est et cet, et decentiæ qua omne justum est et rectum, et ex decentia debitum divinæ rectum, et ex decentia debitum divinæ sapientiæ, qua justum efficitur, quod sapientiæ, qua justum efficitur, quod omne quod disposuit sapientia Dei, fiat : omne quod disposuit sapientia Dei, fiat : et omne quod præordinavit providentia, et omne quod præordinavit providentia, perducatur ad effectum. Et ita est justitia perducatur ad effectum. Et ita est justitia voluntas, qua rectum et quodammodo voluntas, qua rectum et quodammodo debitum est, quod omne quod vult, faciat debitum est, quod omne quod vult, faciat in omni creatura: aliter enim infirma et in omni creatura: aliter enim infirma et vana esset voluntas Dei. Hæc est igitur vana esset voluntas Dei. Hæc est igitur summa justitia, ex qua omnis alia justi- summa justitia, ex qua omnis alia justi- tia profecta est. Media autem justitia tia profecta est. Media autem justitia est, quæ est rectitudo respectus hujus est, quæ est rectitudo respectus hujus justitiæ ad rectitudinem creaturæ, et præ- justitiæ ad rectitudinem creaturæ, et præ- cipue in homine et in Angelo, ut scilicet cipue in homine et in Angelo, ut scilicet hæc justitia divina respiciens triplex re- hæc justitia divina respiciens triplex re- ctum in homine vel creatura, scilicet ctum in homine vel creatura, scilicet

1 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 10. 1 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 10.

889 889

unum generale, et duplex speciale, reddit unum generale, et duplex speciale, reddit unicuique quod meruit. Et hæc justitia unicuique quod meruit. Et hæc justitia est redditio secundum exigentiam meri- est redditio secundum exigentiam meri- torum. Infima justitia est, quæ est in torum. Infima justitia est, quæ est in judicio, sicut dicitur, quod de malis fit judicio, sicut dicitur, quod de malis fit justitia quando plectuntur : et hæc est justitia quando plectuntur : et hæc est severitas juris et sententiæ. severitas juris et sententiæ.

Similiter misericordia Dei dicitur mul- Similiter misericordia Dei dicitur mul- tipliciter, summa scilicet, media, et in- tipliciter, summa scilicet, media, et in- fima. Summa est superabundantia boni- fima. Summa est superabundantia boni- tatis et pietatis, diffundens se in omne tatis et pietatis, diffundens se in omne quod est. Et hæc est misericordia de qua quod est. Et hæc est misericordia de qua dicitur, Jacobi, 11, 13: Superexaltat au- dicitur, Jacobi, 11, 13: Superexaltat au- tem misericordia judicium. Et ex ista tem misericordia judicium. Et ex ista oritur justitia, quæ dicitur decentia divi- oritur justitia, quæ dicitur decentia divi- næ bonitatis quia ex hoc quod super- næ bonitatis quia ex hoc quod super- abundat pietate et bonitate, decens est, abundat pietate et bonitate, decens est, quod fiat omne quod bonitati suæ con- quod fiat omne quod bonitati suæ con- gruat. Media misericordia est, qua etsi non gruat. Media misericordia est, qua etsi non compatitur, alienam tamen sublevat mise- compatitur, alienam tamen sublevat mise- riam hæc enim congruit, superfluenti riam hæc enim congruit, superfluenti bonitati et pietati. Joel, II, 13: Benignus bonitati et pietati. Joel, II, 13: Benignus et misericors, es, patiens et multæ mise- et misericors, es, patiens et multæ mise- ricordiæ, et præstabilis super malitia. ricordiæ, et præstabilis super malitia. Infimus gradus misericordiæ est, misere- Infimus gradus misericordiæ est, misere- ri misericordia relaxante, et non libe- ri misericordia relaxante, et non libe- rante, ut dicit Chrysostomus. Et ex hac rante, ut dicit Chrysostomus. Et ex hac oritur justitia, quæ est nullum punire oritur justitia, quæ est nullum punire tantum quantum meruit, sed quemlibet tantum quantum meruit, sed quemlibet punire citra condignum. Misericordia punire citra condignum. Misericordia autem quæ est ex compassione, non ca- autem quæ est ex compassione, non ca- dit in Deum, ut dictum est, sed illa tan- dit in Deum, ut dictum est, sed illa tan- tum quæ est in actu, quæ miseratio pro- tum quæ est in actu, quæ miseratio pro- prie vocatur. Thren. II, 22: Misericordiæ prie vocatur. Thren. II, 22: Misericordiæ Domini, quia non sumus consumpti. Et Domini, quia non sumus consumpti. Et quid vocet misericordiam subdit: Quia quid vocet misericordiam subdit: Quia non defecerunt miserationes ejus. Ac si non defecerunt miserationes ejus. Ac si dicat Actuales sublevationes miseriæ dicat Actuales sublevationes miseriæ non defecerunt. non defecerunt.

Dicendum ergo ad quæstionem, quod Dicendum ergo ad quæstionem, quod justitia et misericordia primo modo dicta justitia et misericordia primo modo dicta in omnibus operibus Dei sunt. Justitia in omnibus operibus Dei sunt. Justitia autem et misericordia secundo modo di- autem et misericordia secundo modo di- cta, non in omnibus, sed in quibusdam cta, non in omnibus, sed in quibusdam sunt. Similiter justitia et misericordia sunt. Similiter justitia et misericordia tertio modo dicta in quibusdam sunt, et tertio modo dicta in quibusdam sunt, et non in omnibus. non in omnibus.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

890 890

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quod ergo primo quæritur de opere Quod ergo primo quæritur de opere creationis, dicendum quod hoc modo quo creationis, dicendum quod hoc modo quo objectum est, non est ibi misericordia et objectum est, non est ibi misericordia et justitia sed est ibi justitia primo modo justitia sed est ibi justitia primo modo dicta. Dicit enim Dionysius, quod « bo- dicta. Dicit enim Dionysius, quod « bo- num et amor in Deo non sinunt ipsum num et amor in Deo non sinunt ipsum sine germine esse creationis. » Unde sine germine esse creationis. » Unde justum est justitia decentiæ bonitatis justum est justitia decentiæ bonitatis divinæ, quod creaturas producat, quæ a divinæ, quod creaturas producat, quæ a bono sunt, et in bono plantatæ, et ad bono sunt, et in bono plantatæ, et ad bonum ordinatæ, ut dicit Dionysius in bonum ordinatæ, ut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus 1. Est etiam libro de Divinis nominibus 1. Est etiam ibi misericordia, secundum quod miseri- ibi misericordia, secundum quod miseri- cordia dicitur ex superabundantia pieta- cordia dicitur ex superabundantia pieta- tis et bonitatis sublevatio defectus: ma- tis et bonitatis sublevatio defectus: ma- ximus enim defectus est, non esse : et ximus enim defectus est, non esse : et maxima sublevatio est, non ens deducere maxima sublevatio est, non ens deducere ad esse, et conservare in esse, et guber- ad esse, et conservare in esse, et guber- nare, et connectere ad proprium termi- nare, et connectere ad proprium termi- num et hæc sublevatio fit creatione, num et hæc sublevatio fit creatione, conservatione, et gubernatione. conservatione, et gubernatione.

AD ID quod quæritur de opere recrea- AD ID quod quæritur de opere recrea- tionis, dicendum quod justitia est in ip- tionis, dicendum quod justitia est in ip- so, quæ est decentia divinæ bonitatis. Ad so, quæ est decentia divinæ bonitatis. Ad decentiam enim summæ bonitatis per- decentiam enim summæ bonitatis per- tinet, ut dicit Anselmus in Prosologio, tinet, ut dicit Anselmus in Prosologio, non permittere omnino perire creaturam non permittere omnino perire creaturam rationalem, etiam post casum reparabi- rationalem, etiam post casum reparabi- lem homo enim post casum reparabilis lem homo enim post casum reparabilis est, non Angelus, ut dicit Damasce- est, non Angelus, ut dicit Damasce-

nus. nus.

AD ID quod dicitur de Gentibus, di- AD ID quod dicitur de Gentibus, di- cendum quod non fuit in vocatione Gen- cendum quod non fuit in vocatione Gen- tium justitia quæ est solutio promisso- tium justitia quæ est solutio promisso- rum : fuit tamen justitia quæ est decentia rum : fuit tamen justitia quæ est decentia bonitatis exuberantis et impletionis præ- bonitatis exuberantis et impletionis præ- destinationis et dispositionis : justum destinationis et dispositionis : justum enim est ut impleat Deus quod prædesti- enim est ut impleat Deus quod prædesti- navit et disposuit. Fuit etiam justitia navit et disposuit. Fuit etiam justitia impletionis inspirationis propheticæ. Isa. impletionis inspirationis propheticæ. Isa. XLIX, 6 Ecce dedi te in lucem Gentium, XLIX, 6 Ecce dedi te in lucem Gentium, ut sis salus méa usque ad extremum ter- ut sis salus méa usque ad extremum ter- ræ. Unde etiam, Actuum, XIII, 46 et 47, ræ. Unde etiam, Actuum, XIII, 46 et 47, cum Paulus prædicaret Judæis qui re- cum Paulus prædicaret Judæis qui re- pellebant verbum Dei, dixit:Ecce con- pellebant verbum Dei, dixit:Ecce con- vertimur ad Gentes: sic enim præcepit. vertimur ad Gentes: sic enim præcepit.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

nobis Dominus: Posui te in lucem Gen- nobis Dominus: Posui te in lucem Gen- tium, etc. tium, etc.

AD ALIUD jam patet solutio. Licet AD ALIUD jam patet solutio. Licet enim justitia solutionis promissi non fue- enim justitia solutionis promissi non fue- rit in vocatione Gentium, tamen fuit ibi rit in vocatione Gentium, tamen fuit ibi justitia decentiæ bonitatis divinæ et im- justitia decentiæ bonitatis divinæ et im- pletionis prophetiæ, quæ inspirata fuit pletionis prophetiæ, quæ inspirata fuit ex ordine dispositionis et providentiæ ex ordine dispositionis et providentiæ divinæ et fuit ibi misericordia, quæ divinæ et fuit ibi misericordia, quæ sublevatio fuit miseriæ infidelitatis Gen- sublevatio fuit miseriæ infidelitatis Gen- tium. tium.

AD ID quod quæritur de operatione AD ID quod quæritur de operatione electionis, dicendum. quod in hoc est electionis, dicendum. quod in hoc est justitia secundum Ambrosium, quia dat justitia secundum Ambrosium, quia dat gratiam ei quem scit bene usurum gra- gratiam ei quem scit bene usurum gra- tia et sibi serviturum, et non dat ei tia et sibi serviturum, et non dat ei quem non scit bene usurum gratia, nec quem non scit bene usurum gratia, nec sibi serviturum hoc est enim, ut dicit sibi serviturum hoc est enim, ut dicit Ambrosius, dare cui dandum est, et non Ambrosius, dare cui dandum est, et non dare cui non dandum est: quod fit æqua dare cui non dandum est: quod fit æqua lance justitiæ, et reducitur ad illam ju- lance justitiæ, et reducitur ad illam ju- stitiam quæ est redditio secundum exigen- stitiam quæ est redditio secundum exigen- tiam meritorum, licet non sit illa, sed tiam meritorum, licet non sit illa, sed sit proportionalis ad illam. Dicitur enim, sit proportionalis ad illam. Dicitur enim, ad Roman. ix, 11 et seq., quod cum ad Roman. ix, 11 et seq., quod cum nondum nati essent, aut aliquid boni nondum nati essent, aut aliquid boni egissent mali (ut secundum electionem egissent mali (ut secundum electionem propositum Dei maneret), non ex operi- propositum Dei maneret), non ex operi- bus, sed ex vocante dictum est ei : Quia bus, sed ex vocante dictum est ei : Quia major serviet minori 2. Misericordia fuit major serviet minori 2. Misericordia fuit etiam in ipsa vocatione electionis, et etiam in ipsa vocatione electionis, et quod non ex corde abjecit Esau, sed ad quod non ex corde abjecit Esau, sed ad instructionem, ut rediret. Threnorum, instructionem, ut rediret. Threnorum, III, 33: Non enim humiliavit ex corde III, 33: Non enim humiliavit ex corde suo, et abjecit filios hominum. suo, et abjecit filios hominum.

AD ID quod quæritur de bonis tempo- AD ID quod quæritur de bonis tempo- ralibus quæ præstantur malis, dicendum ralibus quæ præstantur malis, dicendum quod misericordia ibi evidens est. Justi- quod misericordia ibi evidens est. Justi- tia enim est ibi quæ est decentia divinæ tia enim est ibi quæ est decentia divinæ bonitatis congruum enim est divinæ bonitatis congruum enim est divinæ bonitati ut talibus quasi allectivis mune- bonitati ut talibus quasi allectivis mune- ribus etiam malos trahat ad charitatem ribus etiam malos trahat ad charitatem sui, et si contemnunt, quod justior sit sui, et si contemnunt, quod justior sit eorum damnatio. Sed non est ibi justitia eorum damnatio. Sed non est ibi justitia quæ sit secundum exigentiam merito- quæ sit secundum exigentiam merito- hac enim justitia malus homo hac enim justitia malus homo

rum rum

2 Cf. Genes. xxv, 24. 2 Cf. Genes. xxv, 24.

A A

Ac Ac

Ad Ad

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

nullo bono dignus est, ut probatur in nullo bono dignus est, ut probatur in objiciendo. objiciendo.

AD ID quod quæritur de justificatione AD ID quod quæritur de justificatione impii, dicendum quod est ibi justitia quæ impii, dicendum quod est ibi justitia quæ est decentia divinæ bonitatis, quæ boni- est decentia divinæ bonitatis, quæ boni- tas tanta est, quod major cogitari non tas tanta est, quod major cogitari non potest, ut dicit Anselmus: et si hæc non potest, ut dicit Anselmus: et si hæc non flueret nisi ad bonos, posset cogitari flueret nisi ad bonos, posset cogitari major quæ flueret ad bonos et ad malos. major quæ flueret ad bonos et ad malos. Unde decentia divinæ bonitatis est justi- Unde decentia divinæ bonitatis est justi- ficare impium, propter suam bonitatem. ficare impium, propter suam bonitatem. Isa. XLIII, 25 : Ego sum, ego sum qui deleo Isa. XLIII, 25 : Ego sum, ego sum qui deleo iniquitates tuas propter me, hoc est, prop- iniquitates tuas propter me, hoc est, prop- pter decentiam meæ bonitatis: hoc enim pter decentiam meæ bonitatis: hoc enim summæ bonitati congruit. Misericordia summæ bonitati congruit. Misericordia etiam est in sublevatione miseriæ quæ etiam est in sublevatione miseriæ quæ est peccatum. II Paralipomenon, in est peccatum. II Paralipomenon, in Oratione Manasse: Indignum salvabis Oratione Manasse: Indignum salvabis me secundum magnam misericordiam me secundum magnam misericordiam

tuam. tuam.

AD ID quod quæritur de opere beatifi- AD ID quod quæritur de opere beatifi- cationis, dicendum quod in illo est ju- cationis, dicendum quod in illo est ju- stitia quæ est secundum exigentiam meri- stitia quæ est secundum exigentiam meri- torum, et est misericordia in subleva- torum, et est misericordia in subleva- tione miseriæ quia dicit Bernardus in tione miseriæ quia dicit Bernardus in quinto de Consideratione ad Eugenium, quinto de Consideratione ad Eugenium, quod « miseria et beatitudo in eodem quod « miseria et beatitudo in eodem esse non possunt. » Unde justitia est in esse non possunt. » Unde justitia est in ordine beatitudinis ad meritum, miseri- ordine beatitudinis ad meritum, miseri- cordia autem in ordine beatitudinis ad cordia autem in ordine beatitudinis ad oppositum quod tollit. oppositum quod tollit.

Et ad id quod objicitur, quod in cœlo Et ad id quod objicitur, quod in cœlo non est miseria, dicendum quod non est non est miseria, dicendum quod non est ibi miseria per effectum et sensum pas- ibi miseria per effectum et sensum pas- sionis sed causa hujus est, conservatio sionis sed causa hujus est, conservatio beatitudinis in esse: conservatio autem beatitudinis in esse: conservatio autem est ex superabundantia pietatis, et ita ex est ex superabundantia pietatis, et ita ex misericordia et sic est ibi sublevatio misericordia et sic est ibi sublevatio defectus, qui esset nisi Deus conserva- defectus, qui esset nisi Deus conserva- ret et hoc est ex misericordia: sicut ret et hoc est ex misericordia: sicut medicina præservativa sublevat infirmi- medicina præservativa sublevat infirmi- tatem non quæ est, sed quæ esset nisi tatem non quæ est, sed quæ esset nisi sanitas præservaretur. sanitas præservaretur.

AD ID quod objicitur de punitione AD ID quod objicitur de punitione parvulorum, dicendum quod hæc non parvulorum, dicendum quod hæc non respicit meritum patientis, nec justitiam respicit meritum patientis, nec justitiam quæ est secundum exigentiam merito- quæ est secundum exigentiam merito- rum, sed respicit justitiam eruditionis. rum, sed respicit justitiam eruditionis. Justum enim est secundum decentiam Justum enim est secundum decentiam

891 891

et congruitatem gubernantis generaliter, et congruitatem gubernantis generaliter, ut multos erudiat en uno: et ideo cum ut multos erudiat en uno: et ideo cum parvuli in peccatis nati sunt, et ideo non parvuli in peccatis nati sunt, et ideo non sint digni visione Dei, punit eos caren- sint digni visione Dei, punit eos caren- tia visionis Dei. Nec injuste agit: tene- tia visionis Dei. Nec injuste agit: tene- bras enim invisibiles in originali peccato bras enim invisibiles in originali peccato nati habent, quibus indigni sunt lumine nati habent, quibus indigni sunt lumine visionis, et exemplum sunt aliis, qui vi- visionis, et exemplum sunt aliis, qui vi- dentes, quod pro originali peccato sic dentes, quod pro originali peccato sic puniuntur parvuli, corriguntur timentes, puniuntur parvuli, corriguntur timentes, ne ipsi pro majoribus deteriora sint pas ne ipsi pro majoribus deteriora sint pas suri. Proverb. xix, 25: Pestilente fla- suri. Proverb. xix, 25: Pestilente fla- gellato stultus sapientior erit. Est etiam gellato stultus sapientior erit. Est etiam misericordia: quia cum, sicut dicit misericordia: quia cum, sicut dicit Apostolus, ad Romanos, ix, 22, sint vasa Apostolus, ad Romanos, ix, 22, sint vasa iræ, apta in interitum, in hoc fit eis mi- iræ, apta in interitum, in hoc fit eis mi- serico.dia, quod poena sensibili non pu- serico.dia, quod poena sensibili non pu- niuntur. niuntur.

AD SEQUENS, quod nihil relaxat de pœ- AD SEQUENS, quod nihil relaxat de pœ- na, dicendum quod talis poena culpæ na, dicendum quod talis poena culpæ originali debetur et de ratione pœnæ originali debetur et de ratione pœnæ est, quod nihil sui relaxari potest: quia est, quod nihil sui relaxari potest: quia privatio est : et ideo non potest majus privatio est : et ideo non potest majus vel minus suscipere, sed vel in totum vel minus suscipere, sed vel in totum imponitur, vel in totum relaxatur : et imponitur, vel in totum relaxatur : et quod in æternum punit, hoc est ex ad- quod in æternum punit, hoc est ex ad- ventu sequenti: quia scilicet ita mo- ventu sequenti: quia scilicet ita mo- riuntur, quod post mortem non sunt riuntur, quod post mortem non sunt susceptibiles gratiæ. susceptibiles gratiæ.

Ad 10. Ad 10.

AD ID quod objicitur de Augustino, Ad 11. AD ID quod objicitur de Augustino, Ad 11. quod in visione Dei est maxima delecta- quod in visione Dei est maxima delecta- tio, et in carentia maxima tristitia, qui- tio, et in carentia maxima tristitia, qui- dam responderunt ante nos, quod visio dam responderunt ante nos, quod visio Dei est ex conjunctione ad Deum, ca- Dei est ex conjunctione ad Deum, ca- rentia visionis ex separatione à Deo. Et rentia visionis ex separatione à Deo. Et conjunctio et separatio dupliciter pos- conjunctio et separatio dupliciter pos- sunt intelligi secundum causam, scilicet sunt intelligi secundum causam, scilicet contrarie, et opposite secundum affirma- contrarie, et opposite secundum affirma- tionem et negationem. Si contrarie intel- tionem et negationem. Si contrarie intel- ligantur: tunc id quod conjungit Deo ligantur: tunc id quod conjungit Deo per visionem, lumen est intrinsecum gra- per visionem, lumen est intrinsecum gra- tiæ et gloriæ et id quod separationem tiæ et gloriæ et id quod separationem facit, tenebræ sunt interiores quæ præ- facit, tenebræ sunt interiores quæ præ- sentiam luminis æterni non sustinent. sentiam luminis æterni non sustinent. Dicit enim Gregorius super illud Job, 1, Dicit enim Gregorius super illud Job, 1, 6: Affuit inter eos etiam Satan, quod 6: Affuit inter eos etiam Satan, quod tenebra præsens est lumini, sicut cæcus tenebra præsens est lumini, sicut cæcus soli: sed lumen non potest esse præsens soli: sed lumen non potest esse præsens tenebris, sicut nec sol cæco. Et sic verum tenebris, sicut nec sol cæco. Et sic verum

892 892

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est quod dicit Augustinus, quod sicut est quod dicit Augustinus, quod sicut scilicet in conjunctione est maxima de- scilicet in conjunctione est maxima de- lectatio, sic in separatione maxima tri- lectatio, sic in separatione maxima tri- stitia. Si autem intelligantur opposite per stitia. Si autem intelligantur opposite per affirmationem et negationem: tunc di- affirmationem et negationem: tunc di- cunt, quod non est verum. Et dant in- cunt, quod non est verum. Et dant in- stantiam: quia si aliquis delectatur in uno stantiam: quia si aliquis delectatur in uno tamquam in convenienti secundum natu- tamquam in convenienti secundum natu- ram, in contrario illius contrariam pati- ram, in contrario illius contrariam pati- tur tristitiam, sicut delectationi quæ est tur tristitiam, sicut delectationi quæ est in potu, contrariatur tristitia quæ est in in potu, contrariatur tristitia quæ est in siti. Sed delectationi quæ est in theore- siti. Sed delectationi quæ est in theore- matibus, nihil est contrarium, sicut quod matibus, nihil est contrarium, sicut quod aliquis contemplatione considerat, quod aliquis contemplatione considerat, quod diameter est asimeter costæ, non habet, diameter est asimeter costæ, non habet, contrarium, sed habet oppositum, scili- contrarium, sed habet oppositum, scili- cet non considerare. Et ideo non sequi- cet non considerare. Et ideo non sequi- tur, si maxima delectatio est in uno, tur, si maxima delectatio est in uno, quod ut dicit Philosophus in X Ethico- quod ut dicit Philosophus in X Ethico- rum, secundum proprium et connatu- rum, secundum proprium et connatu- ralem habitum est operatio perfecta, in ralem habitum est operatio perfecta, in qua, ut dicit Michael Ephesius, tota na- qua, ut dicit Michael Ephesius, tota na- tura refloret et diffunditur, quod maxima tura refloret et diffunditur, quod maxima tristitia sit in opposito negative, hoc est, tristitia sit in opposito negative, hoc est, in talis theorematis non consideratione: in talis theorematis non consideratione: quia forte non considerans, rusticus est quia forte non considerans, rusticus est et indispositus: et ideo insusceptibilis ta- et indispositus: et ideo insusceptibilis ta- lis considerationis: et ideo non conside- lis considerationis: et ideo non conside- rans nihil tristatur. rans nihil tristatur.

Alii quidam antiquorum probabilius Alii quidam antiquorum probabilius responderunt, dicentes quod licet in con- responderunt, dicentes quod licet in con- templatione sit maxima delectatio, tamen templatione sit maxima delectatio, tamen in carentia talis visionis in parvulis non in carentia talis visionis in parvulis non est maxima tristitia. Et hoc ideo, quia est maxima tristitia. Et hoc ideo, quia conscientia mitigat eis tristitiam in hoc, conscientia mitigat eis tristitiam in hoc, quod dicit eis, quod non ex culpa propria, quod dicit eis, quod non ex culpa propria, sed ex corruptione naturæ propter cul- sed ex corruptione naturæ propter cul- pam alienam in talem pœnam inciderunt pam alienam in talem pœnam inciderunt potius quam meruerunt. Isti etiam di- potius quam meruerunt. Isti etiam di- cunt, quod ex misericordia Dei mitiga- cunt, quod ex misericordia Dei mitiga- tam habent poenam carentiæ visionis Dei. tam habent poenam carentiæ visionis Dei. Et dant simile de sole: multi enim non Et dant simile de sole: multi enim non vident solem in rota, qui tamen lumine vident solem in rota, qui tamen lumine solis vident alia, et illi non in toto pri- solis vident alia, et illi non in toto pri- vantur visione solis. Ita dicunt esse in vantur visione solis. Ita dicunt esse in parvulis non baptizatis, quod licet Dei parvulis non baptizatis, quod licet Dei faciem non videant præsenter, tamen faciem non videant præsenter, tamen

4 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 10. 4 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 10.

quia multa mala naturali ratione et in- quia multa mala naturali ratione et in- tellectu vident, quæ videre non possunt tellectu vident, quæ videre non possunt nisi in lumine primæ veritatis, non om- nisi in lumine primæ veritatis, non om- nino privantur visione luminis æterni. nino privantur visione luminis æterni. Et hoc pium est credere, sed probari non Et hoc pium est credere, sed probari non potest. potest.

AD ID quod de pœna æterna quæritur, AD ID quod de pœna æterna quæritur, dicendum quod justitia taxat pœnam dicendum quod justitia taxat pœnam contra culpam in genere, ut peccato ma- contra culpam in genere, ut peccato ma- gno magná pœna debeatur, et minori gno magná pœna debeatur, et minori minor: et hæc est justitia quæ est secun- minor: et hæc est justitia quæ est secun- dum exigentiam meritorum. Sed, sicut dum exigentiam meritorum. Sed, sicut dictum est, primus gradus justitiæ, de- dictum est, primus gradus justitiæ, de- centia est bonitatis divinæ, de qua dicit centia est bonitatis divinæ, de qua dicit Anselmus in Prosologio: « Si parcis Anselmus in Prosologio: « Si parcis peccatoribus, justum est: quamvis enim peccatoribus, justum est: quamvis enim hoc non debeatur eis, tamen tuam con- hoc non debeatur eis, tamen tuam con- decet bonitatem 1. » Et hac justitia sem- decet bonitatem 1. » Et hac justitia sem- per punit citra condignum. Quamvis per punit citra condignum. Quamvis enim de potentia absoluta et de justitia enim de potentia absoluta et de justitia sive rectitudine potentiæ absolutæ, pos- sive rectitudine potentiæ absolutæ, pos- sit punire ultra condignum, et de justitia sit punire ultra condignum, et de justitia quæ est secundum exigentiam merito- quæ est secundum exigentiam merito- rum, punire possit ad condignum: ta- rum, punire possit ad condignum: ta- men de decentia suæ bonitatis et de. men de decentia suæ bonitatis et de. superabundantia pietatis est citra condi- superabundantia pietatis est citra condi- gnum púnire, ne pœnis saturari videatur. gnum púnire, ne pœnis saturari videatur. Sapientiæ, 1, 13. Nec lætatur in perdi- Sapientiæ, 1, 13. Nec lætatur in perdi- tione vivorum. tione vivorum.

PER HOC etiam patet solutio ad sequens PER HOC etiam patet solutio ad sequens quod objicitur de Matthæo. quod objicitur de Matthæo.

EADEM Solutio est ad id quod objicitur EADEM Solutio est ad id quod objicitur de verbo Isaiæ, xxvii, 8. de verbo Isaiæ, xxvii, 8.

AD ALIUD de Apocalypsi dicendum, AD ALIUD de Apocalypsi dicendum, quod non intelligitur duplicia recipere quod non intelligitur duplicia recipere tamquam duas pœnas, vel duplices poe- tamquam duas pœnas, vel duplices poe- nas pro uno peccato recipiat: sed dupli- nas pro uno peccato recipiat: sed dupli- cia dicuntur, quia recipit in corpore et cia dicuntur, quia recipit in corpore et in anima. Non enim consurget duplex in anima. Non enim consurget duplex tribulatio, ut dicitur, Nahum, 1, 9, vel tribulatio, ut dicitur, Nahum, 1, 9, vel ut Septuaginta transtulerunt, « Non pu- ut Septuaginta transtulerunt, « Non pu- nit Deus bis in idipsum: » hoc enim nit Deus bis in idipsum: » hoc enim esset severitatis. esset severitatis.

AD ALIUD dicendum, quod sancti ratio- AD ALIUD dicendum, quod sancti ratio- nes assignaverunt, quare temporale pec- nes assignaverunt, quare temporale pec- tatum punit pœna æterna, Augustinus tatum punit pœna æterna, Augustinus assignat hanc, quod justum est, quod assignat hanc, quod justum est, quod

A A

Ad Ad

Ad Ad

Ad 1 Ad 1

Ad 16 Ad 16

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

peccatum mortale puniatur pœna æterna peccatum mortale puniatur pœna æterna dupliciter, scilicet quia licet peccatum in dupliciter, scilicet quia licet peccatum in actu sit transitorium, tamen in effectu actu sit transitorium, tamen in effectu est æternum vellet enim qui mortaliter est æternum vellet enim qui mortaliter peccat et sic moritur, in peccato delecta- peccat et sic moritur, in peccato delecta- ri in æternum. Et hæc sunt verba Au- ri in æternum. Et hæc sunt verba Au- gustini « Non circumstantia fecit ut gustini « Non circumstantia fecit ut peccatum æternaliter puniatur, sed cir- peccatum æternaliter puniatur, sed cir- cumstantia illius in quem peccatur: qui cumstantia illius in quem peccatur: qui cum sit æternus, et implentibus mandata cum sit æternus, et implentibus mandata æterna bona promittat, transgressoribus æterna bona promittat, transgressoribus vero comminetur poenas æternas, eo ipso vero comminetur poenas æternas, eo ipso dignum et bonum et justum est, ut qui dignum et bonum et justum est, ut qui in suo æterno æternum judicem offende- in suo æterno æternum judicem offende- runt, in ejus æterno æternaliter crucien- runt, in ejus æterno æternaliter crucien- tur. » Et hoc etiam dicit Gregorius sic: tur. » Et hoc etiam dicit Gregorius sic: « Qui in peccato moritur, in infinitum « Qui in peccato moritur, in infinitum peccasset si in infinitum vixisset 2. » Et peccasset si in infinitum vixisset 2. » Et hoc etiam patet per hoc, quod ante hoc etiam patet per hoc, quod ante mortem voluntatem a peccato non re- mortem voluntatem a peccato non re- traxit. Alia etiam ratio est quam ponit traxit. Alia etiam ratio est quam ponit Augustinus in libro de Civitate Dei, sic Augustinus in libro de Civitate Dei, sic dicens : « Dignus est malo æterno, dicens : « Dignus est malo æterno, qui in se perimit bonum quod posset qui in se perimit bonum quod posset esse æternum. » Et ad hoc quidam esse æternum. » Et ad hoc quidam ponunt rationem, quod qui furatur ponunt rationem, quod qui furatur cappam vel aliam rem temporalem, me- cappam vel aliam rem temporalem, me- retur poenam temporalem: ergo qui per- retur poenam temporalem: ergo qui per- imit bonum æternum, non satis punitur imit bonum æternum, non satis punitur pæna temporali: bonum enim æternum pæna temporali: bonum enim æternum in infinitum melius est quam bonum in infinitum melius est quam bonum temporale sed juste punitur pœna æter- temporale sed juste punitur pœna æter- na anima enim non moritur: et ideo na anima enim non moritur: et ideo bonum animæ potest durare in æternum, bonum animæ potest durare in æternum, quod peccando perimit peccator. Hujus quod peccando perimit peccator. Hujus etiam ratio assignata est a Sanctis: quia etiam ratio assignata est a Sanctis: quia multum peccat qui peccat in hominem, multum peccat qui peccat in hominem, plus qui peccat in principem, et plectitur plus qui peccat in principem, et plectitur acriori pœna, ut dicit Aristoteles in V acriori pœna, ut dicit Aristoteles in V Ethicorum. et adhuc plus qui peccat in Ethicorum. et adhuc plus qui peccat in regem, et in infinitum plus qui peccat in regem, et in infinitum plus qui peccat in Deum. Et ideo licet peccatum actu sit Deum. Et ideo licet peccatum actu sit finitum, intensione tamen aversionis a finitum, intensione tamen aversionis a bono infinito efficitur infinitum secun- bono infinito efficitur infinitum secun- dum reatum et ideo plecti debet pœna dum reatum et ideo plecti debet pœna infinita, quæ cum infinita esse non possit infinita, quæ cum infinita esse non possit

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XXI de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XXI de Civitate Dei, cap. 11. cap. 11.

893 893

intentione acerbitatis, relinquitur, quod intentione acerbitatis, relinquitur, quod infinita sit duratione æternitatis. infinita sit duratione æternitatis.

Et quamvis istæ sint rationes Sancto- Et quamvis istæ sint rationes Sancto- rum et bonæ, tamen probabilius posset rum et bonæ, tamen probabilius posset dici, quod ex peccato non est, quod pœ- dici, quod ex peccato non est, quod pœ- na sit æterna : nec Deus peccantibus na sit æterna : nec Deus peccantibus comminatur poenas æternas, sed in pec- comminatur poenas æternas, sed in pec- cato mortali decedentibus bene mors se- cato mortali decedentibus bene mors se- quens facit pœnam æternam, ut dicit quens facit pœnam æternam, ut dicit Damascenus. Post mortem enim efficitur Damascenus. Post mortem enim efficitur insusceptibilis gratiæ: et ideo peccatum insusceptibilis gratiæ: et ideo peccatum irremissibile: propter quod semper ma- irremissibile: propter quod semper ma- net poena quæ peccatum consequitur, net poena quæ peccatum consequitur, sicut ignis insequitur propriam mate- sicut ignis insequitur propriam mate- riam. Hæc est etiam causa, quod pecca- riam. Hæc est etiam causa, quod pecca- tum veniale in eo qui decedit in mortali, tum veniale in eo qui decedit in mortali, punitur in æternum: quia licet in se ve- punitur in æternum: quia licet in se ve- niale sit remissibile, tamen ex adjun- niale sit remissibile, tamen ex adjun- ctione ad mortale efficitur irremissibile. ctione ad mortale efficitur irremissibile.

AD ID quod objicitur de poena beati AD ID quod objicitur de poena beati Job, dicendum quod duplex est poena, Job, dicendum quod duplex est poena, scilicet eruditiva, et vindicativa. Erudi- scilicet eruditiva, et vindicativa. Erudi- tiva est secundum justitiam generalem, tiva est secundum justitiam generalem, et non secundum particularem, quæ est et non secundum particularem, quæ est secundum exigentiam meritorum: et est secundum exigentiam meritorum: et est major et minor, secundum quod valet ad major et minor, secundum quod valet ad eruditionem prudenter gubernantis et eruditionem prudenter gubernantis et erudientis. Et talis poena fuit beati Job, erudientis. Et talis poena fuit beati Job, qua probata est virtus ejus et exercitata, qua probata est virtus ejus et exercitata, et exemplo ejus ad patientiam eruditi et exemplo ejus ad patientiam eruditi sunt multi. Jacobi, v, 10 et 11: Exem- sunt multi. Jacobi, v, 10 et 11: Exem- plum accipite, fratres, exitus mali, labo- plum accipite, fratres, exitus mali, labo- ris et patientiæ, Prophetas, qui locuti ris et patientiæ, Prophetas, qui locuti sunt in nomine Domini. Ecce beatifica- sunt in nomine Domini. Ecce beatifica- mus eos qui sustinuerunt. Sufferentiam mus eos qui sustinuerunt. Sufferentiam Job audistis, et finem Domini vidistis. Job audistis, et finem Domini vidistis. Unde licet poenam suam graviorem dicat Unde licet poenam suam graviorem dicat esse quam meruit, non tamen dicit eam esse quam meruit, non tamen dicit eam esse injustam publica enim justitia ju- esse injustam publica enim justitia ju- stum est derelinquere unum, et ubjicere stum est derelinquere unum, et ubjicere pœnis etiam innocentem, ut alii videntes pœnis etiam innocentem, ut alii videntes magis timeant et erudiantur, secundum magis timeant et erudiantur, secundum quod in præhabitis in quæstione de pro- quod in præhabitis in quæstione de pro- videntia determinatum est. Hoc etiam videntia determinatum est. Hoc etiam procedit de fonte pietatis boni communis procedit de fonte pietatis boni communis in multos, sicut dicimus, quod pater vọ- in multos, sicut dicimus, quod pater vọ-

2 S. GREGORIUS, Lib. XXXIV Moralium, cap. 2 S. GREGORIUS, Lib. XXXIV Moralium, cap. 16, et Lib. IV Dialogorum, cap. 44. 16, et Lib. IV Dialogorum, cap. 44.

Ad 17. Ad 17.

Ad 18. Ad 18.

894 894

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

luit et prænuntiavit Christum pati ex luit et prænuntiavit Christum pati ex pietate quam habuit in omnes redimen- pietate quam habuit in omnes redimen- dos. Et sic in punitione beati Job fuit ju- dos. Et sic in punitione beati Job fuit ju- stitia et misericordia. stitia et misericordia.

AD ID quod ulterius quæritur, qua ju- AD ID quod ulterius quæritur, qua ju- stitia unus punitur pro alio ? solvendum stitia unus punitur pro alio ? solvendum est per Augustinum in Glossa Josue, vii, est per Augustinum in Glossa Josue, vii, 1, super illud Filii Israel prævaricati 1, super illud Filii Israel prævaricati sunt, ubi sic dicit: «Non est credendum sunt, ubi sic dicit: «Non est credendum in pœnis æternis quæ post mortem irro- in pœnis æternis quæ post mortem irro- gantur, alium damnari posse pro alio, gantur, alium damnari posse pro alio, sed in his tantum rebus unum puniri pro sed in his tantum rebus unum puniri pro alio, et hanc poenam irrogari quæ finem alio, et hanc poenam irrogari quæ finem sunt habituræ. » Et in eadem Glossa sunt habituræ. » Et in eadem Glossa paulo post « Judicantibus hominibus paulo post « Judicantibus hominibus præceptum est, ut nequaquam unum pro præceptum est, ut nequaquam unum pro alio puniant Dei autem judicia non sunt alio puniant Dei autem judicia non sunt hujusmodi quia alto et invisibili suo. hujusmodi quia alto et invisibili suo. consilio novit, quatenus extendat etiam consilio novit, quatenus extendat etiam homini poenam salubremque terrorem, homini poenam salubremque terrorem, ut non solum se quisque curet in populo, ut non solum se quisque curet in populo, sed invicem sibi adhibeant diligentiam, sed invicem sibi adhibeant diligentiam, et tamquam unius corporis membra, et et tamquam unius corporis membra, et unius hominnis pro se invicem solliciti unius hominnis pro se invicem solliciti sint. » Dictum Augustini redit ad hoc, sint. » Dictum Augustini redit ad hoc, quod est poena vindicativa, ut dictum est, quod est poena vindicativa, ut dictum est, et hæc est secundum exigentiam merito- et hæc est secundum exigentiam merito- rum. Et est pœna eruditiva quæ infligi- rum. Et est pœna eruditiva quæ infligi- tur secundum prudentiam erudientis ali- tur secundum prudentiam erudientis ali- quando eidem, aliquando uni pro alio, quando eidem, aliquando uni pro alio, secundum quod magis valet eruditioni. secundum quod magis valet eruditioni. Et secundum hoc fuit in peccato Achan, Et secundum hoc fuit in peccato Achan, pro quo punitus est populus et éruditus, pro quo punitus est populus et éruditus, ut sciret quantum peccatum esset, si hoc ut sciret quantum peccatum esset, si hoc in communi deductum fuisset, et ut sci- in communi deductum fuisset, et ut sci- ret, quod ex ipsa unitate congregationis ret, quod ex ipsa unitate congregationis et exercitus sollicite cavere debuerant et et exercitus sollicite cavere debuerant et custodire, ne aliquod illicitum continge- custodire, ne aliquod illicitum continge- re posset. Similiter in peccato Cham pro re posset. Similiter in peccato Cham pro quo punitus est Chanaan, eruditi sunt quo punitus est Chanaan, eruditi sunt quanta reverentia debeatur parentibus. quanta reverentia debeatur parentibus.

De peccato autem Aaron dicit Augu- De peccato autem Aaron dicit Augu- stinus, quod Aaron punitus est pœna stinus, quod Aaron punitus est pœna quæ transivit ad posteros, in hoc quod quæ transivit ad posteros, in hoc quod in cineribus vitulæ rufæ, Numer. xxi, 1 in cineribus vitulæ rufæ, Numer. xxi, 1 et seq., solus sacerdos immundus fit, et et seq., solus sacerdos immundus fit, et omnes alii sanctificantur. Hoc enim dicit omnes alii sanctificantur. Hoc enim dicit Augustinus inflictum esse propter pec- Augustinus inflictum esse propter pec- catum vituli. Sed verum est, quod non catum vituli. Sed verum est, quod non

fuit punitus poena publica. Et ex hoc fuit punitus poena publica. Et ex hoc erudimur, quod Prælatus non debet pu- erudimur, quod Prælatus non debet pu- blica poena puniri, ne contemptibilis sub- blica poena puniri, ne contemptibilis sub- ditis efficiatur, ne, sicut dicit Augustinus ditis efficiatur, ne, sicut dicit Augustinus in Regula, apud eos quos oportet esse in Regula, apud eos quos oportet esse subjectos, dum nimium servatur humi- subjectos, dum nimium servatur humi- litas, regendi frangatur auctoritas. litas, regendi frangatur auctoritas.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

De conformitate voluntatis nostræ ad De conformitate voluntatis nostræ ad voluntatem Dei. voluntatem Dei.

DEINDE ratione ejus quod dicit Magi- DEINDE ratione ejus quod dicit Magi- ster in libro primo Sententiarum, di- ster in libro primo Sententiarum, di- stinct. XLVIII, cap. Sciendum quoque stinct. XLVIII, cap. Sciendum quoque est, quod aliquando mala est voluntas est, quod aliquando mala est voluntas hominis idem volentis quod Deus vult hominis idem volentis quod Deus vult fieri, et aliquando bona est voluntas fieri, et aliquando bona est voluntas hominis aliud volentis quam Deus. hominis aliud volentis quam Deus.

Quæritur de conformitate voluntatis Quæritur de conformitate voluntatis nostræ ad voluntatem divinam. Et quia nostræ ad voluntatem divinam. Et quia non est hic magna vis sive magna diffi- non est hic magna vis sive magna diffi- cultas, sub uno membro quæstionis po- cultas, sub uno membro quæstionis po- nemus totum quod de hoc quæri con- nemus totum quod de hoc quæri con- suevit. suevit.

1. Primo ergo videtur, quod non pos- 1. Primo ergo videtur, quod non pos- sit esse conformitas. Infinite enim di- sit esse conformitas. Infinite enim di- stantium non potest esse assimilatio : stantium non potest esse assimilatio : omnis conformitas per assimilationem omnis conformitas per assimilationem est ergo infinite distantium non est con- est ergo infinite distantium non est con- formitas. Dei voluntas et hominis infi- formitas. Dei voluntas et hominis infi- nite distant. Ergo voluntatis hominis ad nite distant. Ergo voluntatis hominis ad voluntatem Dei nulla potest esse confor- voluntatem Dei nulla potest esse confor- mitas. MAJOR patet de se. MINOR probatur, mitas. MAJOR patet de se. MINOR probatur, Isa. Lv, 9: Sicut exaltantur cœli a terra, Isa. Lv, 9: Sicut exaltantur cœli a terra, sic exaltatæ sunt viæ meæ a viis vestris, sic exaltatæ sunt viæ meæ a viis vestris, et cogitationes meæ a cogitationibus ve- et cogitationes meæ a cogitationibus ve- stris. stris.