Ad solutio- Ad solutio- nem 3. nem 3.

870 870

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

enim sunt animales, nec naturales, et enim sunt animales, nec naturales, et propria ex specie, quia non sunt huma- propria ex specie, quia non sunt huma- næsed esse ægritudinales, ex ægra et næsed esse ægritudinales, ex ægra et corrupta natura procedentes, sicut com- corrupta natura procedentes, sicut com- estio carbonum delectabilis est ei qui estio carbonum delectabilis est ei qui ex combusta cholera corruptum habet ex combusta cholera corruptum habet appetitum. appetitum.

AD ID quod in contrarium objicitur, di- AD ID quod in contrarium objicitur, di- cendum quod illæ objectiones non pro- cendum quod illæ objectiones non pro- bant, nisi quod præceptum exsecutorium bant, nisi quod præceptum exsecutorium non potest fieri in eis quæ per se mala non potest fieri in eis quæ per se mala sunt potest tamen fieri præceptum pro- sunt potest tamen fieri præceptum pro- bationis et instructionis, ut habitum est: bationis et instructionis, ut habitum est: in illo enim voluntas præcipientis non in illo enim voluntas præcipientis non refertur ad actum, sed ad aliquid circa refertur ad actum, sed ad aliquid circa actum, quod honestum et bonum est et actum, quod honestum et bonum est et utile ei cui præcipitur. utile ei cui præcipitur.

AD SOLUTIONEM quam adhuc alii indu- AD SOLUTIONEM quam adhuc alii indu- cunt, dicendum quod satis probabilis est. cunt, dicendum quod satis probabilis est. Perversitas enim humani generis, ut di- Perversitas enim humani generis, ut di- cit Augustinus in libro LXXXIII Quæ- cit Augustinus in libro LXXXIII Quæ- stionum, est uti fruendis, et frui utendis '. stionum, est uti fruendis, et frui utendis '. Unde omne illud quod destruit ordinem Unde omne illud quod destruit ordinem ad Deum ut ad ultimum finem, est contra ad Deum ut ad ultimum finem, est contra naturam secundo modo dictam. Destruit naturam secundo modo dictam. Destruit enim ordinem obedientialem creaturæ ad enim ordinem obedientialem creaturæ ad creatorem, contra quem tam non potest creatorem, contra quem tam non potest facere Deus quam contra seipsum, ut di- facere Deus quam contra seipsum, ut di- cit Augustinus. Mochia autem et furtum cit Augustinus. Mochia autem et furtum et hujusmodi ipso nomine destruunt ta- et hujusmodi ipso nomine destruunt ta- lem ordinem. In ipsa enim sua ratione lem ordinem. In ipsa enim sua ratione dicunt, quod sunt conjuncta malo fini, dicunt, quod sunt conjuncta malo fini, et sic non ordinabilia ad finem optimum. et sic non ordinabilia ad finem optimum. Sed si qua essent contra ordinem proxi- Sed si qua essent contra ordinem proxi- mi ad proximum quibus non excludere- mi ad proximum quibus non excludere- tur ordo ad Deum, in illis verum esset tur ordo ad Deum, in illis verum esset quod dicunt. Unde vasa Ægyptiorum quod dicunt. Unde vasa Ægyptiorum asportare ex furto et avaritia numquam asportare ex furto et avaritia numquam Deus præcepit et si factum est, permisit Deus præcepit et si factum est, permisit eis qui laboraverunt, quorum merces la- eis qui laboraverunt, quorum merces la- borum detenta injuste fuerat : et qui borum detenta injuste fuerat : et qui angariis et præangariis diu gravati fue- angariis et præangariis diu gravati fue- rant, illos ex rebus eorum qui labores rant, illos ex rebus eorum qui labores eorum abstulerant, remunerari concessit, eorum abstulerant, remunerari concessit, etiam invitis illis quorum erant quæ as- etiam invitis illis quorum erant quæ as- portabantur. Et hoc, ut dicit Hierony- portabantur. Et hoc, ut dicit Hierony-

4. S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII, Quæstionum, 4. S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII, Quæstionum,

mus, mus,

fecit ut universalis rerum Domi- fecit ut universalis rerum Domi- nus, dispensans unicuique quod sibi nus, dispensans unicuique quod sibi debetur. debetur.

AD HOC quod contra hoc inducitur, di- AD HOC quod contra hoc inducitur, di- cendum quod hoc procedit de præcepto cendum quod hoc procedit de præcepto exsecutorio, et non de præcepto proba- exsecutorio, et non de præcepto proba- tionis vel instructionis, ut dictum est. tionis vel instructionis, ut dictum est.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De signo prohibitionis, Utrum actus De signo prohibitionis, Utrum actus prohibitus sit volitus ? prohibitus sit volitus ?

Secundo, Quæritur de secundo signo Secundo, Quæritur de secundo signo quod est prohibitio. Et quæritur, Quid sit quod est prohibitio. Et quæritur, Quid sit volitum in illo ? volitum in illo ?

Et videtur secundum sententiam pro- Et videtur secundum sententiam pro- hibitiouis, quod actus quem prohibet, hibitiouis, quod actus quem prohibet, non sit volitus. non sit volitus.

1. Illud enim non est volitum, quod 1. Illud enim non est volitum, quod imperatur: sed actus imperatur non imperatur: sed actus imperatur non fieri ergo videtur, quod actus non sit fieri ergo videtur, quod actus non sit volitus. Et hoc patet cum dicitur: Non volitus. Et hoc patet cum dicitur: Non machaberis, non furtum facies, non oc- machaberis, non furtum facies, non oc- cides, et sic de aliis. Actus ergo ille qui cides, et sic de aliis. Actus ergo ille qui prohibetur, videtur esse non volitus. prohibetur, videtur esse non volitus.

IN CONTRARIUM hujus est quod dici- Sed con IN CONTRARIUM hujus est quod dici- Sed con

tur, tur,

1. Matth, vi, 4, de leproso mundato, 1. Matth, vi, 4, de leproso mundato, cui dixit Dominus: Vide nemini dixeris, cui dixit Dominus: Vide nemini dixeris,

ubi dicit Glossa: « Taceri jussit, nec ubi dicit Glossa: « Taceri jussit, nec tamen taceri potuit: non quod aliquid tamen taceri potuit: non quod aliquid voluit et non potuit, sed dat exemplum voluit et non potuit, sed dat exemplum ut sui in magnis quæ faciunt, latere ve- ut sui in magnis quæ faciunt, latere ve- lint, sed ut prosint aliis, prodantur invi- lint, sed ut prosint aliis, prodantur invi- ti. «< Ergo videtur, quod prohibet quod ti. «< Ergo videtur, quod prohibet quod non vult dimitti, sed vult fieri. non vult dimitti, sed vult fieri.

2. Adhuc, Marci, 1, 44, ubi eadem hi- 2. Adhuc, Marci, 1, 44, ubi eadem hi- storia ponitur, sic dicitur: Vide nemini storia ponitur, sic dicitur: Vide nemini dixeris: sed vade, ostende te principi dixeris: sed vade, ostende te principi

Q. 30. Q. 30.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

sacerdotum, et offer pro emundatione tua sacerdotum, et offer pro emundatione tua quæ præcepit Moyses, in testimonium il- quæ præcepit Moyses, in testimonium il- lis. Et sequitur, y. 45: At ille egressus lis. Et sequitur, y. 45: At ille egressus coepit prædicare et diffamare sermonem, coepit prædicare et diffamare sermonem, ita ut jam non posset manifeste introire ita ut jam non posset manifeste introire in civitatem. Aut ergo leprosus obedivit in civitatem. Aut ergo leprosus obedivit prohibitioni Domini, aut non. Et vide- prohibitioni Domini, aut non. Et vide- tur, quod non quia non fecit quod præ- tur, quod non quia non fecit quod præ- ceptum fuit. Si autem non obedivit, ceptum fuit. Si autem non obedivit, transgressor fuit, et mortaliter peccavit : transgressor fuit, et mortaliter peccavit : et hoc difficile est dicere: quia sic pejus et hoc difficile est dicere: quia sic pejus præcipitatus esset in mente, quam cura- præcipitatus esset in mente, quam cura- tus esset in corpore, quod inconveniens tus esset in corpore, quod inconveniens est dicere. est dicere.

3. Adhuc, Glossa dicit, quod « tacere 3. Adhuc, Glossa dicit, quod « tacere non potuit: » et si non potuit, tunc non potuit: » et si non potuit, tunc ei imputandum non fuit: et sic non pec- ei imputandum non fuit: et sic non pec-

cavit. cavit.

4. Adhuc, Tobiæ, x11, 6 et 7, dixit An- 4. Adhuc, Tobiæ, x11, 6 et 7, dixit An- gelus Raphael Benedicite Deum cæli, gelus Raphael Benedicite Deum cæli, et coram omnibus viventibus confitemini et coram omnibus viventibus confitemini illi, quia fecit vobiscum misericordiam illi, quia fecit vobiscum misericordiam suam. Etenim sacramentum regis abs- suam. Etenim sacramentum regis abs- condere bonum est: opera autem Dei condere bonum est: opera autem Dei revelare et confiteri honorificum est. revelare et confiteri honorificum est. Ergo videtur, quod ille qui opus Dei in Ergo videtur, quod ille qui opus Dei in se sensit per lepræ mundationem, tene- se sensit per lepræ mundationem, tene- batur revelare et publice confiteri : et batur revelare et publice confiteri : et Dominus hoc prohibuit ergo videtur, Dominus hoc prohibuit ergo videtur, quod ipse perplexus fuit ex verbis Domi- quod ipse perplexus fuit ex verbis Domi- ni et ex verbis Angeli. ni et ex verbis Angeli.

: :

5. Adhuc, Si dicatur sicut Magister in 5. Adhuc, Si dicatur sicut Magister in libro primo Sententiarum, distinctio- libro primo Sententiarum, distinctio- ne XLV, quod « prohibuit quod tamen ne XLV, quod « prohibuit quod tamen fieri noluit, » videtur inevitabiliter se- fieri noluit, » videtur inevitabiliter se- qui, quod duplex fuit, et quod signum qui, quod duplex fuit, et quod signum falsum fuit non demonstrando id quod falsum fuit non demonstrando id quod Deus voluit, Deus voluit,

6. Adhuc, Matthæi, 1x, 31, super illud: 6. Adhuc, Matthæi, 1x, 31, super illud: Illi autem exeuntes diffamaverunt eum Illi autem exeuntes diffamaverunt eum in tota terra illa, Glossa dicit : « Non in tota terra illa, Glossa dicit : « Non possunt tacere cæci memores prioris possunt tacere cæci memores prioris gratiæ. » Si non possunt tacere, et Deus gratiæ. » Si non possunt tacere, et Deus non præcipit impossibile: tunc videtur, non præcipit impossibile: tunc videtur, quod non fuit voluntas Dei, quod tace- quod non fuit voluntas Dei, quod tace- rent et sic non tacendo perfecerunt rent et sic non tacendo perfecerunt voluntatem Dei. Qui autem perficit vo- voluntatem Dei. Qui autem perficit vo- luntatem Dei, transgressor non est. luntatem Dei, transgressor non est. Transgressor ergo non fuit in tacendo. Transgressor ergo non fuit in tacendo.

871 871

7. Simile quid potest objici de cæco, 7. Simile quid potest objici de cæco, Marci, x, 46 et seq., et Lucæ, XVIII, 35 et Marci, x, 46 et seq., et Lucæ, XVIII, 35 et seq., cui præceptum fuit ut taceret, et ipse seq., cui præceptum fuit ut taceret, et ipse magis clamabat. magis clamabat.

8. Adhuc, Quod ad laudem Dei est, 8. Adhuc, Quod ad laudem Dei est, recta voluntas vult fieri. Prædicatio mi- recta voluntas vult fieri. Prædicatio mi- raculi ad laudem est : ergo Deus hanc, raculi ad laudem est : ergo Deus hanc, cum rectissimæ sit voluntatis, vult fieri : cum rectissimæ sit voluntatis, vult fieri : non ergo vult hoc taceri. Unde, Lucæ, non ergo vult hoc taceri. Unde, Lucæ, XVII, 42 et 43, sic dicit cæco: Respice, XVII, 42 et 43, sic dicit cæco: Respice, fides tua te salvum fecit. Et confestim fides tua te salvum fecit. Et confestim vidit, et sequebatur illum magnificans vidit, et sequebatur illum magnificans Deum. Et omnis plebs ut vidit, dedit Deum. Et omnis plebs ut vidit, dedit laudem Deo. laudem Deo.

SOLUTIO. Dicendum, quod prohibitio SOLUTIO. Dicendum, quod prohibitio signum voluntatis divinæ est, sed signi- signum voluntatis divinæ est, sed signi- ficat, quod voluntas Dei sit circa opposi - ficat, quod voluntas Dei sit circa opposi - tum ejus quod prohibet. Sicut enim de tum ejus quod prohibet. Sicut enim de præcepto dictum est, quod triplex est, præcepto dictum est, quod triplex est, scilicet exsecutorium, probatorium, et scilicet exsecutorium, probatorium, et instructorium, ita intelligendum est de instructorium, ita intelligendum est de prohibitione. Prohibitio enim exsecuto- prohibitione. Prohibitio enim exsecuto- ria est : Non occides, non mochaberis, ria est : Non occides, non mochaberis, non furtum facies, et sic de aliis : in non furtum facies, et sic de aliis : in quibus prohibetur quod per se malum' quibus prohibetur quod per se malum' est, et quo fit homo deterior, pro cujus est, et quo fit homo deterior, pro cujus transgressione æternaliter punitur homo. transgressione æternaliter punitur homo. Et circa hæc non est voluntas Dei, nec Et circa hæc non est voluntas Dei, nec potest esse nisi de non faciendo: quia potest esse nisi de non faciendo: quia illa non vult fieri, quamvis forte velit illa non vult fieri, quamvis forte velit oppositum. oppositum.

Prohibitio autem probatoria fit in his Prohibitio autem probatoria fit in his in quibus maxime probatur devotio obe- in quibus maxime probatur devotio obe- dientis. Probatur autem in parvis et in- dientis. Probatur autem in parvis et in- differentibus magis quam in magnis. In differentibus magis quam in magnis. In magnis enim prohibitis signum esset, magnis enim prohibitis signum esset, quod propter se vitaret illa quis, et non quod propter se vitaret illa quis, et non propter devotionem et auctoritatem pro- propter devotionem et auctoritatem pro- hibentis. Sed in parvis quæ non vitantur hibentis. Sed in parvis quæ non vitantur propter se quando vitantur, signum est, propter se quando vitantur, signum est, quod non vitantur, nisi propter auctori- quod non vitantur, nisi propter auctori- tatem et devotionem prohibentis. Et tale tatem et devotionem prohibentis. Et tale fuit præceptum primis parentibus de fuit præceptum primis parentibus de pomo. Ex quo enim in parvo non obe- pomo. Ex quo enim in parvo non obe- diverunt, evidenti signo probatum fuit, diverunt, evidenti signo probatum fuit, quod nec in magno obedivissent. quod nec in magno obedivissent.

Prohibitio instructoria fuit, quæ facta Prohibitio instructoria fuit, quæ facta fuit leproso, Matthæi, vш, 4, et Marci, 1, fuit leproso, Matthæi, vш, 4, et Marci, 1,

Solutio. Solutio.

872 872

: :

D. ALB. MAG. ORD). PRÆD. D. ALB. MAG. ORD). PRÆD.

44 et eis qui adduxerunt surdum ct 44 et eis qui adduxerunt surdum ct mutum, de quibus dicitur, Marci, vII, mutum, de quibus dicitur, Marci, vII, 36 et 37 Et præcepit illis ne cui dice- 36 et 37 Et præcepit illis ne cui dice- rent. Quanto autem eis præcipiebat, tanto rent. Quanto autem eis præcipiebat, tanto magis plus prædicabant et eo amplius magis plus prædicabant et eo amplius admirabantur, dicentes : Bene omnia admirabantur, dicentes : Bene omnia fecit et surdos fecit audire, et mutos fecit et surdos fecit audire, et mutos loqui. In illa enim prohibitione non loqui. In illa enim prohibitione non prohibetur actus ex intentione prohiben- prohibetur actus ex intentione prohiben- tis, nisi ut ex prohibitione accipiatur oc- tis, nisi ut ex prohibitione accipiatur oc- casio instructionis, scilicet ut exemplo casio instructionis, scilicet ut exemplo prohibentis sui instruantur, ut non quæ- prohibentis sui instruantur, ut non quæ- rant gloriam in magnis, sicut dicunt rant gloriam in magnis, sicut dicunt Glossæ præinductæ super Matthæum, Glossæ præinductæ super Matthæum, VIII, 4, et Marcum, 1, 44. Et ideo dicit VIII, 4, et Marcum, 1, 44. Et ideo dicit Magister in libro primo Sententiarum, Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV, quod in talibus prohi- distinctione XLV, quod in talibus prohi- bitionibus prohibuit quod non voluit : bitionibus prohibuit quod non voluit : voluit tamen aliquid circa hoc, occasio- voluit tamen aliquid circa hoc, occasio- natum scilicet ex illo, hoc est, jactantiæ natum scilicet ex illo, hoc est, jactantiæ et gloriæ fugam. In exsecutoriis autem et gloriæ fugam. In exsecutoriis autem prohibitionibus semper vult actum quem prohibitionibus semper vult actum quem prohibet non fieri, et voluntatem obe- prohibet non fieri, et voluntatem obe- dientis esse circa oppositum prohibiti. Et dientis esse circa oppositum prohibiti. Et ideo egregie dixerunt antiqui Magistri, ideo egregie dixerunt antiqui Magistri, quod in omnibus prohibitionibus exsecu- quod in omnibus prohibitionibus exsecu- toriis voluntas in actu interiori manet toriis voluntas in actu interiori manet non negata vel prohibita, sed actus exte- non negata vel prohibita, sed actus exte- rior qui est circa rem prohibitam, nega- rior qui est circa rem prohibitam, nega- tur et prohibetur. Hoc enim dixerunt tur et prohibetur. Hoc enim dixerunt Præpositivus et Gulielmus Altisiodoren- Præpositivus et Gulielmus Altisiodoren- sis. Aliter enim in obedientia prohibitio- sis. Aliter enim in obedientia prohibitio- num non inveniretur meritum. Unde cum num non inveniretur meritum. Unde cum dicitur Non occides, sensus est, velis dicitur Non occides, sensus est, velis non occidere: Non furaberis, velis sive non occidere: Non furaberis, velis sive actualem voluntatem habeas non furandi. actualem voluntatem habeas non furandi. Sed in prohibitione instructoria non pro- Sed in prohibitione instructoria non pro- hibetur actus propter se, sed propter hibetur actus propter se, sed propter aliud ad quod intendit instruere per pro- aliud ad quod intendit instruere per pro- hibitionem. Et ideo ille cui fit prohibitio, hibitionem. Et ideo ille cui fit prohibitio, non tenetur ad actum vitandum, nisi non tenetur ad actum vitandum, nisi forte tamdiu, quamdiu non intelligit ex forte tamdiu, quamdiu non intelligit ex inspiratione occulta vel manifesta in- inspiratione occulta vel manifesta in- structionem fieri circa hoc, et non exse- structionem fieri circa hoc, et non exse- cutionem. cutionem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod in AD PRIMUM ergo dicendum, quod in exsecutoria prohibitione actus prohibe- exsecutoria prohibitione actus prohibe- tur, et non est volitus, præcipue actus tur, et non est volitus, præcipue actus exterior: volitus tamen est actus interior, exterior: volitus tamen est actus interior,

quia ille bonus est et meritorius : et ideo quia ille bonus est et meritorius : et ideo oppositum prohibitionis quantum ad oppositum prohibitionis quantum ad actum exteriorem ad quod intendit volun- actum exteriorem ad quod intendit volun- tas interior, secundum actum volitum est tas interior, secundum actum volitum est in prohibitione. in prohibitione.

AD ILLUD quod in contrarium objici- Ad obj AD ILLUD quod in contrarium objici- Ad obj tur, dicendum, quod prohibitio illa in- tur, dicendum, quod prohibitio illa in- structoria fuit. Et quod Glossa dicit, quod structoria fuit. Et quod Glossa dicit, quod « taceri jussit quod taceri non potuit, » « taceri jussit quod taceri non potuit, » non repugnat : sensus enim est, quod non repugnat : sensus enim est, quod taceri jussit ad vitandum inanem glo- taceri jussit ad vitandum inanem glo- riam, quam semper voluit in suis vitari. riam, quam semper voluit in suis vitari. Vel taceri non potuit utiliter: et ideo Vel taceri non potuit utiliter: et ideo debuit prædicari ad gloriam Dei. debuit prædicari ad gloriam Dei.

AD ALIUD dicendum, quod leprosus Ad obje AD ALIUD dicendum, quod leprosus Ad obje simpliciter obedivit ad intentionem pro- simpliciter obedivit ad intentionem pro- hibentis. In actu autem prohibitio non hibentis. In actu autem prohibitio non obedivit nec debuit: quia circa hoc vo- obedivit nec debuit: quia circa hoc vo- luntatem Dei scivit non esse, sed quod luntatem Dei scivit non esse, sed quod usus fuit prohibitione ad aliud ad quod usus fuit prohibitione ad aliud ad quod suos instruere voluit, sicut patet in ver- suos instruere voluit, sicut patet in ver- bis Angeli Tobiæ, Tob. x1, 6 et 7, et bis Angeli Tobiæ, Tob. x1, 6 et 7, et Eccli. XLIII, 33 et 34 Benedicentes Do- Eccli. XLIII, 33 et 34 Benedicentes Do- minum exaltate illum quantum potestis : minum exaltate illum quantum potestis : major enim est omni laude. Exaltantes major enim est omni laude. Exaltantes eum replemini virtute. eum replemini virtute.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Ad objec AD ALIUD dicendum, quod dictum Ad objec Glossæ intelligitur utiliter non potuit, Glossæ intelligitur utiliter non potuit, et ideo non tacendo non peccavit. Unde et ideo non tacendo non peccavit. Unde Bernardus : « Silentio peccat, qui ver- Bernardus : « Silentio peccat, qui ver- bum salutis quod prodesse multis pot- bum salutis quod prodesse multis pot- erit, indiscreto et damnabili ligat silen- erit, indiscreto et damnabili ligat silen- tio. » tio. »

AD ALIUD dicendum, quod perplexus Ad object AD ALIUD dicendum, quod perplexus Ad object non fuit scivit enim voluntatem Domini non fuit scivit enim voluntatem Domini non esse circa hoc quod prohibuit, nisi non esse circa hoc quod prohibuit, nisi occasionaliter, ut scilicet ex illo instrue- occasionaliter, ut scilicet ex illo instrue- ret et obedivit in hoc quod Deus inten- ret et obedivit in hoc quod Deus inten- dit et voluit. dit et voluit.

AD ALIUD dicendum, quod illud non Ad object AD ALIUD dicendum, quod illud non Ad object sequitur de præcepto instructorio. Non sequitur de præcepto instructorio. Non enim est duplicitas nisi circa idem sint enim est duplicitas nisi circa idem sint voluntas et signum opposita. Hoc autem voluntas et signum opposita. Hoc autem non est hic voluntas enim est circa non est hic voluntas enim est circa instructionem : signum autem prohibi- instructionem : signum autem prohibi- tionis circa actum exteriorem, qui non tionis circa actum exteriorem, qui non per se ut malum prohibetur, sed per oc- per se ut malum prohibetur, sed per oc- casionem, ut dictum est. casionem, ut dictum est.

Dicunt tamen quidam et bene, quod Dicunt tamen quidam et bene, quod

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

aliter est in orationibus indicativis, et aliter est in orationibus indicativis, et aliter in orationibus optativis, et aliter aliter in orationibus optativis, et aliter in orationibus imperativis. Oratio enim in orationibus imperativis. Oratio enim indicativa secundum veritatem dependet indicativa secundum veritatem dependet ex re quam significat. Dicit enim Aristo- ex re quam significat. Dicit enim Aristo- teles in Prædicamentis, quod in eo quod teles in Prædicamentis, quod in eo quod res est vel non est, oratio vera vel falsa res est vel non est, oratio vera vel falsa est et veritas rei est in oratione ut in si- est et veritas rei est in oratione ut in si- gno, in mente autem dicentis est sicut in gno, in mente autem dicentis est sicut in adæquatione rerum et intellectuum. Dicit adæquatione rerum et intellectuum. Dicit enim Aristoteles, quod « veritas est adæ- enim Aristoteles, quod « veritas est adæ- quatio rerum et intellectuum. » Et ideo quatio rerum et intellectuum. » Et ideo dicit in quinto primæ philosophiæ, quod dicit in quinto primæ philosophiæ, quod « veritas est in anima. » Unde cum, « veritas est in anima. » Unde cum, sicut dicunt Plato et Basilius, sermo in- sicut dicunt Plato et Basilius, sermo in- ventus sit ut nobis invicem affectus et ventus sit ut nobis invicem affectus et conceptus nostros pandamus: si conci- conceptus nostros pandamus: si conci- pio unum in corde, et aliud significo, pio unum in corde, et aliud significo, sermone duplex sum, et signum falsum sermone duplex sum, et signum falsum quod profero eo quod sermo et intelle- quod profero eo quod sermo et intelle- ctus non sunt circa idem. Similiter in ctus non sunt circa idem. Similiter in oratione optativa, ut cum dico, utinam oratione optativa, ut cum dico, utinam scriberes, significatur voluntatem esse scriberes, significatur voluntatem esse circa id quod operatur : sermo enim si- circa id quod operatur : sermo enim si- gnificat id quod operatur, et modus qui gnificat id quod operatur, et modus qui significatur in verbo, significat inclina- significatur in verbo, significat inclina- tionem et affectum animi esse circa idem. tionem et affectum animi esse circa idem. Dicit enim Priscianus, quod « modi ver- Dicit enim Priscianus, quod « modi ver- borum sunt inclinationes animi, varios borum sunt inclinationes animi, varios ejus affectus circa idem de quo sermo ejus affectus circa idem de quo sermo est, demonstrantes. » Et ideo si opto est, demonstrantes. » Et ideo si opto unum voce, et inclinatio animi per desi- unum voce, et inclinatio animi per desi- derium non est ad illud, duplex sum : derium non est ad illud, duplex sum : quia inclinatio animi ad idem in modo quia inclinatio animi ad idem in modo non est quo significat sermo. Sed in non est quo significat sermo. Sed in oratione imperativa non est sic. Impe- oratione imperativa non est sic. Impe- rium enim quod significatur in modo rium enim quod significatur in modo verbi imperandi, non est in re, sed in verbi imperandi, non est in re, sed in imperante et idcirco non oportet, quod imperante et idcirco non oportet, quod in imperativa oratione imperium semper in imperativa oratione imperium semper sit circa rem imperatam: sed potest esse sit circa rem imperatam: sed potest esse circa aliquid circumstans rem imperatam circa aliquid circumstans rem imperatam voluntas imperantis cum tamen impe- voluntas imperantis cum tamen impe- rium ad aliud referatur. Omnis enim rium ad aliud referatur. Omnis enim

873 873

habet affectum imperandi, qui designa- habet affectum imperandi, qui designa- tur per modum verbi imperativi. Tertio, tur per modum verbi imperativi. Tertio, affectum et inclinationem habet ad hoc affectum et inclinationem habet ad hoc quod intendit imperando ut fiat. Unde quod intendit imperando ut fiat. Unde patet, quod non oportet, quod affectus patet, quod non oportet, quod affectus voluntatis semper sit circa hoc quod im- voluntatis semper sit circa hoc quod im- peratur, sed ex causa probationis vel peratur, sed ex causa probationis vel instructionis potest esse circa aliud sine instructionis potest esse circa aliud sine duplicitate et sine signi falsitate. duplicitate et sine signi falsitate.

AD ALIUD jam patet solutio per prædi- Ad object. 6. AD ALIUD jam patet solutio per prædi- Ad object. 6. cta quia Glossa illa directe dicit, quod cta quia Glossa illa directe dicit, quod ad aliud refertur imperium, et ad aliud ad aliud refertur imperium, et ad aliud voluntas imperantis. voluntas imperantis.

QUOD objicitur de cæco, simile illi est Ad object. 7. QUOD objicitur de cæco, simile illi est Ad object. 7. et similiter solvendum. et similiter solvendum.

ULTIMUM quod objicitur, concedendum Ad object. 8. ULTIMUM quod objicitur, concedendum Ad object. 8. est: unde diximus, quod prohibitio actus est: unde diximus, quod prohibitio actus non ponitur nisi per occasionem, ut sci- non ponitur nisi per occasionem, ut sci- licet ex ipsa prohibitione locum habeat licet ex ipsa prohibitione locum habeat instructio. instructio.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De signo voluntatis quod est permissio. De signo voluntatis quod est permissio.

Tertio, Quæritur de signo quod est Tertio, Quæritur de signo quod est permissio. De hoc enim dicit Magister permissio. De hoc enim dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinctio- in libro primo Sententiarum, distinctio- ne XLV, cap. Permissio quoque, quod ne XLV, cap. Permissio quoque, quod « permissio et operatio voluntas Dei ap- « permissio et operatio voluntas Dei ap-

« «

: :

pellantur, qualiter accipit Augustinus pellantur, qualiter accipit Augustinus « in Enchiridion, dicens: Non fit aliquid « in Enchiridion, dicens: Non fit aliquid « nisi Omnipotens fieri velit vel sinen- « nisi Omnipotens fieri velit vel sinen- « do ut fiat, vel ipse faciendo. Nec du- « do ut fiat, vel ipse faciendo. Nec du- << bitandum est Deum facere bene, etiam << bitandum est Deum facere bene, etiam « sinendo fieri quæcumque fiunt male: « sinendo fieri quæcumque fiunt male: « non enim hæc nisi justo judicio sinit, « non enim hæc nisi justo judicio sinit, « et profecto bonum est omne quod ju- « et profecto bonum est omne quod ju-

imperans tribus movetur affectibus. imperans tribus movetur affectibus. Primo enim concipit oratione indicativa « stum est 1. » Primo enim concipit oratione indicativa « stum est 1. » quod imperare velit et quid. Secundo, quod imperare velit et quid. Secundo,

1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 95. 1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 95.

Gratia hujus quærit Magister, Utrum Gratia hujus quærit Magister, Utrum

874 874

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mala voluntate Dei fiant? in libro primo mala voluntate Dei fiant? in libro primo Sententiarum, distictione XLVI, cap. Sententiarum, distictione XLVI, cap. Ideoque cum constet. Ideoque cum constet.

Item, Quærit secundo propter idem Item, Quærit secundo propter idem verbum Augustini, distinctione XLVI, verbum Augustini, distinctione XLVI, cap. Qui autem, Utrum bonum sit mala cap. Qui autem, Utrum bonum sit mala fieri? fieri?

Adhuc, Tertio quærit in illo cap. Hinc Adhuc, Tertio quærit in illo cap. Hinc patet, Utrum expediat mala fieri? patet, Utrum expediat mala fieri?

Et hæc tria oportet determinare ante- Et hæc tria oportet determinare ante- quam determinetur de permissione : et quam determinetur de permissione : et tunc quarto erit de permissione quæren- tunc quarto erit de permissione quæren-

dum. dum.

ARTICULI TERTII ARTICULI TERTII

PARTICULA I. PARTICULA I.

Utrum mala fiant voluntate Dei ¹ ? Utrum mala fiant voluntate Dei ¹ ?

Ad primum objicit Magister in hunc Ad primum objicit Magister in hunc modum : modum :

1. Quod enim non velit Deus mala fieri, 1. Quod enim non velit Deus mala fieri, sic probat Augustinus in libro LXXXIII sic probat Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum « Nullo sapiente auctore Quæstionum « Nullo sapiente auctore fit homo deterior (2). » Dicit enim, quod fit homo deterior (2). » Dicit enim, quod hæc culpa tam magna est, quod in sa- hæc culpa tam magna est, quod in sa- pientem cadere non potest. Est autem pientem cadere non potest. Est autem Deus omni sapiente homine præstantior. Deus omni sapiente homine præstantior. Ergo nec in Deum cadit: ergo nec Deo Ergo nec in Deum cadit: ergo nec Deo auctore fit homo deterior: sed idem est auctore fit homo deterior: sed idem est fieri Deo auctore et Deo volente : ergo fieri Deo auctore et Deo volente : ergo Deo volente non fit aliquid quo homo Deo volente non fit aliquid quo homo fiat deterior: sed malis homo fit dete- fiat deterior: sed malis homo fit dete- rior: ergo Deo volente non fiunt mala. rior: ergo Deo volente non fiunt mala. Hoc argumentum facit Magister in libro Hoc argumentum facit Magister in libro I Sententiarum, distinctione XLVI, cap. I Sententiarum, distinctione XLVI, cap.

1 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLVI, Art. 4. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XLVI, Art. 4. Tom. XXVI hujusce novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 3. Q. 3.

3 Hæc omnia inveniuntur in cap. K, Si quis 3 Hæc omnia inveniuntur in cap. K, Si quis

Idem est enim dicere: et cap. eodem, Idem est enim dicere: et cap. eodem, Multo est enim præstantior ³. Multo est enim præstantior ³.

2. Adhuc, Cap. sequenti, Deinde idem 2. Adhuc, Cap. sequenti, Deinde idem Augustinus, objicit ad idem sic, quod Augustinus, objicit ad idem sic, quod in Deo non est causa mali: bonorum in Deo non est causa mali: bonorum enim Deus tantum causa est: sed habi- enim Deus tantum causa est: sed habi- tum est supra, quod voluntas Dei om- tum est supra, quod voluntas Dei om- nium eorum causa est quæ vult: ergo nium eorum causa est quæ vult: ergo cum non possit esse causa malorum, vo- cum non possit esse causa malorum, vo- luntate Dei non possunt fieri mala. luntate Dei non possunt fieri mala.

3. Adhuc, Cap. sequenti, Item aliter, 3. Adhuc, Cap. sequenti, Item aliter, sic probat idem, scilicet quod Deo volen- sic probat idem, scilicet quod Deo volen- te non fiunt mala. Deus non est causa te non fiunt mala. Deus non est causa tendendi ad non esse: tendere enim ad tendendi ad non esse: tendere enim ad non esse malum est: Deus autem auctor non esse malum est: Deus autem auctor mali non est tendit enim ad non esse mali non est tendit enim ad non esse qui operatur malum: non ergo Deo au- qui operatur malum: non ergo Deo au- ctore est, quod quis operatur malum: et ctore est, quod quis operatur malum: et idem est Deo auctore, quod Deo volente, idem est Deo auctore, quod Deo volente, ut præhabitum est: Deo ergo volente ut præhabitum est: Deo ergo volente non fit malum ab aliquo. non fit malum ab aliquo.

4. Adhuc, In eodem capite inducit Ma- 4. Adhuc, In eodem capite inducit Ma- gister Augustinum in libro LXXXIII gister Augustinum in libro LXXXIII Quæstionum sic dicentem: « Qui om- Quæstionum sic dicentem: « Qui om- «< nium quæ sunt auctor est, et ad cujus «< nium quæ sunt auctor est, et ad cujus « bonitatem id pertinet ut sit omne quod « bonitatem id pertinet ut sit omne quod « est, boni tantummodo causa est. Quo- « est, boni tantummodo causa est. Quo- « circa mali auctor non est, et ideo ipse « circa mali auctor non est, et ideo ipse « bonum summum est: a quo in nullo « bonum summum est: a quo in nullo deficere bonum est, et malum est defi- deficere bonum est, et malum est defi- « cere. Non est ergo causa deficiendi, id « cere. Non est ergo causa deficiendi, id « est, tendendi ad non esse, qui ut ita « est, tendendi ad non esse, qui ut ita « dicam, essendi causa est: quia omnium « dicam, essendi causa est: quia omnium « quæ sunt auctor est: quæ in quantum « quæ sunt auctor est: quæ in quantum « sunt, bona sunt *. » « sunt, bona sunt *. »

5. Adhuc, Ad idem potest objici per 5. Adhuc, Ad idem potest objici per rationem: quia quod melius est, Deo rationem: quia quod melius est, Deo attribuendum est: melior autem est vo- attribuendum est: melior autem est vo- luntas quæ ita est ad bonum, quod nullo luntas quæ ita est ad bonum, quod nullo modo est ad malum: ergo hoc voluntati modo est ad malum: ergo hoc voluntati Dei est attribuendum, scilicet quod non Dei est attribuendum, scilicet quod non velit mala fieri, sed bonum. velit mala fieri, sed bonum.

igitur diligenter. Cf. I Sententiarum Dist. XLVI, igitur diligenter. Cf. I Sententiarum Dist. XLVI, cap. K. Tom. XXVI nostræ editionis, pag. cap. K. Tom. XXVI nostræ editionis, pag.

438. 438.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 4 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 21. Cf. Opp. B. Alberti. Tom. XXVI, pag. Q. 21. Cf. Opp. B. Alberti. Tom. XXVI, pag.

440. 440.

contra. contra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

IN CONTRARIUM hujus, IN CONTRARIUM hujus,

1. Inducit Magister objectionem sophi- 1. Inducit Magister objectionem sophi- sticam, cap. Jam sufficienter, sic: Quod sticam, cap. Jam sufficienter, sic: Quod mala fiunt, verum est: omne autem ve- mala fiunt, verum est: omne autem ve- rum quod est, a veritate est quæ Deus rum quod est, a veritate est quæ Deus est a Deo est ergo quod mala fiunt. est a Deo est ergo quod mala fiunt. PROBATIONEM primæ sumit ab Augustino PROBATIONEM primæ sumit ab Augustino in libro LXXXIII Quæstionum, q. 1, ita in libro LXXXIII Quæstionum, q. 1, ita dicentem Omne verum a veritate ve- dicentem Omne verum a veritate ve- rum est est autem veritas Deus: Deum rum est est autem veritas Deus: Deum ergo habet auctorem omne quod verum ergo habet auctorem omne quod verum est. Est autem verum, quod mala fiunt est. Est autem verum, quod mala fiunt vel sunt: Deo ergo auctore est, quod vel sunt: Deo ergo auctore est, quod mala fiunt. Hoc ultimum solvit Magister mala fiunt. Hoc ultimum solvit Magister in illo cap. Quibus facile est respondere. in illo cap. Quibus facile est respondere. Et redit solutio sua ad hoc, quod cum Et redit solutio sua ad hoc, quod cum dicitur, verum est, quod mala fiunt, sen- dicitur, verum est, quod mala fiunt, sen- sus est: verum est quod dicitur ista lo- sus est: verum est quod dicitur ista lo- cutione. Sed cum dicitur, quod mala cutione. Sed cum dicitur, quod mala fiunt, a Deo est, infertur ac si sit de fiunt, a Deo est, infertur ac si sit de re: et ideo est mutatio prædicamenti, et re: et ideo est mutatio prædicamenti, et fallacia figuræ dictionis. fallacia figuræ dictionis.

2. Ad idem etiam in illo cap. Super 2. Ad idem etiam in illo cap. Super hoc diversi varia sentientes, objicit sic: hoc diversi varia sentientes, objicit sic: Aut Deus vult mala esse et fieri, aut non Aut Deus vult mala esse et fieri, aut non vult. Si vult ea non esse vel non fieri, vult. Si vult ea non esse vel non fieri, et non potest id efficere ut non sint vel et non potest id efficere ut non sint vel non fiant, potentiæ ejus et voluntati ali- non fiant, potentiæ ejus et voluntati ali- quid resistit, et non est omnipotens, quid resistit, et non est omnipotens, quia non potest omne quod vult, sed im- quia non potest omne quod vult, sed im- potens, sicut et nos sumus, quia quod potens, sicut et nos sumus, quia quod volumus, quandoque non valemus. Sed volumus, quandoque non valemus. Sed quia omnipotens est, et in nullo impotens, quia omnipotens est, et in nullo impotens, certum est non posse fieri mala vel esse ni- certum est non posse fieri mala vel esse ni- si eo volente. Quomodo enim eo invito et si eo volente. Quomodo enim eo invito et nolente posset ab aliquo malum fieri,cum nolente posset ab aliquo malum fieri,cum scriptum sit : Voluntati ejus quis resistit¹? scriptum sit : Voluntati ejus quis resistit¹?

3. Ad idem ibidem ab Augustino obji- 3. Ad idem ibidem ab Augustino obji- citur in Enchiridion : « Si voluerit, ne- citur in Enchiridion : « Si voluerit, ne- cesse est fieri. » Sed immediata opposi- cesse est fieri. » Sed immediata opposi- tio est velle fieri vel non fieri et si vult tio est velle fieri vel non fieri et si vult non fieri, non fiunt: fiunt autem ut vide- non fieri, non fiunt: fiunt autem ut vide- mus: ergo Deus vult ea fieri. mus: ergo Deus vult ea fieri.

4. Adhuc, Augustinus in Enchiridion: 4. Adhuc, Augustinus in Enchiridion: « Non fit aliquid nisi Omnipotens fieri « Non fit aliquid nisi Omnipotens fieri velit 2. » Sed mala fiunt. Ergo non fiunt velit 2. » Sed mala fiunt. Ergo non fiunt nisi Omnipotens fieri velit. nisi Omnipotens fieri velit.

1 Ad Roman. 1x, 19. 1 Ad Roman. 1x, 19.

875 875

5. Adhuc objicit sic: Bonum est ma- 5. Adhuc objicit sic: Bonum est ma- lum esse vel fieri: alioquin summe bo- lum esse vel fieri: alioquin summe bo- nus non permitteret fieri ea. Omne bo- nus non permitteret fieri ea. Omne bo- num fit Deo volente. Ergo mala fiunt num fit Deo volente. Ergo mala fiunt Deo volente. Deo volente.

SOLUTIO. Meo judicio hæc est. falsa, Solutio. SOLUTIO. Meo judicio hæc est. falsa, Solutio. Deus vult fieri mala. Et similiter ista, Deus vult fieri mala. Et similiter ista, mala fiunt Deo volente. mala fiunt Deo volente.

Unde ea quæ primo objiciuntur ad il- Unde ea quæ primo objiciuntur ad il- lam partem, concedenda sunt. lam partem, concedenda sunt.

Tamen hoc quod dicit Augustinus in Tamen hoc quod dicit Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum, quod non libro LXXXIII Quæstionum, quod non est causa tendendi ad non esse, non in- est causa tendendi ad non esse, non in- telligitur de esse naturæ: quia quan- telligitur de esse naturæ: quia quan- tumcumque multiplicetur peccatum, hoc tumcumque multiplicetur peccatum, hoc esse non deficit, sicut dicit Dionysius esse non deficit, sicut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, cap. 4, in libro de Divinis nominibus, cap. 4, quia et in dæmonibus est salvatum. Nec quia et in dæmonibus est salvatum. Nec intelligitur de esse gratiæ: hoc enim sta- · intelligitur de esse gratiæ: hoc enim sta- · tim privatur per quodlibet peccatum tim privatur per quodlibet peccatum mortale, et non tendit ad non esse, sed mortale, et non tendit ad non esse, sed statim deficit. Sed intelligitur de esse na- statim deficit. Sed intelligitur de esse na- turæ ordinabili ad bonum gratiæ, de quo turæ ordinabili ad bonum gratiæ, de quo dicit Boetius in quarto de Consolatione dicit Boetius in quarto de Consolatione philosophiæ, quod « esse est, quod ordi- philosophiæ, quod « esse est, quod ordi- nem retinet servatque naturam. » Hoc nem retinet servatque naturam. » Hoc enim secundum elongationem a bono in- enim secundum elongationem a bono in- tenditur, et per malum tendit ad non tenditur, et per malum tendit ad non esse, sed numquam finitur, etiamsi in esse, sed numquam finitur, etiamsi in infinitum malum multiplicetur. Et hujus infinitum malum multiplicetur. Et hujus causa ostensa est in quæstione, Qualiter causa ostensa est in quæstione, Qualiter malum corrumpat bonum, in tractatu de malum corrumpat bonum, in tractatu de bono. bono.

Similiter quod dicit Augustinus, quod Similiter quod dicit Augustinus, quod culpa non cadit in sapientem, non intel- culpa non cadit in sapientem, non intel- ligitur de omni sapiente, sed de illo qui ligitur de omni sapiente, sed de illo qui sapiens est notitiam habens divinorum sapiens est notitiam habens divinorum cum sapore charitatis: in illum enim cum sapore charitatis: in illum enim non cadit mortale peccatum. Si autem non cadit mortale peccatum. Si autem de omni sapiente intelligatur, hoc est, de omni sapiente intelligatur, hoc est, qui scit per causas altissimas et difficiles qui scit per causas altissimas et difficiles homini scire tunc non potest intelligi homini scire tunc non potest intelligi generaliter de culpa, sed quod hæc culpa generaliter de culpa, sed quod hæc culpa non cadit in sapientem, scilicet quod vo- non cadit in sapientem, scilicet quod vo- lens faciat aliquid quo opus suum fiat lens faciat aliquid quo opus suum fiat deterius: quia eo ipso quo faceret hoc deterius: quia eo ipso quo faceret hoc

2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 95. 2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 95.

Ad object.1 Ad object.1

Ad object.2. Ad object.2.

876 876

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

volens, esset insipiens: quia sicut dicit volens, esset insipiens: quia sicut dicit Aristoteles in sexto Ethicorum, sapiens Aristoteles in sexto Ethicorum, sapiens in quolibet artificio est, qui rationem scit in quolibet artificio est, qui rationem scit reddere ex fine operis et totius operis et reddere ex fine operis et totius operis et omnium pertinentium ad opus. omnium pertinentium ad opus.

AD ID quod Magister sophistice adducit AD ID quod Magister sophistice adducit in contrarium, dicendum quod solutio in contrarium, dicendum quod solutio Magistri bona est, et directe solvit so- Magistri bona est, et directe solvit so- phisma. Cum enim dicit proponendo, phisma. Cum enim dicit proponendo, quod omne verum est a prima veritate quod omne verum est a prima veritate quæ Deus est, et ab ipso est omne verum, quæ Deus est, et ab ipso est omne verum, illa vera est tam de veritate signi, quam illa vera est tam de veritate signi, quam de veritate rei. Cum autem assumit di- de veritate rei. Cum autem assumit di- cens, quod mala fiunt, verum est, assu- cens, quod mala fiunt, verum est, assu- mit de veritate signi tantum. Et cum mit de veritate signi tantum. Et cum concludit dicens, ergo quod mala fiunt, concludit dicens, ergo quod mala fiunt, a Deo est, concludit de veritate rei ex a Deo est, concludit de veritate rei ex assumpta quæ non fuit vera nisi de ve- assumpta quæ non fuit vera nisi de ve- ritate signi. Et ideo non sequitur, sed ritate signi. Et ideo non sequitur, sed mutat suppositionem. Dictum est in mutat suppositionem. Dictum est in quæstione de veritate, quod in talibus quæstione de veritate, quod in talibus veritas signi quæ est signi rectitudo, veritas signi quæ est signi rectitudo, signato adjacet, sicut rectitudo virgæ signato adjacet, sicut rectitudo virgæ adjacet, hominis corpori mortuo. Mala adjacet, hominis corpori mortuo. Mala enim fieri a voluntate hominis priva- enim fieri a voluntate hominis priva- tionem ostendit rectitudinis voluntatis. tionem ostendit rectitudinis voluntatis. Sed cum dicitur, quod mala fiunt, verum Sed cum dicitur, quod mala fiunt, verum est, veritas illa non dicit nisi rectitudi- est, veritas illa non dicit nisi rectitudi- nem significationis sive signi, ut dicit nem significationis sive signi, ut dicit Anselmus, quod actus voluntatis sub pri- Anselmus, quod actus voluntatis sub pri- vatione rectitudinis refertur ad verum si- vatione rectitudinis refertur ad verum si- gnificationis, quod prædicatur in dicto gnificationis, quod prædicatur in dicto cum dicitur, mala fieri est verum. cum dicitur, mala fieri est verum.

AD ALIUD dicendum cum Magistro, AD ALIUD dicendum cum Magistro, quod non est divisio immediata, vult quod non est divisio immediata, vult fieri, aut vult non fieri: sed medium est, fieri, aut vult non fieri: sed medium est, quod nec vult fieri, nec vult non fieri, quod nec vult fieri, nec vult non fieri, sed non vult fieri, quia nec ad fieri nec sed non vult fieri, quia nec ad fieri nec ad non fieri est voluntas ejus. Et ita sol- ad non fieri est voluntas ejus. Et ita sol- vit Magister et bene. Velle enim et vit Magister et bene. Velle enim et nolle cum in nolle maneat voluntas affir- nolle cum in nolle maneat voluntas affir- mata cum enim dicitur, nolo fieri, sen- mata cum enim dicitur, nolo fieri, sen- sus est, volo non fieri: unde volo et sus est, volo non fieri: unde volo et nolo, cum idem sit affirmatum in utro- nolo, cum idem sit affirmatum in utro- que, modum habent oppositionis contra- que, modum habent oppositionis contra-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLVI, Art. 5. Tom. XXVI editio- tiarum, Dist. XLVI, Art. 5. Tom. XXVI editio- nis nostræ, pag. 433. nis nostræ, pag. 433.

riæ quæ recipit medium. Cum autem di- riæ quæ recipit medium. Cum autem di- citur, volo hoc fieri, non volo hoc fieri, citur, volo hoc fieri, non volo hoc fieri, habent modum oppositionis contradicto- habent modum oppositionis contradicto- riæ et illa non habent medium et riæ et illa non habent medium et ideo non sequitur, si non vult fieri, quod ideo non sequitur, si non vult fieri, quod velit non fieri, vel quod nolit fieri. velit non fieri, vel quod nolit fieri.

AD ALIUD dicendum, quod inter fieri et Adot AD ALIUD dicendum, quod inter fieri et Adot non fieri bene est immediata oppositio : non fieri bene est immediata oppositio : sed inter velle fieri et nolle fieri non est sed inter velle fieri et nolle fieri non est immediata oppositio, ut dictum est: me- immediata oppositio, ut dictum est: me- dium enim est, non velle fieri. dium enim est, non velle fieri.

AD ALIUD dicendum, quod auctoritas Adob AD ALIUD dicendum, quod auctoritas Adob Augustini imperfecte adducitur. Dicit Augustini imperfecte adducitur. Dicit enim, quod non fit aliquid nisi Omnipo- enim, quod non fit aliquid nisi Omnipo- tens fieri velit, vel jubendo ut bona, vel tens fieri velit, vel jubendo ut bona, vel sinendo ut mala. Sed jam in præhabitis sinendo ut mala. Sed jam in præhabitis dictum est, in quæstione de signis in dictum est, in quæstione de signis in communi, quod voluntas Dei non est cir- communi, quod voluntas Dei non est cir- ca ea quæ sinit, sed circa aliquid quod ca ea quæ sinit, sed circa aliquid quod elicitur ex illis: unde quæ sinit, non vult elicitur ex illis: unde quæ sinit, non vult fieri. fieri.

AD ULTIMUM dicendum, quod cum di- ad obje AD ULTIMUM dicendum, quod cum di- ad obje citur, bonum est mala fieri, non est bo- citur, bonum est mala fieri, non est bo- nitas quæ refertur ad subjectum dicti vēl nitas quæ refertur ad subjectum dicti vēl ad prædicatum, hoc est, ad accusativum ad prædicatum, hoc est, ad accusativum vel infinitivum, sed dicitur bonitas quæ vel infinitivum, sed dicitur bonitas quæ est in ordine Dei ordinantis malum ad est in ordine Dei ordinantis malum ad hoc quod elicit inde bonum. Et hoc pate- hoc quod elicit inde bonum. Et hoc pate- bit in sequenti particula quæstionis. bit in sequenti particula quæstionis.

ARTICULI TERTII ARTICULI TERTII

PARTICULA II. PARTICULA II.

Utrum bonum sit mala fieri ?? Utrum bonum sit mala fieri ??

Secundo quæritur, Utrum bonum sit Secundo quæritur, Utrum bonum sit mala fieri? Hæc enim est secunda quæ- mala fieri? Hæc enim est secunda quæ- stio Magistri in libro primo Sententia- stio Magistri in libro primo Sententia- rum, distinctione XLVI, cap. Si enim, rum, distinctione XLVI, cap. Si enim,

Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLVI, Art. 2 et 3. Tom. XXVI hu- tiarum, Dist. XLVI, Art. 2 et 3. Tom. XXVI hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

877 877

inquiunt, ubi inducit Augustinum sic inquiunt, ubi inducit Augustinum sic dicentem in Enchiridion : « Quamvis dicentem in Enchiridion : « Quamvis « ea quæ mala sunt, in quantum mala « ea quæ mala sunt, in quantum mala « sunt, non sint bona: tamen ut non « sunt, non sint bona: tamen ut non « solum bona, sed etiam sint et mala, « solum bona, sed etiam sint et mala, « bonum est. Nam nisi esset hoc bonum « bonum est. Nam nisi esset hoc bonum « ut essent et mala, nullo modo esse « ut essent et mala, nullo modo esse « sinerentur ab omnipotenti bono : cui « sinerentur ab omnipotenti bono : cui « procul dubio quam facile est quod « procul dubio quam facile est quod « vult facere, tam facile est quod non « vult facere, tam facile est quod non « vult esse non sinere. Hæc nisi creda- « vult esse non sinere. Hæc nisi creda- « mus, periclitatur nostra confessio, « mus, periclitatur nostra confessio, «< quia nos in Patrem omnipotentem «< quia nos in Patrem omnipotentem « credere confitemur'. » Ex hoc arguit « credere confitemur'. » Ex hoc arguit Magister sic dicens : Ecce hic aperte Magister sic dicens : Ecce hic aperte habes, quod bonum est mala esse. Om- habes, quod bonum est mala esse. Om- nis autem boni Deus auctor est, qui nis autem boni Deus auctor est, qui vult omne bonum esse quod est. Cum vult omne bonum esse quod est. Cum ergo bonum sit mala fieri vel esse, Deus ergo bonum sit mala fieri vel esse, Deus vult mala fieri vel esse. vult mala fieri vel esse.

2. Adhuc, Ad idem Boetius arguit in 2. Adhuc, Ad idem Boetius arguit in libro quarto de Consolatione philoso- libro quarto de Consolatione philoso- phiæ: « Sola divina vis est, cui mala phiæ: « Sola divina vis est, cui mala quæque bona sunt 2. » Et si mala bona quæque bona sunt 2. » Et si mala bona sunt, bonum est mala esse vel fieri. sunt, bonum est mala esse vel fieri.

: :

3. Adhuc, Fortius objicitur per illud 3. Adhuc, Fortius objicitur per illud Apocalypsis, xxII, 11: Qui nocet, noceat Apocalypsis, xxII, 11: Qui nocet, noceat adhuc et qui in sordibus est, sordescat adhuc et qui in sordibus est, sordescat adhuc. Glossa ibidem : « Dictum est adhuc. Glossa ibidem : « Dictum est Joanni ut non cesset prophetare, quam- Joanni ut non cesset prophetare, quam- vis ad prophetiam ejus minime corri- vis ad prophetiam ejus minime corri- gantur quia justum est ut qui in sor- gantur quia justum est ut qui in sor- dibus est, sordescat adhuc quia quod dibus est, sordescat adhuc quia quod justum est fieri, bonum est fieri. Sor- justum est fieri, bonum est fieri. Sor- descere autem non possunt nisi per mala descere autem non possunt nisi per mala quæ faciunt. Ergo videtur, quod bonum quæ faciunt. Ergo videtur, quod bonum est, quod mala illa fiant, et quod illi est, quod mala illa fiant, et quod illi mali hæc faciant quibus sordescant. » mali hæc faciant quibus sordescant. » Ex hoc accipitur, quod non tantum bo- Ex hoc accipitur, quod non tantum bo- num est mala fieri vel esse, sed etiam num est mala fieri vel esse, sed etiam quod bonum est mala facere et cum in quod bonum est mala facere et cum in malo sit malitia, videtur sequi ulte- malo sit malitia, videtur sequi ulte- rius, quod bonum sit malitiam fieri vel rius, quod bonum sit malitiam fieri vel

esse. esse.

4. Adhuc, Omnis pœna est justa : 4. Adhuc, Omnis pœna est justa :

1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 96. 1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 96.

2 BOETIUS, Lib. IV de Consolatione philoso- 2 BOETIUS, Lib. IV de Consolatione philoso- phiæ, prosa 6. phiæ, prosa 6.

omne peccatum post primum peccatum omne peccatum post primum peccatum perpetratum poena est: ergo omne se- perpetratum poena est: ergo omne se- cundum peccatum justum est: quod cundum peccatum justum est: quod autem justum est, bonum est: ergo ad autem justum est, bonum est: ergo ad minus secundum peccatum fieri et esse minus secundum peccatum fieri et esse bonum est. PRIMA patet. SECUNDA pro- bonum est. PRIMA patet. SECUNDA pro- batur per hoc quod dicit Glossa su- batur per hoc quod dicit Glossa su- per illud epistolæ ad Romanos, 1, 26: per illud epistolæ ad Romanos, 1, 26: Tradidit illos Deus : << Inter primam Tradidit illos Deus : << Inter primam apostasiam et ultimam pœnam gehennæ apostasiam et ultimam pœnam gehennæ media peccata, culpa et pœnæ sunt. » media peccata, culpa et pœnæ sunt. » Ad idem Gregorius in Moralibus : Ad idem Gregorius in Moralibus : « Perversæ menti ipsa sua culpa fit « Perversæ menti ipsa sua culpa fit pœna³. » Hoc idem dicit Augustinus in pœna³. » Hoc idem dicit Augustinus in libro I Confessionum : « Jussisti, Domi- libro I Confessionum : « Jussisti, Domi- ne, et sic est, ut poena sua sibi sit omnis ne, et sic est, ut poena sua sibi sit omnis inordinatus actus et animus 4. » inordinatus actus et animus 4. » IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod

1. Oppositum de opposito non prædi- 1. Oppositum de opposito non prædi- catur, sed ab ipso removetur. Constat catur, sed ab ipso removetur. Constat autem, quod malum est malum fieri et autem, quod malum est malum fieri et esse ergo malum fieri et esse non est esse ergo malum fieri et esse non est bonum. bonum.

2. Adhuc, Cum dicitur, Bonum est 2. Adhuc, Cum dicitur, Bonum est mala fieri, quæritur in quo sit bonitas mala fieri, quæritur in quo sit bonitas illa? Si in malo tunc forma boni et illa? Si in malo tunc forma boni et privatio qua dicitur malum, erunt in privatio qua dicitur malum, erunt in eodem et sic idem erit bonum et ma- eodem et sic idem erit bonum et ma- lum, quod est impossibile. Si dicitur, lum, quod est impossibile. Si dicitur, quod est respectu malitiæ: tunc sequi- quod est respectu malitiæ: tunc sequi- tur, quod malum in quantum est ma- tur, quod malum in quantum est ma- lum, est bonum, quod est impossi- lum, est bonum, quod est impossi- bile. bile.

num num

Sed contra. Sed contra.

SOLUTIO. Dicendum,.quod meo judicio Solutio. SOLUTIO. Dicendum,.quod meo judicio Solutio. omnes istæ falsæ sunt simpliciter, bo- omnes istæ falsæ sunt simpliciter, bo- est mala fieri, bonum est mala est mala fieri, bonum est mala esse, justum est mala fieri, justum est esse, justum est mala fieri, justum est mala esse. Secundum quid tamen ali- mala esse. Secundum quid tamen ali- quid veritatis habent. Est enim aliquid quid veritatis habent. Est enim aliquid bonum simpliciter et absolute, et aliquid bonum simpliciter et absolute, et aliquid bonum alicui et ad aliquid. Mala fieri bonum alicui et ad aliquid. Mala fieri et mala esse absolute malum est: sed et mala esse absolute malum est: sed alicui et ad aliquid habet rationem boni alicui et ad aliquid habet rationem boni quod est utile. Ut, verbi gratia, malum quod est utile. Ut, verbi gratia, malum

3 S. GREGORIUS, Lib. XV Moralium, cap. 11. 3 S. GREGORIUS, Lib. XV Moralium, cap. 11.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. I Confessionum, cap. 4 S. AUGUSTINUS, Lib. I Confessionum, cap. 12. 12.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

878 878

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Decii utile fuit Laurentio, ut eminentius Decii utile fuit Laurentio, ut eminentius probaretur virtus ejus. Similiter ei qui probaretur virtus ejus. Similiter ei qui tepidus fuit in cultu Dei, utilis fuit casus tepidus fuit in cultu Dei, utilis fuit casus ad hoc, quod sibi indignaretur et fortior ad hoc, quod sibi indignaretur et fortior resurgeret. Baruch, IV, 28: Sicut enim resurgeret. Baruch, IV, 28: Sicut enim fuit sensus vester ut erraretis a Deo, fuit sensus vester ut erraretis a Deo, decies tantum iterum convertentes requi- decies tantum iterum convertentes requi- retis eum. retis eum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Au- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Au- gustinus intelligit de bono ordinis, et gustinus intelligit de bono ordinis, et non de bono absolute: quia scilicet est non de bono absolute: quia scilicet est alicui et ad aliquid bonum: et hoc vult alicui et ad aliquid bonum: et hoc vult Deus, qui sic ordinat malum ut aliquid Deus, qui sic ordinat malum ut aliquid bonum eliciatur ex ipso. Sicut etiam in bonum eliciatur ex ipso. Sicut etiam in fabula de Phaetonte dicit Ovidius: fabula de Phaetonte dicit Ovidius:

Aliquisque mali fuit usus in illo. Aliquisque mali fuit usus in illo.

Si autem sic arguatur : est alicui Si autem sic arguatur : est alicui et ad aliquid bonum: ergo est bonum: et ad aliquid bonum: ergo est bonum: incidit fallacia secundum quid ad sim- incidit fallacia secundum quid ad sim- pliciter procedit enim ab eo quod est pliciter procedit enim ab eo quod est secundum quid, ad simpliciter. secundum quid, ad simpliciter.

AD ALIUD dicendum, quod divina vis AD ALIUD dicendum, quod divina vis est, cui nihil malum est: quia, sicut est, cui nihil malum est: quia, sicut ibidem dicit Boetius, divina vis etiam ibidem dicit Boetius, divina vis etiam ex malo elicit bonum: ex hoc tamen non ex malo elicit bonum: ex hoc tamen non sequitur, quod malum sit bonum. sequitur, quod malum sit bonum.

AD ALIUD dicendum, quod nullo modo AD ALIUD dicendum, quod nullo modo est simpliciter justum, ut qui in sordibus est simpliciter justum, ut qui in sordibus est, sordescat adhuc nullus enim ordo est, sordescat adhuc nullus enim ordo debiti requirit, quod sordibus plus sor- debiti requirit, quod sordibus plus sor- descat. Sed in dicto illo notatur ordo descat. Sed in dicto illo notatur ordo debiti et justi ad consequens pœnam debiti et justi ad consequens pœnam sordidi justum est enim ut in sordibus sordidi justum est enim ut in sordibus derelinquatur a Deo per substractionem derelinquatur a Deo per substractionem gratiæ et sic derelictus ruat de peccato gratiæ et sic derelictus ruat de peccato in peccatum, cum non detineatur, et in peccatum, cum non detineatur, et pondere propriæ corruptionis qua sordet, pondere propriæ corruptionis qua sordet, sic de peccato in peccatum impellatur, sic de peccato in peccatum impellatur, sicut dicit Gregorius in libro XXV Mo- sicut dicit Gregorius in libro XXV Mo- ralium « Peccatum quod poenitentia ralium « Peccatum quod poenitentia non diluit, ipso suo pondere mox ad non diluit, ipso suo pondere mox ad aliud trahit. » Humana enim fragilitas aliud trahit. » Humana enim fragilitas corrupta peccato, nisi Deo contineatur, corrupta peccato, nisi Deo contineatur, continue tendit in pejus, sicut dicitur, continue tendit in pejus, sicut dicitur, Isa. XXXI, Isa. XXXI, 3 Dominus inclinabit ma- 3 Dominus inclinabit ma-

1 S. GREGORIUS, Lib. XXV Moralium, cap. 1 S. GREGORIUS, Lib. XXV Moralium, cap.

пит пит

: :

suam, et corruet auxiliator, et suam, et corruet auxiliator, et cadet cui præstatur auailium, simulque cadet cui præstatur auailium, simulque omnes consumentur. Et hinc est quod omnes consumentur. Et hinc est quod dicitur in Psalmo xxxvII, 5: Sicut onus dicitur in Psalmo xxxvII, 5: Sicut onus grave gravalæ sunt super me. Et, Isaiæ, grave gravalæ sunt super me. Et, Isaiæ, LVIII, 6 Solve fasciculos deprimentes. LVIII, 6 Solve fasciculos deprimentes. Et ideo, Zachariæ, v, 7 et 8, impietasdicitur Et ideo, Zachariæ, v, 7 et 8, impietasdicitur sedere super talentum plumbi. Unde sen- sedere super talentum plumbi. Unde sen- sus est: Sordescat adhuc, hoc est, justum sus est: Sordescat adhuc, hoc est, justum est ut derelinquatur a Deo, et sic dereli- est ut derelinquatur a Deo, et sic dereli- ctus pondere propriæ iniquitatis adhuc ctus pondere propriæ iniquitatis adhuc sordescat. Et sic ordo justi non notatur sordescat. Et sic ordo justi non notatur inter sordidum esse, et sordescere, nisi inter sordidum esse, et sordescere, nisi per accidens et ex consequenti: sed per accidens et ex consequenti: sed ordo justitiæ notatur inter sordidum et ordo justitiæ notatur inter sordidum et derelictum a Deo, quo facto sordescit derelictum a Deo, quo facto sordescit adhuc. Et ex hoc non sequitur, quod adhuc. Et ex hoc non sequitur, quod bonum sit sordescere adhuc vel justum, bonum sit sordescere adhuc vel justum, sed potius, quod malum sit et injustum. sed potius, quod malum sit et injustum. Quia quod ex malo oritur, et malum et Quia quod ex malo oritur, et malum et injustum est. Sordescere autem adhuc injustum est. Sordescere autem adhuc ex malo oritur: oritur enim ex pondere ex malo oritur: oritur enim ex pondere præteritarum sordium, ut dictum est, præteritarum sordium, ut dictum est, et non ex derelictione Dei nisi per ac- et non ex derelictione Dei nisi per ac- cidens. cidens.

AD ALIUD dicendum, quod peccatum AD ALIUD dicendum, quod peccatum in quantum peccatum, vel in quantum in quantum peccatum, vel in quantum fit, vel culpa est, non est pœna: sed in fit, vel culpa est, non est pœna: sed in quantum ordinatur ab omnipotenti Deo quantum ordinatur ab omnipotenti Deo ab bonum aliquod, ut dicit Augustinus, ab bonum aliquod, ut dicit Augustinus, ut scilicet sit contrarium naturæ bonæ, ut scilicet sit contrarium naturæ bonæ, et puniat ipsam, sic poena est et bonum et puniat ipsam, sic poena est et bonum secundum quid: sic enim corrumpti secundum quid: sic enim corrumpti bonum naturæ, et pondere proprio de- bonum naturæ, et pondere proprio de- primit ad aliud peccatum, vel privando primit ad aliud peccatum, vel privando adjutorium gratiæ quo teneatur homo adjutorium gratiæ quo teneatur homo in bono, vel inducendo malam disposi- in bono, vel inducendo malam disposi- tionem in anima qua pronus sit quis et tionem in anima qua pronus sit quis et disponatur ad malum. Ita loquuntur disponatur ad malum. Ita loquuntur Sancti in auctoritatibus inductis. Et ex Sancti in auctoritatibus inductis. Et ex hoc non sequitur, quod simpliciter sit hoc non sequitur, quod simpliciter sit bonum mala fieri vel esse. Et si hoc bonum mala fieri vel esse. Et si hoc modo secundum quid dicunt Sancti, modo secundum quid dicunt Sancti, quod bonum est mala fieri, nullus ta- quod bonum est mala fieri, nullus ta- men umquam dixit, quod hoc modo men umquam dixit, quod hoc modo bonum sit mala facere licet enim activa bonum sit mala facere licet enim activa inferat passivam, et e converso, tamen inferat passivam, et e converso, tamen

12. 12.

Ad Ad

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

cum adjuncta passiva non infert acti- cum adjuncta passiva non infert acti- vam quia aliquid accidit passivæ quod vam quia aliquid accidit passivæ quod non accidit active. Unde licet sequatur: non accidit active. Unde licet sequatur: mala quæ fiunt ab isto, facit iste: tamen mala quæ fiunt ab isto, facit iste: tamen non sequitur, mala quæ fiunt ab isto, non sequitur, mala quæ fiunt ab isto, bonum est fieri: ergo bonum est istum bonum est fieri: ergo bonum est istum facere malum passiva enim subjacet facere malum passiva enim subjacet ordini, quo ordine bonum elicitur ex ordini, quo ordine bonum elicitur ex malis factis activa autem nulli ordini malis factis activa autem nulli ordini supponitur nullus enim ordo exigit supponitur nullus enim ordo exigit facere mala. Sic etiam non potest dici, facere mala. Sic etiam non potest dici, quod bonum est fieri malitiam. Cum quod bonum est fieri malitiam. Cum enim dicitur malum, denominative po- enim dicitur malum, denominative po- nitur subjectum mali quod ordinabile nitur subjectum mali quod ordinabile est in bonum cum autem dicitur ma- est in bonum cum autem dicitur ma- litia, non ponitur nisi mali deformitas litia, non ponitur nisi mali deformitas quæ nullo modo ordinabilis est. quæ nullo modo ordinabilis est. object. 1. AD ID quod primo objicitur in contra- object. 1. AD ID quod primo objicitur in contra- rium, dicendum quod procedit. rium, dicendum quod procedit. object. 2. AD ALIUD quod quærit, in quo sit bo- object. 2. AD ALIUD quod quærit, in quo sit bo- nitas illa quæ significatur, cum dicitur, nitas illa quæ significatur, cum dicitur, Bonum est mala fieri? Bonum est mala fieri?

Dicendum, quod nec in subjecto mali, Dicendum, quod nec in subjecto mali, nec in respectu malitiæ, sicut bene pro- nec in respectu malitiæ, sicut bene pro- batur objiciendo sed est in ordine mali batur objiciendo sed est in ordine mali ad bonum, et est ordinis bonum: et ad bonum, et est ordinis bonum: et hoc, ut dictum est, est bonum alicui et hoc, ut dictum est, est bonum alicui et ad aliquid et secundum quid, ut dictum ad aliquid et secundum quid, ut dictum

est. est.

ARTICULI TERTII ARTICULI TERTII

PARTICULA III. PARTICULA III.

Utrum expediat mala fieri ¹? Utrum expediat mala fieri ¹?

Tertio quærit Magister in illo libro Tertio quærit Magister in illo libro I Sententiarum, distinct. XLVI. cap. I Sententiarum, distinct. XLVI. cap.

879 879

Quod vero Augustinus ait, Utrum ex- Quod vero Augustinus ait, Utrum ex- pediat mala fieri? pediat mala fieri?

Et videtur, quod sic : quod enim Et videtur, quod sic : quod enim universitati valet, et facienti valet, et universitati valet, et facienti valet, et patienti valet, expedit fieri: mala fieri patienti valet, expedit fieri: mala fieri universitati valet, et facienti valet, etc. : universitati valet, et facienti valet, etc. : ergo mala expedit fieri. ergo mala expedit fieri.

PROBATIO primi : Quod in universo PROBATIO primi : Quod in universo bona magis placere facit et laudabiliora bona magis placere facit et laudabiliora existere, hoc valet universitati univer- existere, hoc valet universitati univer- sitati mala quæ fiunt in universo, bona sitati mala quæ fiunt in universo, bona magis placere faciunt et laudabiliora: magis placere faciunt et laudabiliora: ergo mala quæ fiunt, valent universati: ergo mala quæ fiunt, valent universati: et hoc est verbum Augustini. et hoc est verbum Augustini.

PROBATIO secundi: PROBATIO secundi:

1. Ex quocumque bona proveniunt 1. Ex quocumque bona proveniunt facienti, valet facienti : ex malo quod facienti, valet facienti : ex malo quod facit aliquis, bonum provenit facienti : facit aliquis, bonum provenit facienti : ergo valet illi. PRIMA per se patet. PRO- ergo valet illi. PRIMA per se patet. PRO- BATIO secundæ. Augustinus in libro de BATIO secundæ. Augustinus in libro de Correptione et gratia: « Usque adeo Correptione et gratia: « Usque adeo Deus omnia cooperatur in bonum his Deus omnia cooperatur in bonum his qui secundum propositum vocati sunt qui secundum propositum vocati sunt sancti 2, ut si qui eorum deviant et exor- sancti 2, ut si qui eorum deviant et exor- bitant, etiam hoc ipsum eis faciat pro- bitant, etiam hoc ipsum eis faciat pro- ficere in bonum: quia humiliores re- ficere in bonum: quia humiliores re- deunt atque doctiores, ut Petrus³. » deunt atque doctiores, ut Petrus³. »

2. Adhuc, Augustinus in eodem, « Au- 2. Adhuc, Augustinus in eodem, « Au- deo dicere superbis utile esse incidere deo dicere superbis utile esse incidere in aliquod apertum peccatum, ut jam in aliquod apertum peccatum, ut jam sibi displiceant qui sibi placendo cecide- sibi displiceant qui sibi placendo cecide- runt salubrius enim displicuit sibi runt salubrius enim displicuit sibi Petrus quando flevit, quam sibi placuit Petrus quando flevit, quam sibi placuit quando præsumpsit. » quando præsumpsit. »

3. Adhuc, Damascenus in libro II de 3. Adhuc, Damascenus in libro II de Fide orthodoxa : « Conceditur quis in Fide orthodoxa : « Conceditur quis in nefariam incidere operationem, ut ela- nefariam incidere operationem, ut ela- tus viribus propriis, in adulterium ca- tus viribus propriis, in adulterium ca- sus humilietur. » Cum ergo aliquis sus humilietur. » Cum ergo aliquis humiliatur, utile fit ei et malo quod humiliatur, utile fit ei et malo quod facit, humiliatur : ergo malum quod facit, humiliatur : ergo malum quod facit, utile est ei. facit, utile est ei.