IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

855 855

QUESTIO LXXX. QUESTIO LXXX.

De signis divinæ voluntatis. De signis divinæ voluntatis.

Deinde quæritur de signis divinæ vo- Deinde quæritur de signis divinæ vo- luntatis. luntatis.

Et quæruntur tria, scilicet de signis in Et quæruntur tria, scilicet de signis in communi. communi.

1. Cum enim de scientia Dei agebatur, 1. Cum enim de scientia Dei agebatur, non fuit divisa in scientiam per se, et in non fuit divisa in scientiam per se, et in scientiam signi : scientiam signi : tamen scientia tamen scientia per se sit essentia divina, et in multis per se sit essentia divina, et in multis

cum cum

Secundo, De singulis signis in spe- signa scientiæ ejus appareant. Similiter Secundo, De singulis signis in spe- signa scientiæ ejus appareant. Similiter ciali. ciali.

Tertio, De conformitate voluntatis no- Tertio, De conformitate voluntatis no- stræ ad voluntatem divinam. stræ ad voluntatem divinam.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De signis divinæ voluntatis in com- De signis divinæ voluntatis in com- muni 1. muni 1.

PRIMO ergo quæritur de signis divinæ PRIMO ergo quæritur de signis divinæ voluntatis in communi, quæ ponit Ma- voluntatis in communi, quæ ponit Ma- gister in libro primo Sententiarum, dis- gister in libro primo Sententiarum, dis- tinctione XLV, cap. Aliquando vero. Et tinctione XLV, cap. Aliquando vero. Et dicit sic: «Secundum quamdam figuram dicit sic: «Secundum quamdam figuram « dicendi, voluntas Dei vocatur, quod « dicendi, voluntas Dei vocatur, quod << secundum proprietatem non est volun- << secundum proprietatem non est volun- « tas ejus, ut præceptio, prohibitio, con- « tas ejus, ut præceptio, prohibitio, con- « silium, necnon permissio et operatio. « silium, necnon permissio et operatio. Ideoque pluraliter aliquando Scriptu- Ideoque pluraliter aliquando Scriptu- « ra voluntates Dei pronuntiat. Unde « ra voluntates Dei pronuntiat. Unde « Propheta, Psal. cx, 2: Magna opera « Propheta, Psal. cx, 2: Magna opera « Domini, exquisita in omnes voluntates « Domini, exquisita in omnes voluntates « ejus. » « ejus. »

« «

Sed his multipliciter objicitur. Sed his multipliciter objicitur. Primo enim videtur, quod voluntas Primo enim videtur, quod voluntas non multiplicetur per signa. non multiplicetur per signa.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLV, Art. 11. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XLV, Art. 11. Tom. XXVI hujusce

non fuit divisa potentia per signa: cum non fuit divisa potentia per signa: cum tamen multa et multipliciter sunt signa tamen multa et multipliciter sunt signa potentiæ divinæ. Ergo videtur, quod potentiæ divinæ. Ergo videtur, quod voluntas per signa dividi non debet. voluntas per signa dividi non debet.

2. Adhuc, Quod per tropum dicitur de 2. Adhuc, Quod per tropum dicitur de aliquo, non proprie dicitur de ipso, sed aliquo, non proprie dicitur de ipso, sed per translationem. Dicit autem Magister, per translationem. Dicit autem Magister, quod ista quinque per tropum dicuntur quod ista quinque per tropum dicuntur voluntas divina, « secundum quem non voluntas divina, « secundum quem non << ostenditur falsum, sed verum quod di- << ostenditur falsum, sed verum quod di- « citur, sub tropi nubilo obumbratur. » « citur, sub tropi nubilo obumbratur. » Quæritur ergo, Quæ sit causa transla- Quæritur ergo, Quæ sit causa transla- tionis, quod ista dicuntur voluntas Dei? tionis, quod ista dicuntur voluntas Dei?

3. Adhuc, Multa per tropum conve- 3. Adhuc, Multa per tropum conve- niunt uni et quia non per essentiam niunt uni et quia non per essentiam conveniunt ei, non agunt ipsum in plu- conveniunt ei, non agunt ipsum in plu- ralitatem. Si ergo ista quinque per tro- ralitatem. Si ergo ista quinque per tro- pum conveniunt voluntati beneplaciti, pum conveniunt voluntati beneplaciti, voluntas pluraliter non debet consignifi- voluntas pluraliter non debet consignifi- cari circa illa et ita non debuit dici, cari circa illa et ita non debuit dici, exquisita in voluntates ejus, sed exqui- exquisita in voluntates ejus, sed exqui- sita in voluntatem ejus. sita in voluntatem ejus.

4. Adhuc, Causa et principium dicta 4. Adhuc, Causa et principium dicta de Deo, non multiplicantur ex hoc quod de Deo, non multiplicantur ex hoc quod sunt multorum et circa multa, sed una et sunt multorum et circa multa, sed una et singularis est causa Deus, et unum et singularis est causa Deus, et unum et singulare principium: ergo similiter singulare principium: ergo similiter quamvis voluntas sit diversorum volito- quamvis voluntas sit diversorum volito- rum, non debet multiplicari voluntas: rum, non debet multiplicari voluntas:

novæ editionis. novæ editionis.

856 856

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quinque ergo ista signa non faciunt quin- plicatio ejus et effectus illius et paria illi: quinque ergo ista signa non faciunt quin- plicatio ejus et effectus illius et paria illi: que voluntates. que voluntates.

5. Adhuc, Augustinus in libro LXXXIII 5. Adhuc, Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum dicit, quod « alia ratione Quæstionum dicit, quod « alia ratione facit equum, et alia hominem : » et sic facit equum, et alia hominem : » et sic scientia Dei est circa plura : et tamen scientia Dei est circa plura : et tamen non dicitur plures scientiæ: et ideo licet non dicitur plures scientiæ: et ideo licet voluntas sit circa plura, non debet dici voluntas sit circa plura, non debet dici plures voluntates. plures voluntates.

6. Adhuc, Augustinus in libro II de 6. Adhuc, Augustinus in libro II de Doctrina Christiana, dicit, quod Doctrina Christiana, dicit, quod « si- « si- gnum est quod præter speciem quam gnum est quod præter speciem quam sensibus ingerit, aliud facit in notitiam sensibus ingerit, aliud facit in notitiam venire 2. » Ex quo accipitur, quod omne venire 2. » Ex quo accipitur, quod omne signum sensibile est, et si non est sensi- signum sensibile est, et si non est sensi- bile, non est signum. Sed ista quinque bile, non est signum. Sed ista quinque non sunt sensibilia, sed intelligibilia. Er- non sunt sensibilia, sed intelligibilia. Er- go videtur, quod non sint signa volunta- go videtur, quod non sint signa volunta-

tis divinæ. tis divinæ.

: :

7. Adhuc, In Littera 3 dicit Magister in 7. Adhuc, In Littera 3 dicit Magister in illo capitulo « Et si illa tria dicuntur illo capitulo « Et si illa tria dicuntur « Dei voluntas, ideo quia sunt signa di- « Dei voluntas, ideo quia sunt signa di- « vinæ voluntatis, non est tamen intelli- « vinæ voluntatis, non est tamen intelli- « gendum Deum omne illud fieri velle « gendum Deum omne illud fieri velle « quod cuique præcepit, vel non fieri vel- « quod cuique præcepit, vel non fieri vel- « le quod prohibuit. Præcepit enim Abra- « le quod prohibuit. Præcepit enim Abra- « hæ immolare filium, nec tamen vo- « hæ immolare filium, nec tamen vo- « luit. Præcepit sanato ne cui dice- « luit. Præcepit sanato ne cui dice- «ret ille autem prædicavit ubique *. » «ret ille autem prædicavit ubique *. » Sed signum quod non indicat suum si- Sed signum quod non indicat suum si- gnatum, fallax signum est. Cum ergo gnatum, fallax signum est. Cum ergo illa quinque non semper indicent volun- illa quinque non semper indicent volun- tatem beneplaciti esse circa ea de quibus tatem beneplaciti esse circa ea de quibus sunt, fallacia signa sunt, ut videtur. sunt, fallacia signa sunt, ut videtur.

8. Adhuc, Videntur esse pauciora 8. Adhuc, Videntur esse pauciora quam quinque. Magister Hugo in Sen- quam quinque. Magister Hugo in Sen- tentiis «Voluntatem beneplaciti duæ tentiis «Voluntatem beneplaciti duæ sequuntur voluntates sicut signa hujus sequuntur voluntates sicut signa hujus voluntatis. Una permittens vocatur, alia voluntatis. Una permittens vocatur, alia faciens. Et duo ista sunt quasi conse- faciens. Et duo ista sunt quasi conse- quentiæ voluntatis summæ et quasi ex- quentiæ voluntatis summæ et quasi ex-

numquam tamen coæterna : quidquid numquam tamen coæterna : quidquid enim in illa semper est, in istis aliquan- enim in illa semper est, in istis aliquan- do est et quidquid in istis aliquando do est et quidquid in istis aliquando non est, in illa numquam est. » Ex hoc non est, in illa numquam est. » Ex hoc relinquitur, quod duo sunt signa divina relinquitur, quod duo sunt signa divina voluntatis, et non plura. voluntatis, et non plura.

9. Adhuc, Hugo, ibidem, « Beneplaci- 9. Adhuc, Hugo, ibidem, « Beneplaci- tum voluntatis quod æternum est, perfi- tum voluntatis quod æternum est, perfi- citur et consummatur et manifestatur his citur et consummatur et manifestatur his duobus quæ sequuntur, in tempore per- duobus quæ sequuntur, in tempore per- missionis scilicet, et operatione divinæ. » missionis scilicet, et operatione divinæ. » Ergo videtur, quod tantum duo sint. Ergo videtur, quod tantum duo sint.

10. Adhuc, Videtur quod duo coinci- 10. Adhuc, Videtur quod duo coinci- dant in idem, præceptum scilicet et pro- dant in idem, præceptum scilicet et pro- hibitio. Exodi enim, xx, 1 et seq., ubi hibitio. Exodi enim, xx, 1 et seq., ubi enumerantur præcepta decalogi, prohibi- enumerantur præcepta decalogi, prohibi- tiones continentur sub præceptis, et præ- tiones continentur sub præceptis, et præ- cepta dicuntur: ergo præceptum et pro- cepta dicuntur: ergo præceptum et pro- hibitio non sunt diversa signa voluntatis hibitio non sunt diversa signa voluntatis divinæ, sed unum. divinæ, sed unum.

11. Adhuc, Augustinus in Enchiri- 11. Adhuc, Augustinus in Enchiri- dion «Non fit aliquid nisi Omnipotens dion «Non fit aliquid nisi Omnipotens fieri velit vel sinendo ut fiat, vel ipse fieri velit vel sinendo ut fiat, vel ipse faciendo *. » Ergo videtur, quod duo tan- faciendo *. » Ergo videtur, quod duo tan- tum signa sint, scilicet permissio et ope- tum signa sint, scilicet permissio et ope-

ratio. ratio.

12. Adhuc, Dicit Daniascenus", quod 12. Adhuc, Dicit Daniascenus", quod in Deo consilium non est : ergo videtur, in Deo consilium non est : ergo videtur, quod consilium non sit signum voluntatis quod consilium non sit signum voluntatis divinæ. divinæ.

IN CONTRARIUM hujus videtur, quod plu- Sed cont IN CONTRARIUM hujus videtur, quod plu- Sed cont ra debeant esse signa. ra debeant esse signa.

1. Respectu enim boni tria determi- 1. Respectu enim boni tria determi- nantur signa, scilicet præceptum, consi- nantur signa, scilicet præceptum, consi- lium, et operatio. Cum ergo malum am- lium, et operatio. Cum ergo malum am- plioris divisionis sit quam bonum, plura plioris divisionis sit quam bonum, plura debent assignari respectu mali quam debent assignari respectu mali quam respectu boni. Respectu_boni autem as- respectu boni. Respectu_boni autem as- signantur duo tantum, scilicet permissio. signantur duo tantum, scilicet permissio. et prohibitio. et prohibitio.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Quæst. 46. Quæst. 46.

1. 1.

2 IDEM, Lib. Il de Doctrina christiana, cap. 2 IDEM, Lib. Il de Doctrina christiana, cap.

3 Cf. I Sententiarum, Dist. XLV, cap. K. Tom. 3 Cf. I Sententiarum, Dist. XLV, cap. K. Tom. XXVI nostræ editionis, pag. 418. XXVI nostræ editionis, pag. 418.

* Cf. Genes. XXII, 1 et seq. * Cf. Genes. XXII, 1 et seq.

5 Marc. 1, 44 et 45: Et dicit (Jesus): Vide ne- 5 Marc. 1, 44 et 45: Et dicit (Jesus): Vide ne- mini dixeris... At ille egressus cœpit prædicare et mini dixeris... At ille egressus cœpit prædicare et diffamare sermonem, etc. diffamare sermonem, etc.

6 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 95. 6 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 95.

7 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa. 7 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa.

cap. 22. cap. 22.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

2. Adhuc, Permissio et præceptum 2. Adhuc, Permissio et præceptum concurrunt in eodem. Quia super illud concurrunt in eodem. Quia super illud Psalmi civ, 37 Eduxit cos cum argento Psalmi civ, 37 Eduxit cos cum argento et auro, dicit Glossa, quod « asportare et auro, dicit Glossa, quod « asportare vasa Ægyptiorum, devotis fuit præcep- vasa Ægyptiorum, devotis fuit præcep- tum, et infirmis permissum. » Cum ergo tum, et infirmis permissum. » Cum ergo sunt circa eumdem actum præceptum et sunt circa eumdem actum præceptum et permissio, non debent differentiam et permissio, non debent differentiam et numerum facere in signis voluntatis di- numerum facere in signis voluntatis di- vinæ. vinæ.

3. Adhuc, Sicut est bonum et melius, 3. Adhuc, Sicut est bonum et melius, ita est malum et pejus. Sicut ergo est ita est malum et pejus. Sicut ergo est unum signum respectu melioris boni unum signum respectu melioris boni quod est consilium, et unum respectu quod est consilium, et unum respectu boni quod est præceptum ita debent boni quod est præceptum ita debent esse duo contra malum et pejus, quorum esse duo contra malum et pejus, quorum unum opponatur præcepto quod est pro- unum opponatur præcepto quod est pro- hibitio, et alterum consilio, et hoc non hibitio, et alterum consilio, et hoc non habemus et sic diminute assignantur habemus et sic diminute assignantur signa. signa.

4. Adhuc, Permissio et prohibitio non 4. Adhuc, Permissio et prohibitio non videntur esse signa voluntatis et volun- videntur esse signa voluntatis et volun- tatum. Circa enim id quod prohibet vel tatum. Circa enim id quod prohibet vel permittit Deus, non est voluntas Dei permittit Deus, non est voluntas Dei

una. una.

: :

857 857

SOLUTIO. Dicendum, quod signa volun- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod signa volun- Solutio. tatis divinæ sunt quinque, et vera sunt tatis divinæ sunt quinque, et vera sunt signa, nec plura, nec pauciora: signifi- signa, nec plura, nec pauciora: signifi- cant enim voluntatem beneplaciti divini cant enim voluntatem beneplaciti divini esse circa aliquid illorum de quibus sunt. esse circa aliquid illorum de quibus sunt. Etenim super illud epist. ad Roman. xi, Etenim super illud epist. ad Roman. xi, 2: Ut probetis quæ sit Dei voluntas bo- 2: Ut probetis quæ sit Dei voluntas bo- na, etc., dicit Glossa, quod duplex est na, etc., dicit Glossa, quod duplex est voluntas Dei. Una scilicet qua vult quid- voluntas Dei. Una scilicet qua vult quid- quid vult, et hæc est essentia divina sim- quid vult, et hæc est essentia divina sim- plex, et nullo modo multiplex in seipsa. plex, et nullo modo multiplex in seipsa. Alia quod vult, et illa est multiplex: illa Alia quod vult, et illa est multiplex: illa enim est volitum, et volita sunt multi- enim est volitum, et volita sunt multi- plicia, et actus voluntatis multiplex circa plicia, et actus voluntatis multiplex circa ea. Unde sic possunt accipi signa volun- ea. Unde sic possunt accipi signa volun- tatis, quod voluntas Dei aut est respectu tatis, quod voluntas Dei aut est respectu boni ut sit vel fiat: aut respectu mali ne boni ut sit vel fiat: aut respectu mali ne fiat, vel si est, ne placeat. Si respectu fiat, vel si est, ne placeat. Si respectu boni quod rationali creaturæ bonum est, boni quod rationali creaturæ bonum est, accipitur dupliciter, scilicet vel ut fiat, accipitur dupliciter, scilicet vel ut fiat, vel ut sit. Si est respectu boni ut fiat : vel ut sit. Si est respectu boni ut fiat : aut est respectu boni communis necessa- aut est respectu boni communis necessa- rii ad salutem, et sic est præceptio: aut rii ad salutem, et sic est præceptio: aut est respectu boni melioris sub quo indul- est respectu boni melioris sub quo indul- getur bonum minus quod est necessarium getur bonum minus quod est necessarium ad salutem, et sic consilium. Si autem ad salutem, et sic consilium. Si autem respectu boni ut sit, tunc est operatio respectu boni ut sit, tunc est operatio sive impletio: Deus enim omne bonum sive impletio: Deus enim omne bonum nostrum operatur in nobis. Isa. xxvi, nostrum operatur in nobis. Isa. xxvi, 12 Omnia opera nostra operatus es no- 12 Omnia opera nostra operatus es no- bis, Domine. Si autem est respectu mali bis, Domine. Si autem est respectu mali ne fiat, est prohibitio. Si est respectu ne fiat, est prohibitio. Si est respectu mali indicans, quod non placet factum, mali indicans, quod non placet factum, est permissio, prout permissio dicitur est permissio, prout permissio dicitur eorum quæ non cohibentur a Deo cum eorum quæ non cohibentur a Deo cum cohiberi possint. Et sic sunt quinque si- cohiberi possint. Et sic sunt quinque si- gna voluntatis divinæ, quæ hoc versu gna voluntatis divinæ, quæ hoc versu continentur. continentur.

5. Adhuc, Permissio non videtur esse 5. Adhuc, Permissio non videtur esse unum signum sed multa. Multipliciter unum signum sed multa. Multipliciter enim dicitur permissio. Dicitur enim ali- enim dicitur permissio. Dicitur enim ali- quando permissio indulgentia minoris quando permissio indulgentia minoris boni, I ad Corinth. VII, 25, super illud: boni, I ad Corinth. VII, 25, super illud: De virginibus præceptum Domini non De virginibus præceptum Domini non habeo, Glossa « Virginibus permittitur habeo, Glossa « Virginibus permittitur nubere. » Dicitur etiam permissio eorum nubere. » Dicitur etiam permissio eorum quæ temporaliter a judice non puniuntur, quæ temporaliter a judice non puniuntur, Marc. ✗, 5 Ad duritiam cordis vestri Marc. ✗, 5 Ad duritiam cordis vestri Moyses scripsit vobis præceptum istud, Moyses scripsit vobis præceptum istud, scilicet permisit scribere libellum repudii. scilicet permisit scribere libellum repudii. Dicitur etiam permissio in his quæ non Dicitur etiam permissio in his quæ non prohibentur unde Glossa super illud prohibentur unde Glossa super illud Psalmi iv, 5 Irascimini, et nolite pec- Præcipit, et prohibet, permittit, consulit, implet. Psalmi iv, 5 Irascimini, et nolite pec- Præcipit, et prohibet, permittit, consulit, implet. care, « Permittit quod necessitatis est, care, « Permittit quod necessitatis est, hoc est, venialem motum iræ, hoc est, hoc est, venialem motum iræ, hoc est, non prohibet. » Dicitur etiam permissio non prohibet. » Dicitur etiam permissio in his quæ quis non cohibet cum cohibe- in his quæ quis non cohibet cum cohibe- re possit, sicut generaliter dicitur per- re possit, sicut generaliter dicitur per- missio in malis mundi quæ non cohibet missio in malis mundi quæ non cohibet Deus. Cum ergo istæ permissiones non Deus. Cum ergo istæ permissiones non sint circa idem, videntur esse diversa si- sint circa idem, videntur esse diversa si- gna voluntatis divinæ. gna voluntatis divinæ.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non est simile de scientia, potentia, et volun- est simile de scientia, potentia, et volun- tate. Scitum enim ad scientiam relatum, tate. Scitum enim ad scientiam relatum, in una specie et forma veri refertur ad in una specie et forma veri refertur ad ipsam : et ideo actus scientiæ non multi- ipsam : et ideo actus scientiæ non multi- plicatur ad scitum. Similiter possibile plicatur ad scitum. Similiter possibile sub una ratione possibilis refertur ad sub una ratione possibilis refertur ad potentiam. Sed volitum non sub una potentiam. Sed volitum non sub una

Ad, 1 Ad, 1

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

858 858

D. ALB. MAG. ORD. PRÆÐ. D. ALB. MAG. ORD. PRÆÐ.

ratione boni refertur ad voluntatem, sed ratione boni refertur ad voluntatem, sed sub pluribus et differentibus in bono: sub pluribus et differentibus in bono: alia enim est ratio boni necessarii ad sa- alia enim est ratio boni necessarii ad sa- lutem, et alia ratio pertinentis ad per- lutem, et alia ratio pertinentis ad per- fectionem, et alia ratio boni quod est im- fectionem, et alia ratio boni quod est im- pedire malum ne fiat, hoc enim bonum pedire malum ne fiat, hoc enim bonum est, et alia ratio boni quod est tolerantia est, et alia ratio boni quod est tolerantia mali facti et ideo multiplicatur volun- mali facti et ideo multiplicatur volun- tas secundum volita, et non multiplicatur tas secundum volita, et non multiplicatur scientia secundnm scita, nec potentia scientia secundnm scita, nec potentia secundum possibilia. secundum possibilia.

AD ALIUD dicendum, quod tropus dici- AD ALIUD dicendum, quod tropus dici- tur hic, quia per similitudinem conve- tur hic, quia per similitudinem conve- niunt, et non per veritatem, sive per es- niunt, et non per veritatem, sive per es- sentiam. Bonum enim præcepti quod est sentiam. Bonum enim præcepti quod est effectus voluntatis beneplaciti in præcep- effectus voluntatis beneplaciti in præcep- to, est circa hoc quod est voluntas bene- to, est circa hoc quod est voluntas bene- placiti in actu et quia actus divinæ vo- placiti in actu et quia actus divinæ vo- luntatis est circa hoc, ideo sicut signum luntatis est circa hoc, ideo sicut signum indicat voluntatem beneplaciti. Unde indicat voluntatem beneplaciti. Unde actus voluntatis dicitur ibi voluntas: actus voluntatis dicitur ibi voluntas: quia est in forma et ratione voluntatis : quia est in forma et ratione voluntatis : et quia actus est circa volitum, ideo per et quia actus est circa volitum, ideo per actum accipit volitum formam et speciem actum accipit volitum formam et speciem boni, quod disponit voluntatem agen- boni, quod disponit voluntatem agen- tem et sicut accipit speciem disponentis tem et sicut accipit speciem disponentis voluntatis, ita accipit nomen, et vocatur voluntatis, ita accipit nomen, et vocatur voluntas. Et per hanc similitudinem si- voluntas. Et per hanc similitudinem si- gnum dicitur voluntas, Matth. vi, 10: gnum dicitur voluntas, Matth. vi, 10: Fiat voluntas tua sicut in cælo et in ter- Fiat voluntas tua sicut in cælo et in ter- ra. Hoc enim de voluntate signi intelli- ra. Hoc enim de voluntate signi intelli- gitur. Sicut et illud Matthæi, XII, 50 : gitur. Sicut et illud Matthæi, XII, 50 : Quicumque fecerit voluntatem Patris mei Quicumque fecerit voluntatem Patris mei qui in cœlis est, ipse meus frater, et soror, qui in cœlis est, ipse meus frater, et soror, et mater est. et mater est.

AD ALIUD dicendum, quod ex eo quod AD ALIUD dicendum, quod ex eo quod voluntas beneplaciti intelligitur, non voluntas beneplaciti intelligitur, non multiplicatur in his : sed potius quia multiplicatur in his : sed potius quia bonum multiplex est, quod efficitur ut bonum multiplex est, quod efficitur ut volitum in illis sub diversa differentia volitum in illis sub diversa differentia boni, ideo actus voluntatis est in illis et boni, ideo actus voluntatis est in illis et ille actus dicitur voluntas, et multiplica- ille actus dicitur voluntas, et multiplica- tur in illis propter quod in signis plures tur in illis propter quod in signis plures sunt voluntates, quæ tamen omnes signa sunt voluntates, quæ tamen omnes signa sunt unius voluntatis quæ est essentia sunt unius voluntatis quæ est essentia divina. divina.

AD ALIUD dicendum, quod nomina dicta AD ALIUD dicendum, quod nomina dicta de Deo, quæ non connotant effectum in de Deo, quæ non connotant effectum in creatura differentem secundum speciem creatura differentem secundum speciem

et ordinem ad diversa, non possunt plu- et ordinem ad diversa, non possunt plu- raliter significari, nec proprie, nec tro- raliter significari, nec proprie, nec tro- pice, sicut causa et sicut principium. pice, sicut causa et sicut principium. Causa enim est, a qua est esse in omnibus Causa enim est, a qua est esse in omnibus quorum causa est : et similiter princi- quorum causa est : et similiter princi- pium. Esse autem non diversam rationem pium. Esse autem non diversam rationem habet in effectibus, sicut nec verum in habet in effectibus, sicut nec verum in scibilibus. Dicit enim Dionysius, quod et scibilibus. Dicit enim Dionysius, quod et contingentia et necessaria Deus scit uno contingentia et necessaria Deus scit uno modo. Sic autem non est de volitis, ut modo. Sic autem non est de volitis, ut jam dictum est. Et ideo licet non dicantur jam dictum est. Et ideo licet non dicantur causæ plures vel principia plura, tamen causæ plures vel principia plura, tamen dicuntur voluntates plures: quia conno- dicuntur voluntates plures: quia conno- tata in voluntate beneplaciti in signis istis tata in voluntate beneplaciti in signis istis non sunt sub una et indifferenti ratione non sunt sub una et indifferenti ratione boni et voliti : et ideo tropice loquendo boni et voliti : et ideo tropice loquendo non est una voluntas, sed plures. non est una voluntas, sed plures.

AD ALIUD dicendum, quod sicut jam AD ALIUD dicendum, quod sicut jam patuit, in connotatis non est simile de patuit, in connotatis non est simile de scientia et voluntate et ideo non tenet scientia et voluntate et ideo non tenet objectio. objectio.

AD ALIUD dicendum, quod signum di- AD ALIUD dicendum, quod signum di- citur multipliciter. Dicitur enim signum citur multipliciter. Dicitur enim signum cujus usus est in significando vel cau- cujus usus est in significando vel cau- sando in usu sacramentorum veteris vel sando in usu sacramentorum veteris vel novæ legis et hoc definitur ab Augusti- novæ legis et hoc definitur ab Augusti- no et hoc necesse est esse sensibile : no et hoc necesse est esse sensibile : quia sacramentum est corporale et visi- quia sacramentum est corporale et visi- bile elementum, ex similitudine signifi- bile elementum, ex similitudine signifi- cans, et ex sanctificatione [invisibilem cans, et ex sanctificatione [invisibilem gratiam conferens. Dicitur etiam signum, gratiam conferens. Dicitur etiam signum, quod sicut adjunctum demonstrat id cui quod sicut adjunctum demonstrat id cui adjunctum est. Et hoc dupliciter, scilicet adjunctum est. Et hoc dupliciter, scilicet probabiliter, vel de necessitate. Probabi- probabiliter, vel de necessitate. Probabi- liter, ut habere lac in mamillis, signum liter, ut habere lac in mamillis, signum est, quod mulier peperit. Et secundum est, quod mulier peperit. Et secundum hoc accipitur signum in II Priorum, ubi hoc accipitur signum in II Priorum, ubi Aristoteles docet syllogizare ex icotibus Aristoteles docet syllogizare ex icotibus et signis. Si de necessitate, sic signum et signis. Si de necessitate, sic signum convertibile est cum causa, secundum convertibile est cum causa, secundum quod Aristoteles in secundo Posteriorum quod Aristoteles in secundo Posteriorum demonstrare docet ex signo convertibili demonstrare docet ex signo convertibili cum causa, sicut demonstratur planetas cum causa, sicut demonstratur planetas esse prope, quia non scintillant: cum esse prope, quia non scintillant: cum tamen prope non possit esse causa non tamen prope non possit esse causa non scintillationis, sed signum. Scintillatio- scintillationis, sed signum. Scintillatio- nis autem vera causa est tremor formæ nis autem vera causa est tremor formæ visæ in humido oculi, vel in humido me- visæ in humido oculi, vel in humido me- dii per quod videtur, ut dicit Alphara- dii per quod videtur, ut dicit Alphara-

Ad Ad

Ad Ad

Ad 7. Ad 7.

Ad 8 et 9. Ad 8 et 9.

Ad 10. Ad 10.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

bius. Et sic accipitur signum cum dicitur bius. Et sic accipitur signum cum dicitur signum divinæ voluntatis, quod sicut ad- signum divinæ voluntatis, quod sicut ad- junctum significat voluntatem benepla- junctum significat voluntatem benepla- citi esse circa aliquod illius, cujus est citi esse circa aliquod illius, cujus est signum. signum.

AD ALIUD dicendum, quod non dicun- AD ALIUD dicendum, quod non dicun- tur signa, eo quod indicent voluntatem tur signa, eo quod indicent voluntatem beneplaciti esse circa illa de quibus sunt: beneplaciti esse circa illa de quibus sunt: sed quia indicant voluntatem beneplaciti sed quia indicant voluntatem beneplaciti esse circa aliquod illorum. Sicut in esse circa aliquod illorum. Sicut in Abraham non indicabatur voluntas circa Abraham non indicabatur voluntas circa immolationem et occisionem, sed circa immolationem et occisionem, sed circa intellectum mysterii de immolatione intellectum mysterii de immolatione Christi. Unde Christus secundum huma- Christi. Unde Christus secundum huma- nitatem occisus est, non secundum divi- nitatem occisus est, non secundum divi- nitatem, sicut in immolatione Abrahæ nitatem, sicut in immolatione Abrahæ occisus est aries, non Isaac. Unde in hoc occisus est aries, non Isaac. Unde in hoc Deus voluit probationem fidei Abrahæ. Deus voluit probationem fidei Abrahæ. Et in cæco illuminato voluit formam Et in cæco illuminato voluit formam humilitatis in evitanda laude, sicut ex humilitatis in evitanda laude, sicut ex verbis Augustini dicit Magister in libro verbis Augustini dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV, primo Sententiarum, distinctione XLV, cap. Et si illa. Unde vera signa sunt cap. Et si illa. Unde vera signa sunt vere indicantia id quod vult Deus in his vere indicantia id quod vult Deus in his de quibus sunt signa. de quibus sunt signa.

AD ALIUD dicendum, quod Magister AD ALIUD dicendum, quod Magister Hugo signa voluntatis beneplaciti assi- Hugo signa voluntatis beneplaciti assi- gnat secundum quod beneplacitum est gnat secundum quod beneplacitum est omnibus creaturis generaliter, sive ad omnibus creaturis generaliter, sive ad bonum, sive ad malum: sic enim bene- bonum, sive ad malum: sic enim bene- placitum Dei declaratur et significatur placitum Dei declaratur et significatur respectu boni per operationem, quia respectu boni per operationem, quia omne bonum creaturæ facit Deus: et omne bonum creaturæ facit Deus: et respectu mali per permissionem, per- respectu mali per permissionem, per- mittit enim quod non cohibet. Sed Ma- mittit enim quod non cohibet. Sed Ma- gister Hugo in Sententiis assignat signa gister Hugo in Sententiis assignat signa secundum quod referuntur ad rationalem secundum quod referuntur ad rationalem creaturam per providentiam ordinatam creaturam per providentiam ordinatam ad salutem et sic sunt quinque: quia ad salutem et sic sunt quinque: quia quinque modis ordinatur ad salutem se- quinque modis ordinatur ad salutem se- cundum duas partes justitiæ, quæ sunt cundum duas partes justitiæ, quæ sunt declinare a malo, et facere bonum. declinare a malo, et facere bonum.

PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se- quens, quod idem est cum isto. quens, quod idem est cum isto.

AD ALIUD dicendum, quod præceptum AD ALIUD dicendum, quod præceptum dupliciter dicitur, large scilicet, et stricte. dupliciter dicitur, large scilicet, et stricte. Large dicitur præceptum omne id quod Large dicitur præceptum omne id quod præaccipitur ut sit principium et regula præaccipitur ut sit principium et regula vitæ in faciendo bono, vel vitando malo; vitæ in faciendo bono, vel vitando malo;

859 859

et sic dividitur præceptum in affirmati- et sic dividitur præceptum in affirmati- vum et negativum et sic prohibitio est vum et negativum et sic prohibitio est præceptum, et ponitur inter præcepta præceptum, et ponitur inter præcepta decalogi. Stricte dicitur præceptnm quod decalogi. Stricte dicitur præceptnm quod obligat ad faciendum id quod præcipitur: obligat ad faciendum id quod præcipitur: et sic prohibitio non est præceptum, sed et sic prohibitio non est præceptum, sed prohibitio et præceptio diversa sunt prohibitio et præceptio diversa sunt signa voluntatis divinæ. signa voluntatis divinæ.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus generaliter signa ponit divinæ voluntatis, generaliter signa ponit divinæ voluntatis, et non specialia specialiter respicientia et non specialia specialiter respicientia bonum creaturæ rationalis. bonum creaturæ rationalis.

AD ALIUD dicendum, quod consilium AD ALIUD dicendum, quod consilium derivatur a verbo consulo. Consulo au- derivatur a verbo consulo. Consulo au- tem dupliciter dictum est, scilicet a con- tem dupliciter dictum est, scilicet a con- silium dante, vel a consilium quærente, silium dante, vel a consilium quærente, secundum quod construitur cum accusa- secundum quod construitur cum accusa- tivo vel dativo, consulo te, consulo tibi. tivo vel dativo, consulo te, consulo tibi. Et si derivatur a consulo secundum quod Et si derivatur a consulo secundum quod construitur cum dativo, significat abun- construitur cum dativo, significat abun- dantiam prudentiæ in consiliabilibus. Et dantiam prudentiæ in consiliabilibus. Et sic in Deo est. Isaiæ, IX, 6: Vocabitur sic in Deo est. Isaiæ, IX, 6: Vocabitur nomen ejus Admirabilis, Consiliarius. nomen ejus Admirabilis, Consiliarius. Unde sæpe dicitur in libris Regum, et Unde sæpe dicitur in libris Regum, et Paralipomenon, et in Prophetis\: Con- Paralipomenon, et in Prophetis\: Con- suluit David vel alius Dominum. Secun- suluit David vel alius Dominum. Secun- dum autem quod construitur cum accu- dum autem quod construitur cum accu- sativo, tunc consulo te, idem est, quod sativo, tunc consulo te, idem est, quod consilium quæro a te et sic defectum consilium quæro a te et sic defectum prudentiæ significat et ignorantiam con- prudentiæ significat et ignorantiam con- siliabilium. Et sic dicit Damascenus, siliabilium. Et sic dicit Damascenus, quod «< in Deo non est consilium: quia quod «< in Deo non est consilium: quia consilium ignorantis est. » consilium ignorantis est. »

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, quod plura esse debeant, dicendum quod quod plura esse debeant, dicendum quod bonum et malum dupliciter consideran- bonum et malum dupliciter consideran- tur, scilicet secundum se, et secundum tur, scilicet secundum se, et secundum fieri, id est, secundum relationem ad fieri, id est, secundum relationem ad aliud. Si secundum se considerantur: aliud. Si secundum se considerantur: tunc malum est amplioris divisionis, tunc malum est amplioris divisionis, quam bonum quia (sicut dicunt Diony- quam bonum quia (sicut dicunt Diony- sius et Aristoteles) bonum est ex una sius et Aristoteles) bonum est ex una sola et tota causa, cujus totalitas congre- sola et tota causa, cujus totalitas congre- gatur ex omnibus quæ faciunt ad esse gatur ex omnibus quæ faciunt ad esse boni: quæ sunt, quod fiat ex habitu bono boni: quæ sunt, quod fiat ex habitu bono actum eligente et informante, et vestiatur actum eligente et informante, et vestiatur circumstantiis debitis, et determinetur circumstantiis debitis, et determinetur debito fine. Malum autem fit ex particu- debito fine. Malum autem fit ex particu- laribus defectibus omnifariam, ut dicit laribus defectibus omnifariam, ut dicit

Ad 11. Ad 11.

Ad 12, Ad 12,

Adobject. 1. Adobject. 1.

Adobject. 2. Adobject. 2.

866 866

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Dionysius. Si autem considerantur ma- Dionysius. Si autem considerantur ma- lum et bonum in ordine ad aliud secun- lum et bonum in ordine ad aliud secun- dum fieri et esse, malum minoris est dum fieri et esse, malum minoris est divisionis quam bonum, propter diffe- divisionis quam bonum, propter diffe- rentias boni quæ diversimode se habent rentias boni quæ diversimode se habent ad causam boni. Et hoc modo se malum ad causam boni. Et hoc modo se malum habere non potest: eo quod non habet habere non potest: eo quod non habet causam efficientem, sed deficientiem, ut causam efficientem, sed deficientiem, ut dicit Augustinus in libro XII de Civitate dicit Augustinus in libro XII de Civitate Dei, ad voluntatem Dei, quæ causa Dei, ad voluntatem Dei, quæ causa omnium est, ut præhabitum est: nec omnium est, ut præhabitum est: nec voluntas potest se habere ad ipsum nisi voluntas potest se habere ad ipsum nisi ut prohibens ne fiat, vel ut permittens, ut prohibens ne fiat, vel ut permittens, quando fit a causa deficiente. quando fit a causa deficiente.

AD ALIUD dicendum, quod asportatio AD ALIUD dicendum, quod asportatio vasorum a diversis facta et ex diversis vasorum a diversis facta et ex diversis causis, non fuit unus numero actus. causis, non fuit unus numero actus. Quidam enim vasa asportabant ex ava- Quidam enim vasa asportabant ex ava- ritia et hoc fuit illicitum, sed permis- ritia et hoc fuit illicitum, sed permis- sum hoc modo quo permittitur quod sum hoc modo quo permittitur quod non cohibetur. Quidam autem asporta- non cohibetur. Quidam autem asporta- bant ex devotione ad Dei præceptum, bant ex devotione ad Dei præceptum, intelligentes significari in hoc, quod or- intelligentes significari in hoc, quod or- natu suo spoliandus est mundus, et or- natu suo spoliandus est mundus, et or- natus ille Ecclesiæ addendus: et ut si- natus ille Ecclesiæ addendus: et ut si- gnificarent hoc, asportaverunt. Unde gnificarent hoc, asportaverunt. Unde permissio et præceptum non concurrunt permissio et præceptum non concurrunt circa unum numero actum : et ideo re- circa unum numero actum : et ideo re- manet, quod diversa sunt signa permis- manet, quod diversa sunt signa permis- sio et præceptum. sio et præceptum. Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod licet sit Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod licet sit malum et pejus, tamen in hoc non ha- malum et pejus, tamen in hoc non ha- bent differentiam, quod si referuntur ad bent differentiam, quod si referuntur ad causam, quin utrumque sit a causa defi- causam, quin utrumque sit a causa defi- ciente, quæ est voluntas creata : et id- ciente, quæ est voluntas creata : et id- circo cum conveniant in causa et priva- circo cum conveniant in causa et priva- tione speciei boni, sufficit quod habeant tione speciei boni, sufficit quod habeant

quod ex malo elicitur, sicut persecutio- quod ex malo elicitur, sicut persecutio- nes tyrannorum permisit, ut ex illis pro- nes tyrannorum permisit, ut ex illis pro- baretur et in exemplum poneretur pa- baretur et in exemplum poneretur pa- tientia martyrum, quam voluntate bene- tientia martyrum, quam voluntate bene- placiti vult Deus. placiti vult Deus.

AD ULTIMUM dicendum, quod licet per- Ad obje AD ULTIMUM dicendum, quod licet per- Ad obje missio multipliciter dicatur, tamen illa missio multipliciter dicatur, tamen illa multiplicitas ad unum commune redu- multiplicitas ad unum commune redu- citur. Primum quidem quod permissio citur. Primum quidem quod permissio vocatur, est, secundum quod dicitur vocatur, est, secundum quod dicitur permissum, quod non cohibetur cum permissum, quod non cohibetur cum cohiberi possit. Omnes autem alii modi cohiberi possit. Omnes autem alii modi permissionis, modi quidem sunt istius, permissionis, modi quidem sunt istius, vel circa malum, vel circa imperfectum vel circa malum, vel circa imperfectum bonum. bonum.

Est tamen notandum, quod licet omnia Est tamen notandum, quod licet omnia ista sint signa voluntatis divinæ, volun- ista sint signa voluntatis divinæ, volun- tatis dico beneplaciti tamen cum dici- tatis dico beneplaciti tamen cum dici- tur, vult Deus quod præcipit, vult quod tur, vult Deus quod præcipit, vult quod prohibet, vult quod permittit, vult quod prohibet, vult quod permittit, vult quod operatur, vult quod consulit, in omnibus operatur, vult quod consulit, in omnibus his per hoc verbum, vult, essentia divina his per hoc verbum, vult, essentia divina ut voluntas significatur: sed diversa ut voluntas significatur: sed diversa connotantur in creatura. In præcepto connotantur in creatura. In præcepto connotatur obligatio ad bonum saluti connotatur obligatio ad bonum saluti necessarium: in consilio persuasio et necessarium: in consilio persuasio et inclinatio ad bonum et debitum perfe- inclinatio ad bonum et debitum perfe- ctioni in permissione vero ex fuga ejus ctioni in permissione vero ex fuga ejus quod permittitur et ex detestatione, emi- quod permittitur et ex detestatione, emi- nentia boni ex illo quod permittitur, nentia boni ex illo quod permittitur, elicitur in prohibitione vero ex fuga elicitur in prohibitione vero ex fuga prohibiti motus, est electio oppositi sive prohibiti motus, est electio oppositi sive ad oppositum. ad oppositum.

unum signum, quod est prohibitio. Sed unum signum, quod est prohibitio. Sed verum est, quod mortale prohibetur di- verum est, quod mortale prohibetur di-

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Ad object. 4. Ad object. 4.

recte, veniale autem in quantum dispo- De singulis signis divinæ voluntatis be- recte, veniale autem in quantum dispo- De singulis signis divinæ voluntatis be- sitio ad illud. sitio ad illud.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas Dei AD ALIUD dicendum, quod voluntas Dei non uno modo est circa signa. In præ- non uno modo est circa signa. In præ- cepto enim est circa id quod præcipitur: cepto enim est circa id quod præcipitur: in prohibitione autem est circa opposi- in prohibitione autem est circa opposi- tum ejus quod prohibetur, hoc enim vult tum ejus quod prohibetur, hoc enim vult Deus in permissione autem est circa id Deus in permissione autem est circa id

*S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, cap. *S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, cap.

neplaciti in speciali. neplaciti in speciali.

SECUNDO, Quæritur de singulis signis SECUNDO, Quæritur de singulis signis divinæ voluntatis beneplaciti in speciali. divinæ voluntatis beneplaciti in speciali. Et quæruntur quinque. Et quæruntur quinque.

7. 7.

Quorum primum est de præcepto. Quorum primum est de præcepto.

od contra. od contra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

861 861

cepit occidi filium, sed offerri. CONTRA cepit occidi filium, sed offerri. CONTRA illud est quod dicitur, ad Hebr. xi, 17 et illud est quod dicitur, ad Hebr. xi, 17 et seq. Sic enim dicitur ibi: Unigenitum seq. Sic enim dicitur ibi: Unigenitum

Secundum, De prohibitione. Secundum, De prohibitione. Tertium, De permissione, et de con- Tertium, De permissione, et de con- silio 1. silio 1. Quartum, De impletione sive opera- offerebat, qui susceperat repromissiones, Quartum, De impletione sive opera- offerebat, qui susceperat repromissiones,

tione. tione.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

De præcepto, Utrum Deus velit, quod De præcepto, Utrum Deus velit, quod præceptum suum semper opere im- præceptum suum semper opere im- pleatur? pleatur?

Primo ergo quæritur de præcepto, Primo ergo quæritur de præcepto, quod consuevit sic definiri : « Præcep- quod consuevit sic definiri : « Præcep- tum est signum voluntatis divinæ, obli- tum est signum voluntatis divinæ, obli- gans ad actum de quo est. » gans ad actum de quo est. »

Et hoc videtur probari ex Auctoribus, Et hoc videtur probari ex Auctoribus, quos inducit Magister in libro primo quos inducit Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XLV, cap. Pro Sententiarum, distinct. XLV, cap. Pro præcepto. præcepto.

1. Dicit enim, quod illud Matthæi, 1. Dicit enim, quod illud Matthæi, VI, 10 Fiat voluntas tua, intelligitur de VI, 10 Fiat voluntas tua, intelligitur de signo voluntatis, quod est præceptum : signo voluntatis, quod est præceptum : per hoc enim quod dicit, fiat, significat per hoc enim quod dicit, fiat, significat quod actus ille fit qui præcipitur. quod actus ille fit qui præcipitur.

2. Adhuc, Idem ibidem inducit illud 2. Adhuc, Idem ibidem inducit illud Matthæi, x11, 50 Quicumque fecerit vo- Matthæi, x11, 50 Quicumque fecerit vo- luntatem Patris mei, ubi per verbum, luntatem Patris mei, ubi per verbum, facit, vel fecerit, idem significatur. facit, vel fecerit, idem significatur.

SED IN contrarium hujus videtur, quod SED IN contrarium hujus videtur, quod 1. Dicit Magister, ibidem, in capitulo 1. Dicit Magister, ibidem, in capitulo illo Et si illa dicantur Dei voluntas, illo Et si illa dicantur Dei voluntas, ubi sic dicit : « Non est intelligendum ubi sic dicit : « Non est intelligendum Deum omne illud fieri velle quod cuique Deum omne illud fieri velle quod cuique præcepit. Præcepit enim Abrahæ immo- præcepit. Præcepit enim Abrahæ immo- lare filium, nec tamen voluit: nec ideo lare filium, nec tamen voluit: nec ideo præcepit ut id fieret, sed ut Abrahæ pro- præcepit ut id fieret, sed ut Abrahæ pro- baretur fides. >> baretur fides. >>

2. Si forte quis dicat, quod non præ- 2. Si forte quis dicat, quod non præ-

1 Remittit quærenda quædam de consilio. 1 Remittit quærenda quædam de consilio. 2 Cf. Genes. XXII, 1 et seq. 2 Cf. Genes. XXII, 1 et seq.

ad quem dictum est: Quia in Isaac vo- ad quem dictum est: Quia in Isaac vo- cabitur tibi semen: arbitrans quia et a cabitur tibi semen: arbitrans quia et a mortuis suscitare potens est Deus. Hoc mortuis suscitare potens est Deus. Hoc enim non arbitraretur nisi vellet occi- enim non arbitraretur nisi vellet occi- dere, et nisi Deus præciperet eum occidi. dere, et nisi Deus præciperet eum occidi. Unde Glossa Augustini ibidem: « Non Unde Glossa Augustini ibidem: « Non trepidavit Abraham credere quando pro- trepidavit Abraham credere quando pro- mittebatur 3. Non trepidavit offerre quan- mittebatur 3. Non trepidavit offerre quan- do exigebatur. Dextera ejus exigitur ad do exigebatur. Dextera ejus exigitur ad sacrificium ut moreretur, cujus cor ere- sacrificium ut moreretur, cujus cor ere- ctum est ad fidem ut nasceretur. Nec fuit ctum est ad fidem ut nasceretur. Nec fuit religio credentis contraria devotioni ob- religio credentis contraria devotioni ob- temperantis. Promissionem pater pius temperantis. Promissionem pater pius fideliter tenens, quam per hunc opor- fideliter tenens, quam per hunc opor- tebat impleri quem Deus jubebat offerri. tebat impleri quem Deus jubebat offerri. Non hæsitavit quin sibi reddi possit Non hæsitavit quin sibi reddi possit immolatus, qui dari poterat non spera- immolatus, qui dari poterat non spera- tus. Non sibi fecit quæstionem quasi de tus. Non sibi fecit quæstionem quasi de contrariis et sibi adversantibus verbis contrariis et sibi adversantibus verbis Dei promittentis filium nasciturum, et Dei promittentis filium nasciturum, et postea dicentis Occide mihi filium postea dicentis Occide mihi filium tuum. Cum ergo noluerit filium occidi, tuum. Cum ergo noluerit filium occidi, videtur quod fieri præcepit quod fieri videtur quod fieri præcepit quod fieri non volebat. » Videtur ergo, quod ali- non volebat. » Videtur ergo, quod ali- quando præcipit quod non vult fieri : et quando præcipit quod non vult fieri : et sic inducta descriptio præcepti non est sic inducta descriptio præcepti non est

vera. vera.

3. Adhuc, Ambrosius in libro de Pa- 3. Adhuc, Ambrosius in libro de Pa- triarchis « Aliquando jubendo signifi- triarchis « Aliquando jubendo signifi- camus velle fieri quod tamen fieri nolu- camus velle fieri quod tamen fieri nolu- mus sed tamen experimentum obedien- mus sed tamen experimentum obedien- tiæ quærimus, sicut Abraham a Deo ten- tiæ quærimus, sicut Abraham a Deo ten- tatus legitur in filio primogenito quem tatus legitur in filio primogenito quem Dominus nolebat ab eo occidi: unde Dominus nolebat ab eo occidi: unde statim dixit: Non extendas manum in statim dixit: Non extendas manum in puerum ac si dicat, affectum inquisivi, puerum ac si dicat, affectum inquisivi, non factum exegi: tentabat affectum non factum exegi: tentabat affectum patris si Dei præcepta præferret filio. » patris si Dei præcepta præferret filio. » Ergo videtur, quod directe præcepit eum Ergo videtur, quod directe præcepit eum occidi et tamen noluit eum occidi: et sic occidi et tamen noluit eum occidi: et sic præcepit quod non voluit. Ex quo vide- præcepit quod non voluit. Ex quo vide- tur, quod et signum falsum est, præcep- tur, quod et signum falsum est, præcep-

3 Cf. Genes. XVIII, 10 et seq. 3 Cf. Genes. XVIII, 10 et seq. * Genes. XXII, 12. * Genes. XXII, 12.

Solutio. Solutio.

862 862

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum scilicet, et ipse præcipiens duplex præcepto autem tentationis non exigitur tum scilicet, et ipse præcipiens duplex præcepto autem tentationis non exigitur

fuit. fuit.

4. Adhuc, Constat, quod præcepit 4. Adhuc, Constat, quod præcepit Abraham quod occideret, et verbo impe- Abraham quod occideret, et verbo impe- rativi modi utebatur, per quod significa- rativi modi utebatur, per quod significa- batur, quod voluntas beneplaciti esset batur, quod voluntas beneplaciti esset circa imperatum: et tamen volebat, circa imperatum: et tamen volebat, quod id non fieret: non ergo semper quod id non fieret: non ergo semper vult fieri, quod præcepit: præceptum vult fieri, quod præcepit: præceptum ergo est signum voluntatis et tamen ergo est signum voluntatis et tamen non fuit voluntas circa hoc. non fuit voluntas circa hoc.

SOLUTIO. Dicendum cum Ambrosio in SOLUTIO. Dicendum cum Ambrosio in auctoritate præinducta, quod præceptum auctoritate præinducta, quod præceptum multiplex est, scilicet præceptum proba- multiplex est, scilicet præceptum proba- tionis, et præceptum exsecutionis, et tionis, et præceptum exsecutionis, et præceptum disciplinæ. Et præceptum præceptum disciplinæ. Et præceptum probationis non semper exigit actum, probationis non semper exigit actum, sed præparationem ad actum, et volun- sed præparationem ad actum, et volun- tatem exigit, ut fidelitatis et obedientiæ tatem exigit, ut fidelitatis et obedientiæ accipiatur experimentum, ut hoc aliis accipiatur experimentum, ut hoc aliis ponatur in exemplum. Præceptum exse- ponatur in exemplum. Præceptum exse- cutionis est, quod exigit actum : quia cutionis est, quod exigit actum : quia hoc est quasi regula actus, per quam hoc est quasi regula actus, per quam mensuratur licitum in actu. Licitum mensuratur licitum in actu. Licitum enim est, quod lege præcepti regulatur. enim est, quod lege præcepti regulatur. Ezechielis, xx, 11: Dedi eis præcepta Ezechielis, xx, 11: Dedi eis præcepta mea,... quæ faciens homo vivet in eis. mea,... quæ faciens homo vivet in eis. Præceptum disciplinæ est, in quo acci- Præceptum disciplinæ est, in quo acci- pitur disciplina, utrum quis de præcepto pitur disciplina, utrum quis de præcepto et obligatione præcepti rectam habeat et obligatione præcepti rectam habeat æstimationem. Si enim recte æstimat æstimationem. Si enim recte æstimat voluntatem præcipientis, omnibus dictat voluntatem præcipientis, omnibus dictat anteponendam, etiam in his quæ præter anteponendam, etiam in his quæ præter rationem esse videntur, sicut fuit præcep- rationem esse videntur, sicut fuit præcep- tum Adæ de pomo non comedendo. tum Adæ de pomo non comedendo. Propter quod obedientia ab antiquis sic Propter quod obedientia ab antiquis sic definitur Obedientia est virtus qua qui- definitur Obedientia est virtus qua qui- libet amplectitur injuncta necessario im- libet amplectitur injuncta necessario im- plenda, nisi obstiterit imperantis aucto- plenda, nisi obstiterit imperantis aucto- ritas. ritas.

Dicendum ergo, quod præceptum quod Dicendum ergo, quod præceptum quod Dominus dedit Abrahæ, tentationis præ- Dominus dedit Abrahæ, tentationis præ- ceptum fuit et hoc significatur in textu : ceptum fuit et hoc significatur in textu : sic enim dicit: Quæ postquam gesta sic enim dicit: Quæ postquam gesta sunt, tentavit Deus Abraham, et dixit sunt, tentavit Deus Abraham, et dixit ad eum: Tolle filium tuum, etc. 1. In ad eum: Tolle filium tuum, etc. 1. In

1 Genes. xxII, 1 et 2. 1 Genes. xxII, 1 et 2.

actus, ut dictum est, sed perfecta præpa- actus, ut dictum est, sed perfecta præpa- ratio ad actum, ut probetur fides et devo- ratio ad actum, ut probetur fides et devo- tio obedientis, utrum scilicet aliquid an- tio obedientis, utrum scilicet aliquid an- teponat Dei præceptis, ut probatur ex teponat Dei præceptis, ut probatur ex verbis Ambrosii, et ex verbis Glossæ verbis Ambrosii, et ex verbis Glossæ paulo ante inductis. Et in tali præcepto paulo ante inductis. Et in tali præcepto Dei voluntas est circa præparationem ad Dei voluntas est circa præparationem ad actum et promptitudinem obediendi, et actum et promptitudinem obediendi, et non circa actum præcepti. non circa actum præcepti.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod de- Ad AD PRIMUM ergo dicendum, quod de- Ad scriptio illa non tenet nisi de præcepto scriptio illa non tenet nisi de præcepto exsecutionis et non de præcepto proba- exsecutionis et non de præcepto proba- tionis et disciplinæ. tionis et disciplinæ.

PER HOC etiam patet solutio ad duo Ad 1 PER HOC etiam patet solutio ad duo Ad 1 quæ inducit de Evangelio: hæc enim quæ inducit de Evangelio: hæc enim ambo intelliguntur de præcepto exsecu- ambo intelliguntur de præcepto exsecu- tionis. tionis.

ID QUOD in contrarium adducit, con- Ad obje ID QUOD in contrarium adducit, con- Ad obje cedendum est, quia de præcepto exsecu- cedendum est, quia de præcepto exsecu- tionis sufficiens enim probatio accipitur tionis sufficiens enim probatio accipitur per præparationem ad actum. per præparationem ad actum.

AD ID quod inducit de Apostolo et de Adobje AD ID quod inducit de Apostolo et de Adobje Augustino, dicendum quod pro certo Augustino, dicendum quod pro certo præcepit immolari et occidi filium, quem præcepit immolari et occidi filium, quem etiam occidisset et in igne obtulisset, ut etiam occidisset et in igne obtulisset, ut dicit Bernardus in libro de Dispensatione dicit Bernardus in libro de Dispensatione præcepti et regulæ, nisi obstitisset præci- præcepti et regulæ, nisi obstitisset præci- pientis auctoritas, dicens : Non extendas pientis auctoritas, dicens : Non extendas manum in puerum. Sed quia præcepit. manum in puerum. Sed quia præcepit. præcepto tentationis, noluit actum, sed præcepto tentationis, noluit actum, sed promptitudinem obediendi in Abraham, promptitudinem obediendi in Abraham, quæ sufficienter ostensa est per præpara- quæ sufficienter ostensa est per præpara- tionem ad actum. tionem ad actum.

AD DICTUM Ambrosii dicendum, quod Ad object AD DICTUM Ambrosii dicendum, quod Ad object illud totam solvit quæstionem istam. Nec illud totam solvit quæstionem istam. Nec est signum falsum: non enim sequitur, est signum falsum: non enim sequitur, quod voluntas sit circa actum, sed circa quod voluntas sit circa actum, sed circa promptitudinis obediendi experimentum, promptitudinis obediendi experimentum, non quo Deo innotesceret, sed quo ipsi non quo Deo innotesceret, sed quo ipsi Abrahæ innotesceret perfectio fidei suæ, Abrahæ innotesceret perfectio fidei suæ, et sic aliis poneretur in exemplum. Unde et sic aliis poneretur in exemplum. Unde etiam dicitur, ad Hebr. xI, 2, quod in etiam dicitur, ad Hebr. xI, 2, quod in hac, scilicet in fide, testimonium conse- hac, scilicet in fide, testimonium conse- cuti sunt senes. Et Prudentius : « Senex cuti sunt senes. Et Prudentius : « Senex fidelis prima via credendi est ». fidelis prima via credendi est ». Nec præ- Nec præ- cipiens fuit duplex: quia voluit quod in- cipiens fuit duplex: quia voluit quod in-

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

tendit, probationem scilicet fidei et quia tendit, probationem scilicet fidei et quia probari non potuit, nisi in maximo esset probari non potuit, nisi in maximo esset promptus ad obediendum, propter hoc promptus ad obediendum, propter hoc posuit in maximo, in occisione scilicet posuit in maximo, in occisione scilicet unigeniti, quod difficillimum fuit pio pa- unigeniti, quod difficillimum fuit pio pa- tri, sed convenientissimum ad instructio- tri, sed convenientissimum ad instructio- nem fidei in hoc enim instruebatur, nem fidei in hoc enim instruebatur, quod unigenitus Dei promissus Abrahæ quod unigenitus Dei promissus Abrahæ offerendus erat pro redemptione generis offerendus erat pro redemptione generis

863 863

humani, occisus secundum humanita- humani, occisus secundum humanita- tem, sed vivens secundum deitatem. tem, sed vivens secundum deitatem.

AD ALIUD dicendum, quod præceptum Ad object.4. AD ALIUD dicendum, quod præceptum Ad object.4. pro certo signum est voluntatis, sed ex pro certo signum est voluntatis, sed ex sui significatione in quantum imperans sui significatione in quantum imperans est, non est signum nisi voluntatis impe- est, non est signum nisi voluntatis impe- rantis, et non semper imperati, nisi sit rantis, et non semper imperati, nisi sit præceptum exsecutionis. præceptum exsecutionis.

QUESTIO INCIDENS. QUESTIO INCIDENS.

Utrum Deus possit præcipere contra jus naturale et contra deca- Utrum Deus possit præcipere contra jus naturale et contra deca- logum quem ipse scripsit in tabulis ' ? logum quem ipse scripsit in tabulis ' ?

Hic determinata ista quæstione secun- Hic determinata ista quæstione secun- dum dicta Sanctorum, fortior quæstio dum dicta Sanctorum, fortior quæstio fit de jam determinatis, utrum scilicet fit de jam determinatis, utrum scilicet Deus possit præcipere contra jus natu- Deus possit præcipere contra jus natu- rale, et contra decalogum quem ipse de- rale, et contra decalogum quem ipse de- scripsit in tabulis, Exodi, xx, 1 et seq. ? scripsit in tabulis, Exodi, xx, 1 et seq. ? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Quod enim Abrahæ præcepit, con- 1. Quod enim Abrahæ præcepit, con- tra jus naturale fuit. Et quod Osee, 1, tra jus naturale fuit. Et quod Osee, 1, 2 et seq., præcepit, contra decalogum 2 et seq., præcepit, contra decalogum fuit. Et, Exodi, XII, 36, vasa Ægyptio- fuit. Et, Exodi, XII, 36, vasa Ægyptio- rum asportari fecit, quod fuit contra rum asportari fecit, quod fuit contra istud præceptum: Non furtum facies: istud præceptum: Non furtum facies: ibi enim præcipitur, non contrectari res ibi enim præcipitur, non contrectari res alienas invito domino, secundum quod alienas invito domino, secundum quod furtum generaliter intelligitur de omni furtum generaliter intelligitur de omni illicita contrectatione rei alienæ. illicita contrectatione rei alienæ.

2. Adhuc, Idem objicitur per ratio- 2. Adhuc, Idem objicitur per ratio- nem Lex enim superior solvere potest nem Lex enim superior solvere potest præceptum legis inferioris: sed lex æter- præceptum legis inferioris: sed lex æter- na qua utitur Deus et quæ ipsa justitia na qua utitur Deus et quæ ipsa justitia Dei est et essentia sua, superior est Dei est et essentia sua, superior est omni lege, et lex naturalis est sub ipsa omni lege, et lex naturalis est sub ipsa

1 Cf. Opp. B.Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B.Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLV, Art. 13. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XLV, Art. 13. Tom. XXVI hujusce

: :

ergo potest præcipere contra eam sicut ergo potest præcipere contra eam sicut lex superior contra inferiorem. lex superior contra inferiorem.

3. Adhuc, Nihil justius quam quod 3. Adhuc, Nihil justius quam quod Deus vult, ut dicit Augustinus. Si ergo Deus vult, ut dicit Augustinus. Si ergo Deus vult aliquid præcipere contra legem Deus vult aliquid præcipere contra legem naturæ, eo ipso quo præcipit, justum est: naturæ, eo ipso quo præcipit, justum est: et si justum est, constat quod præcipere et si justum est, constat quod præcipere potest ergo potest præcipere juste con- potest ergo potest præcipere juste con- tra legem naturæ. tra legem naturæ.

IN CONTRARIUM est quod in præhabitis Sed contra. IN CONTRARIUM est quod in præhabitis Sed contra. determinatum est, quod determinatum est, quod

1. Non potest quæ sunt impotentiæ et 1. Non potest quæ sunt impotentiæ et perversitatis. Perversitas autem est præ- perversitatis. Perversitas autem est præ- cipere contra legem naturæ. Ergo contra cipere contra legem naturæ. Ergo contra legem præcipere non potest. legem præcipere non potest.

2. Adhuc, In præhabitis de potentia 2. Adhuc, In præhabitis de potentia ab Augustino inductum est, quod crea- ab Augustino inductum est, quod crea- tor naturæ nihil facit contra naturam : tor naturæ nihil facit contra naturam : quia faciendo contra naturam quam ipse quia faciendo contra naturam quam ipse condidit, faceret contra seipsum et sic- condidit, faceret contra seipsum et sic- ut se habet creator naturæ ad naturam, ut se habet creator naturæ ad naturam, sic lex æterna creatoris se habet ad le- sic lex æterna creatoris se habet ad le- gem naturæ: ergo creator lege æterna gem naturæ: ergo creator lege æterna

novæ editionis. novæ editionis.

864 864

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nihil præcipere potest contra legem na- nihil præcipere potest contra legem na- turæ creatam. turæ creatam.

3. Adhuc, Augustinus in libro de Li- 3. Adhuc, Augustinus in libro de Li- bero arbitrio: «Facultas libertatis non bero arbitrio: «Facultas libertatis non est nisi de hoc quod expedit et decet. » est nisi de hoc quod expedit et decet. » Deus ergo non potest facere facultate li- Deus ergo non potest facere facultate li- bertatis, nisi quod expedit et decet et bertatis, nisi quod expedit et decet et sicut se habet ad facere, ita ad præci- sicut se habet ad facere, ita ad præci- pere quia nihil differt utrum malum pere quia nihil differt utrum malum fiat aliquo præcipiente vel faciente. fiat aliquo præcipiente vel faciente.

4. Adhuc, Tullius in libro de Amicitia: 4. Adhuc, Tullius in libro de Amicitia: « Prima lex amicitiæ sancitur, ut pro « Prima lex amicitiæ sancitur, ut pro amicis non nisi honesta faciamus. » Sed amicis non nisi honesta faciamus. » Sed ordinatior est homo ad Deum, quam ad ordinatior est homo ad Deum, quam ad hominem. Ergo multo magis pro Deo hominem. Ergo multo magis pro Deo non sunt nisi honesta facienda : facienda non sunt nisi honesta facienda : facienda autem sunt quæ præcipit: ergo contraria autem sunt quæ præcipit: ergo contraria legi naturæ, vel legi decalogi a Deo non legi naturæ, vel legi decalogi a Deo non sunt præcipienda: et si præcipit, non sunt præcipienda: et si præcipit, non sunt facienda. sunt facienda.

5. Adhuc, Facere contra legem natu- 5. Adhuc, Facere contra legem natu- ræ vel contra legem decalogi, facit ho- ræ vel contra legem decalogi, facit ho- minem deteriorem et pravum: sed dicit minem deteriorem et pravum: sed dicit Augustinus, quod Deus non potest fa- Augustinus, quod Deus non potest fa- cere quo homo fiat deterior: ergo vide- cere quo homo fiat deterior: ergo vide- tur, quod non possit præcipere contra tur, quod non possit præcipere contra legem naturæ vel decalogi. Et hoc ex- legem naturæ vel decalogi. Et hoc ex- presse dicit Magister in libro primo Sen- presse dicit Magister in libro primo Sen- tentiarum, distinct. XLVI : et inducit ibi tentiarum, distinct. XLVI : et inducit ibi Augustinum in libro LXXXIII Quæstio- Augustinum in libro LXXXIII Quæstio- num, quæst. 3, sic arguentem: « Nullo num, quæst. 3, sic arguentem: « Nullo « sapiente homine auctore fit homo de- « sapiente homine auctore fit homo de- << terior: tanta enim est ista culpa, quæ << terior: tanta enim est ista culpa, quæ « in sapientem hominem cadere nequit. « in sapientem hominem cadere nequit. « Est autem Deus omni homine sapiente « Est autem Deus omni homine sapiente « præstantior: multo minus ergo Deo « præstantior: multo minus ergo Deo « auctore fit homo deterior 2. » « auctore fit homo deterior 2. »

6. Adhuc, Arguit in eodem capitulo 6. Adhuc, Arguit in eodem capitulo sic: «Multo est præstantior Dei volun- sic: «Multo est præstantior Dei volun- « tas, quam hominis sapientis et cum « tas, quam hominis sapientis et cum « Deo auctore aliquid fieri dicitur, illo « Deo auctore aliquid fieri dicitur, illo « volente fieri dicitur. Ergo est vitium « volente fieri dicitur. Ergo est vitium « voluntatis, quo homo fit deterior, « voluntatis, quo homo fit deterior, « quod vitium longe est a Dei volun- « quod vitium longe est a Dei volun- « tate 3. » Constat autem, quod id quod « tate 3. » Constat autem, quod id quod

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 3. Q. 3.

2 Cf. I Sententiarum, Dist. XLVI, cap. K. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. XLVI, cap. K.

fit Deo præcipiente, fit Deo auctore et fit Deo præcipiente, fit Deo auctore et Deo volente quia præceptum signum Deo volente quia præceptum signum voluntatis est. Ergo videtur, quod id voluntatis est. Ergo videtur, quod id quo homo deterior fit, nec præcipere, quo homo deterior fit, nec præcipere, nec velle potest. nec velle potest.

7. Adhuc, Habacuc, 1, 13: Mundi sunt 7. Adhuc, Habacuc, 1, 13: Mundi sunt oculi tui, Domine, ne videas malum, et oculi tui, Domine, ne videas malum, et respicere ad iniquitatem non poteris. respicere ad iniquitatem non poteris. Præcipere autem contra jus naturale et Præcipere autem contra jus naturale et contra decalogum, et malum est, et ini- contra decalogum, et malum est, et ini- quum, secundum quod iniquum dicitur, quum, secundum quod iniquum dicitur, quod rectæ regulæ vitæ non adæquatur. quod rectæ regulæ vitæ non adæquatur. Ergo videtur, quod talia præcipere Deus Ergo videtur, quod talia præcipere Deus non potest. non potest.

8. Adhuc, Justitia humanæ naturæ et 8. Adhuc, Justitia humanæ naturæ et rectitudo exemplata est ad justitiam divi- rectitudo exemplata est ad justitiam divi- nam et rectitudinem: ergo quod est con- nam et rectitudinem: ergo quod est con- tra rectitudinem humanam, est contra tra rectitudinem humanam, est contra rectitudinem divinam: sed facere contra rectitudinem divinam: sed facere contra decalogum et contra jus naturale, est decalogum et contra jus naturale, est contra rectitudinem humanam : ergo contra rectitudinem humanam : ergo contra rectitudinem divinam: sed Deus contra rectitudinem divinam: sed Deus non potest præcipere contra rectitudinem non potest præcipere contra rectitudinem suam, quia faceret contra seipsum: ergo suam, quia faceret contra seipsum: ergo nec contra legem naturæ, nec contra de- nec contra legem naturæ, nec contra de- calogum. calogum.

QUOD SI CONCEDATUR, in contrarium vi- QUOD SI CONCEDATUR, in contrarium vi- detur esse. detur esse.

1. Quod dicit Bernardus in libro 1. Quod dicit Bernardus in libro de Dispensatione præcepti et regulæ, cap. de Dispensatione præcepti et regulæ, cap. 5, sic: « Quod non ab homine traditum, 5, sic: « Quod non ab homine traditum, sed divinitus promulgatum, nisi a Deo sed divinitus promulgatum, nisi a Deo qui tradidit, mutari non potest, ut exem- qui tradidit, mutari non potest, ut exem- pli causa: Non occides, non machaberis. pli causa: Non occides, non machaberis. Nec cuiquam hominum ex his aliquo Nec cuiquam hominum ex his aliquo modo solvere aut licuit, aut licebit Deus modo solvere aut licuit, aut licebit Deus tamen horum quod voluit et quando vo- tamen horum quod voluit et quando vo- luit, solvit, sive cum Hebræis Ægyptios luit, solvit, sive cum Hebræis Ægyptios spoliare, sive quando Prophetam Osee spoliare, sive quando Prophetam Osee cum muliere fornicaria misceri præce- cum muliere fornicaria misceri præce- pit. » Ex hoc patet, quod præcepit con- pit. » Ex hoc patet, quod præcepit con- tra legem naturæ, et contra legem deca- tra legem naturæ, et contra legem deca- logi. logi.

2. Adhuc, Augustinus in libro XXII 2. Adhuc, Augustinus in libro XXII

Tom. XXVI, pag. 438. Tom. XXVI, pag. 438.

3 Ibidem.. 3 Ibidem..

utle. 1. utle. 1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 80.

contra Faustum, sic dicit: << Lex æterna contra Faustum, sic dicit: << Lex æterna in medio quædam posuit, ut in eis usur- in medio quædam posuit, ut in eis usur- pandis comprehendatur audacia, in exse- pandis comprehendatur audacia, in exse- quendis jure laudetur obedientia ¹. » Et vo- quendis jure laudetur obedientia ¹. » Et vo- cat media quæ possunt bene et malefieri cat media quæ possunt bene et malefieri fieri, sicut occidere, quod potest bene fieri, sicut occidere, quod potest bene ex obedientia, male autem ex temeritate ex obedientia, male autem ex temeritate propria. Ergo Deus potest præcipere oc- propria. Ergo Deus potest præcipere oc- cisionem, sicut præcepit Abrahæ de filio. cisionem, sicut præcepit Abrahæ de filio.

tate religionis tate religionis

865 865

quemadmodum etiam quemadmodum etiam Plato hoc dicit esse naturale: eo quod Plato hoc dicit esse naturale: eo quod unus multas implet, sicut unum sigillum unus multas implet, sicut unum sigillum multa sigillat, licet una non possit ha- multa sigillat, licet una non possit ha- bere plures, eo quod plurium coitus cum bere plures, eo quod plurium coitus cum una impedit fœcunditatem. Sicut est in una impedit fœcunditatem. Sicut est in agentibus et patientibus in natura, quod agentibus et patientibus in natura, quod si idem patitur a diversis agentibus, im- si idem patitur a diversis agentibus, im- peditur actio utriusque et confunditur: peditur actio utriusque et confunditur: diversa autem bene patiuntur ab uno diversa autem bene patiuntur ab uno

SOLUTIO. Ad hoc diversi diversas de- agente. Quando autem necessitas religio- SOLUTIO. Ad hoc diversi diversas de- agente. Quando autem necessitas religio- derunt solutiones. derunt solutiones. nis non est, sed melius fit propagatio nis non est, sed melius fit propagatio per semen spirituale quam naturale, tunc per semen spirituale quam naturale, tunc dictat unum uni esse conjungendum : eo dictat unum uni esse conjungendum : eo quod hoc sufficit ad fœcunditatem, et quod hoc sufficit ad fœcunditatem, et melius est ad domus ædificationem et ad melius est ad domus ædificationem et ad prolis educationem, et majorem in natis prolis educationem, et majorem in natis facit germanitatem. facit germanitatem.

Distinguunt enim quidam de natura, Distinguunt enim quidam de natura, scilicet quod est naturà ut natura, cujus scilicet quod est naturà ut natura, cujus lex est jus naturale, secundum quod dif- lex est jus naturale, secundum quod dif- finitur jus naturale in decreto et in insti- finitur jus naturale in decreto et in insti- tutis, quod jus naturale est, quod natura tutis, quod jus naturale est, quod natura omnia animalia docuit. Et hæc natura omnia animalia docuit. Et hæc natura est lex quædam inserta potentiis activis est lex quædam inserta potentiis activis et passivis naturæ, ligans et obligans na- et passivis naturæ, ligans et obligans na- turam ad ea tenenda quæ pertinent ad turam ad ea tenenda quæ pertinent ad naturæ conservationem in specie et indi- naturæ conservationem in specie et indi- viduo, et ad ordinem naturæ quo res viduo, et ad ordinem naturæ quo res ¡llius ordinantur ad invicem secundum ¡llius ordinantur ad invicem secundum naturalem illius naturæ cursum : unde naturalem illius naturæ cursum : unde fit consuetus concursus naturæ, ut dicit fit consuetus concursus naturæ, ut dicit Augustinus. Et hæc natura in homine Augustinus. Et hæc natura in homine non dictat nisi conjunctionem maris et non dictat nisi conjunctionem maris et fœminæ in eadem specie. fœminæ in eadem specie.