Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

840 840

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

habent in omni moda libertate et pot- habent in omni moda libertate et pot- estate, quod possessionem vocant Phi- estate, quod possessionem vocant Phi- losophi. In parte autem illa qua anima losophi. In parte autem illa qua anima actus et imago primæ causæ est et actus et imago primæ causæ est et intelligentiæ forma, lumine intelligen- intelligentiæ forma, lumine intelligen- tiæ formata, adhuc duæ partes sunt, tiæ formata, adhuc duæ partes sunt, una in parte passiva sive susceptiva, qua una in parte passiva sive susceptiva, qua anima, ut dicit Aristoteles in III de Ani- anima, ut dicit Aristoteles in III de Ani- ma, omnia potest fieri, et hæc est intelle- ma, omnia potest fieri, et hæc est intelle- ctus. Alia autem inest secundum partem ctus. Alia autem inest secundum partem activam et motivam, qua anima libere activam et motivam, qua anima libere potest agere quod vult, ita quod in ipsa potest agere quod vult, ita quod in ipsa est quod vult facere, nec alia indiget ad est quod vult facere, nec alia indiget ad hoc et illa vocatur rationabilis appetitus hoc et illa vocatur rationabilis appetitus sive voluntas, qua anima absolute effici- sive voluntas, qua anima absolute effici- citur domina sui actus, non acta ad ali- citur domina sui actus, non acta ad ali- quid, nec impulsa per necessitatem, sic- quid, nec impulsa per necessitatem, sic- ut bruta plus aguntur quam agant, ut ut bruta plus aguntur quam agant, ut dicunt Aristoteles et Augustinus. Agun- dicunt Aristoteles et Augustinus. Agun- tur autem impulsu passionum iræ et con- tur autem impulsu passionum iræ et con- cupiscentiæ, a quibus liber est intelle- cupiscentiæ, a quibus liber est intelle- ctus, qui apud Philosophos vocatur ctus, qui apud Philosophos vocatur adeptus sive possessus: unde voluntas adeptus sive possessus: unde voluntas ab illa rationalis naturæ fluit, quæ ab illa rationalis naturæ fluit, quæ maxime libera est, et maxime causa sui, maxime libera est, et maxime causa sui, et maxime domina suorum actuum est. et maxime domina suorum actuum est. Propter quod in Deo maxime est, et post Propter quod in Deo maxime est, et post hoc in Angelo, et post hoc in homine, hoc in Angelo, et post hoc in homine, in brutis autem nullo modo, nisi per me- in brutis autem nullo modo, nisi per me- taphoram. taphoram.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod utro- AD PRIMUM ergo dicendum, quod utro- que modo voluntas est in Deo. que modo voluntas est in Deo. enim est in Deo: quia vult se et ad divi- enim est in Deo: quia vult se et ad divi- nitatem pertinentia, scilicet quod omni- nitatem pertinentia, scilicet quod omni- potens et simplex sit et hujusmodi : potens et simplex sit et hujusmodi : Boulos autem, quia vult etiam ea quæ ex Boulos autem, quia vult etiam ea quæ ex consilio, hoc est, ex definitione æterna consilio, hoc est, ex definitione æterna determinavit, sicut dicitur, Isaiæ, XLVI, determinavit, sicut dicitur, Isaiæ, XLVI, 10 Consilium meum stabit, et omnis 10 Consilium meum stabit, et omnis voluntas mea fiet. Dictum est enim in voluntas mea fiet. Dictum est enim in præhabitis de providentia, qualiter consi- præhabitis de providentia, qualiter consi- lium cadit in Deum. lium cadit in Deum.

Et ad id quod objicitur de appetitu, Et ad id quod objicitur de appetitu, dicendum quod non est semper appeti- dicendum quod non est semper appeti- tus habendi et non habiti, nec semper tus habendi et non habiti, nec semper indigentiæ, sed etiam habiti ut continue- indigentiæ, sed etiam habiti ut continue- tur et maneat. tur et maneat.

3 AD ALIUD dicendum, quod Deus ipse 3 AD ALIUD dicendum, quod Deus ipse finis est ad seipsum enim vult quid- finis est ad seipsum enim vult quid-

quid vult: sed verum est, quod ad ul- quid vult: sed verum est, quod ad ul- teriorem finem non refert ea quæ vult. teriorem finem non refert ea quæ vult. AD ID quod quæritur, quid prædicet in AD ID quod quæritur, quid prædicet in Deo? Dicendum, quod essentiam divi- Deo? Dicendum, quod essentiam divi- nam nam

sed dupliciter, scilicet absolute, sed dupliciter, scilicet absolute, vel cum connotatione effectus. Absolute, vel cum connotatione effectus. Absolute, sicut quando volitum ejus est Deus, vel sicut quando volitum ejus est Deus, vel id quod in Deo est ab æterno, ut cum id quod in Deo est ab æterno, ut cum dicimus, Deus vult se intelligere, sapere, dicimus, Deus vult se intelligere, sapere, esse, scire, et hujusmodi. Cum conno- esse, scire, et hujusmodi. Cum conno- tatione effectus, ut cum dicitur, Deus tatione effectus, ut cum dicitur, Deus vult esse bona creata, vel bona sancto- vult esse bona creata, vel bona sancto- rum, vel aliqua alia exteriora : tunc rum, vel aliqua alia exteriora : tunc enim prædicat essentiam et connotat hæc enim prædicat essentiam et connotat hæc vel illa subjecta esse divinæ voluntati, vel illa subjecta esse divinæ voluntati, ut dicit Magister in libro primo Senten- ut dicit Magister in libro primo Senten- tiarum, distinct. XLV, cap. Et ubicum- tiarum, distinct. XLV, cap. Et ubicum- que. Unde licet, voluntas sit essentia, que. Unde licet, voluntas sit essentia, tamen significandi et modum essendi tamen significandi et modum essendi habet alium et ideo quod attribuitur habet alium et ideo quod attribuitur uni, non attribuitur alteri: propter quod uni, non attribuitur alteri: propter quod non sequitur, vult omnia bona, ergo est non sequitur, vult omnia bona, ergo est omnia bona. Nec est verum generaliter, omnia bona. Nec est verum generaliter, quod si aliqua sint eadem, quod eodem quod si aliqua sint eadem, quod eodem addito adhuc uterque sint eadem, nisi addito adhuc uterque sint eadem, nisi sint eadem et secundum modum essendi sint eadem et secundum modum essendi et secundum modum significandi : ad et secundum modum significandi : ad diversum enim modum attribuendi plus diversum enim modum attribuendi plus operatur diversus modus significandi, operatur diversus modus significandi, quam diversus modus essendi, et præci- quam diversus modus essendi, et præci- pue in divinis. pue in divinis.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum essentiam dicitur, sub diverso tamen essentiam dicitur, sub diverso tamen modo significandi. modo significandi.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, patet solutio per prædicta. patet solutio per prædicta.

AD ALIUD dicendum, quod relative di- AD ALIUD dicendum, quod relative di- citur ad volitum quando connotat effe- citur ad volitum quando connotat effe- ctum respectu alicujus exterioris, sicut ctum respectu alicujus exterioris, sicut Creator et Dominus. Creator et Dominus.

AD ALIUD dicendum, quod bene con- AD ALIUD dicendum, quod bene con- ceditur, quod hoc modo dicitur cum re- ceditur, quod hoc modo dicitur cum re- spectu ad volitum, sicut dominus et sicut spectu ad volitum, sicut dominus et sicut

creator. creator.

Ad Ad

Ad Ad

Adobje Adobje

Ad objec Ad objec

d objec d objec

AD ID quod objicitur in contrarium ex Ad 1. AD ID quod objicitur in contrarium ex Ad 1. dicto Magistri, dicendum quod numquam dicto Magistri, dicendum quod numquam dicitur relativum eo modo quo relativa dicitur relativum eo modo quo relativa distinguunt personas: quia si ita dicere- distinguunt personas: quia si ita dicere- tur relative, non diceretur essentialiter : tur relative, non diceretur essentialiter :

Ad 2. Ad 2.

Quæst. Quæst.

Ad 4. Ad 4.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79.

sed tamen per hoc non negatur quin ali- sed tamen per hoc non negatur quin ali- quando cum significatione essentiæ con- quando cum significatione essentiæ con- notat respectum ad volita. notat respectum ad volita.

AD ALIUD dicendum, quod solutio Ma- AD ALIUD dicendum, quod solutio Ma- gistri est bona, et id quod ostendit cau- gistri est bona, et id quod ostendit cau- sam falsitatis in consequentia, est id quod sam falsitatis in consequentia, est id quod dictum est de diverso modi significandi dictum est de diverso modi significandi et connotandi. et connotandi.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod voluntas ut potentia in Deo dum quod voluntas ut potentia in Deo non est, nec voluntas ut motus, nec non est, nec voluntas ut motus, nec voluntas ut affectus, sed voluntas ut voluntas ut affectus, sed voluntas ut substantia propter indifferentiam simpli- substantia propter indifferentiam simpli- citatis differens tamen a substantia se- citatis differens tamen a substantia se- cundum modum significandi, non tamen cundum modum significandi, non tamen propter hoc æquivoce dicitur de Deo, propter hoc æquivoce dicitur de Deo, Angelo, et homine: sed dicitur per prius Angelo, et homine: sed dicitur per prius et posterius, ita quod secundum prius et posterius, ita quod secundum prius dicitur de Deo, qui omnino liber est et dicitur de Deo, qui omnino liber est et causa suorum actuum et dominus, et causa suorum actuum et dominus, et proxime post hoc dicitur de Angelo, qui proxime post hoc dicitur de Angelo, qui separatus est ab affectionibus passionum separatus est ab affectionibus passionum corporalium et ideo voluntatis suæ corporalium et ideo voluntatis suæ libet arbiter, et secundum analogiam libet arbiter, et secundum analogiam dicitur de homine, qui licet affectibus dicitur de homine, qui licet affectibus trahatur, non tamen agitur nec cogitur : trahatur, non tamen agitur nec cogitur : per metaphoram autem dicitur de appe- per metaphoram autem dicitur de appe- titu sensibili qui agitur, sed non cogi- titu sensibili qui agitur, sed non cogi- tur ultima autem resonantia, ut dicit tur ultima autem resonantia, ut dicit Dionysius, dicitur de vegetabilibus et Dionysius, dicitur de vegetabilibus et existentibus secundum appetitum natu- existentibus secundum appetitum natu- ralem, quo, ut dicit Dionysius et Aristo- ralem, quo, ut dicit Dionysius et Aristo- teles in primo Ethicorum, omnia optant teles in primo Ethicorum, omnia optant vel volunt bonum. vel volunt bonum.

AD ID quod objicitur de Augustino, AD ID quod objicitur de Augustino, patet jam solutio: per illam enim ratio- patet jam solutio: per illam enim ratio- nem convenit homini qui habet sensum nem convenit homini qui habet sensum cui præsidet ratio, secundum tamen il- cui præsidet ratio, secundum tamen il- lam rationem qua dicitur voluntas appe- lam rationem qua dicitur voluntas appe- titus rationalis et motus in volita, per titus rationalis et motus in volita, per prius convenit Deo, per posterius An- prius convenit Deo, per posterius An- gelo, et postremo homini, et per meta- gelo, et postremo homini, et per meta- phoram bruto, et per inclinationem na- phoram bruto, et per inclinationem na- turalem existentibus, non participantibus turalem existentibus, non participantibus

vitam. vitam.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De causalitate divinæ voluntatis ? De causalitate divinæ voluntatis ?

841 841

SECUNDO, Quæritur de causalitate divi- SECUNDO, Quæritur de causalitate divi- næ voluntatis. De hoc enim quærit Ma- næ voluntatis. De hoc enim quærit Ma- gister in libro primo Sententiarum, gister in libro primo Sententiarum, distinct. XLV, cap. Hæc itaque summe distinct. XLV, cap. Hæc itaque summe bona voluntas. bona voluntas.

Et in communi quæruntur duo, scili- Et in communi quæruntur duo, scili- cet an divina voluntas sit causa eorum cet an divina voluntas sit causa eorum quæ fiunt ? quæ fiunt ?

Et, An cassari vel frustrari possit ? Et, An cassari vel frustrari possit ? Circa primum quæruntur tria, quorum Circa primum quæruntur tria, quorum primum est, an sit causa ? primum est, an sit causa ?

Secundum, Utrum sit causa omnium Secundum, Utrum sit causa omnium illorum quæ subsunt potentiæ Dei? illorum quæ subsunt potentiæ Dei? Tertium, Utrum sit causa propria vel Tertium, Utrum sit causa propria vel communis, contingens vel necessaria ? communis, contingens vel necessaria ?

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum divina voluntas sit causa ? Utrum divina voluntas sit causa ?

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA I. PARTICULA I.

Utrum divina voluntas sit causa omnium. Utrum divina voluntas sit causa omnium. quæ sunt ¹? quæ sunt ¹?

PRIMO ergo quæritur, An sit causa? PRIMO ergo quæritur, An sit causa? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- novæ editionis nostræ. 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- novæ editionis nostræ. tiarum, Dist. XLV, Art. 4. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XLV, Art. 4. Tom. XXVI hujusce

Sed contra. Sed contra.

842 842

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Sic enim dicit Magister: « Hæc 1. Sic enim dicit Magister: « Hæc « est itaque summe bona voluntas quæ « est itaque summe bona voluntas quæ « causa est omnium quæ naturaliter « causa est omnium quæ naturaliter « fiunt, vel facta sunt, vel futura sunt. » « fiunt, vel facta sunt, vel futura sunt. »

2. Adhuc, Augustinus in libro III de 2. Adhuc, Augustinus in libro III de Trinitate: «Prima et summa causa est Trinitate: «Prima et summa causa est omnium specierum atque motionum. omnium specierum atque motionum. Nihil enim fit, quod non de interiori Nihil enim fit, quod non de interiori atque intelligibili aula summi imperato- atque intelligibili aula summi imperato- ris egrediatur, aut jubeatur, aut permit- ris egrediatur, aut jubeatur, aut permit- tatur, secundum ineffabilem justitiam, tatur, secundum ineffabilem justitiam, præmiorum atque pœnarum, gratiarum præmiorum atque pœnarum, gratiarum et retributionum in ista totius creatu- et retributionum in ista totius creatu- ræ amplissima quadam immensa repu- ræ amplissima quadam immensa repu- blica 1. >> blica 1. >>

3. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Ubi 3. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Ubi non operatur quod vult Dei omnipotentis non operatur quod vult Dei omnipotentis potentia atque sapientia ? quæ pertingit potentia atque sapientia ? quæ pertingit a fine usque ad finem fortiter, et dispo- a fine usque ad finem fortiter, et dispo- nit omnia suaviter 2, et non solum facit nit omnia suaviter 2, et non solum facit ea quæ perseverantia consuetudinis ad- ea quæ perseverantia consuetudinis ad- mirationem non admittunt, sed etiám ea mirationem non admittunt, sed etiám ea quæ propter raritatem et insolitum even- quæ propter raritatem et insolitum even- tum mira videntur ut sunt effectus tum mira videntur ut sunt effectus lunarium 3, et terræ motus, et monstrosi lunarium 3, et terræ motus, et monstrosi animantium partus, et his similia quo- animantium partus, et his similia quo- rum nihil fit nisi Dei voluntate. » rum nihil fit nisi Dei voluntate. »

4. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Ita- 4. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Ita- que non nisi Dei voluntas causa prima que non nisi Dei voluntas causa prima est sanitatis, ægritudinis, præmiorum est sanitatis, ægritudinis, præmiorum atque pœnarum, gratiarum atque retri- atque pœnarum, gratiarum atque retri- butionum. » Et concludit sic: « Hæc butionum. » Et concludit sic: « Hæc igitur sola est, unde ortum est quidquid igitur sola est, unde ortum est quidquid est, et ipsa non est orta, sed æterna *. » est, et ipsa non est orta, sed æterna *. » Et hæc omnia indicit Magister in libro Et hæc omnia indicit Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XLV, cap. primo Sententiarum, distinct. XLV, cap. Voluntas ergo Dei. Voluntas ergo Dei.

IN CONTRARIUM hujus est: quia vide- IN CONTRARIUM hujus est: quia vide- tur, quod potentia magis debet dici tur, quod potentia magis debet dici causa omnium quam voluntas. causa omnium quam voluntas.

1. Dicit enim Augustinus in libro VIII 1. Dicit enim Augustinus in libro VIII de Civitate Dei : « Hæc est causa cur Pla- de Civitate Dei : « Hæc est causa cur Pla- tonicos, cæteris Philosophis anteponamus, tonicos, cæteris Philosophis anteponamus, quia cum alii Philosophi ingenia sua quia cum alii Philosophi ingenia sua

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 4. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 4. * Sapient. vi, 1. * Sapient. vi, 1.

3 Alias, defectus luminarium. 3 Alias, defectus luminarium.

4 I Sententiarum, Dist. XLV, cap. E in 4 I Sententiarum, Dist. XLV, cap. E in

studiaque contriverint in requirendis studiaque contriverint in requirendis rerum causis, et quisnam esset modus rerum causis, et quisnam esset modus discendi atque vivendi : isti Deo cognito discendi atque vivendi : isti Deo cognito repererunt, ubi esset causa constitutæ repererunt, ubi esset causa constitutæ universitatis, et lux percipiendæ verita- universitatis, et lux percipiendæ verita- tis, et fons bibendæ felicitatis 5. tis, et fons bibendæ felicitatis 5. » Ex » Ex his accipitur, quod cum fons bibendæ his accipitur, quod cum fons bibendæ felicitatis attribuatur bonitati, lux perci- felicitatis attribuatur bonitati, lux perci- piendæ veritatis sapientiæ, restat quod piendæ veritatis sapientiæ, restat quod causa constitutæ universitatis attribua- causa constitutæ universitatis attribua- tur potentiæ. Ergo causa magis debet tur potentiæ. Ergo causa magis debet attribui potentiæ, quam voluntati. attribui potentiæ, quam voluntati.

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, » Qui- 2. Adhuc, Augustinus, ibidem, » Qui- cumque Philosophorum de Deo summo cumque Philosophorum de Deo summo et vero sic senserunt, quod et rerum et vero sic senserunt, quod et rerum creatarum sit effector, et lumen cogno- creatarum sit effector, et lumen cogno- scendarum, et bonum agendarum : quod scendarum, et bonum agendarum : quod ab illo nobis sit et principium naturæ, et ab illo nobis sit et principium naturæ, et veritas doctrinæ, et felicitas vitæ, eos veritas doctrinæ, et felicitas vitæ, eos omnes cæteris anteponimus, eosque nobis omnes cæteris anteponimus, eosque nobis propinquiores fatemur 6. » Ex hoc argui- propinquiores fatemur 6. » Ex hoc argui- tur idem quod prius, scilicet cum lumen tur idem quod prius, scilicet cum lumen cognoscendarum et veritas doctrinæ re- cognoscendarum et veritas doctrinæ re- feratur ad scientiam, bonum autem feratur ad scientiam, bonum autem agendarum et felicitas vitæ ad bonitatem agendarum et felicitas vitæ ad bonitatem voluntatis, restat ut effector et princi- voluntatis, restat ut effector et princi- pium referatur ad potentiam: magis ergo pium referatur ad potentiam: magis ergo potentiæ attribuendum est quod sit cau- potentiæ attribuendum est quod sit cau- sa, quam voluntati. sa, quam voluntati.

3. Adhuc per rationem objicitur: quia 3. Adhuc per rationem objicitur: quia si voluntas Dei causa est, constat quod si voluntas Dei causa est, constat quod non est causa materialis: quia materialis non est causa materialis: quia materialis causa in Deum non cadit. Si ergo est causa in Deum non cadit. Si ergo est causa, erit vel exemplaris sive formalis, causa, erit vel exemplaris sive formalis, vel finalis, vel efficiens. Non formalis : vel finalis, vel efficiens. Non formalis : quia hæc attribuitur sapientiæ. Nec fina- quia hæc attribuitur sapientiæ. Nec fina- lis illa enim ad quam fit res, non qua lis illa enim ad quam fit res, non qua fit res. Nec efficiens: quia illa, ut pro- fit res. Nec efficiens: quia illa, ut pro- batum est, magis convenit potentiæ : batum est, magis convenit potentiæ : ergo videtur, quod causa rerum nullo ergo videtur, quod causa rerum nullo modo sit voluntas divina: et ita non modo sit voluntas divina: et ita non debet sibi attribui, quod sit causa. debet sibi attribui, quod sit causa.

ADHUC ulterius quæritur de hoc quod Quæst. ADHUC ulterius quæritur de hoc quod Quæst.

fine. fine.

5 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Civitate Dei, 5 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Civitate Dei,

сар. 10. сар. 10.

6 IDEM, Ibidem, cap. 9. 6 IDEM, Ibidem, cap. 9.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79.

dicit Magister in libro primo Sententia- dicit Magister in libro primo Sententia- rum distinct. XLV, cap. Hæc itaque rum distinct. XLV, cap. Hæc itaque summe bona voluntas Dei causa est, summe bona voluntas Dei causa est, quæ nulla præventa est causa, quia quæ nulla præventa est causa, quia æterna est. Ideoque causa ipsius quæ- æterna est. Ideoque causa ipsius quæ- renda non est 1. renda non est 1.

1. Et videtur hoc probare per Augu- 1. Et videtur hoc probare per Augu- stinum in libro LXXXIII Quæstionum: stinum in libro LXXXIII Quæstionum: « Qui quærit, quare voluerit Deus mun- « Qui quærit, quare voluerit Deus mun- dum facere, causam quærit voluntatis dum facere, causam quærit voluntatis Dei. Omnis autem causa efficiens major Dei. Omnis autem causa efficiens major est eo quod efficitur. Nihil autem majus est eo quod efficitur. Nihil autem majus est voluntate Dei. Non ergo ejus causa est voluntate Dei. Non ergo ejus causa quærenda est 2 ». quærenda est 2 ».

2. Adhuc, Ibidem inducit Augusti- 2. Adhuc, Ibidem inducit Augusti- num in libro I contra Manichæos, sic: num in libro I contra Manichæos, sic: « Si qui dixerint, quid placuit Deo fa- « Si qui dixerint, quid placuit Deo fa- cere cœlum et terram ? Respondendum cere cœlum et terram ? Respondendum est eis, qui voluntatem Dei nosse deside- est eis, qui voluntatem Dei nosse deside- rant, causasque voluntatis Dei scire quæ- rant, causasque voluntatis Dei scire quæ- runt, quod voluntas Dei omnium quæ runt, quod voluntas Dei omnium quæ sunt, ipsa sit causa. Si enim habet cau- sunt, ipsa sit causa. Si enim habet cau- sam voluntas, est aliquid quod antecedat sam voluntas, est aliquid quod antecedat voluntatem Dei : quod nefas est cre- voluntatem Dei : quod nefas est cre- dere » dere »

3. Si dicatur, quod voluntatis Dei non 3. Si dicatur, quod voluntatis Dei non est causa efficiens, sed finalis, omnia est causa efficiens, sed finalis, omnia enim quæ facit, facit propter aliquid. enim quæ facit, facit propter aliquid. CONTRA est, quod causa finalis est melior CONTRA est, quod causa finalis est melior et major quam id quod est ad ipsam. Si et major quam id quod est ad ipsam. Si ergo voluntatis divinæ esset aliquid causa ergo voluntatis divinæ esset aliquid causa finalis, aliquid majus esset et melius finalis, aliquid majus esset et melius voluntate divina, quod hæreticum est. voluntate divina, quod hæreticum est.

4. Ad hoc tamen potest objici sic : 4. Ad hoc tamen potest objici sic : Omnis voluntas sapientis ex rationabili Omnis voluntas sapientis ex rationabili causa procedit et hoc est de laude sa- causa procedit et hoc est de laude sa- pienter agentis. Cum igitur Deus summe pienter agentis. Cum igitur Deus summe sapiens sit, et summe sapienter agat, sapiens sit, et summe sapienter agat, videtur quod semper ex aliqua ratio- videtur quod semper ex aliqua ratio- nabili causæ voluntas ejus sit. nabili causæ voluntas ejus sit.

5. Adhuc, Ad Ephes. 1, 5, super illud: 5. Adhuc, Ad Ephes. 1, 5, super illud: Secundum propositum voluntatis suæ, Secundum propositum voluntatis suæ, Glossa «Voluntas Dei ex ratione est : » Glossa «Voluntas Dei ex ratione est : » ergo videtur, quod ad minus rationem ergo videtur, quod ad minus rationem habeat sed ratio sumitur a fine: ergo habeat sed ratio sumitur a fine: ergo

1 I Sententiarum, Dist. XLV, cap. D. Cf. Opp. 1 I Sententiarum, Dist. XLV, cap. D. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in hanc distinctionem, B. Alberti. Comment. in hanc distinctionem, Art. 7. Tom. XXVI nostræ editionis, p. 409. Art. 7. Tom. XXVI nostræ editionis, p. 409.

843 843

finem habet et sic videtur, quod non finem habet et sic videtur, quod non possit esse prima causa, cum rationem et possit esse prima causa, cum rationem et causam habeat. causam habeat.

IN CONTRARIUM est, quod in nobis sic Sed contra. IN CONTRARIUM est, quod in nobis sic Sed contra. est, quod omnis nostra voluntas movetur est, quod omnis nostra voluntas movetur a forma voliti. a forma voliti.

1. Dicit enim Philosophus, quod desi- 1. Dicit enim Philosophus, quod desi- derabile movet desiderium et non move- derabile movet desiderium et non move- tur ab ipso et ideo desiderabile assimi- tur ab ipso et ideo desiderabile assimi- latur in motu primo motori, qui non latur in motu primo motori, qui non movetur alio movente. Omne autem mo- movetur alio movente. Omne autem mo- tum secundum indigentiam dependet tum secundum indigentiam dependet ad movens. Ergo omnis nostra voluntas ad movens. Ergo omnis nostra voluntas mota a volito, ad volitum dependet se- mota a volito, ad volitum dependet se- cundum indigentiam. Ergo a simili si cundum indigentiam. Ergo a simili si voluntas Dei habet causam ex parte vo- voluntas Dei habet causam ex parte vo- liti vel rationem, sequitur quod voluntas liti vel rationem, sequitur quod voluntas Dei dependet ad volitum secundum indi- Dei dependet ad volitum secundum indi- gentiam, quod impium est dicere. gentiam, quod impium est dicere.

2. Item, In voluntate non nisiduo sunt, 2. Item, In voluntate non nisiduo sunt, scilicet significatum, et connotatum. Si- scilicet significatum, et connotatum. Si- gnificatum est essentia divina: et con- gnificatum est essentia divina: et con- stat, quod illa causam non habet. Conno- stat, quod illa causam non habet. Conno- tatum autem est volitum et illud, sicut tatum autem est volitum et illud, sicut probatum est, etiam causam non habet, probatum est, etiam causam non habet, nec potest esse causa divinæ voluntatis : nec potest esse causa divinæ voluntatis : ergo videtur, quod voluntas divina peni- ergo videtur, quod voluntas divina peni- tus nullam habet causam. tus nullam habet causam.

SOLUTIO. Istud ultimum absque omni SOLUTIO. Istud ultimum absque omni distinctione concédendum est. Unde Au- distinctione concédendum est. Unde Au- gustinus in libro I contra Manichæos, gustinus in libro I contra Manichæos, cap. 2 «Qui dicit, Quare fecit Deus cap. 2 «Qui dicit, Quare fecit Deus coelum et terram? Respondendum ei est, coelum et terram? Respondendum ei est, quia voluit. Voluntas enim Dei causa est quia voluit. Voluntas enim Dei causa est coli et terræ et ideo major est voluntas coli et terræ et ideo major est voluntas Dei quam coelum et terra. Qui autem Dei quam coelum et terra. Qui autem dicit, Quare voluit facere cœlum et ter- dicit, Quare voluit facere cœlum et ter- ram ? majus aliquid quærit quam est ram ? majus aliquid quærit quam est voluntas Dei nihil autem majus inve- voluntas Dei nihil autem majus inve- niri potest. Compescat se ergo humana niri potest. Compescat se ergo humana temeritas, et id quod non est, non quæ- temeritas, et id quod non est, non quæ- rat, ne id quod est, non inveniat. » rat, ne id quod est, non inveniat. » AD PRIMUM ergo dicendum, quod est AD PRIMUM ergo dicendum, quod est concedendum simpliciter. concedendum simpliciter.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Quæst. 28. Quæst. 28.

3 IDEM, Lib. I contra Manichæos, cap. 3 IDEM, Lib. I contra Manichæos, cap.

2. 2.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad object. Ad object. 1 et 2. 1 et 2.

844 844

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod omnia bona AD ALIUD dicendum, quod omnia bona et mala de interiori aula summi impera- et mala de interiori aula summi impera- toris procedunt, vel jubendo ut fiant, toris procedunt, vel jubendo ut fiant, sicut bona vel permittendo, ut mala. Et sicut bona vel permittendo, ut mala. Et ex hoc non sequitur, quod sit causa ma- ex hoc non sequitur, quod sit causa ma- li quia in permissione, sicut in sequen- li quia in permissione, sicut in sequen- tibus ostenditur, non vult Deus id quod tibus ostenditur, non vult Deus id quod fit, sed vult aliquid circa illud. fit, sed vult aliquid circa illud.

AD ALIUD dicendum, quod omnium vo- AD ALIUD dicendum, quod omnium vo- luntas prima causa est: et per ea quæ luntas prima causa est: et per ea quæ sunt, et facta sunt, et futura sunt intelli- sunt, et facta sunt, et futura sunt intelli- git Augustinus res quæ sunt in facto esse git Augustinus res quæ sunt in facto esse et in permanentia. Per motiones autem et in permanentia. Per motiones autem intelligit res, quarum esse est in fieri. intelligit res, quarum esse est in fieri. Prima enim causa in omni ordine opera- Prima enim causa in omni ordine opera- tur in se, et operatur in omnibus secun- tur in se, et operatur in omnibus secun- dis, et magis influit super causatum. dis, et magis influit super causatum. quam secundæ : et ideo omne quod fit, quam secundæ : et ideo omne quod fit, sive fiat a proposito, sive a natura, or- sive fiat a proposito, sive a natura, or- tum habet a voluntate divina sicut a pri- tum habet a voluntate divina sicut a pri-

ma causa. ma causa.

AD ALIUD dicendum, quod cavendum AD ALIUD dicendum, quod cavendum est in hoc quod dicit Augustinus: « Ita- est in hoc quod dicit Augustinus: « Ita- que non nisi voluntas Dei causa prima que non nisi voluntas Dei causa prima est sanitatis: » hoc enim non dicit ex- est sanitatis: » hoc enim non dicit ex- clusionem respectu causæ simplicis, sed clusionem respectu causæ simplicis, sed respectu causæ primæ: sola enim volun- respectu causæ primæ: sola enim volun- tas causa prima est omnium, licet et aliæ tas causa prima est omnium, licet et aliæ sint causæ essentiales et proximæ rebus sint causæ essentiales et proximæ rebus secundum omne genus causæ, quas licuit secundum omne genus causæ, quas licuit quærere Philosophis, quando quærunt de quærere Philosophis, quando quærunt de naturis et scientiis rerum, et omnes illæ naturis et scientiis rerum, et omnes illæ sunt sub voluntate Dei, nec possunt plus sunt sub voluntate Dei, nec possunt plus quam conceditur vel permittitur eis a quam conceditur vel permittitur eis a voluntate divina. voluntate divina.

Ad id quod objicitur in contrarium, di- Ad id quod objicitur in contrarium, di- cendum quod ad operationem perfectam cendum quod ad operationem perfectam sapientis tria concurrunt, scilicet posse, sapientis tria concurrunt, scilicet posse, scire, et velle. Et in his, ut dicit Magister scire, et velle. Et in his, ut dicit Magister Hugo de sancto Victore, voluntas mo- Hugo de sancto Victore, voluntas mo- vet, scientia disponit, et potentia exsequi- vet, scientia disponit, et potentia exsequi- tur. Unde scientia et potentia operantur tur. Unde scientia et potentia operantur aliquid sub voluntate: sed voluntas quia aliquid sub voluntate: sed voluntas quia primi moventis habet virtutem: et pri- primi moventis habet virtutem: et pri- mum movens præcipue habet rationem mum movens præcipue habet rationem esse et actum, ideo maxime dicitur cau- esse et actum, ideo maxime dicitur cau- sa, et magis quam sapientia vel potentia. sa, et magis quam sapientia vel potentia.

1S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christiana, 1S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christiana,

Hujus etiam alia causa est: potentiam Hujus etiam alia causa est: potentiam enim non statim sequitur effectus, etiam- enim non statim sequitur effectus, etiam- si potens sit facere nunc nec scien- si potens sit facere nunc nec scien- tiam statim sequitur effectus, etiamsi tiam statim sequitur effectus, etiamsi sciat facere nunc sed voluntatem si vo- sciat facere nunc sed voluntatem si vo- lens sit facere nunc, statim sequitur lens sit facere nunc, statim sequitur effectus. Unde cum causa sit, quam de effectus. Unde cum causa sit, quam de necessitate sequitur effectus, ideo causa- necessitate sequitur effectus, ideo causa- litas magis attribuitur voluntati quam litas magis attribuitur voluntati quam potentiæ vel scientiæ. potentiæ vel scientiæ.

Et ad dictum Augustini de Civitate Et ad dictum Augustini de Civitate Dei, dicendum quod Augustinus com- Dei, dicendum quod Augustinus com- mendat eos qui per vestigium ad cogni- mendat eos qui per vestigium ad cogni- tionem Trinitatis pervenerunt per attri- tionem Trinitatis pervenerunt per attri- buta quæ sunt potentia, scientia, et buta quæ sunt potentia, scientia, et voluntas. Et cum dicitur, quod illis causa voluntas. Et cum dicitur, quod illis causa subsistendi est potentia, non intendit subsistendi est potentia, non intendit quod primam et perfectam rationem quod primam et perfectam rationem causalitatis habeat potentia, sed quod causalitatis habeat potentia, sed quod habeat aliquam quamcumque causali- habeat aliquam quamcumque causali-

tatem. tatem.

ET PER HOC patet solutio ad sequens. ET PER HOC patet solutio ad sequens. AD ID quod objicitur per rationem, di- Adobjec AD ID quod objicitur per rationem, di- Adobjec cendum quod voluntas est causa effi- cendum quod voluntas est causa effi- ciens, sicut primum movens est efficiens, ciens, sicut primum movens est efficiens, et sicut dicit Aristoteles, quod voluntas et sicut dicit Aristoteles, quod voluntas est causa artificialium et omnium eorum est causa artificialium et omnium eorum quæ fiunt a proposito. Voluntas autem quæ fiunt a proposito. Voluntas autem disposita bonitate, causa est finalis. Unde disposita bonitate, causa est finalis. Unde dicit Augustinus in libro I de Doctrina dicit Augustinus in libro I de Doctrina Christiana: « Quia bonus est, sumus: et Christiana: « Quia bonus est, sumus: et in quantum sumus, boni sumus. Prop- in quantum sumus, boni sumus. Prop- ter bonitatem enim suam fecit omnia ¹. » ter bonitatem enim suam fecit omnia ¹. » Voluntas tamen per libertatem qua do- Voluntas tamen per libertatem qua do- mina est sui actus, et principium secun- mina est sui actus, et principium secun- dum rationem intelligendi, sola habet. dum rationem intelligendi, sola habet. rationem primi causantis. rationem primi causantis.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum simpliciter, quod nulla causa est dum simpliciter, quod nulla causa est voluntatis divinæ, sicut bene probatum voluntatis divinæ, sicut bene probatum est ex dictis Augustini adductis. est ex dictis Augustini adductis.

AD ID quod objicitur de causa finali, AD ID quod objicitur de causa finali, dicendum quod voluntatis Dei causa fi- dicendum quod voluntatis Dei causa fi- nalis nulla est, sicut bene probatum est nalis nulla est, sicut bene probatum est in objiciendo, sed ipsa est finis omnium. in objiciendo, sed ipsa est finis omnium. AD ID quod objicitur, quod voluntas ex AD ID quod objicitur, quod voluntas ex

cap. 32. cap. 32.

Ad quæs Ad quæs Ad I et Ad I et

Ad 3. Ad 3.

Ad 5. Ad 5.

Ad obje- Ad obje-

ctiones. ctiones.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79.

rationabili causa procedit, dicendum rationabili causa procedit, dicendum quod hoc verum est in creaturis in qui- quod hoc verum est in creaturis in qui- bus voluntas recta et non recta esse pot- bus voluntas recta et non recta esse pot- est. In voluntate tamen Dei non tenet : est. In voluntate tamen Dei non tenet : quia illa prima rectitudo est et omnis quia illa prima rectitudo est et omnis rectitudinis principium: et ideo rationem rectitudinis principium: et ideo rationem extra se non habet ad quam reguletur. extra se non habet ad quam reguletur.

AD ALIUD dicendum, quod Glossa su- AD ALIUD dicendum, quod Glossa su- per epistolam ad Ephesios, 1, 5, dicit, per epistolam ad Ephesios, 1, 5, dicit, quod ex ratione est voluntas Dei: quia quod ex ratione est voluntas Dei: quia ipsa sibi ratio est, et irrationabilis esse ipsa sibi ratio est, et irrationabilis esse non potest. Nihil enim adeo rationabile, non potest. Nihil enim adeo rationabile, ut dicit Augustinus, quam quod fiat ut dicit Augustinus, quam quod fiat quod Deus vult. Et per hoc patet, quod quod Deus vult. Et per hoc patet, quod hoc non impedit quin sit prima causa: hoc non impedit quin sit prima causa: extra se énim nec causam nec rationem extra se énim nec causam nec rationem habet. habet.

845 845

3. Adhuc, Sicut se habet scientia ad 3. Adhuc, Sicut se habet scientia ad verum, ita potentia ad bonum: sed scien- verum, ita potentia ad bonum: sed scien- tia est omnis veri et tantum veri: ergo tia est omnis veri et tantum veri: ergo potentia est omnis boni et tantum boni: potentia est omnis boni et tantum boni: sed omne bonum vult Deus: ergo omne sed omne bonum vult Deus: ergo omne illud vult quod potestate sua potest. illud vult quod potestate sua potest.

4. Adhuc, Nihil potest Deus quod eo 4. Adhuc, Nihil potest Deus quod eo auctore non possit fieri: quod autem eo auctore non possit fieri: quod autem eo auctore potest fieri, est bonum, et uni- auctore potest fieri, est bonum, et uni- versaliter bonum: ergo totaliter vult versaliter bonum: ergo totaliter vult quod potest. quod potest.

IN CONTRARIUM est, IN CONTRARIUM est,

1. Quod dicit Psalmus CXXXIV, 6: Om- 1. Quod dicit Psalmus CXXXIV, 6: Om- nia quæcumque voluit Dominus fecit, in nia quæcumque voluit Dominus fecit, in cælo, et in terra, etc. Si ergo potentia cælo, et in terra, etc. Si ergo potentia est omnium illorum quorum est volun- est omnium illorum quorum est volun- tas, sequitur quod quæcumque potuit, tas, sequitur quod quæcumque potuit,

ILLA quæ objiciuntur in contrarium, fecit in cœlo et in terra: quod falsum ILLA quæ objiciuntur in contrarium, fecit in cœlo et in terra: quod falsum procedunt. procedunt. est multa enim potuit quæ numquam est multa enim potuit quæ numquam fecit, nec faciet. fecit, nec faciet.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA II. PARTICULA II.

Utrum voluntas Dei sit causa omnium Utrum voluntas Dei sit causa omnium illorum quæ subsunt potentiæ divi- illorum quæ subsunt potentiæ divi- næ ¹? næ ¹?

Secundo quæritur, Utrum voluntas Secundo quæritur, Utrum voluntas Dei sit causa omnium illorum quæ sub- Dei sit causa omnium illorum quæ sub- sunt potentiæ divinæ ? sunt potentiæ divinæ ?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Deus non potest facere nisi bona: 1. Deus non potest facere nisi bona: quia facere mala, ut dicit Anselmus, im- quia facere mala, ut dicit Anselmus, im- potentiæ est sed voluntas Dei est omnis potentiæ est sed voluntas Dei est omnis boni ergo est omnium eorum de quibus boni ergo est omnium eorum de quibus est potentia. est potentia.

: :

2. Adhuc, Deus nihil potest nisi quod 2. Adhuc, Deus nihil potest nisi quod vult se posse et omne bonum vult se vult se posse et omne bonum vult se posse ergo potentia et voluntas sunt posse ergo potentia et voluntas sunt circa idem. circa idem.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLV, Art. 5. Tom. XXVI novæ tiarum, Dist. XLV, Art. 5. Tom. XXVI novæ

: :

2. Adhuc, Si voluntas esset omnium 2. Adhuc, Si voluntas esset omnium sicut potentia, tunc sicut dicitur omni- sicut potentia, tunc sicut dicitur omni- potens et omnisciens, diceretur omnivo- potens et omnisciens, diceretur omnivo- lens, quod in præhabitis de potentia lens, quod in præhabitis de potentia improbatum est. improbatum est.

SOLUTIO. Tria prima fundantur super SOLUTIO. Tria prima fundantur super eodem et ideo unam habent solutio- eodem et ideo unam habent solutio- nem, ut dicatur, quod cum dicitur, Deus nem, ut dicatur, quod cum dicitur, Deus omnia potest, vel potest bona, id quod omnia potest, vel potest bona, id quod cadit sub potentia, ampliatur ad ens pos- cadit sub potentia, ampliatur ad ens pos- sibile quod numquam fiet, quod tamen sibile quod numquam fiet, quod tamen Deus potest et posset facere si vellet. Cum Deus potest et posset facere si vellet. Cum autem dicitur, Deus vult bona, voluntas autem dicitur, Deus vult bona, voluntas est relata ad volitum quod sub aliqua est relata ad volitum quod sub aliqua differentia temporis, vel fuit, vel est, vel differentia temporis, vel fuit, vel est, vel erit et ideo quamvis potentia et volun- erit et ideo quamvis potentia et volun- tas ambæ sint respectu boni, tamen non tas ambæ sint respectu boni, tamen non æqualis ambitus sunt: quia potentia est æqualis ambitus sunt: quia potentia est et ejus quod est, et ejus quod fuit, et ejus et ejus quod est, et ejus quod fuit, et ejus quod futurum est, et etiam ejus quod quod futurum est, et etiam ejus quod possibile est fore, licet numquam fiat. possibile est fore, licet numquam fiat. Voluntas autem non est nisi respectu Voluntas autem non est nisi respectu ejus quod est, vel fuit, vel erit: et ideo ejus quod est, vel fuit, vel erit: et ideo non sequitur, si omnia quæcumque vo- non sequitur, si omnia quæcumque vo- luit Dominus fecit, in coelo et in terra, luit Dominus fecit, in coelo et in terra,

editionis nostræ. editionis nostræ.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

846 846

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod omnia quæcumque potuit, fecit in quod omnia quæcumque potuit, fecit in coelo et in terra. coelo et in terra.

Ex hoc etiam patet, quod omnia quæ Ex hoc etiam patet, quod omnia quæ vult eo auctore possunt fieri, nec tamen vult eo auctore possunt fieri, nec tamen quæcumque potest, fiunt eo volente: non quæcumque potest, fiunt eo volente: non enim vult, quod omnia fiant quæ potest. enim vult, quod omnia fiant quæ potest.

Ex hoc etiam ulterius patet, quod non Ex hoc etiam ulterius patet, quod non potest dici omnivolens, sicut dicitur om- potest dici omnivolens, sicut dicitur om- nisciens et omnipotens: quia non omnia nisciens et omnipotens: quia non omnia fieri vult quæ potest et scit. fieri vult quæ potest et scit.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULI PRIMI ARTICULI PRIMI

PARTICULA III. PARTICULA III.

Utrum voluntas divina sit causa propria Utrum voluntas divina sit causa propria vel communis, contingens vel necessa- vel communis, contingens vel necessa- ria, universalis vel particularis ¹? ria, universalis vel particularis ¹?

Tertio quæritur. Utrum voluntas sit Tertio quæritur. Utrum voluntas sit causa propria vel communis, mediata, causa propria vel communis, mediata, I vel immediata? I vel immediata?

Et videtur, quod communis. Et videtur, quod communis.

1. Communis enim causa est, quam 1. Communis enim causa est, quam non de necessitate sequitur effectus, et non de necessitate sequitur effectus, et quæ per aliquod sibi additum determi- quæ per aliquod sibi additum determi- nans et approprians efficitur proprium. nans et approprians efficitur proprium. Sed voluntatem Dei non de necessitate Sed voluntatem Dei non de necessitate sequitur effectus: quia ab æterno voluit sequitur effectus: quia ab æterno voluit creare mundum, non tamen mundus creare mundum, non tamen mundus creatus est ab æterno. creatus est ab æterno.

2. Adhuc, Nihil est addibile voluntati 2. Adhuc, Nihil est addibile voluntati divinæ per quod approprietur: quia sim- divinæ per quod approprietur: quia sim- plicitas nihil admittit addibile sibi vide- plicitas nihil admittit addibile sibi vide- tur ergo, quod remanet communis, et tur ergo, quod remanet communis, et non appropriabilis. non appropriabilis.

IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod

1. Omnis communis causa immediata 1. Omnis communis causa immediata est nihil antem immediatius est quam est nihil antem immediatius est quam

1.Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1.Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLV, Art. 6. Tom. XXVI novæ tiarum, Dist. XLV, Art. 6. Tom. XXVI novæ editionis nostræ. editionis nostræ.

voluntas divina, quia est intra omnia, et voluntas divina, quia est intra omnia, et extra omnia, et infra omnia, et supra extra omnia, et infra omnia, et supra omnia, et intimior omnibus quam cu- omnia, et intimior omnibus quam cu- juscumque natura propria. juscumque natura propria.

2. Adhuc, Si mediata est, per aliquod 2. Adhuc, Si mediata est, per aliquod sibi adjunctum efficitur immediata: quæ- sibi adjunctum efficitur immediata: quæ- ro de illo medio, utrum illud sit crea- ro de illo medio, utrum illud sit crea- tum, vel increatum ? Si increatum: tunc tum, vel increatum ? Si increatum: tunc est Deus, et non est medium inter crea- est Deus, et non est medium inter crea- torem et creaturam. Si creatum: tunc torem et creaturam. Si creatum: tunc eadem ratione erit medium inter hoc eadem ratione erit medium inter hoc I creatum et creantem voluntatem: et de I creatum et creantem voluntatem: et de illo iterum quæritur, et ibit in infinitum. illo iterum quæritur, et ibit in infinitum. Ergo videtur, quod non debet dicit causa Ergo videtur, quod non debet dicit causa mediata. mediata.

Si autem dicatur, quod sit causa pro- Si autem dicatur, quod sit causa pro- pria. CONTRA: Causa propria et imme- pria. CONTRA: Causa propria et imme- diata posita, statim ponitur effectus : sed diata posita, statim ponitur effectus : sed constat, quod Deus ab æterno voluiț constat, quod Deus ab æterno voluiț creare mundum: ergo ab æterno mun- creare mundum: ergo ab æterno mun- dus creatus est, quod falsum est. dus creatus est, quod falsum est.

ULTERIUS quæritur, Utrum sit causa Quæ: ULTERIUS quæritur, Utrum sit causa Quæ: contingens vel necessaria? contingens vel necessaria?

Et videtur, quod contingens. Et videtur, quod contingens.

Dicit enim Augustinus in libro V de Dicit enim Augustinus in libro V de Civitate Dei. « Quod fit voluntate, non Civitate Dei. « Quod fit voluntate, non fit necessitate 2. » Sed quod fit voluntate fit necessitate 2. » Sed quod fit voluntate et non ex necessitate, fit contingenter. et non ex necessitate, fit contingenter. Videtur ergo, quod omne quod fit volun- Videtur ergo, quod omne quod fit volun- tate, fit contingenter. Ergo videtur, quod tate, fit contingenter. Ergo videtur, quod voluntas sit causa contingens. voluntas sit causa contingens.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Omne contingens variabile est se- 1. Omne contingens variabile est se- cundum tempus voluntas Dei invaria- cundum tempus voluntas Dei invaria- bilis est secundum tempus: ergo volun- bilis est secundum tempus: ergo volun- tas Dei non est causa contingens. MAJOR tas Dei non est causa contingens. MAJOR patet de se. MINOR probatur per Augu- patet de se. MINOR probatur per Augu- stinum in libro XII Confessionum sic stinum in libro XII Confessionum sic dicentem; «Non temporibus variatur dicentem; «Non temporibus variatur voluntas tua, Domine. » Et ibidem, voluntas tua, Domine. » Et ibidem, «Non vult Deus quod prius nolebat: «Non vult Deus quod prius nolebat: quia talis voluntas esset mutabilis. » Ad- quia talis voluntas esset mutabilis. » Ad- huc, ibidem, « Dei voluntas non est ex- huc, ibidem, « Dei voluntas non est ex-

2 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Civitate Dei, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Civitate Dei, cap. 10. 10.

Sed con Sed con

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79.

847 847

Quæst. 2. Quæst. 2.

tra Dei substantiam, sed simul et semel tra Dei substantiam, sed simul et semel vult omnia quæ vult ab æterno. » vult omnia quæ vult ab æterno. »

IN CONTRARIUM hujus est, quia IN CONTRARIUM hujus est, quia

1. Si non temporibus variatur volun- 1. Si non temporibus variatur volun- tas, tunc idem est in Deo velle et vo- tas, tunc idem est in Deo velle et vo- luisse et velle in futurum et ad voluisse luisse et velle in futurum et ad voluisse Cæsarem, sequebatur Cæsarem fuisse, et Cæsarem, sequebatur Cæsarem fuisse, et ad velle Cæsarem, sequitur Cæsarem ad velle Cæsarem, sequitur Cæsarem esse ergo modo Cæsar est sicut fuit, esse ergo modo Cæsar est sicut fuit, quod falsum est. Et eadem consequentia quod falsum est. Et eadem consequentia est in futurum: quia si idem est velle est in futurum: quia si idem est velle esse et velle fore, tunc sicut sequitur ad esse et velle fore, tunc sicut sequitur ad velle fore Antichristum fore, ita ad velle velle fore Antichristum fore, ita ad velle esse sequitur Antichristum esse: ergo esse sequitur Antichristum esse: ergo Antichristus nunc est qui erit, quod fal- Antichristus nunc est qui erit, quod fal-

sum est. sum est.

2. Adhuc dicit Augustinus: « Idem est 2. Adhuc dicit Augustinus: « Idem est Deo auctore aliquid esse vel fieri et Deo Deo auctore aliquid esse vel fieri et Deo volente. » Sed auctore fieri dicit cau- volente. » Sed auctore fieri dicit cau-

sam in actu causantem. Ergo Deo volen- sam in actu causantem. Ergo Deo volen- te fieri dicit voluntatem in actu causan- te fieri dicit voluntatem in actu causan- tem. Constat autem, quod ab æterno tem. Constat autem, quod ab æterno voluit mundum fieri: et voluntas dicit voluit mundum fieri: et voluntas dicit causam in actu cansantem: ergo mundus causam in actu cansantem: ergo mundus fuit ab æterno, quod falsum est. fuit ab æterno, quod falsum est.

3. Adhuc, Constat, quod aliquando 3. Adhuc, Constat, quod aliquando voluit mundum fieri: aut ergo ab æterno voluit mundum fieri: aut ergo ab æterno voluit, aut noluit. Si voluit ab æterno: voluit, aut noluit. Si voluit ab æterno: tunc sicut sequitur, quod aliquando vo- tunc sicut sequitur, quod aliquando vo- luit, statim fecit: ita sequitur, quod ab luit, statim fecit: ita sequitur, quod ab æterno voluit, ab æterno fecit: mundum æterno voluit, ab æterno fecit: mundum ergo fecit ab æterno, quod falsum est. ergo fecit ab æterno, quod falsum est. Si noluit ab æterno et postea voluit: Si noluit ab æterno et postea voluit: tunc sequitur, quod aliquando voluit tunc sequitur, quod aliquando voluit quod prius nolebat: ergo voluntas ejus quod prius nolebat: ergo voluntas ejus variabilis fuit, quod est contra Augusti- variabilis fuit, quod est contra Augusti- num in libro XII Confessionum dicen- num in libro XII Confessionum dicen- tem, quod << non vult nunc quod prius tem, quod << non vult nunc quod prius nolebat: » quia talis voluntas variabilis nolebat: » quia talis voluntas variabilis esset, sicut paulo ante dictum est. esset, sicut paulo ante dictum est.

ULTERIUS quæritur, Si sit causa uni- ULTERIUS quæritur, Si sit causa uni- versalis vel particularis respectu boni et versalis vel particularis respectu boni et mali? mali?

Et videtur, quod universalis. Et videtur, quod universalis.

Dicit enim Augustinus in libro III de Dicit enim Augustinus in libro III de

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Quæst. 3. Quæst. 3.

Trinitate, quod « nihil est quod non de Trinitate, quod « nihil est quod non de interiori et intelligibili aula summi im- interiori et intelligibili aula summi im- peratoris egrediatur 2. » Amos, III, 5: Si peratoris egrediatur 2. » Amos, III, 5: Si erit malum in civitate, quod Dominus erit malum in civitate, quod Dominus non fecerit? De bonis autem non est du- non fecerit? De bonis autem non est du- bium quin omnium bonorum causa sit. bium quin omnium bonorum causa sit. Ergo videtur, quod sit causa universalis. Ergo videtur, quod sit causa universalis. IN CONTRARIUM est, IN CONTRARIUM est,

1. Quod dicit Boetius in Topicis, quod 1. Quod dicit Boetius in Topicis, quod « causa mala est, cujus effectus malus. » « causa mala est, cujus effectus malus. » Si ergo Deus causa mali est, ipse malum Si ergo Deus causa mali est, ipse malum est, quod absurdum est. est, quod absurdum est.

2. Adhuc, In præhabitis de præscien- 2. Adhuc, In præhabitis de præscien- tia Dei secundum Augustinum probatum tia Dei secundum Augustinum probatum est, quod Deus causa mali esse non pot- est, quod Deus causa mali esse non pot- est. Ergo voluntas Dei causa universalis est. Ergo voluntas Dei causa universalis esse non potest eorum quæ fiunt, sed esse non potest eorum quæ fiunt, sed particularis respectu bonorum tantum. particularis respectu bonorum tantum.

SOLUTIO. Dicendum, quod voluntas SOLUTIO. Dicendum, quod voluntas Dei causa est per se immediata et propria Dei causa est per se immediata et propria et necessaria omnium eorum quæ fiunt et necessaria omnium eorum quæ fiunt ab efficiente causa, et non a causa defi- ab efficiente causa, et non a causa defi- ciente. In toto enim illo efficientium cau- ciente. In toto enim illo efficientium cau- sarum ordine voluntas Dei prima est et sarum ordine voluntas Dei prima est et princeps, omnes alias movens et agens princeps, omnes alias movens et agens ad causandum quæ vult, et sicut vult: ad causandum quæ vult, et sicut vult: aliter enim non esset in omnibus agen- aliter enim non esset in omnibus agen- tibus et actis essentialiter, præsentialiter tibus et actis essentialiter, præsentialiter et potentialiter, sicut influens eis esse, et potentialiter, sicut influens eis esse, speciem, et virtutem ad operandum. speciem, et virtutem ad operandum.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod vo- Ad quæst. 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod vo- Ad quæst. 1. luntas Dei causa prima est nullo modo luntas Dei causa prima est nullo modo determinabilis per aliquid ut sit hujus determinabilis per aliquid ut sit hujus causa vel illius. causa vel illius.

AD ID quod objicitur, quod sit commu- AD ID quod objicitur, quod sit commu- nis, dicendum quod communis causa de- nis, dicendum quod communis causa de- terminabilis est et componibilis, quod terminabilis est et componibilis, quod nullo modo competit voluntati divinæ. nullo modo competit voluntati divinæ. Nec sequitur nec valet arguendo: causa Nec sequitur nec valet arguendo: causa communis est, quam non de necessitate communis est, quam non de necessitate sequitur effectus: voluntatem Dei non de sequitur effectus: voluntatem Dei non de necessitate sequitur effectus: ergo volun- necessitate sequitur effectus: ergo volun- tas Dei est causa communis et est ibi tas Dei est causa communis et est ibi fallacia accidentis. fallacia accidentis.

2 IDEM, Lib. III de Trinitate, cap. 4. 2 IDEM, Lib. III de Trinitate, cap. 4.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 Ad 2

Ad object. 1. Ad object. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

848 848

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod hoc proce- AD ALIUD dicendum, quod hoc proce- dit in præmissis: sed conclusio non se- dit in præmissis: sed conclusio non se- quitur quia licet non sit appropriabilis quitur quia licet non sit appropriabilis per aliquid additum, vel addibile volun- per aliquid additum, vel addibile volun- tati, determinatur tamen et appropriatur tati, determinatur tamen et appropriatur per relationem hujus voliti quod est hic per relationem hujus voliti quod est hic et nunc ad voluntatem. et nunc ad voluntatem.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, concedendum est. concedendum est.

AD ALIUD dicendum, quod hoc conce- AD ALIUD dicendum, quod hoc conce- ditur, quod non est causa mediata, sed ditur, quod non est causa mediata, sed immediata et immediatior omni alia immediata et immediatior omni alia

causa. causa.

AD ID quod objicitur, quod non sit AD ID quod objicitur, quod non sit causa propria, dicendum quod non est causa propria, dicendum quod non est generaliter verum, quod causa immediata generaliter verum, quod causa immediata et propria posita, statim ponatur effe- et propria posita, statim ponatur effe- ctus non enim tenet nisi in causis es- ctus non enim tenet nisi in causis es- sentialibus tantum quæ per necessitatem sentialibus tantum quæ per necessitatem causant. In causis autem voluntariis quæ causant. In causis autem voluntariis quæ liberæ sunt et dominæ suorum actum, liberæ sunt et dominæ suorum actum, et in quibus est causare vel non causare, et in quibus est causare vel non causare, non tenet. Posset tamen dici, quod cum non tenet. Posset tamen dici, quod cum dicitur: Deus voluit hoc vel illud fieri vel dicitur: Deus voluit hoc vel illud fieri vel

esse, esse, licet significetur causa propria et licet significetur causa propria et immediata secundum substantiam, non immediata secundum substantiam, non tamen significatur ut propria et imme- tamen significatur ut propria et imme- diata sed cum additur, voluit nunc et diata sed cum additur, voluit nunc et hic fieri, significatur ut propria et imme- hic fieri, significatur ut propria et imme- diata et bene sequitur, quod quidquid diata et bene sequitur, quod quidquid vult nunc et hic fieri, fit nunc et hic. Et vult nunc et hic fieri, fit nunc et hic. Et cum dicitur, Voluit ab æterno fieri mun- cum dicitur, Voluit ab æterno fieri mun- dum vel creari, locutio est duplex: eo dum vel creari, locutio est duplex: eo quod hæc determinatio, ab æterno, pot- quod hæc determinatio, ab æterno, pot- est referri ad hoc verbum, voluit, et sic est referri ad hoc verbum, voluit, et sic locutio est composita et vera: vel pot- locutio est composita et vera: vel pot- est referri ad hoc verbum, fieri, vel est referri ad hoc verbum, fieri, vel creari, et sic est divisa et falsa: non creari, et sic est divisa et falsa: non enim voluit ut fieret vel crearetur ab enim voluit ut fieret vel crearetur ab æterno, licet ab æterno voluerit ut tunc æterno, licet ab æterno voluerit ut tunc fieret et crearetur quando factus et crea- fieret et crearetur quando factus et crea- tus est. tus est.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod voluntas Dei causa necessaria dum quod voluntas Dei causa necessaria est et contingentium et necessariorum, est et contingentium et necessariorum, ut dicit Dionysius: sed necessitas illa ut dicit Dionysius: sed necessitas illa non est necessitas obligationis, vel coa- non est necessitas obligationis, vel coa-

ctionis, vel inevitabilitatis, sed est neces- ctionis, vel inevitabilitatis, sed est neces- sitas immutabilitatis, quæ est necessitas sitas immutabilitatis, quæ est necessitas ejus quod est ens necesse nullo modo ejus quod est ens necesse nullo modo possibile. possibile.

AD DICTUM Augustini, dicendum quod AD DICTUM Augustini, dicendum quod loquitur de voluntate humana: voluntas loquitur de voluntate humana: voluntas enim divina est ens necesse, quod æqua- enim divina est ens necesse, quod æqua- liter se habet ad contingentia et necessa- liter se habet ad contingentia et necessa- ria eo quod a rebus nihil accipit, nec ria eo quod a rebus nihil accipit, nec ad res dependet, nec commiscetur rebus. ad res dependet, nec commiscetur rebus. Et hoc est quod dicitur in libro de Cau- Et hoc est quod dicitur in libro de Cau- sis, quod « primum regit res omnes abs- sis, quod « primum regit res omnes abs- que eo quod commisceatur cum eis. » que eo quod commisceatur cum eis. »

AD ID quod objicitur in contrarium di- Adob AD ID quod objicitur in contrarium di- Adob cti Augustini, dicendum quod licet vo- cti Augustini, dicendum quod licet vo- luntas quæ extra substantiam volentis, luntas quæ extra substantiam volentis, non est, nullo tempore varietur; quia non est, nullo tempore varietur; quia sicut dicit Augustinus, illa simul et se- sicut dicit Augustinus, illa simul et se- mel vult quidquid vult: simul enim et mel vult quidquid vult: simul enim et semel ad æternitatem referuntur, in qua semel ad æternitatem referuntur, in qua simul et semel est quidquid est: tamen simul et semel est quidquid est: tamen volitum variatur ex tempore, et ad va- volitum variatur ex tempore, et ad va- riationem voliti sequitur variatio relatio- riationem voliti sequitur variatio relatio- nis ad volentem: et ideo non est idem nis ad volentem: et ideo non est idem voluisse in præterito, et velle in præ- voluisse in præterito, et velle in præ- senti, et velle fore in futuro. Et istæ ra- senti, et velle fore in futuro. Et istæ ra- tiones importantur per verba diversorum tiones importantur per verba diversorum temporum, voluit scilicet, vult, et volet. temporum, voluit scilicet, vult, et volet.

Et ideo non sequitur quod objectum Et ideo non sequitur quod objectum est de Cæsare vel Antichristo: quia licet est de Cæsare vel Antichristo: quia licet voluntas secundum substantiam sit ea- voluntas secundum substantiam sit ea- dem, tamen secundum connotata non est dem, tamen secundum connotata non est eadem et ideo variatur in modo dicendi eadem et ideo variatur in modo dicendi et significandi. et significandi.

AD ALIUD dicendum, quod idem est AD ALIUD dicendum, quod idem est Deo volente et Deo auctore fieri: sed Deo volente et Deo auctore fieri: sed Deo auctore fieri dicit voluntatem signi, Deo auctore fieri dicit voluntatem signi, quod signum est impletio vel operatio: quod signum est impletio vel operatio: et cum voluntate illa convertitur, Deo et cum voluntate illa convertitur, Deo auctore fieri et ideo non potest volun- auctore fieri et ideo non potest volun- tas inferri communiter, nisi ut ex parte tas inferri communiter, nisi ut ex parte infertur totum sed non potest tunc ex infertur totum sed non potest tunc ex toto inferri pars. Et ideo cum dicit Au- toto inferri pars. Et ideo cum dicit Au- gustinus, quod idem est Deo volente gustinus, quod idem est Deo volente fieri, et Deo auctore fieri, intelligitur de fieri, et Deo auctore fieri, intelligitur de quadam specie voluntatis, et non univer- quadam specie voluntatis, et non univer- saliter de voluntate. Per hoc enim vult saliter de voluntate. Per hoc enim vult Augustinus probare, quod impletio sig- Augustinus probare, quod impletio sig- num est voluntatis, et non nisi divinæ : num est voluntatis, et non nisi divinæ :

Ad obje Ad obje

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 79.

849 849

bject. 3. bject. 3.

urest. 3. urest. 3.

obje- obje-

ones. ones.

et ideo non sequitur, si auctor dicit cau- et ideo non sequitur, si auctor dicit cau- sam in actu, quod propter hoc voluntas sam in actu, quod propter hoc voluntas accepta generaliter, causam dicat in actu, accepta generaliter, causam dicat in actu, sed quod impletio sive operatio causam sed quod impletio sive operatio causam in actu supponat causantem. in actu supponat causantem.

ALIUD quod sequitur, solutum est in ALIUD quod sequitur, solutum est in præhabitis quia quod aliquando voluit præhabitis quia quod aliquando voluit quod ante nolebat, non inducit variatio- quod ante nolebat, non inducit variatio- nem in ipso sive in ipsa voluntate, sed in nem in ipso sive in ipsa voluntate, sed in volito et in relatione voliti ad volunta- volito et in relatione voliti ad volunta- tem. tem.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod sicut in principio solutionis dum quod sicut in principio solutionis dictum est, causa est universalis omnium dictum est, causa est universalis omnium quæ fiunt a causa efficiente, non defi- quæ fiunt a causa efficiente, non defi- ciente, ut dicit Augustinus in libro VIII ciente, ut dicit Augustinus in libro VIII de Civitate Dei 1. Unde malum non est de Civitate Dei 1. Unde malum non est a Deo sicut a causa efficiente. Malum a Deo sicut a causa efficiente. Malum enim secundum quod in præhabitis enim secundum quod in præhabitis ostensum est, sæpe non fit a causa effi- ostensum est, sæpe non fit a causa effi- ciente, sed deficiente. Nec dicit Augusti- ciente, sed deficiente. Nec dicit Augusti- nus, quod omnia procedant ab interiori nus, quod omnia procedant ab interiori aula uno modo, sed dicit, quod omnia aula uno modo, sed dicit, quod omnia procedunt vel jubendo ut fiant, ut bona: procedunt vel jubendo ut fiant, ut bona: vel sinendo, vel permittendo ut mala: vel sinendo, vel permittendo ut mala: quod enim permittit, non facit: sed dici- quod enim permittit, non facit: sed dici- citur permittere, quia non impedit ne citur permittere, quia non impedit ne fiant. fiant.

AD ID quod objicitur de Amos, III, 5, AD ID quod objicitur de Amos, III, 5, dicendum, quod loquitur de malo pœnæ, dicendum, quod loquitur de malo pœnæ, et non de malo culpæ. et non de malo culpæ.

ILLA duo quæ objiciuntur in contra- ILLA duo quæ objiciuntur in contra- rium, concedenda sunt. Sed tamen di- rium, concedenda sunt. Sed tamen di- ctum Boetii intelligitur de causis per se ctum Boetii intelligitur de causis per se et essentialibus: per accidens enim pot- et essentialibus: per accidens enim pot- est esse bonum causa mali, sicut calidum est esse bonum causa mali, sicut calidum est causa frigidi, sicut dicit Aristoteles est causa frigidi, sicut dicit Aristoteles in III Meteororum. in III Meteororum.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Civitate Dei, cap. 7. cap. 7.

2 Cf. Opp B. Alberti. Comment. in I Senten- 2 Cf. Opp B. Alberti. Comment. in I Senten-

XXX1 XXX1

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum voluntas beneplaciti possit Utrum voluntas beneplaciti possit cassari ? cassari ?

Deinde quæritur, Utrum voluntas Dei Deinde quæritur, Utrum voluntas Dei cassari vel frustrari possit ? De hoc enim cassari vel frustrari possit ? De hoc enim quærit Magister in libro primo Senten- quærit Magister in libro primo Senten- tiarum, distinctione XLVI, cap. Hic ori- tiarum, distinctione XLVI, cap. Hic ori- tur quæstio. Et est quærere de voluntate tur quæstio. Et est quærere de voluntate beneplaciti: quia illa sola est, quæ cassari beneplaciti: quia illa sola est, quæ cassari potest. potest.

Quæruntur autem duo, scilicet primo Quæruntur autem duo, scilicet primo quid sit voluntas beneplaciti ? quid sit voluntas beneplaciti ?

Et secundo, Qualiter ei convenit non Et secundo, Qualiter ei convenit non cassari ? cassari ?

ARTICULI SECUNDI ARTICULI SECUNDI

PARTICULA I. PARTICULA I.

Quid sit voluntas beneplaciti 2 ? Quid sit voluntas beneplaciti 2 ?

Primo ergo quæritur, Quid sit voluntas Primo ergo quæritur, Quid sit voluntas beneplaciti? beneplaciti?

Dicit autem Magister in libro primo Dicit autem Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV cap. Sententiarum, distinctione XLV cap. Hic non est prætereundum : « Nam vo- Hic non est prætereundum : « Nam vo- luntas Dei quod voluntas beneplaciti luntas Dei quod voluntas beneplaciti est, quæ vere ac proprie dicitur volun- est, quæ vere ac proprie dicitur volun- tas, quæ in ipso Deo est, et ipsius es- tas, quæ in ipso Deo est, et ipsius es- sentia est, et hæc una est, nec multipli- sentia est, et hæc una est, nec multipli-

tiarum, Dist. XLV, Art. 9 et 10. Tom. XXVI tiarum, Dist. XLV, Art. 9 et 10. Tom. XXVI hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

54 54

Solutio. Solutio.

850 850

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

citatem recipit, nec mutabilitatem, quæ citatem recipit, nec mutabilitatem, quæ inexpleta esse non potest. » inexpleta esse non potest. »

Idem videtur dicere Magister Hugo in Idem videtur dicere Magister Hugo in suis Sententiis. suis Sententiis.

ET CONTRA hoc objicitur. ET CONTRA hoc objicitur.

1. Videtur enim voluntas beneplaciti 1. Videtur enim voluntas beneplaciti multiplicitatem accipere sicut voluntas multiplicitatem accipere sicut voluntas signi: voluntas enim distinguitur secun- signi: voluntas enim distinguitur secun- dum volita multa autem vult Deus vo- dum volita multa autem vult Deus vo- luntate beneplaciti: ergo voluntas bene- luntate beneplaciti: ergo voluntas bene- placiti distinguitur secundum volita : placiti distinguitur secundum volita : ergo habet multiplicitatem. ergo habet multiplicitatem.

2. Adhuc, Ad Roman. xu, 2: Ut pro- 2. Adhuc, Ad Roman. xu, 2: Ut pro- betis quæ sit voluntas Dei bona, et be- betis quæ sit voluntas Dei bona, et be- neplacens, et perfecta. Hoc dicit Magister neplacens, et perfecta. Hoc dicit Magister in præinducta auctoritate dicere Aposto- in præinducta auctoritate dicere Aposto- lum de voluntate beneplaciti. Tres ergo lum de voluntate beneplaciti. Tres ergo istæ differentiæ cum non conveniant vo- istæ differentiæ cum non conveniant vo- luntati, nisi in relatione ad volita di- luntati, nisi in relatione ad volita di- versa, non conveniunt voluntati uno versa, non conveniunt voluntati uno modo significatæ, sed multipliciter: ergo modo significatæ, sed multipliciter: ergo voluntas beneplaciti est multiplex. voluntas beneplaciti est multiplex.