lutio. lutio.

IN I P. SUM THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 77. IN I P. SUM THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 77.

permanentibus: ergo factum non potest permanentibus: ergo factum non potest esse: sed si factum est, vere est, et de esse: sed si factum est, vere est, et de necessitate est: ergo illud quod vere necessitate est: ergo illud quod vere est et de necessitate est, non est: igitur est et de necessitate est, non est: igitur contradictoria verificantur de eodem, contradictoria verificantur de eodem, scilicet quod idem est et non est, et se- scilicet quod idem est et non est, et se- cundum idem, quia secundum substan- cundum idem, quia secundum substan- tiam. tiam.

2. Adhuc, Augustinus in libro XXVI 2. Adhuc, Augustinus in libro XXVI contra Faustum. « Quisquis ita dicit: Si contra Faustum. « Quisquis ita dicit: Si omnipotens est Deus, faciat ut quæ facta omnipotens est Deus, faciat ut quæ facta sunt, facta non fuerunt, non videt hoc se sunt, facta non fuerunt, non videt hoc se dicere, si omnipotens est, faciat ut ea dicere, si omnipotens est, faciat ut ea quæ vera sunt, eo ipso quo vera sunt, quæ vera sunt, eo ipso quo vera sunt, falsa sint. Sententia quippe qua dicimus falsa sint. Sententia quippe qua dicimus aliquid fuisse, ideo vera est: quia id de aliquid fuisse, ideo vera est: quia id de quo dicimus, fuit, non est. Hanc senten- quo dicimus, fuit, non est. Hanc senten- tiam Deus falsam facere non potest : tiam Deus falsam facere non potest : quia veritatis contrarius auctor non est ¹.>> quia veritatis contrarius auctor non est ¹.>> Ex hoc accipitur, quod id quod factum Ex hoc accipitur, quod id quod factum est, non potest facere Deus ut non sit : est, non potest facere Deus ut non sit : sed si faceret, cum nullus faciat nisi id sed si faceret, cum nullus faciat nisi id quod non est: quia potentia faciendi non quod non est: quia potentia faciendi non est nisi circa id quod non est vel simpli- est nisi circa id quod non est vel simpli- citer vel actu, natura enim non facit nisi citer vel actu, natura enim non facit nisi id quod non est actu, et ars non facit id quod non est actu, et ars non facit nisi id quod actu non est: similiter po- nisi id quod actu non est: similiter po- tentia faciendi in Deo non est nisi circa tentia faciendi in Deo non est nisi circa id quod non est: sequitur ergo, quod si id quod non est: sequitur ergo, quod si factum est et si est, non conveniat ei factum est et si est, non conveniat ei non esse et si convenit ei non esse, non esse et si convenit ei non esse, non potest potentia factiva vel activa non potest potentia factiva vel activa esse circa ipsum: ergo potentia activa esse circa ipsum: ergo potentia activa non potest esse circa factum ut fiat quod non potest esse circa factum ut fiat quod factum est. factum est.

SOLUTIO. Ad hoc solvit Magister in li- SOLUTIO. Ad hoc solvit Magister in li- bro primo Sententiarum, distinct. XLIV, bro primo Sententiarum, distinct. XLIV, cap. Ad quod dicimus, sic dicens, quod cap. Ad quod dicimus, sic dicens, quod sicut Deus semper omnia scit quæ ali- sicut Deus semper omnia scit quæ ali- quando scivit, et semper vult quæ ali- quando scivit, et semper vult quæ ali- quando voluit, nec umquam aliquam quando voluit, nec umquam aliquam scientiam amittit, vel voluntatem mutat scientiam amittit, vel voluntatem mutat quam habuit ita semper potest omnia quam habuit ita semper potest omnia quæ aliquando potuit, nec umquam ali- quæ aliquando potuit, nec umquam ali- qua potentia sua privatur. Non ergo est qua potentia sua privatur. Non ergo est privatus potentia incarnandi vel resur- privatus potentia incarnandi vel resur-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XXVI contra Faustum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XXVI contra Faustum,

825 825

gendi, licet modo non possit incarnari gendi, licet modo non possit incarnari vel resurgere. Et redit solutio sua ad vel resurgere. Et redit solutio sua ad hoc, quod cum dicitur, quidquid potuit hoc, quod cum dicitur, quidquid potuit facere, semper potest facere, vel quid- facere, semper potest facere, vel quid- quid potuit, semper potest, quod lo- quid potuit, semper potest, quod lo- cutio duplex est ex eo quod adver- cutio duplex est ex eo quod adver- bialis determinatio, semper, potest deter- bialis determinatio, semper, potest deter- minare hoc verbum, potuit vel potest, minare hoc verbum, potuit vel potest, vel hoc verbum, facere. Si determinet vel hoc verbum, facere. Si determinet hoc verbum, potuit, sensus est: cujus- hoc verbum, potuit, sensus est: cujus- cumque rei potentiam habuit aliquando, cumque rei potentiam habuit aliquando, semper habet et in hoc sensu proposi- semper habet et in hoc sensu proposi- tio est composita et vera. Si autem refe- tio est composita et vera. Si autem refe- ratur ad facere; tunc sensus est: quid- ratur ad facere; tunc sensus est: quid- quid potuit, semper potuit facere: et quid potuit, semper potuit facere: et in hoc sensu falsa est et divisa. Et solu- in hoc sensu falsa est et divisa. Et solu- tio illa meo judicio bona est. tio illa meo judicio bona est.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod po- AD PRIMUM ergo dicendum, quod po- tentia Dei invariabilis est et una et tentia Dei invariabilis est et una et eadem, tamen ad multa se habet secun- eadem, tamen ad multa se habet secun- dum omnem differentiam temporis : et dum omnem differentiam temporis : et idcirco cum de ea loquimur, necesse est idcirco cum de ea loquimur, necesse est quod diversis sermonibus diversimode quod diversis sermonibus diversimode significetur verbis, participiis, et adver- significetur verbis, participiis, et adver- biis significantibus vel consignificantibus biis significantibus vel consignificantibus tempus. Et ideo dicimus eum aliquid tempus. Et ideo dicimus eum aliquid potuisse olim sive in præterito, et aliquid potuisse olim sive in præterito, et aliquid posse in præsenti, et aliquid etiam dici- posse in præsenti, et aliquid etiam dici- mus, quod poterit in futurum. Potentia mus, quod poterit in futurum. Potentia enim Dei secundum seipsam considerata, enim Dei secundum seipsam considerata, abstrahit ab omni tempore, et non de- abstrahit ab omni tempore, et non de- terminatur ad tempus nisi temporali actu terminatur ad tempus nisi temporali actu vel effectu, qui subjectus est omnipoten- vel effectu, qui subjectus est omnipoten- tiæ. Sicut fides in articulis credibilibus tiæ. Sicut fides in articulis credibilibus abstrahit a tempore, tamen secundum abstrahit a tempore, tamen secundum quod comparatur ad credentes secun- quod comparatur ad credentes secun- dum diversitatem credentium, secundum dum diversitatem credentium, secundum differentias temporum diversimode si- differentias temporum diversimode si- gnificatur et determinatur, et secundum gnificatur et determinatur, et secundum articulos semper manet una. Unde anti- articulos semper manet una. Unde anti- qui patres crediderunt Christum incar- qui patres crediderunt Christum incar- nandum, passurum, et resurrecturum. nandum, passurum, et resurrecturum. Qui cum Christo erant præsenter, sicut Qui cum Christo erant præsenter, sicut beata Virgo et Joseph, crediderunt Chri- beata Virgo et Joseph, crediderunt Chri- stum incarnari et nasci. Qui adstiterunt stum incarnari et nasci. Qui adstiterunt cruci, crediderunt Christum pati et mori. cruci, crediderunt Christum pati et mori. Nos credimus Christum incarnatum, Nos credimus Christum incarnatum,

cap. 5. cap. 5.

Ad 1. Ad 1.

826 826

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

passum, mortuum, resurrexisse. Dicit passum, mortuum, resurrexisse. Dicit autem Augustinus : « Tempora variata autem Augustinus : « Tempora variata sunt, fidés immutata permansit ¹. » Unde sunt, fidés immutata permansit ¹. » Unde fides est de incarnatione: sed determi- fides est de incarnatione: sed determi- natio articuli est secundum comparatio- natio articuli est secundum comparatio- nem ad credentes, credere incarnandum, nem ad credentes, credere incarnandum, incarnari, et incarnatum esse. Ita vult incarnari, et incarnatum esse. Ita vult dicere Magister de potentia: quia eadem dicere Magister de potentia: quia eadem potentia est quæ ad unum est et ad idem potentia est quæ ad unum est et ad idem secundum omnem differentiam temporis, secundum omnem differentiam temporis, sicut ad mundi creationem, vel incar- sicut ad mundi creationem, vel incar- nationem sed ad diversa tempora de- nationem sed ad diversa tempora de- terminatur cum dicitur, potuit creare terminatur cum dicitur, potuit creare mundum, vel incarnari, et potuit crea- mundum, vel incarnari, et potuit crea- tum esse a se mundum, ubi ad diversa tum esse a se mundum, ubi ad diversa tempora per effectum determinatur: tempora per effectum determinatur: effectus enim aliquando est præsens, effectus enim aliquando est præsens, aliquando futurus, aliquando præteri- aliquando futurus, aliquando præteri- tus, potentia una invariabili permanente. tus, potentia una invariabili permanente. Et dat Magister exemplum et bonum, Et dat Magister exemplum et bonum, quod eadem potentia est qua dicimus, quod eadem potentia est qua dicimus, iste potest cras legere et adveniente iste potest cras legere et adveniente crastina die dicimus, iste potest hodie crastina die dicimus, iste potest hodie vel nunc legere cum actu legit : et post vel nunc legere cum actu legit : et post cras dicimus, iste potuit legisse : unam cras dicimus, iste potuit legisse : unam enim et eamdem potentiam significamus enim et eamdem potentiam significamus circa idem, variatam secundum tres circa idem, variatam secundum tres differentias temporum. differentias temporum.

: :

Ad 2. AD SEQUENS dicendum, quod hoc pro- Ad 2. AD SEQUENS dicendum, quod hoc pro-

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

cedit: non enim mutatur potentia pro- cedit: non enim mutatur potentia pro- pter effectuum mutationem, sicut nec pter effectuum mutationem, sicut nec scientia propter mutationem scibilium, scientia propter mutationem scibilium, nec voluntas propter mutationem volito- nec voluntas propter mutationem volito-

rum. rum.

AD ALIUD dicendum, quod verum est, AD ALIUD dicendum, quod verum est, quod quidquid in Deo est, actus est, et quod quidquid in Deo est, actus est, et nihil in potentia: tamen non sequitur ex nihil in potentia: tamen non sequitur ex hoc, quod quidquid potuit facere, sem- hoc, quod quidquid potuit facere, sem- per possit facere potentia enim est, sic- per possit facere potentia enim est, sic- ut in objiciendo probatum est, respectu ut in objiciendo probatum est, respectu fiendi, et non respectu facti : et ideo fiendi, et non respectu facti : et ideo factum non potest fieri, propter contra- factum non potest fieri, propter contra- dictionem quæ sequitur : unde quod non dictionem quæ sequitur : unde quod non potest fieri factum, non est ex variatione potest fieri factum, non est ex variatione potentiæ causæ primæ, sed ex variatione potentiæ causæ primæ, sed ex variatione effectus, ut dictum est. effectus, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod tali posi- AD ALIUD dicendum, quod tali posi-

1 S. AUGUSTINUS, Tract. 45, in Joannem. 1 S. AUGUSTINUS, Tract. 45, in Joannem.

tione facta de sole et perspicuo, bene tione facta de sole et perspicuo, bene procederet argumentum sed quamvis procederet argumentum sed quamvis Deus possit quidem tenere rem circa Deus possit quidem tenere rem circa quam ex potentia operatur, in eodem quam ex potentia operatur, in eodem modo, tamen secundum actum non te- modo, tamen secundum actum non te- net in eodem modo, sed variatur res per net in eodem modo, sed variatur res per differentias temporum : et ideo licet differentias temporum : et ideo licet eamdem potentiam habeat, tamen facere eamdem potentiam habeat, tamen facere non potest quod factum est: quia fieri non potest quod factum est: quia fieri non potest. Fieri autem et facere respi- non potest. Fieri autem et facere respi- ciunt differentiam temporis, et sunt re- ciunt differentiam temporis, et sunt re- spectu ejus quod non est, sed fit : fa- spectu ejus quod non est, sed fit : fa- ctum autem non fit, sed est : quia, sicut ctum autem non fit, sed est : quia, sicut dicit Aristoteles in VI Physicorum, dicit Aristoteles in VI Physicorum, « factum est terminus fieri. »> « factum est terminus fieri. »>

AD ALIUD dicendum, quod dictum An- AD ALIUD dicendum, quod dictum An- selmi non cogit, nisi quod Deo sunt selmi non cogit, nisi quod Deo sunt præsentia uno modo omnia eo quod præsentia uno modo omnia eo quod exemplar in quo omnia cognoscuntur, exemplar in quo omnia cognoscuntur, semper Deo præsens est : sed quia res in semper Deo præsens est : sed quia res in seipsa variatur secundum differentiam seipsa variatur secundum differentiam temporis, ideo loquendo, de potentia se- temporis, ideo loquendo, de potentia se- cundum quod refertur ad rem, necesse cundum quod refertur ad rem, necesse est diversis sermonibus uti et aliquan- est diversis sermonibus uti et aliquan- do fuit ex potentia hoc facturus, et ali- do fuit ex potentia hoc facturus, et ali- quando ex eadem potentia facit, et ali- quando ex eadem potentia facit, et ali- quando fecit. Et modus significandi quando fecit. Et modus significandi potentiam secundum quod refertur ad potentiam secundum quod refertur ad effectum, propter varietatem effectus non effectum, propter varietatem effectus non potest esse unus : et ideo facturum esse potest esse unus : et ideo facturum esse non est facere, et facere non est fecisse, non est facere, et facere non est fecisse, nec e converso. Et ideo non sequitur: nec e converso. Et ideo non sequitur: quidquid Deus potuit facere, potest sem- quidquid Deus potuit facere, potest sem- per facere quia ante rem potuit aliquid per facere quia ante rem potuit aliquid facere cum res non esset nisi in potentia, facere cum res non esset nisi in potentia, quod non potest facere cum res perfecta quod non potest facere cum res perfecta est. Sed bene sequitur: quidquid ali- est. Sed bene sequitur: quidquid ali- quando potuit facere, semper potest fa- quando potuit facere, semper potest fa- cere, dummodo potentia facientis sem- cere, dummodo potentia facientis sem- per sit ad illud potentia enim facientis per sit ad illud potentia enim facientis "non est ad factum eo quod factum non "non est ad factum eo quod factum non potest esse subjectum factioni et poten- potest esse subjectum factioni et poten- tiæ eo quod factioni et potentiæ non tiæ eo quod factioni et potentiæ non subjicitur nisi quod in potentia est, et subjicitur nisi quod in potentia est, et non in actu, ut dicit Augustinus contra non in actu, ut dicit Augustinus contra Faustum. Faustum.

Ad Ad

AD ID quod in contrarium objicitur, Ad obje AD ID quod in contrarium objicitur, Ad obje

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 77. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 77.

dicendum quod instantiæ Magistri bonæ dicendum quod instantiæ Magistri bonæ sunt sub hac ratione intellectæ quæ dicta sunt sub hac ratione intellectæ quæ dicta est, scilicet quod factum non subjacet est, scilicet quod factum non subjacet potentiæ et factioni: eo quod id actu potentiæ et factioni: eo quod id actu est, et ideo ad fieri et non esse actu est, et ideo ad fieri et non esse actu revocari non potest: sed eadem poten- revocari non potest: sed eadem poten- tia est ad incarnandum, et incarnari, et tia est ad incarnandum, et incarnari, et incarnatum esse, sicut dictum est. incarnatum esse, sicut dictum est. object. 2. AD ALIUD dicendum, quod verum est object. 2. AD ALIUD dicendum, quod verum est quod dicit Augustinus, quod potentiæ quod dicit Augustinus, quod potentiæ Dei non potest impediri effectus, dum- Dei non potest impediri effectus, dum- modo ille effectus possit subjici poten- modo ille effectus possit subjici poten- tiæ efficientis huic autem non potest tiæ efficientis huic autem non potest subjici factum sub ratione facti, sed sub subjici factum sub ratione facti, sed sub ratione fiendi et ideo eadem potentia ratione fiendi et ideo eadem potentia qua potuit creare mundum, potest qua potuit creare mundum, potest adhuc creare mundum, non factum, adhuc creare mundum, non factum, sed faciendum, qui in potentia facientis sed faciendum, qui in potentia facientis est, et non in actu factus. Et eadem po- est, et non in actu factus. Et eadem po- tentia qua potuit incarnari, adhuc pot- tentia qua potuit incarnari, adhuc pot- est incarnari, non incarnatione facta, est incarnari, non incarnatione facta, sed alia incarnatione facienda. sed alia incarnatione facienda.

1 object.3. 1 object.3.

PER IDEM patet solutio ad sequens, PER IDEM patet solutio ad sequens, quod omnino cum isto est idem. quod omnino cum isto est idem. object. 1. AD ALIUD dicendum, quod est in ar- object. 1. AD ALIUD dicendum, quod est in ar-

gumento fallacia figuræ dictionis: eo gumento fallacia figuræ dictionis: eo quod mutatur quid in quando, sicut in quod mutatur quid in quando, sicut in objiciendo dictum est. Cum enim dicit, objiciendo dictum est. Cum enim dicit, Ad quemcumque actum potuit se exten- Ad quemcumque actum potuit se exten- dere, distributio non distribuit nisi pro dere, distributio non distribuit nisi pro his quæ sunt quid in genere actus. Cum his quæ sunt quid in genere actus. Cum autem assumit, Potuit extendere se ad autem assumit, Potuit extendere se ad faciendum mundum in hoc instanti, faciendum mundum in hoc instanti, assumit quando sub differentia tempo- assumit quando sub differentia tempo- ris ut nunc, et sic mutat prædicamen- ris ut nunc, et sic mutat prædicamen- tum. Et est simile quidquid potuisti tum. Et est simile quidquid potuisti fieri, poteris hodie: sed heri potuisti fieri, poteris hodie: sed heri potuisti ambulare ergo hesternam ambulatio- ambulare ergo hesternam ambulatio- nem poteris ambulare hodie. nem poteris ambulare hodie.

Ad id quod in contrarium hujus obji- Ad id quod in contrarium hujus obji- citur, dicendum quod hæc propositio, citur, dicendum quod hæc propositio, Quidquid Deus aliquando potuit facere, Quidquid Deus aliquando potuit facere, semper potest facere, simpliciter ne- semper potest facere, simpliciter ne- ganda est sed hæc est vera, Quidquid ganda est sed hæc est vera, Quidquid Deus aliquando potuit facere, et est de Deus aliquando potuit facere, et est de subjectis divinæ potentiæ, hoc semper subjectis divinæ potentiæ, hoc semper potest facere quia cum dicitur, Quid- potest facere quia cum dicitur, Quid- quid potuit aliquando Deus facere, si- quid potuit aliquando Deus facere, si- gnum distributivum non distribuit nisi gnum distributivum non distribuit nisi

827 827

pro his quæ subjici possunt potentiæ et pro his quæ subjici possunt potentiæ et factioni, et pro his est vera, et hoc re- factioni, et pro his est vera, et hoc re- lativum, hæc vel illa, refert illa sub lativum, hæc vel illa, refert illa sub identitate numerali, quia modo sunt identitate numerali, quia modo sunt facta et propter hoc potentiæ subjici facta et propter hoc potentiæ subjici non possunt facientis: ideo locutio non possunt facientis: ideo locutio falsa est sed bene sequitur, Quæcum- falsa est sed bene sequitur, Quæcum- que aliquando potuit facere, hac eadem que aliquando potuit facere, hac eadem potentia non variata potest modo fecisse. potentia non variata potest modo fecisse. AD ALIUD dicendum, quod propter Ad object. 5. AD ALIUD dicendum, quod propter Ad object. 5. hoc potentia Dei non limitatur: diffe- hoc potentia Dei non limitatur: diffe- rentia enim temporis non refertur ad rentia enim temporis non refertur ad potentiam, sed ad potentiæ effectum, et potentiam, sed ad potentiæ effectum, et determinat eum ad id quod est subji- determinat eum ad id quod est subji- cibile potentiæ et factioni, et ad id quod cibile potentiæ et factioni, et ad id quod non est subjicibile. non est subjicibile.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. dum quod hæc propositio, Ab æterno dum quod hæc propositio, Ab æterno potuit Deus creare mundum, seu facere, potuit Deus creare mundum, seu facere, duplex est: eo quod hæc determinatio, duplex est: eo quod hæc determinatio, ab æterno, potest determinare hoc ver- ab æterno, potest determinare hoc ver- bum, facere, secundum quod refertur et bum, facere, secundum quod refertur et est actus potentiæ quæ copulatur per est actus potentiæ quæ copulatur per hoc verbum, potuit, et sic vera est et hoc verbum, potuit, et sic vera est et composita vel potest determinare idem composita vel potest determinare idem verbum secundum quod transit in accu- verbum secundum quod transit in accu- sativum mundum, et sic falsa est : eo sativum mundum, et sic falsa est : eo quod includit in se incomprehensibilia quod includit in se incomprehensibilia secundum intellectum, hoc est, mun- secundum intellectum, hoc est, mun- dum ab æterno esse et non habere ini- dum ab æterno esse et non habere ini- tium, et mundum esse factum et sic tium, et mundum esse factum et sic habere initium: si enim mundus esset habere initium: si enim mundus esset ab æterno, subjici non posset potentiæ ab æterno, subjici non posset potentiæ et factioni, ut sæpius jam dictum est. et factioni, ut sæpius jam dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod anterioran- AD ALIUD dicendum, quod anterioran- do si esset continua successio et divisi- do si esset continua successio et divisi- bilis, bene posset procedere argumen- bilis, bene posset procedere argumen- tum sed hoc non est verum æterni- tum sed hoc non est verum æterni- tas enim indivisibilis est, et non est in tas enim indivisibilis est, et non est in ea nec hora, nec dies, nec mensis, nec ea nec hora, nec dies, nec mensis, nec annus. Unde Deus æternitate præce- annus. Unde Deus æternitate præce- dit mundum, quæ nunc est stans et non. dit mundum, quæ nunc est stans et non. movens sese, ut dicit Boetius: et ideo movens sese, ut dicit Boetius: et ideo non simile est de scibilibus et possibi- non simile est de scibilibus et possibi- libus quod inductum est. libus quod inductum est.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod objicitur in contrarium, Adobject.1. AD ID quod objicitur in contrarium, Adobject.1. dicendum quod illud de necessitate pro- dicendum quod illud de necessitate pro- cedit. cedit.

Ad object. 2. Ad object. 2.

828 828

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus dicit verum et totam rationem eorum dicit verum et totam rationem eorum quæ dicta sunt. Et ratio Augustini est, quæ dicta sunt. Et ratio Augustini est, quod id quod factum est, licet ex ra- quod id quod factum est, licet ex ra- tione præteritionis non præterierit, ta- tione præteritionis non præterierit, ta- men factio ejus tota præteriit, et nihil de men factio ejus tota præteriit, et nihil de ea remansit et irrevocabilis est: et ideo ea remansit et irrevocabilis est: et ideo non potest fieri quoad hoc, quod factum non potest fieri quoad hoc, quod factum fiat, vel quod factum possit non esse fiat, vel quod factum possit non esse factum. Quia, sicut ibidem dicit Au- factum. Quia, sicut ibidem dicit Au- gustinus, quod est, potest Deus facere gustinus, quod est, potest Deus facere non esse: sicut hominem qui est, quem non esse: sicut hominem qui est, quem

Deus fecit esse nascendo, potest facere Deus fecit esse nascendo, potest facere non esse moriendo: sed id quod omnino non esse moriendo: sed id quod omnino non est quia non est aliquid de quo non est quia non est aliquid de quo aliquid fieri possit, nec potest Deus fa- aliquid fieri possit, nec potest Deus fa- cere non esse quia nec potentiæ nec cere non esse quia nec potentiæ nec factioni potest subjici: facere autem. factioni potest subjici: facere autem. præteriti sive factio omnino transiit in præteriti sive factio omnino transiit in non esse, ut dictum est: et ideo præter- non esse, ut dictum est: et ideo præter- itum non potest non esse præteritum. itum non potest non esse præteritum. Tamen de impossibile per accidens Tamen de impossibile per accidens utrum Deus possit, vel non, in sequen- utrum Deus possit, vel non, in sequen- tibus erit quæstio. tibus erit quæstio.

QUESTIO LXXVIII. QUESTIO LXXVIII.

De possibili secundum quod ad potentiam Dei dependet. De possibili secundum quod ad potentiam Dei dependet.

Deinde, Quæritur de possibili secun- Deinde, Quæritur de possibili secun- dum quod ad potentiam Dei depen- dum quod ad potentiam Dei depen- det. det.

Et de hoc quæruntur tria, scilicet de Et de hoc quæruntur tria, scilicet de modis possibilis simpliciter et secundum modis possibilis simpliciter et secundum quid. quid.

Secundo, Utrum simpliciter et per se Secundo, Utrum simpliciter et per se impossibile, sit Deo possibile? impossibile, sit Deo possibile?

Tertio, Utrum impossibile per acci- Tertio, Utrum impossibile per acci- dens, sit Deo possibile? dens, sit Deo possibile?

Hæc enim oportet inquiri propter hoc Hæc enim oportet inquiri propter hoc quod dicit Magister in libro primo Sen- quod dicit Magister in libro primo Sen- tentiarum, distinct. XLIV, in fine cap. tentiarum, distinct. XLIV, in fine cap. Ad quod dicimus, ubi dicit : « Fateamur Ad quod dicimus, ubi dicit : « Fateamur « igitur Deum semper posse quidquid « igitur Deum semper posse quidquid « semel potuit. 2 » Constat enim, quod « semel potuit. 2 » Constat enim, quod impossibilia facere potuit, ut virginem impossibilia facere potuit, ut virginem manentem virginem parere fecit, et manentem virginem parere fecit, et mundum non fuisse facere potuit. mundum non fuisse facere potuit.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XXVI contra Faustum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XXVI contra Faustum, cap. 5. cap. 5.

2 I Sententiarum, Dist. XLIV, cap. D circa 2 I Sententiarum, Dist. XLIV, cap. D circa

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De multiplicitate possibilis, et de modis De multiplicitate possibilis, et de modis ejus. ejus.

PRIMO ergo quæritur de multiplicitate PRIMO ergo quæritur de multiplicitate possibilis, et de modis ejus. possibilis, et de modis ejus.

Cum enim possibile species veri sit, Cum enim possibile species veri sit, licet mobile sit, tamen sicut verum est licet mobile sit, tamen sicut verum est in re et verum in dicto, ita necesse est in re et verum in dicto, ita necesse est possibile esse in re et possibile in di- possibile esse in re et possibile in di-

cto. cto.

Possibile in re multiplicatur secun- Possibile in re multiplicatur secun- dum omnem multiplicationem causa. dum omnem multiplicationem causa. Et dicitur possibile secundum cau- Et dicitur possibile secundum cau-

finem. Tom. XXVI nostræ novæ editionis, pag. finem. Tom. XXVI nostræ novæ editionis, pag.

398. 398.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 78. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 78.

sam efficientem id quod est in potentia sam efficientem id quod est in potentia causæ efficientis, ita quod efficiens edu- causæ efficientis, ita quod efficiens edu- - cere potest ipsum in esse, et ipsum se- - cere potest ipsum in esse, et ipsum se- cundum esse dependet ad causam effi- cundum esse dependet ad causam effi- cientem et ideo quod sic possibile est, cientem et ideo quod sic possibile est, in se secundum id quod est, nullum in se secundum id quod est, nullum habet esse actuale. Et hoc dividitur in habet esse actuale. Et hoc dividitur in duo quia aut est in potentia ad causam duo quia aut est in potentia ad causam efficientem quæ est causa totius esse se- efficientem quæ est causa totius esse se- cundum id quod est et secundum id quo cundum id quod est et secundum id quo est et sic omnia causata sunt possibilia est et sic omnia causata sunt possibilia et in potentia in comparatione ad cau- et in potentia in comparatione ad cau- sam primam, quæ sola est ens necesse sam primam, quæ sola est ens necesse esse. Aut est in potentia ad eausam quæ esse. Aut est in potentia ad eausam quæ est causa esse secundum partem, hoc est, est causa esse secundum partem, hoc est, secundum formam. Et hoc dupliciter: secundum formam. Et hoc dupliciter: quia aut est secundum causam natura- quia aut est secundum causam natura- lem quæ intrinseca est, aut secundum lem quæ intrinseca est, aut secundum causam extrinsecam, quæ est artificialis, causam extrinsecam, quæ est artificialis, cujus principium est intellectus practicus cujus principium est intellectus practicus et voluntas. Primo modo possibile est id et voluntas. Primo modo possibile est id quod est in aliquo sicut in semine : quod est in aliquo sicut in semine : sicut dicimus, quod messis in potentia sicut dicimus, quod messis in potentia est ad grana seminata, vel in granis se- est ad grana seminata, vel in granis se- minatis et ideo dicimus, quod possibile minatis et ideo dicimus, quod possibile est grana fieri messem: in semine enim est grana fieri messem: in semine enim est causa efficiens et formativa messis. est causa efficiens et formativa messis. Et hoc possibile dividitur secundum Et hoc possibile dividitur secundum omnem divisionem causæ efficientis, sci- omnem divisionem causæ efficientis, sci- licet remotæ et propinquæ, univocæ et licet remotæ et propinquæ, univocæ et æquivocæ sicut dicimus generationem æquivocæ sicut dicimus generationem possibilem esse ex allatione solis, et ite- possibilem esse ex allatione solis, et ite- rum possibilem esse ex generatione ho- rum possibilem esse ex generatione ho- minis sive commixtione sexuum viri et minis sive commixtione sexuum viri et mulieris. Dividitur etiam secundum di- mulieris. Dividitur etiam secundum di- visionem causæ in per se, et per acci- visionem causæ in per se, et per acci- dens sicut dicimus, quod possibile est dens sicut dicimus, quod possibile est aliquem sanum fieri ex operatione et aliquem sanum fieri ex operatione et potentia medici, et quod possibile est potentia medici, et quod possibile est aliquem sanum fieri ex operatione et aliquem sanum fieri ex operatione et potentia Hippocratis, cum Hippocrates potentia Hippocratis, cum Hippocrates causa sanitatis sit per accidens: eo quod causa sanitatis sit per accidens: eo quod non curat eum in quantum est Hippo- non curat eum in quantum est Hippo- crates, sed in quantum est medicus: crates, sed in quantum est medicus: sicut dicit Aristoteles in II Physicorum, sicut dicit Aristoteles in II Physicorum, quod Polycletus causa est statuæ per ac- quod Polycletus causa est statuæ per ac- cidens, Polycletus autem statuarius cau- cidens, Polycletus autem statuarius cau- sa statuæ per se. Agens enim secundum sa statuæ per se. Agens enim secundum formam, causa est per se agens autem formam, causa est per se agens autem

829 829

non secundum formam, causa est per non secundum formam, causa est per accidens. Hoc possibile etiam dividitur accidens. Hoc possibile etiam dividitur in id quod est possibile secundum cau- in id quod est possibile secundum cau- sas inferiores, et in id quod est possibile sas inferiores, et in id quod est possibile secundum causas superiores, ut possi- secundum causas superiores, ut possi- bile dicimus volare alatum, et ambulare bile dicimus volare alatum, et ambulare pedes habens, et possibile est natare pin- pedes habens, et possibile est natare pin- nulas habens aquaticum. Secundum cau- nulas habens aquaticum. Secundum cau- sas autem superiores quæ in operando sas autem superiores quæ in operando nihil supponunt, et nullo indigent, nec nihil supponunt, et nullo indigent, nec materia subjecta, nec instrumento, dici- materia subjecta, nec instrumento, dici- mus quod possibile fuit mundum fore mus quod possibile fuit mundum fore antequam crearetur, possibile fuit vir- antequam crearetur, possibile fuit vir- ginem parere antequam pareret. Et hoc ginem parere antequam pareret. Et hoc est quod dicit Glossa super illud epi- est quod dicit Glossa super illud epi- stolæ I ad Corinth. 1, 20: Nonne stultam I, stolæ I ad Corinth. 1, 20: Nonne stultam I, fecit Deus sapientiam hujus mundi? sic: fecit Deus sapientiam hujus mundi? sic: « Stultum et infirmum Dei contemnitur « Stultum et infirmum Dei contemnitur secundum rationes hujus mundi, quæ secundum rationes hujus mundi, quæ impossibile judicant quod in naturis re- impossibile judicant quod in naturis re- rum non reperitur. Hanc sapientiam rum non reperitur. Hanc sapientiam Deus stultam fecit, possibile declarando Deus stultam fecit, possibile declarando quod illa impossibile judicat, ut virgi- quod illa impossibile judicat, ut virgi- nem parituram. » nem parituram. »

Dicitur etiam secundum causam mate- Dicitur etiam secundum causam mate- rialem possibile. Quod enim est in po- rialem possibile. Quod enim est in po- tentia in aliquo, possibile est in illo. Di- tentia in aliquo, possibile est in illo. Di- cit autem Commentator super 1X primæ cit autem Commentator super 1X primæ philosophiæ, quod omne illud est in po- philosophiæ, quod omne illud est in po- tentia in alio, quod uno motore educi- tentia in alio, quod uno motore educi- tur de illo sicut cuprum in terra mine- tur de illo sicut cuprum in terra mine- rali sulphuris incensi et argenti vivi est rali sulphuris incensi et argenti vivi est in potentia: quia uno motore, sole scili- in potentia: quia uno motore, sole scili- cet, cujus instrumentum est calor montis cet, cujus instrumentum est calor montis sive terræ, educitur de illo, propter quod sive terræ, educitur de illo, propter quod dicimus talem terram mineralem possi- dicimus talem terram mineralem possi- bile esse cuprum. Et sic dicimus esse bile esse cuprum. Et sic dicimus esse idolum in potentia in cupro, non in ter- idolum in potentia in cupro, non in ter- ra quia uno motore educitur de illo: ra quia uno motore educitur de illo: et ideo dicimus, quod cuprum possibile et ideo dicimus, quod cuprum possibile est esse idolum. est esse idolum.

Dicitur etiam esse possibile secundum Dicitur etiam esse possibile secundum causam formalem, sicut id quod est in causam formalem, sicut id quod est in potentia ad aliquid ex principiis formali- potentia ad aliquid ex principiis formali- bus quæ sunt in ipso, sicut volans in po- bus quæ sunt in ipso, sicut volans in po- tentia est ad alatum et pennatum, et sic tentia est ad alatum et pennatum, et sic de aliis. de aliis.

Dicitur etiam possibile secundum cau- Dicitur etiam possibile secundum cau- sam finalem, sicut finis in eo quod est sam finalem, sicut finis in eo quod est

830 830

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ad finem. Omnibus his modis dicitur ad finem. Omnibus his modis dicitur possibile in re. possibile in re.

Possibile autem in dicto possibile est Possibile autem in dicto possibile est ex cohærentia terminorum prædicati et ex cohærentia terminorum prædicati et subjecti. Si enim illi cohærent vel inhæ- subjecti. Si enim illi cohærent vel inhæ- rent sibi immobiliter, ita quod unum est rent sibi immobiliter, ita quod unum est in altero ratione, actu, et intellectu: in altero ratione, actu, et intellectu: tunc dicimus, quod hoc est possibile se- tunc dicimus, quod hoc est possibile se- cundum quod possibile sequitur ad ne- cundum quod possibile sequitur ad ne- cessitatem: sicut dicimus, quod possi- cessitatem: sicut dicimus, quod possi- bile est hominem esse animal et hanc bile est hominem esse animal et hanc possibilitatem privat impossibile. Si au- possibilitatem privat impossibile. Si au- tem cohærentia terminorum sit mobilis, tem cohærentia terminorum sit mobilis, ita quod unus terminorum non est in ita quod unus terminorum non est in illo per se, sed per accidens, secundum illo per se, sed per accidens, secundum quod per accidens definitur quod con- quod per accidens definitur quod con- tingit eidem inesse et non inesse: tunc tingit eidem inesse et non inesse: tunc possibile convertitur cum contingenti : possibile convertitur cum contingenti : sicut dicimus, quod me sedere est pos- sicut dicimus, quod me sedere est pos- sibile. Et hoc dividitur secundum contin- sibile. Et hoc dividitur secundum contin- gens natum et secundum contingens ad gens natum et secundum contingens ad utrumlibet. Secundum natum non con- utrumlibet. Secundum natum non con- vertitur secundum oppositas qualitates. vertitur secundum oppositas qualitates. Contingens autem ad utrumlibet possi- Contingens autem ad utrumlibet possi- bile est esse et possibile est non esse. bile est esse et possibile est non esse. Dividitur etiam possibile in possibile Dividitur etiam possibile in possibile alicui, et possibile omni. Possibile ali- alicui, et possibile omni. Possibile ali- cui, sicut dicimus aliquid possibile esse cui, sicut dicimus aliquid possibile esse regi, quod non omni possibile est. Et regi, quod non omni possibile est. Et hoc modo dicimus in theologia, quod hoc modo dicimus in theologia, quod Deo est aliquid possibile, quod tamen Deo est aliquid possibile, quod tamen secundum inferiores causas est impossi- secundum inferiores causas est impossi- bile, ut de trunco facere vitulum, vel vir- bile, ut de trunco facere vitulum, vel vir- ginem manentem virginem parere. Sic ginem manentem virginem parere. Sic dicitur, Genesis, XVIII, 14: Numquid Deo dicitur, Genesis, XVIII, 14: Numquid Deo quidquam est difficile ? Lucæ, 1, 37: quidquam est difficile ? Lucæ, 1, 37: Non erit impossibile apud Deum omne Non erit impossibile apud Deum omne verbum. verbum.

Ex omnibus igitur istis patet, quod Ex omnibus igitur istis patet, quod simpliciter possibile dicitur tribus mo- simpliciter possibile dicitur tribus mo- dis, scilicet secundum causam quæ sim- dis, scilicet secundum causam quæ sim- pliciter causa est possibilitatis. Et sic di- pliciter causa est possibilitatis. Et sic di- citur possibile simpliciter, quod est citur possibile simpliciter, quod est possibile secundum causas inferiores. possibile secundum causas inferiores. Dicitur etiam possibile simpliciter, id Dicitur etiam possibile simpliciter, id quod est in causa quæ ab effectu impe- quod est in causa quæ ab effectu impe-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten. 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten. tiarum, Dist. XLII, Art. 6. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XLII, Art. 6. Tom. XXVI hujusce

diri non potest: sicut simpliciter possibile diri non potest: sicut simpliciter possibile est, quod in voluntate Dei possibile est, est, quod in voluntate Dei possibile est, sive in causalitate primæ causæ, ut mun- sive in causalitate primæ causæ, ut mun- dum fore possibile fuit simpliciter. Dici- dum fore possibile fuit simpliciter. Dici- tur etiam possibile simpliciter, quod tur etiam possibile simpliciter, quod universaliter possibile est, ut verum est universaliter possibile est, ut verum est possibile: quia omne quod est, sicut se possibile: quia omne quod est, sicut se habet ad verum, ita se habet ad possibile. habet ad verum, ita se habet ad possibile. In his tribus possibilibus primum dicitur In his tribus possibilibus primum dicitur possibile secundum naturam. Secundum possibile secundum naturam. Secundum dicitur possibile secundum Dei poten- dicitur possibile secundum Dei poten- tiam. Tertium autem dicitur possibile tiam. Tertium autem dicitur possibile secundum terminorum inhærentiam. secundum terminorum inhærentiam.

Tot igitur modis dicto possibili, quæ- Tot igitur modis dicto possibili, quæ- ritur hic, Quid sit possibile secundum ritur hic, Quid sit possibile secundum Dei potentiam, cui subjicitur tam possi- Dei potentiam, cui subjicitur tam possi- bile quam impossibile secundum natu- bile quam impossibile secundum natu-

ram? ram?

Potest enim Deus de possibilibus et de Potest enim Deus de possibilibus et de impossibilibus facere quod vult: quia impossibilibus facere quod vult: quia omne inferius subjicitur superiori tam in omne inferius subjicitur superiori tam in ordine naturæ quam in ordine divino. ordine naturæ quam in ordine divino. Et per hoc patet determinatio primi, sci- Et per hoc patet determinatio primi, sci- licet de multiplicitate possibilis, et in quo licet de multiplicitate possibilis, et in quo sensu quæratur de ipso in theologia. Ad sensu quæratur de ipso in theologia. Ad theologiam enim non pertinet quærere, theologiam enim non pertinet quærere, nisi de possibili quod Deo possibile est nisi de possibili quod Deo possibile est secundum causas superiores, et huic secundum causas superiores, et huic subjicitur omne aliud possibile et etiam subjicitur omne aliud possibile et etiam impossibile. Unde, Matthæi, impossibile. Unde, Matthæi, XVII, 19: XVII, 19: Nihil impossibile erit vobis, scilicet cre- Nihil impossibile erit vobis, scilicet cre- dentibus. Signum distributivum distri- dentibus. Signum distributivum distri- buit tam pro possibilibus quam pro im- buit tam pro possibilibus quam pro im- possibilibus. possibilibus.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum per se et simpliciter impossibile, Utrum per se et simpliciter impossibile, sit Deo possibile ¹? sit Deo possibile ¹?

SECUNDO quæritur, Utrum per se et SECUNDO quæritur, Utrum per se et simpliciter impossibile, sit Deo possibile, simpliciter impossibile, sit Deo possibile, sicut opposita esse simul? sicut opposita esse simul?

novæ editionis. novæ editionis.

contra. contra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 78. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 78.

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. Potest enim de trunco facere vitu- 1. Potest enim de trunco facere vitu- lum, ut dicit Anselmus. Vituli autem lum, ut dicit Anselmus. Vituli autem forma et trunci forma non sunt circa forma et trunci forma non sunt circa idem nata fieri. Ergo multo magis pote- idem nata fieri. Ergo multo magis pote- rit facere, quod sint simul quæ nata sunt rit facere, quod sint simul quæ nata sunt fieri circa idem. Ergo potest facere, quod fieri circa idem. Ergo potest facere, quod album sit nigrum. album sit nigrum.

2. Adhuc, Nulla tantum distant sicut 2. Adhuc, Nulla tantum distant sicut creator et creatura: sed Deus potuit fa- creator et creatura: sed Deus potuit fa- cere et fecit, quod creator est creatura, cere et fecit, quod creator est creatura, quia Deus est homo: ergo potest facere quia Deus est homo: ergo potest facere multo magis, quod album sit nigrum, et multo magis, quod album sit nigrum, et quod ens sit non ens. quod ens sit non ens.

3. Adhuc, Primæ differentiæ entis 3. Adhuc, Primæ differentiæ entis dividentes ens, maxime distant ab invi- dividentes ens, maxime distant ab invi-

cem, cem,

ut ens non ab alio, et ens ab alio : ut ens non ab alio, et ens ab alio : et has potest Deus conjungere in unum, et has potest Deus conjungere in unum, et conjunxit: quia fecit quod Deus qui et conjunxit: quia fecit quod Deus qui est ens non ab alio, est homo qui est ens est ens non ab alio, est homo qui est ens ab alio ergo potest conjungere alia op- ab alio ergo potest conjungere alia op- posita in unum secundum omne genus posita in unum secundum omne genus oppositorum, ut album et nigrum, cæ- oppositorum, ut album et nigrum, cæ- cum et videns, patrem et filium, ens et cum et videns, patrem et filium, ens et

non ens. non ens.

4. Adhuc, Potentior est Deus in fa- 4. Adhuc, Potentior est Deus in fa- ciendo quam homo in cogitando: sed ciendo quam homo in cogitando: sed homo in cogitando et imaginando potest homo in cogitando et imaginando potest componere in unum hominem, asinum, componere in unum hominem, asinum, album, nigrum, sicut patet in imagina- album, nigrum, sicut patet in imagina- tione chimeræ et hircocervi: ergo Deus tione chimeræ et hircocervi: ergo Deus multo magis potest hoc facere. multo magis potest hoc facere.

5. Adhuc, Hilarius in libro V de Tri- 5. Adhuc, Hilarius in libro V de Tri- nitate Perfectæ potestatis est, hoc nitate Perfectæ potestatis est, hoc naturam posse facientis, quod possit si- naturam posse facientis, quod possit si- gnificare sermo dicentis. » Ergo Deus gnificare sermo dicentis. » Ergo Deus potest facere quidquid dici potest: sed potest facere quidquid dici potest: sed dici potest album esse nigrum, et ens dici potest album esse nigrum, et ens esse non ens, et videns esse cæcum, et esse non ens, et videns esse cæcum, et patrem esse filium: ergo hoc Deus pot- patrem esse filium: ergo hoc Deus pot- est facere. est facere.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicit Augustinus, quod Deus 1. Quod dicit Augustinus, quod Deus non possit facere contra ordinationem et non possit facere contra ordinationem et institutionem suam: sed instituit et or- institutionem suam: sed instituit et or- dinavit, quod opposita non sint simul dinavit, quod opposita non sint simul actu in eodem ergo videtur, quod Deus actu in eodem ergo videtur, quod Deus

1 Alias, de Sententiis Prosperi, Sentent. 284 1 Alias, de Sententiis Prosperi, Sentent. 284

831 831

non possit hoc facere, quod sint simul. non possit hoc facere, quod sint simul.

2. Adhuc, Sicut Deus non potest fa- 2. Adhuc, Sicut Deus non potest fa- cere contra potentiam suam, ita non cere contra potentiam suam, ita non potest facere contra veritatem suam vel potest facere contra veritatem suam vel bonitatem suam: sed cum omne verum bonitatem suam: sed cum omne verum sit verum veritate prima, ut dicunt Au- sit verum veritate prima, ut dicunt Au- gustinus et Anselmus, et verum sit, quod gustinus et Anselmus, et verum sit, quod opposita non possunt esse simul, si Deus opposita non possunt esse simul, si Deus faciat opposita esse simul, facit contra faciat opposita esse simul, facit contra veritatem suam, quod est impossibile. veritatem suam, quod est impossibile.

3. Adhuc, Dicit Augustinus in libro de 3. Adhuc, Dicit Augustinus in libro de Vera innocentia¹ : « Omne corpus in Vera innocentia¹ : « Omne corpus in aliud posse mutari credibile est: quodli- aliud posse mutari credibile est: quodli- bet autem corpus in animam rationalem bet autem corpus in animam rationalem posse converti credere absurdum est, posse converti credere absurdum est, quoniam Deus sic est omnipotens ut quoniam Deus sic est omnipotens ut numquam rationis suæ instituta con- numquam rationis suæ instituta con- vellat. » Sed instituta rationis suæ sunt vellat. » Sed instituta rationis suæ sunt opposita non esse simul. Ergo numquam opposita non esse simul. Ergo numquam facit opposita esse simul. facit opposita esse simul.

ULTERIUS quæritur, Si Deus possit fa- ULTERIUS quæritur, Si Deus possit fa- cere contra naturam? cere contra naturam?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. Fecit enim virginem parere, cæcum 1. Fecit enim virginem parere, cæcum videre, quod est contra naturam. videre, quod est contra naturam.

2. Adhuc, Augustinus super illud 2. Adhuc, Augustinus super illud epist. ad Roman. xi, 24: Contra natu epist. ad Roman. xi, 24: Contra natu ram insertus in bonam olivam. Contra ram insertus in bonam olivam. Contra naturam dicit quod est contra consue- naturam dicit quod est contra consue- tum cursum naturæ. Et dicit sic: « Non tum cursum naturæ. Et dicit sic: « Non incongrue dicitur aliquid facere contra incongrue dicitur aliquid facere contra naturam, quando facit aliquid contra id naturam, quando facit aliquid contra id quod novimus in natura. Hanc appella- quod novimus in natura. Hanc appella- mus cognitum nobis scilicet cursum na- mus cognitum nobis scilicet cursum na- turæ, contra quem tamen dicitur, quod turæ, contra quem tamen dicitur, quod Deus fecit magnalia et miracula. » Deus fecit magnalia et miracula. » IN CONTRARIUM est, IN CONTRARIUM est,

1. Quod super illud Genesis, 11, 22: 1. Quod super illud Genesis, 11, 22: Edificavit Dominus Deus costam, quam Edificavit Dominus Deus costam, quam tulerat de Adam, in mulierem, dicit Au- tulerat de Adam, in mulierem, dicit Au- gustinus: «Non habuit potentia rerum gustinus: «Non habuit potentia rerum in se ut fœmina sic fieret, sed ut fieri sic in se ut fœmina sic fieret, sed ut fieri sic potuisset. » Et ibidem: « Non fuit in potuisset. » Et ibidem: « Non fuit in costa ut fœmina de ea fieret, sed ut de ea costa ut fœmina de ea fieret, sed ut de ea fieri posset: nec contra causas quas fieri posset: nec contra causas quas Deus voluntarie instituit voluntate im- Deus voluntarie instituit voluntate im-

(Nota edit. Lugd.). (Nota edit. Lugd.).

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio, Solutio,

832 832

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mutabili, aliquid facit. » Ergo contra mutabili, aliquid facit. » Ergo contra causas quas Deus naturæ inseruit, nihil causas quas Deus naturæ inseruit, nihil facit. Sed contra naturam facere, est con- facit. Sed contra naturam facere, est con- tra causas quas Deus inseruit naturæ, tra causas quas Deus inseruit naturæ, facere. Ergo nihil facit contra naturam. facere. Ergo nihil facit contra naturam.

2. Adhuc, Ad Roman. x1, 24, Glossa: 2. Adhuc, Ad Roman. x1, 24, Glossa: « Deus conditor est secundum naturam. >> « Deus conditor est secundum naturam. >> Nihil ergo facit contra naturam. Nihil ergo facit contra naturam.

3. Adhuc, Ibidem, « Id naturæ est cu- 3. Adhuc, Ibidem, « Id naturæ est cu- juscumque rei quod de ea fecit Deus. >> juscumque rei quod de ea fecit Deus. >> Ergo nihil fecit Deus nisi quod maxime Ergo nihil fecit Deus nisi quod maxime est secundum naturam: nihil ergo facit est secundum naturam: nihil ergo facit

contra naturam. contra naturam.

4. Adhuc, Ratio unius ordinis recti 4. Adhuc, Ratio unius ordinis recti exemplata ab aliquo ordine recto, non exemplata ab aliquo ordine recto, non contrariatur illi ordini a quo exemplata contrariatur illi ordini a quo exemplata est, et quod est contra exemplatum, est est, et quod est contra exemplatum, est contra exemplar: sed ordo naturæ re- contra exemplar: sed ordo naturæ re- ctus est et rectæ rationis quando procedit ctus est et rectæ rationis quando procedit secundum causas insertas naturæ, et secundum causas insertas naturæ, et exemplatus est ab ordine institutionis exemplatus est ab ordine institutionis divinæ, quem Plato justitiam divinam divinæ, quem Plato justitiam divinam appellat ergo si Deus facit contra ordi- appellat ergo si Deus facit contra ordi- nem naturæ, ipse facit contra ordinem nem naturæ, ipse facit contra ordinem institutionis suæ: sed (sicut dicit Augu- institutionis suæ: sed (sicut dicit Augu- stinus) ita non potest facere contra ordi- stinus) ita non potest facere contra ordi- nem institutionis suæ, sicut non potest nem institutionis suæ, sicut non potest contra seipsum facere: ergo etiam non contra seipsum facere: ergo etiam non potest facere contra naturam, sive contra potest facere contra naturam, sive contra

naturæ ordinem. naturæ ordinem.

SOLUTIO. Ad hoc dici consuevit, quod SOLUTIO. Ad hoc dici consuevit, quod potentia Dei potest accipi absolute, et potentia Dei potest accipi absolute, et potest accipi ut disposita et ordinata potest accipi ut disposita et ordinata secundum rationem scientiæ et volunta- secundum rationem scientiæ et volunta- tis. Si accipitur absolute: tunc, ut dicit tis. Si accipitur absolute: tunc, ut dicit Damascenus, accipitur ut pelagus pote- Damascenus, accipitur ut pelagus pote- statis infinitæ, et tunc nihil est quod non statis infinitæ, et tunc nihil est quod non possit. Si autem accipitur ut potentia possit. Si autem accipitur ut potentia disposita et ordinata secundum providen- disposita et ordinata secundum providen- tiam et bonitatem: tunc dicitur, quod tiam et bonitatem: tunc dicitur, quod potest facere ea quæ potentiæ sunt, et potest facere ea quæ potentiæ sunt, et non ea quæ impotentiæ. Unde sic non non ea quæ impotentiæ. Unde sic non potest facere majorem se, nec potest fa- potest facere majorem se, nec potest fa- cere contra ordinem veritatis suæ, et sic cere contra ordinem veritatis suæ, et sic non potest facere esse et non esse simul non potest facere esse et non esse simul de eodem, vel alia opposita esse simul : de eodem, vel alia opposita esse simul : quia faceret contra veritatem ordinatio- quia faceret contra veritatem ordinatio- nis suæ Sed mihi videtur, quod in hac nis suæ Sed mihi videtur, quod in hac

quæstione valde caute loquendum est, quæstione valde caute loquendum est, quod nihil ita attribuatur potentiæ, quod quod nihil ita attribuatur potentiæ, quod per illud veritati detrahatur vel bonitati per illud veritati detrahatur vel bonitati ejus. ejus.

AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- dum quod Deus multa potest facere quæ dum quod Deus multa potest facere quæ non possunt fieri. Unde si Deus de trunco non possunt fieri. Unde si Deus de trunco faceret vitulum, hoc et potest facere, et faceret vitulum, hoc et potest facere, et potest fieri potest enim facere succes- potest fieri potest enim facere succes- sionem formarum trunci et vituli in ea- sionem formarum trunci et vituli in ea- dem materia subjecta per transmutatio- dem materia subjecta per transmutatio- nem unius in aliud. Et hoc non est con- nem unius in aliud. Et hoc non est con- tra ordinem naturæ: quia secundum tra ordinem naturæ: quia secundum naturam quorum natura est una, horum naturam quorum natura est una, horum est transmutatio ad invicem, ut dicit est transmutatio ad invicem, ut dicit Aristoteles in nono primæ philosophiæ. Aristoteles in nono primæ philosophiæ. Et hoc modo etiam potest facere album Et hoc modo etiam potest facere album esse nigrum. Sed de potentia ordinata esse nigrum. Sed de potentia ordinata non potest facere ut simul sunt truncus non potest facere ut simul sunt truncus et vitulus, nec ut simul sint album et et vitulus, nec ut simul sint album et nigrum, et alia opposita: quia detrahe- nigrum, et alia opposita: quia detrahe- retur ordinationi veritatis ejus. Detur retur ordinationi veritatis ejus. Detur enim, quod simul sit aliquid truncus et enim, quod simul sit aliquid truncus et vitulus tunc cum una forma propter vitulus tunc cum una forma propter oppositionem excludit aliam, sequitur si oppositionem excludit aliam, sequitur si est truncus, non est vitulus et si est vi- est truncus, non est vitulus et si est vi- tulus, non est truncus et si est album, tulus, non est truncus et si est album, non est nigrum: et e converso si est non est nigrum: et e converso si est nigrum, non est album: et sic contingit nigrum, non est album: et sic contingit eadem simul de eodem affirmare et ne- eadem simul de eodem affirmare et ne- gare sed primum principium omnis gare sed primum principium omnis scientiæ et omnis veritatis est, ut dicit scientiæ et omnis veritatis est, ut dicit Aristoteles in quarto primæ philosophiæ, Aristoteles in quarto primæ philosophiæ, quod non contingit simul affirmare et quod non contingit simul affirmare et negare, et quod de quolibet est affirma- negare, et quod de quolibet est affirma- tio vel negatio vera, de nullo vero si- tio vel negatio vera, de nullo vero si- mul et cum hoc sit primum principium mul et cum hoc sit primum principium intellectus nostri, quo accipit omne ve- intellectus nostri, quo accipit omne ve- rum, et contra quod nihil concedit esse rum, et contra quod nihil concedit esse verum, oportet quod exemplatum et re- verum, oportet quod exemplatum et re- gulatum sit ad ordinem primæ veritatis : gulatum sit ad ordinem primæ veritatis : et sicut Deus non potest contra ordinem et sicut Deus non potest contra ordinem primæ veritatis, ita nec contra istud : primæ veritatis, ita nec contra istud : hoc enim facere non est potentiæ, sed hoc enim facere non est potentiæ, sed impotentiæ. impotentiæ.

AD ALIUD dicendum, quod duo distan- AD ALIUD dicendum, quod duo distan- tia bene potuit facere simul esse in uno, tia bene potuit facere simul esse in uno, scilicet per assumptionem sive unionem, scilicet per assumptionem sive unionem, sicut fecit humanam naturam cum di- sicut fecit humanam naturam cum di-

A A

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 78. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 78.

vina uniri in una persona Christi. Et sic vina uniri in una persona Christi. Et sic

bene possunt uniri album et nigrum : bene possunt uniri album et nigrum : sed non possunt uniri ens et non ens sed non possunt uniri ens et non ens in oppositione contradictionis, vel pri- in oppositione contradictionis, vel pri- vatio et habitus in oppositione quæ vatio et habitus in oppositione quæ vocatur privatio et habitus: quia non vocatur privatio et habitus: quia non ens et privatio cum nihil sint, nulli ens et privatio cum nihil sint, nulli unibilia sunt. unibilia sunt.

Alio modo, Unitio est per concretio- Alio modo, Unitio est per concretio- nem et inhærentiam, ut scilicet albedo nem et inhærentiam, ut scilicet albedo et nigredo uni superficiei secundum et nigredo uni superficiei secundum eamdem partem inhæreant simul et eamdem partem inhæreant simul et hoc esse non potest: quia secundum hoc esse non potest: quia secundum ordinationem quæ lex naturæ est, quam ordinationem quæ lex naturæ est, quam Deus impressit rebus, contra quam, ut Deus impressit rebus, contra quam, ut dicit Augustinus, tam non potest facere dicit Augustinus, tam non potest facere quam contra seipsum, talia unire non quam contra seipsum, talia unire non potest quia impotentiæ esset et dero- potest quia impotentiæ esset et dero- gatio ordinationis divinæ destruere gatio ordinationis divinæ destruere enim legem quæ in æterna veritate est enim legem quæ in æterna veritate est fundata, non est ordinis sed prævarica- fundata, non est ordinis sed prævarica- tionis. Ad Galat. II, 18: Si enim quæ tionis. Ad Galat. II, 18: Si enim quæ destruxi, iterum hæc ædifico, prævari- destruxi, iterum hæc ædifico, prævari- catorem me constituo. Eccli. xxxiv, 28: catorem me constituo. Eccli. xxxiv, 28: Unus ædificans, et alter destruens: quid Unus ædificans, et alter destruens: quid prodest illis, nisi labor? prodest illis, nisi labor?

AD ALIUD per omnia eodem modo sol- AD ALIUD per omnia eodem modo sol- vendum est ens enim ab alio et ens vendum est ens enim ab alio et ens non ab alio non conjunxit Deus nisi non ab alio non conjunxit Deus nisi per unionem naturarum in una persona, per unionem naturarum in una persona, et non per inesse formarum opposita- et non per inesse formarum opposita- rum vel disparatarum in uno et eodem rum vel disparatarum in uno et eodem subjecto sive materia. subjecto sive materia.

AD ALIUD dicendum, quod non est in- AD ALIUD dicendum, quod non est in- telligibile, quod duæ formæ oppositæ in telligibile, quod duæ formæ oppositæ in uno et eodem sint per concretionem ut uno et eodem sint per concretionem ut in subjecto sed imaginabile est, quod in subjecto sed imaginabile est, quod unum compositum ex diversis formis unum compositum ex diversis formis secundum diversas partes componatur, secundum diversas partes componatur, sicut dicit Horatius in libro de Arte poe- sicut dicit Horatius in libro de Arte poe- tica: tica:

Humano capiti cervicem pictor equinam Humano capiti cervicem pictor equinam Jungere si velit, etc. 1. Jungere si velit, etc. 1.

Et hoc potest facere Deus, et facit in Et hoc potest facere Deus, et facit in

1 HORATIUS, Lib. de Arte poetica, yy. 1 et 1 HORATIUS, Lib. de Arte poetica, yy. 1 et 2. 2.

XXXI XXXI

833 833

monstris frequenter. Quæ tamen secun- monstris frequenter. Quæ tamen secun- dum Augustinum contra naturam non dum Augustinum contra naturam non sunt hæc enim reducuntur ad causas sunt hæc enim reducuntur ad causas naturales. In talibus enim vincit vis con- naturales. In talibus enim vincit vis con- stellationis vim formativam, quæ est in stellationis vim formativam, quæ est in semine ex generante, et trahit concep- semine ex generante, et trahit concep- tum ad monstri figuram, sicut dicit tum ad monstri figuram, sicut dicit Ptolemæus in Quadripartito, quod quæ Ptolemæus in Quadripartito, quod quæ concipiunt sole existente circa finem concipiunt sole existente circa finem Arietis, frequenter monstra pariunt, Arietis, frequenter monstra pariunt, propter monstruosas figuras stellarum, propter monstruosas figuras stellarum, in quarum luminibus tunc sol movetur. in quarum luminibus tunc sol movetur. Inferior enim stella semper movetur lu- Inferior enim stella semper movetur lu- mine superioris, sicut Persei, capitis mine superioris, sicut Persei, capitis Gorgonis, et aliarum infaustarum stella- Gorgonis, et aliarum infaustarum stella- rum quæ ibi sunt, sicut narrat Ptolemæus rum quæ ibi sunt, sicut narrat Ptolemæus de quadam porca, quæ sub stellis impræ- de quadam porca, quæ sub stellis impræ- gnata, omnes porcellos in figura capi- gnata, omnes porcellos in figura capi- tum humanorum profudit. tum humanorum profudit.

AD DICTUM Hilarii dicendum, quod Hi- AD DICTUM Hilarii dicendum, quod Hi- larius intendit, quod si sermo dicentis larius intendit, quod si sermo dicentis ad rem referatur, quidquid tunc potest ad rem referatur, quidquid tunc potest dici, potest Deus facere: quia sermo re- dici, potest Deus facere: quia sermo re- latus ad rem, esse rei significat, et hoc latus ad rem, esse rei significat, et hoc est secundum ordinationem primæ veri- est secundum ordinationem primæ veri- tatis. Propter quod dicit etiam Aristo- tatis. Propter quod dicit etiam Aristo- teles in IV primæ philosophiæ, quod de teles in IV primæ philosophiæ, quod de primis principiis veritatis est, quod ser- primis principiis veritatis est, quod ser- mo significat infinita vel opposita. mo significat infinita vel opposita.

AD TRIA quæ objiciuntur in contra- AD TRIA quæ objiciuntur in contra- rium, dicendum quod illa procedunt, eo rium, dicendum quod illa procedunt, eo scilicet modo quo dictum est: quia fa- scilicet modo quo dictum est: quia fa- cere ea, esset impotentiæ et derogatio cere ea, esset impotentiæ et derogatio veritatis et ordinationis divinæ. veritatis et ordinationis divinæ.

Ad 5. Ad 5.

Ad obje- Ad obje- citones.. citones..

AD ID quod ulterius quæritur, Si possit Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, Si possit Ad quæst. Deus facere contra naturam ? Deus facere contra naturam ?

Dicendum, quod natura tripliciter di- Dicendum, quod natura tripliciter di- citur secundum Augustinum. Dicitur citur secundum Augustinum. Dicitur enim natura solitus cursus naturæ, qui enim natura solitus cursus naturæ, qui est in vegetabilibus et animalibus. Et est in vegetabilibus et animalibus. Et dicitur natura secundo modo vis activa dicitur natura secundo modo vis activa et passiva, qua agens physice ex patiente et passiva, qua agens physice ex patiente physico potest producere quod naturale physico potest producere quod naturale est secundum naturæ cursum. Tertio est secundum naturæ cursum. Tertio modo dicitur natura quæ est natura na- modo dicitur natura quæ est natura na-

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XXVI contra Faustum, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XXVI contra Faustum, cap. 3. cap. 3.

53 53

834 834

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

turans, scilicet subjectio naturalis ex turans, scilicet subjectio naturalis ex parte naturæ naturatæ, et potestas natu- parte naturæ naturatæ, et potestas natu- ralis qua natura naturans, hoc est, Deus ralis qua natura naturans, hoc est, Deus in natura naturata potest facere quod in natura naturata potest facere quod vult. Et hoc dupliciter, scilicet secun- vult. Et hoc dupliciter, scilicet secun- dum legem naturæ, et secundum liber- dum legem naturæ, et secundum liber- tatem voluntatis in qua lege ordinatio tatem voluntatis in qua lege ordinatio divina summe lex est. divina summe lex est.

Propter quod etiam quædam sunt. Propter quod etiam quædam sunt. supra naturam, et quædam contra na- supra naturam, et quædam contra na- turam, et quædam præter naturam. Su- turam, et quædam præter naturam. Su- pra naturam sunt, quæ infra activam pra naturam sunt, quæ infra activam potentiam et passivam non sunt, tamen potentiam et passivam non sunt, tamen in subjecta materia fiunt agente et ope- in subjecta materia fiunt agente et ope- rante potentia divina, quæ supra natu- rante potentia divina, quæ supra natu- ram est sicut dicit Dionysius in Eccle- ram est sicut dicit Dionysius in Eccle- siastica hierarchia ad Timotheum lo- siastica hierarchia ad Timotheum lo- quens de resurrectione: « Hæc quidam quens de resurrectione: « Hæc quidam Græci contra naturam esse dicunt: se- Græci contra naturam esse dicunt: se- cundum autem me et te supra naturam cundum autem me et te supra naturam et ultra naturam sunt. » Contra naturam et ultra naturam sunt. » Contra naturam autem sunt, quæ contra cursum con- autem sunt, quæ contra cursum con- suetæ naturæ videntur esse, ut quod suetæ naturæ videntur esse, ut quod virgo manens virgo pariat, et quod virgo manens virgo pariat, et quod cæcus videat, et quod mortuus resurgat: cæcus videat, et quod mortuus resurgat: hæc enim in potentia activa naturæ et hæc enim in potentia activa naturæ et passiva non sunt, sed altiori potentia passiva non sunt, sed altiori potentia perficiuntur, quæ naturali ordine in na- perficiuntur, quæ naturali ordine in na- tura subjecta facit quod vult, ut dicit tura subjecta facit quod vult, ut dicit Chrysostomus dicit enim, quod mira- Chrysostomus dicit enim, quod mira- culum est, quod sola divina voluntate culum est, quod sola divina voluntate perficitur. Præter naturam autem est, perficitur. Præter naturam autem est, quod quamvis sub potentia activa et quod quamvis sub potentia activa et passiva sit naturæ, tamen non educitur passiva sit naturæ, tamen non educitur in actum modo operationis naturæ, sic- in actum modo operationis naturæ, sic- ut, Exodi, VII, 10 et seq., ubi de virga ut, Exodi, VII, 10 et seq., ubi de virga facti sunt serpentes, et de serpentibus facti sunt serpentes, et de serpentibus virgæ, quæ natura paulatin facere potuit virgæ, quæ natura paulatin facere potuit per causas seminales, quæ sunt in ipsa, per causas seminales, quæ sunt in ipsa, sicut si putrefaciendo virgam, putrefa- sicut si putrefaciendo virgam, putrefa- ctum per seminalia formantia ad serpen- ctum per seminalia formantia ad serpen- tem sic ex virga serpens fieret, sicut in tem sic ex virga serpens fieret, sicut in Alchimia Hermetis docetur generari ba- Alchimia Hermetis docetur generari ba- siliscus hoc enim natura paulatim facit siliscus hoc enim natura paulatim facit putrefaciendo virgam, et putrefactam putrefaciendo virgam, et putrefactam deducendo ad serpentem. Magi autem deducendo ad serpentem. Magi autem sive malefici per incantationes dæmo- sive malefici per incantationes dæmo- num, qui subito discurrunt per elementa num, qui subito discurrunt per elementa et subito in momento colligunt semina et subito in momento colligunt semina

putrefacientia et deducentia putrefacta putrefacientia et deducentia putrefacta ad aliam speciem quam volunt, fecerunt ad aliam speciem quam volunt, fecerunt etiam de virgis serpentes. Unde nihil etiam de virgis serpentes. Unde nihil contra naturam, nihil supra naturam contra naturam, nihil supra naturam fecerunt, sed præter naturam, hoc est, fecerunt, sed præter naturam, hoc est, præter modum operationis naturæ : quia præter modum operationis naturæ : quia hoc fecerunt subito quod natura facit hoc fecerunt subito quod natura facit paulatim. paulatim.

Dicendum ergo, quod Deus facit Dicendum ergo, quod Deus facit contra naturam primo modo dictam contra naturam primo modo dictam in omnibus miraculis. Sed contra na- in omnibus miraculis. Sed contra na- turam secundo modo et tertio modo turam secundo modo et tertio modo dicam numquam aliquid facit. Si enim dicam numquam aliquid facit. Si enim faceret contra naturam secundo modo faceret contra naturam secundo modo dictam, esset contrarius sibiipsi: et si dictam, esset contrarius sibiipsi: et si faceret contra naturam tertio modo di- faceret contra naturam tertio modo di- ctam, derogaret suæ institutioni et suæ ctam, derogaret suæ institutioni et suæ ordinationi. Sic ergo nihil facit contra ordinationi. Sic ergo nihil facit contra naturam, sed supra naturam, et præter naturam, sed supra naturam, et præter

naturam. naturam.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod vir- AD PRIMUM ergo dicendum, quod vir- ginem parere non est contra naturam ginem parere non est contra naturam nisi primo modo dictam, sed supra na- nisi primo modo dictam, sed supra na- turam est et præter naturam. Unde cum turam est et præter naturam. Unde cum dicitur, virginem parere est possibile, eo dicitur, virginem parere est possibile, eo quod omne verum est possibile, locutio quod omne verum est possibile, locutio est duplex eo quod potest esse de re, est duplex eo quod potest esse de re, vel de dicto. Si est de re, falsa est: sen- vel de dicto. Si est de re, falsa est: sen- sus enim est, virgo manens virgo pote- sus enim est, virgo manens virgo pote- statem habet pariendi: et hoc falsum est. statem habet pariendi: et hoc falsum est. Beata enim Virgo pariendi potestatem in Beata enim Virgo pariendi potestatem in natura non habuit, sed Spiritus sanctus natura non habuit, sed Spiritus sanctus desuper veniens, ut dicit Damascenus, desuper veniens, ut dicit Damascenus, virtutem generativam ei attulit. Et bea- virtutem generativam ei attulit. Et bea- tus Gregorius dicit, quod « filius matri tus Gregorius dicit, quod « filius matri fœcunditatem attulit, virginitatem non fœcunditatem attulit, virginitatem non minuit, sed sacravit. » Si autem est de minuit, sed sacravit. » Si autem est de dicto, vera est: sensus enim est, quod dicto, vera est: sensus enim est, quod hoc dictum possibile est esse verum, vir- hoc dictum possibile est esse verum, vir- ginem parere est possibile: hoc enim ve- ginem parere est possibile: hoc enim ve- rum fecit et demonstravit Deus potentia rum fecit et demonstravit Deus potentia sua superiori. Et hoc accipitur ex ipsa sua superiori. Et hoc accipitur ex ipsa serie Evangelii Lucæ, 1, 35, ubi princi- serie Evangelii Lucæ, 1, 35, ubi princi- pia hujus generationis activa ponit di- pia hujus generationis activa ponit di- cens Spiritus sanctus superveniet in te, cens Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. et virtus Altissimi obumbrabit tibi.

ID QUOD dictum est, probatur per se- ID QUOD dictum est, probatur per se- quens quod additur de Augustino. quens quod additur de Augustino. AD ID quod objicitur in contrarium, Adol AD ID quod objicitur in contrarium, Adol

✓ object. ✓ object. 2 et 4. 2 et 4.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 78. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 78.

dicendum quod hoc dicitur res habere dicendum quod hoc dicitur res habere in se, vel in natura, quod ex potentia in se, vel in natura, quod ex potentia activa proprie producere potest ex pas- activa proprie producere potest ex pas- sivo sibi subjecto secundum naturam sivo sibi subjecto secundum naturam ut uno solo motore et uno solo moto, ut uno solo motore et uno solo moto, ut paulo ante dictum est de his quæ ut paulo ante dictum est de his quæ sunt in potentia in aliis. Sed hoc dici- sunt in potentia in aliis. Sed hoc dici- tur non habere in se, quod non habet tur non habere in se, quod non habet nisi in potentia passiva, non physica, nisi in potentia passiva, non physica, sed secundum quam subjicitur poten- sed secundum quam subjicitur poten- ut faciat in ea quidquid ut faciat in ea quidquid vult Omnipotens : hoc enim non habet vult Omnipotens : hoc enim non habet in se ut in ea et ut ex ea fiat, sed ut in in se ut in ea et ut ex ea fiat, sed ut in ea et ex ea fieri possit superiori poten- ea et ex ea fieri possit superiori poten-