▷ contra. ▷ contra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74.

Hoc autem non videtur esse verum: Hoc autem non videtur esse verum:

1. Tempus enim numerus motus est 1. Tempus enim numerus motus est per prius et posterius, ut dicit Aristote- per prius et posterius, ut dicit Aristote- les in IV Physicorum. Ergo tempus non les in IV Physicorum. Ergo tempus non est nisi ejus quod secundum suam na- est nisi ejus quod secundum suam na- turam subjicitur motui : secundum turam subjicitur motui : secundum suam naturam non subjicitur motui nisi suam naturam non subjicitur motui nisi quantum, ut dicit Aristoteles: ergo per quantum, ut dicit Aristoteles: ergo per tempus non mutatur nisi quantum. Nulla tempus non mutatur nisi quantum. Nulla spiritualis creatura est quanta: ergo spiritualis creatura est quanta: ergo nulla spiritualis creatura mutatur per nulla spiritualis creatura mutatur per tempus falsum ergo est, quod Deus tempus falsum ergo est, quod Deus movet spiritualem creaturam per tem- movet spiritualem creaturam per tem- pus. pus.

2. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- 2. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- nis nominibus: » Tempus est quod in nis nominibus: » Tempus est quod in generatione et corruptione metitur 1. » generatione et corruptione metitur 1. » Angelica natura et spiritualis creatura, Angelica natura et spiritualis creatura, de se nec generabilis, nec corruptibilis de se nec generabilis, nec corruptibilis est. Ergo per tempus non mutatur. est. Ergo per tempus non mutatur.

3. Adhuc, Tempus non est aliquorum 3. Adhuc, Tempus non est aliquorum nisi eorum quæ secundum causam ad nisi eorum quæ secundum causam ad motum primi mobilis referuntur. Ange- motum primi mobilis referuntur. Ange- lica natura secundum vicissitudines gau- lica natura secundum vicissitudines gau- dii, et doloris, scientiæ, et oblivionis ad dii, et doloris, scientiæ, et oblivionis ad motum primi mobilis ut ad causam non motum primi mobilis ut ad causam non refertur. Ergo per tempus non mutatur. refertur. Ergo per tempus non mutatur.

4. Adhuc, Tempus non est nisi ubi est 4. Adhuc, Tempus non est nisi ubi est prius et posterius: prius et posterius non prius et posterius: prius et posterius non est, ut dicit Aristoteles in VI Physico- est, ut dicit Aristoteles in VI Physico- rum, nisi ubi in spatio est ante et post: rum, nisi ubi in spatio est ante et post: et in eo quod movetur, partim in eo et in eo quod movetur, partim in eo quod est ante, et partim in eo quod est quod est ante, et partim in eo quod est post: hoc autem angelicæ naturæ sive post: hoc autem angelicæ naturæ sive spirituali convenire non potest, eo quod spirituali convenire non potest, eo quod simplex est et impartibilis: ergo spiritua- simplex est et impartibilis: ergo spiritua- lis sive angelica natura, quæ sola pure lis sive angelica natura, quæ sola pure spiritualis est inter creaturas, per tempus spiritualis est inter creaturas, per tempus non mutatur. non mutatur.

IN CONTRARIUM hujus est quod dicit IN CONTRARIUM hujus est quod dicit Augustinus in libro VIII super Genesim Augustinus in libro VIII super Genesim ad litteram « Deus, inquit, omnipo- ad litteram « Deus, inquit, omnipo- tens incommutabili æternitate, voluntate, tens incommutabili æternitate, voluntate, veritate semper idem, movet per tempus veritate semper idem, movet per tempus spiritualem creaturam: movet et per spiritualem creaturam: movet et per

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 12. cap. 12.

* S. AUGUSTINUS, Lib. VIII super Genesim ad * S. AUGUSTINUS, Lib. VIII super Genesim ad

765 765

tempus et locum creaturam corporalem, tempus et locum creaturam corporalem, ut eo motu naturas quas condidit, ad- ut eo motu naturas quas condidit, ad- ministret ministret

» » • •

SOLUTIO. Dicendum, quod creatura SOLUTIO. Dicendum, quod creatura spiritualis movetur per tempus et muta- spiritualis movetur per tempus et muta- tur, ut dicit Augustinus, et Boetius in tur, ut dicit Augustinus, et Boetius in III de Consolatione philosophiæ : III de Consolatione philosophiæ :

Immotus stabilisque manens das cuncta Immotus stabilisque manens das cuncta

[moveri. [moveri.

Omnis enim motus, ut dicit Aristoteles, Omnis enim motus, ut dicit Aristoteles, est ab immobili primo: et cum esse se- est ab immobili primo: et cum esse se- cundum nullo modo perficiatur nisi per cundum nullo modo perficiatur nisi per motum ad primum, necesse est omne motum ad primum, necesse est omne secundum esse mobile: et cum motus sit secundum esse mobile: et cum motus sit actus mobilis secundum quod mobile, actus mobilis secundum quod mobile, erit actus mobilis imperfecti exeuntis erit actus mobilis imperfecti exeuntis de imperfectione potentiæ ad actum de imperfectione potentiæ ad actum in tempore continuo, non subito. Et ideo in tempore continuo, non subito. Et ideo dicit Avicenna in Sufficientia, quod dicit Avicenna in Sufficientia, quod motus est exitus de potentia ad actum motus est exitus de potentia ad actum in tempore continuo, non subito. Quia in tempore continuo, non subito. Quia enim illud quod exit de potentia ad enim illud quod exit de potentia ad actum continuo exitu, partim est in po- actum continuo exitu, partim est in po- tentia, et partim in actu, necesse est tentia, et partim in actu, necesse est omne quod movetur, in tempore moveri. omne quod movetur, in tempore moveri. In tali enim transitu est prius et poste- In tali enim transitu est prius et poste- rius, quæ motum faciunt divisibilem, et rius, quæ motum faciunt divisibilem, et partes per quas dividitur, continuas esse partes per quas dividitur, continuas esse ad nunc ad quod continuatur prius et ad nunc ad quod continuatur prius et terminatur, et quo incipit posterius et terminatur, et quo incipit posterius et continuatio ipsius, et sic nunc medium continuatio ipsius, et sic nunc medium est in ratione finis et principii et in ra- est in ratione finis et principii et in ra- tione continuantis. Et dicit Boetius in li- tione continuantis. Et dicit Boetius in li- bro V de Consolatione philosophiæ³, quod bro V de Consolatione philosophiæ³, quod quidquid tali motu accipitur, quod hoc quidquid tali motu accipitur, quod hoc in uno indivisibili nunc non possidetur: in uno indivisibili nunc non possidetur: et sic æternum et immobile esse non et sic æternum et immobile esse non potest. Et hæc est vera causa ejus quod potest. Et hæc est vera causa ejus quod dicit Damascenus in libro II de Fide ortho- dicit Damascenus in libro II de Fide ortho- doxa, quod « omne creabile vertibile est, doxa, quod « omne creabile vertibile est, vel secundum substantiam, vel secun- vel secundum substantiam, vel secun-

litteram, cap. 26. litteram, cap. 26.

8 BOETIUS, Lib. V de Consolatione philoso- 8 BOETIUS, Lib. V de Consolatione philoso- phiæ, prosa 6. phiæ, prosa 6.

Solutio. Solutio.

766 766

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dum electionem, vel secundum utrum- quorumdam corporalium, generabilium, dum electionem, vel secundum utrum- quorumdam corporalium, generabilium,

que¹. >> que¹. >>

Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod ve- Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod ve- rum est quod dicit Magister. Motus enim rum est quod dicit Magister. Motus enim talis, ut dicit Commentator super ter- talis, ut dicit Commentator super ter- tium Physicorum, est forma post for- tium Physicorum, est forma post for- mam, vel ubi post ubi. Forma autem mam, vel ubi post ubi. Forma autem post formam non est nisi vicissitudo post formam non est nisi vicissitudo formæ, et ubi post ubi non est nisi vicis- formæ, et ubi post ubi non est nisi vicis- situdo ubi et sic vissitudinem in talibus situdo ubi et sic vissitudinem in talibus sustinere, est mutari per tempus. sustinere, est mutari per tempus.

Ad 2. Ad 2.

Ad object. 1. Ad object. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

AD SECUNDUM dicendum, quod dictum AD SECUNDUM dicendum, quod dictum Magistri fundatur super hoc, quod tem- Magistri fundatur super hoc, quod tem- pus, ut dicunt Priscianus et Gilbertus, pus, ut dicunt Priscianus et Gilbertus, est mora. In mora autem id quod est est mora. In mora autem id quod est ante, refertur ad post: et tenetur quasi ante, refertur ad post: et tenetur quasi unum cum altero vel ad minus unum unum cum altero vel ad minus unum ex altero et ab hoc accipit nomen tem- ex altero et ab hoc accipit nomen tem- poris. Omne enim quod talis moræ est, poris. Omne enim quod talis moræ est, in uno indivisibili stante esse suum non in uno indivisibili stante esse suum non possidet, sed potius in uno indivisibili possidet, sed potius in uno indivisibili secundum esse vicissitudinaliter accipit secundum esse vicissitudinaliter accipit illud. illud.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod secundum Boetium in dicendum quod secundum Boetium in libro V de Consolatione Philosophiæ, libro V de Consolatione Philosophiæ, « nihil creatum esse suum habet simul. » « nihil creatum esse suum habet simul. » Et dat exemplum in libro de Trinitate, Et dat exemplum in libro de Trinitate, quod « esse quo futurum erit in crasti- quod « esse quo futurum erit in crasti- num, vel post annum, non habet jam in num, vel post annum, non habet jam in præsenti » et sic omne quod est crea- præsenti » et sic omne quod est crea- tum, divisibile est secundum esse, et tum, divisibile est secundum esse, et habet protensionem virtualem in esse, habet protensionem virtualem in esse, et sic est quantum. Dicit enim Augusti- et sic est quantum. Dicit enim Augusti- nus in libro de Quantitate animæ, quod nus in libro de Quantitate animæ, quod « duplex est quantitas, scilicet molis et « duplex est quantitas, scilicet molis et virtutis. » Et hoc sufficit ad hoc quod virtutis. » Et hoc sufficit ad hoc quod aliquid sit mobile, et continuo tempore aliquid sit mobile, et continuo tempore

moveatur. moveatur.

AD ALIUD dicendum, quod Dionysius AD ALIUD dicendum, quod Dionysius valde large accipit tempus, scilicet se- valde large accipit tempus, scilicet se- cundum quod refertur ad subjectum ejus cundum quod refertur ad subjectum ejus primum, ut passio primi motus et men- primum, ut passio primi motus et men- sura et secundum quod per ipsum re- sura et secundum quod per ipsum re- fertur ad alia quæ causantur a primo fertur ad alia quæ causantur a primo motu, et sic tempus non est mensura nisi motu, et sic tempus non est mensura nisi

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodo- 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodo- xa, cap. 7, xa, cap. 7,

et corruptibilium. Si autem tempus ac- et corruptibilium. Si autem tempus ac- cipiatur pro protensione animæ a primo cipiatur pro protensione animæ a primo in posterius et usque in ultimum, illud in posterius et usque in ultimum, illud est vere tempus quia dicit Augustinus est vere tempus quia dicit Augustinus in libro XI Confessionum, quod << lon- in libro XI Confessionum, quod << lon- gum præteritum non est nisi longa me- gum præteritum non est nisi longa me- moria in præteritum, et longum futurum moria in præteritum, et longum futurum non est nisi longa providentia in futu- non est nisi longa providentia in futu- rum. » Et in hoc concordat Aristoteles rum. » Et in hoc concordat Aristoteles in IV Physicorum et Averroes ibidem in in IV Physicorum et Averroes ibidem in commento, quod tempus secundum suum commento, quod tempus secundum suum esse principale est in anima. Et sic su- esse principale est in anima. Et sic su- mendo tempus proprie, hoc est, secun- mendo tempus proprie, hoc est, secun- dum proprium esse ipsius, tempus erit dum proprium esse ipsius, tempus erit tam spiritualium quam corporalium, et tam spiritualium quam corporalium, et tam corruptibilium quam incorruptibi- tam corruptibilium quam incorruptibi- lium, quæ vices sustinent: erit enim lium, quæ vices sustinent: erit enim protensio animæ vel intellectus secun- protensio animæ vel intellectus secun- dum moram extendentis se a prima vi- dum moram extendentis se a prima vi- cissitudine ad ultimam. cissitudine ad ultimam.

AD ALIUD dicendum, quod tempus Adobjed AD ALIUD dicendum, quod tempus Adobjed usualiter acceptum et communiter, est usualiter acceptum et communiter, est eorum quæ referuntur causaliter ad pri- eorum quæ referuntur causaliter ad pri- mum motum. Tempus autem acceptum mum motum. Tempus autem acceptum secundum proprium esse et primum quod secundum proprium esse et primum quod habet in anima, est etiam aliorum, ut habet in anima, est etiam aliorum, ut dictum est hoc enim tempus non habet dictum est hoc enim tempus non habet continuationem a motu vel mobili, sed continuationem a motu vel mobili, sed a protensione animæ, sicut dictum est. a protensione animæ, sicut dictum est. AD ALIUD dicendum, quod prius et Ad object AD ALIUD dicendum, quod prius et Ad object posterius dupliciter sunt, scilicet se- posterius dupliciter sunt, scilicet se- cundum divisionem quantitas molis, cundum divisionem quantitas molis, et de talibus loquitur Aristoteles. Et se- et de talibus loquitur Aristoteles. Et se- cundum divisionem quantitatis virtualis cundum divisionem quantitatis virtualis in esse, quod non totum simul in uno in esse, quod non totum simul in uno possidetur et talis divisio competit an- possidetur et talis divisio competit an- gelicæ naturæ et spirituali. gelicæ naturæ et spirituali.

ID QUOD in contrarium objicitur, sim- ID QUOD in contrarium objicitur, sim- pliciter concedendum est. pliciter concedendum est.

28. 28.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI Confessionum, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI Confessionum, cap.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum Angelus moveatur per tempus Utrum Angelus moveatur per tempus tantum, vel per tempus et locum ? tantum, vel per tempus et locum ?

SECUNDO quæritur, Utrum Angelus SECUNDO quæritur, Utrum Angelus moveatur per tempus tantum, vel per moveatur per tempus tantum, vel per tempus et locum? tempus et locum?

Et circa hoc quæruntur tria, scilicet Et circa hoc quæruntur tria, scilicet an Angelus de loco ad locum moveatur ? an Angelus de loco ad locum moveatur ? hoc enim quidam negabant. hoc enim quidam negabant.

Et secundo, Qualiter movetur per me- Et secundo, Qualiter movetur per me- dium quod est inter terminum a quo et dium quod est inter terminum a quo et terminum ad quem? terminum ad quem?

Et tertio, utrum motus ejus sit in tem- Et tertio, utrum motus ejus sit in tem- pore vel in instanti? pore vel in instanti?

Et hæc quæruntur de motu Angeli se- Et hæc quæruntur de motu Angeli se- cundum se. cundum se.

Post hoc autem quærendum est de Post hoc autem quærendum est de motu Angeli quem habet assumpto cor- motu Angeli quem habet assumpto cor- pore quo etiam Deus movet eum ut vi- pore quo etiam Deus movet eum ut vi- sibilis appareat hominibus. sibilis appareat hominibus.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum Angelus de loco ad locum Utrum Angelus de loco ad locum moveatur ? moveatur ?

Primo ergo quæritur, Utrum Angelus Primo ergo quæritur, Utrum Angelus de loco ad locum moveatur ? de loco ad locum moveatur ?

Et de hoc sic dicit Magister in libro Et de hoc sic dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XXXVII, primo Sententiarum, distinct. XXXVII, cap. De mutatione vero loci, quod cap. De mutatione vero loci, quod << sunt qui dicunt nullum spiritum aliquo << sunt qui dicunt nullum spiritum aliquo

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 22. Tom. XXVI hu- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 22. Tom. XXVI hu-

767 767

« modo posse mutari loco, ab omni spi- « modo posse mutari loco, ab omni spi-

« ritu locum universaliter removere vo- « ritu locum universaliter removere vo- << lentes. » << lentes. »

Et horum rationes vel sunt vel esse Et horum rationes vel sunt vel esse possunt istæ : possunt istæ :

1. Omnis motus est propter indigen- 1. Omnis motus est propter indigen- tiam suiipsius, vel alterius: suiipsius, tiam suiipsius, vel alterius: suiipsius, sicut quando id quod movetur, est im- sicut quando id quod movetur, est im- perfectum, et motus ejus est actus im- perfectum, et motus ejus est actus im- perfectus et imperfecti : alterius, ut perfectus et imperfecti : alterius, ut quando id quod movetur, perfectum est quando id quod movetur, perfectum est in seipso perfectione ultima, sed tamen in seipso perfectione ultima, sed tamen propter alterum movetur ut per ipsum propter alterum movetur ut per ipsum perficiatur : sicut Aristoteles in II de perficiatur : sicut Aristoteles in II de Generatione et Corruptione dicit, quod Generatione et Corruptione dicit, quod causa continuæ et inquietæ generationis causa continuæ et inquietæ generationis et corruptionis est allatio solis in circulo et corruptionis est allatio solis in circulo obliquo, sive declivi, sive zodiaco : cum obliquo, sive declivi, sive zodiaco : cum tamen sol sit in se corpus perfectum. tamen sol sit in se corpus perfectum. Angelus autem perfectione ultima per- Angelus autem perfectione ultima per- fectus est. Ergo videtur, quod propter fectus est. Ergo videtur, quod propter nullam indigentiam possit moveri, quæ nullam indigentiam possit moveri, quæ in ipso sit. in ipso sit.

2. Si dicatur, quod movetur propter 2. Si dicatur, quod movetur propter indigentiam salutis hominum, quæ repa- indigentiam salutis hominum, quæ repa- ratur per motum Angeli, sicut dicitur, ratur per motum Angeli, sicut dicitur, ad Hebr. 1, 14: Omnes sunt administra- ad Hebr. 1, 14: Omnes sunt administra- torii spiritus, in ministerium missi pro- torii spiritus, in ministerium missi pro- pter eos qui hæreditatem capient salutis. pter eos qui hæreditatem capient salutis. Videtur hoc non esse verum : quod Videtur hoc non esse verum : quod enim secundum se locale est non deter- enim secundum se locale est non deter- minatum ad locum unum, sicut planta, minatum ad locum unum, sicut planta, sed æqualiter se habens ad loca diversa, sed æqualiter se habens ad loca diversa, illi quod sic mobile est, a natura datur illi quod sic mobile est, a natura datur motus processivus in loca diversa et motus processivus in loca diversa et nisi daretur ei talis motus, imperfectum nisi daretur ei talis motus, imperfectum remaneret et hoc est inconveniens: remaneret et hoc est inconveniens: quia natura non deficit in necessariis, ut quia natura non deficit in necessariis, ut dicit Aristoteles in III de Anima. Ergo a dicit Aristoteles in III de Anima. Ergo a simili quod definitive se habet ad loca simili quod definitive se habet ad loca multa, propter seipsum et propter indi- multa, propter seipsum et propter indi- gentiam propriam motum habebit pro- gentiam propriam motum habebit pro- cessivum in diversa loca. Inde a destru- cessivum in diversa loca. Inde a destru- ctione consequentis, si Angelus nullius ctione consequentis, si Angelus nullius rei habet indigentiam, propter quam ad rei habet indigentiam, propter quam ad diversa loca moveatur, videtur quod diversa loca moveatur, videtur quod

jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

Sed contra. Sed contra.

768 768

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Angelus secundum locum non movetur. Angelus secundum locum non movetur.

3. Si dicatur, quod Angelus movetur 3. Si dicatur, quod Angelus movetur propter indigentiam propriam, non in propter indigentiam propriam, non in qua sit, sed in qua fuit movetur enim qua sit, sed in qua fuit movetur enim ut mereatur præmium quod jam accepit ut mereatur præmium quod jam accepit in præterito. Sicut est in militiis. Milites in præterito. Sicut est in militiis. Milites enim in posteriori militia sæpe meren- enim in posteriori militia sæpe meren- tur donativa quæ ante acceperunt a tur donativa quæ ante acceperunt a principe. CONTRA: Nihil inordinatum est principe. CONTRA: Nihil inordinatum est in operibus Dei ordo autem rationis in operibus Dei ordo autem rationis exigit, quod meritum sit ante præmium: exigit, quod meritum sit ante præmium: ergo hoc est in operibus divinis. ergo hoc est in operibus divinis.

4. Adhuc, Videtur falsa suppositio. Si 4. Adhuc, Videtur falsa suppositio. Si enim sufficiens demeritum fuit ad hoc enim sufficiens demeritum fuit ad hoc quod damnarentur mali Angeli, quod quod damnarentur mali Angeli, quod äversi fuerunt a Deo tunc etiam suffi- äversi fuerunt a Deo tunc etiam suffi- ciens meritum fuit ad hoc quod in beati- ciens meritum fuit ad hoc quod in beati- tudine confirmarentur boni Angeli, quod tudine confirmarentur boni Angeli, quod per charitatem conversi fuerunt ad per charitatem conversi fuerunt ad Deum et sic meritum præcessit præ- Deum et sic meritum præcessit præ- mium falsa ergo est suppositio quæ mium falsa ergo est suppositio quæ dicit, posteriori eos mereri præcedens dicit, posteriori eos mereri præcedens præmium et sic videtur, quod non mo- præmium et sic videtur, quod non mo-

ventur. ventur.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicit Magister in libro I Sen- 1. Quod dicit Magister in libro I Sen- tentiarum, distinct. XXXVII, cap. Sed tentiarum, distinct. XXXVII, cap. Sed ut prædiximus, et cap. Sunt ergo spiri- ut prædiximus, et cap. Sunt ergo spiri- tus creati et inducit Bedam super Lu- tus creati et inducit Bedam super Lu- cam sic dicentem : « Cum ad nos Angeli cam sic dicentem : « Cum ad nos Angeli veniunt, sic exterius implent ministe- veniunt, sic exterius implent ministe- rium, ut tamen ante Deum interius per rium, ut tamen ante Deum interius per contemplationem assistant'. » Ergo ad contemplationem assistant'. » Ergo ad nos veniunt sed ad nos sine motu lo- nos veniunt sed ad nos sine motu lo- cali non possunt venire: ergo localiter cali non possunt venire: ergo localiter moventur. moventur.

2. Adhuc, Ibidem inducit Ambrosium 2. Adhuc, Ibidem inducit Ambrosium in libro de Trinitate 2 sic dicentem : in libro de Trinitate 2 sic dicentem : « Dixit Isaias, quia missus est ad me « Dixit Isaias, quia missus est ad me unus de Seraphin. Et spiritus quidem unus de Seraphin. Et spiritus quidem sanctus dicitur missus, sed Seraphin sanctus dicitur missus, sed Seraphin ad unum, Spiritus vero ad omnes. Se- ad unum, Spiritus vero ad omnes. Se- raphin mittitur in ministerio, Spiritus raphin mittitur in ministerio, Spiritus operatur ministerium. Seraphin de loco operatur ministerium. Seraphin de loco ad locum transit, non enim complet om- ad locum transit, non enim complet om-

10. 10.

1 VENERABILIS BEDA, Ad cap. 1. Lucæ. 1 VENERABILIS BEDA, Ad cap. 1. Lucæ.

2 S. AMBROSIUS, Lib. I de Spiritu sancto, cap. 2 S. AMBROSIUS, Lib. I de Spiritu sancto, cap.

nia, sed ipse repletur a Spiritu. » Hic ex- nia, sed ipse repletur a Spiritu. » Hic ex- presse dicitur, quod Angelus de loco ad presse dicitur, quod Angelus de loco ad locum transit. locum transit.

3. Adhuc, Positio illa falsa esse vide- 3. Adhuc, Positio illa falsa esse vide- tur, quod omnis motus sit propter indi- tur, quod omnis motus sit propter indi- gentiam : glorificata enim corpora nullus gentiam : glorificata enim corpora nullus rei habent indigentiam, et pro summa rei habent indigentiam, et pro summa perfectione dotem accipiunt agilitatis, perfectione dotem accipiunt agilitatis, quæ est potentia disposita et perfecta quæ est potentia disposita et perfecta ad motum. Potentia autem quæ est ad ad motum. Potentia autem quæ est ad aliquid, in fine perfectionis non est, nisi aliquid, in fine perfectionis non est, nisi quando est actu in illo ad quod est. Agi- quando est actu in illo ad quod est. Agi- litas ergo in motu existens, perfectio est litas ergo in motu existens, perfectio est glorificati corporis in motu non est glorificati corporis in motu non est propter indigentiam, sed potius in de- propter indigentiam, sed potius in de- monstrationem ultimæ perfectionis : et monstrationem ultimæ perfectionis : et sic est suppositio falsa quæ dicit omnem sic est suppositio falsa quæ dicit omnem motum esse propter indigentiam : et sic motum esse propter indigentiam : et sic instantia non valuit, quæ intulit Ange- instantia non valuit, quæ intulit Ange- lum non posse moveri localiter, eo quod lum non posse moveri localiter, eo quod nullius rei haberet indigentiam. nullius rei haberet indigentiam.

4. Adhuc, Angeli in ordinibus distin- 4. Adhuc, Angeli in ordinibus distin- guuntur secundum officia sive ministe- guuntur secundum officia sive ministe- ria, ut dicunt Gregorius et Beda. Cum ria, ut dicunt Gregorius et Beda. Cum ergo, ut dicit Priscianus in majori volu- ergo, ut dicit Priscianus in majori volu- mine, cap. de conjunctione, ordo sitˇ mine, cap. de conjunctione, ordo sitˇ pars potestatis, Angelum distingui in pars potestatis, Angelum distingui in ordine videtur esse de perfectione pote- ordine videtur esse de perfectione pote- statis suæ : sed ordo est ad motum loca- statis suæ : sed ordo est ad motum loca- lem: quia sine motu locali ministerium lem: quia sine motu locali ministerium ordinis non potest implere, ut patet, Isa. ordinis non potest implere, ut patet, Isa. xv, 2, ubi dicitur: Ite, Angeli veloces, xv, 2, ubi dicitur: Ite, Angeli veloces, ad gentem convulsam et dilaceratam. ad gentem convulsam et dilaceratam. Zachar. 1, 11: Perambulavimus terram, Zachar. 1, 11: Perambulavimus terram, dixerunt Angeli ad Dominum. Daniel. dixerunt Angeli ad Dominum. Daniel. 1x, 21 Ecce vir Gabriel... cito volans 1x, 21 Ecce vir Gabriel... cito volans tetigit me, etc. Et, Lucæ, 1, 26: Missus tetigit me, etc. Et, Lucæ, 1, 26: Missus est Angelus Gabriel a Deo in civitatem est Angelus Gabriel a Deo in civitatem Nazareth. Et si tunc moventur, motus Nazareth. Et si tunc moventur, motus est in demonstratione perfectæ potesta- est in demonstratione perfectæ potesta- tis ex ordine. Videtur ergo, quod Ange- tis ex ordine. Videtur ergo, quod Ange- lus de loco ad locum movetur, non ex lus de loco ad locum movetur, non ex indigentia, sed ex debito perfectæ pote- indigentia, sed ex debito perfectæ pote- statis et ordinis. statis et ordinis.

3 Isa. vi, 6: Et volavit ad me unus de Seraphim, 3 Isa. vi, 6: Et volavit ad me unus de Seraphim,

etc. etc.

jo. jo.

1. 1.

2. 2.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74.

SOLUTIO. Omnino concedendum est se- SOLUTIO. Omnino concedendum est se- cundum sacram Scripturam, quod An- cundum sacram Scripturam, quod An- gelus secundum seipsum, hoc est, absque gelus secundum seipsum, hoc est, absque corporis assumptione, movetur et trans- corporis assumptione, movetur et trans- it de loco ad locum, sicut in secunda it de loco ad locum, sicut in secunda parte hujus disputationis probatum est. parte hujus disputationis probatum est. AD PRIMUM ergo dicendum, quod indi- AD PRIMUM ergo dicendum, quod indi- gentia multipliciter dicitur, simpliciter gentia multipliciter dicitur, simpliciter scilicet, et respectu alterius quod simpli- scilicet, et respectu alterius quod simpli- citer perfectissimum et in fine perfectio- citer perfectissimum et in fine perfectio- nis est. Indigentia simpliciter est defe- nis est. Indigentia simpliciter est defe- ctus alicujus pertinentis ad esse, vel ad ctus alicujus pertinentis ad esse, vel ad bene esse, vel ad operationem secundum bene esse, vel ad operationem secundum esse et bene esse: sicut artificem dici- esse et bene esse: sicut artificem dici- mus imperfectum, si manum non habeat, mus imperfectum, si manum non habeat, si scientia ædificandi careat, si dolabram si scientia ædificandi careat, si dolabram vel securim non habeat. Manus enim vel securim non habeat. Manus enim pertinet ad esse, scientia ad artem quæ pertinet ad esse, scientia ad artem quæ principium est operis quia dicit Aristo- principium est operis quia dicit Aristo- teles in VI Ethicorum, quod << ars est teles in VI Ethicorum, quod << ars est factivum principium in ratione. » Secu- factivum principium in ratione. » Secu- ris autem vel dolabra est instrumentum ris autem vel dolabra est instrumentum sine quo operari non potest. Et omnis sine quo operari non potest. Et omnis motus talium ad aliquod istorum trium motus talium ad aliquod istorum trium est actus imperfecti et propter indigen- est actus imperfecti et propter indigen- tiam tollendam quia dicit Aristoteles in tiam tollendam quia dicit Aristoteles in III Physicorum, quod « perfectum est III Physicorum, quod « perfectum est cui nihil deest. » Respective autem indi- cui nihil deest. » Respective autem indi- gentia est dependentia omnis creaturæ gentia est dependentia omnis creaturæ ad creatorem, sine quo nec esse, nec ad creatorem, sine quo nec esse, nec conservationem in esse, nec virtutem, conservationem in esse, nec virtutem, nec operationem habet. Et sic omnis nec operationem habet. Et sic omnis motus creaturæ qui est secundum depen- motus creaturæ qui est secundum depen- dentiam et ordinem ad Deum, propter dentiam et ordinem ad Deum, propter indigentiam est et solum illud immo- indigentiam est et solum illud immo- bile est, quod ad nihil dependet secun- bile est, quod ad nihil dependet secun- dum indigentiam, et nullius eget. Primo dum indigentiam, et nullius eget. Primo ergo modo Angeli motus non est propter ergo modo Angeli motus non est propter indigentiam, sed secundo modo. Diony- indigentiam, sed secundo modo. Diony- sius enim dicit in libro de Divinis nomi- sius enim dicit in libro de Divinis nomi- nibus, quod omnia desiderant sum- nibus, quod omnia desiderant sum- mum bonum, et propter illud agunt mum bonum, et propter illud agunt quidquid agunt 1. » quidquid agunt 1. »

AD ALIUD dicendum, qnod non est si- AD ALIUD dicendum, qnod non est si- mile de animalibus quæ moventur motu mile de animalibus quæ moventur motu processivo, et de Angelo qui movetur ad processivo, et de Angelo qui movetur ad

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

XXXI XXXI

769 769

loca diversa. Animalia enim ex indigen- loca diversa. Animalia enim ex indigen- tia propria dependent ad loca diversa: tia propria dependent ad loca diversa: quia scilicet cibus eorum vel appetibilia quia scilicet cibus eorum vel appetibilia in locis sunt diversis et ideo motus ad in locis sunt diversis et ideo motus ad loca diversa, qui processivus vocatur, loca diversa, qui processivus vocatur, est de perfectione ipsorum. Sed Angelus est de perfectione ipsorum. Sed Angelus ex se non dependet ad aliquem locum, ex se non dependet ad aliquem locum, sed ex congruentia operis virtutis con- sed ex congruentia operis virtutis con- templativæ, vel virtutis ministratricis, templativæ, vel virtutis ministratricis, ut in antehabitis dictum est: et ideo ut in antehabitis dictum est: et ideo motus localis non est de perfectione ip- motus localis non est de perfectione ip- sius, sed potius alterius circa quod ope- sius, sed potius alterius circa quod ope-

ratur. ratur.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate illi qui dixerunt, quod Angelus meretur illi qui dixerunt, quod Angelus meretur præmium prius acceptum, non satis hoc præmium prius acceptum, non satis hoc dixerunt perspecta ratione: sed verum dixerunt perspecta ratione: sed verum est, quod motu et operatione licet non est, quod motu et operatione licet non mereatur præmium substantiale, tamen mereatur præmium substantiale, tamen talibus operationibus et motibus potest talibus operationibus et motibus potest mereri præmium accidentale, quod est mereri præmium accidentale, quod est gaudium cordis de multis bonis operi- gaudium cordis de multis bonis operi- bus, et de profectu hominis ex ministe- bus, et de profectu hominis ex ministe- rio suo, quod se ita habet ad præmium rio suo, quod se ita habet ad præmium substantiale, sicut aureola ad aurum : et substantiale, sicut aureola ad aurum : et propter hoc ministrat et movetur. propter hoc ministrat et movetur.

AD ALIUD dicendum, quod per illud AD ALIUD dicendum, quod per illud satis probatur, quod falsa est suppositio : satis probatur, quod falsa est suppositio : sed ex hoc non sequitur, quod non pos- sed ex hoc non sequitur, quod non pos- sit moveri Angelus. Ad hæc enim potest sit moveri Angelus. Ad hæc enim potest moveri propter præmium accidentale, moveri propter præmium accidentale, quod continue acquiritur et accrescit in quod continue acquiritur et accrescit in ipso usque ad diem judicii. ipso usque ad diem judicii.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

1 et 2. 1 et 2.

Duo quæ in contrarium adducuntur, Ad object. Duo quæ in contrarium adducuntur, Ad object. simpliciter concedenda sunt: hæc enim simpliciter concedenda sunt: hæc enim directe continentur in sacræ Scripturæ directe continentur in sacræ Scripturæ canone, cujus, sicut dicit Augustinus in canone, cujus, sicut dicit Augustinus in libro II super Genesim ad litteram, ma- libro II super Genesim ad litteram, ma- jor est auctoritas quam omnis humani jor est auctoritas quam omnis humani ingenii capacitas *. ingenii capacitas *.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, Adobject. 3. AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, Adobject. 3. Omnis motus est propter indigentiam, Omnis motus est propter indigentiam, duplex est locutio actuali duplicitate duplex est locutio actuali duplicitate æquivocationis. Est enim indigentia ad æquivocationis. Est enim indigentia ad esse perfectionis secundum esse et bene esse perfectionis secundum esse et bene esse. Et est indigentia ad id quod acqui- esse. Et est indigentia ad id quod acqui-

2 S. AUGUSTINUS, Lib. II super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. II super Genesim ad litteram, cap. 5. litteram, cap. 5.

49 49

770 770

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ritur motu locali vel alteratione, quod ritur motu locali vel alteratione, quod pertinet ad ministerium. Propter indi- pertinet ad ministerium. Propter indi- gentiam quidem ad esse vel ad bene esse gentiam quidem ad esse vel ad bene esse secundum beatitudinem non movetur secundum beatitudinem non movetur

: :

Angelus, sed propter indigentiam ejus Angelus, sed propter indigentiam ejus quod acquiritur motu locali vel altera- quod acquiritur motu locali vel altera- tionis, quod pertinet ad operationem et tionis, quod pertinet ad operationem et ministerium, movetur Angelus et secun- ministerium, movetur Angelus et secun- dum locum et secundum alterationem : dum locum et secundum alterationem : secundum locum enim acquirit ubi post secundum locum enim acquirit ubi post ubi, quod magis competit ministerio et ubi, quod magis competit ministerio et operationi quam aliud in motu autem operationi quam aliud in motu autem alterationis illuminationem post illumi- alterationis illuminationem post illumi- nationem regentem in operatione et mi- nationem regentem in operatione et mi- nisterio. Dicit Averroes super tertium nisterio. Dicit Averroes super tertium Physicorum, quod « motus localis est Physicorum, quod « motus localis est ubi post ubi, et motus alterationis forma ubi post ubi, et motus alterationis forma post formam. » Et Avicenna dicit in post formam. » Et Avicenna dicit in Sufficientia, quod « motus localis est Sufficientia, quod « motus localis est ubi fluens, et motus alterationis est quale ubi fluens, et motus alterationis est quale sive forma fluens. » sive forma fluens. »

Ad object. 4. ID QUOD ultimo objicitur, simpliciter Ad object. 4. ID QUOD ultimo objicitur, simpliciter est concedendum : quia per illa probatur, est concedendum : quia per illa probatur, quod motus Angeli secundum locum ad quod motus Angeli secundum locum ad potestatem ordinis et ad perfectionem potestatem ordinis et ad perfectionem ministerii pertinet, et non ad indigen- ministerii pertinet, et non ad indigen- tiam Angeli pertinet quæ sit secundum tiam Angeli pertinet quæ sit secundum esse vel secundum bene esse. Et hoc se- esse vel secundum bene esse. Et hoc se- cundum canonicas Scripturas verum est. cundum canonicas Scripturas verum est.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum Angelus moveatur per medium Utrum Angelus moveatur per medium vel non¹? vel non¹?

SECUNDO quæritur, Qualiter per me- SECUNDO quæritur, Qualiter per me- dium movetur quod est inter terminum dium movetur quod est inter terminum a quo, et inter terminum ad quem, a quo, et inter terminum ad quem, utrum scilicet transit per medium vel. utrum scilicet transit per medium vel. non? non?

Et videtur, quod transit per medium. Et videtur, quod transit per medium. 1. Habitum enim est ex verbis Am- 1. Habitum enim est ex verbis Am- brosii paulo ante inductis, quod transit brosii paulo ante inductis, quod transit de loco ad locum Seraphim et quilibet de loco ad locum Seraphim et quilibet alius qui mittitur. Sed cum dico, transit, alius qui mittitur. Sed cum dico, transit, significatur motus sive moveri : cum significatur motus sive moveri : cum dico, de loco ad locum, significantur ter- dico, de loco ad locum, significantur ter- -mini a quo et a dquem. Sed in tali trans- -mini a quo et a dquem. Sed in tali trans- itu in termino a quo sive de quo, An- itu in termino a quo sive de quo, An- gelus non fuit in motu, sed in quiete, gelus non fuit in motu, sed in quiete, sed continue ab illo sive post illum mo- sed continue ab illo sive post illum mo- vebatur, et in motu fuit accipiendo me- vebatur, et in motu fuit accipiendo me- dium spatium. Similiter cum dico, ad dium spatium. Similiter cum dico, ad locum, significo terminum ad quem, hoc locum, significo terminum ad quem, hoc est, ad quem id quod transit sive fertur, est, ad quem id quod transit sive fertur, terminat motum, et in quo est in mo- terminat motum, et in quo est in mo- tum esse. Cum igitur tria sint in spatio tum esse. Cum igitur tria sint in spatio quod transit Angelus, et in termino a quod transit Angelus, et in termino a quo non sit in motu, sed continuo post quo non sit in motu, sed continuo post moveatur, et in termino ad quem non moveatur, et in termino ad quem non sit in motu, sed in motum esse, relin- sit in motu, sed in motum esse, relin- quitur de necessitate, quod in medio sit quitur de necessitate, quod in medio sit in motu vel oporteret dicere, quod non in motu vel oporteret dicere, quod non moveretur quod est contra Sanctos et moveretur quod est contra Sanctos et contra canonem Bibliæ. In omni motu contra canonem Bibliæ. In omni motu enim sic est, quod in termino a quo enim sic est, quod in termino a quo quiescit mobile, et in termino ad quem quiescit mobile, et in termino ad quem est in motum esse, et in medio est in est in motum esse, et in medio est in motu. motu.

2. Adhuc, Avicenna vult in sua Suffi- 2. Adhuc, Avicenna vult in sua Suffi- cientia, quod motus localis est ubi cientia, quod motus localis est ubi fluens in eo quod fertur sive movetur: fluens in eo quod fertur sive movetur: sed ubi non fluit ex fluxu magnitudinis sed ubi non fluit ex fluxu magnitudinis super quam est motus, quia illa immo- super quam est motus, quia illa immo- bilis est sed fluit ex fluxu ejus quod bilis est sed fluit ex fluxu ejus quod movetur sive fertur per spatium magni- movetur sive fertur per spatium magni- tudinis ubi enim est circumscriptio tudinis ubi enim est circumscriptio corporis a loci circumscriptione proce- corporis a loci circumscriptione proce- dens, ut in Sex principiis dicitur. Opor- dens, ut in Sex principiis dicitur. Opor- tet enim, quod illud quod fertur sive tet enim, quod illud quod fertur sive movetur, renovatione situs in loco diver- movetur, renovatione situs in loco diver- simode comparetur ad locum et ad simode comparetur ad locum et ad hoc de necessitate sequitur, quod conti- hoc de necessitate sequitur, quod conti- nue sit in diverso ubi. Sed comparatum nue sit in diverso ubi. Sed comparatum ad terminum a quo, non renovat situm : ad terminum a quo, non renovat situm : quia in illo quiescit, quamvis continue quia in illo quiescit, quamvis continue

1 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- jusce novæ editionis. 1 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- jusce novæ editionis. tiarum, Dist. XXXVII, Art. 23. Tom. XXVI hu- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 23. Tom. XXVI hu-

ontra. ontra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74.

ab illo moveatur. Similiter comparatum ab illo moveatur. Similiter comparatum ad terminum ad quem, non renovat si- ad terminum ad quem, non renovat si- tum tum

quia in illo est in motum esse, quia in illo est in motum esse, sive ad quod motus terminatur. Ergo re- sive ad quod motus terminatur. Ergo re- linquitur, quod si movetur localiter, linquitur, quod si movetur localiter, quod medium transit renovatione situs quod medium transit renovatione situs et fluxu continuo de ubi in ubi et sic et fluxu continuo de ubi in ubi et sic in motu est in medio. in motu est in medio.

3. Adhuc, Constat, quod Angelus 3. Adhuc, Constat, quod Angelus transit de extremo ad extremum. Isaiæ, transit de extremo ad extremum. Isaiæ, v1, 6, de solio volavit ad altare aureum. v1, 6, de solio volavit ad altare aureum. Sed non potest intelligi, quod veniat de Sed non potest intelligi, quod veniat de extremo in extremum, nisi uno trium extremo in extremum, nisi uno trium modorum, scilicet quod existens in uno modorum, scilicet quod existens in uno extremo subito generet se in alio, vel extremo subito generet se in alio, vel sibi simile, vel quod sit simul in utro- sibi simile, vel quod sit simul in utro- que extremo, vel quod transeat medium que extremo, vel quod transeat medium quod est inter extremum et extremum. quod est inter extremum et extremum. Primus modus impossibilis est propter Primus modus impossibilis est propter duo, scilicet quod Angelus non generat duo, scilicet quod Angelus non generat se, nec sibi simile: quia si generaret se se, nec sibi simile: quia si generaret se et sibi simile, generaret se ubi ipse est, et sibi simile, generaret se ubi ipse est, et non in loco distante ab ipso. Similiter et non in loco distante ab ipso. Similiter secundus modus est impossibilis: quia secundus modus est impossibilis: quia jam in antehabitis probatum est, quod jam in antehabitis probatum est, quod Angelus simul et semel non potest esse Angelus simul et semel non potest esse in diversis locis simul, si simul esset in diversis locis simul, si simul esset in utroque termino spatii. Relinqui- in utroque termino spatii. Relinqui- tur ergo, quod solus ultimus modus tur ergo, quod solus ultimus modus sit possibilis, scilicet quod de extremo sit possibilis, scilicet quod de extremo veniat ad extremum transeundo per me- veniat ad extremum transeundo per me- dium. dium.

771 771

positione. Si ergo sic Angelus accipit positione. Si ergo sic Angelus accipit medium, Angelus habebit quantitatem, medium, Angelus habebit quantitatem, quod omnino falsum est. quod omnino falsum est.

2. Adhuc, Omne quod transit in ratio- 2. Adhuc, Omne quod transit in ratio- ne medii, ita quod est partim in termino ne medii, ita quod est partim in termino a quo, et partim in termino ad quem, sic a quo, et partim in termino ad quem, sic transit quod commetitur se partibus me- transit quod commetitur se partibus me- dii spatii non est autem commensura- dii spatii non est autem commensura- tio nisi eorum quæ univoce participant tio nisi eorum quæ univoce participant quantitatem : ergo Angelus et spatium quantitatem : ergo Angelus et spatium per quod transit, univocam participant per quod transit, univocam participant quantitatem. Et ex hoc sequitur, quod quantitatem. Et ex hoc sequitur, quod Angelus corporea quantitate quantus sit, Angelus corporea quantitate quantus sit, quod penitus falsum est. Angelus enim, quod penitus falsum est. Angelus enim, ut dicit Damascenus, substantia simplex ut dicit Damascenus, substantia simplex est et incorporea et indivisibilis. est et incorporea et indivisibilis.

3. Adhuc, Si indivisibilis est secun- 3. Adhuc, Si indivisibilis est secun- dum quantitatem, videtur quod immobi- dum quantitatem, videtur quod immobi- lis sit secundum locum. Et ad hoc objicit lis sit secundum locum. Et ad hoc objicit Aristoteles in fine VI Physicorum sic: Aristoteles in fine VI Physicorum sic: Omne quod movetur per spatium loci, Omne quod movetur per spatium loci, prius in spatio accipit minus se, vel prius in spatio accipit minus se, vel æquale sibi, quam majus se. Indivisibile æquale sibi, quam majus se. Indivisibile movetur: ponatur enim, quod Angelus movetur: ponatur enim, quod Angelus sit indivisibilis et moveatur. Ergo in spa- sit indivisibilis et moveatur. Ergo in spa- tio prius accipit minus se, vel æquale tio prius accipit minus se, vel æquale sibi, quam majus se. Sed non potest ac- sibi, quam majus se. Sed non potest ac- cipere minus se: quia indivisibili nihil cipere minus se: quia indivisibili nihil minus est. Ergo transeundo accipit ali- minus est. Ergo transeundo accipit ali- quid æquale sibi: sed æquale sibi est quid æquale sibi: sed æquale sibi est indivisibile ergo transit spatium conti- indivisibile ergo transit spatium conti- nue indivisibilia accipiendo : sed in nue indivisibilia accipiendo : sed in

IN CONTRARIUM hujus fortissime oppo- quantocumque parvo spatio indivisibilia IN CONTRARIUM hujus fortissime oppo- quantocumque parvo spatio indivisibilia nitur. nitur.

1. Medium enim secundum medii ra- 1. Medium enim secundum medii ra- tionem ad utrumque comparatur extre- tionem ad utrumque comparatur extre- morum, et participat utrumque extre- morum, et participat utrumque extre-

morum, morum,

et maxime secundum motum et maxime secundum motum qui est fluens ubi de uno extremorum qui est fluens ubi de uno extremorum in aliud. Omne ergo quod accipit me- in aliud. Omne ergo quod accipit me- dium per motum, partim est in termino dium per motum, partim est in termino a quo, et partim in termino ad quem, a quo, et partim in termino ad quem, qui est fluens ubi de uno extremorum qui est fluens ubi de uno extremorum in alterum. Omne ergo quod accipit me- in alterum. Omne ergo quod accipit me- dium per motum, partim est in termino dium per motum, partim est in termino a quo, et partim est in termino ad quem, a quo, et partim est in termino ad quem, secundum doctrinam Aristotelis in sexto secundum doctrinam Aristotelis in sexto Physicorum. Omne quod sic accipit me- Physicorum. Omne quod sic accipit me- dium, compositum est quantitativa com- dium, compositum est quantitativa com-

sunt infinita, et infinita non contingit sunt infinita, et infinita non contingit pertransire accipiendo ergo quantum- pertransire accipiendo ergo quantum- cumque parvum sit spatium, numquam cumque parvum sit spatium, numquam potest Angelus pertransire. Dicit enim potest Angelus pertransire. Dicit enim Aristoteles in III Physicorum, quod infi- Aristoteles in III Physicorum, quod infi- nitum est, cujus partes accipienti semper nitum est, cujus partes accipienti semper est aliquid extra accipere. est aliquid extra accipere.

4. Si forte dicatur, ut quidam anti- 4. Si forte dicatur, ut quidam anti- quorum dixerunt, quod venit de extre- quorum dixerunt, quod venit de extre- mo in extremum, non per medium: mo in extremum, non per medium: quia propter nimiam agilitatem ejus, quia propter nimiam agilitatem ejus, qua in voluntate sua habet motum, qua in voluntate sua habet motum, suum medium efficitur sibi non medium. suum medium efficitur sibi non medium. Et dant exemplum, sicut si vacuum esset Et dant exemplum, sicut si vacuum esset totum concavum cœli tunc enim quia totum concavum cœli tunc enim quia nullius distantia dividitur centrum a cir- nullius distantia dividitur centrum a cir-

772 772

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cumferentia, centrum immediatum est cumferentia, centrum immediatum est circumferentiæ, quamvis distantia ma- circumferentiæ, quamvis distantia ma- thematice accepta distet ab ea et si ali- thematice accepta distet ab ea et si ali- quid a centro moveretur ad circumferen- quid a centro moveretur ad circumferen- tiam sine medio, statim esset in circum- tiam sine medio, statim esset in circum- ferentia eo quod mobile physicum in ferentia eo quod mobile physicum in motu physico medium sive spatium phy- motu physico medium sive spatium phy- sicum non haberet per quod distaret ex- sicum non haberet per quod distaret ex- tremum ab extremo. Et sic est in motu tremum ab extremo. Et sic est in motu Angeli, cui medium non est medium, Angeli, cui medium non est medium, sed statim est de extremo in extremum sed statim est de extremo in extremum sine medio. Contra hoc est, quod hoc sine medio. Contra hoc est, quod hoc nulli rationi concordat, nec alicui philo- nulli rationi concordat, nec alicui philo- sophiæ, nec dictis Sanctorum : quia si sophiæ, nec dictis Sanctorum : quia si etiam ponatur vacuum per impossibile, etiam ponatur vacuum per impossibile, et remaneat distantia spatii quod est in et remaneat distantia spatii quod est in vacuo, sicut antiqui posuerunt esse va- vacuo, sicut antiqui posuerunt esse va- cuum, locum scilicet in quo nihil est, cuum, locum scilicet in quo nihil est, qui tamen quantus est propter distan- qui tamen quantus est propter distan- tiam quæ in ipso est, adhuc non erit ex- tiam quæ in ipso est, adhuc non erit ex- tremum immediatum extremo : interci- tremum immediatum extremo : interci- dit enim distantia medii et sic adhuc dit enim distantia medii et sic adhuc non est intelligibile, qualiter aliquid de non est intelligibile, qualiter aliquid de extremo veniat ad extremum nisi acci- extremo veniat ad extremum nisi acci- piendo partes medii. Distantia enim illa piendo partes medii. Distantia enim illa divisibilis est, et partes habet, sicut divisibilis est, et partes habet, sicut quantitas mathematica divisibilis est. quantitas mathematica divisibilis est. Patet ergo, quod hæc responsio nulla Patet ergo, quod hæc responsio nulla

est. est.

Ad hæc quidam dixerunt, quod Ange. Ad hæc quidam dixerunt, quod Ange. lus non transit per medium, sed transit lus non transit per medium, sed transit medium ab extremo in extremum ye- medium ab extremo in extremum ye- niendo. Sed ista solutio mirabilis est : niendo. Sed ista solutio mirabilis est : spatium enim saltantis de extremo in spatium enim saltantis de extremo in extremum, arcus est, cujus chorda est extremum, arcus est, cujus chorda est rectum spatium inter extremum et ex- rectum spatium inter extremum et ex- tremum saltans enim venit per medium tremum saltans enim venit per medium longius, quam directe motus. Et sic longius, quam directe motus. Et sic quæritur de illo medio sicut prius: et quæritur de illo medio sicut prius: et ideo solutio nulla est, nisi quod majo- ideo solutio nulla est, nisi quod majo- rem difficultatem facit quæstionis. rem difficultatem facit quæstionis.

Et ideo alii sunt qui dicunt, quod Et ideo alii sunt qui dicunt, quod mobile localiter tripliciter se habet ad mobile localiter tripliciter se habet ad spatium per quod transit. Quoddam spatium per quod transit. Quoddam enim sic transit, quod commetitur se enim sic transit, quod commetitur se partibus spatii, et dividit medium per partibus spatii, et dividit medium per quod est motus, sicut mobile physicum, quod est motus, sicut mobile physicum, sicut est lapis vel homo, qui non trans- sicut est lapis vel homo, qui non trans- eunt de loco ad locum per medium nisi eunt de loco ad locum per medium nisi

secundum partes, accipiendo spatium secundum partes, accipiendo spatium continue per totum medium, existendo continue per totum medium, existendo partim in termino a quo, et partim in partim in termino a quo, et partim in termino ad quem et dividunt aerem per termino ad quem et dividunt aerem per quem transeunt, partem a parte sepa- quem transeunt, partem a parte sepa- rando quia aliter in toto medio duo cor- rando quia aliter in toto medio duo cor- pora essent in eodem loco. Secundum pora essent in eodem loco. Secundum autem est quod se habet ad medium, ita autem est quod se habet ad medium, ita quod transeundo commetitur se spatio, quod transeundo commetitur se spatio, sed non dividit medium per quod transit: sed non dividit medium per quod transit: et tale quidem dicunt esse lucem et ra- et tale quidem dicunt esse lucem et ra- dium, quæ cum corpore per quod trans- dium, quæ cum corpore per quod trans- eunt, sunt in eodem loco et non divi- eunt, sunt in eodem loco et non divi- dunt ipsum. Et ita dicunt, quod tertium dunt ipsum. Et ita dicunt, quod tertium est, quod ita transit spatium, quod nec est, quod ita transit spatium, quod nec commetitur se spatio, nec dividit me- commetitur se spatio, nec dividit me- dium, sicut spiritus. Et hanc divisionem dium, sicut spiritus. Et hanc divisionem probant : dicunt enim, quod mobile probant : dicunt enim, quod mobile comparatur ad medium, ita quod com- comparatur ad medium, ita quod com- metitur et dividit et aliquid transit metitur et dividit et aliquid transit quod commetitur et non dividit, quod quod commetitur et non dividit, quod prius est in una parte spatii quam in prius est in una parte spatii quam in alia, sicut de radio et luce dicitur. Et in- alia, sicut de radio et luce dicitur. Et in- ferunt, quod debet esse oppositum pri- ferunt, quod debet esse oppositum pri- mi si sufficiens debet esse divisio, scili- mi si sufficiens debet esse divisio, scili- cet quod sit aliquid quod nec commeti- cet quod sit aliquid quod nec commeti- tur, nec dividit, sed tantum transit. tur, nec dividit, sed tantum transit.

Sed solutio mirabilis est: quia secun- Sed solutio mirabilis est: quia secun- dum rationem ipsorum deberet addi dum rationem ipsorum deberet addi quartum membrum oppositum secundo, quartum membrum oppositum secundo, scilicet quod aliquid esset transiens, se scilicet quod aliquid esset transiens, se non commetiens spatio, sed dividens. non commetiens spatio, sed dividens. Regula enim in logica est, quod quoties- Regula enim in logica est, quod quoties- cumque unum comparatur duobus, cumque unum comparatur duobus, quadrimembris sit divisio: potest enim quadrimembris sit divisio: potest enim utrumque inesse per affirmationem, et utrumque inesse per affirmationem, et utrumque abesse per negationem, vel utrumque abesse per negationem, vel alterum inesse per affirmationem, et al- alterum inesse per affirmationem, et al- terum abesse per negationem et hoc terum abesse per negationem et hoc dupliciter, scilicet quod secundum affir- dupliciter, scilicet quod secundum affir- metur et tertium negetur, vel e conver- metur et tertium negetur, vel e conver- so, quod tertium affirmetur et secundum so, quod tertium affirmetur et secundum negetur, ut scilicet sit transiens se com- negetur, ut scilicet sit transiens se com- metiens non dividens, et sit transiens metiens non dividens, et sit transiens dividens non se commetiens, et sit trans- dividens non se commetiens, et sit trans- iens dividens se commetiens, et sit trans- iens dividens se commetiens, et sit trans- iens nec dividens nec commetiens. iens nec dividens nec commetiens.

Si forte dicatur, quod illud membrum, Si forte dicatur, quod illud membrum, dividens non se commetiens, esse non dividens non se commetiens, esse non

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74.

potest quia quidquid dividit commeti- potest quia quidquid dividit commeti- tur se. CONTRA est: quia etiam illud tur se. CONTRA est: quia etiam illud esse non potest secundum naturam, esse non potest secundum naturam, quod aliquid sit transiens se commetiens quod aliquid sit transiens se commetiens et non dividens. Quidquid enim se com- et non dividens. Quidquid enim se com- metitur spatio corporali, corpus est : et metitur spatio corporali, corpus est : et sicut per quantitatem corporalem com- sicut per quantitatem corporalem com- metitur se partibus, ita propter corpo- metitur se partibus, ita propter corpo- poreitatem obstat omni ei per quod trans- poreitatem obstat omni ei per quod trans- it et dividit ipsum transeundo. Aliter it et dividit ipsum transeundo. Aliter enim essent duo corpora in eodem loco, enim essent duo corpora in eodem loco, quod est inconveniens. Propter quod in quod est inconveniens. Propter quod in ultimo capite libri VI Physicorum pro- ultimo capite libri VI Physicorum pro- bat Aristoteles, quod motus localis ejus bat Aristoteles, quod motus localis ejus quod fertur, cujus motus continue per- quod fertur, cujus motus continue per- manet etiam post separationem primi manet etiam post separationem primi moventis ab ipso, non potest esse in moventis ab ipso, non potest esse in corpore determinatæ figuræ et incorrup- corpore determinatæ figuræ et incorrup- tibilis et indivisibilis substantiæ: sed de tibilis et indivisibilis substantiæ: sed de necessitate est in corpore, cujus una pars necessitate est in corpore, cujus una pars quæ cum eo quod fertur, suscipit impe- quæ cum eo quod fertur, suscipit impe- tum moventis primi, inundat super alte- tum moventis primi, inundat super alte- rum, ita quod prima ferat impetum se- rum, ita quod prima ferat impetum se- cundæ, et secunda tertiæ, et sic dein- cundæ, et secunda tertiæ, et sic dein- ceps et sic per totum motum impetus ceps et sic per totum motum impetus moventis primi continue advehatur ei moventis primi continue advehatur ei quod movetur et sic nihil medium sit quod movetur et sic nihil medium sit inter movens et id quod movetur. Prop- inter movens et id quod movetur. Prop- ter quod dicit talem motum non esse ter quod dicit talem motum non esse unum, sed simpliciter est multos motus unum, sed simpliciter est multos motus sibi succedentes, quamvis unus videatur sibi succedentes, quamvis unus videatur secundum sensum. secundum sensum.

5. Adhuc, Falsa positio est, vel fictio 5. Adhuc, Falsa positio est, vel fictio non positio, quod lux et radius sint cor- non positio, quod lux et radius sint cor- pora. Dicit enim Aristoteles in XII pri- pora. Dicit enim Aristoteles in XII pri- mæ philosophiæ, quod fictum est quod mæ philosophiæ, quod fictum est quod coactum est ad positionem. Positio enim coactum est ad positionem. Positio enim extranea est opinio alicujus notorum se- extranea est opinio alicujus notorum se- cundum philosophiam, ut dicit Aristote- cundum philosophiam, ut dicit Aristote- les in primo Topicorum. Unde quod non les in primo Topicorum. Unde quod non innotescit secundum philosophicam ra- innotescit secundum philosophicam ra- tionem, et tamen ponitur, fictum est et tionem, et tamen ponitur, fictum est et non positum. Secundum philosophicam non positum. Secundum philosophicam autem rationem non innotuit, quod lux autem rationem non innotuit, quod lux et radius sint corpora, sed potius oppo- et radius sint corpora, sed potius oppo- situm, scilicet quod lux sit forma, sive situm, scilicet quod lux sit forma, sive qualitas, sive proprietas luminosi corpo- qualitas, sive proprietas luminosi corpo- ris, quæ de se emittit lumen per mo- ris, quæ de se emittit lumen per mo- dum pyramidis in omne quod ei oppo- dum pyramidis in omne quod ei oppo-

773 773

nitur, et radius sit immutatio recta per- nitur, et radius sit immutatio recta per- pendiculariter egrediens ab ipso in id pendiculariter egrediens ab ipso in id quod opponitur ei et ideo illa solutio quod opponitur ei et ideo illa solutio nihil probat. nihil probat.

6. Et ideo alii sunt qui dicunt, quod 6. Et ideo alii sunt qui dicunt, quod non omnis mutatio est per medium, licet non omnis mutatio est per medium, licet omnis motus per medium sit. Mutatio omnis motus per medium sit. Mutatio enim generationis et corruptionis sunt enim generationis et corruptionis sunt inter opposita per affirmationem et ne- inter opposita per affirmationem et ne- gationem, inter quæ non est medium, gationem, inter quæ non est medium, nec esse potest: sed nunc idem in quo nec esse potest: sed nunc idem in quo aliquid est incorruptum esse secundum aliquid est incorruptum esse secundum quod est finis præteriti, in eodem est in- quod est finis præteriti, in eodem est in- generatum esse secundum quod est et generatum esse secundum quod est et initium futuri. Et ad modum illum di- initium futuri. Et ad modum illum di- cunt moveri Angelum, et extrema mo- cunt moveri Angelum, et extrema mo- tus dicunt esse nunc non esse hic, vel tus dicunt esse nunc non esse hic, vel fuisse hic in præterito, et nunc primo hic fuisse hic in præterito, et nunc primo hic esse : et inter nunc esse hic et nunc esse : et inter nunc esse hic et nunc non fuisse hic nihil est medium, ut di- non fuisse hic nihil est medium, ut di- cunt et ita Angelum de extremo in cunt et ita Angelum de extremo in extremum moveri sine medio. Sed hoc extremum moveri sine medio. Sed hoc mirabile est quia expresse medium in mirabile est quia expresse medium in motu Angeli est secundum verba Am- motu Angeli est secundum verba Am- brosii: quia motus Angeli non est inter brosii: quia motus Angeli non est inter nunc non fuisse hic et nunc esse hic, sed nunc non fuisse hic et nunc esse hic, sed potius inter nunc esse hic et nunc fuisse potius inter nunc esse hic et nunc fuisse ante hoc alibi. Et sicut in magnitudine ante hoc alibi. Et sicut in magnitudine inter hic et alibi, de necessitate cadit inter hic et alibi, de necessitate cadit medium spatium : ita inter nunc esse medium spatium : ita inter nunc esse hic et ante hoc fuisse alibi, de necessitate hic et ante hoc fuisse alibi, de necessitate cadit tempus et sic illa objectio nulla cadit tempus et sic illa objectio nulla

est. est.

7. Propter hoc iterum fuerunt aliqui, 7. Propter hoc iterum fuerunt aliqui, qui dixerunt, quod Angelus est substan- qui dixerunt, quod Angelus est substan- tia simplex et intellectualis, et non mo- tia simplex et intellectualis, et non mo- vetur nisi secundum intellecta sicut in- vetur nisi secundum intellecta sicut in- tellectus noster intelligit ea quæ ultra tellectus noster intelligit ea quæ ultra mare sunt, et statim sine medio intelligit mare sunt, et statim sine medio intelligit ea quæ sunt hic. Isti dicunt, quod sicut ea quæ sunt hic. Isti dicunt, quod sicut dicitur in scientia quæ fascinativa a Phi- dicitur in scientia quæ fascinativa a Phi- losophis vocatur, quæ ponit quod vide- losophis vocatur, quæ ponit quod vide- mus extra mittendo, virtus animæ in ra- mus extra mittendo, virtus animæ in ra- dio egreditur de oculo, et operatur in eo dio egreditur de oculo, et operatur in eo in quo incidit radius, vel ad impedimen- in quo incidit radius, vel ad impedimen- tum vel ad profectum operationum sua- tum vel ad profectum operationum sua- rum ita est in intellectu Angeli et in- rum ita est in intellectu Angeli et in- tellectu intelligentiæ, quod virtus Angeli tellectu intelligentiæ, quod virtus Angeli cum lumine intellectuali egreditur in id cum lumine intellectuali egreditur in id

Solutio. Solutio.

774 774

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod intelligit, et operatur in ipso id quod intelligit, et operatur in ipso id quod intendit. Et ideo dicunt dicere Da- quod intendit. Et ideo dicunt dicere Da- mascenum in libro II de Fide orthodoxa, mascenum in libro II de Fide orthodoxa, quod ibi est, ubi intelligibiliter opera- quod ibi est, ubi intelligibiliter opera- tur. Sed hæc solutio, sive verum dicat, tur. Sed hæc solutio, sive verum dicat, sive falsum, nihil est ad propositum : sive falsum, nihil est ad propositum : non enim hic quærimus de motu Angeli non enim hic quærimus de motu Angeli secundum intelligibilia, sed quærimus secundum intelligibilia, sed quærimus de motu locali quo totus Angelus se- de motu locali quo totus Angelus se- cundum substantiam de uno loco trans- cundum substantiam de uno loco trans- fertur ad alium. fertur ad alium.

SOLUTIO. Sine præjudicio alterius sen- SOLUTIO. Sine præjudicio alterius sen- tentiæ videtur mihi esse dicendum se- tentiæ videtur mihi esse dicendum se- cundum dicta Sanctorum, quod Angelus cundum dicta Sanctorum, quod Angelus de loco ad locum transit per medium : de loco ad locum transit per medium : quia aliud non potest intelligi: sed in quia aliud non potest intelligi: sed in transitu in nullo obstat ei medium. Du- transitu in nullo obstat ei medium. Du- pliciter autem ei medium obstat quod pliciter autem ei medium obstat quod movetur per ipsum, scilicet medii spis- movetur per ipsum, scilicet medii spis- situdine et soliditate, secundum quod situdine et soliditate, secundum quod magis difficile est transire spissum quam magis difficile est transire spissum quam rarum, et secundum quod solidum, ut rarum, et secundum quod solidum, ut ferrum vel lapis, penetrari non potest. ferrum vel lapis, penetrari non potest. Et hoc obstat transeunti tangendo et re- Et hoc obstat transeunti tangendo et re- pellendo. Secundo modo obstat distantia pellendo. Secundo modo obstat distantia longitudinis, propter quam scilicet trans- longitudinis, propter quam scilicet trans- iens mediam partem non potest accipere iens mediam partem non potest accipere cum prima, nec extremam cum media, cum prima, nec extremam cum media, nec in media posteriorem cum præce- nec in media posteriorem cum præce- denti ex quo successivus et prolixus et denti ex quo successivus et prolixus et longus fit transitus in tempore numero longus fit transitus in tempore numero prioris et posterioris. Et sic obstat me. prioris et posterioris. Et sic obstat me. dium omni transeunti localiter quod dium omni transeunti localiter quod circumscriptive locale est. Neutro autem circumscriptive locale est. Neutro autem modo medium obstat Angelo. Non pri- modo medium obstat Angelo. Non pri- mo modo quia non contingit: conta- mo modo quia non contingit: conta- ctus enim non est incorporei ad corpo- ctus enim non est incorporei ad corpo- reum. Nec secundo modo: quia motum reum. Nec secundo modo: quia motum suum habet in voluntate et in potentia suum habet in voluntate et in potentia agilitatis ad motum, et moventis virtute agilitatis ad motum, et moventis virtute vincit distantiam medii sicut enim dicit vincit distantiam medii sicut enim dicit Aristoteles ante finem octavi Physico- Aristoteles ante finem octavi Physico- rum, si potentia movens magnitudinem rum, si potentia movens magnitudinem vel multitudinem extendatur in infini- vel multitudinem extendatur in infini- tum aliquo quod movetur per medium, tum aliquo quod movetur per medium, movebit ipsum de extremo in extremum movebit ipsum de extremo in extremum

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa,

in nunc indivisibili: quod non accideret in nunc indivisibili: quod non accideret ei quod movetur, nisi comparetur ad ei quod movetur, nisi comparetur ad medium ut ad unum indivisibile. Ex quo medium ut ad unum indivisibile. Ex quo patet, quod id quod movetur per me- patet, quod id quod movetur per me- dium, non semper comparatur ad me- dium, non semper comparatur ad me- dium sicut ad indivisibile: sed si poten- dium sicut ad indivisibile: sed si poten- tia movendi super omnem proportionem tia movendi super omnem proportionem vincit medium, ita scilicet quod effica- vincit medium, ita scilicet quod effica- cius sit in movendo et fortius quam me- cius sit in movendo et fortius quam me- dium per distantiam resistendo, sive dium per distantiam resistendo, sive protrahendo medium ad tale: quod sic protrahendo medium ad tale: quod sic movetur, non comparatur ut divisim movetur, non comparatur ut divisim accipiendum per transitum, sed ut unum accipiendum per transitum, sed ut unum indivisibile simul acceptum : et tunc indivisibile simul acceptum : et tunc ejus quod movetur sic motus in momen- ejus quod movetur sic motus in momen- to est, vel ad nutum voluntatis et ita to est, vel ad nutum voluntatis et ita cito est per plenum sicut per vacuum, et cito est per plenum sicut per vacuum, et ita cito ad remotum sicut ad propin- ita cito ad remotum sicut ad propin- quum habet enim motum in voluntate, quum habet enim motum in voluntate, et non in necessitate naturæ. et non in necessitate naturæ.

Et his habitis, facillimum est respon- Et his habitis, facillimum est respon- dere objectis omnibus. dere objectis omnibus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod illa AD PRIMUM ergo dicendum, quod illa ratio de necessitate procedit, et Angelus ratio de necessitate procedit, et Angelus est in termino a quo non movetur, sed est in termino a quo non movetur, sed moveri incepit ab ipso : et in termino ad moveri incepit ab ipso : et in termino ad quem non movetur, sed est in motum quem non movetur, sed est in motum esse : unde in medio movetur. Sed esse : unde in medio movetur. Sed quia potentia motiva in ipso vincit me- quia potentia motiva in ipso vincit me- dium, ideo æquali facilitate transit spis- dium, ideo æquali facilitate transit spis- sum et solidum, ut lapidem vel ferrum, sum et solidum, ut lapidem vel ferrum, sicut rarum vel vacuum: et æquali sicut rarum vel vacuum: et æquali facilitate transit per multum distans et facilitate transit per multum distans et propinquum, et æquali velocitate. Opor- propinquum, et æquali velocitate. Opor- tet tamen propter motum, quod tres tet tamen propter motum, quod tres termini salventur, a quo scilicet, per termini salventur, a quo scilicet, per quem, et ad quem. Et quia non potest quem, et ad quem. Et quia non potest esse in pluribus locis, ut in anteha- esse in pluribus locis, ut in anteha- bitis probatum est, non potest Angelus bitis probatum est, non potest Angelus simul esse in termino a quo, per quem, simul esse in termino a quo, per quem, et ad quem. Et hoc est, ut dicit Dama- et ad quem. Et hoc est, ut dicit Dama- scenus, quod cum est in coelo, non est scenus, quod cum est in coelo, non est in terra. in terra.

AD ALIUD dicendum, quod Angelus AD ALIUD dicendum, quod Angelus non proprie est in ubi: quia non loca- non proprie est in ubi: quia non loca- liter est in loco, sed definitive, hoc est, liter est in loco, sed definitive, hoc est, ita hic ut non alibi. Unde motus Angeli ita hic ut non alibi. Unde motus Angeli

cap. 16. cap. 16.

A A

Ad Ad

A4 3. A4 3.

object. 1. object. 1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 74.

non est ubi fluens. Et dictum Avicenna non est ubi fluens. Et dictum Avicenna intelligitur de his quæ sic moventur, intelligitur de his quæ sic moventur, quod sunt in loco localiter sive circum- quod sunt in loco localiter sive circum- scriptive. Sed verum est, quod in toto scriptive. Sed verum est, quod in toto transitu Angelus diversimode compara- transitu Angelus diversimode compara- tur ad locum definitive et talis com- tur ad locum definitive et talis com- paratio ad locum continue renovatur in paratio ad locum continue renovatur in ipso quando transit per medium. Et si ipso quando transit per medium. Et si esset aliquid ubi simplex, sicut est quan- esset aliquid ubi simplex, sicut est quan- do simplex, illud renovaretur in ipso. do simplex, illud renovaretur in ipso. Sed non est hoc verum : quia non Sed non est hoc verum : quia non potest esse simplex quod a composito potest esse simplex quod a composito in compositum procedit : ubi enim est in compositum procedit : ubi enim est circumscriptio corporis a loci circum- circumscriptio corporis a loci circum- scriptione procedens, ut dicitur in Sex scriptione procedens, ut dicitur in Sex principiis. Unde quia locus compositus principiis. Unde quia locus compositus est quantitativa compositione, necesse est quantitativa compositione, necesse est ubi compositum esse. est ubi compositum esse.