750 750

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Quid sit esse in loco, vel locale, vel cir- Quid sit esse in loco, vel locale, vel cir- cumscriptibile ? cumscriptibile ?

PRIMO ergo quæritur, Quid sit esse in PRIMO ergo quæritur, Quid sit esse in loco, vel locale, vel circunscriptibile? loco, vel locale, vel circunscriptibile?

Dicit autem Magister in libro primo Dicit autem Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XXXVII, quod Sententiarum, distinct. XXXVII, quod duobus modis dicitur in Scriptura aliquid duobus modis dicitur in Scriptura aliquid locale vel circumscriptibile, scilicet vel locale vel circumscriptibile, scilicet vel quia dimensionem capiens longitudinis, quia dimensionem capiens longitudinis, altitudinis, et latitudinis, distantiam facit altitudinis, et latitudinis, distantiam facit in loco, ut corpus vel quia loco defini- in loco, ut corpus vel quia loco defini- tur aut determinatur: quoniam cum sit tur aut determinatur: quoniam cum sit alicubi, non ubique invenitur : quod non alicubi, non ubique invenitur : quod non solum corpori, sed etiam omni spiritui solum corpori, sed etiam omni spiritui creato congruit. creato congruit.

de Fide orthodoxa, non dicit, quod de Fide orthodoxa, non dicit, quod duobus modis sit locale corporaliter, sed duobus modis sit locale corporaliter, sed quod aliquid est locale corporale, et ali- quod aliquid est locale corporale, et ali- quid intelligibiliter dicit enim sic: quid intelligibiliter dicit enim sic: « Est enim intelligibilis locus ubi intelli- « Est enim intelligibilis locus ubi intelli- gitur et incorporea natura, ubi nimirum gitur et incorporea natura, ubi nimirum est et operatur et non corporaliter con- est et operatur et non corporaliter con- tinetur, sed intelligitur. » Ex hoc vide- tinetur, sed intelligitur. » Ex hoc vide- tur, quod nullus sit corporalis locus tur, quod nullus sit corporalis locus spiritus creati. Falsum ergo est quod spiritus creati. Falsum ergo est quod dicit Magister, quod spiritus aut loco de- dicit Magister, quod spiritus aut loco de- finitur aut determinatur. finitur aut determinatur.

4. Adhuc, Commentator super quar- 4. Adhuc, Commentator super quar- tum Physicorum Aristotelis, distinguit tum Physicorum Aristotelis, distinguit qualiter aliquid sit in loco, et dicit, quod qualiter aliquid sit in loco, et dicit, quod incorruptibilia ut primum cœlum et alii incorruptibilia ut primum cœlum et alii orbes usque ad lunam inclusam non orbes usque ad lunam inclusam non proprie sunt in loco, sed locus. Et assi- proprie sunt in loco, sed locus. Et assi- gnat causam : quia scilicet locus depu- gnat causam : quia scilicet locus depu- tatur ei quod respersum est contrarietate tatur ei quod respersum est contrarietate in superficie quæ contrarietas propter. in superficie quæ contrarietas propter. continuam actionem et passionem con- continuam actionem et passionem con- trariorum ad invicem dissolveretur, nisi trariorum ad invicem dissolveretur, nisi

Videtur autem, quod locale non sit ni- deputaretur ei extrinsecus continens, Videtur autem, quod locale non sit ni- deputaretur ei extrinsecus continens, si uno modo. si uno modo.

1. Locus enim terminus est extrinse- 1. Locus enim terminus est extrinse- cus continens, et non intrinsecus. Sed cus continens, et non intrinsecus. Sed extrinsecum terminum corporalem non extrinsecum terminum corporalem non potest habere spiritus eo quod inter potest habere spiritus eo quod inter locatum et locum contactus est: conta- locatum et locum contactus est: conta- ctus autem, ut dicit Aristoteles in VII ctus autem, ut dicit Aristoteles in VII Physicorum, non est nisi eorum quo- Physicorum, non est nisi eorum quo- rum ultima sunt simul ultima autem rum ultima sunt simul ultima autem sunt superficies: spiritus creati non est sunt superficies: spiritus creati non est superficies ergo spiritus creati non est superficies ergo spiritus creati non est locus, nec localis esse potest. locus, nec localis esse potest.

2. Adhuc, Locus eo quod est continens, 2. Adhuc, Locus eo quod est continens, ut forma se habet ad locatum, sive ut ut forma se habet ad locatum, sive ut actum formæ habens ad ipsum: nihil cor- actum formæ habens ad ipsum: nihil cor- porale ut forma vel ut actum habens for- porale ut forma vel ut actum habens for- mæ, se habet ad spiritum creatum : mæ, se habet ad spiritum creatum : ergo nihil corporale ut locus se habet ergo nihil corporale ut locus se habet ad spiritum creatum: et sic spiritus lo- ad spiritum creatum: et sic spiritus lo- calis non est. calis non est.

3. Adhuc, Damascenus in libro primo 3. Adhuc, Damascenus in libro primo

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 18. Tom. XXVI hu- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 18. Tom. XXVI hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

quod continendo salvat locatum ne dis- quod continendo salvat locatum ne dis- solvatur. Tale autem continens non pot- solvatur. Tale autem continens non pot- est deputari spiritui creato: quia ille est est deputari spiritui creato: quia ille est continens id in quo est, et non conten- continens id in quo est, et non conten- tus ab ipso. Ergo spiritus creatus non est tus ab ipso. Ergo spiritus creatus non est locatus, sed magis locus. locatus, sed magis locus.

5. Adhuc, Aristoteles in VIII Physi- 5. Adhuc, Aristoteles in VIII Physi- corum probat, quod idem est motus ad corum probat, quod idem est motus ad locum et ad formam, et ab eodem, sci- locum et ad formam, et ab eodem, sci- licet a generante et hoc non potest esse licet a generante et hoc non potest esse nisi motus et locus sint per se consequen- nisi motus et locus sint per se consequen- tia formam, ut ibidem dicit Commenta- tia formam, ut ibidem dicit Commenta- torquia tunc quantum a generante torquia tunc quantum a generante datur alicui de forma, tantum datur ei datur alicui de forma, tantum datur ei de motu consequente formam et locum. de motu consequente formam et locum. Et est exemplum Avicennæ in eo qui Et est exemplum Avicennæ in eo qui generat ignem primo enim calidum generat ignem primo enim calidum alterat materiam et disponit ad ascensum : alterat materiam et disponit ad ascensum : et cum plus immittit ei de forma ignis et cum plus immittit ei de forma ignis ita ut elicit fumum, fumus plus ascendit, ita ut elicit fumum, fumus plus ascendit, et cum hoc plus dat de forma ignis, sic- et cum hoc plus dat de forma ignis, sic-

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, cap. 16. cap. 16.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73.

ut in flamma plus ascendit et altiorem ut in flamma plus ascendit et altiorem rem locum petit : et si plus adhuc im- rem locum petit : et si plus adhuc im- mittit ita ut perfecte est ignis, nisi pro- mittit ita ut perfecte est ignis, nisi pro- hibeatur ab aliquo, ascendit in ultimum hibeatur ab aliquo, ascendit in ultimum terminum sphæræ activorum et passivo- terminum sphæræ activorum et passivo- rum, ubi proprius locus est generationis rum, ubi proprius locus est generationis ignis. Propter quod dicit Aristoteles in ignis. Propter quod dicit Aristoteles in Topicis, quod species ignis in termino Topicis, quod species ignis in termino est. Unde Dionysius in Cœlesti hierar- est. Unde Dionysius in Cœlesti hierar- chia dicit, quod « proprium ignis est, chia dicit, quod « proprium ignis est, quod sit incensivus et ascensivus. » Ex quod sit incensivus et ascensivus. » Ex his arguo Cujus formam non sequitur his arguo Cujus formam non sequitur motus et locus, de natura sui et genera- motus et locus, de natura sui et genera- tione non est locale. Angeli vel spiritus tione non est locale. Angeli vel spiritus creati naturam non per se sequitur locus creati naturam non per se sequitur locus et motus. Ergo spiritus creatus proprie et motus. Ergo spiritus creatus proprie est in loco vel localis et sic non sunt est in loco vel localis et sic non sunt duo modi quibus aliquid locale esse di- duo modi quibus aliquid locale esse di-

catur. catur.

6. Adhuc, Sicut omnis locus continet 6. Adhuc, Sicut omnis locus continet locatum, sic omne locatum implet suum locatum, sic omne locatum implet suum locum. Sed spiritus creatus non implet locum. Sed spiritus creatus non implet locum quia dicitur in libro primo locum quia dicitur in libro primo Sententiarum, distinc XXXVII, cap. Sed Sententiarum, distinc XXXVII, cap. Sed ut supra diximus, si multi spiritus es- ut supra diximus, si multi spiritus es- sent hic, quod eo non coangustarent lo- sent hic, quod eo non coangustarent lo- cum quo minus de corporalibus conti- cum quo minus de corporalibus conti- neret. Ergo spiritus creatus cum non neret. Ergo spiritus creatus cum non impleat locum, non est localis. impleat locum, non est localis.

7. Adhuc, Aristoteles in IV Physico- 7. Adhuc, Aristoteles in IV Physico- rum disputans contra Xuthum Philoso- rum disputans contra Xuthum Philoso- phum qui posuit vacuum, dicit quod ea- phum qui posuit vacuum, dicit quod ea- dem est distantia loci et locati, ut cubi dem est distantia loci et locati, ut cubi et pleni cubi. Ex hoc videtur, quod non et pleni cubi. Ex hoc videtur, quod non est locale nisi quod distenditur secun- est locale nisi quod distenditur secun- dum distantiam loci: spiritus creatus dum distantiam loci: spiritus creatus non distenditur sic: ergo non est localis. non distenditur sic: ergo non est localis. Ex his videtur, quod divisio Magistri non Ex his videtur, quod divisio Magistri non valeat quia non sunt duo modi, sed valeat quia non sunt duo modi, sed unus quo aliquid est locale. Si autem unus quo aliquid est locale. Si autem omnem modum vult describere quo ali- omnem modum vult describere quo ali- quid refertur ad locum, tune valde insuf- quid refertur ad locum, tune valde insuf- ficienter procedit: Aristoteles enim di- ficienter procedit: Aristoteles enim di- cit in IV Physicorum, quod neque una cit in IV Physicorum, quod neque una differentia est puncti et loci puncti : et differentia est puncti et loci puncti : et sic punctum refertur ad locum. sic punctum refertur ad locum.

8. Adhuc, Ibidem dicit, quod mathe- 8. Adhuc, Ibidem dicit, quod mathe- maticis dandus est locus : et illa aliter maticis dandus est locus : et illa aliter sunt in loco quam naturalia. sunt in loco quam naturalia.

751 751

9. Adhuc, Augustinus videtur velle, 9. Adhuc, Augustinus videtur velle, quod anima in corpore est sicut in loco quod anima in corpore est sicut in loco et in toto tota. Et iste est etiam unus et in toto tota. Et iste est etiam unus modus quo aliquid est in loco. modus quo aliquid est in loco.

10. Adhuc, Aliquid est in loco per se, 10. Adhuc, Aliquid est in loco per se, et aliquid est in loco per accidens. Et ho- et aliquid est in loco per accidens. Et ho- rum modorum nullum tangit Magister, rum modorum nullum tangit Magister, et sic videtur insufficiens. et sic videtur insufficiens.

ULTERIUS hic quæritur, Si Angelus ex ULTERIUS hic quæritur, Si Angelus ex natura sua ad aliquem locum plus, refe- natura sua ad aliquem locum plus, refe- ratur quam ad alium? ratur quam ad alium?

Et videtur, quod non : quia spirituale Et videtur, quod non : quia spirituale quod de natura sua spirituale est et spi- quod de natura sua spirituale est et spi- ritus, non dependet ad corporale ut con- ritus, non dependet ad corporale ut con- tentum et salvatum ab ipso : et sic cum tentum et salvatum ab ipso : et sic cum Angelus spiritus sit, et locus corpus, An- Angelus spiritus sit, et locus corpus, An- gelus non dependebit ad aliquem locum gelus non dependebit ad aliquem locum in quo vel sit vel fiat et sic videtur, in quo vel sit vel fiat et sic videtur, quod æqualiter se habeat ad omnem lo- quod æqualiter se habeat ad omnem lo- cum et sic videtur, quod in nullo loco cum et sic videtur, quod in nullo loco sit per continentiam, sed secundum præ- sit per continentiam, sed secundum præ- sentiam referatur ad omnem locum. sentiam referatur ad omnem locum.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicitur, Genes. 1, 1, super illud: 1. Quod dicitur, Genes. 1, 1, super illud: In principio fecit Deus cœlum et terram, In principio fecit Deus cœlum et terram, ubi dicit Glossa Strabi, quod « per cœlum ubi dicit Glossa Strabi, quod « per cœlum intelligitur coelum empyreum, quod sta- intelligitur coelum empyreum, quod sta- tim ut factum est, sanctis Angelis est re- tim ut factum est, sanctis Angelis est re- pletum. » Omne autem quod ad locum pletum. » Omne autem quod ad locum refertur per se, maxime refertur ad lo- refertur per se, maxime refertur ad lo- cum suæ generationis: Angelus creatur cum suæ generationis: Angelus creatur in cœlo empyreo: ergo maxime refertur in cœlo empyreo: ergo maxime refertur ut ad locum ad coelum empyreum. ut ad locum ad coelum empyreum.

2. Adhuc, Quod movetur per locum 2. Adhuc, Quod movetur per locum per se, refertur ad locum: Angelus non per se, refertur ad locum: Angelus non movetur ad locum, nisi dicatur moveri movetur ad locum, nisi dicatur moveri ad coelum empyreum : ergo videtur, ad coelum empyreum : ergo videtur, quod coelum empyreum maxime sit lo- quod coelum empyreum maxime sit lo- cus ad quem refertur Angelus. cus ad quem refertur Angelus.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Sed contra. Sed contra.

ULTERIUS quæritur, Si secundum esse Quæst. 2. ULTERIUS quæritur, Si secundum esse Quæst. 2. et fieri Angelus refertur ad locum ? et fieri Angelus refertur ad locum ? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Dicit enim Augustinus in libro de 1. Dicit enim Augustinus in libro de Spiritu et anima, quod « solus spiritus Spiritu et anima, quod « solus spiritus increatus incircumscriptus est: spiritus increatus incircumscriptus est: spiritus vero creati loco circumscribuntur. » Ex vero creati loco circumscribuntur. » Ex hoc arguo sic: Quæcumque loco circum- hoc arguo sic: Quæcumque loco circum-

Solutio. Solutio.

752 752

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

scribuntur, proportionem habent ad lo- scribuntur, proportionem habent ad lo- cum secundum esse et fieri: Angeli cir- cum secundum esse et fieri: Angeli cir- cumscribuntur loco: ergo secundum es- cumscribuntur loco: ergo secundum es- se et fieri proportionantur loco: ergo se et fieri proportionantur loco: ergo secundum esse et fieri referuntur ad secundum esse et fieri referuntur ad locum. locum.

2. Adhuc, Augustinus in libro de Ec- 2. Adhuc, Augustinus in libro de Ec- clesiasticis dogmatibus : « Ex eo corpo- clesiasticis dogmatibus : « Ex eo corpo- reas dicimus intellectuales naturas, quod reas dicimus intellectuales naturas, quod loco circumscribuntur. » Et ex hoc se- loco circumscribuntur. » Et ex hoc se- quitur idem quod prius. quitur idem quod prius.

3. Adhuc, Bernardns in homilia V su- 3. Adhuc, Bernardns in homilia V su- per Cantica: « Liquet omnem spiritum per Cantica: « Liquet omnem spiritum creatum corporeo indigere solatio. » Sed creatum corporeo indigere solatio. » Sed quod refertur ad corpus, refertur ad lo- quod refertur ad corpus, refertur ad lo- cum. Angelus secundum indigentiam cum. Angelus secundum indigentiam refertur ad corpus. Ergo secundum in- refertur ad corpus. Ergo secundum in- digentiam refertur ad locum. digentiam refertur ad locum.

4. Adhuc, Bernardus, ibidem, « Infe- 4. Adhuc, Bernardus, ibidem, « Infe- rior superiorque spiritus propriis corpo- rior superiorque spiritus propriis corpo- ribus egent, sed tamen quibus juvent, ribus egent, sed tamen quibus juvent, non etiam juventur. » Et ex hoc sequi- non etiam juventur. » Et ex hoc sequi- tuc idem quod prius. tuc idem quod prius.

5. Adhuc, Bernardus : « Superior spi- 5. Adhuc, Bernardus : « Superior spi- ritus vel Angelus curat in libertate spiri- ritus vel Angelus curat in libertate spiri- tus administrare officium pietatis, sese tus administrare officium pietatis, sese ministrum exhibens mortalibus; utpote ministrum exhibens mortalibus; utpote suis in æternum futuris concivibus et suis in æternum futuris concivibus et cohæredibus æternæ jucunditatis, et ad cohæredibus æternæ jucunditatis, et ad hoc utitur corpore. » Sed quidquid uti- hoc utitur corpore. » Sed quidquid uti- tur corpore, ad locum refertur illi cor- tur corpore, ad locum refertur illi cor- pori congruentem. Ergo Angelus ad lo- pori congruentem. Ergo Angelus ad lo- cum congruentem refertur, et uni loco cum congruentem refertur, et uni loco congruit, et alii non. congruit, et alii non.

6. Adhuc, Glossa super illud: Veritas 6. Adhuc, Glossa super illud: Veritas tua usque ad nubes¹: « Coeli supra nubes tua usque ad nubes¹: « Coeli supra nubes sunt, in quibus coelis sedes Angelorum sunt, in quibus coelis sedes Angelorum sunt. » Videtur ergo, quod ad coelum sunt. » Videtur ergo, quod ad coelum referuntur sicut ad locum congruentem referuntur sicut ad locum congruentem

naturæ suæ. naturæ suæ.

SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod mul- SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod mul- tipliciter dicitur aliquid esse in loco, sci- tipliciter dicitur aliquid esse in loco, sci- licet per se, et per consequens, et per licet per se, et per consequens, et per accidens. accidens.

2 2

selmus in Monologio nisi quod sequi- selmus in Monologio nisi quod sequi- tur leges loci. Et hoc dupliciter. Locus tur leges loci. Et hoc dupliciter. Locus enim accipitur ut est quantitas mathe- enim accipitur ut est quantitas mathe- matica. Et accipitur ut est principium matica. Et accipitur ut est principium corporis mobilis, et sic accipitur physi- corporis mobilis, et sic accipitur physi- ce. Primo modo eadem est distantia lo- ce. Primo modo eadem est distantia lo- ci et locati: et sic lex loci est, quod par- ci et locati: et sic lex loci est, quod par- tes loci et locati ad unum communem tes loci et locati ad unum communem terminum copulantur: et ille communis terminum copulantur: et ille communis terminus accipitur intus et extra. Intus terminus accipitur intus et extra. Intus communis terminus loci et locati, est communis terminus loci et locati, est centrum loci et locati. Extra terminus centrum loci et locati. Extra terminus communis est superficies interior corpo- communis est superficies interior corpo- ris undique circumstantis et undique ris undique circumstantis et undique contingentis locatum. Et sic distantia lo- contingentis locatum. Et sic distantia lo- ci et locati una est numero, quæ secun- ci et locati una est numero, quæ secun- dum esse est in quantitate locati, secun- dum esse est in quantitate locati, secun- dum terminum autem est in superficie dum terminum autem est in superficie interiori locantis corporis, quæ undique interiori locantis corporis, quæ undique continet et contingit superficiem exterio- continet et contingit superficiem exterio- rem locati et sic locus datur mathema- rem locati et sic locus datur mathema- ticis et non tantum naturalibus: et sic ticis et non tantum naturalibus: et sic dicit Aristoteles contra Xuthum, quod dicit Aristoteles contra Xuthum, quod nihil est vacuum ³ : eo quod non est alia nihil est vacuum ³ : eo quod non est alia distantia secundum esse loci et locati: distantia secundum esse loci et locati: hoc enim quia putabat Xuthus, dixit esse hoc enim quia putabat Xuthus, dixit esse vacuum, deceptus in hoc, quod credidit vacuum, deceptus in hoc, quod credidit aliam esse distantiam loci, et aliam loca- aliam esse distantiam loci, et aliam loca- ti, dicens distantiam loci esse quæ est in ti, dicens distantiam loci esse quæ est in quantitate capacitatis loci, et aliam quæ quantitate capacitatis loci, et aliam quæ est in quantitate corporis locati. Secun- est in quantitate corporis locati. Secun- dum autem quod locus est principium dum autem quod locus est principium physicum corporis mobilis, in loco est physicum corporis mobilis, in loco est per se, quod sequitur leges loci physici, per se, quod sequitur leges loci physici, quæ sunt contentivum, terminativum, quæ sunt contentivum, terminativum, esse circumscriptivum, salvativum ad esse circumscriptivum, salvativum ad ipsum, et ad ipsum esse motum natura- ipsum, et ad ipsum esse motum natura- lem: et hoc modo locus proprius est phy- lem: et hoc modo locus proprius est phy- sici corporis in quo generatur, in quo sal- sici corporis in quo generatur, in quo sal- vatur, ad quem dependet secundum esse, vatur, ad quem dependet secundum esse, et extra quem corrumpitur, ad quem mo- et extra quem corrumpitur, ad quem mo- vetur, a quo continetur formali continen- vetur, a quo continetur formali continen- tia, sicut levia generantur et moventur tia, sicut levia generantur et moventur sursum, et salvantur gravia deorsum, et sursum, et salvantur gravia deorsum, et sic de aliis: secundum enim quod aliqua sic de aliis: secundum enim quod aliqua

Per se non est in loco, sicut dicit An- accipiunt de forma corporis existentis Per se non est in loco, sicut dicit An- accipiunt de forma corporis existentis

1 Psal. xxxv, 6. 1 Psal. xxxv, 6.

2 S. ANSELMUS, In Monologio, cap. 22. 2 S. ANSELMUS, In Monologio, cap. 22.

3 ARISTOTELES, In IV Physicorum, text. 3 ARISTOTELES, In IV Physicorum, text. 79. 79.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73.

sursum, et de forma corporis existentis sursum, et de forma corporis existentis deorsum a generante primo plus vel mi- deorsum a generante primo plus vel mi- nus, sic accipiunt plus vel minus de mo- nus, sic accipiunt plus vel minus de mo- tu ipsius, sicut in objiciendo dictum est. tu ipsius, sicut in objiciendo dictum est. Et sic mathematicis non datur lo- Et sic mathematicis non datur lo-

cus. cus.

Per consequens est in loco, cui essen- Per consequens est in loco, cui essen- tialiter aliquid convenit, ad quod sequi- tialiter aliquid convenit, ad quod sequi- tur in loco contineri, sicut omne quod tur in loco contineri, sicut omne quod definitur essentialibus finibus, intra quos definitur essentialibus finibus, intra quos tota essentia et totum esse suum conti- tota essentia et totum esse suum conti- netur, et extra quos nihil est de esse et netur, et extra quos nihil est de esse et substantia sua, et per quos distinguitur substantia sua, et per quos distinguitur

ab omni alio secundum esse et substan- ab omni alio secundum esse et substan- tiam, quales sunt fines et termini qui si- tiam, quales sunt fines et termini qui si- gnantur in uniuscujusque propria defini- gnantur in uniuscujusque propria defini- nitione. Ad hoc enim de necessitate se- nitione. Ad hoc enim de necessitate se- quitur, quod determinatum sit in esse et quitur, quod determinatum sit in esse et substantia, et nihil ipsius essentialiter substantia, et nihil ipsius essentialiter extendatur ad alia: et ad hoc sequitur, extendatur ad alia: et ad hoc sequitur, quod sit hic et non alibi, et quod sit hic quod sit hic et non alibi, et quod sit hic et non ubique, et quod sit in hoc et non et non ubique, et quod sit in hoc et non in alio. Et hoc vocatur loco definiri, et in alio. Et hoc vocatur loco definiri, et quod per se, hoc est, non per accidens quod per se, hoc est, non per accidens per legem loci definientis non circum- per legem loci definientis non circum- scribentis sit in loco determinato. Lex scribentis sit in loco determinato. Lex enim talis loci est, sic claudere rem intra enim talis loci est, sic claudere rem intra se, quod nihil de esse et substantia locati se, quod nihil de esse et substantia locati in ipso sit alibi vel ubique vel in alio. Et in ipso sit alibi vel ubique vel in alio. Et quia per leges loci talis refertur ad lo- quia per leges loci talis refertur ad lo-

cum, cum,

ideo per se et non per accidens re- ideo per se et non per accidens re- fertur ad locum per se enim et essen- fertur ad locum per se enim et essen- tialiter est in ipso, ad quod sequitur de tialiter est in ipso, ad quod sequitur de necessitate ipsum in tali loco esse. Et sic necessitate ipsum in tali loco esse. Et sic omne creatum est in loco et spiritus et omne creatum est in loco et spiritus et corpus, et solus specie indefinitus: et ideo corpus, et solus specie indefinitus: et ideo immensus secundum tempus, locum et immensus secundum tempus, locum et intellectum, in nullo loco est, sed ubique intellectum, in nullo loco est, sed ubique semper et in omnibus. semper et in omnibus.

Per accidens in loco sunt, quæ propter Per accidens in loco sunt, quæ propter aliquem actum sui et effectum qui appa- aliquem actum sui et effectum qui appa- ret in loco, et est circa ea quæ per se in ret in loco, et est circa ea quæ per se in loco sunt, dicuntur esse in loco. Hoc loco sunt, dicuntur esse in loco. Hoc modo nihil prohibet Deum esse in loco modo nihil prohibet Deum esse in loco hoc, et non in alio per eumdem effectum. hoc, et non in alio per eumdem effectum. Et hoc modo nihil prohibet Angelum Et hoc modo nihil prohibet Angelum esse in uno loco, et non in alio: quia ibi esse in uno loco, et non in alio: quia ibi intelligitur esse ubi operatur, ut dicit intelligitur esse ubi operatur, ut dicit Damascenus. Damascenus.

XXXI XXXI

753 753

His ita notatis, facile est respondere His ita notatis, facile est respondere objectis. objectis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ma- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ma- gister non tangit modos quibus aliquid gister non tangit modos quibus aliquid est in loco, nisi per se, et per conse- est in loco, nisi per se, et per conse- quens. quens.

Et ad objectum dicendum, quod ob- Et ad objectum dicendum, quod ob- jectio illa non probat, quod Angelus non jectio illa non probat, quod Angelus non est localis loco corporali definiente et est localis loco corporali definiente et claudente locatum, sed quod non est lo- claudente locatum, sed quod non est lo- calis, ita quod sequatur leges loci corpo- calis, ita quod sequatur leges loci corpo- ralis sive mathematice sive physice dicti. ralis sive mathematice sive physice dicti.

AD ALIUD dicendum, quod locus ut AD ALIUD dicendum, quod locus ut forma vel ut actum habens formæ, est forma vel ut actum habens formæ, est locus physicus, qui non refertur ad alia locus physicus, qui non refertur ad alia nisi quæ sequuntur leges loci physici. Et nisi quæ sequuntur leges loci physici. Et si inferatur, non est in loco physico, er- si inferatur, non est in loco physico, er- go non est in loco, incidit fallacia con- go non est in loco, incidit fallacia con- sequentis. sequentis.

AD ALIUD dicendum, quod propriissi- AD ALIUD dicendum, quod propriissi- mum est dictum Damasceni, quia per mum est dictum Damasceni, quia per principia intellectualia quibus aliquid principia intellectualia quibus aliquid definitur, de necessitate intelligitur in lo- definitur, de necessitate intelligitur in lo- co esse claudente se, ita quod nihil sui co esse claudente se, ita quod nihil sui extra ipsum sit. Et in idem redit dictum extra ipsum sit. Et in idem redit dictum Magistri, licet non ita proprie expresserit. Magistri, licet non ita proprie expresserit.

AD ALIUD dicendum, quod Commen- AD ALIUD dicendum, quod Commen- tator distinguit locum et locatum secun- tator distinguit locum et locatum secun- dum leges loci physici: sic enim cœlum dum leges loci physici: sic enim cœlum secundum se totum non est locatum, secundum se totum non est locatum, sed locus. Sed secundum leges loci ma- sed locus. Sed secundum leges loci ma- thematici in loco est aliquid dupliciter, thematici in loco est aliquid dupliciter, scilicet quod continetur et clauditur ab scilicet quod continetur et clauditur ab extrinseco, cujus quantitas sive distantia extrinseco, cujus quantitas sive distantia cum ipso sive distantia ipsius ad unum cum ipso sive distantia ipsius ad unum communem terminum copulatur: et sic communem terminum copulatur: et sic inferiores sphæræ omnes in loco sunt. inferiores sphæræ omnes in loco sunt. Dicitur etiam esse in loco sic, quod dif- Dicitur etiam esse in loco sic, quod dif- ferentiam habet in situ vel in ubi secun- ferentiam habet in situ vel in ubi secun- dum locum: et sic etiam suprema sphæ- dum locum: et sic etiam suprema sphæ- ra in loco est: quia, sicut dicit Aristote- ra in loco est: quia, sicut dicit Aristote- les in IV Physicorum, secundum for- les in IV Physicorum, secundum for- mam secundum quam movetur sive se- mam secundum quam movetur sive se- cundum formas in quibus descendit et cundum formas in quibus descendit et ascendit ad supremum et a supremo, se- ascendit ad supremum et a supremo, se- cundum ubi diversitatem facit situs. cundum ubi diversitatem facit situs. Nullo istorum modorum potest Angelo Nullo istorum modorum potest Angelo esse locus. Quia secundum ubi diversi- esse locus. Quia secundum ubi diversi- tatem in situ non facit, nec legibus phy- tatem in situ non facit, nec legibus phy-

48 48

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

754 754

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sici loci vel mathematici refertur ad ali- sici loci vel mathematici refertur ad ali- quid. quid.

AD ALIUD dicendum, quod Aristoteles AD ALIUD dicendum, quod Aristoteles non loquitur nisi de his quæ referuntur non loquitur nisi de his quæ referuntur ad locum secundum leges loci physici. ad locum secundum leges loci physici. Et bene conceditur, quod Angelus hoc Et bene conceditur, quod Angelus hoc modo non est localis, nec in loco: sed modo non est localis, nec in loco: sed ex hoc non sequitur, quod nullo modo ex hoc non sequitur, quod nullo modo sit in loco, ut prius dictum est. sit in loco, ut prius dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod spiritus an- AD ALIUD dicendum, quod spiritus an- gelicus maxime sic non implet locum ut gelicus maxime sic non implet locum ut obsistat alteri corpori vel alii, quin se- obsistat alteri corpori vel alii, quin se- cum sit in eodem loco: sic enim non cum sit in eodem loco: sic enim non implet locum nisi quod distantiam facit implet locum nisi quod distantiam facit in loco Angelus autem non est in loco in loco Angelus autem non est in loco nisi definitive et intelligibiliter, ut di- nisi definitive et intelligibiliter, ut di-

ctum est. ctum est.

PER IDEM patet solutio ad sequens. PER IDEM patet solutio ad sequens.

Et ad id quod infertur ulterius, dicen- Et ad id quod infertur ulterius, dicen- dum quod non sequitur: quia non uno dum quod non sequitur: quia non uno modo dicitur aliquid locale, sed pluribus, modo dicitur aliquid locale, sed pluribus, ut dictum est et consequentia argumen- ut dictum est et consequentia argumen- ti peccat secundum consequens. ti peccat secundum consequens.

AD ALIUD dicendum, quod Magister AD ALIUD dicendum, quod Magister non intendit dare omnes modos quibus non intendit dare omnes modos quibus aliquid est in loco, sed tantum illos qui aliquid est in loco, sed tantum illos qui opponuntur ad modum illum quo Deus opponuntur ad modum illum quo Deus est in loco, ita quod sequatur ex ipso est in loco, ita quod sequatur ex ipso modo locatum esse hic et non alibi et modo locatum esse hic et non alibi et non ubique, et in hoc et non in omni- non ubique, et in hoc et non in omni- bus et hoc satis sufficienter osten- bus et hoc satis sufficienter osten- dit. dit.

AD HOC autem quod Augustinus dicit, AD HOC autem quod Augustinus dicit, animam esse in corpore, et in toto to- animam esse in corpore, et in toto to- tam, et in qualibet parte totam, dicen- tam, et in qualibet parte totam, dicen- dum quod Augustinus inducit hoc pro dum quod Augustinus inducit hoc pro simili ad probandum Deum esse ubique: simili ad probandum Deum esse ubique: et hoc competit animæ in quantum est et hoc competit animæ in quantum est motor corporis: motor enim in una par- motor corporis: motor enim in una par- te consistens, movet totum, sicut nauta te consistens, movet totum, sicut nauta in puppi situs per unam partem adhæ- in puppi situs per unam partem adhæ- rentem navi, scilicet gubernaculum, to- rentem navi, scilicet gubernaculum, to- tam movet navim. Et hoc modo anima tam movet navim. Et hoc modo anima comparata ad corpus ut motor, ut dicit comparata ad corpus ut motor, ut dicit Aristoteles in libro de Principiis motuum Aristoteles in libro de Principiis motuum animalium, sita est in corde, et per cor animalium, sita est in corde, et per cor movet totum corpus. Distributa vero per movet totum corpus. Distributa vero per potentias, prout anima, ut dicit Boetius, potentias, prout anima, ut dicit Boetius, est totum potestativum sive virtuale quod est totum potestativum sive virtuale quod

simile est toti integrali, non est in toto simile est toti integrali, non est in toto tota, sed secundum unam potentiam in tota, sed secundum unam potentiam in uno organo, et secundum aliam in alio. uno organo, et secundum aliam in alio. Sed tertiam comparationem habet anima Sed tertiam comparationem habet anima ad corpus secundum quod est endelechia ad corpus secundum quod est endelechia sive perfectio corporis secundum vivere sive perfectio corporis secundum vivere et vitæ actus, secundum quod dicit Ari- et vitæ actus, secundum quod dicit Ari- stoteles in secundo de Anima, quod ani- stoteles in secundo de Anima, quod ani- ma est principium et causa vitæ corporis ma est principium et causa vitæ corporis organici physici potentiam vitæ habentis. organici physici potentiam vitæ habentis. Sic enim essentialis actus est animæ vita Sic enim essentialis actus est animæ vita quam influit corpori, quem in nihil quam influit corpori, quem in nihil exercet nisi sit in eo essentialiter, præ- exercet nisi sit in eo essentialiter, præ- sentialiter, et potentialiter: et cum sit sentialiter, et potentialiter: et cum sit simplicis substantiæ, in nullo est essen- simplicis substantiæ, in nullo est essen- tialiter, potentialiter, et præsentialiter, tialiter, potentialiter, et præsentialiter, nisi tota sit in éo et sic verum est quod nisi tota sit in éo et sic verum est quod dicit Augustinus, quod est in toto cor- dicit Augustinus, quod est in toto cor- pore tota, et in qualibet parte tota: sed pore tota, et in qualibet parte tota: sed non localiter est in eo, sed definitive, ut non localiter est in eo, sed definitive, ut dictum est. dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod de modis AD ALIUD dicendum, quod de modis quibus aliquid est in loco, non intendit quibus aliquid est in loco, non intendit Magister, sed de his de quibus dictum Magister, sed de his de quibus dictum

est. est.

Ad Ad

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad qu AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad qu dum quod Angelus secundum esse et dum quod Angelus secundum esse et fieri ad nullum locum penitus dependet, fieri ad nullum locum penitus dependet, sed super omnem locum corporalem est: sed super omnem locum corporalem est: et si numquam fuisset locus corporalis, et si numquam fuisset locus corporalis, nec esset, nec futurus esset, adhuc a nec esset, nec futurus esset, adhuc a largitate bonitatis divinæ Angelus pro- largitate bonitatis divinæ Angelus pro- duceretur in esse: secundum vim sibi duceretur in esse: secundum vim sibi assistricem, constat quod nullum exigit assistricem, constat quod nullum exigit locum ad hoc quod sit, sed secundum locum ad hoc quod sit, sed secundum vim ministratricem ad unum locum plus vim ministratricem ad unum locum plus refertur quam ad alium, ad eum scili- refertur quam ad alium, ad eum scili- cet in quo secundum dispensationem cet in quo secundum dispensationem divinam congruentius operatur. divinam congruentius operatur.

Ad objectum dicendum, quod secun- Ad objectum dicendum, quod secun- dum esse, fieri, et naturam, non refertur dum esse, fieri, et naturam, non refertur ad aliquem locum sicut ad principium ad aliquem locum sicut ad principium fieri et esse, sed secundum opus quod fieri et esse, sed secundum opus quod ministrando perficit, plus refertur ad ministrando perficit, plus refertur ad unum locum quam ad alium: sed hoc unum locum quam ad alium: sed hoc est secundum congruentiam ejus circa est secundum congruentiam ejus circa quod operatur, et non secundum con- quod operatur, et non secundum con- gruentiam operantis, qui ex se indiffe- gruentiam operantis, qui ex se indiffe-

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73.

renter operando se habet ad omnem lo- renter operando se habet ad omnem lo-

cum. cum.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod Angelus secundum esse dicendum quod Angelus secundum esse et fieri non dependet ad aliquem locum et fieri non dependet ad aliquem locum corporalem, sed ad locum spiritualem corporalem, sed ad locum spiritualem qui Deus est, ut dicit Beda¹, quod «Deus qui Deus est, ut dicit Beda¹, quod «Deus est locus Angelorum, intra quem currunt est locus Angelorum, intra quem currunt quocumque mittuntur: et missi ad exte- quocumque mittuntur: et missi ad exte- riora, propter hoc ab intimis non rece- riora, propter hoc ab intimis non rece- dunt. » Sed quantum ad congruentiam dunt. » Sed quantum ad congruentiam operis secundum vim ministratricem ex operis secundum vim ministratricem ex dispensatione Dei magis referuntur ad dispensatione Dei magis referuntur ad unum locum, quam ad alium, secundum unum locum, quam ad alium, secundum quod congruit operi eorum: sicut circa quod congruit operi eorum: sicut circa tribulatos operantes, ut circa Tobiam, tribulatos operantes, ut circa Tobiam, congruit locus tribulatorum: secundum congruit locus tribulatorum: secundum vim assistricem operantes, hoc est, se- vim assistricem operantes, hoc est, se- cundum contemplationem, congruit lo- cundum contemplationem, congruit lo- cus luminis quia lumen corporale con- cus luminis quia lumen corporale con- gruit lumini intellectuali: et sic referun- gruit lumini intellectuali: et sic referun- tur ad coelum empyreum, quod totum tur ad coelum empyreum, quod totum est luminosum, ut dicit Glossa super est luminosum, ut dicit Glossa super Genesim, quod statim ut factum est, Genesim, quod statim ut factum est, Angelis est repletum: quia substantia Angelis est repletum: quia substantia luminosa lumine intellectuali congruit luminosa lumine intellectuali congruit magis lumini corporali quod est cœlum magis lumini corporali quod est cœlum empyreum, quam loco opaco quod est empyreum, quam loco opaco quod est terra vel aliud elementum a se non lu- terra vel aliud elementum a se non lu-

cens.. cens..

c. 2. AD SEQUENS patet solutio per dicta: c. 2. AD SEQUENS patet solutio per dicta: quia ad coelum empyreum movetur se- quia ad coelum empyreum movetur se- cundum vim assistricem. cundum vim assistricem.

1. 1.

2. 2.

1.2. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- 1.2. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod Angelus secundum esse et fie- dum quod Angelus secundum esse et fie- ri ad nullum locum refertur, nec secun- ri ad nullum locum refertur, nec secun- dum esse dependet ad aliquem locum dum esse dependet ad aliquem locum corporalem et quod ad hunc locum vel corporalem et quod ad hunc locum vel illum refertur, hoc est secundum vim et illum refertur, hoc est secundum vim et actum virtutis assistricis vel ministratri- actum virtutis assistricis vel ministratri- cis, ut dictum est. cis, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus dicit circumscriptionem quamcumque dicit circumscriptionem quamcumque definitionem vel terminationem termino- definitionem vel terminationem termino- rum intra vel extra terminantium et rum intra vel extra terminantium et quodcumque ita circumscribitur, non re- quodcumque ita circumscribitur, non re-

VENERAB, BEDA, Ad cap. 1 Lucæ. VENERAB, BEDA, Ad cap. 1 Lucæ.

755 755

fertur ad locum sicut ad principium esse fertur ad locum sicut ad principium esse vel fieri, sed refertur ad locum sicut suo vel fieri, sed refertur ad locum sicut suo operi congruentem vel his circa quæ operi congruentem vel his circa quæ operatur. operatur.

AD ALIUD dicendum, quod est indigere AD ALIUD dicendum, quod est indigere ad esse, et est indigere ad ministerium ad esse, et est indigere ad ministerium operationis. Angelus corporeo solatio operationis. Angelus corporeo solatio non indiget ad esse vel ad fieri, sed ad non indiget ad esse vel ad fieri, sed ad ministrare et tunc non indiget propter ministrare et tunc non indiget propter se, sed propter eos quibus ministrat, ut se, sed propter eos quibus ministrat, ut scilicet sensibiliter experiantur, quod scilicet sensibiliter experiantur, quod angelicæ virtutes ministrant circa eos: angelicæ virtutes ministrant circa eos: et sic corporeo solatio non indiget pro- et sic corporeo solatio non indiget pro- pter se, sed propter aliud. pter se, sed propter aliud.

AD ALIUD dicendum, quod corporeo so- AD ALIUD dicendum, quod corporeo so- latio non indiget, sed propter aliud, ut latio non indiget, sed propter aliud, ut dictum est. dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod ut ex præ- AD ALIUD dicendum, quod ut ex præ- dictis patet, Angelus bene utitur corpo- dictis patet, Angelus bene utitur corpo- re, et est in loco secundum admini- re, et est in loco secundum admini- strationem sibi congruentem, sed non se- strationem sibi congruentem, sed non se- cundum se. cundum se.

AD ALIUD dicendum, quod ad cœlum AD ALIUD dicendum, quod ad cœlum empyreum referuntur sicut ad locum empyreum referuntur sicut ad locum contemplationi congruentem, quæ est contemplationi congruentem, quæ est opus Angeli secundum vim assistricem, opus Angeli secundum vim assistricem,

ut dictum est. ut dictum est.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Cui conveniat esse in loco ? Cui conveniat esse in loco ?

Secundo quæritur, Cui conveniat esse Secundo quæritur, Cui conveniat esse in loco ? in loco ?

Et quia jam satis habitum est qualiter Et quia jam satis habitum est qualiter Angelus comparatur ad locum, et qua- Angelus comparatur ad locum, et qua- liter corpus comparatur ad locum, non liter corpus comparatur ad locum, non restát quærendum nisi de tribus, scilicet restát quærendum nisi de tribus, scilicet primo, Utrum Angelus replet locum in primo, Utrum Angelus replet locum in quo est ? quo est ?

Et secundo, Utrum Angelus simul pos- Et secundo, Utrum Angelus simul pos- sit esse in pluribus locis ? sit esse in pluribus locis ?

Et tertio, Utrum possit esse simul ubi- Et tertio, Utrum possit esse simul ubi-

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

756 756

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

que et in omni loco ? hoc enim quidam que et in omni loco ? hoc enim quidam dixerunt. dixerunt.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum Angelus impleat locum & ? Utrum Angelus impleat locum & ?

Primo ergo quæritur, Si Angelus im- Primo ergo quæritur, Si Angelus im- plet locum? plet locum?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Id enim implet cujus pars parti loci 1. Id enim implet cujus pars parti loci commensuratur, et alia pars alii parti, et commensuratur, et alia pars alii parti, et sic de aliis, donec de capacitate loci nihil sic de aliis, donec de capacitate loci nihil remaneat quod aliquam partem locati remaneat quod aliquam partem locati non contineat. Angelus autem non sic non contineat. Angelus autem non sic habet partem et partem ut aliquid im- habet partem et partem ut aliquid im- pleat. Ergo Angelus non implet lo- pleat. Ergo Angelus non implet lo-

cum. cum.

2. Adhuc, Non implet locum nisi quod 2. Adhuc, Non implet locum nisi quod commensuratur dimensionibus loci, sci- commensuratur dimensionibus loci, sci- licet secundum altum, profundum, et licet secundum altum, profundum, et latum. Angelus tales dimensiones non latum. Angelus tales dimensiones non habet. Ergo locum non implet. habet. Ergo locum non implet.

3. Adhuc, Non habet similitudinem ad 3. Adhuc, Non habet similitudinem ad aliquid replens,ita quod similitudine pos- aliquid replens,ita quod similitudine pos- sit fieri translatio, ut translatione Ange- sit fieri translatio, ut translatione Ange- lus locum replere dicatur. Repleri enim lus locum replere dicatur. Repleri enim aliquid dicitur tribus modis. Uno modo, aliquid dicitur tribus modis. Uno modo, sicut vas aqua vel vino vel succo ali sicut vas aqua vel vino vel succo ali quo, ut modius tritico. Secundo modo, quo, ut modius tritico. Secundo modo, sicut corpus repletum est anima. Tertio sicut corpus repletum est anima. Tertio modo, sicut omnia repleta sunt Deo. modo, sicut omnia repleta sunt Deo. Sapientiæ, 1, 7 Spiritus Domini reple- Sapientiæ, 1, 7 Spiritus Domini reple- vit orbem terrarum, et hoc quod continet vit orbem terrarum, et hoc quod continet omnia, id est, cœlum. Nullo istorum mo- omnia, id est, cœlum. Nullo istorum mo- dorum videtur Angelus replere locum.. dorum videtur Angelus replere locum.. Non enim implet quantitate sicut vas Non enim implet quantitate sicut vas impletur, cum sit substantia simplex. impletur, cum sit substantia simplex. Nec implet sicut anima corpus, cum Nec implet sicut anima corpus, cum

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Sen- tentiarum, Dist. XXXVII, Art. 25. Tom. XXVI tentiarum, Dist. XXXVII, Art. 25. Tom. XXVI

non sit perfectio substantialis loci, sicut non sit perfectio substantialis loci, sicut anima corporis. Nec implet sicut Deus anima corporis. Nec implet sicut Deus implet orbem terrarum : hoc enim facit implet orbem terrarum : hoc enim facit Deus, quia in omnibus est essentialiter, Deus, quia in omnibus est essentialiter, præsentialiter, et potentialiter, quod præsentialiter, et potentialiter, quod nullo modo competit Angelo cum hoc nullo modo competit Angelo cum hoc sit solius divinitatis proprium, ut paulo sit solius divinitatis proprium, ut paulo ante habitum est. Ergo videtur, quod ante habitum est. Ergo videtur, quod nec proprie nec per translationem locum nec proprie nec per translationem locum replere possit Angelus. replere possit Angelus.

4. Adhuc, Quod plenum est, pro- 4. Adhuc, Quod plenum est, pro- prium signum habet quod non potest prium signum habet quod non potest aliquid recipere. Bernardus : << Non est aliquid recipere. Bernardus : << Non est quo se ingerat vanitas, ubi totum reple- quo se ingerat vanitas, ubi totum reple- vit charitas. » Sed sicut paulo ante ha- vit charitas. » Sed sicut paulo ante ha- bitum est, nullus Angelus sic implet lo- bitum est, nullus Angelus sic implet lo- cum, quod eo existente in loco minus cum, quod eo existente in loco minus capiat de corporibus et aliis spiritibus. capiat de corporibus et aliis spiritibus. Ergo videtur, quod Angelus non replet Ergo videtur, quod Angelus non replet locum. locum.

IN CONTRARIUM, est quod dicitur Gene- Sed IN CONTRARIUM, est quod dicitur Gene- Sed sis, I, 1, super illud: In principio crea- sis, I, 1, super illud: In principio crea-

vit Deus coelum et terram: ibi Beda in vit Deus coelum et terram: ibi Beda in Glossa et Strabus in alia Glossa dicunt, Glossa et Strabus in alia Glossa dicunt, quod per cœlum intelligitur coelum em- quod per cœlum intelligitur coelum em- pyreum, quod statim ut est factum, san- pyreum, quod statim ut est factum, san- ctis Angelis est repletum. Ergo videtur, ctis Angelis est repletum. Ergo videtur, cum coelum empyreum sit locus Angelo- cum coelum empyreum sit locus Angelo- rum, quod Angelus implet locum. rum, quod Angelus implet locum.

SOLUTIO. Dicendum, quod ad hoc SOLUTIO. Dicendum, quod ad hoc quod Angelus implet locum suo modo quod Angelus implet locum suo modo quo localis esse dicitur, scilicet intelligi- quo localis esse dicitur, scilicet intelligi- biliter per definitionem in loco: ita im- biliter per definitionem in loco: ita im- plet quod plures in eodem loco esse non plet quod plures in eodem loco esse non possunt, non propter loci repletionem possunt, non propter loci repletionem quantitativam, sed propter operationum quantitativam, sed propter operationum confusionem quæ esset si plures essent confusionem quæ esset si plures essent in loco uno. Soli enim spiritui increato in loco uno. Soli enim spiritui increato convenit sic in alio loco esse, quod dis- convenit sic in alio loco esse, quod dis- tinctæ remaneant operationes ejus ab tinctæ remaneant operationes ejus ab operibus ejus in quo est. Et hujus causa operibus ejus in quo est. Et hujus causa est quæ ponitur in libro de Causis, sci- est quæ ponitur in libro de Causis, sci- licet quod primum regit res omnes alias, licet quod primum regit res omnes alias, ita quod non commiscetur eis. Unde ita quod non commiscetur eis. Unde substantia primi licet illabatur omnibus, substantia primi licet illabatur omnibus,

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

106 106

1. 1.

g. g.

IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73.

ut dicit Beda, tam spiritualibus, quam ut dicit Beda, tam spiritualibus, quam corporalibus creaturis: tamen operatio- corporalibus creaturis: tamen operatio- nes suæ manent distinctæ in omnibus et nes suæ manent distinctæ in omnibus et inconfuse. Angelus autem non est sub- inconfuse. Angelus autem non est sub- stantia quæ illabatur rebus, sed per se stantia quæ illabatur rebus, sed per se distinctus manet in loco quo definitur. distinctus manet in loco quo definitur. Unde si ponatur alius Angelus in eodem Unde si ponatur alius Angelus in eodem loco esse, et circa idem operari, purgan- loco esse, et circa idem operari, purgan- do, illuminando, et perficiendo, de neces- do, illuminando, et perficiendo, de neces- sitate sequetur confusas esse operationes sitate sequetur confusas esse operationes utriusque non enim unus operatur in utriusque non enim unus operatur in alio eo quod non illabitur in alium, ut alio eo quod non illabitur in alium, ut dicit Beda, ut sic una operatio sit utrius- dicit Beda, ut sic una operatio sit utrius- que, sicut est Dei et liberi arbitrii, ut sic que, sicut est Dei et liberi arbitrii, ut sic inconfusa sit operatio: sed remanet dis- inconfusa sit operatio: sed remanet dis- tinctus unus ab alio, et operantium dis- tinctus unus ab alio, et operantium dis- tinctorum distinctæ sunt operationes et tinctorum distinctæ sunt operationes et sic duorum operantium uno modo et cir- sic duorum operantium uno modo et cir- ca idem operantium et ad eumdem effe- ca idem operantium et ad eumdem effe- ctum, per hoc quod circa idem sunt, ope- ctum, per hoc quod circa idem sunt, ope- rationes erunt confusæ. rationes erunt confusæ.

Præterea, Cum unus sufficiat, alter Præterea, Cum unus sufficiat, alter superfluit et cum superfluum non sit superfluit et cum superfluum non sit in operibus naturæ, nec esse possit, quia in operibus naturæ, nec esse possit, quia dicit Aristoteles in tertio de Anima, dicit Aristoteles in tertio de Anima, quod « natura nec abundat superfluis, quod « natura nec abundat superfluis, nec deficit in necessariis : » et coordina- nec deficit in necessariis : » et coordina- tiora sunt opera Dei quam naturæ : non tiora sunt opera Dei quam naturæ : non possunt esse duo spiritus creati in uno possunt esse duo spiritus creati in uno loco eo quod alter superfluit. loco eo quod alter superfluit.

UNDE dicendum est ad primum, quod UNDE dicendum est ad primum, quod bene conceditur, quod hoc modo non bene conceditur, quod hoc modo non implet locum talis euim impletio cor- implet locum talis euim impletio cor- poris est et Angelus non est corpus. poris est et Angelus non est corpus.

AD ALIUD dicendum, quod corporaliter AD ALIUD dicendum, quod corporaliter non implet locum et circumscriptive, ni- non implet locum et circumscriptive, ni- si quod habet dimensiones corporis, sci- si quod habet dimensiones corporis, sci- licet longitudinis, latitudinis, et profun- licet longitudinis, latitudinis, et profun- ditatis quia illi principium, medium, et ditatis quia illi principium, medium, et finis assignatur in partibus loci et hæc finis assignatur in partibus loci et hæc est repletio corporalis quam in loco non est repletio corporalis quam in loco non facit Angelus. facit Angelus.

8. AD ALIUD dicendum, quod hæc est 8. AD ALIUD dicendum, quod hæc est falsa, quod non habeat similitudinem falsa, quod non habeat similitudinem cum aliqua repletione: sed hoc verum cum aliqua repletione: sed hoc verum est, quod cum rebus quæ ibi distinctæ est, quod cum rebus quæ ibi distinctæ

1 VENERABILIS BEDA, Super illud Actuum, v, 1 VENERABILIS BEDA, Super illud Actuum, v, 3 Cur tentavit, alias implevit, Satanas cor 3 Cur tentavit, alias implevit, Satanas cor

757 757

sunt, non habet similitudinem. Sed sunt sunt, non habet similitudinem. Sed sunt aliæ repletiones quibus dicitur impleri aliæ repletiones quibus dicitur impleri curia regalis, quando ad gloriam curiæ curia regalis, quando ad gloriam curiæ pertinentium et ad frequentiam curiæ et pertinentium et ad frequentiam curiæ et officia curiæ nullus deest. Sic dicuntur officia curiæ nullus deest. Sic dicuntur impletæ nuptiæ, quando nullus deest ad impletæ nuptiæ, quando nullus deest ad decorem sponsi et sponsæ facientium. decorem sponsi et sponsæ facientium. Matthæi, xx11, 10: Impletæ sunt nuptiæ Matthæi, xx11, 10: Impletæ sunt nuptiæ discumbentium. Sic dicitur impleta do- discumbentium. Sic dicitur impleta do- mus, quando nullus deest ad œconomicas mus, quando nullus deest ad œconomicas virtutes pertinentium. Et hoc modo im- virtutes pertinentium. Et hoc modo im- pletus dicitur esse numerus sanctorum pletus dicitur esse numerus sanctorum electorum in fine temporum, quando electorum in fine temporum, quando nullus deest ad beatitudinem Dei perti- nullus deest ad beatitudinem Dei perti- nentium. Apocalypsis, vi, 11: Dictum nentium. Apocalypsis, vi, 11: Dictum est illis ut requiescerent adhuc tempus est illis ut requiescerent adhuc tempus modicum, donec compleantur conservi modicum, donec compleantur conservi eorum et fratres eorum, qui interficiendi eorum et fratres eorum, qui interficiendi sunt sicut et illi. Propter differentias sunt sicut et illi. Propter differentias enim præmiorum in beatitudine dicitur enim præmiorum in beatitudine dicitur differentia mansionum esse in coelo. differentia mansionum esse in coelo. Joannis, xiv, 2: In domo Patris mei Joannis, xiv, 2: In domo Patris mei mansiones multæ sunt. Sic dicitur locum mansiones multæ sunt. Sic dicitur locum replere suum Angelus, quando locum replere suum Angelus, quando locum operationi contemplationis congruen- operationi contemplationis congruen- tem vel ministerio, omnem et totum oc- tem vel ministerio, omnem et totum oc- cupat. Locus autem contemplationi con- cupat. Locus autem contemplationi con- gruens cœlum empyreum est: quia lux gruens cœlum empyreum est: quia lux corporalis luci spirituali congruit. Coe- corporalis luci spirituali congruit. Coe- lum autem empyreum, ut dicunt sancti lum autem empyreum, ut dicunt sancti Augustinus et Beda et Strabus, totum Augustinus et Beda et Strabus, totum est plenum et uniforme in lumine et est plenum et uniforme in lumine et quietum a motu: et ideo inter corpora quietum a motu: et ideo inter corpora et loca corporalia ex lumine magis con- et loca corporalia ex lumine magis con- gruit contemplantibus, et ex quiete com- gruit contemplantibus, et ex quiete com- petit participantibus æternitatem in bea- petit participantibus æternitatem in bea- titudine. Propter quod dicitur locus san- titudine. Propter quod dicitur locus san- ctorum Angelorum, et dicitur esse im- ctorum Angelorum, et dicitur esse im- pletum, quando omnes habet secundum pletum, quando omnes habet secundum differentias contemplationis et beatitudi- differentias contemplationis et beatitudi- nis, quos et quot numero præordinavit nis, quos et quot numero præordinavit Deus secundum differentias mansionum Deus secundum differentias mansionum in lumine contemplari faciem suam et in lumine contemplari faciem suam et seipso esse beatos, ad similitudinem re- seipso esse beatos, ad similitudinem re- pletionis curiæ regalis, et ad differentias pletionis curiæ regalis, et ad differentias operationum quas ministratrice virtute operationum quas ministratrice virtute

tuum ? tuum ?

Ad 4. Ad 4.

Ad object. Ad object.

758 758

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

exercent circa hominės, sicut dicitur, exercent circa hominės, sicut dicitur, Deuter. xxxII, 8, secundum aliam trans- Deuter. xxxII, 8, secundum aliam trans- lationem « Statuit terminos populorum lationem « Statuit terminos populorum juxta numerum Angelorum Dei. » juxta numerum Angelorum Dei. »

AD ALIUD dicendum, quod hoc est AD ALIUD dicendum, quod hoc est signum repletionis corporalis: jam enim signum repletionis corporalis: jam enim dictum est, quod ad similitudinem dictum est, quod ad similitudinem talis plenitudinis Angelus non replet lo- talis plenitudinis Angelus non replet lo-

cum. cum.

AD ID quod in contrarium objicitur, AD ID quod in contrarium objicitur, jam solutum est dictum enim est qua- jam solutum est dictum enim est qua- liter Angelis impletum est coelum em- liter Angelis impletum est coelum em- pyreum pyreum

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

3. Si forte dicat aliquis, quod anima 3. Si forte dicat aliquis, quod anima sit in qualibet pater corporis tota, tamen sit in qualibet pater corporis tota, tamen non habet comparationem ad locum nisi non habet comparationem ad locum nisi per corpus eadem autem est compara- per corpus eadem autem est compara- tio totius corporis et partis: quia pars tio totius corporis et partis: quia pars non locatur nisi in toto et sic sicut cor- non locatur nisi in toto et sic sicut cor- pus non comparatur nisi ad unum locum, pus non comparatur nisi ad unum locum, ita nec anima quæ tota est in toto cor- ita nec anima quæ tota est in toto cor- pore, sed per potentias distributa est in pore, sed per potentias distributa est in partibus corporis, sicut corpus totum in partibus corporis, sicut corpus totum in toto loco est, per partes autem distribu- toto loco est, per partes autem distribu- tum est in partibus loci. CONTRA: Ange- tum est in partibus loci. CONTRA: Ange- lus non sic comparatur ad locum ut ani- lus non sic comparatur ad locum ut ani- ma ad corpus: sed comparatur ad lo- ma ad corpus: sed comparatur ad lo- cum definitive, sicut dictum est. Et de cum definitive, sicut dictum est. Et de hoc dicit Damascenus, quod « ibi intelli- hoc dicit Damascenus, quod « ibi intelli- gitur esse ubi operatur. » Sed in pluri- gitur esse ubi operatur. » Sed in pluri- bus locis operatur simul. Ergo in pluri- bus locis operatur simul. Ergo in pluri- bus locis est simul. PROBATIO minoris. bus locis est simul. PROBATIO minoris. Gregorius in homilia sua super illud Gregorius in homilia sua super illud Matthæi, XVIII, 10 Angeli eorum in Matthæi, XVIII, 10 Angeli eorum in coelis semper vident faciem Patris mei coelis semper vident faciem Patris mei

Utrum Angelus simul possit esse in qui in cœlis est, dicit quod à cum Angeli Utrum Angelus simul possit esse in qui in cœlis est, dicit quod à cum Angeli

pluribus locis ? pluribus locis ?

Consequenter quæritur, Utrum Ange- Consequenter quæritur, Utrum Ange- lus simul possit esse in pluribus locis ? lus simul possit esse in pluribus locis ? Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Nobilior est Angelus quam anima, 1. Nobilior est Angelus quam anima, et magis a corpore separatus: separatio et magis a corpore separatus: separatio autem in his quæ separantur per intelle- autem in his quæ separantur per intelle- ctum, causa est æqualiter se habendi ad ctum, causa est æqualiter se habendi ad plura, ut patet in universali. Si ergo ani- plura, ut patet in universali. Si ergo ani- ma potest esse in pluribus locis et in ma potest esse in pluribus locis et in omnibus in corpore suo, multo magis omnibus in corpore suo, multo magis videtur Angelus posse esse in pluribus videtur Angelus posse esse in pluribus locis. locis.

2. Adhuc, Avicenna et quidam alio- 2. Adhuc, Avicenna et quidam alio- rum Philosophorum dicunt, quod intel- rum Philosophorum dicunt, quod intel- ligentia est qui vulgo dicitur Angelus. ligentia est qui vulgo dicitur Angelus. De illa dicit Isaac in libro Definitionum, De illa dicit Isaac in libro Definitionum, quod est ubique et semper. Et si est ubi- quod est ubique et semper. Et si est ubi- que et semper, est in pluribus locis. Ergo que et semper, est in pluribus locis. Ergo Angelus in pluribus locis est. Angelus in pluribus locis est.

' Vulgata habet, Deuter. XXXII, 8: Constituit ' Vulgata habet, Deuter. XXXII, 8: Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum Is- terminos populorum juxta numerum filiorum Is- rael. rael.

ad exteriora mittuntur, sic implent of- ad exteriora mittuntur, sic implent of- ficia circa nos, quod tamen ab intimis ficia circa nos, quod tamen ab intimis non recedunt. » Ergo simul sunt circa non recedunt. » Ergo simul sunt circa nos, et in intimis coeli empyrei: ergo nos, et in intimis coeli empyrei: ergo simul sunt in pluribus locis. simul sunt in pluribus locis.

4. Adhuc, Hoc idem videtur, Tobiæ, 4. Adhuc, Hoc idem videtur, Tobiæ, XxII, 15, ubi dicit Angelus Raphael: Ego XxII, 15, ubi dicit Angelus Raphael: Ego sum Raphael angelus, unus ex septem sum Raphael angelus, unus ex septem qui adstamus ante Dominum. Et non di- qui adstamus ante Dominum. Et non di- cit. adstitimus, vel adstabimus. Ergo si- cit. adstitimus, vel adstabimus. Ergo si- mul in uno loco tunc fuit cum Tobia et mul in uno loco tunc fuit cum Tobia et in cœlo ergo simul fuit in pluribus lo- in cœlo ergo simul fuit in pluribus lo- cis. cis.

5. Si forte dicat aliquis, quod dicit se 5. Si forte dicat aliquis, quod dicit se in conspectu Dei adstare, propter con- in conspectu Dei adstare, propter con- templationem facie ad faciem quam ubi- templationem facie ad faciem quam ubi- que habere poterat et non dicit hoc que habere poterat et non dicit hoc propter locum contemplationis qui in propter locum contemplationis qui in coelo est, ubi Deus sine medio faciem coelo est, ubi Deus sine medio faciem contemplantibus exhibet: et ideo non contemplantibus exhibet: et ideo non sequitur, quod simul fuerit cum Tobia et sequitur, quod simul fuerit cum Tobia et in ccelo, sed quod simul ministraverit in ccelo, sed quod simul ministraverit

2 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 26. Tom. XXVI hu- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 26. Tom. XXVI hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

I contra. I contra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 73.

circa Tobiam, et contemplatus sit, ita circa Tobiam, et contemplatus sit, ita scilicet quod in facie Dei contemplatus sit scilicet quod in facie Dei contemplatus sit quæ et quot ministrando circa Tobiam quæ et quot ministrando circa Tobiam facere debuit. Hoc non videtur compe- facere debuit. Hoc non videtur compe- tere verbis Evangelii Matthæi, xvi, 10. tere verbis Evangelii Matthæi, xvi, 10. Ibi enim sic dicitur: Angeli eorum in Ibi enim sic dicitur: Angeli eorum in cælis semper vident faciem Patris mei cælis semper vident faciem Patris mei qui in cælis est. Quæ constructio aliter qui in cælis est. Quæ constructio aliter formari non potest, nisi hæc determina- formari non potest, nisi hæc determina- tio, in cælis, referatur ad hoc quod di- tio, in cælis, referatur ad hoc quod di- citur, Angeli eorum, per subintellectum citur, Angeli eorum, per subintellectum participium, existentes: ut sit sensus, participium, existentes: ut sit sensus, Angeli eorum existentes in cœlis semper Angeli eorum existentes in cœlis semper vident, etc. : ergo relinquitur, quod An- vident, etc. : ergo relinquitur, quod An- gelus ministrans circa parvulos et humi- gelus ministrans circa parvulos et humi- les, est et cum parvulis et in cœlis, et sic les, est et cum parvulis et in cœlis, et sic simul in pluribus locis. simul in pluribus locis.

6. Adhuc, Quod unum est per defini- 6. Adhuc, Quod unum est per defini- tionem essentialem, infra limites essen- tionem essentialem, infra limites essen- tiæ suæ continetur, et tamen ad plura tiæ suæ continetur, et tamen ad plura refertur secundum esse, sicut species et refertur secundum esse, sicut species et genus sed minus contrahit locus quam genus sed minus contrahit locus quam individuans sive determinans secundum individuans sive determinans secundum esse ergo videtur, quod multo magis esse ergo videtur, quod multo magis quod unum est simplex, ad plura potest quod unum est simplex, ad plura potest comparari secundum locum ut simul sit comparari secundum locum ut simul sit in pluribus locis: Angelus ergo potest in pluribus locis: Angelus ergo potest esse simul in pluribus locis. esse simul in pluribus locis.

7. Adhuc, Genes. xix, 1 et seq., missus 7. Adhuc, Genes. xix, 1 et seq., missus est Angelus ad subversionem Pentapo- est Angelus ad subversionem Pentapo- lis et subversionem illam fecit in quin- lis et subversionem illam fecit in quin- que urbibus, et in qualibet parte quinque que urbibus, et in qualibet parte quinque urbium simul et sic fuit simul in plu- urbium simul et sic fuit simul in plu- ribus locis. ribus locis.

8. Si quis dicat, quod plures Angeli 8. Si quis dicat, quod plures Angeli fuerunt qui subverterunt Pentapolim, et fuerunt qui subverterunt Pentapolim, et unus fuit in una parte, et alius in alia: unus fuit in una parte, et alius in alia: hoc non solvit quia per unum Angelum hoc non solvit quia per unum Angelum hoc fieri potuit et sic unus Angelus si- hoc fieri potuit et sic unus Angelus si- mul in pluribus locis esse potuit. mul in pluribus locis esse potuit. IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod in libro 1 de Fide orthodoxa 1. Quod in libro 1 de Fide orthodoxa dicit Damascenus, quod « cum sunt in dicit Damascenus, quod « cum sunt in terra nobiscum, non sunt in cœlo: et terra nobiscum, non sunt in cœlo: et cum sunt in coelo, non sunt in terra ¹. » cum sunt in coelo, non sunt in terra ¹. » Et hujus dicti causa nulla esse potuit, nisi Et hujus dicti causa nulla esse potuit, nisi quod in pluribus locis simul esse non pos- quod in pluribus locis simul esse non pos-

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa,

759 759

sunt. Ergo unus et idem Angelus numero sunt. Ergo unus et idem Angelus numero in pluribus locis simul esse non potest. in pluribus locis simul esse non potest.

2. Adhuc, Isaiæ, VI, 6, dicitur: Vola- 2. Adhuc, Isaiæ, VI, 6, dicitur: Vola- vit ad me unus de Seraphim. Et innuit vit ad me unus de Seraphim. Et innuit littera, quod volavit de throno sive de littera, quod volavit de throno sive de solio ad Isaiam, Frustra autem volasset, solio ad Isaiam, Frustra autem volasset, si simul supra solium stare, et circa si simul supra solium stare, et circa Isaiam ministrare potuisset. Ergo simul Isaiam ministrare potuisset. Ergo simul in duobus locis esse non potuit: et ideo in duobus locis esse non potuit: et ideo transire de loco ad locum necesse fuit. transire de loco ad locum necesse fuit.

3. Adhuc, Hoc idem habetur Daniel. 3. Adhuc, Hoc idem habetur Daniel. x, 12, ubi Angelus dicit se missum a x, 12, ubi Angelus dicit se missum a conspectu Dei ad instructionem Danie- conspectu Dei ad instructionem Danie- lis. Et subdit, y. 20: Nunc revertar ut lis. Et subdit, y. 20: Nunc revertar ut præelier adversus principem Persarum. præelier adversus principem Persarum. Et subdit causam Cum ego egrederer, Et subdit causam Cum ego egrederer, apparuit princeps Græcorum veniens. apparuit princeps Græcorum veniens. Ingressus autem et egressus et reversio Ingressus autem et egressus et reversio motus sunt mutantis locum quod incas- motus sunt mutantis locum quod incas- sum esset, si in uno existens cuncta per- sum esset, si in uno existens cuncta per- spicere posset, vel si in pluribus locis spicere posset, vel si in pluribus locis simul esset vel esse. posset. Non ergo simul esset vel esse. posset. Non ergo potest esse in pluribus locis. potest esse in pluribus locis.

SOLUTIO. Dicendum, quod non potest solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod non potest solutio. intelligi quomodo Angelus indivisibilis intelligi quomodo Angelus indivisibilis secundum substantiam, secundum esse secundum substantiam, secundum esse et substantiam simul sit in pluribus lo- et substantiam simul sit in pluribus lo- cis. Sicut enim habitum est ab Augusti- cis. Sicut enim habitum est ab Augusti- no, definitio in esse et substantia causa no, definitio in esse et substantia causa localitatis est et si termini definientes localitatis est et si termini definientes sunt simplices totum intra se continen- sunt simplices totum intra se continen- tes et esse et substantiam, talis definitio tes et esse et substantiam, talis definitio circumscribens intellectualiter esse et circumscribens intellectualiter esse et substantiam, causa est localitatis defini- substantiam, causa est localitatis defini- tivæ. Si autem fines et termini esse et tivæ. Si autem fines et termini esse et substantiæ sunt non simplices, sed quan- substantiæ sunt non simplices, sed quan- titativi, sicut lineæ et superficies, talis titativi, sicut lineæ et superficies, talis definitio causa est localitatis circumscri- definitio causa est localitatis circumscri- ptivæ, quæ est localitas corporalis. Et di- ptivæ, quæ est localitas corporalis. Et di- cit Aristoteles in multis locis, quod quæ- cit Aristoteles in multis locis, quod quæ- cumque dividuntur loco, dividuntur sub- cumque dividuntur loco, dividuntur sub- jecto et non potest intelligi, quod divi- jecto et non potest intelligi, quod divi- sum loco, idem sit subjecto: eo quod sum loco, idem sit subjecto: eo quod termini intra se continentes totum esse termini intra se continentes totum esse et substantiam, non possunt esse diversi et substantiam, non possunt esse diversi in una ratione terminorum sumpti. Unde in una ratione terminorum sumpti. Unde