IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 68. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 68.

jam solutio. Quædam enim sunt sub jam solutio. Quædam enim sunt sub providentia, quæ non sunt sub fato, sic- providentia, quæ non sunt sub fato, sic- ut quæ immediate a Deo sunt: et hoc ut quæ immediate a Deo sunt: et hoc intendit dicere Boetius. intendit dicere Boetius.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod cum dicitur, quod quæ- dicendum quod cum dicitur, quod quæ- que nectit fatum, signum distributivum, que nectit fatum, signum distributivum, quæque, non distribuit nisi pro fatali- quæque, non distribuit nisi pro fatali- bus et illa sunt quæ non immediate, bus et illa sunt quæ non immediate, sed secundum ordinem causarum a pro- sed secundum ordinem causarum a pro- videntia descendunt. videntia descendunt.

04, 2. AD ALIUD dicendum, quod mobilis ne- 04, 2. AD ALIUD dicendum, quod mobilis ne- xus non est nisi in rebus mobilibus et xus non est nisi in rebus mobilibus et ideo nec sub dispositione tali sunt, nisi ideo nec sub dispositione tali sunt, nisi ea quæ mobiliter gerenda Deus dispo- ea quæ mobiliter gerenda Deus dispo-

suit. suit.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod non est dubium quin malum dum quod non est dubium quin malum pœnæ sub fato sit. Malum autem culpæ pœnæ sub fato sit. Malum autem culpæ dupliciter consideratur, scilicet prout est dupliciter consideratur, scilicet prout est in fieri, et prout est in ordine ad alte- in fieri, et prout est in ordine ad alte- rum. Primo modo malum culpæ sub rum. Primo modo malum culpæ sub fato non est quia fatum non compellit fato non est quia fatum non compellit aliquem facere malum. Secundo modo aliquem facere malum. Secundo modo nihil prohibet malum culpæ esse sub fa- nihil prohibet malum culpæ esse sub fa- to dispositione enim fatali ordinatur ad to dispositione enim fatali ordinatur ad bonum quod elicitur inde. bonum quod elicitur inde.

Ad dictum Boetii quod adducitur in Ad dictum Boetii quod adducitur in contrarium, dicendum quod ipsemet contrarium, dicendum quod ipsemet Boetius causam assignat dicti sui. Dicit Boetius causam assignat dicti sui. Dicit enim, quod providentia res mutabiles et enim, quod providentia res mutabiles et alioquin temere fluituras (et malas futu- alioquin temere fluituras (et malas futu- ras) fati incommutabilitate coercet: et ras) fati incommutabilitate coercet: et sic eliminatur ab eis malum, hoc scilicet sic eliminatur ab eis malum, hoc scilicet quod temere defluerent. Potest etiam di- quod temere defluerent. Potest etiam di- ci, quod per fatum ipsum malum ordi- ci, quod per fatum ipsum malum ordi- nem boni habet, ut scilicet bonum eli- nem boni habet, ut scilicet bonum eli- ciatur ab ipso et sic malum in toto ma- ciatur ab ipso et sic malum in toto ma- lum non est, sed eliminatur per disposi lum non est, sed eliminatur per disposi tionem fatalem, quæ non cogit ad tionem fatalem, quæ non cogit ad malum, sed etiam ipsum factum ordinat. malum, sed etiam ipsum factum ordinat.

705 705

tota causa eorum quæ subjacent eis : tota causa eorum quæ subjacent eis : sed sub fato et providentia sunt causæ sed sub fato et providentia sunt causæ contingentes, ut liberum arbitrium, quæ contingentes, ut liberum arbitrium, quæ sunt veræ causæ et proximæ eorum quæ sunt veræ causæ et proximæ eorum quæ fiunt, a quibus providentia et fatum mo- fiunt, a quibus providentia et fatum mo- dum causalitatis non tollit et ideo dum causalitatis non tollit et ideo quæ fiunt ab ipsis, contingenter fiunt, quæ fiunt ab ipsis, contingenter fiunt, quando, respectu ejusdem sunt provi- quando, respectu ejusdem sunt provi- dentia et fatum et liberum arbitrium. dentia et fatum et liberum arbitrium. Unde etiam Augustinus dicit, quod Unde etiam Augustinus dicit, quod per liberum arbitrium futurum est, per liberum arbitrium futurum est, etiamsi providentia sit de ipso, et sic etiamsi providentia sit de ipso, et sic provisum non de necessitate futurum est, provisum non de necessitate futurum est, sed de voluntate futurum est: sed ne- sed de voluntate futurum est: sed ne- cessitatem ordinis ponit sicut et provi- cessitatem ordinis ponit sicut et provi- dentia sed hæc necessitas non est ne- dentia sed hæc necessitas non est ne- cessitas nisi secundum quid, ut sæpius cessitas nisi secundum quid, ut sæpius dictum est. dictum est.

AD OBJECTIONEM Tullii quam ponit Au- AD OBJECTIONEM Tullii quam ponit Au- gustinus in libro V de Civitate Dei, et gustinus in libro V de Civitate Dei, et Gregorius Nyssenus in ultimo cap. de Gregorius Nyssenus in ultimo cap. de homine, dicendum quod cum dicit : Si homine, dicendum quod cum dicit : Si certus est ordo causarum, quod tunc se- certus est ordo causarum, quod tunc se- quuntur inconvenientia quæ inducit: quuntur inconvenientia quæ inducit: dicendum, quod duplex est certitudo dicendum, quod duplex est certitudo causarum, scilicet certitudo in esse ordi- causarum, scilicet certitudo in esse ordi- nis, et certitudo in causando. Primo mo- nis, et certitudo in causando. Primo mo- do certus est ordo causarum, et nihil do certus est ordo causarum, et nihil sequitur inconveniens: quia sic contin- sequitur inconveniens: quia sic contin- gens remanet contingens, et necessarium gens remanet contingens, et necessarium necessarium, et neutrum alteri præjudi- necessarium, et neutrum alteri præjudi- cat quamvis contingens sit sub neces- cat quamvis contingens sit sub neces- sario, sicut vult Aristoteles in II Peri- sario, sicut vult Aristoteles in II Peri- hermenias, et in libris primæ philoso- hermenias, et in libris primæ philoso- phiæ. Certitudine autem in causando non phiæ. Certitudine autem in causando non est certus ordo causarum, nisi in causis est certus ordo causarum, nisi in causis necessariis: quod enim contingenter necessariis: quod enim contingenter causat, non certe causat. Et verum est causat, non certe causat. Et verum est quod si hoc modo esset certus ordo cau- quod si hoc modo esset certus ordo cau- sarum, sequerentur inconvenientia quæ sarum, sequerentur inconvenientia quæ infert Tullius et alii negantes providen- infert Tullius et alii negantes providen- tiam. Sed quia prima certitudo non tol- tiam. Sed quia prima certitudo non tol- lit contingentiam a causis, propter illas lit contingentiam a causis, propter illas

rest. 5. AD id quod ulterius quæritur, Si ip- quæ mobiliter se habent ad causandum, rest. 5. AD id quod ulterius quæritur, Si ip- quæ mobiliter se habent ad causandum, sum fatum imponat necessitatem? sum fatum imponat necessitatem?

Dicendum, quod necessitatem simpli- Dicendum, quod necessitatem simpli- citer non imponit, sicut nec providentia. citer non imponit, sicut nec providentia. Et hujus causam assignat Boetius, scili- Et hujus causam assignat Boetius, scili- cet quia nec providentia nec fatum sunt cet quia nec providentia nec fatum sunt

XXXI XXXI

ad hæc necessaria sunt leges, consilia, ad hæc necessaria sunt leges, consilia, et deliberationes, et objurgationes, et et deliberationes, et objurgationes, et laudes, quibus ad bonum ordinetur mo- laudes, quibus ad bonum ordinetur mo- bilitas causarum contingentium. bilitas causarum contingentium.

45 45

706 706

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

In quo differat fatum a fortuna In quo differat fatum a fortuna et eupraxia ? et eupraxia ?

QUARTO quæritur, In quo fatum differt QUARTO quæritur, In quo fatum differt a fortuna et eupraxia? De hoc enim a fortuna et eupraxia? De hoc enim quærit Gregorius Nyssenus in ultima quærit Gregorius Nyssenus in ultima parte libri sui quem fecit de homine. parte libri sui quem fecit de homine.

Et videtur, quod in nullo. Et videtur, quod in nullo.

1. Dicit enim Gregorius Nyssenus, quod 1. Dicit enim Gregorius Nyssenus, quod sapientissimi Græcorum dicunt electio- sapientissimi Græcorum dicunt electio- nes gestorum sive gerendorum esse in nes gestorum sive gerendorum esse in nobis, proventum autem eorum quæ eli- nobis, proventum autem eorum quæ eli- guntur, esse in fortuna. Et addit, quod guntur, esse in fortuna. Et addit, quod sic dicentes, uno quidem modo verum di- sic dicentes, uno quidem modo verum di- cunt, alio vero falluntur: nam hoc quidem cunt, alio vero falluntur: nam hoc quidem quod in nobis ponunt electiones gestorum quod in nobis ponunt electiones gestorum sive gerendorum, non omnino autem in sive gerendorum, non omnino autem in nobis esse proventus electorum, rectissi- nobis esse proventus electorum, rectissi- me dicunt. Fortunæ vero imponere hos, me dicunt. Fortunæ vero imponere hos, hoc est, proventus electorum, non recte hoc est, proventus electorum, non recte dicunt. Ex hoc videtur, quod fatum sit dicunt. Ex hoc videtur, quod fatum sit fortuna. Proventus enim electorum a fortuna. Proventus enim electorum a nobis ad finem deducitur fato et cum nobis ad finem deducitur fato et cum ad idem sit fortuna et fatum, videntur ad idem sit fortuna et fatum, videntur idem esse. idem esse.

: :

2. Adhuc Gregorius ibidem, paulo 2. Adhuc Gregorius ibidem, paulo post: « Fortuna cum apud Græcos post: « Fortuna cum apud Græcos εἱμαρμένη dicatur, ex eo quod est μοίρα εἱμαρμένη dicatur, ex eo quod est μοίρα quædam, id est, ordo causarum intrans- quædam, id est, ordo causarum intrans- gressibilis ita enim eam Stoici deter- gressibilis ita enim eam Stoici deter- minant, hoc est, ordinem et supercolli- minant, hoc est, ordinem et supercolli- gationem intransgressibilem. » Ex hoc gationem intransgressibilem. » Ex hoc videtur, cum fatum sit ordo causarum videtur, cum fatum sit ordo causarum intransgressibilis, ut dictum est, quod intransgressibilis, ut dictum est, quod fortuna et fatum idem sunt. fortuna et fatum idem sunt.

3. Adhuc, Non videtur esse bene di- 3. Adhuc, Non videtur esse bene di- ctum, quod gerendorum electio sit in no- ctum, quod gerendorum electio sit in no- bis, proventus autem electorum ad no- bis, proventus autem electorum ad no- cumentum vel utilitatem, sit sub fortu- cumentum vel utilitatem, sit sub fortu- na secundum hoc enim fortuna est na secundum hoc enim fortuna est imperfecta, ut dicit Gregorius Nyssenus, imperfecta, ut dicit Gregorius Nyssenus, quædam sub se habens, et quædam non. quædam sub se habens, et quædam non.

4. Adhuc, Sicut idem opponit Grego- 4. Adhuc, Sicut idem opponit Grego- rius, secundum hoc fortuna non est nisi rius, secundum hoc fortuna non est nisi prius electorum a nobis: et sic electio prius electorum a nobis: et sic electio nostra prævenit fortunam ergo fortuna nostra prævenit fortunam ergo fortuna potius movetur a nobis et informatur potius movetur a nobis et informatur quam moveat nos et informet et sic ho- quam moveat nos et informet et sic ho- mo causa fortunæ est, et non fortuna mo causa fortunæ est, et non fortuna causa hominis in eventibus et hoc est causa hominis in eventibus et hoc est contrarium ejus quod dicunt Græcorum contrarium ejus quod dicunt Græcorum sapientes, qui dicunt fortunam nobis esse sapientes, qui dicunt fortunam nobis esse causam in eventibus, et non nos fortu- causam in eventibus, et non nos fortu-

næ. næ.

: :

5. Adhuc, Ibidem inducit Platonem, 5. Adhuc, Ibidem inducit Platonem, sic dicens << Plato vero dupliciter dicit sic dicens << Plato vero dupliciter dicit fortunam hanc quidem secundum sub- fortunam hanc quidem secundum sub- stantiam, aliam vero secundum actum. stantiam, aliam vero secundum actum. Secundum substantiam quidem hujus to- Secundum substantiam quidem hujus to- tius, hoc est, universi animam. Secun- tius, hoc est, universi animam. Secun- dum actionem vero divinam legem im- dum actionem vero divinam legem im- prævaricabilem propter causam ineffugi- prævaricabilem propter causam ineffugi- bilem. Vocant autem et hanc constitu- bilem. Vocant autem et hanc constitu- tionem immutabilem. » tionem immutabilem. »

6. Adhuc, Gregorius, ibidem: « Plato 6. Adhuc, Gregorius, ibidem: « Plato dicit hanc legem datam esse a primo et dicit hanc legem datam esse a primo et supremo Deo totius animæ in decoratio- supremo Deo totius animæ in decoratio- nem universorum, secundum quam de- nem universorum, secundum quam de- ducit ea quæ fiunt. » Sed fatum est se- ducit ea quæ fiunt. » Sed fatum est se- cundum quod deducitur unumquodque cundum quod deducitur unumquodque quod fit. Ergo fatum est fortuna. quod fit. Ergo fatum est fortuna.

7. Adhuc, Gregorius, ibidem : « Plato 7. Adhuc, Gregorius, ibidem : « Plato hanc quæ est secundum actum fortu- hanc quæ est secundum actum fortu- nam, dicit etiam esse secundum provi- nam, dicit etiam esse secundum provi- dentiam. A providentia enim dicit con- dentiam. A providentia enim dicit con- tineri fortunam. Omne enim quod secun- tineri fortunam. Omne enim quod secun- dum fortunam est et secundum provi- dum fortunam est et secundum provi- dentiam dicit fieri non tamen omne dentiam dicit fieri non tamen omne quod secundum providentiam est, et quod secundum providentiam est, et secundum fortunam esse dicit. » Sed secundum fortunam esse dicit. » Sed ita se habet fatum ad providentiam, sci- ita se habet fatum ad providentiam, sci- licet quod providentia continet fatum. licet quod providentia continet fatum. Ergo fatum et fortuna sunt idem. Ergo fatum et fortuna sunt idem.

8. Adhuc, Aristoteles disputans de 8. Adhuc, Aristoteles disputans de fortuna quærit, Utrum sit natura vel in- fortuna quærit, Utrum sit natura vel in- tellectus? Si enim natura sit: tunc om- tellectus? Si enim natura sit: tunc om- nium quorum est una natura, esset for- nium quorum est una natura, esset for- tuna, quod falsum est. tuna, quod falsum est.

9. Adhuc, Ab omnibus a quibus po- 9. Adhuc, Ab omnibus a quibus po- nitur fortuna, quasi pro principio poni- nitur fortuna, quasi pro principio poni- tur, quod est dirigens naturam et re- tur, quod est dirigens naturam et re-

stra. stra.

3. 3.

ontra. ontra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 68. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 68.

gens. Regens autem et dirigens, melius gens. Regens autem et dirigens, melius est recto et directo. Ergo fortuna aliquid est recto et directo. Ergo fortuna aliquid melius est, quam natura. melius est, quam natura.

10. Adhuc, Aristoteles probat, quod 10. Adhuc, Aristoteles probat, quod non est intellectus. Intellectus enim sem- non est intellectus. Intellectus enim sem- per rectus est fortuna autem et recta et per rectus est fortuna autem et recta et non recta. Aliquando enim indigni mul- non recta. Aliquando enim indigni mul- ta habent eufortunia, et digni infortunia, ta habent eufortunia, et digni infortunia, ut in divinis Job, et in poeticis heroicis ut in divinis Job, et in poeticis heroicis Priamus. Ergo fortuna non est intelle- Priamus. Ergo fortuna non est intelle- ctus secundum Aristotelem. Ergo ex li- ctus secundum Aristotelem. Ergo ex li- bello de Fortuna, fortuna est melius na- bello de Fortuna, fortuna est melius na- tura, naturam dirigens et deducens ad tura, naturam dirigens et deducens ad debitum finem. Hoc autem est fatum, ut debitum finem. Hoc autem est fatum, ut patet ex philosophicis. Ergo fortuna et patet ex philosophicis. Ergo fortuna et fatum sunt idem. fatum sunt idem.

ULTERIUS, Aristoteles dicit eupraxiam ULTERIUS, Aristoteles dicit eupraxiam

esse esse

eorum qui prosperantur in boni eorum qui prosperantur in boni electione, cacopraxiam autem eorum qui electione, cacopraxiam autem eorum qui mala eligunt. Et quæritur, Utrum fortu- mala eligunt. Et quæritur, Utrum fortu- na sit eupraxia, vel fatum ? Et videtur, na sit eupraxia, vel fatum ? Et videtur, quod sic fatum enim sive fortuna est quod sic fatum enim sive fortuna est quod nectit unumquodque suis ordini- quod nectit unumquodque suis ordini- bus. Sed per eupraxiam electio nectitur bus. Sed per eupraxiam electio nectitur bono. Ergo eupraxia fatum est vel for- bono. Ergo eupraxia fatum est vel for- tuna. Causæ enim eædem sunt, quarum tuna. Causæ enim eædem sunt, quarum est una ratio causalitatis et unus effe- est una ratio causalitatis et unus effe- ctus. ctus.

IN CONTRARIUM hujus est, quod eupra- IN CONTRARIUM hujus est, quod eupra- xia dirigit electionem quæ in nobis est, xia dirigit electionem quæ in nobis est, fortuna vero exteriorum dicitur esse bo- fortuna vero exteriorum dicitur esse bo-

norum. norum.

ULTERIUS quæritur, Utrum Christus ULTERIUS quæritur, Utrum Christus secundum animam et corpus subjacuit secundum animam et corpus subjacuit fato, vel fortunæ, vel eupraxiæ ? fato, vel fortunæ, vel eupraxiæ ?

Et videtur, quod non. Conditor enim Et videtur, quod non. Conditor enim legum non subjacet legi. Fatum autem legum non subjacet legi. Fatum autem est dispositio vel lex inhærens rebus est dispositio vel lex inhærens rebus mobilibus, per quam providentia quæ- mobilibus, per quam providentia quæ- que suis nectit ordinibus et hujus con- que suis nectit ordinibus et hujus con- ditor Christus est: cum ipse sicut dici- ditor Christus est: cum ipse sicut dici- tur, I ad Corinth. 1, 24, sit Dei virtus et tur, I ad Corinth. 1, 24, sit Dei virtus et sapientia. Videtur ergo, quod fato et sapientia. Videtur ergo, quod fato et futunæ non subjacuerit. futunæ non subjacuerit.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Christus assumpsit nostros defectus 1. Christus assumpsit nostros defectus indetractabiles, ut dicit Damascenus. indetractabiles, ut dicit Damascenus.

707 707

Unus autem et præcipuus nostrorum de- Unus autem et præcipuus nostrorum de- fectuum est subjacere fato et fortunæ. fectuum est subjacere fato et fortunæ. Ergo illum assumpsit Christus. Ergo illum assumpsit Christus.

2. Adhuc, Omnibus mobilibus adhæ- 2. Adhuc, Omnibus mobilibus adhæ- ret dispositio quæ est fatum: Christus ret dispositio quæ est fatum: Christus mobilis fuit secundum corpus: hoc con- mobilis fuit secundum corpus: hoc con- stat. Mobilis etiam fuit secundum electio- stat. Mobilis etiam fuit secundum electio- nem quia dicitur, Luc. quod puer Je- nem quia dicitur, Luc. quod puer Je- sus proficiebat sapientia, et ætate, et sus proficiebat sapientia, et ætate, et gratia apud Deum et homines. Ergo gratia apud Deum et homines. Ergo videtur, quod secundum corpus et ani- videtur, quod secundum corpus et ani- mam fato subjacuit et fortunæ. mam fato subjacuit et fortunæ.

3. Adhuc, Matth. 11, 2, dicunt Magi: 3. Adhuc, Matth. 11, 2, dicunt Magi: Vidimus stellam ejus in Oriente. Ergo Vidimus stellam ejus in Oriente. Ergo videtur, quod quantum ad nativitatem videtur, quod quantum ad nativitatem subjacuit stellæ. Ergo fato, secundum subjacuit stellæ. Ergo fato, secundum quod fatum radicatur in positione side- quod fatum radicatur in positione side-

rum. rum.

SOLUTIO. Fortuna multipliciter dicitur. SOLUTIO. Fortuna multipliciter dicitur. Aliquando dicitur fortuna tota dispositio Aliquando dicitur fortuna tota dispositio a providentia influxa rebus mobilibus a providentia influxa rebus mobilibus secundum totum ordinem causarum pri- secundum totum ordinem causarum pri- marum, mediarum, et proximarum, marum, mediarum, et proximarum, qua unumquodque debito nectitur ordi- qua unumquodque debito nectitur ordi- ni et sic fortuna sumitur a Platone, et ni et sic fortuna sumitur a Platone, et convertitur cum fato. Unde Gregorius de convertitur cum fato. Unde Gregorius de Platone «Secundum hoc quidem quod Platone «Secundum hoc quidem quod Plato vocat Dei ordinationem et volun- Plato vocat Dei ordinationem et volun- tatem fortunam, et secundum hoc quod tatem fortunam, et secundum hoc quod fortunam supponit providentiæ, parum fortunam supponit providentiæ, parum quid differt a divinis eloquiis, dicentibus quid differt a divinis eloquiis, dicentibus providentiam solam dispensare omnia. » providentiam solam dispensare omnia. » Aliquando autem fortuna dicitur disposi- Aliquando autem fortuna dicitur disposi- tio vel virtus sive potentia innata ex po- tio vel virtus sive potentia innata ex po- sitione siderum in circulo nativitatis, et sitione siderum in circulo nativitatis, et per nativitatem inhærens nato, et mo- per nativitatem inhærens nato, et mo- vens eum ut impetum faciat ad succes- vens eum ut impetum faciat ad succes- sus electionum bonos vel malos per to- sus electionum bonos vel malos per to- tam vitam. Et sic Astronomi ponunt for- tam vitam. Et sic Astronomi ponunt for- tunam. Unde in circulo nativitatis par- tunam. Unde in circulo nativitatis par- tem fortunæ inveniunt, et omnem stel- tem fortunæ inveniunt, et omnem stel- lam coeli ad circulum nativitatis redu- lam coeli ad circulum nativitatis redu- cunt. cunt.

Dicunt enim, quod signum in astro- Dicunt enim, quod signum in astro- nomia quinque modis accipitur. Uno nomia quinque modis accipitur. Uno modo dicitur signum latitudo duodecim modo dicitur signum latitudo duodecim graduum in zodiaco, et longitudo trigin- graduum in zodiaco, et longitudo trigin- ta graduum, quæ est quadrangula super- ta graduum, quæ est quadrangula super-

Solutio. Solutio.

708 708

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ficies zodiaci et sic duodecim signa ficies zodiaci et sic duodecim signa sunt in zodiaco, hoc est, duodecim qua- sunt in zodiaco, hoc est, duodecim qua- drangulæ superficies, quarum quælibet drangulæ superficies, quarum quælibet est duodecim graduum in latitudine, et est duodecim graduum in latitudine, et triginta in longitudine. Et sic non est in triginta in longitudine. Et sic non est in signo, nisi stella stans sub illa superfi- signo, nisi stella stans sub illa superfi-

cie. cie.

Secundo modo dicitur signum super- Secundo modo dicitur signum super- ficies hexagona quæ describitur quatuor ficies hexagona quæ describitur quatuor lineis quadranguli quod dictum est, in- lineis quadranguli quod dictum est, in- tellecto quod duæ lineæ protrahantur a tellecto quod duæ lineæ protrahantur a duobus angulis quadranguli aquilonari- duobus angulis quadranguli aquilonari- bus in polum aquilonarem, et ibi con- bus in polum aquilonarem, et ibi con- cludant angulum et similiter duæ in- cludant angulum et similiter duæ in- telligantur protrahi a duobus angulis telligantur protrahi a duobus angulis dicti quadranguli australibus in polum dicti quadranguli australibus in polum australem sic enim describitur superfi- australem sic enim describitur superfi- cies hexagona. Et sic omnis stella coeli cies hexagona. Et sic omnis stella coeli erit in aliquo signo, et omnis planeta mo- erit in aliquo signo, et omnis planeta mo- vetur in signo eo quod si talis super- vetur in signo eo quod si talis super- ficies accipiatur, tota quantitas concavi ficies accipiatur, tota quantitas concavi coeli intra signa illa continetur. coeli intra signa illa continetur.

Tertio modo dicitur signum figura ex Tertio modo dicitur signum figura ex dispositione stellarum descripta in signo, dispositione stellarum descripta in signo, sicut dicitur Aries, Taurus, etc., quæ sicut dicitur Aries, Taurus, etc., quæ nomina, sicut dicit Ptolemæus, pastores nomina, sicut dicit Ptolemæus, pastores invenerunt. Et sic non est in signo, nisi invenerunt. Et sic non est in signo, nisi stella cujus positione talis figura descri- stella cujus positione talis figura descri-

bitur. bitur.

Sed quia dicit Ptolemæus, quod vir- Sed quia dicit Ptolemæus, quod vir- tus stellarum circuli non congregatur, tus stellarum circuli non congregatur, nisi in centro, eo quod nihil respiciunt nisi in centro, eo quod nihil respiciunt nisi centrum, ideo quarto modo dicunt nisi centrum, ideo quarto modo dicunt signum corpus, cujus basis in circulo est signum corpus, cujus basis in circulo est quadrangulum primo descriptum, et quadrangulum primo descriptum, et profunditas in centro describitur quatuor profunditas in centro describitur quatuor lineis protractis ab angulis illius basis lineis protractis ab angulis illius basis in centrum: tunc enim habet latitudi- in centrum: tunc enim habet latitudi- nem, longitudinem, et profunditatem, nem, longitudinem, et profunditatem, quæ corpus constituunt. Et sic stellæ si- quæ corpus constituunt. Et sic stellæ si- gni referuntur ad centrum. Et quia na- gni referuntur ad centrum. Et quia na- torum sive generatorum non est idem torum sive generatorum non est idem centrum, sequitur quod nullus natorum centrum, sequitur quod nullus natorum cum alio est in eodem signo. cum alio est in eodem signo.

Quinto modo dicunt signum esse corpus, Quinto modo dicunt signum esse corpus, cujus basis est superficies hexagona pau- cujus basis est superficies hexagona pau- lo ante descripta, et conclusio ad cen- lo ante descripta, et conclusio ad cen- trum, sex lineis intellectualibus produ- trum, sex lineis intellectualibus produ- ctis ab angulis hexagoni in centrum, in- ctis ab angulis hexagoni in centrum, in-

ter quas diffunditur virtus omnium stel- ter quas diffunditur virtus omnium stel- larum. Et quia numquam potest eadem larum. Et quia numquam potest eadem esse penitus longitudo et latitudo diver- esse penitus longitudo et latitudo diver- sorum natorum in diversitate climatum, sorum natorum in diversitate climatum, propter hoc numquam est idem circu- propter hoc numquam est idem circu- lus periodalis duorum natorum, etiamsi lus periodalis duorum natorum, etiamsi gemini sunt in uno utero. Longitudinem gemini sunt in uno utero. Longitudinem enim vocant quantitatem arcus circuli, enim vocant quantitatem arcus circuli, qui est ab Oriente usque ad centrum qui est ab Oriente usque ad centrum nati, quem circulum colurum vocant. nati, quem circulum colurum vocant. Latitudinem vero vocant quantitatem Latitudinem vero vocant quantitatem arcus qui accipitur ab æquinoctiali us- arcus qui accipitur ab æquinoctiali us- que ad centrum nati, quem circulum que ad centrum nati, quem circulum meridianum vocant Astronomi. meridianum vocant Astronomi.

Dicunt ergo, quod si vis stellarum ac- Dicunt ergo, quod si vis stellarum ac- cipiatur prout diffusa est in signis cœli cipiatur prout diffusa est in signis cœli et mediis per quæ diffundunt virtutes et mediis per quæ diffundunt virtutes stellæ, et proximis quæ alterant mate- stellæ, et proximis quæ alterant mate- riam generatorum, fatum dicitur. Si riam generatorum, fatum dicitur. Si autem accipitur qualitas habitualis sive autem accipitur qualitas habitualis sive dispositio ex omnibus his adhærens na- dispositio ex omnibus his adhærens na- to, dicitur fortuna: quæ dividitur in eu- to, dicitur fortuna: quæ dividitur in eu- fortunium et in infortunium, eo quod fortunium et in infortunium, eo quod influxu qualitatis aliquando prædomi- influxu qualitatis aliquando prædomi- natur stellæ benevolæ, aliquando male- natur stellæ benevolæ, aliquando male- volæ. volæ.

Addunt etiam, quod maxime horri- Addunt etiam, quod maxime horri- bile est, quod quia talis ordo causarum bile est, quod quia talis ordo causarum certus est, fundatus motu regulari et certus est, fundatus motu regulari et uniformi coelestium, ideo certus et ne- uniformi coelestium, ideo certus et ne- cessarius est cursus fati, et etiam cursus cessarius est cursus fati, et etiam cursus fortunæ. Unde Homerus : << Inveniunt fortunæ. Unde Homerus : << Inveniunt sibi fata viam. » Et hoc contra fidem, sibi fata viam. » Et hoc contra fidem, sicut patuit in præcedentibus de fato. sicut patuit in præcedentibus de fato. Unde Gregorius Nyssenus in libro de Unde Gregorius Nyssenus in libro de homine : « Stoici aiunt restitutos planetas homine : « Stoici aiunt restitutos planetas in idem signum secundum longitudinem in idem signum secundum longitudinem et latitudinem, ubi in principio unus- et latitudinem, ubi in principio unus- quisque erat cum primum mundus con- quisque erat cum primum mundus con- stitutus est, in dictis temporum circum- stitutus est, in dictis temporum circum- itionibus incendium et corruptionem eo- itionibus incendium et corruptionem eo- rum quæ sunt, perpetrari, et rursus a rum quæ sunt, perpetrari, et rursus a principio in eumdem mundum restitui, principio in eumdem mundum restitui, et rursus unumquodque astrorum in et rursus unumquodque astrorum in priore circumitione figens secundum priore circumitione figens secundum longitudinem et latitudinem indissimi- longitudinem et latitudinem indissimi- liter alium mundum perfici. Futurum liter alium mundum perfici. Futurum enim rursus esse Socratem et Platonem enim rursus esse Socratem et Platonem et unumquemque hominem cum eis- et unumquemque hominem cum eis-

1. 1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 68. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 68.

dem et amicis et civibus, et eadem sua- dem et amicis et civibus, et eadem sua- dere, et cum eisdem colloqui, et om- dere, et cum eisdem colloqui, et om- nem civitatem et municipium et agrum nem civitatem et municipium et agrum similiter instaurari ut prius. » similiter instaurari ut prius. »

Addunt etiam deos, sive corporeos, Addunt etiam deos, sive corporeos, sive incorporeos, sive cœlestes, sive ter- sive incorporeos, sive cœlestes, sive ter- restres, sive infernales, qui non subji- restres, sive infernales, qui non subji- ciuntur corruptioni huic quæ mortalium ciuntur corruptioni huic quæ mortalium est, cum assecuti fuerint unam circum- est, cum assecuti fuerint unam circum- itionem, hoc est, perfecte cognoverunt, itionem, hoc est, perfecte cognoverunt, ex hac cognoscere omnia quæ sunt futu- ex hac cognoscere omnia quæ sunt futu- ra in his quæ deinceps sunt circumitio- ra in his quæ deinceps sunt circumitio- nibus. Nullum enim extraneum futurum nibus. Nullum enim extraneum futurum esse dicunt, præterquam ea quæ facta esse dicunt, præterquam ea quæ facta sunt prius, sed omnia similiter et immu- sunt prius, sed omnia similiter et immu- tabiliter esse in una circumitione sicut tabiliter esse in una circumitione sicut in alia etiam usque ad minima. Tempus in alia etiam usque ad minima. Tempus autem unius circumitionis dicunt esse autem unius circumitionis dicunt esse triginita sex millia annorum quod vocant triginita sex millia annorum quod vocant magnum annum, in quo sicut dicit Ari- magnum annum, in quo sicut dicit Ari- stoteles in primo primæ philosophiæ, dii stoteles in primo primæ philosophiæ, dii coelestes jurejurando confirmaverunt ad coelestes jurejurando confirmaverunt ad idem principium circumitionis se reditu- idem principium circumitionis se reditu- ros, et similem circumitionem ut prius ros, et similem circumitionem ut prius se perfecturos. Et quia sic fatum et for- se perfecturos. Et quia sic fatum et for- tunam in diis coelestibus radicaliter po- tunam in diis coelestibus radicaliter po- suerunt, ideo fatum et fortunam pro diis suerunt, ideo fatum et fortunam pro diis colebant supplicationibus et sacrificiis. colebant supplicationibus et sacrificiis. Sicut dicitur, Isaiæ, LXV, 11 et 12: Qui Sicut dicitur, Isaiæ, LXV, 11 et 12: Qui ponitis fortunæ mensam, et libatis super ponitis fortunæ mensam, et libatis super eam, numerabo vos in gladio, et omnes eam, numerabo vos in gladio, et omnes in code corruetis. in code corruetis.

AD OBJECTA ergo dicendum est primo, AD OBJECTA ergo dicendum est primo, quod verum est, quod quidam Stoico- quod verum est, quod quidam Stoico- rum, ut Socrates et Plato, dixerunt for- rum, ut Socrates et Plato, dixerunt for- tunam et fatum incipere a providentia, tunam et fatum incipere a providentia, quæ omnibus aliis influit dispositionem quæ omnibus aliis influit dispositionem qua suis ordinibus connectuntur. Et illi qua suis ordinibus connectuntur. Et illi dixerunt, quod neque sub providentia, dixerunt, quod neque sub providentia, neque sub fato, neque sub fortuna, sed neque sub fato, neque sub fortuna, sed in nobis tantum sunt nostræ electiones, in nobis tantum sunt nostræ electiones, qua scilicet unus eligit navigare, alter qua scilicet unus eligit navigare, alter peregrinari, alter mercari, et sic de peregrinari, alter mercari, et sic de aliis sed successus electorum ad pro- aliis sed successus electorum ad pro- sperum vel non prosperum, suppone- sperum vel non prosperum, suppone- bant providentiæ fato et fortunæ. Et bant providentiæ fato et fortunæ. Et illa, sicut dicit Gregorius Nyssenus, illa, sicut dicit Gregorius Nyssenus, ponebant non esse nisi de his quæ ponebant non esse nisi de his quæ fiunt supposito quodam alio, hoc est, fiunt supposito quodam alio, hoc est,

709 709

electione nostra. Et objicit contra electione nostra. Et objicit contra hoc dicens, quod secundum hoc provi- hoc dicens, quod secundum hoc provi- dentia, fatum, et fortuna non sunt nisi dentia, fatum, et fortuna non sunt nisi de his quæ habent electionem. Moriones de his quæ habent electionem. Moriones autem, bruta, et vegetabilia electionem autem, bruta, et vegetabilia electionem nullam habent: et sic sub providen- nullam habent: et sic sub providen- tia, fortuna, et fato non essent: quod tia, fortuna, et fato non essent: quod est inconveniens: et sic positio illorum est inconveniens: et sic positio illorum inconveniens est. In hoc tamen conve- inconveniens est. In hoc tamen conve- nienter dixerunt, quod providentiam in nienter dixerunt, quod providentiam in ordine causarum primam posuerunt et ordine causarum primam posuerunt et principantem, et fatum sub ipsa sicut principantem, et fatum sub ipsa sicut partem sub toto et fortunam sub fato. partem sub toto et fortunam sub fato. Unde non sequitur, quod fortuna sit. Unde non sequitur, quod fortuna sit. fatum, licet sit ad idem. Ad hoc enim fatum, licet sit ad idem. Ad hoc enim quod fatum est universaliter, ad hoc quod fatum est universaliter, ad hoc est fortuna particulariter. est fortuna particulariter.

AD ALIUD dicendum, quod hoc modo AD ALIUD dicendum, quod hoc modo fatum et fortuna sunt idem: sed hoc est fatum et fortuna sunt idem: sed hoc est secundum opinionem, et non secundum secundum opinionem, et non secundum veritatem. veritatem.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum hoc quo isti accipiunt fortunam, procul hoc quo isti accipiunt fortunam, procul dubio pars est fati, sicut fatum pars pro- dubio pars est fati, sicut fatum pars pro- videntiæ nec omnia sunt sub fato quæ videntiæ nec omnia sunt sub fato quæ sunt sub providentia: nec omnia sub sunt sub providentia: nec omnia sub fortuna quæ sub fato: hæc enim tria, fortuna quæ sub fato: hæc enim tria, scilicet providentia, fatum, et fortuna, scilicet providentia, fatum, et fortuna, sub certo sunt ordine causarum: et quæ sub certo sunt ordine causarum: et quæ certum ordinem causarum effugiunt, sub certum ordinem causarum effugiunt, sub nullo illorum sunt. Quæ autem sunt in nullo illorum sunt. Quæ autem sunt in nobis, sicut electiones nostræ, certum nobis, sicut electiones nostræ, certum ordinem causarum effugiunt eo quod ordinem causarum effugiunt eo quod possibilia sunt aliter esse. Unde Dama- possibilia sunt aliter esse. Unde Dama- scenus et Gregorius Nyssenus dicunt scenus et Gregorius Nyssenus dicunt providentiam non esse de his quæ sunt providentiam non esse de his quæ sunt in nobis. Sed ipsi distinguunt duplicem in nobis. Sed ipsi distinguunt duplicem providentiam. Unam scilicet quæ est providentiam. Unam scilicet quæ est providens per præscientiam, et præde- providens per præscientiam, et præde- terminans quid certo causarum ordine terminans quid certo causarum ordine fiat per causalitatem: et hæc non est fiat per causalitatem: et hæc non est de his quæ sunt in nobis: quia certum de his quæ sunt in nobis: quia certum causarum ordinem non tenent. Aliam causarum ordinem non tenent. Aliam quæ est simplex visio futurorum, quæ quæ est simplex visio futurorum, quæ dicitur providentia, quasi procul videntia dicitur providentia, quasi procul videntia in futurum et hæc est omnium tam in futurum et hæc est omnium tam eorum quæ sunt in nobis, quam alio- eorum quæ sunt in nobis, quam alio-

rum. rum.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate

Ad 2. Ad 2.

Ad 3, Ad 3,

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6, Ad 6,

Ad 7. Ad 7.

Ad 8 et 9. Ad 8 et 9.

710 710

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

objectio Gregorii bona est, et destruit objectio Gregorii bona est, et destruit dictum illorum. Notandum tamen, quod dictum illorum. Notandum tamen, quod licet in quibusdam electio nostra præve- licet in quibusdam electio nostra præve- niat quamdam fortunam, sicut fortunam niat quamdam fortunam, sicut fortunam in successibus electorum, tamen non in successibus electorum, tamen non simpliciter electio fortunam prævenit: simpliciter electio fortunam prævenit: quia sicut in antehabitis dictum est, se- quia sicut in antehabitis dictum est, se- cundum Platonem et Socratem et alios cundum Platonem et Socratem et alios Stoicos electiones secundum habitum Stoicos electiones secundum habitum fiunt habitus autem et dispositio inhæ- fiunt habitus autem et dispositio inhæ- rens generatis sive natis, est ex vi ordi- rens generatis sive natis, est ex vi ordi- nis causarum, et illa dispositio inclinat nis causarum, et illa dispositio inclinat voluntatem ad eligendum hoc vel illud: voluntatem ad eligendum hoc vel illud: et sic est primum movens fatum et for- et sic est primum movens fatum et for-

tuna. tuna.

AD ALIUD dicendum, quod positio Pla- AD ALIUD dicendum, quod positio Pla- tonis fuit hæc et erronea, quod anima tonis fuit hæc et erronea, quod anima primi mobilis esset intellectualis, quæ primi mobilis esset intellectualis, quæ luce intelligentiæ suæ provisiva esset luce intelligentiæ suæ provisiva esset omnium sibi subjectorum, et unicuique omnium sibi subjectorum, et unicuique attribueret commoda et utilia ad esse, attribueret commoda et utilia ad esse, virtutem, et operationem. Et quia talis virtutem, et operationem. Et quia talis virtus provisiva non est accidentalis illi virtus provisiva non est accidentalis illi animæ, sed substantialis, ideo dicit hanc animæ, sed substantialis, ideo dicit hanc esse fortunam secundum substantiam : esse fortunam secundum substantiam : dispositionem vero ab illa anima secun- dispositionem vero ab illa anima secun- dum vim provisivam effluxam in ea quæ dum vim provisivam effluxam in ea quæ subjecta sunt primo mobili dicit esse subjecta sunt primo mobili dicit esse fortunam secundum actum sive actio- fortunam secundum actum sive actio- nem pro eodem accipiens fortunam et nem pro eodem accipiens fortunam et fatum. Sicut enim fatum ad providen- fatum. Sicut enim fatum ad providen- tiam se habet ut exemplatum ad exem- tiam se habet ut exemplatum ad exem- plar, sic fortuna ad fatum se habet ut plar, sic fortuna ad fatum se habet ut exemplatum ad exemplar. exemplatum ad exemplar.

AD ALIUD dicendum, quod Plato acci- AD ALIUD dicendum, quod Plato acci- pit fortunam communiter, et non secun- pit fortunam communiter, et non secun- dum strictam significationem. Communi- dum strictam significationem. Communi- ter autem accepta convertitur cum fato. ter autem accepta convertitur cum fato. AD SEQUENS patet solutio per jam di- AD SEQUENS patet solutio per jam di-

cta. cta.

AD DICTUM Aristotelis dicendum, quod AD DICTUM Aristotelis dicendum, quod Aristoteles accipit fortunam stricte et Aristoteles accipit fortunam stricte et sic fortuna nec est natura quæ sit ma- sic fortuna nec est natura quæ sit ma- teria, nec natura quæ sit forma, nec na- teria, nec natura quæ sit forma, nec na- tura quæ sit consequens naturam com- tura quæ sit consequens naturam com- munem sed est natura propria quæ est munem sed est natura propria quæ est naturalis potentia vel impotentia inhæ- naturalis potentia vel impotentia inhæ- rens generato ex influentia virtutum or- rens generato ex influentia virtutum or- dinis causarum, quam Græci vocant dinis causarum, quam Græci vocant

papp vel est influentia virtutum papp vel est influentia virtutum stellarum coelestium ad centrum gene- stellarum coelestium ad centrum gene- rati, ut in antehabitis dictum est. Et ideo rati, ut in antehabitis dictum est. Et ideo fortuna non subditur arbitrio rationis, fortuna non subditur arbitrio rationis, vel libertati voluntatis, ut ex illis mo- vel libertati voluntatis, ut ex illis mo- veat: sed subditur ordini causarum, vel veat: sed subditur ordini causarum, vel dispositioni coelestium, ex quibus accipit dispositioni coelestium, ex quibus accipit virtutem movendi et dirigendi esse, virtutem movendi et dirigendi esse, virtutem, et operationem generatorum. virtutem, et operationem generatorum. Et ideo dicit Aristoteles definiens eam Et ideo dicit Aristoteles definiens eam ibidem, quod « fortuna est natura præ- ibidem, quod « fortuna est natura præ- ter rationem impetum faciens. » Dico ter rationem impetum faciens. » Dico autem impetum faciens ad electiones, autem impetum faciens ad electiones, operationes et successus. Et est ratio operationes et successus. Et est ratio Aristotelis quam ponit Ptolemæus in Aristotelis quam ponit Ptolemæus in Quadripartito: quia circulus exemplatus Quadripartito: quia circulus exemplatus et in toto et in partibus movet sicut cir- et in toto et in partibus movet sicut cir- culus exemplaris, sive ad prospera, sive culus exemplaris, sive ad prospera, sive ad adversa. Unde sicut circulus exempla- ad adversa. Unde sicut circulus exempla- ris non subditur arbitrio rationis et li- ris non subditur arbitrio rationis et li- bertati voluntatis, ita nec circulus exem- bertati voluntatis, ita nec circulus exem- platus, qui nihil aliud est nisi dispositio platus, qui nihil aliud est nisi dispositio generatis adhærens ex circulo ordinis generatis adhærens ex circulo ordinis causarum, vel ex dispositione stellarum. causarum, vel ex dispositione stellarum. Et tales dispositiones Ptolemæus vocat Et tales dispositiones Ptolemæus vocat stellas secundas. Et ex hoc patet qualiter stellas secundas. Et ex hoc patet qualiter est aliquid melius quam natura: secun- est aliquid melius quam natura: secun- dum enim quod circulus exemplatus re- dum enim quod circulus exemplatus re- fertur ad exemplarem regens et dirigens, fertur ad exemplarem regens et dirigens, est melius quam natura. est melius quam natura.

AD ALIUD dicendum, quod fortuna non AD ALIUD dicendum, quod fortuna non est intellectus sed, sicut dictum est, est intellectus sed, sicut dictum est, potentia naturalis vel impotentia causa- potentia naturalis vel impotentia causa- liter radicata in ordine causarum vel liter radicata in ordine causarum vel positione stellarum, difformiter movens positione stellarum, difformiter movens secundum difformitatem circuli ordinis secundum difformitatem circuli ordinis causarum vel stellarum: et ideo ab anti- causarum vel stellarum: et ideo ab anti- quis cultoribus suis dimidia alba, dimi- quis cultoribus suis dimidia alba, dimi- dia nigra pingebatur, et uno oculo cæca: dia nigra pingebatur, et uno oculo cæca: quia lumine rationis non perfecte regi- quia lumine rationis non perfecte regi-

tur. tur.

AD ID quod ulterius quæritur de eu- AD ID quod ulterius quæritur de eu- praxia, dicendum, quod secundum Phi- praxia, dicendum, quod secundum Phi- losophos Stoicos et Peripateticos talis losophos Stoicos et Peripateticos talis est ordo in intelligentiis, qualis est ordo est ordo in intelligentiis, qualis est ordo in orbibus cœlestibus et dicebant in- in orbibus cœlestibus et dicebant in- telligentiam decini ordinis irradiare su- telligentiam decini ordinis irradiare su- per animas generatorum. Et quibus per animas generatorum. Et quibus

Ad Ad

Ad qua Ad qua

bject. bject.

mat. 2. mat. 2.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT, XVII, QUÆST. 68. IN I P. SUM. THEOL. TRACT, XVII, QUÆST. 68.

adhæret lumen intelligentiæ limpidum adhæret lumen intelligentiæ limpidum purum et sincerum, dicebant fieri stu- purum et sincerum, dicebant fieri stu- diosos et eupracticos, et lumen adhæ- diosos et eupracticos, et lumen adhæ- rens illis eupraxiam dicebant. In quibus rens illis eupraxiam dicebant. In quibus autem incumbit ex impuritate comple- autem incumbit ex impuritate comple- xionis et ex inclinatione animæ ad con- xionis et ex inclinatione animæ ad con- tinuum et tempus, dicebant fieri inertes tinuum et tempus, dicebant fieri inertes et cacopracticos: et dispositionem qua sic et cacopracticos: et dispositionem qua sic disponuntur, dicebant esse cacopraxiam. disponuntur, dicebant esse cacopraxiam. Et per hoc patet, quod eupraxia pars for- Et per hoc patet, quod eupraxia pars for- tunæ est, et cacopraxia pars infortunii. tunæ est, et cacopraxia pars infortunii. Et hæc est causa, quod dixit Socrates in Et hæc est causa, quod dixit Socrates in libro Mennonis, sicut narrat Plato, quod libro Mennonis, sicut narrat Plato, quod virtus quæ est studiosi bonum, nec est virtus quæ est studiosi bonum, nec est assuescibile nec discibile bonum, sed assuescibile nec discibile bonum, sed donum deorum coelestium 1. Hoc etiam donum deorum coelestium 1. Hoc etiam concordat dictis Avicennæ in V primæ suæ concordat dictis Avicennæ in V primæ suæ philosophiæ, quod « intellectus bonorum philosophiæ, quod « intellectus bonorum rectorum et verorum est ab intelligentia, rectorum et verorum est ab intelligentia, quæ est extra animas nostras, irradiante quæ est extra animas nostras, irradiante super animas nostras: » quia intelligen- super animas nostras: » quia intelligen- tias esse in nobis, nihil aliud est, nisi tias esse in nobis, nihil aliud est, nisi splendores intelligentiarum esse in nobis, splendores intelligentiarum esse in nobis,

ut ibidem dicit. ut ibidem dicit.

ID QUOD objicitur in contrarium, con- ID QUOD objicitur in contrarium, con- cedendum est: eupraxia enim non est cedendum est: eupraxia enim non est fortuna, sed pars ejus. fortuna, sed pars ejus.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Christus secundum corpus vel secundum Christus secundum corpus vel secundum animam subjacuerit fortunæ ? animam subjacuerit fortunæ ?

Dicendum, quod non. Cum enim ipse Dicendum, quod non. Cum enim ipse sit conditor dispositionis quæ in rebus sit conditor dispositionis quæ in rebus est, vel ex ordine causarum, vel ex po- est, vel ex ordine causarum, vel ex po- sitione siderum, non potest subjacere sitione siderum, non potest subjacere dispositioni tali: nec qui Deus est guber- dispositioni tali: nec qui Deus est guber- nans unumquodque ad debitum ordi- nans unumquodque ad debitum ordi- nem et finem providentia sua, ab alio nem et finem providentia sua, ab alio quodam potest gubernari et suo ordini quodam potest gubernari et suo ordini necti. Et hoc est quod dicit Augustinus necti. Et hoc est quod dicit Augustinus in sermone de Epiphania, quod « de in sermone de Epiphania, quod « de Christo verum non esset, quod sub de- Christo verum non esset, quod sub de- creto stellæ nasceretur, si etiam alii et creto stellæ nasceretur, si etiam alii et alii homines sub decreto stellæ nasceren- alii homines sub decreto stellæ nasceren- tur. Nam Christus Dei Filius propria vo- tur. Nam Christus Dei Filius propria vo- luntate homo factus est: alii homines luntate homo factus est: alii homines nascuntur conditione naturæ. » nascuntur conditione naturæ. »

1 Cf. I Ethicorum, Tract. VII, cap. 3 et 4. 1 Cf. I Ethicorum, Tract. VII, cap. 3 et 4. 2 S. GREGORIUS MAGNUS, Homil. 10 in Evang. 2 S. GREGORIUS MAGNUS, Homil. 10 in Evang.

711 711

AD ID quod objicitur in contrarium, Adobject. 1. AD ID quod objicitur in contrarium, Adobject. 1. dicendum quod Christus defectus nostros dicendum quod Christus defectus nostros assumpsit voluntate, et non contraxit na- assumpsit voluntate, et non contraxit na- turæ vitiosæ necessitate et ideo non turæ vitiosæ necessitate et ideo non subjicitur ei, sed supponitur, quod pas- subjicitur ei, sed supponitur, quod pas- sus fuit quæ voluit, et quando voluit, et a sus fuit quæ voluit, et quando voluit, et a quibus voluit. quibus voluit.

AD ALIUD dicendum, quod Christus Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod Christus Ad object. 2. mobilis fuit secundum corpus: sed mo- mobilis fuit secundum corpus: sed mo- bilitas voluntati suæ subjacuit, et ipse bilitas voluntati suæ subjacuit, et ipse non ei secundum animam autem non non ei secundum animam autem non fuit mobilis. Et quod dicitur, quod profi- fuit mobilis. Et quod dicitur, quod profi- ciebat sapientia, et ætate, et gratia, tro- ciebat sapientia, et ætate, et gratia, tro- pice dicitur, tropo illo quo res dicitur pice dicitur, tropo illo quo res dicitur fieri quando innotescit, ut dicit Ambro- fieri quando innotescit, ut dicit Ambro- sius. Unde quando innotuit profectus sius. Unde quando innotuit profectus ejus coram hominibus, profecisse dici- ejus coram hominibus, profecisse dici- tur ab instanti autem conceptionis ha- tur ab instanti autem conceptionis ha- buit gratiam, et omnem sapientiam buit gratiam, et omnem sapientiam quam umquam accepturus erat. Unde in quam umquam accepturus erat. Unde in sapientia et gratia non profecit in se, sed sapientia et gratia non profecit in se, sed coram Deo, qui opera sapientiæ ejus et coram Deo, qui opera sapientiæ ejus et gratiæ acceptavit: et coram hominibus, gratiæ acceptavit: et coram hominibus, qui per opera sapientiæ suæ et gratiæ qui per opera sapientiæ suæ et gratiæ profecerunt. profecerunt.

AD ALIUD dicendum, quod stella ejus Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod stella ejus Ad object. 3. dicitur non quæ eum regeret, sed quæ dicitur non quæ eum regeret, sed quæ ad imperium ejus facta est, et quæ no- ad imperium ejus facta est, et quæ no- vam nativitatem regis coelestis novo si- vam nativitatem regis coelestis novo si- gno coelesti demonstraret. gno coelesti demonstraret.

Est autem hic notandum, quod Sancti Est autem hic notandum, quod Sancti contra fatum quod est ex positione side- contra fatum quod est ex positione side- rum disputantes, quædam inducunt quæ rum disputantes, quædam inducunt quæ secundum Astronomos non bene intelli- secundum Astronomos non bene intelli- gentes dicta eorum, calumniam videntur gentes dicta eorum, calumniam videntur habere. habere.

1. Objicit enim Gregorius 2, et Augu- 1. Objicit enim Gregorius 2, et Augu- stinus in libro V de Civitate Dei ³, de stinus in libro V de Civitate Dei ³, de duobus geminis simul de uno concubitu duobus geminis simul de uno concubitu conceptis, quorum unus est bonus, et conceptis, quorum unus est bonus, et alter malus, sicut Jacob et Esau: qui alter malus, sicut Jacob et Esau: qui tamen sub eadem constellatione conci- tamen sub eadem constellatione conci- piuntur et nascuntur. piuntur et nascuntur.

2. Objiciunt etiam de regina et ancilla 2. Objiciunt etiam de regina et ancilla simul concipientibus et parientibus: cum simul concipientibus et parientibus: cum

4. 4.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Civitate Dei, cap. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Civitate Dei, cap.

712 712

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tamen alter nascatur liber, et alter ser- tamen alter nascatur liber, et alter ser- vus. Et quia posset aliquis dicere, quod vus. Et quia posset aliquis dicere, quod licet simul concipiantur, non tamen si- licet simul concipiantur, non tamen si- mul nascuntur gemini: et ita in diversis mul nascuntur gemini: et ita in diversis horis nativitatis diversa accipiunt fata. horis nativitatis diversa accipiunt fata. Instat Gregorius, quod eadem ratione Instat Gregorius, quod eadem ratione quia non membra simul egrediuntur ex quia non membra simul egrediuntur ex utero, sed successive, singula membra utero, sed successive, singula membra diversa fata accipiunt, quod absurdum diversa fata accipiunt, quod absurdum

est. est.

3. Objicit etiam Gregorius dicens, 3. Objicit etiam Gregorius dicens, quod mathematici dicere solent, quod quod mathematici dicere solent, quod quisquis sub signo Aquarii nascitur, in quisquis sub signo Aquarii nascitur, in hac vita piscatorum ministerium sortia- hac vita piscatorum ministerium sortia- tur: piscatores vero, ut fertur, Getulia tur: piscatores vero, ut fertur, Getulia non habet. Quis ergo dicat, quod nemo non habet. Quis ergo dicat, quod nemo illic in stella Aquarii nascitur, ubi pisca- illic in stella Aquarii nascitur, ubi pisca- tor omnino non habetur? tor omnino non habetur?

4. Adhuc, Gregorius, ibidem, « Dicunt 4. Adhuc, Gregorius, ibidem, « Dicunt mathematici quod qui sub signo Libræ mathematici quod qui sub signo Libræ nascuntur, trapezitæ sunt futuri, hoc est, nascuntur, trapezitæ sunt futuri, hoc est, nummularii et monetarii. In multis au- nummularii et monetarii. In multis au- tem locis sub Libra multi nascuntur, ubi tem locis sub Libra multi nascuntur, ubi trapezitæ penitus ignorantur, sicut in qui- trapezitæ penitus ignorantur, sicut in qui- busdam partibus Rusciæ, ubi commuta- busdam partibus Rusciæ, ubi commuta- tiones fiunt rostris spiriolorum et vario- tiones fiunt rostris spiriolorum et vario- rum, et non numismate. rum, et non numismate.

5. Similiter, Augustinus objiciens, in 5. Similiter, Augustinus objiciens, in libro V de Civitate Dei', dicit de duo- libro V de Civitate Dei', dicit de duo- bus qui eodem tempore infirmabantur, bus qui eodem tempore infirmabantur, et eodem tempore ingravescebat infirmi- et eodem tempore ingravescebat infirmi- tas in eis, et eodem tempore alleviabatur : tas in eis, et eodem tempore alleviabatur : quæsitum fuit ab Astronomo Possidonio, quæsitum fuit ab Astronomo Possidonio, quare hoc esset: respondit, quod in ea- quare hoc esset: respondit, quod in ea- dem constellatione nati essent. Quasi- dem constellatione nati essent. Quasi- tum fuit ab Hippocrate, et dixit, quod tum fuit ab Hippocrate, et dixit, quod hujus causa erat, quia ab eisdem paren- hujus causa erat, quia ab eisdem paren- tibus et ab eodem conceptu et eodem tibus et ab eodem conceptu et eodem partu editi essent. Et laudat Augustinus partu editi essent. Et laudat Augustinus Hippocratem qui causam proximam et Hippocratem qui causam proximam et intrinsecam reddidit: et vituperat Astro- intrinsecam reddidit: et vituperat Astro- nomum, qui reddidit causam extrinse- nomum, qui reddidit causam extrinse- cam per aliud et per accidens operan- cam per aliud et per accidens operan- tem. Et in fine disputationis 2 concludit tem. Et in fine disputationis 2 concludit sic: « Nos adversus istos sacrilegos au- sic: « Nos adversus istos sacrilegos au- sus atque impios, et Deum dicimus om- sus atque impios, et Deum dicimus om-

2. 2.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Civitate Dei, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Civitate Dei, cap.

nia scire antequam fiant, et voluntate nos nia scire antequam fiant, et voluntate nos facere quidquid a nobis non nisi volenti- facere quidquid a nobis non nisi volenti- bus fieri sentimus et novimus. Omnia bus fieri sentimus et novimus. Omnia vero fato fieri non dicimus, imo nulla vero fato fieri non dicimus, imo nulla fato fieri dicimus: quoniam fati nomen fato fieri dicimus: quoniam fati nomen ubi solet a loquentibus poni, id est, in ubi solet a loquentibus poni, id est, in constitutione siderum, qua quisque con- constitutione siderum, qua quisque con- ceptus aut natus est (quoniam res ipsa ceptus aut natus est (quoniam res ipsa inaniter asseritur) nihil valere monstra- inaniter asseritur) nihil valere monstra- mus. Ordinem autem causarum ubi vo- mus. Ordinem autem causarum ubi vo- luntas Dei plurimum potest, neque ne- luntas Dei plurimum potest, neque ne- gamus, neque fati vocabulo nuncupa- gamus, neque fati vocabulo nuncupa- mus nisi forte ut fatum a fando dictum mus nisi forte ut fatum a fando dictum intelligamus, id est, a loquendo: non intelligamus, id est, a loquendo: non enim abnuere possumus esse scriptum in enim abnuere possumus esse scriptum in litteris sanctis, Psal. LXI, 12, Semel lo- litteris sanctis, Psal. LXI, 12, Semel lo- cutus est Deus: duo hæc audivi, etc., et cutus est Deus: duo hæc audivi, etc., et Job, xxx, 14: Semel loquitur Deus, Job, xxx, 14: Semel loquitur Deus, et secundo idipsum non repetit. Loqui et secundo idipsum non repetit. Loqui enim Dei facere est, et ordinare creatu- enim Dei facere est, et ordinare creatu- ras in verbo per quod facta et ordinata ras in verbo per quod facta et ordinata sunt omnia 3. » sunt omnia 3. »

Hæc autem calumniantur mathema- Hæc autem calumniantur mathema- ticiet oportet respondere calumniis ticiet oportet respondere calumniis eorum et salvare dicta Sanctorum. eorum et salvare dicta Sanctorum.

Primum ergo dictum de geminis sic Primum ergo dictum de geminis sic calumniantur, quod licet in uno utero calumniantur, quod licet in uno utero concipiantur, et ex uno concubitu, ta- concipiantur, et ex uno concubitu, ta- men non concipiuntur nisi ex diviso se- men non concipiuntur nisi ex diviso se- mine ad diversa loca matricis et sic di- mine ad diversa loca matricis et sic di- versa sunt centra sive corda concepto- versa sunt centra sive corda concepto- rum. Diversitas autem centri totum rum. Diversitas autem centri totum variat circulum nativitatis. Impossibile variat circulum nativitatis. Impossibile est enim plures circulos ad unum cen- est enim plures circulos ad unum cen- trum referri, nisi unus contineatur ab trum referri, nisi unus contineatur ab alio. Circulus autem, sicut præhabitum alio. Circulus autem, sicut præhabitum est, cum tota constellatione sita in ipso est, cum tota constellatione sita in ipso refertur ad centrum et cum diversi sint refertur ad centrum et cum diversi sint circuli geminorum, diversæ constella- circuli geminorum, diversæ constella- tiones erunt, et diversa fata eorumdem. tiones erunt, et diversa fata eorumdem.

Contra hanc calumniam ex ipsa scien- Contra hanc calumniam ex ipsa scien- tia mathematicorum sic objicitur : Con- tia mathematicorum sic objicitur : Con- stat stellam ad locum nativitatis non stat stellam ad locum nativitatis non contingere nisi per lumen. Probatum est contingere nisi per lumen. Probatum est autem in scientia de visu, quod omne autem in scientia de visu, quod omne lumen quod exit a luminoso, in figura lumen quod exit a luminoso, in figura

2 IDEM, Ibidem, cap. 9. 2 IDEM, Ibidem, cap. 9.

3 Cf. Joan. 1, 3. 3 Cf. Joan. 1, 3.

Al Al

1. 1.

3 et 4. 3 et 4.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 68. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 68.

pyramidali exit ab ipso, et pyramidis ba- pyramidali exit ab ipso, et pyramidis ba- sis circularis est stans super locum illu- sis circularis est stans super locum illu- minatum, et conus ejus est in corpore minatum, et conus ejus est in corpore illuminante in puncto illuminosi unde illuminante in puncto illuminosi unde egreditur lumen. Basis autem pyramidis egreditur lumen. Basis autem pyramidis plus dilatatur quod plus a cono circulus plus dilatatur quod plus a cono circulus pyramidis elongatur: ita tamen, quod pyramidis elongatur: ita tamen, quod omnia quæ infra circulum pyramidis omnia quæ infra circulum pyramidis continentur, lumen ejusdem illuminantis continentur, lumen ejusdem illuminantis et ejusdem virtutis et ejusdem causalita- et ejusdem virtutis et ejusdem causalita- tatis et ejusdem effectus imitatur. Im- tatis et ejusdem effectus imitatur. Im- possibile est ergo cum uterus concipien- possibile est ergo cum uterus concipien- tis intra pyramidem contineatur, quin tis intra pyramidem contineatur, quin totum quod est in utero ut conceptum, totum quod est in utero ut conceptum, ejusdem naturæ et ejusdem virtutis et ejusdem naturæ et ejusdem virtutis et ejusdem causalitatis lumine informetur: ejusdem causalitatis lumine informetur: et sic tenet objectio Gregorii. et sic tenet objectio Gregorii.

Secundum etiam calumniantur: di- Secundum etiam calumniantur: di- cunt enim in diversis uteris concipi ser- cunt enim in diversis uteris concipi ser- vum et liberum et sic ad diversos cir- vum et liberum et sic ad diversos cir- culos nativitatem referri et sic non culos nativitatem referri et sic non tenere dictum Sanctorum. Sed hoc eli- tenere dictum Sanctorum. Sed hoc eli- ditur ex doctrina Ptolemæi, qui docet, ditur ex doctrina Ptolemæi, qui docet, quod si ignoratur gradus conceptionis et quod si ignoratur gradus conceptionis et nativitatis, inveniatur gradus occultus nativitatis, inveniatur gradus occultus proximæ præventionis vel conjunctionis proximæ præventionis vel conjunctionis solis et lunæ antecedentis: quia ex illo solis et lunæ antecedentis: quia ex illo incipit scintillatio ad gradum conceptio- incipit scintillatio ad gradum conceptio- nis vel nativitatis consequentis. Constat nis vel nativitatis consequentis. Constat enim, quod ille gradus æqualiter respi- enim, quod ille gradus æqualiter respi- cit conceptum reginæ et conceptum an- cit conceptum reginæ et conceptum an- cillæ sequentis, quando in una hora et cillæ sequentis, quando in una hora et simul concipiuntur. Sed a quo incipit simul concipiuntur. Sed a quo incipit scintillatio, incipit dispositio fati. Ergo scintillatio, incipit dispositio fati. Ergo ejusdem fortunæ et ejusdem fati debent ejusdem fortunæ et ejusdem fati debent esse conceptus reginæ et conceptus an- esse conceptus reginæ et conceptus an- cillæ et sic procedit Sanctorum obje- cillæ et sic procedit Sanctorum obje- ctio. ctio.

Tertium etiam calumniantur: dicunt Tertium etiam calumniantur: dicunt enim, quod secundum astronomiam enim, quod secundum astronomiam Aquarius non est signum piscationis, sed Aquarius non est signum piscationis, sed justitiæ et ita non tenet instantia. Simi- justitiæ et ita non tenet instantia. Simi- liter dicunt, quod Libra non est signum liter dicunt, quod Libra non est signum nummulariorum et monetariorum, sed nummulariorum et monetariorum, sed prophetiæ et prophetarum. Sed hoc fri- prophetiæ et prophetarum. Sed hoc fri- volum esse ostenditur: quia Ptolemæus volum esse ostenditur: quia Ptolemæus et Albumasar in libris suis de Conjun- et Albumasar in libris suis de Conjun- ctionibus planetarum Saturni et Jovis ctionibus planetarum Saturni et Jovis dicunt, quod si fortunam vel infortu- dicunt, quod si fortunam vel infortu-

713 713

nium stellæ signant, hoc maxime refe- nium stellæ signant, hoc maxime refe- rendum est ad imaginem signi, et ad rendum est ad imaginem signi, et ad animal quod ejusdem figuræ est. Unde animal quod ejusdem figuræ est. Unde Abraham in libro suo de Conjunctioni- Abraham in libro suo de Conjunctioni- bus dicit, quod « Pharao conjunctionem bus dicit, quod « Pharao conjunctionem Jovis et Saturni videns in signo Aquarii Jovis et Saturni videns in signo Aquarii directe super quatuor stellas, quæ dicun- directe super quatuor stellas, quæ dicun- tur effusor aquæ, conjecit infortunium tur effusor aquæ, conjecit infortunium futurum ex aquis: et ut infortunium de- futurum ex aquis: et ut infortunium de- rivaret a se super Hebræos, jussit pueros rivaret a se super Hebræos, jussit pueros eorum in aquam mergi. » Ergo natus in eorum in aquam mergi. » Ergo natus in Aquario ad ministerium aquæ refertur Aquario ad ministerium aquæ refertur super fortunium et infortunium, ut di- super fortunium et infortunium, ut di- cunt Sanc cunt Sanc

Similiter um in signo Libræ sint lanx Similiter um in signo Libræ sint lanx et brachia libræ, quæ dicunt esse tres et brachia libræ, quæ dicunt esse tres stellas in una linea positas, præterquam stellas in una linea positas, præterquam quod media ad latitudinem pollicis exit quod media ad latitudinem pollicis exit extra extremas: et sint appensa bra- extra extremas: et sint appensa bra- chiis receptacula ponderum in finibus chiis receptacula ponderum in finibus brachiorum quatuor stellæ versus Meri- brachiorum quatuor stellæ versus Meri- diem, et quatuor versus Aquilonem, se- diem, et quatuor versus Aquilonem, se- cundum dictam doctrinam Ptolemæi et cundum dictam doctrinam Ptolemæi et Albumasar, eufortunium et infortunium Albumasar, eufortunium et infortunium quod in natum scintillat a Libra ma- quod in natum scintillat a Libra ma- xime, videtur referri ad eos qui maxime xime, videtur referri ad eos qui maxime utuntur libra. Tales autem sunt mensu- utuntur libra. Tales autem sunt mensu- larii, monetarii, et nummularii. Et sic larii, monetarii, et nummularii. Et sic iterum tenet instantia Sanctorum. Non iterum tenet instantia Sanctorum. Non enim potest dici, quod in natos eorum enim potest dici, quod in natos eorum qui numismate non utuntur, nihil scin- qui numismate non utuntur, nihil scin- tillet a Libra: cum periodus cujuslibet tillet a Libra: cum periodus cujuslibet nativitatis componatur ex revolutione nativitatis componatur ex revolutione duodecim signorum, sicut ostendunt duodecim signorum, sicut ostendunt Astronomi ex figura quam vocant figu- Astronomi ex figura quam vocant figu- ram judicii, quæ quadrangula est, qua- ram judicii, quæ quadrangula est, qua- drangulo significante locum generatio- drangulo significante locum generatio- nis lineæ autem protractæ per medium nis lineæ autem protractæ per medium quadranguli de angulo in angulum et de quadranguli de angulo in angulum et de puncto medio in quolibetlatere ad pun- puncto medio in quolibetlatere ad pun- ctum medium alterius lateris, describunt ctum medium alterius lateris, describunt duodecim circulos revolutionum signo- duodecim circulos revolutionum signo- rum super locum generationis, quæ re- rum super locum generationis, quæ re- spiciunt omnem habitudinem hominum spiciunt omnem habitudinem hominum secundum totam latitudinem climatum. secundum totam latitudinem climatum. Et sic patet, quod vana sunt dicta Ma- Et sic patet, quod vana sunt dicta Ma- thematicorum, et veræ sunt instantiæ thematicorum, et veræ sunt instantiæ quas Sancti afferunt contra eos. quas Sancti afferunt contra eos.

AD QUINTUM quod Augustinus dicit, Ad 5. AD QUINTUM quod Augustinus dicit, Ad 5.

714 714

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicendum quod Augustinus negat fatum dicendum quod Augustinus negat fatum ex constitutione siderum, eo modo quo ex constitutione siderum, eo modo quo mathematici ponunt ipsum, scilicet quod mathematici ponunt ipsum, scilicet quod necessitatem imponat generatis : hoc necessitatem imponat generatis : hoc enim falsum est: quamvis enim influat enim falsum est: quamvis enim influat dispositionem inclinantem ad hoc vel ad dispositionem inclinantem ad hoc vel ad illud, tamen non obligat ad necessita- illud, tamen non obligat ad necessita- tem. Laudat etiam Hippocratem, quod tem. Laudat etiam Hippocratem, quod proximam causam reddidit quæstionis: proximam causam reddidit quæstionis: quia illa vera causa est et exprobrat quia illa vera causa est et exprobrat Possidonium, qui causam ex astris red- Possidonium, qui causam ex astris red- didit, quæ non sunt causa nisi per aliud didit, quæ non sunt causa nisi per aliud et per accidens, sicut in præhabitis di- et per accidens, sicut in præhabitis di- ctum est. Unde hoc modo res quam di- ctum est. Unde hoc modo res quam di- cunt Astronomi, inaniter ponitur. Non cunt Astronomi, inaniter ponitur. Non negat tamen Augustinus, quin aliqua negat tamen Augustinus, quin aliqua dispositio inclinans non cogens sit ex dispositio inclinans non cogens sit ex stellis. Unde dicit in libro V de Civitate stellis. Unde dicit in libro V de Civitate Dei, quod non potest negari usque ad Dei, quod non potest negari usque ad

corporum immutationem afflatus valere corporum immutationem afflatus valere sidereos ¹. >> sidereos ¹. >>

Quod autem Gregorius Nyssenus di- Quod autem Gregorius Nyssenus di- cit Stoicos dicere, quod in revolutioni- cit Stoicos dicere, quod in revolutioni- bus succedentibus restituentur eadem bus succedentibus restituentur eadem numero, patet etiam falsum esse : proba- numero, patet etiam falsum esse : proba- tum est enim in IV de Generatione et tum est enim in IV de Generatione et Corruptione, et pro suppositione habi- Corruptione, et pro suppositione habi- tum, quod in revolutionibus quæcumque tum, quod in revolutionibus quæcumque habent substantiam corruptibilem mo- habent substantiam corruptibilem mo- tam, non reiterantur eodem numero. tam, non reiterantur eodem numero. Sequens tamen dicta Stoicorum Hora- Sequens tamen dicta Stoicorum Hora-

rius dixit: rius dixit:

Multa renascentur quæ nunc cecidere, cadent- Multa renascentur quæ nunc cecidere, cadent- [que [que Quæ nunc sunt in honore vocabula, si volet Quæ nunc sunt in honore vocabula, si volet [usus 2. [usus 2.

QUÆSTIO LXIX. QUÆSTIO LXIX.

De libro vitæ. De libro vitæ.

Deinde quæritur de libro vitæ. In libro Deinde quæritur de libro vitæ. In libro enim vitæ non scribuntur nisi qui pro- enim vitæ non scribuntur nisi qui pro- visi et prædestinati, et scripti in libro visi et prædestinati, et scripti in libro vitæ, de necessitate ordinis consequuntur vitæ, de necessitate ordinis consequuntur vitam et sic cadit in eumdem tracta- vitam et sic cadit in eumdem tracta- tum cum providentia et prædestinatio- tum cum providentia et prædestinatio- ne quamvis Magister in libro I Sen- ne quamvis Magister in libro I Sen- tentiarum, de eo non faciat mentio- tentiarum, de eo non faciat mentio-

nem nem

6. 6.

. .

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Civitate Dei, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Civitate Dei, cap.

2 HORATIUS, Ars poetica. 2 HORATIUS, Ars poetica.

8 Magister loquitur de libro vitæ in fine III 8 Magister loquitur de libro vitæ in fine III

Et quia de nullo multipliciter dicto Et quia de nullo multipliciter dicto potest determinari quid sit, nisi prius potest determinari quid sit, nisi prius distinguatur multiplicitas ejus, ideo pri- distinguatur multiplicitas ejus, ideo pri- determinabimus de multiplicitate determinabimus de multiplicitate nominis libri vitæ. nominis libri vitæ.

mo mo

Secundo quæremus, Quid sit? Secundo quæremus, Quid sit? Tertio, Cujus vel quorum sit? Tertio, Cujus vel quorum sit? Quarto, Utrum aliquis deleri possit Quarto, Utrum aliquis deleri possit qui ibi inscriptus est? qui ibi inscriptus est?

Sententiarum, Dist. XXXI, cap. A in fine. Cf. Sententiarum, Dist. XXXI, cap. A in fine. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in III Sententiarum, Opp. B. Alberti. Comment. in III Sententiarum, Dist. XXXI, Art. 3, 4, 5 et 6. Tom. XXVIII hu. Dist. XXXI, Art. 3, 4, 5 et 6. Tom. XXVIII hu. jusce novæ editionis nostræ. jusce novæ editionis nostræ.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 69. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 69.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De muliplicitate nominis libri vitæ, se- De muliplicitate nominis libri vitæ, se- cundum quam intentionem proprie ac- cundum quam intentionem proprie ac- cipiatur ? cipiatur ?

AD PRIMUM ergo determinandum ac- AD PRIMUM ergo determinandum ac- cipiamus dicta Sanctorum qui hoc no- cipiamus dicta Sanctorum qui hoc no- mine, liber vitæ, usi sunt. Ex dictis mine, liber vitæ, usi sunt. Ex dictis enim eorum cognoscere habemus in quo enim eorum cognoscere habemus in quo sensu hoc nomine utantur. sensu hoc nomine utantur.

1. Dicit igitur Augustinus in libro XX 1. Dicit igitur Augustinus in libro XX de Civitate Dei, tractans illud Apocaly- de Civitate Dei, tractans illud Apocaly- psis, xx, 12: Et alius liber apertus est psis, xx, 12: Et alius liber apertus est qui est vitæ, sic: « Quædam igitur vis qui est vitæ, sic: « Quædam igitur vis est intelligenda divina, qua fiet ut cuique est intelligenda divina, qua fiet ut cuique opera sua, vel bona vel mala cuncta in opera sua, vel bona vel mala cuncta in memoriam revocentur, et mentis intuitu memoriam revocentur, et mentis intuitu mira celeritate cernantur: ut accuset, mira celeritate cernantur: ut accuset, vel excuset scientia conscientiam : atque vel excuset scientia conscientiam : atque ita simul et omnes et singuli judicentur. ita simul et omnes et singuli judicentur. Quæ nimirum vis divina, libri nomen Quæ nimirum vis divina, libri nomen accepit. » Et secundum hoc non videtur accepit. » Et secundum hoc non videtur liber vitæ esse, nisi quoddam lumen illu- liber vitæ esse, nisi quoddam lumen illu- strans conscientias singulorum, ut quasi strans conscientias singulorum, ut quasi præsenter appareant notæ peccatorum præsenter appareant notæ peccatorum relictæ in conscientiis malorum, et notæ relictæ in conscientiis malorum, et notæ meritorum in conscientiis bonorum. No- meritorum in conscientiis bonorum. No- tam enim sui et imaginem relinquit in tam enim sui et imaginem relinquit in anima et bonum et malum, ut dicit Ful- anima et bonum et malum, ut dicit Ful- gentius super epistolam ad Romanos. Et gentius super epistolam ad Romanos. Et ideo Apocalypsis, xx, 12, dicitur: Libri ideo Apocalypsis, xx, 12, dicitur: Libri aperti sunt, qui sunt libri conscientia- aperti sunt, qui sunt libri conscientia- rum. Et subjungitur: Et alius liber rum. Et subjungitur: Et alius liber apertus est qui est vitæ, qui lumine suo apertus est qui est vitæ, qui lumine suo illustrans est similiter libris conscientia- illustrans est similiter libris conscientia-

rum. rum.

2. Adhuc, Augustinus ibidem parum 2. Adhuc, Augustinus ibidem parum infra 2, assignans libri utilitatem et actum, infra 2, assignans libri utilitatem et actum, sic dicit: « Non tamen liber iste com- sic dicit: « Non tamen liber iste com- memorat Deo aliquid, ne oblivione falla- memorat Deo aliquid, ne oblivione falla-