A 12. A 12.

AN 3. AN 3.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 60. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 60.

qua scit Deus, non est re, sed ad rem: qua scit Deus, non est re, sed ad rem: at ideo immutabilitatem scientiæ non at ideo immutabilitatem scientiæ non sequitur scitum. Et est exemplum Ma- sequitur scitum. Et est exemplum Ma- gistri in Sententiis de radio solis, qui est gistri in Sententiis de radio solis, qui est super illuminata quæ mutabilia sunt, et super illuminata quæ mutabilia sunt, et tamen ipse est immutabilis eo quod ra- tamen ipse est immutabilis eo quod ra- dius solis immutabilitatem non ponit dius solis immutabilitatem non ponit circa illuminatum, nec ab illuminato circa illuminatum, nec ab illuminato tollit mutabilitatem. tollit mutabilitatem.

Similiter immutabiliter scit me lectu- Similiter immutabiliter scit me lectu- rum cras si cras sum lecturus: et tamen rum cras si cras sum lecturus: et tamen non sequitur, quod ego immutabiliter le- non sequitur, quod ego immutabiliter le- cturus sim, sed mutabiliter immutabili- cturus sim, sed mutabiliter immutabili- tas enim scientiæ suæ, non tollit mutabili- tas enim scientiæ suæ, non tollit mutabili- tatem a voluntate mea, quæ proxima cau- tatem a voluntate mea, quæ proxima cau- sa est, quod ego legam cras. Antiqui ta- sa est, quod ego legam cras. Antiqui ta- men distinxerunt hanc, Deus immutabi- men distinxerunt hanc, Deus immutabi- liter scit mutabilia: ex eo quod adver- liter scit mutabilia: ex eo quod adver- bialis determinatio immutabiliter, potest bialis determinatio immutabiliter, potest determinare verbum scit, in comparatio- determinare verbum scit, in comparatio- ne ad suppositum et sic est vera sub ne ad suppositum et sic est vera sub hoc sensu, hoc sensu, Deus immutabiliter scit mu- Deus immutabiliter scit mu- tabilia. Vel potest idem verbum deter- tabilia. Vel potest idem verbum deter- minare in comparatione ad appositum : minare in comparatione ad appositum : et sic est falsa sub hoc sensu, Deus scit et sic est falsa sub hoc sensu, Deus scit mutabilia immutabiliter ad hoc enim mutabilia immutabiliter ad hoc enim exigeretur, quod sciret mutabilia esse exigeretur, quod sciret mutabilia esse immutabiliter et hoc est impossibile. immutabiliter et hoc est impossibile.

: :

AD ALIUD dicendum, quod modo scit AD ALIUD dicendum, quod modo scit me lecturum si sim lecturus, et cras scit me lecturum si sim lecturus, et cras scit me legere si ego lego, et post cras scit me legere si ego lego, et post cras scit me legisse et sic scitum est mutabile sub me legisse et sic scitum est mutabile sub differentiis temporum. Sed non sequitur, differentiis temporum. Sed non sequitur, quod mutetur sciens vel scientia: quia quod mutetur sciens vel scientia: quia non accipit scientiam a scito, sed a ra- non accipit scientiam a scito, sed a ra- tionibus æternis quæ sunt in ipso, et tionibus æternis quæ sunt in ipso, et sunt id quod ipse, ut dicit Augustinus. sunt id quod ipse, ut dicit Augustinus.

AD SOPHISMA quod inducunt antiqui, AD SOPHISMA quod inducunt antiqui, dicendum quod est ibi fallacia figuræ dicendum quod est ibi fallacia figuræ dictionis. Cum enim dicitur, Deus scit dictionis. Cum enim dicitur, Deus scit quidquid scit immutabiliter, signum dis- quidquid scit immutabiliter, signum dis- tributivum non distribuit nisi pro rebus tributivum non distribuit nisi pro rebus scitis et cum assumit, dicens, sed scivit scitis et cum assumit, dicens, sed scivit me nasciturum, sub signo quod distribuit me nasciturum, sub signo quod distribuit pro rebus, assumit enuntiabile, et sic pro rebus, assumit enuntiabile, et sic commutat suppositum. Sed deberet sic commutat suppositum. Sed deberet sic procedere Deus quidquid scivit, scit: procedere Deus quidquid scivit, scit:

1 Ad Hebr. 1, 3: Portansque omnia verbo vir- 1 Ad Hebr. 1, 3: Portansque omnia verbo vir-

615 615

sed scivit nativitatem meam : quia scit sed scivit nativitatem meam : quia scit illam sub omni differentia temporis, illam sub omni differentia temporis, quod variari potest : ideo uno et eodem quod variari potest : ideo uno et eodem modo nativitatem meam scit sub omni modo nativitatem meam scit sub omni differentia temporis et ideo scit eam differentia temporis et ideo scit eam aliquando fore, aliquando esse, aliquando aliquando fore, aliquando esse, aliquando fuisse. Enuntiabilia enim secundum com- fuisse. Enuntiabilia enim secundum com- positionem et complexionem et differen- positionem et complexionem et differen- tiam temporis quæ compositioni accidit, tiam temporis quæ compositioni accidit, non sunt in Dei cognitione, sed potius non sunt in Dei cognitione, sed potius per resolutionem ad res enuntiatas, ut per resolutionem ad res enuntiatas, ut paulo ante habitum est. paulo ante habitum est.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 6 AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 6 dum quod Deus perfectissimam omnium dum quod Deus perfectissimam omnium rerum habet scientiam, si tamen perfecta rerum habet scientiam, si tamen perfecta potest dici divinum enim non est pro- potest dici divinum enim non est pro- prie perfectum, sed eminens. Et hoc ex prie perfectum, sed eminens. Et hoc ex hoc probatur, quod ipse est in omni re, hoc probatur, quod ipse est in omni re, et intimus omnis rei continue esse in- et intimus omnis rei continue esse in- fluens et conservationem: nec ignorare fluens et conservationem: nec ignorare potest quod efficit et causat: sic enim potest quod efficit et causat: sic enim omnia portat verbo virtutis suæ. Igno- omnia portat verbo virtutis suæ. Igno- rans enim actionem suam et effectum, rans enim actionem suam et effectum, ignoraret seipsum et esset insipiens, ut ignoraret seipsum et esset insipiens, ut dicit Aristoteles in II Ethicorum. Cum dicit Aristoteles in II Ethicorum. Cum ergo esse et conservationem causet in ergo esse et conservationem causet in omni re sicut intimum et perfectissimum omni re sicut intimum et perfectissimum principium omnis rei, nihil est quod non principium omnis rei, nihil est quod non eminentissime scit. eminentissime scit.

AD ID quod objicitur, quod scientia AD ID quod objicitur, quod scientia Dei possit augeri, antiqui distinxerunt, Dei possit augeri, antiqui distinxerunt, dicentes esse triplicem scientiam divi- dicentes esse triplicem scientiam divi- nam, scilicet simplicis intelligentiæ, sim- nam, scilicet simplicis intelligentiæ, sim- plicis visionis, et approbationis. Scien- plicis visionis, et approbationis. Scien- tiam simplicis intelligentiæ dixerunt tiam simplicis intelligentiæ dixerunt esse, qua Deus omnia scit in se potente esse, qua Deus omnia scit in se potente causa efficiente, formali, et finali. Hac causa efficiente, formali, et finali. Hac enim scit quidquid facere potest, et enim scit quidquid facere potest, et quidquid fieri potest: propter hoc quod quidquid fieri potest: propter hoc quod scit extensionem potentiæ suæ : et hæc, scit extensionem potentiæ suæ : et hæc, ut dicunt, est entium et non entium, et ut dicunt, est entium et non entium, et bonorum et malorum et dicunt, quod bonorum et malorum et dicunt, quod hæc non potest augeri secundum scita: hæc non potest augeri secundum scita: et de hac dicunt esse verum, quod scit et de hac dicunt esse verum, quod scit quidquid scivit. Scientia simplicis visio- quidquid scivit. Scientia simplicis visio- nis, ut dicunt, est, qua in præsentia sua nis, ut dicunt, est, qua in præsentia sua

tutis suæ. tutis suæ.

616 616

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

videt quidquid est, sive bonum, sive videt quidquid est, sive bonum, sive malum. Et hanc dicunt posse augeri se- malum. Et hanc dicunt posse augeri se- cundum scita sine sui variatione: eo cundum scita sine sui variatione: eo quod hæc scientia non transit nisi super quod hæc scientia non transit nisi super existens, et potest aliquid esse quod prius existens, et potest aliquid esse quod prius non fuit quod enim non est, videri non fuit quod enim non est, videri non potest. Scientiam approbationis di- non potest. Scientiam approbationis di- cunt esse de bonis quæ Deus approbat. cunt esse de bonis quæ Deus approbat. Et hanc etiam dicunt posse augeri secun- Et hanc etiam dicunt posse augeri secun- dum scita potest enim fieri meritorium dum scita potest enim fieri meritorium opus quod Deus approbat, quod prius opus quod Deus approbat, quod prius non fuit et quando non fuit, approbari non fuit et quando non fuit, approbari non potuit. Sed nullam variationem po- non potuit. Sed nullam variationem po- nunt in scientia divina, sed in scibilibus nunt in scientia divina, sed in scibilibus tantum. Exemplum de radio et lumine tantum. Exemplum de radio et lumine solis, qui non minuitur nec augetur se- solis, qui non minuitur nec augetur se- cundum illuminata, sive plura, sive pau- cundum illuminata, sive plura, sive pau- ciora sint. ciora sint.

MEMBRI QUARTI MEMBRI QUARTI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quomodo scientia Dei se habeat ad sci- Quomodo scientia Dei se habeat ad sci- bile, utrum sit practica vel theorica'? bile, utrum sit practica vel theorica'?

Secundo quæritur, Quomodo scientia Secundo quæritur, Quomodo scientia Dei se habet ad scibile? Dei se habet ad scibile?

Videtur, quod sit practica. Videtur, quod sit practica.

1. Dicit enim Augustinus in libro VI 1. Dicit enim Augustinus in libro VI de Trinitate, quod « scientia sua est de Trinitate, quod « scientia sua est causa rerum. » Et hoc dicit Commentator causa rerum. » Et hoc dicit Commentator super XI primæ philosophiæ. Species super XI primæ philosophiæ. Species autem sive forma quæ est causa consti- autem sive forma quæ est causa consti- tutionis rei, forma operationis est et non tutionis rei, forma operationis est et non contemplationis. Ergo videtur, quod contemplationis. Ergo videtur, quod scientia Dei practica sit et non contem- scientia Dei practica sit et non contem- plativa. plativa.

2. Adhuc, Avicenna distinguens in- 2. Adhuc, Avicenna distinguens in-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXXVIII, Art. 1. Tom. XXVI hu- tiarum, Dist. XXXVIII, Art. 1. Tom. XXVI hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap.

tellectum contemplativum et practicum, tellectum contemplativum et practicum, dicit, quod intellectus contemplativus dicit, quod intellectus contemplativus speciem contemplationis accipit a re per speciem contemplationis accipit a re per virtutes et potentias animæ abstrahentes, virtutes et potentias animæ abstrahentes, quæ sunt sensus et imaginatio, et præci- quæ sunt sensus et imaginatio, et præci- pue intellectus agens. Intellectus autem pue intellectus agens. Intellectus autem practicus nihil accipit a re, sed potius practicus nihil accipit a re, sed potius utitur corpore ad imprimendum in rem utitur corpore ad imprimendum in rem formam operis quam habet in mente, formam operis quam habet in mente, sicut dicit Aristoteles in XIV de Anima- sicut dicit Aristoteles in XIV de Anima- libus, quod intellectus in homine utitur libus, quod intellectus in homine utitur manu. Sed jam habitum est ex Dionysio manu. Sed jam habitum est ex Dionysio et Augustino, quod Deus sciendo omnia et Augustino, quod Deus sciendo omnia nihil accipit a rebus, sed potius videns nihil accipit a rebus, sed potius videns se ut efficientem et formam exemplarem se ut efficientem et formam exemplarem et finem omnium et singulorum, novit et finem omnium et singulorum, novit omnia, et sic ad se respiciens constituit omnia, et sic ad se respiciens constituit omnia. Videtur ergo, quod practicam omnia. Videtur ergo, quod practicam scientiam habeat de omnibus, et non scientiam habeat de omnibus, et non contemplativam sive theoricam. contemplativam sive theoricam.

IN CONTRARIUM hujus est: quia IN CONTRARIUM hujus est: quia 1. In virtutibus intellectualibus, ut in 1. In virtutibus intellectualibus, ut in VI Ethicorum dicit Aristoteles, nobilior VI Ethicorum dicit Aristoteles, nobilior est virtus contemplativa, quam practica. est virtus contemplativa, quam practica. Quia igitur scientia, sapientia, intelle- Quia igitur scientia, sapientia, intelle- ctus, sunt contemplativæ virtutes, nobi- ctus, sunt contemplativæ virtutes, nobi- liores sunt quam ars et prudentia quæ liores sunt quam ars et prudentia quæ sunt practicæ. sunt practicæ.

2. Adhuc, Contemplativa scientia est, 2. Adhuc, Contemplativa scientia est, qua sciuntur rationes rerum. Deus ma- qua sciuntur rationes rerum. Deus ma- xime scit rationes rerum. Maxime ergo xime scit rationes rerum. Maxime ergo habet scientiam contemplativam. habet scientiam contemplativam.

3. Adhuc, Eminentior est Deus in 3. Adhuc, Eminentior est Deus in scientia quam homo. Homo habet scien- scientia quam homo. Homo habet scien- tiam et contemplativam et practicam. tiam et contemplativam et practicam. Ergo multo magis Deus. Ergo multo magis Deus.

ULTERIUS quæritur, Cum, sicut dicit ULTERIUS quæritur, Cum, sicut dicit Aristoteles in II Priorum, sit scire in Aristoteles in II Priorum, sit scire in universali, et scire in particulari, sive in universali, et scire in particulari, sive in propria natura, et scire in agere, quod propria natura, et scire in agere, quod est in collatione principiorum ad con- est in collatione principiorum ad con- clusionem utrum istæ differentiæ sint clusionem utrum istæ differentiæ sint in scientia divina ³ ? in scientia divina ³ ?

10. 10.

3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- iarum, Dist. XXXV, Art. 2. Tom. XXVI hujusce iarum, Dist. XXXV, Art. 2. Tom. XXVI hujusce nova editionis. nova editionis.

Sed contr Sed contr

Quæst. Quæst.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 60. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 60.

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Dicit enim Commentator super XI 1. Dicit enim Commentator super XI primæ philosophiæ, ubi Aristoteles lo- primæ philosophiæ, ubi Aristoteles lo- quitur de intellectu divino, quod intelle- quitur de intellectu divino, quod intelle- ctus divinus est causa rerum, et scire ctus divinus est causa rerum, et scire ejus nec est scire in universali, nec in ejus nec est scire in universali, nec in particulari, nec in agere, sed simplex particulari, nec in agere, sed simplex intuitus suiipsius, secundum quod ipse intuitus suiipsius, secundum quod ipse est causa rerum et principium in omni- est causa rerum et principium in omni- bus, ut ubique causans esse et substan- bus, ut ubique causans esse et substan- tiam rerum. tiam rerum.

2. Adhuc, Scire in universali, est scire 2. Adhuc, Scire in universali, est scire in eo quod est universale ad scitum, et in eo quod est universale ad scitum, et est scire imperfectum et in potentia : est scire imperfectum et in potentia : quia scitum in suo universali non est nisi quia scitum in suo universali non est nisi in potentia. Deus autem scit omnia in in potentia. Deus autem scit omnia in seipso, et ipse non est universale ad scita. seipso, et ipse non est universale ad scita. Ergo non scit in universali. Ergo non scit in universali.

3. Adhuc, Scire in particulari sive in 3. Adhuc, Scire in particulari sive in propria natura, est scire rem secundum propria natura, est scire rem secundum quod est in actu et per propriam defini- quod est in actu et per propriam defini- tionem ejus. Et Deus non est propria tionem ejus. Et Deus non est propria natura scitorum. Ergo sciendo se, non natura scitorum. Ergo sciendo se, non scit res in particulari sive in propria na- scit res in particulari sive in propria na-

tura. tura.

4. Adhuc, Ut dicit Augustinus, « In 4. Adhuc, Ut dicit Augustinus, « In Deo non est alternatio sive collatio con- Deo non est alternatio sive collatio con- spectus hinc illuc, et inde huc, » ut paulo spectus hinc illuc, et inde huc, » ut paulo ante habitum est. Scire in agere semper ante habitum est. Scire in agere semper est alternatio conspectus et collatio de est alternatio conspectus et collatio de principiis ad conclusionem, et e conver- principiis ad conclusionem, et e conver- so de conclusione ad principia. Ergo Dei so de conclusione ad principia. Ergo Dei scire non est scire in agere. scire non est scire in agere.

Et sic scire Dei nec scire est in uni- Et sic scire Dei nec scire est in uni- versali, nec in particulari, nec in agere. versali, nec in particulari, nec in agere. Et cum omne quod scitur, aliquo horum Et cum omne quod scitur, aliquo horum trium modorum sciatur, et Deus nullo trium modorum sciatur, et Deus nullo trium sciat, videtur quod in nihil sciat. trium sciat, videtur quod in nihil sciat.

Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod Deus om- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod Deus om- nem et omnimodam et eminentissi- nem et omnimodam et eminentissi- mam omnium rerum habet scientiam. mam omnium rerum habet scientiam.

Ad primo quæsitum dicendum, quod Ad primo quæsitum dicendum, quod sicut unum est in subjecto verum et bo- sicut unum est in subjecto verum et bo- num, et sicut unum est, sicut dicit Ari- num, et sicut unum est, sicut dicit Ari- stoteles in principio primi Physicorum, stoteles in principio primi Physicorum, quod est principium esse et principium quod est principium esse et principium scientiæ forma enim rei et species relata scientiæ forma enim rei et species relata ad principia veri et cognitionis, quæ ad principia veri et cognitionis, quæ

617 617

sunt definitio, notificatio, habitudo unius sunt definitio, notificatio, habitudo unius ad alterum, ut generis, vel speciei, vel ad alterum, ut generis, vel speciei, vel causæ, et actus et potentiæ, est princi- causæ, et actus et potentiæ, est princi- pium veri de ipsa relatio etiam ipsius pium veri de ipsa relatio etiam ipsius ejusdem ad principia operis, quæ sunt ejusdem ad principia operis, quæ sunt constituere in esse, salvare, ad usum ap- constituere in esse, salvare, ad usum ap- tari, est principium operis. Et sic eadem tari, est principium operis. Et sic eadem forma subjecto relata ad diversa princi- forma subjecto relata ad diversa princi- pia theorici intellectus et practici, prin- pia theorici intellectus et practici, prin- cipium est scientiæ theoricæ sive specu- cipium est scientiæ theoricæ sive specu- lativæ, et scientiæ practicæ sive operati- lativæ, et scientiæ practicæ sive operati- væ. Et quia Deus perfectissima est spe- væ. Et quia Deus perfectissima est spe- cies idealis omnium, qua res constituitur cies idealis omnium, qua res constituitur et scitur, perfectissimam habet scientiam et scitur, perfectissimam habet scientiam de omnibus et contemplativam et practi- de omnibus et contemplativam et practi- cam, in seipso habens utramque, et nihil cam, in seipso habens utramque, et nihil accipiens a rebus. Et est simile, sicut accipiens a rebus. Et est simile, sicut si ponamus artificem qui est forma operis si ponamus artificem qui est forma operis sui, et convertit se super formam secun- sui, et convertit se super formam secun- dum principia veri et cognitionis, et con- dum principia veri et cognitionis, et con- templatur rem secundum quod ipsa est templatur rem secundum quod ipsa est secundum se et secundum differentias secundum se et secundum differentias ejus, et secundum consequentia ad ip- ejus, et secundum consequentia ad ip- sam, et secundum ea quæ insuut ei ut sam, et secundum ea quæ insuut ei ut passiones. Talis enim artifex una et ea- passiones. Talis enim artifex una et ea- dem forma habet et scientiam theoricam, dem forma habet et scientiam theoricam, et scientiam practicam. et scientiam practicam.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc modo quo causa rerum est, practica est, modo quo causa rerum est, practica est, et sic refertur ad opus et ad operis prin- et sic refertur ad opus et ad operis prin- cipia sed hoc non prohibet, quin alio cipia sed hoc non prohibet, quin alio modo relata, scilicet ad principia cogni- modo relata, scilicet ad principia cogni- tionis, de eadem forma sit scientia theo- tionis, de eadem forma sit scientia theo- rica. rica.

AD ALIUD dicendum, quod Avicenna AD ALIUD dicendum, quod Avicenna distinguit intellectum practicum et theo- distinguit intellectum practicum et theo- ricum in his quæ imperfecta sunt scien- ricum in his quæ imperfecta sunt scien- tia, hoc est, quæ de non scientibus effi- tia, hoc est, quæ de non scientibus effi- ciuntur scientia. Intellectus autem divi- ciuntur scientia. Intellectus autem divi- nus unus et idem est universaliter agens nus unus et idem est universaliter agens scita, et contemplans ea: et ideo una scita, et contemplans ea: et ideo una simplici forma secundum diversam rela- simplici forma secundum diversam rela- tionem de omnibus habet et contemplati- tionem de omnibus habet et contemplati- vam scientiam et practicam. vam scientiam et practicam.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod in contrarium objicitur, di- Adobject. 1. AD ID quod in contrarium objicitur, di- Adobject. 1. cendum quod Deo nulla deest virtutum cendum quod Deo nulla deest virtutum intellectualium. Unde de sapientia sua intellectualium. Unde de sapientia sua dicitur, Sapient. VII, 21 et 23: Omnium dicitur, Sapient. VII, 21 et 23: Omnium enim artifex docuit me sapientia. Est enim artifex docuit me sapientia. Est

Ad object. Ad object. 2 et 3. 2 et 3.

Ad quaest. Ad quaest. Ad 1. Ad 1.

618 618

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

enim in illa spiritus intelligentiæ,... enim in illa spiritus intelligentiæ,... omnem habens virtutem, omnia prospi. omnem habens virtutem, omnia prospi. ciens. Quia cum intellectualis virtutis ciens. Quia cum intellectualis virtutis medium sit ratio recta, ut dicit Aristote- medium sit ratio recta, ut dicit Aristote- les in VI Ethicorum, cum ipse sit ratio les in VI Ethicorum, cum ipse sit ratio recta omnium scibilium et faciendorum, recta omnium scibilium et faciendorum, contemplando se, omnia scit et perfecte contemplando se, omnia scit et perfecte et contemplative. et contemplative.

Duo sequentia concedenda sunt. Duo sequentia concedenda sunt.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod procul dubio proprie loquendo dum quod procul dubio proprie loquendo illæ differentiæ sunt scientiæ illius quæ illæ differentiæ sunt scientiæ illius quæ accipitur a rebus, sicut est nostra scien- accipitur a rebus, sicut est nostra scien- tia. Quod enim a re accipitur per consi- tia. Quod enim a re accipitur per consi- derantem, est universale, vel particulare, derantem, est universale, vel particulare, vel singulare et penes hoc est scire in vel singulare et penes hoc est scire in universali, et scire in particulari : et quod universali, et scire in particulari : et quod considerans ponit circa rem considera- considerans ponit circa rem considera- tam, est collatio fundata super rerum tam, est collatio fundata super rerum consideratarum habitudines logicales vel consideratarum habitudines logicales vel syllogisticas. Et talis modus non est syllogisticas. Et talis modus non est scientiæ divinæ. Et ideo dicunt Philoso- scientiæ divinæ. Et ideo dicunt Philoso- phi, quod illæ differentiæ scientiæ divinæ phi, quod illæ differentiæ scientiæ divinæ non conveniunt. Si tamen accipiamus non conveniunt. Si tamen accipiamus

speciem idealem sive exemplar quod speciem idealem sive exemplar quod Deus est, quo omnia scit, et quo omnia Deus est, quo omnia scit, et quo omnia constituit et facit: tunc illud intuendo constituit et facit: tunc illud intuendo prout ipsum idea est universalis et parti- prout ipsum idea est universalis et parti- cularis habitudinis rerum, scit omnia et cularis habitudinis rerum, scit omnia et in universali et in particulari et in agere: in universali et in particulari et in agere: et hæc est Catholica fides, et in nullo et hæc est Catholica fides, et in nullo contrariatur philosophiæ. contrariatur philosophiæ.

Ad 4. Ad 4.

AD ID quod objicitur, dicendum quod Ad 2 et 1. AD ID quod objicitur, dicendum quod Ad 2 et 1. non oportet, quod ipse sit universale vel non oportet, quod ipse sit universale vel particulare, sed quod sit completum particulare, sed quod sit completum exemplar universalis et particularis. exemplar universalis et particularis. PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se- quens. quens. AD AD ULTIMUM dicendum, quod sicut ULTIMUM dicendum, quod sicut dit Augustinus, Deus nihil considerat dit Augustinus, Deus nihil considerat alternato conspectu, sed simplici intuitu alternato conspectu, sed simplici intuitu intuendo seipsum prout est exemplar intuendo seipsum prout est exemplar omnium. Et quia ipse est exemplar om- omnium. Et quia ipse est exemplar om- nium habitudinum rerum ad invicem,scit nium habitudinum rerum ad invicem,scit omnia quæ ex collatione rerum inferri omnia quæ ex collatione rerum inferri possunt, tam habitudine logicali, quam possunt, tam habitudine logicali, quam habitudine syllogistica: et sic habet habitudine syllogistica: et sic habet scientiam in agere, et omnem et omni- scientiam in agere, et omnem et omni- modam omnium scibilium scientiam. modam omnium scibilium scientiam.

QUESTIO LXI. QUESTIO LXI.

De præscientia Dei. De præscientia Dei.

Deinde quærendum est in speciali de Deinde quærendum est in speciali de præscientia. præscientia.

Et si colligantur ea quæ Magister in- Et si colligantur ea quæ Magister in- quirit in libro I Sententiarum, distinct. quirit in libro I Sententiarum, distinct. XXXV, XXXVI, XXXVIII et XXXIX, XXXV, XXXVI, XXXVIII et XXXIX, videtur octo quærere. videtur octo quærere.

Quorum primum est, Si præscientia Quorum primum est, Si præscientia sit in Deo nullis existentibus futuris? sit in Deo nullis existentibus futuris? Et hoc est quærere, Utrum præscientia Et hoc est quærere, Utrum præscientia sit temporalis vel æterna? sit temporalis vel æterna?

Secundum est, Utrum præscientia sit Secundum est, Utrum præscientia sit causa rerum? quod quærit Magister in causa rerum? quod quærit Magister in

distinctione XXXVIII, cap. Videtur enim distinctione XXXVIII, cap. Videtur enim præscientia Dei causa eorum esse quæ præscientia Dei causa eorum esse quæ ei sub sunt. ei sub sunt.

Tertium est, Utrum sit causata a re- Tertium est, Utrum sit causata a re- bus? quod quærit in illo capite, Hanc bus? quod quærit in illo capite, Hanc igitur quæ videtur. igitur quæ videtur.

Quartum est, Utrum falli potest? quod Quartum est, Utrum falli potest? quod in eodem capite dicit, et disputat in se- in eodem capite dicit, et disputat in se- quenti. quenti.

Quintum est, Utrum inferat necessi- Quintum est, Utrum inferat necessi- tatem? quod ibidem innuere videtur Ma- tatem? quod ibidem innuere videtur Ma- gister. gister.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 61. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 61.

Sextum est, Utrum sit incommutabi- Sextum est, Utrum sit incommutabi- lis? quod in distinctione XXXV, cap. lis? quod in distinctione XXXV, cap. Scientia vero vel sapientia, dicit ex- Scientia vero vel sapientia, dicit ex- presse Magister. presse Magister.

Septimum est, Utrum possit augeri Septimum est, Utrum possit augeri vel minui? quod ibidem, et distinct. vel minui? quod ibidem, et distinct. XXXIX Magister disputat. XXXIX Magister disputat.

Octavum est, quod relinquitur ex istis, Octavum est, quod relinquitur ex istis, Quomodo concordet cum libero ar- Quomodo concordet cum libero ar- bitrio? quod quærit et disputat Ansel- bitrio? quod quærit et disputat Ansel- mus in libro de Concordia præscientiæ mus in libro de Concordia præscientiæ et liberi arbitrii. et liberi arbitrii.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum præscientia sit temporalis Utrum præscientia sit temporalis vet æterna ¹? vet æterna ¹?

PRIMO ergo quæritur, Si præscientia PRIMO ergo quæritur, Si præscientia sit in Deo nullis existentibus futuris? Et sit in Deo nullis existentibus futuris? Et hoc est quærere, Utrum præscientia sit hoc est quærere, Utrum præscientia sit temporalis, vel æterna? temporalis, vel æterna?

619 619

3. Adhuc, In eodem capite dicit Ma- 3. Adhuc, In eodem capite dicit Ma- gister, quod cum res desinit esse futura, gister, quod cum res desinit esse futura, desinit esse præscientia : cum incipit desinit esse præscientia : cum incipit esse futura, incipit esse præscientia : esse futura, incipit esse præscientia : ergo præscientia est quæ incipit et desi- ergo præscientia est quæ incipit et desi- nit. Nihil quod incipit et desinit, est nit. Nihil quod incipit et desinit, est æternum. Ergo præscientia æterna esse æternum. Ergo præscientia æterna esse non potest. non potest.

4. Adhuc, Quidam objiciunt sic : Præ- 4. Adhuc, Quidam objiciunt sic : Præ- scientia est respectu futuri in Dei scien- scientia est respectu futuri in Dei scien- tia nihil est futurum, sed omnia præ- tia nihil est futurum, sed omnia præ- sentia ergo in Dei scientia nulla est sentia ergo in Dei scientia nulla est præscientia. præscientia.

5. Adhuc, Qmnis scientia Dei immu- 5. Adhuc, Qmnis scientia Dei immu- tabilis est, ut in præhabitis determina- tabilis est, ut in præhabitis determina- tum est præscientia mutabilis est : tum est præscientia mutabilis est : ergo præscientia in Dei scientia non ergo præscientia in Dei scientia non est. est.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicit Magister in I Sententia- 1. Quod dicit Magister in I Sententia- rum, distinct. XXXV, cap. Scientia rum, distinct. XXXV, cap. Scientia vero, ex verbis Ambrosii in libro V de vero, ex verbis Ambrosii in libro V de Fide, quod scivit Deus ab æterno æter- Fide, quod scivit Deus ab æterno æter- num, et omne quod futurum erat, et num, et omne quod futurum erat, et scivit immutabiliter. Scit quoque non scivit immutabiliter. Scit quoque non

Ad hoc quod non sit æterna, Magi- minus præterita vel futura quam præ- Ad hoc quod non sit æterna, Magi- minus præterita vel futura quam præ- ster in Sententiis objicit sic : ster in Sententiis objicit sic :

1. Si præscientia est de futuris, si 1. Si præscientia est de futuris, si nulla essent futura, in Deo nulla esset nulla essent futura, in Deo nulla esset præscientia sed poterant nulla esse fu- præscientia sed poterant nulla esse fu- tura ergo potuit in Deo non esse præ- tura ergo potuit in Deo non esse præ- scientia. ET PROBAT mediam sic, quod scientia. ET PROBAT mediam sic, quod poterant nulla esse futura: quia potuit poterant nulla esse futura: quia potuit Deus nulla facere: libertatem enim ha- Deus nulla facere: libertatem enim ha- buit ad faciendum, vel non faciendum : buit ad faciendum, vel non faciendum : ergo videtur in Deo potuisse non esse ergo videtur in Deo potuisse non esse præscientia. præscientia.

2. Adhuc, In illo capite, Ad hoc juxta 2. Adhuc, In illo capite, Ad hoc juxta modulum, ex verbis Augustini dicit modulum, ex verbis Augustini dicit Magister « Sicut creator ad creaturam Magister « Sicut creator ad creaturam relative dicitur, ita præscientia et præ- relative dicitur, ita præscientia et præ- scius ad futura referri videntur. » Ex scius ad futura referri videntur. » Ex hoc arguitur sic: Creator ex tempore hoc arguitur sic: Creator ex tempore dicitur de Deo, et non ab æterno: ergo dicitur de Deo, et non ab æterno: ergo præscientia et præscius de Deo dicuntur præscientia et præscius de Deo dicuntur ex tempore, et non ab æterno. ex tempore, et non ab æterno.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXXV, Art. 5. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XXXV, Art. 5. Tom. XXVI hujusce

sentia, et sua æterna sapientia et immu- sentia, et sua æterna sapientia et immu- tabili scit ipse omnia quæ sciuntur. Om- tabili scit ipse omnia quæ sciuntur. Om- nis enim ratio supernæ et terrenæ sa- nis enim ratio supernæ et terrenæ sa- pientiæ, ut ait Ambrosius, in eo est : pientiæ, ut ait Ambrosius, in eo est : quia omnem sapientiam et omnem scien- quia omnem sapientiam et omnem scien- tiam capit sua immensa scientia. Sic tiam capit sua immensa scientia. Sic quod ab æterno Deo conveniat. quod ab æterno Deo conveniat.

2. Adhuc, Non videtur valere quod 2. Adhuc, Non videtur valere quod dicit Magister, si dicit respectum ad fu- dicit Magister, si dicit respectum ad fu- turum, quod propter hoc ex tempore turum, quod propter hoc ex tempore Deo conveniat, sicut creator: quia hoc Deo conveniat, sicut creator: quia hoc dictum, mundum fore ab æterno, ve dictum, mundum fore ab æterno, ve rum est et tamen dicitur respectu fu- rum est et tamen dicitur respectu fu- turi. turi.

3. Adhuc, Cum dicitur præscientia, 3. Adhuc, Cum dicitur præscientia, duo dicuntur, scilicet scientia, et ante- duo dicuntur, scilicet scientia, et ante- cessio ad rem scitam. Constat, quod cessio ad rem scitam. Constat, quod scientia æterna est. Quæratur ergo, Si scientia æterna est. Quæratur ergo, Si antecessio sit æterna? Et videtur, quod antecessio sit æterna? Et videtur, quod sic. Antecessio enim ante omnem crea- sic. Antecessio enim ante omnem crea-

novæ editionis. novæ editionis.

2 S. AMBROSIUS, Lib. V de Fide, cap. 8. 2 S. AMBROSIUS, Lib. V de Fide, cap. 8.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

620 620

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

turam est et quidquid est ante omnem turam est et quidquid est ante omnem creaturam, æternum est: ergo anteces- creaturam, æternum est: ergo anteces- sio æterna est: quidquid ergo dicitur in sio æterna est: quidquid ergo dicitur in hoc verbo, præscientia, æternum est: hoc verbo, præscientia, æternum est: ergo præscientia æterna est, ergo præscientia æterna est,

: :

SOLUTIO. Dicendum, quod præscientia SOLUTIO. Dicendum, quod præscientia Dei æterna est, et ab æterno Deo con- Dei æterna est, et ab æterno Deo con- venit. Sed de æterno duplex est consi- venit. Sed de æterno duplex est consi- deratio consideratur enim simpliciter deratio consideratur enim simpliciter in quantum æternum est, et non in re- in quantum æternum est, et non in re- spectu ad aliquid extra se, sicut dicitur spectu ad aliquid extra se, sicut dicitur Deus substantia, essentia, bonitas: hæc Deus substantia, essentia, bonitas: hæc enim non respiciunt in ipso nisi æter- enim non respiciunt in ipso nisi æter- num, quod sine principio est et sine num, quod sine principio est et sine fine. Consideratur etiam æternum ut est fine. Consideratur etiam æternum ut est principium temporalis ut factivum per principium temporalis ut factivum per artem, et sciens et disponens creata tam artem, et sciens et disponens creata tam in fieri quam in esse et conservatione: in fieri quam in esse et conservatione: et sic quia temporale dependet ad æter- et sic quia temporale dependet ad æter- num, et respectum dependentiæ habet ad num, et respectum dependentiæ habet ad ipsum, necesse est cointelligi oppositum ipsum, necesse est cointelligi oppositum respectum in æterno, in quantum est respectum in æterno, in quantum est principium temporalis correlativa enim principium temporalis correlativa enim oppositorum respectuum sunt, et sine oppositorum respectuum sunt, et sine illis relativa esse non possunt. Et sic de illis relativa esse non possunt. Et sic de æterno multa dicuntur temporalia, sic- æterno multa dicuntur temporalia, sic- ut quod causa est, quod principium est ut quod causa est, quod principium est creaturarum, quod præscius est. Sed creaturarum, quod præscius est. Sed quædam de illis dicuntur ex tempore: quædam de illis dicuntur ex tempore: quædam autem ab æterno: et quædam quædam autem ab æterno: et quædam dicuntur, quorum dependentia quæ est dicuntur, quorum dependentia quæ est in creatura, ex tempore incepit, ut crea- in creatura, ex tempore incepit, ut crea- tor et dominus exitus enim de nihilo ad tor et dominus exitus enim de nihilo ad esse, et famulatus subjectæ creaturæ in esse, et famulatus subjectæ creaturæ in ipsa creatura inceperunt ex tempore. Et ipsa creatura inceperunt ex tempore. Et cum relativa posita se ponunt, ut dicit cum relativa posita se ponunt, ut dicit Aristoteles in Prædicamentis, in respe- Aristoteles in Prædicamentis, in respe- ctu dependentiæ creaturæ ad creatorem ctu dependentiæ creaturæ ad creatorem necessario ponitur oppositus respectus, necessario ponitur oppositus respectus, qui etiam ex tempore Deo convenit, ut qui etiam ex tempore Deo convenit, ut creator et dominus et talia secundum creator et dominus et talia secundum dici in Deo incipiunt, sed numquam dici in Deo incipiunt, sed numquam desinunt. Ex quo enim creator esse inci- desinunt. Ex quo enim creator esse inci- pit, semper erit creator: et ex quo crea- pit, semper erit creator: et ex quo crea- tura famulata est, et semper erit domi- tura famulata est, et semper erit domi- nus, et semper erit creatura ab ipso ex nus, et semper erit creatura ab ipso ex

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap.

nihilo ad esse deducta, et semper erit nihilo ad esse deducta, et semper erit subjecta ad famulatum. Quædam etiam subjecta ad famulatum. Quædam etiam dicuntur sic de æterno secundum ordi- dicuntur sic de æterno secundum ordi- nem ejus ad temporale et cum ordo nem ejus ad temporale et cum ordo ipsius sit antecessio æternitatis ad tem- ipsius sit antecessio æternitatis ad tem- pus, illa ab æterno Deo conveniunt, sed pus, illa ab æterno Deo conveniunt, sed non semper in æternum. Et hujus causa non semper in æternum. Et hujus causa est, quod ordo posterioris ad prius varia- est, quod ordo posterioris ad prius varia- bilis est et cum mutatur posterius, bilis est et cum mutatur posterius, mutatur respectus dependentiæ ipsius ad mutatur respectus dependentiæ ipsius ad prius et illo mutato necesse est mutari prius et illo mutato necesse est mutari oppositum corum respectum in priori, oppositum corum respectum in priori, qui tamen in eo non est nisi secundum qui tamen in eo non est nisi secundum dici. Et tale est præscius et præscientia. dici. Et tale est præscius et præscientia.

Et ideo dicit Magister in libro I Sen- Et ideo dicit Magister in libro I Sen- tentiarum, distinct. XXXV, quod si tentiarum, distinct. XXXV, quod si nulla sint futura, non erit futurorum nulla sint futura, non erit futurorum præscientia et tamen erit præscientia præscientia et tamen erit præscientia Dei qua ipse scit et præscit universa: Dei qua ipse scit et præscit universa: sicut si nulla sint illuminabilia, non erit sicut si nulla sint illuminabilia, non erit lumen illuminans illuminatione passiva, lumen illuminans illuminatione passiva, licet sit semper illuminans illuminatione licet sit semper illuminans illuminatione activa. Et talis mutatio creaturæ est se- activa. Et talis mutatio creaturæ est se- cundum esse et secundum dici, Dei au- cundum esse et secundum dici, Dei au- tem non nisi secundum dici, et non tem non nisi secundum dici, et non secundum esse. secundum esse.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc procedit, secundum quod præscientia di- procedit, secundum quod præscientia di- cit respectum ordinis ad posterius: quia cit respectum ordinis ad posterius: quia sic mutato posteriori, necessario signifi- sic mutato posteriori, necessario signifi- catur non esse prioris respectus ad po- catur non esse prioris respectus ad po- sterius. Unde licet id quod est præscien- sterius. Unde licet id quod est præscien- tia, maneat, tamen sub ratione ordinis tia, maneat, tamen sub ratione ordinis ad præscitum non manet et hoc nullam ad præscitum non manet et hoc nullam inducit mutationem, ut dicit Augustinus inducit mutationem, ut dicit Augustinus in libro V de Trinitate 1, sicut nihil mu- in libro V de Trinitate 1, sicut nihil mu- tatur in nummo, quando de non pretio tatur in nummo, quando de non pretio pretium efficitur. pretium efficitur.

AD ALIUD dicendum est, quod non est AD ALIUD dicendum est, quod non est usquequaque simile, sed in genere tan- usquequaque simile, sed in genere tan- tum simile est, quod utrumque scilicet tum simile est, quod utrumque scilicet ponit respectum ad temporale. Sed in ponit respectum ad temporale. Sed in modo respectus dissimile est: quia re- modo respectus dissimile est: quia re- spectus in creatore et domino causatur spectus in creatore et domino causatur secundum modum dicendi ab eo quod secundum modum dicendi ab eo quod est ex tempore respectus autem qui est est ex tempore respectus autem qui est in præscientia, causatur ab ordine æter- in præscientia, causatur ab ordine æter-

16. 16.

Ad 1 Ad 1

Adr Adr

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Aobject. 1. Aobject. 1.

IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 61. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 61.

ni ad temporale et ideo non procedit ni ad temporale et ideo non procedit argumentum hoc et quia ab insuffi- argumentum hoc et quia ab insuffi- cienti est, peccat secundum fallaciam cienti est, peccat secundum fallaciam consequentis. consequentis.

AD ALIUD dicendum, quod præscien- AD ALIUD dicendum, quod præscien- tia incipit et desinit non secundum id tia incipit et desinit non secundum id quod est, sed mutatione respectus ordi- quod est, sed mutatione respectus ordi- nis prioris ad posterius, quæ mutatio in nis prioris ad posterius, quæ mutatio in futuro est secundum esse et causam, in futuro est secundum esse et causam, in præscientia autem secundum dici tan- præscientia autem secundum dici tan- tum et ideo non sequitur, quod præ- tum et ideo non sequitur, quod præ- scientia secundum esse incipiat et desi- scientia secundum esse incipiat et desi-

nat. nat.

AD ALIUD dicendum, quod in Dei AD ALIUD dicendum, quod in Dei scientia quantum ad id quod est et quo scientia quantum ad id quod est et quo est et specie ideali, nihil est futurum, est et specie ideali, nihil est futurum, sed omnia præsentia: sed quantum ad sed omnia præsentia: sed quantum ad id cujus est, sive de quo est, respectum id cujus est, sive de quo est, respectum ad futurum habet. ad futurum habet.

AD ALIUD dicendum, quod scientia AD ALIUD dicendum, quod scientia Dei secundum id quod est et quo est, Dei secundum id quod est et quo est, immutabilis est: sed quantum ad id cu- immutabilis est: sed quantum ad id cu- jus est, mutatione illius mutatur secun- jus est, mutatione illius mutatur secun- dum respectum ad ipsum secundum dici dum respectum ad ipsum secundum dici et non secundum esse. Et est exemplum et non secundum esse. Et est exemplum Boetii in columna quæ modo est a dex- Boetii in columna quæ modo est a dex- tris, transitu meo ad oppositum situm tris, transitu meo ad oppositum situm efficitur mihi a sinistris sine sui muta- efficitur mihi a sinistris sine sui muta- tione, sed per meam mutationem. tione, sed per meam mutationem.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod scientia non mutatur, dicendum quod scientia non mutatur, sicut dicit Ambrosius, sed respectus an- sicut dicit Ambrosius, sed respectus an- tecessionis secundum dici mutatur, pro- tecessionis secundum dici mutatur, pro- ter causam quæ dicta est. ter causam quæ dicta est.

A lobject. 2. AD ALIUD dicendum, quod ab æterno A lobject. 2. AD ALIUD dicendum, quod ab æterno convenit quia antecessio æterni ad convenit quia antecessio æterni ad temporale est æterna sed non oportet, temporale est æterna sed non oportet, quod in æternum conveniat, propter ra- quod in æternum conveniat, propter ra- tionem quæ dicta est: sicut et hoc di- tionem quæ dicta est: sicut et hoc di- ctum, mundum fore ab æterno verum ctum, mundum fore ab æterno verum est, tamen cum factus est mundus, non est, tamen cum factus est mundus, non est verum mundum fore, sed esse vel est verum mundum fore, sed esse vel fuisse. fuisse.

Adobject, 3. Adobject, 3.

AD ULTIMUM dicendum, quod præscien- AD ULTIMUM dicendum, quod præscien- tia hoc modo æterna est: quia ab æter- tia hoc modo æterna est: quia ab æter-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXXVIII, Art. 1. Tom. XXVI no. tiarum, Dist. XXXVIII, Art. 1. Tom. XXVI no. stræ editionis. stræ editionis.

621 621

no Deo convenit: sed quia ad futurum no Deo convenit: sed quia ad futurum dicitur, propter hoc sublato futuro desi- dicitur, propter hoc sublato futuro desi- nit esse respectus prioris ad posterius: nit esse respectus prioris ad posterius: et hoc non est desinere simpliciter, sed et hoc non est desinere simpliciter, sed secundum quid. secundum quid.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum præscientia sit causa rerum 1 ? Utrum præscientia sit causa rerum 1 ?

SECUNDO quæritur, Utrum præscientia SECUNDO quæritur, Utrum præscientia sit causa rerum? quod quærit Magi- sit causa rerum? quod quærit Magi- ster in libro I Sententiarum, distinct. ster in libro I Sententiarum, distinct. XXXVIII, cap. Videtur enim præscien- XXXVIII, cap. Videtur enim præscien- tia Dei causa eorum esse quæ ei sub- tia Dei causa eorum esse quæ ei sub-

sunt. sunt.

Et objicit sic Et objicit sic

1. Si impossibile est non evenire quæ 1. Si impossibile est non evenire quæ præscita sunt, videtur ipsa præscientia præscita sunt, videtur ipsa præscientia qua præscita sunt, eis esse causa eve- qua præscita sunt, eis esse causa eve- niendi. Et fundatur ratio Magistri super niendi. Et fundatur ratio Magistri super hoc quod dicit Boetius, quod causa est hoc quod dicit Boetius, quod causa est cujus esse sequitur aliud. Sed sequitur, cujus esse sequitur aliud. Sed sequitur, si præscit hoc Deus, quod de necessitate si præscit hoc Deus, quod de necessitate eveniet. Ergo præscientia est ei causa eveniet. Ergo præscientia est ei causa eveniendi. eveniendi.

2. Adhuc, Magister inducit Augusti- 2. Adhuc, Magister inducit Augusti- num in libro XV de Trinitate sic dicen- num in libro XV de Trinitate sic dicen- tem « Universas creaturas et spirituales tem « Universas creaturas et spirituales et corporales, non quia sunt ideo no- et corporales, non quia sunt ideo no- vit, sed ideo sunt quia novit vit, sed ideo sunt quia novit

non enim non enim

nescivit quæ fuerat creaturus quia ergo nescivit quæ fuerat creaturus quia ergo scivit, creavit non quia creavit, sci- scivit, creavit non quia creavit, sci- vit 2. » Et paulo post concludit ex ver- vit 2. » Et paulo post concludit ex ver- bis Augustini sic: « Ecce his verbis bis Augustini sic: « Ecce his verbis aperte videtur Augustinus innuere scien- aperte videtur Augustinus innuere scien- tiam vel præscientiam Dei causam esse tiam vel præscientiam Dei causam esse eorum quæ fiunt cum dicit ideo ca eorum quæ fiunt cum dicit ideo ca esse, quia Deus novit. »> esse, quia Deus novit. »>

3. Adhuc, Ibidem inducit Augustinum 3. Adhuc, Ibidem inducit Augustinum in libro VI de Trinitate sic dicentem: in libro VI de Trinitate sic dicentem:

13. 13.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap.

Sed contra. Sed contra.

622 622

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Cum decedant et succedant tempora, « Cum decedant et succedant tempora, non decedit aliquid vel succedit scientiæ non decedit aliquid vel succedit scientiæ Dei, in qua novit omnia quæ fecit per Dei, in qua novit omnia quæ fecit per ipsam. Non enim hæc quæ creata sunt, ipsam. Non enim hæc quæ creata sunt, ideo sciuntur a Deo, quia facta sunt : ideo sciuntur a Deo, quia facta sunt : sed potius ideo facta sunt, quia immuta- sed potius ideo facta sunt, quia immuta- biliter ab eo sciuntur. Et si ideo facta biliter ab eo sciuntur. Et si ideo facta sunt, quia sciuntur ab ipso, præscientia sunt, quia sciuntur ab ipso, præscientia Dei causa est, per quam facta sunt ¹. » Dei causa est, per quam facta sunt ¹. » Ergo præscientia causa est futurorum. Ergo præscientia causa est futurorum.

4. Adhuc, Scientia et præscientia Dei 4. Adhuc, Scientia et præscientia Dei ars sunt ad ea quæ fiunt. Ars autem ad ars sunt ad ea quæ fiunt. Ars autem ad id quod fit, causa est et effectiva et for- id quod fit, causa est et effectiva et for- malis. Ergo scientia et præscientia Dei malis. Ergo scientia et præscientia Dei sunt causa rerum factarum. sunt causa rerum factarum.

5. Adhuc, Commentator super XI 5. Adhuc, Commentator super XI primæ philosophiæ, ubi loquitur Ari- primæ philosophiæ, ubi loquitur Ari- stoteles de intellectu divino, expresse di- stoteles de intellectu divino, expresse di- cit, quod scientia intellectus divini est cit, quod scientia intellectus divini est causa rerum, et quod causata sunt in causa rerum, et quod causata sunt in intellectu divino sicut artificiata in in- intellectu divino sicut artificiata in in- tellectu et scientia artificis. tellectu et scientia artificis.

IN CONTRARIUM hujus est quod objicit IN CONTRARIUM hujus est quod objicit Magister ibidem sic: Magister ibidem sic:

1. Cum omnia mala sciantur a Deo, si 1. Cum omnia mala sciantur a Deo, si præscientia est eorum quæ ei subsunt, præscientia est eorum quæ ei subsunt, erit Deus malorum causa, et per conse- erit Deus malorum causa, et per conse- quens auctor malorum, quod penitus quens auctor malorum, quod penitus falsum est. falsum est.

2. Adhuc, Anselmus in libro de Con- 2. Adhuc, Anselmus in libro de Con- cordia præscientiæ et liberi arbitrii in cordia præscientiæ et liberi arbitrii in Deo : « Cum dico, si Deus præscit ali- Deo : « Cum dico, si Deus præscit ali- quid, de necessitate eveniet, idem est ac quid, de necessitate eveniet, idem est ac si dicam, si erit aliquid, de necessitate si dicam, si erit aliquid, de necessitate erit. Conditionalis enim vera est ne- erit. Conditionalis enim vera est ne- cessaria, et falsa est impossibilis. Hæc cessaria, et falsa est impossibilis. Hæc autem est vera, si erit aliquid, illud erit. autem est vera, si erit aliquid, illud erit. Ergo necessaria. In tali autem conse- Ergo necessaria. In tali autem conse- quentia non ponitur necessitas causæ, quentia non ponitur necessitas causæ, sed necessitas ordinis sive positionis sive sed necessitas ordinis sive positionis sive consequentiæ, quod idem est. » Per tale consequentiæ, quod idem est. » Per tale enim argumentum, si Deus præscit, de enim argumentum, si Deus præscit, de necessitate eveniet, non probatur, quod necessitate eveniet, non probatur, quod præscientia sit causa eorum quæ fiunt, præscientia sit causa eorum quæ fiunt, sed quod habeat ordinem antecessionis sed quod habeat ordinem antecessionis ad illa. ad illa.

* S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate cap. 10. * S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate cap. 10. 2 S. ANSELMUS, Lib. de Concordia præscien- 2 S. ANSELMUS, Lib. de Concordia præscien-

SOLUTIO. Sicut Magister dicit in libro SOLUTIO. Sicut Magister dicit in libro 1 Sententiarum, distinct. XXXVIII, sol- 1 Sententiarum, distinct. XXXVIII, sol- vens istam quæstionem, præscientia du- vens istam quæstionem, præscientia du- pliciter dicitur, sicut et scientia, scilicet pliciter dicitur, sicut et scientia, scilicet præscientia simplicis intelligentiæ, et præscientia simplicis intelligentiæ, et præscientia approbationis sive benepla- præscientia approbationis sive benepla- citi. Præscientia primo modo dicta, ge- citi. Præscientia primo modo dicta, ge- neraliter est bonorum et malorum et neraliter est bonorum et malorum et ideo causalitatem ad ea quæ sibi subsunt, ideo causalitatem ad ea quæ sibi subsunt, dicere non potest. Sed præscientia be- dicere non potest. Sed præscientia be- neplaciti sive approbationis, non est nisi neplaciti sive approbationis, non est nisi respectu bonorum tantum : illa enim respectu bonorum tantum : illa enim est cum dispositione ad opus, et illa est cum dispositione ad opus, et illa dicit causalitatem ad ea quæ sub- dicit causalitatem ad ea quæ sub-

sunt. sunt.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ma- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ma- gister temperat quando dicit, videtur: gister temperat quando dicit, videtur: quia licet ex similitudine consecutionis quia licet ex similitudine consecutionis videatur sequi præscitum ad præscien- videatur sequi præscitum ad præscien- tiam, sicut causatum ad causam, tamen tiam, sicut causatum ad causam, tamen in veritate non est causa est enim in in veritate non est causa est enim in consequentia ordinis, et non causæ. consequentia ordinis, et non causæ. Consequentia enim ordinis est, quando Consequentia enim ordinis est, quando posito uno sequitur aliud de necessitate posito uno sequitur aliud de necessitate positionis. Sicut si video te ambulare, positionis. Sicut si video te ambulare, de necessitate tu ambulas, de necessita- de necessitate tu ambulas, de necessita- te consequentiæ, non rei. Si enim ad te consequentiæ, non rei. Si enim ad rem respiciatur, antecedens nec est ne- rem respiciatur, antecedens nec est ne- cessarium, nec consequens: quia non cessarium, nec consequens: quia non est necessarium me te videre ambulare, est necessarium me te videre ambulare, nec necessarium est te ambulare: tamen nec necessarium est te ambulare: tamen quia ista duo incompossibilia sunt, scili- quia ista duo incompossibilia sunt, scili- cet quod ergo video te ambulare, et cet quod ergo video te ambulare, et quod tu non ambules, propter hoc oppo- quod tu non ambules, propter hoc oppo- situm consequentis de necessitate sequi- situm consequentis de necessitate sequi- tur ad antecedens, scilicet quod si ego tur ad antecedens, scilicet quod si ego video te ambulare, necesse est quod tu video te ambulare, necesse est quod tu ambules. Multa enim sunt possibilia, quæ ambules. Multa enim sunt possibilia, quæ tamen simul juncta impossibilia sunt. tamen simul juncta impossibilia sunt. Sicut me sedere possibile est, et me stare Sicut me sedere possibile est, et me stare possibile est: tamen simul juncta impos- possibile est: tamen simul juncta impos- sibilia sunt et ideo impossibile est me sibilia sunt et ideo impossibile est me stare dum sedeo. Et talis necessitas con- stare dum sedeo. Et talis necessitas con- sequentiæ est in argumento quod facit sequentiæ est in argumento quod facit Magister, si præscitum est, de necessita- Magister, si præscitum est, de necessita- te eveniet. Et ideo præscientia non pro- te eveniet. Et ideo præscientia non pro-

tiæ et liberi arbitrii in Deo, cap. 2. tiæ et liberi arbitrii in Deo, cap. 2.

A 1 A 1

A 2. A 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad object. 1. Ad object. 1.

Ad object, 2. Ad object, 2.

' '

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 61. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 61.

batur ex hoc esse causa præsciti, sed an- batur ex hoc esse causa præsciti, sed an- tecedens in ordine. tecedens in ordine.

Ad dictum Boetii dicendum, quod Ad dictum Boetii dicendum, quod causa est cujus esse sequitur aliud. Et causa est cujus esse sequitur aliud. Et ita non est hic quia hic ex positione ita non est hic quia hic ex positione sequitur aliud, et non ex esse positi. sequitur aliud, et non ex esse positi.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus notitiam vocat notitiam approbationis, notitiam vocat notitiam approbationis, quæ cum dispositione est: quia illa est quæ cum dispositione est: quia illa est causa eorum quæ subsunt sibi: 'et non causa eorum quæ subsunt sibi: 'et non vocat notitiam simplicis intelligentiæ vocat notitiam simplicis intelligentiæ vel visionis quia illa nullam ponit cau- vel visionis quia illa nullam ponit cau- salitatem ad subjecta. salitatem ad subjecta.

: :

AD ALIUD patet solutio per idem. Lo- AD ALIUD patet solutio per idem. Lo- quitur enim Augustinus ibi de scientia quitur enim Augustinus ibi de scientia approbationis, quæ cum dispositione est approbationis, quæ cum dispositione est ad opus et causalitatem. ad opus et causalitatem.

AD ALIUD dicendum, quod scientia et AD ALIUD dicendum, quod scientia et præscientia non sunt ars factiva simpli- præscientia non sunt ars factiva simpli- citer et universaliter, sed quædam scien- citer et universaliter, sed quædam scien- tia et præscientia, scilicet quæ est cum tia et præscientia, scilicet quæ est cum approbatione et dispositione sciti vel approbatione et dispositione sciti vel præsciti. præsciti.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Com- AD ALIUD dicendum, quod dictum Com- mentatoris intelligitur de scientia practi- mentatoris intelligitur de scientia practi- ca, et non de scientia simplicis intelli- ca, et non de scientia simplicis intelli- gentiæ. Practica autem scientia cum ap- gentiæ. Practica autem scientia cum ap- probatione est et dispositione ad opus. probatione est et dispositione ad opus.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod procedit deducendo ad dicendum quod procedit deducendo ad inconveniens, si præscientia simplicis in- inconveniens, si præscientia simplicis in- telligentiæ causa præscitorum esse di- telligentiæ causa præscitorum esse di-

catur. catur.

623 623

Dei sit causata a rebus ? quod Magister Dei sit causata a rebus ? quod Magister quærit in illo capite, Neque etiam res quærit in illo capite, Neque etiam res futuræ causa sunt, etc. futuræ causa sunt, etc.

1. Et objicit sic ad hoc, quod sit cau- 1. Et objicit sic ad hoc, quod sit cau- sata a rebus, inducens Origenem super sata a rebus, inducens Origenem super epistolam ad Romanos sic dicentem : epistolam ad Romanos sic dicentem : «Non propterea aliquid erit, quia id «Non propterea aliquid erit, quia id scit Deus futurum sed quia futurum scit Deus futurum sed quia futurum est, ideo scitur a Deo antequam fiat 2. » est, ideo scitur a Deo antequam fiat 2. » Ergo videtur, quod Deus scit ideo quia Ergo videtur, quod Deus scit ideo quia futurum est: et sic futurum causa est futurum est: et sic futurum causa est præscientiæ Dei. præscientiæ Dei.

2. Adhuc, Dicit Aristoteles quod quo 2. Adhuc, Dicit Aristoteles quod quo posito ponitur aliud, et quo remo- posito ponitur aliud, et quo remo- to removetur aliud, est causa. Posita re to removetur aliud, est causa. Posita re futura ponitur præscientia, et remota re futura ponitur præscientia, et remota re futura removetur præscientia. Ergo res futura removetur præscientia. Ergo res futura est causa præscientiæ. futura est causa præscientiæ.

3. Ad hoc respondet Magister in Sen- 3. Ad hoc respondet Magister in Sen- tentiis quod res futura non est causa præ- tentiis quod res futura non est causa præ- scientiæ, nisi sine qua non. SED CONTRA scientiæ, nisi sine qua non. SED CONTRA hoc videtur esse, quod causa sine qua hoc videtur esse, quod causa sine qua non, et causam dicit, et concomitan- non, et causam dicit, et concomitan- tiam et sicut dicit causam, aliquo mo- tiam et sicut dicit causam, aliquo mo- do res futura est causa præscientiæ. do res futura est causa præscientiæ. IN CONTRARIUM hujus IN CONTRARIUM hujus

1. Objicit Magister in illo eodem ca- 1. Objicit Magister in illo eodem ca- pite: Neque etiam res futuræ, sic dicens: pite: Neque etiam res futuræ, sic dicens: « Si hoc esset, scilicet res futuræ essent « Si hoc esset, scilicet res futuræ essent causa præscientiæ, tunc ejus quod est causa præscientiæ, tunc ejus quod est æternum, aliquid existeret causa, ab eo æternum, aliquid existeret causa, ab eo alienum, et ab eo diversum et ex crea- alienum, et ab eo diversum et ex crea- turis dependeret scientia creatoris, et turis dependeret scientia creatoris, et causa increati : » quod causa increati : » quod valde esset inconveniens. valde esset inconveniens.

creatum creatum AD DICTUM Anselmi dicendum, quod AD DICTUM Anselmi dicendum, quod verum est, et dicit rationem solutionis. verum est, et dicit rationem solutionis.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Utrum præscientia Dei sit causata a Utrum præscientia Dei sit causata a rebus ? rebus ?

TERTIO quæritur, Utrum præscientia TERTIO quæritur, Utrum præscientia

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXXVIII, Art. 3. Tom. XXVI hu. tiarum, Dist. XXXVIII, Art. 3. Tom. XXVI hu. jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

2 ORIGENES, Lib. VII super illud Apostoii ad 2 ORIGENES, Lib. VII super illud Apostoii ad

esset esset

2. Adhuc, Si futurum causa præscien- 2. Adhuc, Si futurum causa præscien- tiæ est, oportet quod scientia Dei et tiæ est, oportet quod scientia Dei et præscientia dependeat a scibili, quod præscientia dependeat a scibili, quod valde est inconveniens: quia sic Deus valde est inconveniens: quia sic Deus scientiam acciperet a rebus, quod valde scientiam acciperet a rebus, quod valde inconveniens est, et in antehabitis im- inconveniens est, et in antehabitis im- probatum. probatum.

SOLUTIO. Nullo modo dicendum est, SOLUTIO. Nullo modo dicendum est,

Romanos, VIII, 30: Quos... prædestinavit, hos et Romanos, VIII, 30: Quos... prædestinavit, hos et vocavit, et quos vocavit, hos et justificavit,... et vocavit, et quos vocavit, hos et justificavit,... et glorificavit. glorificavit.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

624 624

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod res futuræ sint causa præscientiæ quod res futuræ sint causa præscientiæ Dei secundum esse: sunt tamen causa si- Dei secundum esse: sunt tamen causa si- ne qua non, ut dicit Magister, secundum ne qua non, ut dicit Magister, secundum dici per nomen præscientiæ. Res enim dici per nomen præscientiæ. Res enim futuræ dependentiam habent ad scien- futuræ dependentiam habent ad scien- tiam Dei, ex qua dependentia causatur tiam Dei, ex qua dependentia causatur respectus futurorum ad præscientiam, respectus futurorum ad præscientiam, quæ est respectus posterioris ad antece- quæ est respectus posterioris ad antece- dens in ordine, sine quo respectu non dens in ordine, sine quo respectu non esset respectus prioris ad consequens : esset respectus prioris ad consequens : qui si non esset, scientia Dei non posset qui si non esset, scientia Dei non posset nominari præscientia Dei : et sic respe- nominari præscientia Dei : et sic respe- ctus rei futuræ ad scientiam Dei est in ctus rei futuræ ad scientiam Dei est in causa sine qua præscientia Dei non dice- causa sine qua præscientia Dei non dice- retur scientia a nobis: quia tolleretur retur scientia a nobis: quia tolleretur antecessio ordinis esset tamen scientia antecessio ordinis esset tamen scientia qua Deus scit et præscit universa. Et qua Deus scit et præscit universa. Et iste est intellectus Magistri in Sententiis, iste est intellectus Magistri in Sententiis, ubi solvit istam eamdem quæstionem. ubi solvit istam eamdem quæstionem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ori- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ori- genes non intendit, quod futurum sit genes non intendit, quod futurum sit causa scientiæ vel præscientiæ Dei se- causa scientiæ vel præscientiæ Dei se- cundum id quod est, sed quod sit causa cundum id quod est, sed quod sit causa sine qua non nominis istius quod præ- sine qua non nominis istius quod præ- scientia vocatur. Et si quis proprie vellet scientia vocatur. Et si quis proprie vellet loqui tunc non est causa, sed ratio ex loqui tunc non est causa, sed ratio ex respectu sumpta quare scientia dicatur respectu sumpta quare scientia dicatur præscientia. Et ita est ratio ejus quod præscientia. Et ita est ratio ejus quod est præ, et non ratio scientiæ. Præposi- est præ, et non ratio scientiæ. Præposi- tio enim scientiæ adveniens per compo- tio enim scientiæ adveniens per compo- sitionem, non dicit rei respectum ante- sitionem, non dicit rei respectum ante- cedentis in ordine ad consequens. Unde cedentis in ordine ad consequens. Unde etiam Origenes non ponit activam, sed etiam Origenes non ponit activam, sed passivam dicit enim sic : « Quia futu- passivam dicit enim sic : « Quia futu- rum est, ideo scitur a Deo antequam rum est, ideo scitur a Deo antequam fiat : » intendens, quod futurum quia fiat : » intendens, quod futurum quia futurum est, scibile sit a Deo, hoc est, futurum est, scibile sit a Deo, hoc est, habeat aptitudinem ad sciendum et sic habeat aptitudinem ad sciendum et sic futurum nullam dicit causam scientiæ in futurum nullam dicit causam scientiæ in sciente, sed dicit rationem aptitudinis sciente, sed dicit rationem aptitudinis ad sciendum in scibili. ad sciendum in scibili.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Ari- AD ALIUD dicendum, quod dictum Ari- stotelis intelligitur, quod posito uno se- stotelis intelligitur, quod posito uno se- cundum esse, ponitur aliud secundum cundum esse, ponitur aliud secundum esse, ut posito sole, vel corpore lumino- esse, ut posito sole, vel corpore lumino-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLI, Art. 6. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XLI, Art. 6. Tom. XXVI hujusce novæ editionis. novæ editionis.

so secundum esse, ponitur illuminatio so secundum esse, ponitur illuminatio secundum esse. Sed in prædicta conse- secundum esse. Sed in prædicta conse- quentia, posito futuro secundum ordi- quentia, posito futuro secundum ordi- nem consequentiæ, non ponitur præ- nem consequentiæ, non ponitur præ- scientia secundum esse, sed secundum scientia secundum esse, sed secundum ordinem antecessionis tantum et ideo ordinem antecessionis tantum et ideo non est causa. non est causa.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum, quod intellectus AD ALIUD dicendum, quod intellectus Magistri expositus est: et ideo non Magistri expositus est: et ideo non procedit quod inducitur contra eum. procedit quod inducitur contra eum. ALIA objecta in contrarium quæ se- Ad obje ALIA objecta in contrarium quæ se- Ad obje quuntur, procedunt. quuntur, procedunt.

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

Utrum præscientia Dei falli possit 1 ? Utrum præscientia Dei falli possit 1 ?

2 2

QUARTO quæritur, Utrum præscientia QUARTO quæritur, Utrum præscientia Dei falli possit? quod in eodem capite Dei falli possit? quod in eodem capite dicit Magister et disputat in sequenti. dicit Magister et disputat in sequenti.

1. Et ad hoc objicit in illo capite : 1. Et ad hoc objicit in illo capite : « Ad hoc quod supra dictum est, scilicet « Ad hoc quod supra dictum est, scilicet præscientiam Dei falli non posse, solet a præscientiam Dei falli non posse, solet a quibusdam sic opponi: Deus præscivit quibusdam sic opponi: Deus præscivit hunc lecturum vel aliquid hujusmodi, hunc lecturum vel aliquid hujusmodi, hoc est, quodcunque contingens: sed hoc est, quodcunque contingens: sed potest esse ut iste non legat: quia con- potest esse ut iste non legat: quia con- tingens est. Ergo potest aliter esse tingens est. Ergo potest aliter esse quam Deus præscivit et quando ali- quam Deus præscivit et quando ali- ter est quam præscivit, fallitur præ- ter est quam præscivit, fallitur præ- scientia ergo potest falli præscientia scientia ergo potest falli præscientia Dei. » Dei. »

2. Adhuc, Præscitum potest esse non 2. Adhuc, Præscitum potest esse non præscitum. PROBATIO. Præscitum est fu- præscitum. PROBATIO. Præscitum est fu- turum contingens: contingens potest turum contingens: contingens potest non evenire quia dicit Aristoteles in non evenire quia dicit Aristoteles in Prioribus, « Quod contingit esse, con- Prioribus, « Quod contingit esse, con- tingit non esse. » Ponamus ergo, quod tingit non esse. » Ponamus ergo, quod contingat non esse. Cum ergo fuerit contingat non esse. Cum ergo fuerit præscitum, aliter eveniet quam præsci- præscitum, aliter eveniet quam præsci- tum et quoties eveniet aliter quam tum et quoties eveniet aliter quam

2 I Sententiarum, Dist. XXXVIII, cap. E, pag. 2 I Sententiarum, Dist. XXXVIII, cap. E, pag. 287 tomi XXVI editionis nostræ. 287 tomi XXVI editionis nostræ.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 61. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XV, QUÆST. 61.

625 625

solutio solutio

Ad 1, Ad 1,

præscitum est, fallitur præscientia : ergo præscitum est, fallitur præscientia : ergo præscientia Dei falli potest. præscientia Dei falli potest.

: :

3. Adhuc, Deus scit et præscit per 3. Adhuc, Deus scit et præscit per modum suum et hoc est, quia omnia modum suum et hoc est, quia omnia vera scit ut præsentia, sive sint præsen- vera scit ut præsentia, sive sint præsen- tia, sive præterita, sive futura. Sed qui tia, sive præterita, sive futura. Sed qui scit præterita et futura ut præsentia, scit scit præterita et futura ut præsentia, scit præterita et futura aliter quam sint: et præterita et futura aliter quam sint: et qui scit rem aliter quam sit, fallitur in qui scit rem aliter quam sit, fallitur in scientia sua et præscientia: ergo videtur, scientia sua et præscientia: ergo videtur, quod Dei scientia et præscientia falli quod Dei scientia et præscientia falli possit. possit.

SOLUTIO. Ad omnia hujusmodi sophis- SOLUTIO. Ad omnia hujusmodi sophis- mata respondet Magister in Sententiis mata respondet Magister in Sententiis dicens, quod possunt hæc conjunctim in- dicens, quod possunt hæc conjunctim in- telligi, vel disjunctim. Si enim ita in- telligi, vel disjunctim. Si enim ita in- telligas non potest aliter fieri quam telligas non potest aliter fieri quam Deus præscivit, id est, non potest utrum- Deus præscivit, id est, non potest utrum- que simul esse verum, quod Deus præ- que simul esse verum, quod Deus præ- scivit ita fieri et aliter fiat, verus est in- scivit ita fieri et aliter fiat, verus est in- tellectus. Si autem disjunctim sive divi- tellectus. Si autem disjunctim sive divi- sim intelligas propositionem, ut dicas sim intelligas propositionem, ut dicas hoc aliter evenire non posse quam eve- hoc aliter evenire non posse quam eve- nit, quoniam illud futurum Deus præ- nit, quoniam illud futurum Deus præ- scivit, falsum est. Et hæc solutio bona scivit, falsum est. Et hæc solutio bona est, si per artem et rationes artis bene est, si per artem et rationes artis bene esset exposita. esset exposita.