IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 58. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 58.

585 585

A 1. A 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad object. Ad object.

Ad 1. Ad 1.

ad gentes quæ non cognoverunt me', ad gentes quæ non cognoverunt me', adjectivitatem hujus pronominis, me, de- adjectivitatem hujus pronominis, me, de- terminat Glossa subdens: << Me verum terminat Glossa subdens: << Me verum Deum. » Deum. »

AD HOC ergo quod objicitur de hac, AD HOC ergo quod objicitur de hac, Deus est, et ille est trinitas: dicendum Deus est, et ille est trinitas: dicendum quod hoc pronomen, ille, adjective su- quod hoc pronomen, ille, adjective su- mitur, et determinatur per relationem mitur, et determinatur per relationem ad hoc nomen, Deus, quod est substan- ad hoc nomen, Deus, quod est substan- tivum. Unde sensus est, Ille Deus est tivum. Unde sensus est, Ille Deus est trinitas. trinitas.

SIMILITER dicendum est ad sequens: SIMILITER dicendum est ad sequens: « Sit salus illi, etc: »ibi enim hoc pro- « Sit salus illi, etc: »ibi enim hoc pro- nomen, illi, adjectivum est, et innititur nomen, illi, adjectivum est, et innititur substantivo subintellecto, Deo. Unde substantivo subintellecto, Deo. Unde sensus est, Illi Deo. sensus est, Illi Deo.

ID AUTEM quod objicitur in contrarium, ID AUTEM quod objicitur in contrarium, de necessitate procedit. de necessitate procedit.

Ad quæst. 4. AD ID quod ulterius quæritur de verbis Ad quæst. 4. AD ID quod ulterius quæritur de verbis et participiis, dicendum quod pro certo et participiis, dicendum quod pro certo essentialia sunt, et essentiam copulant essentialia sunt, et essentiam copulant sive significant ut actum, sed ratione sive significant ut actum, sed ratione significati pluralis trahuntur ad copu- significati pluralis trahuntur ad copu- landum pro persona. Agere enim et landum pro persona. Agere enim et pati, quod (sicut dicit Priscianus) sub- pati, quod (sicut dicit Priscianus) sub- stantiæ est proprium, ut de qua egredi- stantiæ est proprium, ut de qua egredi- tur actus, et ut in qua recipitur passio, tur actus, et ut in qua recipitur passio, non intelligitur de substantia quæ est non intelligitur de substantia quæ est usia vel usiosis, sed de substantia quæ usia vel usiosis, sed de substantia quæ est hypostasis, quæ proprie agit vel pati- est hypostasis, quæ proprie agit vel pati- tur. Et cum dicitur: Ego et Pater unum tur. Et cum dicitur: Ego et Pater unum sumus, supposita Patris et Filii præ- sumus, supposita Patris et Filii præ- mittuntur, quibus per hoc verbum, su- mittuntur, quibus per hoc verbum, su- mus, esse copulatur inesse ut actus. Ideo mus, esse copulatur inesse ut actus. Ideo cum plura sint' supposita, necessarium cum plura sint' supposita, necessarium est propter vim grammaticæ actum qui est propter vim grammaticæ actum qui est in eis, pluraliter significari: et ideo est in eis, pluraliter significari: et ideo dicitur Ego et Pater unum sumus, non dicitur Ego et Pater unum sumus, non unum sum. Et quod dicitur unum neu- unum sum. Et quod dicitur unum neu- traliter, ostendit essentiæ unitatem, et traliter, ostendit essentiæ unitatem, et non hypostasis. non hypostasis.

Ad 2. Ad 2.

OMNI eodem modo dicendum ad hanc: OMNI eodem modo dicendum ad hanc:

Faciamus hominem 3: hoc enim verbum Faciamus hominem 3: hoc enim verbum faciamus, copulat facere ut est actus faciamus, copulat facere ut est actus egrediens de substantia quæ est hyposta- egrediens de substantia quæ est hyposta- sis et cum plures sint hypostases, ne- sis et cum plures sint hypostases, ne- cesse est, quod pluraliter consignificetur cesse est, quod pluraliter consignificetur actus ut est egrediens de ipsis: quia sic- actus ut est egrediens de ipsis: quia sic- ut dicit Hilarius in libro VII de Trinita- ut dicit Hilarius in libro VII de Trinita- te: te: « Professio consortii tollit singularis « Professio consortii tollit singularis et solitarii intelligentiam. » Quia tamen et solitarii intelligentiam. » Quia tamen una est essentia qua agunt tres et faciunt, una est essentia qua agunt tres et faciunt, ideo subjungitur, ad imaginem et simi- ideo subjungitur, ad imaginem et simi- litudinem singulariter. litudinem singulariter.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De hoc nomine, Ego sum qui sum, De hoc nomine, Ego sum qui sum, utrum sit nomen essentiale vel per- utrum sit nomen essentiale vel per- sonale *? sonale *?

SECUNDO quæritur de hoc nomine, Ego SECUNDO quæritur de hoc nomine, Ego sum qui sum, de quo quæritur, Utrum sum qui sum, de quo quæritur, Utrum sit essentiale nomen, vel personale? sit essentiale nomen, vel personale?

Videtur enim, quod sit essentiale : Videtur enim, quod sit essentiale :

1. Ex his quæ dicuntur in libro I Sen- 1. Ex his quæ dicuntur in libro I Sen- tentiarum, distinct. VIII, et ex verbis tentiarum, distinct. VIII, et ex verbis Augustini, et ex verbis Hieronymi. Dicit Augustini, et ex verbis Hieronymi. Dicit enim Augustinus in libro V de Trinitates: enim Augustinus in libro V de Trinitates: « Sicut ab eo quod est sapere dicitur sa- « Sicut ab eo quod est sapere dicitur sa- pientia, ita ab eo quod est esse dicitur pientia, ita ab eo quod est esse dicitur essentia. Et quis magis est quam ille essentia. Et quis magis est quam ille qui dixit famulo suo Moysi, Exod. III, qui dixit famulo suo Moysi, Exod. III, 14: Ego sum qui sum: et, Sic dices filiis 14: Ego sum qui sum: et, Sic dices filiis Israel Qui est, misit me ad vos. » Israel Qui est, misit me ad vos. »

2. Adhuc, Damascenus: « Principa- 2. Adhuc, Damascenus: « Principa- lius horum nominum quæ de Deo dicun- lius horum nominum quæ de Deo dicun- tur, est, Qui est, sicut ipse loquens in tur, est, Qui est, sicut ipse loquens in oraculo Moysi ait: Qui est, misit me ad oraculo Moysi ait: Qui est, misit me ad vos, totum comprehendens in seipso ve- vos, totum comprehendens in seipso ve-

1 Vulgata habet, Isa. LXV, 1: Quæsierunt me 1 Vulgata habet, Isa. LXV, 1: Quæsierunt me qui ante non interrogabant, invenerunt qui non qui ante non interrogabant, invenerunt qui non quæsierunt me. Dixi: Ecce ego, ecce ego, ad quæsierunt me. Dixi: Ecce ego, ecce ego, ad gentem quæ non invocabat nomen meum. gentem quæ non invocabat nomen meum. 2 Joan. x, 30. 2 Joan. x, 30.

3 Genes. 1, 26. 3 Genes. 1, 26.

* Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- * Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- tiarum, Dist. II, Art. 12 et 13. Tom. XXV hu- tiarum, Dist. II, Art. 12 et 13. Tom. XXV hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

5 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 2. 5 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 2.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

586 586

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lut quoddam pelagus substantiæ infini- lut quoddam pelagus substantiæ infini-

tum et indeterminatum '. » tum et indeterminatum '. »

3. Adhuc, Moyses cum audivit hunc 3. Adhuc, Moyses cum audivit hunc sermonem, Ego sum qui sum, ex ipso sermonem, Ego sum qui sum, ex ipso sermone non intellexit plus unam per- sermone non intellexit plus unam per- sonam quam aliam et hoc non potuit sonam quam aliam et hoc non potuit esse, nisi intelligeret de essentia divina, esse, nisi intelligeret de essentia divina, quæ ut loquens ibi inducebatur. quæ ut loquens ibi inducebatur.

4. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- 4. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- nis nominibus 2: « Si non de tota aiunt nis nominibus 2: « Si non de tota aiunt divinitate laudari, cum dicitur, Ego sum divinitate laudari, cum dicitur, Ego sum qui sum et, Qui est, misit me ad vos: qui sum et, Qui est, misit me ad vos: sed per unam partem circumscribere co- sed per unam partem circumscribere co- nantur, quomodo audient: Qui est, et nantur, quomodo audient: Qui est, et qui erat, et qui venturus est, omnipo- qui erat, et qui venturus est, omnipo- tens 3? »> tens 3? »>

Ex omnibus his concluditur, quod est Ex omnibus his concluditur, quod est nomen essentiale. nomen essentiale.

IN CONTRARIUM tamen hujus est quod IN CONTRARIUM tamen hujus est quod dicitur, Isa. LXV, 1 Ecce ego, ecce ego dicitur, Isa. LXV, 1 Ecce ego, ecce ego ad gentem quæ non invocabat nomen ad gentem quæ non invocabat nomen meum. Ibi Glossa: « Filius loquitur qui, meum. Ibi Glossa: « Filius loquitur qui, Exod. 111, 14, dixit Moysi: Ego sum qui Exod. 111, 14, dixit Moysi: Ego sum qui

sum. » sum. »

SOLUTIO. Satis bene responsum est ad SOLUTIO. Satis bene responsum est ad hoc ab antiquis, Præpositivo scilicet, hoc ab antiquis, Præpositivo scilicet, Gulielmo, et Alexandro. Dicebant enim, Gulielmo, et Alexandro. Dicebant enim, quod hoc nomen, Qui, potest accipi ut quod hoc nomen, Qui, potest accipi ut nomen infinitum et indeterminatum, vel nomen infinitum et indeterminatum, vel potes accipi ut relativum. Si accipitur potes accipi ut relativum. Si accipitur ut infinitum, dicit pelagus substan- ut infinitum, dicit pelagus substan- tiæ infinitum: essentialitatem enim tiæ infinitum: essentialitatem enim divinam dicit non determinatam in divinam dicit non determinatam in supposito, et sic quasi in pelago in- supposito, et sic quasi in pelago in- finito. Si autem accipitur relative, finito. Si autem accipitur relative, adhuc potest accipi duobus modis, scili- adhuc potest accipi duobus modis, scili- cet adjective secundum quod determinatur cet adjective secundum quod determinatur antecedente quod refert, et hoc est Deus, antecedente quod refert, et hoc est Deus, quod nomen substantiale est: sic enim præ- quod nomen substantiale est: sic enim præ- misit: Deus patrum vestrorum misit me ad misit: Deus patrum vestrorum misit me ad vos. Si dixerint mihi: Quod est nomen vos. Si dixerint mihi: Quod est nomen ejus ?...Ait Sic dices filiis Israel: Qui ejus ?...Ait Sic dices filiis Israel: Qui est, misit me ad vos. Et sic sensus est: est, misit me ad vos. Et sic sensus est: Qui est Deus vera essentialitate, misit Qui est Deus vera essentialitate, misit

: :

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, cap. 12. cap. 12.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

me ad vos. Et sic adhuc nomen est essen- me ad vos. Et sic adhuc nomen est essen- tiale toti trinitati conveniens. Si autem tiale toti trinitati conveniens. Si autem accipitur substantive, et intelligitur per accipitur substantive, et intelligitur per subintellectum articulum substantivari, subintellectum articulum substantivari, dicebant, quod personale est. Articulus dicebant, quod personale est. Articulus enim discretionem notat, et ad notitiam enim discretionem notat, et ad notitiam discretam faciendam inventus est. Et discretam faciendam inventus est. Et quia historia ista singulariter significat quia historia ista singulariter significat redemptionem generis humani, qui per redemptionem generis humani, qui per Filium facta est, ideo dicit Glossa super Filium facta est, ideo dicit Glossa super Isaiam, quod Filius loquitur: sic enim Isaiam, quod Filius loquitur: sic enim appropriatione potius quam proprietate appropriatione potius quam proprietate trahitur ad standum pro Filio. trahitur ad standum pro Filio.

PRIME ergo auctoritates Augustini Adt PRIME ergo auctoritates Augustini Adt et Damasceni loquuntur de hoc nomine, et Damasceni loquuntur de hoc nomine, Qui, prout est nomen infinitum: et in Qui, prout est nomen infinitum: et in hoc sensu loquitur auctoritas Dionysii. hoc sensu loquitur auctoritas Dionysii.

AD ALIUD dicendum, quod Moyses si AD ALIUD dicendum, quod Moyses si intellexit hoc nomen, Qui, ut infinitum, intellexit hoc nomen, Qui, ut infinitum, non intellexit unam personam plus non intellexit unam personam plus quam aliam. Si autem intellexit ut rela- quam aliam. Si autem intellexit ut rela- tivum ejus quod præcessit: tunc adhuc tivum ejus quod præcessit: tunc adhuc duplex potuit esse intellectus, scilicet se- duplex potuit esse intellectus, scilicet se- cundum quod simpliciter refert antece- cundum quod simpliciter refert antece- dens vel appropriatum per orationem dens vel appropriatum per orationem historiæ, qua appropriatur hoc nomen, historiæ, qua appropriatur hoc nomen, Deus et quod est commune et essen- Deus et quod est commune et essen- tiale ad personam Filii, et sic intellexit tiale ad personam Filii, et sic intellexit unam personam plus quam aliam. Sed unam personam plus quam aliam. Sed tamen secundum quod simpliciter refert tamen secundum quod simpliciter refert antecedens, de tota trinitate intelligitur antecedens, de tota trinitate intelligitur secundum Dionysium. secundum Dionysium.

Et si objiciatur in sensu quo Præposi- Et si objiciatur in sensu quo Præposi- tivus objicit, qui est Pater, qui est Fi- tivus objicit, qui est Pater, qui est Fi- lius, qui est Spritus sanctus: ergo ille lius, qui est Spritus sanctus: ergo ille qui est Pater, est Filius et Spiritus san- qui est Pater, est Filius et Spiritus san- ctus patet, quod non valet processus. ctus patet, quod non valet processus. In præmissis enim accipitur hoc nomen In præmissis enim accipitur hoc nomen Qui, infinite, in conclusione autem rela- Qui, infinite, in conclusione autem rela- tive et sic incidit fallacia figuræ di- tive et sic incidit fallacia figuræ di- ctionis ex mutata suppositione. ctionis ex mutata suppositione.

Cætera de hoc nomine, Qui est, in Cætera de hoc nomine, Qui est, in præhabitis dicta sunt in quæstione de præhabitis dicta sunt in quæstione de essentialitate divina. Secundum Diony- essentialitate divina. Secundum Diony- sium tamen essentia divina dupliciter sium tamen essentia divina dupliciter

сар. 5. сар. 5.

3 Apocal. 1, 8. 3 Apocal. 1, 8.

4 Exod. 1, 13 et 14. 4 Exod. 1, 13 et 14.

A A

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 59. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 59.

consideratur, in se scilicet prout est pe- consideratur, in se scilicet prout est pe- lagus infinitæ essentialitatis et sic pro- lagus infinitæ essentialitatis et sic pro- prium nomen ejus est, Qui est. Conside- prium nomen ejus est, Qui est. Conside- ratur etiam ut causa diffundens esse: et ratur etiam ut causa diffundens esse: et sic primum nomen quo innotescit nobis, sic primum nomen quo innotescit nobis,

587 587

est bonum bonum enim diffusivum est est bonum bonum enim diffusivum est esse et hoc modo Dionysius bonum esse et hoc modo Dionysius bonum ordinat ante ens cum tamen si inten- ordinat ante ens cum tamen si inten- tiones utriusque simplices accipiantur, tiones utriusque simplices accipiantur, intentio entis est ante intentionem boni. intentio entis est ante intentionem boni.

QUESTIO LIX. QUESTIO LIX.

De translatione corporalium symbolicorum in divinam prædi- De translatione corporalium symbolicorum in divinam prædi-

cationem. cationem.

Deinde quæritur de translatione corpo- Deinde quæritur de translatione corpo- ralium symbolicorum. De quibus ait Ma- ralium symbolicorum. De quibus ait Ma- gister in libro I Sententiarum, distinct. gister in libro I Sententiarum, distinct. XXXII, de quibus breve tradit documen- XXXII, de quibus breve tradit documen- tum, scilicet ut ratione similitudinis con- tum, scilicet ut ratione similitudinis con- siderata ex causis dicendi, dictorum su- siderata ex causis dicendi, dictorum su- mant intelligentiam scilicet Catholicam. mant intelligentiam scilicet Catholicam.

De his ergo quatuor quærenda sunt, De his ergo quatuor quærenda sunt, quorum primum est, Qualiter hæc in quorum primum est, Qualiter hæc in divinam transumantur prædicationem ? divinam transumantur prædicationem ? Secundum, Utrum hæc et alia de qui- Secundum, Utrum hæc et alia de qui- bus dictum est, affirmative vere prædi- bus dictum est, affirmative vere prædi- centur de Deo ? centur de Deo ?

Tertium, De nominibus privativis. Tertium, De nominibus privativis. Quarto, Utrum omnia nomina quo- Quarto, Utrum omnia nomina quo- cumque modo dicta de Deo, differant ra- cumque modo dicta de Deo, differant ra- tione et nomine, vel nomine solo ? tione et nomine, vel nomine solo ?

MEMBRUM J. MEMBRUM J.

Qualiter hæc in divinam prædicationem Qualiter hæc in divinam prædicationem transferantur, cum dicitur Deus la- transferantur, cum dicitur Deus la- pis, vel fortis, vel vitis, vel aliquid pis, vel fortis, vel vitis, vel aliquid hujusmodi ¹? hujusmodi ¹?

divinam transferantur prædicationem, divinam transferantur prædicationem, ut cum Deus dicitur lapis, vel fortis, vel ut cum Deus dicitur lapis, vel fortis, vel vitis, vel aliquid hujusmodi ? vitis, vel aliquid hujusmodi ?

Et videtur, quod non debeant trans- Et videtur, quod non debeant trans- ferri: quia ferri: quia

1. Jam antehabitum est, quod corpo- 1. Jam antehabitum est, quod corpo- ralia privativa materialia excluduntur a ralia privativa materialia excluduntur a divina prædicatione : talia autem corpo- divina prædicatione : talia autem corpo- ralia sunt materialia et mutabilia: ergo ralia sunt materialia et mutabilia: ergo ista nihil nominant in Deo: nomen au- ista nihil nominant in Deo: nomen au- tem vanum est quod nihil nominat in eo tem vanum est quod nihil nominat in eo cujus est nomen: hæc igitur nomina va- cujus est nomen: hæc igitur nomina va- na sunt in divinam prædicationem trans- na sunt in divinam prædicationem trans- lata. lata.

2. Si quis dicat, quod per similitudi- 2. Si quis dicat, quod per similitudi- nes proprietatum translatio fit, et non nes proprietatum translatio fit, et non secundum rem. IN CONTRARIUM est, quod secundum rem. IN CONTRARIUM est, quod non sunt similes proprietates corpora- non sunt similes proprietates corpora- lium et spiritualium, et Dei et creaturæ: lium et spiritualium, et Dei et creaturæ: et sic per proprietates translatio fieri et sic per proprietates translatio fieri non potest. non potest.

3. Adhuc, Cum lapis dicitur solidus, 3. Adhuc, Cum lapis dicitur solidus, et veritas solida, et Deus solidus et im- et veritas solida, et Deus solidus et im- mobilis, solidum hinc inde dicitur æqui- mobilis, solidum hinc inde dicitur æqui- voce, cum nomen solum commune sit voce, cum nomen solum commune sit et ratio substantiæ diversa secundum et ratio substantiæ diversa secundum illud nomen, et est æquivocum secun- illud nomen, et est æquivocum secun-

PRIMO ergo quæritur, Qualiter hæc in dum Boetium casu et fortuna. In taliter PRIMO ergo quæritur, Qualiter hæc in dum Boetium casu et fortuna. In taliter

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXXIV, Art. 6. Tom. XXVI hu- tiarum, Dist. XXXIV, Art. 6. Tom. XXVI hu-

jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

588 588

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

autem æquivocis quod convenit uni, non autem æquivocis quod convenit uni, non convenit alteri secundum rem. Videtur convenit alteri secundum rem. Videtur ergo, quod per talium proprietates in ta- ergo, quod per talium proprietates in ta- libus non potest fieri translatio. libus non potest fieri translatio.

4. Si adhuc dicatur, sicut dicit Diony- 4. Si adhuc dicatur, sicut dicit Diony- sius in libro de Colesti hierarchia ', sius in libro de Colesti hierarchia ', quod secundum dissimiles similitudines quod secundum dissimiles similitudines fit translatio. Videtur, quod hoc nihil fit translatio. Videtur, quod hoc nihil sit dictum nullæ enim sunt dissimiles sit dictum nullæ enim sunt dissimiles similitudines. Est enim similitudo, ut similitudines. Est enim similitudo, ut dicit Boetius in Topicis, totum differen- dicit Boetius in Topicis, totum differen- tium eadem qualitas, et Aristoteles in tium eadem qualitas, et Aristoteles in IV primæ philosophiæ dicit, quod unum IV primæ philosophiæ dicit, quod unum in qualitate facit simile et ideo unum in qualitate facit simile et ideo unum in multis non potest esse causa dissimi- in multis non potest esse causa dissimi- litudinis propter quod nulla videtur litudinis propter quod nulla videtur esse dissimilis similitudo. esse dissimilis similitudo.

SOLUTIO. Dicendum ad hoc, sicut dicit SOLUTIO. Dicendum ad hoc, sicut dicit Dionysius, quod per dissimiles similitu- Dionysius, quod per dissimiles similitu- dines fit translatio symbolicorum, hoc dines fit translatio symbolicorum, hoc est, per dissimilium similitudines et est, per dissimilium similitudines et hoc non potest esse, nisi quando res hoc non potest esse, nisi quando res comparatæ dissimiles sunt, et proprieta- comparatæ dissimiles sunt, et proprieta- tes earum dissimiles. Est tamen simili- tes earum dissimiles. Est tamen simili- tudo proportionis ex hoc, quod res una tudo proportionis ex hoc, quod res una sub proprietate sua proportionatur ad sub proprietate sua proportionatur ad aliquid, et ad idem specie vel genere aliquid, et ad idem specie vel genere proportionatur res alia sub alia proprie proportionatur res alia sub alia proprie tate secundum eamdem analogiam, sicut tate secundum eamdem analogiam, sicut ad firmitatem lapis habet se duritia: ad firmitatem lapis habet se duritia: veritas autem ad eamdem cohærentice veritas autem ad eamdem cohærentice firmitatem non duritia habet se, sed veri firmitatem non duritia habet se, sed veri ratione Deus autem æternitate et im- ratione Deus autem æternitate et im- mutabilitate. Et ex illa proportione dis- mutabilitate. Et ex illa proportione dis- similium dissimili habitudine fit transla- similium dissimili habitudine fit transla- tio nominis, et dicitur Deus lapis. Psal. tio nominis, et dicitur Deus lapis. Psal.

CXVII, CXVII,

22: Lapidem quem reprobaverunt 22: Lapidem quem reprobaverunt ædificantes, hic factus est in caput an- ædificantes, hic factus est in caput an- guli. Et dicitur veritas lapis. Matth. guli. Et dicitur veritas lapis. Matth. xv1, 18: Super hanc petram ædificabo xv1, 18: Super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam. Et vocat petram soli- Ecclesiam meam. Et vocat petram soli- dam confessionem veritatis, quam Pe- dam confessionem veritatis, quam Pe- tro Pater revelavit, et non caro et san- tro Pater revelavit, et non caro et san- guis. guis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc argumentum non probat, nisi quod cor- argumentum non probat, nisi quod cor-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

poralia per propriam prædicationem de poralia per propriam prædicationem de Deo non dicuntur, dicuntur tamen per Deo non dicuntur, dicuntur tamen per translationem. translationem.

AD ALIUD dicendum, quod proprieta- AD ALIUD dicendum, quod proprieta- tes dissimiles sunt, sed hoc non prohi- tes dissimiles sunt, sed hoc non prohi- bet, quin dissimilium secundum dissimi- bet, quin dissimilium secundum dissimi- les proprietates similis proportionabili - les proprietates similis proportionabili - tas possit esse ad unum et per ta- tas possit esse ad unum et per ta- lem similitudinem proportionabilitatis fit lem similitudinem proportionabilitatis fit translatio. translatio.

AD ALIUD dicendum, quod verum est, AD ALIUD dicendum, quod verum est, quod talia sunt æquivoca, et est una quod talia sunt æquivoca, et est una species æquivocationis, sicut cum dici- species æquivocationis, sicut cum dici- tur, pratum ridet: et verum est, quod tur, pratum ridet: et verum est, quod proprietas quæ convenit uni, non con- proprietas quæ convenit uni, non con- venit alteri, sed in talibus potest esse venit alteri, sed in talibus potest esse proportio ad unum et per diversas et proportio ad unum et per diversas et dissimiles proprietates, ut cum dicitur dissimiles proprietates, ut cum dicitur canis latrabile, et canis coeleste sidus, canis latrabile, et canis coeleste sidus, quod lucet in pede Orionis, et canis ma- quod lucet in pede Orionis, et canis ma- rinum, per dissimilium dissimiles pro- rinum, per dissimilium dissimiles pro- prictates similis proportio fit ad unum prictates similis proportio fit ad unum quod est esse mordax. Ad hoc enim ha- quod est esse mordax. Ad hoc enim ha- bet se latrabile per iracundiam et dentes bet se latrabile per iracundiam et dentes lacerativos, coeleste per radiationem no- lacerativos, coeleste per radiationem no- civam et peremptivam, marinum autem civam et peremptivam, marinum autem per similitudinem ad latrabile in den- per similitudinem ad latrabile in den- tium dispositione et organorum et per tium dispositione et organorum et per illud in quo sic dissimilia similia sunt, illud in quo sic dissimilia similia sunt, fit translatio nominis aliter enim æqui- fit translatio nominis aliter enim æqui- vocum non reduceretur ad univocum, et vocum non reduceretur ad univocum, et hoc est contra artem logicæ et contra hoc est contra artem logicæ et contra doctrinam primæ philosophiæ. doctrinam primæ philosophiæ.

: :

AD ID quod objicitur de Dionysio, di- AD ID quod objicitur de Dionysio, di- cendum quod dicuntur dissimiles simili- cendum quod dicuntur dissimiles simili- tudines ab uno et ab alio dissimiles tudines ab uno et ab alio dissimiles enim sunt, quia dissimilium et in dissi- enim sunt, quia dissimilium et in dissi- milibus proprietatibus: similitudines milibus proprietatibus: similitudines autem dicuntur a simili habitudine et autem dicuntur a simili habitudine et proportione dissimilium ad unum : et sic proportione dissimilium ad unum : et sic dissimilia esse similia non est inconve- dissimilia esse similia non est inconve- niens. niens.

cap. 1. cap. 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 59. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 59.

589 589

Sed contra. Sed contra.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum nomina symbolica affirmative Utrum nomina symbolica affirmative vere prædicentur de Deo' ? vere prædicentur de Deo' ?

SECUNDO quæritur, Utrum hæc et alia SECUNDO quæritur, Utrum hæc et alia de quibus dictum est, affirmative vere de quibus dictum est, affirmative vere prædicentur de Deo ? prædicentur de Deo ?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Dionysius in libro de Coelesti hie- 1. Dionysius in libro de Coelesti hie- rarchia «Omnium negationes vere sunt rarchia «Omnium negationes vere sunt in Deo, affirmationes vero incompa- in Deo, affirmationes vero incompa- ctæ 2. » Ergo videtur, quod quidquid ctæ 2. » Ergo videtur, quod quidquid affirmative prædicatur de Deo, non præ- affirmative prædicatur de Deo, non præ- dicatur vere. dicatur vere.

« «

2. Adhuc, Dicit Damascenus, quod 2. Adhuc, Dicit Damascenus, quod quæcumque affirmative de Deo dicuntur, quæcumque affirmative de Deo dicuntur, magis ostendunt quid non est, quam magis ostendunt quid non est, quam quid est ³. » quid est ³. »

3. Adhuc, Dionysius in Mystica theo- 3. Adhuc, Dionysius in Mystica theo- logia « In ipsa divina natura oportet logia « In ipsa divina natura oportet omnium existentium ponere et affirmare omnium existentium ponere et affirmare positiones, sicut omnium causa, et om- positiones, sicut omnium causa, et om- nes ipsas magis proprie negare, sicut nes ipsas magis proprie negare, sicut super omnia existente et non negatio- super omnia existente et non negatio- nes oppositas opinari esse affirmationi- nes oppositas opinari esse affirmationi- bus, sed multo prius ipsam super priva- bus, sed multo prius ipsam super priva- tiones esse quæ est super omnem abla- tiones esse quæ est super omnem abla- tionem et positionem 4. » Et ex hoc acci- tionem et positionem 4. » Et ex hoc acci- pitur, quod quidquid affirmatur de Deo, pitur, quod quidquid affirmatur de Deo, verius negatur et cum contradictoria verius negatur et cum contradictoria simul de eodem non possunt esse vera, simul de eodem non possunt esse vera, si aliquid vere negatur de Deo, sequitur si aliquid vere negatur de Deo, sequitur quod falso affirmatur. quod falso affirmatur.

IN CONTRARIUM est quod dicit Diony- IN CONTRARIUM est quod dicit Diony- sius in libro de Divinis nominibus, quod sius in libro de Divinis nominibus, quod

<< Deus vere dicitur bonus 5. » Et, Marc. << Deus vere dicitur bonus 5. » Et, Marc. x, 18 Nemo bonus, nisi solus Deus. Et x, 18 Nemo bonus, nisi solus Deus. Et vere dicitur vita, ut dicit Dionysius 6, et vere dicitur vita, ut dicit Dionysius 6, et sapientia et virtus. Et hæc omnia affir- sapientia et virtus. Et hæc omnia affir- mative dicuntur de Deo. mative dicuntur de Deo.

SOLUTIO. Dicendum, quod in omnibus SOLUTIO. Dicendum, quod in omnibus affirmativis quæ de Deo dicuntur, duo affirmativis quæ de Deo dicuntur, duo consideranda sunt, scilicet modus essen- consideranda sunt, scilicet modus essen- di qui est in significato nominis, et mo- di qui est in significato nominis, et mo- dus dicendi per nomen. Si consideretur dus dicendi per nomen. Si consideretur modus essendi, cum nomina ista, ut dicit modus essendi, cum nomina ista, ut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus", Dionysius in libro de Divinis nominibus", sint præstantissimarum bonitatum, quas sint præstantissimarum bonitatum, quas omnes præhabet et eminenter habet divi- omnes præhabet et eminenter habet divi- na essentia, quæ causa est omnium boni- na essentia, quæ causa est omnium boni- tatum, et habet eas simpliciter et unite et tatum, et habet eas simpliciter et unite et immaterialiter et hæ bonitates sunt, ut immaterialiter et hæ bonitates sunt, ut dicit Anselmus in Prosologios,quas cui- dicit Anselmus in Prosologios,quas cui- libet tam creatori quam creaturæ melius libet tam creatori quam creaturæ melius est esse quam non esse, ut essentia, sub- est esse quam non esse, ut essentia, sub- stantia, vita, intellectus, sapientem esse, stantia, vita, intellectus, sapientem esse, bonum esse, virtuosum esse, perfectum bonum esse, virtuosum esse, perfectum esse, ens esse, unum esse, verum esse, et esse, ens esse, unum esse, verum esse, et sic de aliis hujusmodi hæc enim omnia sic de aliis hujusmodi hæc enim omnia unicuique melius est esse quam non unicuique melius est esse quam non esse. Si, inquam, talia secundum mo- esse. Si, inquam, talia secundum mo- dum essendi considerentur, per prius et dum essendi considerentur, per prius et verissime dicuntur de Deo, et per poste- verissime dicuntur de Deo, et per poste- rius secundum analogiam participationis rius secundum analogiam participationis uniuscujusque dicuntur de creaturis. uniuscujusque dicuntur de creaturis.

: :

Si autem considerentur secundum mo- Si autem considerentur secundum mo- dum dicendi per nomen, tunc, sicut di- dum dicendi per nomen, tunc, sicut di- cit Boetius, nomina imposita sunt secun- cit Boetius, nomina imposita sunt secun- dum nostras cogitationes et (sicut dicit dum nostras cogitationes et (sicut dicit Damascenus) cogitationes nostræ sunt Damascenus) cogitationes nostræ sunt de rebus quæ secundum principia sua de rebus quæ secundum principia sua essendi cognoscuntur a nobis: tunc id essendi cognoscuntur a nobis: tunc id quod est super omnem cognitionem et quod est super omnem cognitionem et super omne quod est in infinitum emi- super omne quod est in infinitum emi- nens, non dicitur nec nominatur a no- nens, non dicitur nec nominatur a no-

Solutio. Solutio.

4 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 4 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. VIII, Art. 29. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. VIII, Art. 29. Tom. XXV hujusce novæ editionis. novæ editionis.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 2. cap. 2.

3 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, 3 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, cap. 4. cap. 4.

1. 1.

* S. DIONYSIUS, In Mystica theologia, cap. * S. DIONYSIUS, In Mystica theologia, cap.

5 IDEM, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. 5 IDEM, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4.

6 IDEM, Ibidem, capp. 5 et 6. 6 IDEM, Ibidem, capp. 5 et 6.

7 IDEM, Ibidem, cap. 5. 7 IDEM, Ibidem, cap. 5.

8 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 3. 8 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 3.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

590 590

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bis, nisi per suos effectus participatos bis, nisi per suos effectus participatos secundum aliquid, et dicitur in libro de secundum aliquid, et dicitur in libro de Causis, quod causa prima innominabilis Causis, quod causa prima innominabilis est, et non deficiunt linguæ a narratio- est, et non deficiunt linguæ a narratio- ne ejus, nisi per excellentiam esse ip- ne ejus, nisi per excellentiam esse ip- sius. Et sic verum est, quod quidquid sius. Et sic verum est, quod quidquid affirmative prædicatur de Deo, magis affirmative prædicatur de Deo, magis proprie negatur: quia illo modo quo proprie negatur: quia illo modo quo dicitur per nomen, Deo non convenit, dicitur per nomen, Deo non convenit, sed magis eminenter quam nomen sig- sed magis eminenter quam nomen sig- nificare possit. nificare possit.

« «

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hæc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hæc est causa quare Dionysius dicit, quod est causa quare Dionysius dicit, quod << affirmationes sunt incompactæ : » quia << affirmationes sunt incompactæ : » quia significatum nominis Deo non conve- significatum nominis Deo non conve- nit sub modo quo dicitur per nomen. nit sub modo quo dicitur per nomen. Alia tamen est causa quæ in antehabitis Alia tamen est causa quæ in antehabitis dicta est, scilicet quia prædicatum in di- dicta est, scilicet quia prædicatum in di- vinis est subjectum in affirmativis pro- vinis est subjectum in affirmativis pro- positionibus, et per identitatem conjun- positionibus, et per identitatem conjun- gitur ei, et non per compositionem me- gitur ei, et non per compositionem me- diam et quia in affirmativis realiter non diam et quia in affirmativis realiter non potest esse compositio quæ compactio- potest esse compositio quæ compactio- nem notat, ideo dicit affirmationes in- nem notat, ideo dicit affirmationes in- compactas esse, et negationes veras: eo compactas esse, et negationes veras: eo quod in negativis nihil negatur, nisi quod in negativis nihil negatur, nisi compositio unius ad alterum, hoc est, compositio unius ad alterum, hoc est, prædicati ad subjectum. prædicati ad subjectum.

AD ALIUD dicendum, quod Damasce- AD ALIUD dicendum, quod Damasce- nus loquitur quantum ad modum dicen- nus loquitur quantum ad modum dicen- di per nomen, et non quantum ad mo- di per nomen, et non quantum ad mo- dum essendi: et ideo exponuntur sie ta- dum essendi: et ideo exponuntur sie ta- les propositiones, Deus est substantia, les propositiones, Deus est substantia, hoc est, non est substantia secundum hoc est, non est substantia secundum quod substantia significatur per nomen, quod substantia significatur per nomen, sed secundum esse eminenter est super sed secundum esse eminenter est super omnem substantiam. omnem substantiam.

AD ALIUD dicendum, quod cum Diony- AD ALIUD dicendum, quod cum Diony- sius dicit, quod omnium affirmationes sius dicit, quod omnium affirmationes sive positiones affirmantur de Deo, per sive positiones affirmantur de Deo, per signum distributivum quod neutraliter signum distributivum quod neutraliter sumitur et substantivatum, intelligit par- sumitur et substantivatum, intelligit par- ticipatas bonitates omnium quæ divi- ticipatas bonitates omnium quæ divi- nam participant bonitatem. Illæ enim, nam participant bonitatem. Illæ enim, ut dictum est, omnes præexistunt et emi- ut dictum est, omnes præexistunt et emi-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. II, Art. 17. Tom XXV hujusce tiarum, Dist. II, Art. 17. Tom XXV hujusce novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

nenter existunt in essentia divina, quæ nenter existunt in essentia divina, quæ est omnium causa secundum modum es- est omnium causa secundum modum es- sendi. Et quando dicit, quod « oportet sendi. Et quando dicit, quod « oportet eas omnes potentius negare: » vel, ut eas omnes potentius negare: » vel, ut dicit alia translatio, verius : intendit dicit alia translatio, verius : intendit quod negantur secundum quod signifi- quod negantur secundum quod signifi- cantur per nomen et ideo etiam dicit, cantur per nomen et ideo etiam dicit, quod negationes non sunt oppositæ affir- quod negationes non sunt oppositæ affir- mationibus, quia in diverso sensu fiunt mationibus, quia in diverso sensu fiunt affirmationes et negationes, et ideo non affirmationes et negationes, et ideo non contradicunt. Si enim dicam, quod Deus contradicunt. Si enim dicam, quod Deus est substantia secundum modum essendi, est substantia secundum modum essendi, est enim præstantissimum ens per se est enim præstantissimum ens per se existens, nullo indigens ad hoc ut sit : existens, nullo indigens ad hoc ut sit : et si dicam, Deus non est substantia se- et si dicam, Deus non est substantia se- cundum quod ab actu substandi signifi- cundum quod ab actu substandi signifi- catur per nomen eo quod dicit Boetius catur per nomen eo quod dicit Boetius in libro de Trinitate: «Deus subjectum in libro de Trinitate: «Deus subjectum non potest: » ista propositiones non potest: » ista propositiones ambæ sunt veræ, et in nullo contradi- ambæ sunt veræ, et in nullo contradi-

esse esse

cunt. cunt.

AD ID quod objicitur in contrarium, Ad AD ID quod objicitur in contrarium, Ad dicendum quod omnia illa dicuntur vere dicendum quod omnia illa dicuntur vere

de Deo secundum modum essendi, ut di- de Deo secundum modum essendi, ut di- ctum est. ctum est.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

De nominibus privativis, utrum prædi- De nominibus privativis, utrum prædi- centur de Deo ¹? centur de Deo ¹?

TERTIO, Quæritur de nominibus priva- TERTIO, Quæritur de nominibus priva- tivis. Hæc enim, ut dicit Damascenus in tivis. Hæc enim, ut dicit Damascenus in libro I de Fide orthodoxa, non quid est libro I de Fide orthodoxa, non quid est Deus ostendunt, sed quid non est 2. Sed Deus ostendunt, sed quid non est 2. Sed ostendens quid non est, nullam notitiam ostendens quid non est, nullam notitiam facit de Deo cujus est nomen. Cum ergo facit de Deo cujus est nomen. Cum ergo nomen inventum sit causa notitiæ fa- nomen inventum sit causa notitiæ fa- ciendæ de re, videtur quod nomen pri- ciendæ de re, videtur quod nomen pri- vativum cassum et vanum sit de Deo vativum cassum et vanum sit de Deo dictum. dictum.

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa,

сар. 4. сар. 4.

contra. contra.

#tutio. #tutio.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 59. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 59.

2. Adhuc, Damascenus : « Incorpo- 2. Adhuc, Damascenus : « Incorpo- reum, incorruptibile, immensum, increa- reum, incorruptibile, immensum, increa- tum, et cætera hujusmodi, non quid est tum, et cætera hujusmodi, non quid est Deus significant, sed quid non est. Deus significant, sed quid non est. Oportet autem alicujus substantiam di- Oportet autem alicujus substantiam di- centi, quid est nuntiare, non quid non centi, quid est nuntiare, non quid non est. In Deo autem quid est dicere im- est. In Deo autem quid est dicere im- possibile est, familiarius autem ex omni possibile est, familiarius autem ex omni ablatione facere sermonem. ablatione facere sermonem. Ergo fa- Ergo fa- miliarius et verius est et magis pro- miliarius et verius est et magis pro- prium negativis Deum nominare quam prium negativis Deum nominare quam affirmativis. affirmativis.

» »

SED CONTRA hoc est quod in præce- SED CONTRA hoc est quod in præce- denti membro expositum est, ubi proba- denti membro expositum est, ubi proba- tum est, quod quantum ad modum es- tum est, quod quantum ad modum es- sendi positiones sive affirmationes per sendi positiones sive affirmationes per prius Deo conveniunt. prius Deo conveniunt.

SOLUTIO. Sicut dicit Dionysius in li- SOLUTIO. Sicut dicit Dionysius in li- bro de Mystica theologia, et affirmati- bro de Mystica theologia, et affirmati- vis et privativis nominibus laudatur, hoc vis et privativis nominibus laudatur, hoc est, laudabiliter nominatur Deus con- est, laudabiliter nominatur Deus con- trario tamen ordine. In affirmativis enim trario tamen ordine. In affirmativis enim a præstantissimis inchoandum est, et a præstantissimis inchoandum est, et sic descendendum ad minus præstantes. sic descendendum ad minus præstantes. Hujus causa est, quia in affirmativis Hujus causa est, quia in affirmativis quæ notitiam faciunt rei, a cognitiori- quæ notitiam faciunt rei, a cognitiori- bus inchoamus, et sic descendendo ve- bus inchoamus, et sic descendendo ve- nimus ad minus cognita. Verbi gratia, nimus ad minus cognita. Verbi gratia, dicimus, quod Deus est vita et bonitas dicimus, quod Deus est vita et bonitas et sapientia et dicimus, quod est aer et sapientia et dicimus, quod est aer sive spiritus, et quod est petra: Deus sive spiritus, et quod est petra: Deus enim magis proprie est bonitas quam enim magis proprie est bonitas quam aer vel petra. In negativis sive privati- aer vel petra. In negativis sive privati- vis inchoamus a remotioribus a Deo, et vis inchoamus a remotioribus a Deo, et sic ascendimus ad propinquiora, ut quod sic ascendimus ad propinquiora, ut quod non est petra, quod non est lux, quod non est petra, quod non est lux, quod non est animus, quod non est intelle- non est animus, quod non est intelle- ctus, quod non est vita, quod non est ctus, quod non est vita, quod non est substantia, quod non est essentia: ma- substantia, quod non est essentia: ma- gis enim removetur a Deo quod sit pe- gis enim removetur a Deo quod sit pe- tra, quam quod sit essentia: et quod tra, quam quod sit essentia: et quod maxime remotum est, negare magis maxime remotum est, negare magis convenit, et negationis primum obtinet convenit, et negationis primum obtinet locum. Dicit enim Aristoteles in V pri- locum. Dicit enim Aristoteles in V pri- mæ philosophiæ, quod non tam men- mæ philosophiæ, quod non tam men-

3. 3.

1 S. DIONYSIUS, De mystica theologia, cap. 1 S. DIONYSIUS, De mystica theologia, cap.

591 591

titur, qui dicit duo esse quinque, quam titur, qui dicit duo esse quinque, quam ille qui dicit duo esse decem. Causa au- ille qui dicit duo esse decem. Causa au- tem quare et ex affirmativis et ex priva- tem quare et ex affirmativis et ex priva- tivis Deus nominatur, est, scilicet ut ex tivis Deus nominatur, est, scilicet ut ex multis et ex affirmativis et negativis re- multis et ex affirmativis et negativis re- velate cognoscamus illam ignorantiam velate cognoscamus illam ignorantiam (hoc est, ex se ignotum Deum) ab omni- (hoc est, ex se ignotum Deum) ab omni- bus cognitis in omnibus existentibus cir- bus cognitis in omnibus existentibus cir- cumvelatam, et supersubstantialem il- cumvelatam, et supersubstantialem il- lam videamus caliginem et ab omni lu- lam videamus caliginem et ab omni lu- mine in existentibus occultatam 2. Sen- mine in existentibus occultatam 2. Sen- sus est, quod essentia divina quæ est in sus est, quod essentia divina quæ est in se incognoscibilis et incomprehensibilis se incognoscibilis et incomprehensibilis per quid est, et ideo in ignorantia est et per quid est, et ideo in ignorantia est et in caligine quoad nos, et mystice signi- in caligine quoad nos, et mystice signi- ficatur in bonitatibus participatis crea- ficatur in bonitatibus participatis crea- turarum, si debeat cognosci a nobis ali- turarum, si debeat cognosci a nobis ali- quo modo, oportet nos mendicare cog- quo modo, oportet nos mendicare cog- nitionem ejus ab omnibus quæ vel posi- nitionem ejus ab omnibus quæ vel posi- tive vel privative dicuntur de Deo. Ac- tive vel privative dicuntur de Deo. Ac- tuum, xv, 23: Præteriens enim, et vi- tuum, xv, 23: Præteriens enim, et vi- dens simulacra vestra, inveni et aram in dens simulacra vestra, inveni et aram in qua scriptum erat: Ignoto Deo. Isa. qua scriptum erat: Ignoto Deo. Isa. XLV, 15 Vere tu es Deus absconditus. XLV, 15 Vere tu es Deus absconditus. Hæc ergo est causa quare a multis no- Hæc ergo est causa quare a multis no- minibus oportet divinam notitiam men- minibus oportet divinam notitiam men- dicare. dicare.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod no- AD PRIMUM ergo dicendum, quod no- men negativum sive privativum per se men negativum sive privativum per se nullam facit notitiam de re, sed per ac- nullam facit notitiam de re, sed per ac- cidens, in quantum scilicet relinquit op- cidens, in quantum scilicet relinquit op- positum. Verbi gratia cum dicitur Deus positum. Verbi gratia cum dicitur Deus increatus, non quæritur Deus in genere increatus, non quæritur Deus in genere creatorum et relinquitur, quod sit in creatorum et relinquitur, quod sit in genere æternorum. Et cum dicitur in- genere æternorum. Et cum dicitur in- corporeus, non quæritur in genere cor- corporeus, non quæritur in genere cor- poreorum et relinquitur, quod sit in poreorum et relinquitur, quod sit in genere spiritualium. Et cum dicitur non genere spiritualium. Et cum dicitur non substantia, ostenditur quod nullum sub- substantia, ostenditur quod nullum sub- jectum est, sed est ens eminens, et sub- jectum est, sed est ens eminens, et sub- jectum fieri non potest. Similiter cum jectum fieri non potest. Similiter cum dicitur incompositus vel simplex, osten- dicitur incompositus vel simplex, osten- ditur quod nulla compositio cadit in ditur quod nulla compositio cadit in Deum nec componibilitas, sicut materia Deum nec componibilitas, sicut materia et forma componibilia sunt, licet non et forma componibilia sunt, licet non sint composita et relinquitur, quod sit sint composita et relinquitur, quod sit

2 IDEM, Ibidem, cap. 2. 2 IDEM, Ibidem, cap. 2.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad object. Ad object.

Quæst. I. Quæst. I.

592 592

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in fine simplicitatis. Causatur enim ne- in fine simplicitatis. Causatur enim ne- gatio ex affirmatione propter oppositio- gatio ex affirmatione propter oppositio- nem prædicati quod subjecto convenit, nem prædicati quod subjecto convenit, et relinquitur negatio prædicati quod et relinquitur negatio prædicati quod subjecto non convenit. Ut si quæratur, subjecto non convenit. Ut si quæratur, quare homo non est asinus? responde- quare homo non est asinus? responde- tur, quod homo est homo et homo et tur, quod homo est homo et homo et asinus sunt oppositarum differentiarum. asinus sunt oppositarum differentiarum. Et hoc modo negatio aliquam de re facit Et hoc modo negatio aliquam de re facit notitiam. notitiam.

AD DICTUM Damasceni dicendum, quod AD DICTUM Damasceni dicendum, quod in definibilibus sive per definitionem sci- in definibilibus sive per definitionem sci- bilibus si debeat notificari res, oportet bilibus si debeat notificari res, oportet quod fiat per quid est dicentia, et non per quod fiat per quid est dicentia, et non per quid non est. In primis autem simplicis- quid non est. In primis autem simplicis- simis hæc via impossibilis est prima simis hæc via impossibilis est prima enim simplicissima nec definientia, nec enim simplicissima nec definientia, nec definitionem habent. Et quia Deus in fine definitionem habent. Et quia Deus in fine simplicitatis est et primum est, et talia simplicitatis est et primum est, et talia notificari non possunt nisi per privatio- notificari non possunt nisi per privatio- nem et negationem, ideo dicit Damasce- nem et negationem, ideo dicit Damasce- nus, quod quoad hoc familiarius est in nus, quod quoad hoc familiarius est in talibus ab omni ablatione facere sermo- talibus ab omni ablatione facere sermo- nem. Nihilominus tamen non removetur, nem. Nihilominus tamen non removetur, quin de talibus multa quantum ad mo- quin de talibus multa quantum ad mo- dum essendi verius dicantur affirmative, dum essendi verius dicantur affirmative, ut paulo ante ostensum est. ut paulo ante ostensum est.

Et hoc est quod probat objectio quæ Et hoc est quod probat objectio quæ

fuit in contrarium. fuit in contrarium.

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

Utrum omnia nomina quocumque modo Utrum omnia nomina quocumque modo dicta de Deo, differant nomine et ra- dicta de Deo, differant nomine et ra- tione, vel nomine solo 1? tione, vel nomine solo 1?

QUARTO quæritur, Utrum omnia no- QUARTO quæritur, Utrum omnia no- mina quocunque modo dicta de Deo, mina quocunque modo dicta de Deo, differant nomine et ratione, vel nomine differant nomine et ratione, vel nomine solo? solo?

Et in hoc primo quæritur, Unde venit Et in hoc primo quæritur, Unde venit

1 Cf Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. VIII, Art. 3. Tom. XXV novæ edi- tiarum, Dist. VIII, Art. 3. Tom. XXV novæ edi- tionis nostræ. tionis nostræ.

tanta multitudo nominum sive attributo- tanta multitudo nominum sive attributo- rum? rum?

1. Cum enim divina essentia simplex 1. Cum enim divina essentia simplex sit et in fine simplicitatis, et simplex non sit et in fine simplicitatis, et simplex non est designabile nisi uno modo, et hoc est designabile nisi uno modo, et hoc privative, scilicet cui pars vel compositio privative, scilicet cui pars vel compositio non est, videtur quod divina essentia non est, videtur quod divina essentia non debeat habere nisi unum nomen, et non debeat habere nisi unum nomen, et hoc privativum sive negativum. hoc privativum sive negativum.

2. Adhuc, Cum dicit Boetius in libro 2. Adhuc, Cum dicit Boetius in libro de Trinitate, quod divina essentia sive de Trinitate, quod divina essentia sive est forma, sive materia, videtur quod est forma, sive materia, videtur quod non sit nominabilis nisi nominibus abs- non sit nominabilis nisi nominibus abs- tractis, ut virtus, sapientia, justitia : et tractis, ut virtus, sapientia, justitia : et non talibus nominibus ut sapiens, justus, non talibus nominibus ut sapiens, justus, et hujusmodi. et hujusmodi.

3. Adhuc, Cum, ut dicitur in libro de 3. Adhuc, Cum, ut dicitur in libro de Causis, non nominetur prima causa nisi Causis, non nominetur prima causa nisi a suis causatis secundis, et nomina illo- a suis causatis secundis, et nomina illo- rum non sint ei propria, videtur quod rum non sint ei propria, videtur quod numquam nominetur nomine proprio : numquam nominetur nomine proprio : et sic videtur, quod nullum sit nomen ei et sic videtur, quod nullum sit nomen ei proprium. proprium.

ULTERIUS quæritur, Cum hæc nomina Qu ULTERIUS quæritur, Cum hæc nomina Qu dicantur de creatore et creaturis, utrum dicantur de creatore et creaturis, utrum univoce vel æquivoce dicantur de univoce vel æquivoce dicantur de illis? illis?

Dicunt enim quidam, quod æquivoce, Dicunt enim quidam, quod æquivoce, fundantes se super hoc, quod cum sub- fundantes se super hoc, quod cum sub- stantia divina non sit in aliquo genere, stantia divina non sit in aliquo genere, sed eminenter extra omne genus, et ante sed eminenter extra omne genus, et ante omne genus, et cum univoca semper sint omne genus, et cum univoca semper sint in eodem genere, quod nihil potest esse in eodem genere, quod nihil potest esse univoce dictum de substantia divina et univoce dictum de substantia divina et de creatis. de creatis.

SED CONTRA hoc objicitur: SED CONTRA hoc objicitur:

1. Augustinus in libro I de Doctrina 1. Augustinus in libro I de Doctrina Christiana, hanc dat divisionem: << Re- Christiana, hanc dat divisionem: << Re- rum quædam sunt quibus fruendum est, rum quædam sunt quibus fruendum est, quædam quibus utendum, quædam quæ quædam quibus utendum, quædam quæ fruuntur et utuntur 2. » Si hæc divisio fruuntur et utuntur 2. » Si hæc divisio debeat esse bona, oportet quod divisum debeat esse bona, oportet quod divisum univoce dicatur de dividentibus. Divi- univoce dicatur de dividentibus. Divi- dentia autem sunt creata et increata. dentia autem sunt creata et increata.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina Christiana, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina Christiana, cap. 3. cap. 3.

Se Se

IN I P. SUM. THEOL. TRACT, XIV, QUÆST. 59. IN I P. SUM. THEOL. TRACT, XIV, QUÆST. 59.

Ergo aliquid univoce dicitur de creatis et Ergo aliquid univoce dicitur de creatis et increatis. increatis.

2. Adhuc, Hieronymus dat hanc divi- 2. Adhuc, Hieronymus dat hanc divi- sionem « Omne quod est, aut est inge- sionem « Omne quod est, aut est inge- nitum sive non genitum, aut factum. In- nitum sive non genitum, aut factum. In- genitum ut Pater et Spiritus sanctus : genitum ut Pater et Spiritus sanctus : genitum, ut Filius factum, ut creatu- genitum, ut Filius factum, ut creatu- ra. » In hac divisione divisum est omne ra. » In hac divisione divisum est omne quod est. Ergo univoce dictum de divi- quod est. Ergo univoce dictum de divi- dentibus. Dividentia autem sunt factum, dentibus. Dividentia autem sunt factum, sive creatum et increatum. Ergo aliquid sive creatum et increatum. Ergo aliquid univoce dicitur de creato et increato. univoce dicitur de creato et increato.

3. Idem habetur ex verbis Augustini 3. Idem habetur ex verbis Augustini in libro de Natura boni, ubi dicit, quod in libro de Natura boni, ubi dicit, quod « omne bonum aut est Deus, aut ad « omne bonum aut est Deus, aut ad Deum. » Et constat, quod bonum ibi in Deum. » Et constat, quod bonum ibi in communi accipitur ad bonum increatum communi accipitur ad bonum increatum et ad bonum creatum, et non in commu- et ad bonum creatum, et non in commu- nitate nominis tantum, sed etiam in una nitate nominis tantum, sed etiam in una intentione communi. intentione communi.

4. Adhuc, Logice arguitur sic: In non 4. Adhuc, Logice arguitur sic: In non univocis abusiva est comparatio. Sed nos univocis abusiva est comparatio. Sed nos quantitate virtutis Deum dicimus esse quantitate virtutis Deum dicimus esse majorem omnibus, et bonitate meliorem, majorem omnibus, et bonitate meliorem, et sapientia præstantiorem. Oportet ergo et sapientia præstantiorem. Oportet ergo secundum regulam logicæ, quod virtus, secundum regulam logicæ, quod virtus, bonitas, sapientia univoce dicantur de bonitas, sapientia univoce dicantur de Deo in quo notatur excessus, et de Deo in quo notatur excessus, et de creaturis respectu quarum notatur ex- creaturis respectu quarum notatur ex-

cessus. cessus.

5. Adhuc, Logice objicitur sic: Regula 5. Adhuc, Logice objicitur sic: Regula enim est in logicis, quod dictio exceptiva enim est in logicis, quod dictio exceptiva non excidit nisi a termino qui univoce non excidit nisi a termino qui univoce dicitur de excepto, et de his a quibus ex- dicitur de excepto, et de his a quibus ex- cipitur. Sed, I ad Corinth. xv, 26 et 27, cipitur. Sed, I ad Corinth. xv, 26 et 27, dicit Apostolus sic: Cum autem dicat: dicit Apostolus sic: Cum autem dicat: Omnia subjecta sunt ei, sine dubio præ- Omnia subjecta sunt ei, sine dubio præ- ter eum qui subjecit ei omnia. Oportet ter eum qui subjecit ei omnia. Oportet ergo, quod in generalitate istius termini, ergo, quod in generalitate istius termini, omnia, contineantur et Pater exceptus et omnia, contineantur et Pater exceptus et creatura subjecta. Terminus autem dici- creatura subjecta. Terminus autem dici- tur univoce de omnibus quæ continentur tur univoce de omnibus quæ continentur in generalitate sua. Ergo iste terminus, in generalitate sua. Ergo iste terminus, omnia, univoce dicitur de creato et in- omnia, univoce dicitur de creato et in- creato. creato.

6. Idem concluditur per hoc quod ha- 6. Idem concluditur per hoc quod ha- betur, Marc. x, 18: Nemo bonus, nisi betur, Marc. x, 18: Nemo bonus, nisi solus Deus. Ibi enim hæc dictio, nisi, solus Deus. Ibi enim hæc dictio, nisi, tenetur exceptive, et excipit a communi- tenetur exceptive, et excipit a communi-

XXXI XXXI

593 593

tate istius nominis, bonus. Ergo bonum tate istius nominis, bonus. Ergo bonum univoce dicitur de Deo et de aliis homi- univoce dicitur de Deo et de aliis homi- nibus. nibus.

7. Adhuc, Quidam objiciunt sic: Cum 7. Adhuc, Quidam objiciunt sic: Cum dicitur, Omnis substantia est: aut in ge- dicitur, Omnis substantia est: aut in ge- neralitate hujus nominis substantia con- neralitate hujus nominis substantia con- tinetur Deus, aut non. Si sic, habetur tinetur Deus, aut non. Si sic, habetur propositum, scilicet quod hoc nomen, propositum, scilicet quod hoc nomen, substantia, communitate univoci dicitur substantia, communitate univoci dicitur de Deo et aliis substantiis. Si non, tunc de Deo et aliis substantiis. Si non, tunc hæc est vera, Omnis substantia est, et hæc est vera, Omnis substantia est, et nulla earum est Deus: et ex hoc ulterius nulla earum est Deus: et ex hoc ulterius concluditur, quod Deus nulla substantia concluditur, quod Deus nulla substantia est, quod expresse falsum est et hæreti- est, quod expresse falsum est et hæreti-

cum. cum.

ULTERIUS quæritur, Cum multa sint ULTERIUS quæritur, Cum multa sint nomina divina et attributa, utrum diffe- nomina divina et attributa, utrum diffe- rant nomine et ratione, vel nomine tan- rant nomine et ratione, vel nomine tan- tum ? tum ?

uæst. uæst.

Et videtur, quod nomine tantum. Res Et videtur, quod nomine tantum. Res enim significata eadem est, divina scilicet enim significata eadem est, divina scilicet essentia et ejusdem rei simplicis et uno essentia et ejusdem rei simplicis et uno modo se habentis unica et eadem est ra- modo se habentis unica et eadem est ra- tio videtur ergo, quod omnia conve- tio videtur ergo, quod omnia conve- niant ei secundum eamdem rationem. niant ei secundum eamdem rationem. IN CONTRARIUM hujus est regula gram- Sed contra. IN CONTRARIUM hujus est regula gram- Sed contra. maticæ, quod scilicet ubicumque sunt maticæ, quod scilicet ubicumque sunt multa nomina unius rei, secundum ra- multa nomina unius rei, secundum ra- tionem illa nomina sunt synonyma, sive tionem illa nomina sunt synonyma, sive sint propria, sive appellativa. Propria, ut sint propria, sive appellativa. Propria, ut Marcus, Tullius, Cicero. Appellativa, ut Marcus, Tullius, Cicero. Appellativa, ut ensis, mucro, spada, gladius. Cum ergo ensis, mucro, spada, gladius. Cum ergo dicitur, Deus justus, misericors, sapiens, dicitur, Deus justus, misericors, sapiens, bonus, omnia ista et similia de Deo bonus, omnia ista et similia de Deo dicta sunt synonyma, quod aperte falsum dicta sunt synonyma, quod aperte falsum

est. est.

SOLUTIO. Ad primum quæsitum dicen- SOLUTIO. Ad primum quæsitum dicen- dum, quod multitudo nominum sive at- dum, quod multitudo nominum sive at- tributorum divinorum et secundum phi- tributorum divinorum et secundum phi- losophiam et secundum theologiam pro- losophiam et secundum theologiam pro- venit ex summa perfectione et eminentia venit ex summa perfectione et eminentia substantiæ divinæ hæc enim accipitur substantiæ divinæ hæc enim accipitur ut causa universalis præhabens et emi- ut causa universalis præhabens et emi- nenter habens in seipsa et ut seipsam nenter habens in seipsa et ut seipsam omnes bonitates quæ procedunt ab ipsa omnes bonitates quæ procedunt ab ipsa in participantia creata ab ipsa, sicut di- in participantia creata ab ipsa, sicut di- cit Dionysius et quia omnes præhabet cit Dionysius et quia omnes præhabet

38 38

Solutio. Solutio. Ad quæst.1. Ad quæst.1.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

594 594

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bonitates, ab omnibus denominatur. Bo- bonitates, ab omnibus denominatur. Bo- nitates autem dico secundum Anselmum, nitates autem dico secundum Anselmum, processiones a prima causa fluentes, processiones a prima causa fluentes, quas omni rei et unicuique rei melius quas omni rei et unicuique rei melius est esse quam non esse. Quia enim om- est esse quam non esse. Quia enim om- nes istas præhabet, et unumquodque no- nes istas præhabet, et unumquodque no- minatur ex eo quod habet in seipso, minatur ex eo quod habet in seipso, ideo ab omnibus istis nominatur, et sub ideo ab omnibus istis nominatur, et sub istis innotescit. Quia, sicut dicit Diony- istis innotescit. Quia, sicut dicit Diony- sius, per illas ut per lumina quædam et sius, per illas ut per lumina quædam et radios expandit et diffundit se super om- radios expandit et diffundit se super om- nem naturæ vultum, et immittit se sim- nem naturæ vultum, et immittit se sim- pliciter existentibus secundum analogiam pliciter existentibus secundum analogiam suæ existentiæ: viventibus autem vitali- suæ existentiæ: viventibus autem vitali- ter secundum analogiam qua participant ter secundum analogiam qua participant vitam, sentientibus autem sensibiliter, et vitam, sentientibus autem sensibiliter, et irrationabilibus irrationabiliter, et intelle- irrationabilibus irrationabiliter, et intelle- ctualibus intellectualiter secundum habi- ctualibus intellectualiter secundum habi- tudinem qua se habent ad vitam, sensum, tudinem qua se habent ad vitam, sensum, rationem, et intellectum. Unde Deus rationem, et intellectum. Unde Deus quando secundum aliquid nominatur, quando secundum aliquid nominatur, non potest uno nomine nominari, sed non potest uno nomine nominari, sed multis quia multis innotescit et non multis quia multis innotescit et non uno quæ cum omnia præhabet in seip- uno quæ cum omnia præhabet in seip- so ut causa, et quæ omnia est, secun- so ut causa, et quæ omnia est, secun- dum quod in ipso sunt, et sic nominatur dum quod in ipso sunt, et sic nominatur mystice secundum Dionysium. Nomina- mystice secundum Dionysium. Nomina- tur enim his ut species sive materia, et tur enim his ut species sive materia, et sic dicitur per se essentia, per se sub- sic dicitur per se essentia, per se sub- stantia, per se bonitas, per se sapientia, stantia, per se bonitas, per se sapientia, et sic de aliis. Nec tantum mysticis, sed et sic de aliis. Nec tantum mysticis, sed etiam symbolicis affirmativis, quando etiam symbolicis affirmativis, quando corporalium proprietates ad dissimiles corporalium proprietates ad dissimiles similitudines referuntur, ut paulo ante similitudines referuntur, ut paulo ante dictum est. dictum est.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet divina essentia simpliciter sit et semper divina essentia simpliciter sit et semper uno modo se habens realiter et in se, uno modo se habens realiter et in se, multorum tamen est per se causa, sicut multorum tamen est per se causa, sicut dicit Dionysius, quod per se participatio- dicit Dionysius, quod per se participatio- nes, ut per se essentia, et per se bonitas, nes, ut per se essentia, et per se bonitas, per se causa sunt essentiæ participatæ et per se causa sunt essentiæ participatæ et bonitatis participatæ et ideo ab istis et bonitatis participatæ et ideo ab istis et secundum ista proprie nominatur, sicut secundum ista proprie nominatur, sicut dicit Plato, quod per se formæ causæ per dicit Plato, quod per se formæ causæ per se sunt formarum in materia, quas ima- se sunt formarum in materia, quas ima- gines vocavit, eo quod ad imitationem gines vocavit, eo quod ad imitationem illarum materiæ sunt impressæ. illarum materiæ sunt impressæ.

AD ALIUD dicendum, quod licet divina AD ALIUD dicendum, quod licet divina

essentia simplex sit, tamen in ea verissi- essentia simplex sit, tamen in ea verissi- me est in esse, et quod est, et quis est : me est in esse, et quod est, et quis est : sed hæc in ea non sunt sub differentia, sed hæc in ea non sunt sub differentia, sed sub identitate. Idem enim est in ea sed sub identitate. Idem enim est in ea quo est et quod est et quis est : et quia quo est et quod est et quis est : et quia ista sunt in ea, ideo aliquando nominatur ista sunt in ea, ideo aliquando nominatur ut quo est, ut cum dicitur sapientia, bo- ut quo est, ut cum dicitur sapientia, bo- nitas aliquando ut quod est, ut cum di- nitas aliquando ut quod est, ut cum di- citur Deus sapiens, bonus: aliquando citur Deus sapiens, bonus: aliquando ut quis est, ut cum dicitur Pater et Fi- ut quis est, ut cum dicitur Pater et Fi- lius. lius.

AD ALIUD dicendum, quod et proprio AD ALIUD dicendum, quod et proprio nomine et symbolico nominatur essentia nomine et symbolico nominatur essentia divina. Secundum Dionysium enim et divina. Secundum Dionysium enim et Platonem, qui per se formas posuerunt Platonem, qui per se formas posuerunt et participationes quas causa universalis et participationes quas causa universalis præhabet, quæ causa est per se, et non præhabet, quæ causa est per se, et non per accidens, sicut in II Physicorum di- per accidens, sicut in II Physicorum di- cit Aristoteles, quod statuarius per se cit Aristoteles, quod statuarius per se causa est statuæ, Polycletus autem per causa est statuæ, Polycletus autem per accidens. Per se enim est, quæ disponi- accidens. Per se enim est, quæ disponi- tur eadem forma cum effectu: sed in tur eadem forma cum effectu: sed in causa est ut participatio, et secundum se causa est ut participatio, et secundum se et simpliciter existens in participante et simpliciter existens in participante autem ut in alio materiali. Et in omnibus autem ut in alio materiali. Et in omnibus talibus est duplex via cognitionis nostræ, talibus est duplex via cognitionis nostræ, scilicet a causa ad effectum, vel e con- scilicet a causa ad effectum, vel e con- verso ab effectu in causam. A causa in verso ab effectu in causam. A causa in effectum, si procedimus a participatione effectum, si procedimus a participatione secundum se accepta in participans et secundum se accepta in participans et participatum. Et sic dixit Plato forma- participatum. Et sic dixit Plato forma- rum imagines a per se formis procedere, rum imagines a per se formis procedere, sicut sigillata a sigillo cum tamen for- sicut sigillata a sigillo cum tamen for- mæ sigillantes sint secundum se in nullo mæ sigillantes sint secundum se in nullo communicantes materiæ sigillatarum for- communicantes materiæ sigillatarum for- marum. Et hoc modo dicit Aristoteles marum. Et hoc modo dicit Aristoteles in VII primæ philosophiæ, quod domus in VII primæ philosophiæ, quod domus est ex domo, et sanitas ex sanitate. Et si est ex domo, et sanitas ex sanitate. Et si hoc modo accipimus divinam essentiam hoc modo accipimus divinam essentiam ut causam universalem omnia suis boni- ut causam universalem omnia suis boni- tatibus imprimentem sive sigillantem et tatibus imprimentem sive sigillantem et formantem, tunc multis propriis nomini- formantem, tunc multis propriis nomini- bus nominamus eam, quæ sibi soli con- bus nominamus eam, quæ sibi soli con- veniunt et non effectibus, et sic dicimus veniunt et non effectibus, et sic dicimus eam per se essentiam, per se substantiam, eam per se essentiam, per se substantiam, per se bonitatem, et per se sapientiam, et per se bonitatem, et per se sapientiam, et sic de aliis quæ omnia soli essentiæ di- sic de aliis quæ omnia soli essentiæ di- vinæ conveniunt, et non aliis. Si autem vinæ conveniunt, et non aliis. Si autem e converso ab effectibus ascendimus in e converso ab effectibus ascendimus in

Ad 3 Ad 3

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 59. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 59.

causam, tunc necesse est ire triplici via. causam, tunc necesse est ire triplici via. Si enim manuducimur convenientia cau- Si enim manuducimur convenientia cau- sati ad causam simpliciter, tunc non sati ad causam simpliciter, tunc non possumus nominare causam nisi nomi- possumus nominare causam nisi nomi- netur effectus, ut procedit objectio: quia netur effectus, ut procedit objectio: quia sic pro certo nomina translata sunt et sic pro certo nomina translata sunt et impropria. Sic enim dicimus bonum a impropria. Sic enim dicimus bonum a quo bonum, et ens a quo ens, et justum quo bonum, et ens a quo ens, et justum a quo justitia. Si autem manuducimur a quo justitia. Si autem manuducimur convenientia comparata inter causam et convenientia comparata inter causam et effectum, quia scilicet omne in quo con- effectum, quia scilicet omne in quo con- venit causa cum effectu, eminenter est venit causa cum effectu, eminenter est in causa, et secundum analogiam pro- in causa, et secundum analogiam pro- priæ potestatis in effectu: sic superemi- priæ potestatis in effectu: sic superemi- nentiæ nominibus nominabimus eum, ut nentiæ nominibus nominabimus eum, ut cum dicitur, Deus est substantia, non cum dicitur, Deus est substantia, non substantia, sed super omnem substan- substantia, sed super omnem substan- tiam, et sic de aliis quæ affirmative præ- tiam, et sic de aliis quæ affirmative præ- dicantur de Deo et creaturis. Si autem dicantur de Deo et creaturis. Si autem ascendimus ab effectu in causam sub ascendimus ab effectu in causam sub differentia, tunc cum differentia sit causa differentia, tunc cum differentia sit causa oppositionis, oppositio autem causa pri- oppositionis, oppositio autem causa pri- vationis et negationis, Deum non pos- vationis et negationis, Deum non pos- sumus nominare nisi nominibus privati- sumus nominare nisi nominibus privati- vis et negativis quia quidquid dicimus vis et negativis quia quidquid dicimus de creatura, hoc modo negamus de crea- de creatura, hoc modo negamus de crea- tore. Et ideo dicit Dionysius, quod «< in tore. Et ideo dicit Dionysius, quod «< in Deo oportet affirmare omnium positiones Deo oportet affirmare omnium positiones secundum primam viam convenientiæ, secundum primam viam convenientiæ, simpliciter scilicet, et omnes potentius simpliciter scilicet, et omnes potentius negare secundum tertiam viam, tam- negare secundum tertiam viam, tam- quam super omnia existente secundum quam super omnia existente secundum mediam viam. » Et hujus causa est, mediam viam. » Et hujus causa est, quia nominationes nostræ sunt secundum quia nominationes nostræ sunt secundum cognitiones nostras, et sicut cognoscimus, cognitiones nostras, et sicut cognoscimus, ita nominamus. ita nominamus.