540 540

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et dicitur communiter, quod divina Et dicitur communiter, quod divina essentia, et connotatur effectus in creatu- essentia, et connotatur effectus in creatu- ra, qui est exitus rei in esse ex nihilo, ra, qui est exitus rei in esse ex nihilo, causante hoc voluntate creatoris. causante hoc voluntate creatoris.

: :

1. Sic enim dicit Damascenus in primo 1. Sic enim dicit Damascenus in primo suo libro de Fide orthodoxa, distinguens suo libro de Fide orthodoxa, distinguens inter generationem et creationem inter generationem et creationem « Creatio enim est in Dei voluntate opus « Creatio enim est in Dei voluntate opus existens, non coæterna Deo: quia non existens, non coæterna Deo: quia non aptum natum est, quod ex non ente ad aptum natum est, quod ex non ente ad esse deducitur, coæternum esse ei quod esse deducitur, coæternum esse ei quod sine principio est et semper est ¹. » Ex sine principio est et semper est ¹. » Ex hoc accipitur, quod creatio est actio di- hoc accipitur, quod creatio est actio di- vinæ voluntatis, non ex substantia crean- vinæ voluntatis, non ex substantia crean- tis, sed ex nihilo aliquid ad esse dedu- tis, sed ex nihilo aliquid ad esse dedu- centis et ab hac actione creator dicitur centis et ab hac actione creator dicitur creator. Ex hoc autem quod ex nihilo est creator. Ex hoc autem quod ex nihilo est ad esse deducens, quod homini non con- ad esse deducens, quod homini non con- venit, ut dicit Damascenus ibidem, vi- venit, ut dicit Damascenus ibidem, vi- detur iste actus omnipotentiæ esse de- detur iste actus omnipotentiæ esse de- monstrativus. Et hoc dicitur, ad Roman. monstrativus. Et hoc dicitur, ad Roman. IV, 18: Qui vocat ea quæ non sunt, tam- IV, 18: Qui vocat ea quæ non sunt, tam- quam ea quæ sunt. Videtur ergo, quod quam ea quæ sunt. Videtur ergo, quod per omnipotentiam determinari deberet, per omnipotentiam determinari deberet, et non per voluntatem. et non per voluntatem.

2. Adhuc, Dispositio voluntatis est bo- 2. Adhuc, Dispositio voluntatis est bo- num propter quod, sicut in principio num propter quod, sicut in principio habitum est, bonum dicitur a ẞóaw-w, quod habitum est, bonum dicitur a ẞóaw-w, quod est voco, as et ideo probatum est in an- est voco, as et ideo probatum est in an- tecedentibus, quod bona sunt, quæ sunt tecedentibus, quod bona sunt, quæ sunt a bono. Et sic videtur terminus creatio- a bono. Et sic videtur terminus creatio- nis esse consummatum in bono. Sed hoc nis esse consummatum in bono. Sed hoc falsum est quia super illud Genesis, 1, falsum est quia super illud Genesis, 1, 1 In principio creavit Deus cœlum et 1 In principio creavit Deus cœlum et terram, dicit Augustinus, quod per cœ- terram, dicit Augustinus, quod per cœ- lum et terram informis materia intelligi- lum et terram informis materia intelligi- tur. Informe autem non est consumma- tur. Informe autem non est consumma- tum in bono. tum in bono.

3. Adhuc, Augustinus in libro I Contra 3. Adhuc, Augustinus in libro I Contra adversarium legis et prophetarum dicit adversarium legis et prophetarum dicit sic « Facere est quod omnino non erat: sic « Facere est quod omnino non erat: creare vero, ex eo quod jam erat ordi- creare vero, ex eo quod jam erat ordi- nando aliud constituere. » Et inducit nando aliud constituere. » Et inducit illud Isaiæ, XLV, 6 et 7: Ego Dominus... illud Isaiæ, XLV, 6 et 7: Ego Dominus... formans lucem, et creans tenebras fa- formans lucem, et creans tenebras fa- ciens pacem, et creans malum. Et addit ciens pacem, et creans malum. Et addit

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, cap. 8. cap. 8.

Augustinus: « Ideo hoc loco dictus est Augustinus: « Ideo hoc loco dictus est Deus creans mala: quia peccantibus ea Deus creans mala: quia peccantibus ea convertit in malum, quæ bonitatis ejus convertit in malum, quæ bonitatis ejus largitate facta sunt bona. » Ex hoc vide- largitate facta sunt bona. » Ex hoc vide- tur, quod creatio non est ex nihilo ad tur, quod creatio non est ex nihilo ad esse deducere, sed potius ejus quod ad esse deducere, sed potius ejus quod ad esse deductum est, ordinatio. esse deductum est, ordinatio.

4. Adhuc, In Psalmo CXLVII, 5: Ipse 4. Adhuc, In Psalmo CXLVII, 5: Ipse dixit, et facta sunt: ipse mandavit, et dixit, et facta sunt: ipse mandavit, et creata sunt. Ubi præmittit factum esse, creata sunt. Ubi præmittit factum esse, ante creatum: et sic innuit, quod facere ante creatum: et sic innuit, quod facere sit ex nihilo ad esse deducere, et creare sit ex nihilo ad esse deducere, et creare factum ordinare et sic connotatum ejus factum ordinare et sic connotatum ejus quod est creator, non videtur esse exitus quod est creator, non videtur esse exitus de nihilo in esse, sed potius ordinatio de nihilo in esse, sed potius ordinatio facti. facti.

5.Adhuc, Quod dicitur, quod significet 5.Adhuc, Quod dicitur, quod significet essentiam divinam, videtur esse falsum: essentiam divinam, videtur esse falsum: si enim hoc esset verum, creatio actio es- si enim hoc esset verum, creatio actio es- set Deus et divina essentia æterna sunt, set Deus et divina essentia æterna sunt, creatio autem ex tempore. creatio autem ex tempore.

6. Adhuc, Creatio multiplex est valde 6. Adhuc, Creatio multiplex est valde in effectibus: Deus autem et divina es- in effectibus: Deus autem et divina es- sentia nullam habent multiplicitatem. sentia nullam habent multiplicitatem. Alia enim est creatio hujus, et alia illius: Alia enim est creatio hujus, et alia illius: quod nullo modo convenit divinæ essen- quod nullo modo convenit divinæ essen- tiæ sive Deo. tiæ sive Deo.

IN CONTRARIUM tamen hujus est, quod sed cont IN CONTRARIUM tamen hujus est, quod sed cont 1. Quidquid est in Deo, Deus est : 1. Quidquid est in Deo, Deus est : creatio actio constat, quod in Deo est creatio actio constat, quod in Deo est quando creat, omnis enim actio in agen- quando creat, omnis enim actio in agen- te est quando agit: ergo videtur, quod te est quando agit: ergo videtur, quod creatio actio Deus sit. creatio actio Deus sit.

2. Adhuc, In solo Deo idem est quod 2. Adhuc, In solo Deo idem est quod est et quo est: sed creatione actione est et quo est: sed creatione actione creator est creator: ergo creatio actio creator est creator: ergo creatio actio non differt ab eo quod est creator: sed non differt ab eo quod est creator: sed quod est creator, est Deus et divina es- quod est creator, est Deus et divina es- sentia ergo creatio actio Deus est et di- sentia ergo creatio actio Deus est et di- vina essentia. vina essentia.

3. Adhuc, Potentia creandi et actio 3. Adhuc, Potentia creandi et actio quæ est creatio, incommunicabilia sunt quæ est creatio, incommunicabilia sunt creato. Unde Damascenus : « Non si- creato. Unde Damascenus : « Non si- militer facit homo et Deus: homo enim militer facit homo et Deus: homo enim nihil quidem ex non ente ad esse de- nihil quidem ex non ente ad esse de- ducit, sed quod facit, ex materia præ- ducit, sed quod facit, ex materia præ-

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I contra adversarium 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I contra adversarium legis et prophetarum, cap. 23. legis et prophetarum, cap. 23.

umal, umal,

$ contra. $ contra.

: :

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53.

jacente facit Deus autem volens so- jacente facit Deus autem volens so- lum ex non ente ad esse deduxit univer- lum ex non ente ad esse deduxit univer- sa. » Ex hoc accipitur, quod potentia sa. » Ex hoc accipitur, quod potentia creandi et actus qui est creatio, non sunt creandi et actus qui est creatio, non sunt communicabilia homini. communicabilia homini.

4. Si forte diceretur, quod sunt com- 4. Si forte diceretur, quod sunt com- municabilia Angelo. CONTRA: Augusti- municabilia Angelo. CONTRA: Augusti- nus in tertio libro de Trinitate: « Sicut nus in tertio libro de Trinitate: « Sicut nec parentes dicimus creatores hominum, nec parentes dicimus creatores hominum, nec agricolas creatores frugum, quamvis nec agricolas creatores frugum, quamvis corum extrinsecus adhibitis motibus Dei corum extrinsecus adhibitis motibus Dei virtus ista creando interius operatur : ita virtus ista creando interius operatur : ita non solum malos, sed nec bonos Angelos non solum malos, sed nec bonos Angelos fas est putare creatores esse 2. » Videtur fas est putare creatores esse 2. » Videtur ergo, quod potentia creandi et actus qui ergo, quod potentia creandi et actus qui est creatio, ita sint solius Dei, quod in- est creatio, ita sint solius Dei, quod in- communicabilia sint creaturæ: quod ta- communicabilia sint creaturæ: quod ta- men est contra opinionem tam Pelagia- men est contra opinionem tam Pelagia- norum quam Judæorum. norum quam Judæorum.

ULTERIUS quæritur de dicto Magistri ULTERIUS quæritur de dicto Magistri in libro I Sententiarum, distinct. XXX, in libro I Sententiarum, distinct. XXX, qui dicit, quod « creatio ex tempore Deo qui dicit, quod « creatio ex tempore Deo convenit. » convenit. »

Hoc enim videtur falsum esse. Quia Hoc enim videtur falsum esse. Quia quod est principium alicujus, non est ex quod est principium alicujus, non est ex ipso ipso

creatio principium temporis est : creatio principium temporis est : ergo ex tempore non est, sed ante tem- ergo ex tempore non est, sed ante tem- pus et sic videtur iterum, quod creatio pus et sic videtur iterum, quod creatio sit æterna et Deus, et naturæ incommu- sit æterna et Deus, et naturæ incommu- nicabilis. nicabilis.

CONTRA hoc tamen quidam objiciunt. CONTRA hoc tamen quidam objiciunt. 1. Ex hoc verbo Augustini dicentis, 1. Ex hoc verbo Augustini dicentis, quod magis est facere de impio pium, quod magis est facere de impio pium, quam creare cœlum et terram. » Sed quam creare cœlum et terram. » Sed justificare impium et sic aliquo modo justificare impium et sic aliquo modo facere de impio pium, communicatum facere de impio pium, communicatum est creaturæ ministri enim Ecclesiæ per est creaturæ ministri enim Ecclesiæ per potestatem ligandi et solvendi operantur potestatem ligandi et solvendi operantur remissionem peccatorum. Ergo eisdem remissionem peccatorum. Ergo eisdem potest communicari potentia creandi. potest communicari potentia creandi.

2. Adhuc, In Deo est omniscientia sic- 2. Adhuc, In Deo est omniscientia sic- ut omnipotentia: sed omniscientiam ut omnipotentia: sed omniscientiam communicavit alicui creaturæ, sicut ani- communicavit alicui creaturæ, sicut ani- mæ Christi ergo etiam alicui creaturæ mæ Christi ergo etiam alicui creaturæ potest communicare omnipotentiam. potest communicare omnipotentiam.

1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. I de Fide or- 1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. I de Fide or- thodoxa, cap. 8. thodoxa, cap. 8.

541 541

3. Adhuc, Cum infinita sit communi- 3. Adhuc, Cum infinita sit communi- catio liberalitatis divinæ, omne id quod catio liberalitatis divinæ, omne id quod est in ipso, communicat quod creaturæ est in ipso, communicat quod creaturæ non repugnat sed potentia creandi crea- non repugnat sed potentia creandi crea- turæ non repugnat, cum nulla sit oppo- turæ non repugnat, cum nulla sit oppo- sitio inter creaturam et potentiam crean- sitio inter creaturam et potentiam crean- di: ergo videtur, quod potentiam crean- di: ergo videtur, quod potentiam crean- di et communicavit et potuit communi- di et communicavit et potuit communi-

care. care.

4. Adhuc probant quidam cum Magi- 4. Adhuc probant quidam cum Magi- stro in Sententiis, quod creatio sit ex- stro in Sententiis, quod creatio sit ex- tempore. Creat enim Deus nunc hanc tempore. Creat enim Deus nunc hanc animam quam ante hoc nunc non crea- animam quam ante hoc nunc non crea- vit, et post hoc nunc non creavit : vit, et post hoc nunc non creavit : quod autem fit in nunc ante se ha- quod autem fit in nunc ante se ha- benti aliquod nunc, et post se habenti. benti aliquod nunc, et post se habenti. aliquod nunc, fit in nunc continuante aliquod nunc, fit in nunc continuante præteritum cum futuro: sed omne tale præteritum cum futuro: sed omne tale fit in tempore et est ex tempore: ergo fit in tempore et est ex tempore: ergo creatio hujus animæ et in tempore et ex creatio hujus animæ et in tempore et ex tempore est. Et eadem ratio est de crea- tempore est. Et eadem ratio est de crea- tione omnis rei ergo videtur, quod tione omnis rei ergo videtur, quod creatio sit ex tempore et in tempore. Sed creatio sit ex tempore et in tempore. Sed creatione creator est. Ergo creator est ex creatione creator est. Ergo creator est ex tempore. Quidquid autem est ex tempo- tempore. Quidquid autem est ex tempo- re, temporale est. Ergo videtur, quod re, temporale est. Ergo videtur, quod creator sit temporalis. Dicit enim Aristo- creator sit temporalis. Dicit enim Aristo- teles in IV Physicorum, quod in tem- teles in IV Physicorum, quod in tem- pore esse, est quadam parte temporis. pore esse, est quadam parte temporis. mensurari. Hoc autem falsum est: quia mensurari. Hoc autem falsum est: quia creator æternus est, et tempore non men- creator æternus est, et tempore non men- suratur. suratur.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate multipliciter dicitur creare, similiter et multipliciter dicitur creare, similiter et facere. Si enim creare est de nihilo ali- facere. Si enim creare est de nihilo ali- quid facere, secundum quod multipliciter quid facere, secundum quod multipliciter dicitur nihil, ita dicitur multipliciter dicitur nihil, ita dicitur multipliciter

creare. creare.

Dicitur autem nihil et omnino et sim- Dicitur autem nihil et omnino et sim- pliciter nihil et sic cum dicitur, ex ni- pliciter nihil et sic cum dicitur, ex ni- hilo, per præpositionem ex, hilo, per præpositionem ex, habitudo no- habitudo no- tatur defectus principii essentialis ad id tatur defectus principii essentialis ad id quod fit : quia scilicet id quod sic fit, ex quod fit : quia scilicet id quod sic fit, ex nullo essentiali prineipio fit, et nihil en- nullo essentiali prineipio fit, et nihil en- tium est principium ejus ex quo deduca- tium est principium ejus ex quo deduca-

8. 8.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap.

Solutio. Solutio.

542 542

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur in esse. Principio dico intrinseco : tur in esse. Principio dico intrinseco : quia hoc solum essentiale est facto. Et quia hoc solum essentiale est facto. Et sic nihil sumitur propriissime. Unde sic sic nihil sumitur propriissime. Unde sic ex nihilo aliquid facere, propriissime ex nihilo aliquid facere, propriissime creare est. Et hoc est quod connotatur creare est. Et hoc est quod connotatur in hoc nomine, Creator. Et ideo creator in hoc nomine, Creator. Et ideo creator quantum ad id quod significat, essentiam quantum ad id quod significat, essentiam divinam significat et quantum ad id divinam significat et quantum ad id quo significat, connotat in creatura talem quo significat, connotat in creatura talem scilicet exitum, de nihilo scilicet ad esse. scilicet exitum, de nihilo scilicet ad esse. Et hæc est propria significatio hujus no- Et hæc est propria significatio hujus no- minis, Creator. minis, Creator.

Dicitur etiam nihil secundum quod Dicitur etiam nihil secundum quod dicit privationem esse vel negationem, dicit privationem esse vel negationem, secundum quod esse diffinit Boetius: secundum quod esse diffinit Boetius: « Esse est quod ordinem retinet servat- « Esse est quod ordinem retinet servat- que naturam. » Et sic dicitur dupliciter. que naturam. » Et sic dicitur dupliciter. Uno modo quod deficit ab ordine, et est Uno modo quod deficit ab ordine, et est corruptio ordinis et hoc est peccatum corruptio ordinis et hoc est peccatum culpæ, sicut dicit Glossa super Joannem, culpæ, sicut dicit Glossa super Joannem, 1, 3, super illud: Sine ipso factum est 1, 3, super illud: Sine ipso factum est nihil, hoc est, peccatum quod nihil est. nihil, hoc est, peccatum quod nihil est. Et nihil fiunt homines cum peccant. Pec- Et nihil fiunt homines cum peccant. Pec- catum enim nihil habet de esse ordinato catum enim nihil habet de esse ordinato et servante naturam. Quia, sicut dicit et servante naturam. Quia, sicut dicit Augustinus in libro de Natura boni, pec- Augustinus in libro de Natura boni, pec- catum est corruptio modi, speciei, et or- catum est corruptio modi, speciei, et or- dinis. Et Damascenus : « Peccatum est dinis. Et Damascenus : « Peccatum est recessus ab eo quod est secundum na- recessus ab eo quod est secundum na- turam, in id quod est contra natu- turam, in id quod est contra natu- ram. » Et sic dicitur in Psalmo L, 12: ram. » Et sic dicitur in Psalmo L, 12: Cor mundum crea in me, Deus. Sed non Cor mundum crea in me, Deus. Sed non est hoc creare proprie quia hoc nihil, est hoc creare proprie quia hoc nihil, licet nihil habeat de esse ordinato, tamen licet nihil habeat de esse ordinato, tamen non simpliciter nihil habet de esse. Et non simpliciter nihil habet de esse. Et sic creare potius est reformare, quam sic creare potius est reformare, quam creare simpliciter. Unde talis exitus de creare simpliciter. Unde talis exitus de non esse ad esse non connotatur in hoc non esse ad esse non connotatur in hoc nomine, Creator, quando de eo dicitur nomine, Creator, quando de eo dicitur simpliciter et sine determinatione. simpliciter et sine determinatione.

Alio modo dicitur creare secundum Alio modo dicitur creare secundum quod nihil dicit aliquid deficiens ab esse quod nihil dicit aliquid deficiens ab esse per poenam vel corruptionem: sic enim per poenam vel corruptionem: sic enim quod de malo pœnæ reducitur in esse, de quod de malo pœnæ reducitur in esse, de nihilo fieri dicitur. Malum enim, ut dicit nihilo fieri dicitur. Malum enim, ut dicit Dionysius, in non ente fundatur. Dicit Dionysius, in non ente fundatur. Dicit

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, сар.. сар.. 4. 4.

enim in libro de Divinis nominibus, quod enim in libro de Divinis nominibus, quod « malum nec aliquid existentium est, « malum nec aliquid existentium est, nec aliquid in existentibus'. » Et tale nec aliquid in existentibus'. » Et tale creare idem est quod recreare, et non creare idem est quod recreare, et non est creare proprie. Unde nec hoc con- est creare proprie. Unde nec hoc con- notatur in hoc nomine, Creator. notatur in hoc nomine, Creator.

Similiter facere dicitur multipliciter, Similiter facere dicitur multipliciter, proprie scilicet, et communiter. Proprie proprie scilicet, et communiter. Proprie faciens dicitur, ut dicit Damascenus, qui faciens dicitur, ut dicit Damascenus, qui super præjacentem materiam et ex præ- super præjacentem materiam et ex præ- jacenti materia aliquid operando produ- jacenti materia aliquid operando produ- cit. Et hoc modo dicit Aristoteles in cit. Et hoc modo dicit Aristoteles in VI Ethicorum, quod « ars est factivum VI Ethicorum, quod « ars est factivum principium cum ratione. » Et hoc modo principium cum ratione. » Et hoc modo creare non est facere nisi in secunda et creare non est facere nisi in secunda et tertia acceptione. Communiter autem di- tertia acceptione. Communiter autem di- citur faciens, a quo ut movente fluit ver- citur faciens, a quo ut movente fluit ver- sio vel mutatio in esse simpliciter, vel in sio vel mutatio in esse simpliciter, vel in esse quodam ejus quod fit quocumque esse quodam ejus quod fit quocumque modo. Et sic creare est facere, et agere modo. Et sic creare est facere, et agere est facere et creare hoc modo est in est facere et creare hoc modo est in prædicamento actionis, quamvis actio prædicamento actionis, quamvis actio proprie sit illatio ejus quod est actus, in proprie sit illatio ejus quod est actus, in id in quod agitur secundum quod est in id in quod agitur secundum quod est in agente, et non secundum quod est in agente, et non secundum quod est in acto sicut intelligere actio est intellectus acto sicut intelligere actio est intellectus in intelligibile, et velle actio voluntatis in intelligibile, et velle actio voluntatis in volitum. Et hoc modo dicit Aristoteles in volitum. Et hoc modo dicit Aristoteles in VI Ethicorum, quod « prudentia est in VI Ethicorum, quod « prudentia est activum principium cum ratione. »> activum principium cum ratione. »> His habitis, facile est respondere ad His habitis, facile est respondere ad objecta. objecta.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ratio AD PRIMUM ergo dicendum, quod ratio Damasceni bona est, et ideo concedenda Damasceni bona est, et ideo concedenda est. Et ad id quod infert, quod omni- est. Et ad id quod infert, quod omni- potentiæ demonstrativus potius est, potentiæ demonstrativus potius est, quam voluntatis, dicendum quod utrius- quam voluntatis, dicendum quod utrius- que demonstrativus est, Quantum enim que demonstrativus est, Quantum enim ad eliciens actum qui libere et non ex ad eliciens actum qui libere et non ex necessitate fit a Deo, voluntatis demon- necessitate fit a Deo, voluntatis demon- strativus est. In quantum autem nihil strativus est. In quantum autem nihil præsupponit coadjuvans, vel in quo fun- præsupponit coadjuvans, vel in quo fun- detur, infinitæ potentiæ demonstrativus detur, infinitæ potentiæ demonstrativus est huic enim nihil convenit vel subje- est huic enim nihil convenit vel subje- ctum vel instrumentum quo juvetur ad ctum vel instrumentum quo juvetur ad

actum. actum.

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, cap. 8. cap. 8.

Ad I. Ad I.

$ 3. $ 3.

$ 1. $ 1.

# 6. # 6.

IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53.

AD ALIUD dicendum, quod creatio est AD ALIUD dicendum, quod creatio est primus et principalis et nobilissimus primus et principalis et nobilissimus actus Dei super creaturam: nec est tan- actus Dei super creaturam: nec est tan- tum super uniforme, sed super totum tum super uniforme, sed super totum esse. Et hoc modo dicit Augustinus in esse. Et hoc modo dicit Augustinus in libro de Symbolo: « Rectissime creditur libro de Symbolo: « Rectissime creditur Deum omnia de nihilo fecisse, ut ordi- Deum omnia de nihilo fecisse, ut ordi- natissimo Dei munere primo capacitas natissimo Dei munere primo capacitas formatum fieret, ac deinde omnia quæ formatum fieret, ac deinde omnia quæ formantur. » Unde licet creatio primo formantur. » Unde licet creatio primo sit informis materiæ (dico autem primo, sit informis materiæ (dico autem primo, in ordine naturæ ejus quod creatur), ni- in ordine naturæ ejus quod creatur), ni- hilominus tamen et forma creatur in hilominus tamen et forma creatur in materia, et totum quod est de esse crea- materia, et totum quod est de esse crea- ti, in quantum de non esse ad esse pro- ti, in quantum de non esse ad esse pro- ducitur. Creatio enim est actus creantis ducitur. Creatio enim est actus creantis in totum esse creati. Sicut enim actio in totum esse creati. Sicut enim actio perfecta est et perfecti agentis, ita est perfecta est et perfecti agentis, ita est actio perfecti operis. Deuter. xXXII, 3 et actio perfecti operis. Deuter. xXXII, 3 et 4: Date magnificentiam Deo nostro. Dei 4: Date magnificentiam Deo nostro. Dei perfecta sunt opera. perfecta sunt opera.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus ibi et Isaias sumunt creare in tertia ibi et Isaias sumunt creare in tertia ejus significatione, et non in principali: ejus significatione, et non in principali: et sumunt facere communiter, quod an- et sumunt facere communiter, quod an- tonomastice convenit primo facienti, qui tonomastice convenit primo facienti, qui ex arte quæ verbum suum est et sapien- ex arte quæ verbum suum est et sapien- tia, omnia facit quæ facit. Sicut enim su- tia, omnia facit quæ facit. Sicut enim su- pra dictum est, ars factivum principium pra dictum est, ars factivum principium est cum ratione. Et sic distingunt in- est cum ratione. Et sic distingunt in- ter facere primi artificis, et creare tertio ter facere primi artificis, et creare tertio modo dictum. modo dictum.

PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se- quens. Per dictum enim, hoc est, per quens. Per dictum enim, hoc est, per verbum fiunt omnia quæ fiunt: et per verbum fiunt omnia quæ fiunt: et per mandatum cum requirat obedientiam, mandatum cum requirat obedientiam, ordinantur quæcumque ordinantur. ordinantur quæcumque ordinantur.

AD ALIUD dicendum est, quod creatio AD ALIUD dicendum est, quod creatio actio secundum quod est in Deo, absque actio secundum quod est in Deo, absque omni dubietate Deus est et divina essen- omni dubietate Deus est et divina essen- tia sed quia actio est exitus potentiæ tia sed quia actio est exitus potentiæ in opus, et sic opus est terminus ejus, in opus, et sic opus est terminus ejus, ideo ex parte termini. habet quod non ideo ex parte termini. habet quod non est æterna, et non ex parte agentis. In est æterna, et non ex parte agentis. In

: :

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. III, Art. 6. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. III, Art. 6. Tom. XXV hujusce novæ editionis.Cf. etiam Comment. in II Sent., novæ editionis.Cf. etiam Comment. in II Sent., Dist. I, Art. 7. Tom. XXVII. Adhuc, Comment. Dist. I, Art. 7. Tom. XXVII. Adhuc, Comment.

543 543

omni enim actione principium est agens, omni enim actione principium est agens, et terminus id quod agit. et terminus id quod agit.

Ad 6. Ad 6.

PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se- quens. Creatio enim non est multiplex quens. Creatio enim non est multiplex ex parte agentis, sed ex parti acti. In ex parte agentis, sed ex parti acti. In agente autem simplex est. agente autem simplex est. ET DUO quæ sunt in contrarium, con- Ad object. ET DUO quæ sunt in contrarium, con- Ad object. cedenda sunt. cedenda sunt.

AD TERTIUM dicendum, quod pro certo AD TERTIUM dicendum, quod pro certo potentia creandi incommunicabilis est potentia creandi incommunicabilis est creaturæ, sicut bene dicit Damascenus. creaturæ, sicut bene dicit Damascenus. Et ratio hujus duplex est. Una est, quia Et ratio hujus duplex est. Una est, quia omnis potentia creata existentis est post omnis potentia creata existentis est post non esse. Potentia autem existentis post non esse. Potentia autem existentis post non esse, in esse fundata est, et in eo non esse, in esse fundata est, et in eo quod est esse consequens: et ideo in quod est esse consequens: et ideo in nullo habet respectum ad non esse, eo nullo habet respectum ad non esse, eo quod ipsa est non esse consequens : et quod ipsa est non esse consequens : et consequens non habet posse super ante- consequens non habet posse super ante- cedens in tempore, sed e converso: an- cedens in tempore, sed e converso: an- tecedens enim duratione principium est tecedens enim duratione principium est consequentis, et non e converso: princi- consequentis, et non e converso: princi- piatum enim habet nihil in principio, piatum enim habet nihil in principio, sed e converso. Secunda ratio est, quia sed e converso. Secunda ratio est, quia omne creatum creatione deducitur ad omne creatum creatione deducitur ad esse et ad posse et quidquid est et quid- esse et ad posse et quidquid est et quid- quid potest, creatione est et creatione quid potest, creatione est et creatione potest et ideo nulla ratio admittit, potest et ideo nulla ratio admittit, quod aliquid possit creando, vel poten- quod aliquid possit creando, vel poten- tiam creantem accipere. Altioris enim tiam creantem accipere. Altioris enim potentiæ est potentia creans, quam po- potentiæ est potentia creans, quam po- tentia creati. Et sicut potentia causati in tentia creati. Et sicut potentia causati in quantum causatum, non potest esse po- quantum causatum, non potest esse po- tentia causæ in quantum causa est : sic tentia causæ in quantum causa est : sic potentia creati in quantum hujusmodi, potentia creati in quantum hujusmodi, non potest esse potentia creantis, nec non potest esse potentia creantis, nec similis ei. similis ei.

1 et 2. 1 et 2.

Ad object. 3. Ad object. 3.

AD ID quod ulterius quæritur de dicto Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur de dicto Ad quæst. Magistri, quod etiam dictum est Augu- Magistri, quod etiam dictum est Augu- stini, patet solutio. Creatio enim ex tem- stini, patet solutio. Creatio enim ex tem- pore non est nisi ex ratione termini. pore non est nisi ex ratione termini.

Ad objectum autem dicendum, quod Ad objectum autem dicendum, quod creatio principium temporis est ut causa creatio principium temporis est ut causa

in III Sent., Dist. IV, Art. 5. Tom. XXVIII. Ad- in III Sent., Dist. IV, Art. 5. Tom. XXVIII. Ad- huc, Comment. in IV Sent., Dist. V, Art. 4. huc, Comment. in IV Sent., Dist. V, Art. 4. Tom. XXIX. Tom. XXIX.

Adobject. 1. Adobject. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

544 544

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

agens et huic non repugnat quin creatio agens et huic non repugnat quin creatio ex parte creati ex tempore sit vel cum ex parte creati ex tempore sit vel cum tempore, ita quod tempus large sumatur tempore, ita quod tempus large sumatur pro omni eo quod est de essentia tem- pro omni eo quod est de essentia tem- poris, sicut etiam nunc tempus est quod poris, sicut etiam nunc tempus est quod est substantia temporis creatio enim est substantia temporis creatio enim primæ materiæ est in nunc vel cum nunc primæ materiæ est in nunc vel cum nunc temporis. temporis.

: :

AD ID quod in contrarium objicitur, AD ID quod in contrarium objicitur, dicendum quod justificare impium non dicendum quod justificare impium non dicitur majotis potentiæ esse quam dicitur majotis potentiæ esse quam creare coelum et terram, nisi secundum creare coelum et terram, nisi secundum quid, scilicet quia ad justificationem quid, scilicet quia ad justificationem impii requiritur aliquid ex parte justifi- impii requiritur aliquid ex parte justifi- cati, scilicet voluntas consentiens et non cati, scilicet voluntas consentiens et non obnitens ad creationem autem coeli et obnitens ad creationem autem coeli et terræ nihil requiritur ex parte creati, et terræ nihil requiritur ex parte creati, et nihil reluctatur. Nec ministri Ecclesiæ nihil reluctatur. Nec ministri Ecclesiæ remissionem faciunt ex parte culpæ. Isa. remissionem faciunt ex parte culpæ. Isa. XLIII, 20: Ego sum, ego sum qui deleo XLIII, 20: Ego sum, ego sum qui deleo iniquitates tuas propter me. Unde Judæi iniquitates tuas propter me. Unde Judæi cum audirent a Christo, Matth. ix, 2 et cum audirent a Christo, Matth. ix, 2 et 3: Confide, fili: remittuntur tibi peccata 3: Confide, fili: remittuntur tibi peccata tua. Et non crederent eum nisi simpli- tua. Et non crederent eum nisi simpli- cem hominem, dixerunt: Hic blasphe- cem hominem, dixerunt: Hic blasphe- mat. Quis potest dimittere peccata nisi mat. Quis potest dimittere peccata nisi solus Deus 1? Sed est remissio peccati solus Deus 1? Sed est remissio peccati ex parte pœnæ in parte vel in toto di- ex parte pœnæ in parte vel in toto di- mittendi et hoc committitur ministris mittendi et hoc committitur ministris Ecclesiæ. Ecclesiæ.

AD ALIUD dicendum, quod in omni- AD ALIUD dicendum, quod in omni- scientia non est sicut in omnipotentia: scientia non est sicut in omnipotentia: scientia enim est ex motu scibilis ad scientia enim est ex motu scibilis ad animam et ideo activa potentia in scibi- animam et ideo activa potentia in scibi- li est in omniscientia, passiva tantum in li est in omniscientia, passiva tantum in anima et creaturæ est bene multum sus- anima et creaturæ est bene multum sus- tinere, sed non multum facere. In om- tinere, sed non multum facere. In om- nipotentia autem e converso est: omni- nipotentia autem e converso est: omni- potentia enim est infinita facere: quod potentia enim est infinita facere: quod convenire non potest creaturæ quæ fini- convenire non potest creaturæ quæ fini- tæ potentiæ est. Et quamvis hoc bene tæ potentiæ est. Et quamvis hoc bene dictum sit, tamen multi et magni dixe- dictum sit, tamen multi et magni dixe- runt, quod omniscientia non convenit runt, quod omniscientia non convenit animæ Christi secundum se, et in quan- animæ Christi secundum se, et in quan- tum est creata, sed in quantum est unita tum est creata, sed in quantum est unita divinitati sic enim non ex se, sed ex di- divinitati sic enim non ex se, sed ex di- vinitate cui unitur, est potentiæ infinitæ. vinitate cui unitur, est potentiæ infinitæ.

1 Hæc ultima verba sunt Marci, 11, 7. 1 Hæc ultima verba sunt Marci, 11, 7.

AD ALIUD dicendum, quod potentia AD ALIUD dicendum, quod potentia creandi creato repugnat propter causas creandi creato repugnat propter causas quæ dictæ sunt: propter adjuncta enim quæ dictæ sunt: propter adjuncta enim est oppositio inter ea. Potentia enim est oppositio inter ea. Potentia enim creandi potest in ens, et in non ens: po- creandi potest in ens, et in non ens: po- tentia autem creati eo quod entis, vel. tentia autem creati eo quod entis, vel. post non ens, non potest nisi in ens post non ens, non potest nisi in ens

tantum. tantum.

AD ULTIMUM dicendum, quod cum di- Adakpan AD ULTIMUM dicendum, quod cum di- Adakpan citur, Deus nunc creat hanc animam, citur, Deus nunc creat hanc animam, creatio secundum quod est in creante, creatio secundum quod est in creante, hoc est, secundum quod est actus crean- hoc est, secundum quod est actus crean- tis, ab æterno est in eodem modo: ab tis, ab æterno est in eodem modo: ab æterno enim Deus intellexit et scivit et æterno enim Deus intellexit et scivit et voluit ut nunc esset hæc anima: et nulla voluit ut nunc esset hæc anima: et nulla variatio facta est circa ipsum. Sed quod variatio facta est circa ipsum. Sed quod dicitur, quod nunc et non ante nec post dicitur, quod nunc et non ante nec post fecit, ex parte facti est, et non ex parte fecit, ex parte facti est, et non ex parte factionis vel facientis: et ideo sequitur, factionis vel facientis: et ideo sequitur, quod factum temporale sit et ex tem- quod factum temporale sit et ex tem- pore: sed pore: sed non sequitur, quod creator non sequitur, quod creator vel creatio secundum quod est in crea- vel creatio secundum quod est in crea- tore, ex tempore sit vel temporalis: tore, ex tempore sit vel temporalis: sicut enim dicitur in libro de Causis, sicut enim dicitur in libro de Causis, prima causa est substantia, cujus sub- prima causa est substantia, cujus sub- stantia et actio est in momento æternita- stantia et actio est in momento æternita- tis et non temporis. tis et non temporis.

Advertendum tamen, quod aliter quam Advertendum tamen, quod aliter quam dictum est, Philosophi sumunt creatio- dictum est, Philosophi sumunt creatio- nem, secundum quod dicitur in libro de nem, secundum quod dicitur in libro de Causis, quod « prima rerum creatarum Causis, quod « prima rerum creatarum causata est esse. » Illi enim non dicunt causata est esse. » Illi enim non dicunt esse creatum, nisi quod ante se non esse creatum, nisi quod ante se non præsupponit aliud, sicut ens et unum: præsupponit aliud, sicut ens et unum: quod autem ante se supponit aliquid, quod autem ante se supponit aliquid, non dicunt esse creatum, sed factum per non dicunt esse creatum, sed factum per informationem: creationem autem se- informationem: creationem autem se- cundum quod fit ex puro nihilo, per ra- cundum quod fit ex puro nihilo, per ra- tionem cognoscere non potuerunt. Non tionem cognoscere non potuerunt. Non enim cum sit entis creati, decurrit nisi enim cum sit entis creati, decurrit nisi de ente in ens, de principio scilicet in de ente in ens, de principio scilicet in principiatum, et non potest se fundare principiatum, et non potest se fundare in non ente. Et ideo, ut dicit Ari- in non ente. Et ideo, ut dicit Ari- stoteles in primo Physicorum, omnes stoteles in primo Physicorum, omnes Philosophi convenerunt in hoc, quod Philosophi convenerunt in hoc, quod ex nihilo nihil fit. Propter quod etiam ex nihilo nihil fit. Propter quod etiam non acceptio intellectus humani, sed non acceptio intellectus humani, sed

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53.

articulus fidei est quod dicitur in articulus fidei est quod dicitur in symbolo Nicæno: « Credo in unum symbolo Nicæno: « Credo in unum

་་ ་་

Deum, Patrem omnipotentem, facto- Deum, Patrem omnipotentem, facto- rem coeli et terræ. >> rem coeli et terræ. >>

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De respectu creaturæ ad creatorem. Et De respectu creaturæ ad creatorem. Et Quid sit creatio passiva ¹? Quid sit creatio passiva ¹?

SECUNDO, Quæritur de respectu creatu- SECUNDO, Quæritur de respectu creatu- ra ad creatorem. Hujus enim causa est ra ad creatorem. Hujus enim causa est creatio passiva qua res creatur: et ideo creatio passiva qua res creatur: et ideo oportet quærere, quid sit creatio passi- oportet quærere, quid sit creatio passi-

va? va?

Quid autem non potest determinari, Quid autem non potest determinari, misi sciatur in quid sit genere, et quæ misi sciatur in quid sit genere, et quæ sint ejus differentiæ constituentes. Et sint ejus differentiæ constituentes. Et etiam quia accidentia magnam partem etiam quia accidentia magnam partem conferunt ad cognoscendum quod quid conferunt ad cognoscendum quod quid est, oportet determinare ejus accidentia est, oportet determinare ejus accidentia consequentia propria. consequentia propria.

Videtur autem, quod si in aliquo ge- Videtur autem, quod si in aliquo ge- nere est creatio passiva, quod est in ge- nere est creatio passiva, quod est in ge- nere mutationis. nere mutationis.

1. Dicit enim Augustinus in libro I 1. Dicit enim Augustinus in libro I Contra adversarium legis et propheta- Contra adversarium legis et propheta- rum: « Mutabilia sunt: quia non de illo, rum: « Mutabilia sunt: quia non de illo, sed de nihilo facta sunt 2. » Videtur ergo, sed de nihilo facta sunt 2. » Videtur ergo, quod creari mutari sit. Mutabilitas enim quod creari mutari sit. Mutabilitas enim in re creata non causatur nisi a muta- in re creata non causatur nisi a muta- tione quæ est creatio. tione quæ est creatio.

2. Adhuc, Joannes Damascenus: 2. Adhuc, Joannes Damascenus: « Quod a versione incipit, versioni subja- « Quod a versione incipit, versioni subja- cet vel secundum electionem tantum, cet vel secundum electionem tantum, vel secundum electionem et naturam vel secundum electionem et naturam simul 3. » Sed creari est verti: verti au- simul 3. » Sed creari est verti: verti au- tem mutari ergo creari mutari: ergo tem mutari ergo creari mutari: ergo creatio in genere mutationis est. creatio in genere mutationis est.

3. Adhuc, In Psalmo ci, 27 et 28: 3. Adhuc, In Psalmo ci, 27 et 28:

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. I, Art. 6. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. I, Art. 6. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I contra adversarium 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I contra adversarium

XXXI XXXI

545 545

Sicut opertorium mutabis eos, et muta- Sicut opertorium mutabis eos, et muta- buntur tu autem idem ipse es, et anni buntur tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Mutabilium autem tui non deficient. Mutabilium autem esse, ut dicit Dionysius, mensuratur tem- esse, ut dicit Dionysius, mensuratur tem- pore. Secundum naturam autem sic est, pore. Secundum naturam autem sic est, quod nullius esse mensuratur tempore, quod nullius esse mensuratur tempore, nisi cujus fieri mutatio est. Creatura- nisi cujus fieri mutatio est. Creatura- rum esse mensuratur tempore. Ergo rum esse mensuratur tempore. Ergo creaturarum fieri mutatio est : ergo crea- creaturarum fieri mutatio est : ergo crea- tio creati mutatio est. tio creati mutatio est.

IN CONTRARIUM hujus est, quod nihil est sed contra. IN CONTRARIUM hujus est, quod nihil est sed contra. in genere, quod non sit in aliqua specie- in genere, quod non sit in aliqua specie- rum generis illius. Si ergo creatio muta- rum generis illius. Si ergo creatio muta- tio est, vel est mutatio de non subjecto tio est, vel est mutatio de non subjecto in subjectum, et erit generatio: vel de in subjectum, et erit generatio: vel de subjecto in non subjectum, et erit cor- subjecto in non subjectum, et erit cor- ruptio: vel de subjecto in subjectum, et ruptio: vel de subjecto in subjectum, et erit alteratio, vel augmentatio, vel dimi- erit alteratio, vel augmentatio, vel dimi- nutio, vel secundum locum mutatio. Sed nutio, vel secundum locum mutatio. Sed nihil horum est. In omni enim muta- nihil horum est. In omni enim muta- tione unum et idem est quod est subje- tione unum et idem est quod est subje- ctum mutationis. Dico autem unum et ctum mutationis. Dico autem unum et idem in termino à quo et in termino ad idem in termino à quo et in termino ad quem et in medio. In generatione enim quem et in medio. In generatione enim et corruptione unum et idem est, quod et corruptione unum et idem est, quod est materia quæ transmutatur. In aliis est materia quæ transmutatur. In aliis autem quatuor mutationibus unum et autem quatuor mutationibus unum et idem est, quod est subjectum salvatum idem est, quod est subjectum salvatum in esse substantiali, et mutatum in quan- in esse substantiali, et mutatum in quan- titate vel qualitare vel ubi, ut docet Ari- titate vel qualitare vel ubi, ut docet Ari- stoteles in quinto Physicorum. Et pro- stoteles in quinto Physicorum. Et pro- pter hoc dicit in primo de Generatione et pter hoc dicit in primo de Generatione et Corruptione, quod « universale est sub- Corruptione, quod « universale est sub- jectum generationis et corruptionis pri- jectum generationis et corruptionis pri- mum. » In creatione autem nihil unum mum. » In creatione autem nihil unum et idem est subjectum ejus quod est ni- et idem est subjectum ejus quod est ni- hil, et ejus quod est aliquid, et ejus quod hil, et ejus quod est aliquid, et ejus quod est fieri ex nihilo. Ergo creatio non est est fieri ex nihilo. Ergo creatio non est mutatio. mutatio.

ULTERIUS quæritur de differentiis con- Quæst. 1. ULTERIUS quæritur de differentiis con- Quæst. 1. stituentibus hanc mutationem, si muta- stituentibus hanc mutationem, si muta- tio est in esse speciali quod est creatio. tio est in esse speciali quod est creatio. Cum enim dicat Averroes super ter- Cum enim dicat Averroes super ter-

legis et prophetarum, cap. 6. legis et prophetarum, cap. 6.

3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa,

сар. 6. сар. 6.

35 35

546 546

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tium Physicorum, quod motus et muta- tium Physicorum, quod motus et muta- tio non est nisi forma post formam, vel tio non est nisi forma post formam, vel ubi post ubi, quod cum creatio sit muta- ubi post ubi, quod cum creatio sit muta- tio ad esse ex nihilo, quod creatio non tio ad esse ex nihilo, quod creatio non est nisi esse post esse: et sic videtur esse est nisi esse post esse: et sic videtur esse exitus de potentia ad actum. Esse enim exitus de potentia ad actum. Esse enim post esse, et forma post formam, non post esse, et forma post formam, non est, nisi processus esse et formæ de po- est, nisi processus esse et formæ de po- tentia ad actum in tempore continuo, et tentia ad actum in tempore continuo, et non subito, sicut dicit Avicenna. non subito, sicut dicit Avicenna.

IN CONTRARIUM tamen hujus videtur *** IN CONTRARIUM tamen hujus videtur *** esse : quia esse : quia

1. In rebus quæ sunt citra primum, 1. In rebus quæ sunt citra primum, differt quod est et quo est: sed esse crea- differt quod est et quo est: sed esse crea- tum est quod est, creatio autem quo est: tum est quod est, creatio autem quo est: ergo creatio non est esse acceptum nune ergo creatio non est esse acceptum nune primo. primo.

2. Adhuc, Creatio passio, et creatio 2. Adhuc, Creatio passio, et creatio actio, principium est ejus esse quod est actio, principium est ejus esse quod est nunc primo nihil autem est id cujus est nunc primo nihil autem est id cujus est

Quod si concedatur, in contrarium est, principium: ergo creatio non est esse Quod si concedatur, in contrarium est, principium: ergo creatio non est esse quod quod nunc primo. nunc primo.

1. Talis processus de esse in esse, vel 1. Talis processus de esse in esse, vel de non esse in esse est processus agentis, de non esse in esse est processus agentis, quod non potest in totum esse, et est quod non potest in totum esse, et est agens imperfectum. Creatio autem est ab agens imperfectum. Creatio autem est ab agente perfecto, quod potest in totum agente perfecto, quod potest in totum esse, et ab agente primo quod est a per esse, et ab agente primo quod est a per se et propria causa esse. Et sic videtur, se et propria causa esse. Et sic videtur, quod creatio non potest esse nisi perfecti quod creatio non potest esse nisi perfecti esse collatio, quod est esse perfectum to- esse collatio, quod est esse perfectum to- tius creati. Non ergo videtur esse muta- tius creati. Non ergo videtur esse muta- tio, sed influxio esse perfecti. tio, sed influxio esse perfecti.

2. Adhuc, Creari est nunc primo esse, 2. Adhuc, Creari est nunc primo esse, et ante nihil fuisse. Hoc autem non di- et ante nihil fuisse. Hoc autem non di- cit exitum de potentia ad actum, sed cit exitum de potentia ad actum, sed esse perfectum ejus quod ante nec secun- esse perfectum ejus quod ante nec secun- dum potentiam, nec secundum actum dum potentiam, nec secundum actum fuit. Ergo videtur, quod creari non sit fuit. Ergo videtur, quod creari non sit mutari, sed nunc primo esse a voluntate mutari, sed nunc primo esse a voluntate creatoris, qui solus potest dare esse: creatoris, qui solus potest dare esse: quod ipse est causa prima et omnis esse quod ipse est causa prima et omnis esse principium. principium.

eo eo

3. Adhuc, Si creari diceret fieri, cum 3. Adhuc, Si creari diceret fieri, cum omne fieri præcedat suum factum, opor- omne fieri præcedat suum factum, opor- teret quod creari esset ante suum crea- teret quod creari esset ante suum crea- tum esse et hoc est inconveniens. Crea- tum esse et hoc est inconveniens. Crea- ri enim est effectus et illatio actionis ri enim est effectus et illatio actionis primi agentis, secundum quod dicitur in primi agentis, secundum quod dicitur in Sex principiis, quod « passio est effectus Sex principiis, quod « passio est effectus illatioque actionis, » Talis autem actio illatioque actionis, » Talis autem actio cum temporalis sit, et cum fieri præce- cum temporalis sit, et cum fieri præce- dat factum, non est agentis primi: cum, dat factum, non est agentis primi: cum, sicut probatum est in libro de Causis, sicut probatum est in libro de Causis, agens primum sit substantia, cujus sub- agens primum sit substantia, cujus sub- stantia et actio est in momento æternita- stantia et actio est in momento æternita- tis. Videtur ergo, quod creatio secun- tis. Videtur ergo, quod creatio secun- dum quod est creati passio, non sit nisi dum quod est creati passio, non sit nisi esse acceptio postquam non fuit. esse acceptio postquam non fuit.

3. Adhuc, Secundum hoc creari me- 3. Adhuc, Secundum hoc creari me- dium esset inter creantem et creatum, et dium esset inter creantem et creatum, et tunc esset medium inter creatorem et tunc esset medium inter creatorem et creatum et tunc quæritur de illo, an creatum et tunc quæritur de illo, an esset creatum, vel creator? et quodcum- esset creatum, vel creator? et quodcum- que dicatur, inconveniens sequitur. Si que dicatur, inconveniens sequitur. Si enim creatum est: tunc creatione exivit enim creatum est: tunc creatione exivit de non esse: et sic creationis est crea- de non esse: et sic creationis est crea- tio, et abibit hoc in infinitum. Si autem tio, et abibit hoc in infinitum. Si autem est creator cum creator sit ab æterno, est creator cum creator sit ab æterno, erit creatio quæ est creati passio ab erit creatio quæ est creati passio ab æterno, quod falsum est. Et sic videtur, æterno, quod falsum est. Et sic videtur, quod per nullam differentiam poni pos- quod per nullam differentiam poni pos- sit in esse specialis mutationis. sit in esse specialis mutationis.

4. Si quis forte dicat, quod ponitur in 4. Si quis forte dicat, quod ponitur in speciali differentia per id cujus est crea- speciali differentia per id cujus est crea- tio. Est enim exitus principium compo- tio. Est enim exitus principium compo- sitionis, sicut formæ et materiæ, et non sitionis, sicut formæ et materiæ, et non est compositi. Et sic hoc modo diffinitur, est compositi. Et sic hoc modo diffinitur, quod creatio est exitus principiorum quod creatio est exitus principiorum compositi, formæ scilicet et materiæ, de compositi, formæ scilicet et materiæ, de non esse in esse. Hoc enim quidam di- non esse in esse. Hoc enim quidam di- xerunt, et ad hoc adduxerunt tres ratio- xerunt, et ad hoc adduxerunt tres ratio- nes. Prima est, quia quod ex principiis nes. Prima est, quia quod ex principiis exit ad esse, principia sui esse habet exit ad esse, principia sui esse habet ante se, et sic non potest fieri ex nihilo, ante se, et sic non potest fieri ex nihilo, sed ex potentia: videtur ergo, quod prin- sed ex potentia: videtur ergo, quod prin- cipiatum creatum esse non potest, nec cipiatum creatum esse non potest, nec principiato convenit creatio. Secunda principiato convenit creatio. Secunda est, quod principium secundum quod est, quod principium secundum quod principium non habet ante se nisi ni- principium non habet ante se nisi ni- hil si ergo fiat, oportet quod fiat ex hil si ergo fiat, oportet quod fiat ex nihilo et sic sibi proprie convenit nihilo et sic sibi proprie convenit creari: sic enim omnes Philosophi lo- creari: sic enim omnes Philosophi lo- cuti sunt de creatione. Tertia ratio est cuti sunt de creatione. Tertia ratio est theologica. Super illud Genesis, 1, 1: theologica. Super illud Genesis, 1, 1: In principio creavit Deus coelum et ter- In principio creavit Deus coelum et ter-

". ".

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53.

ram, Glossa Augustini dicit, quod « per ram, Glossa Augustini dicit, quod « per coelum et terram intelligitur materia in- coelum et terram intelligitur materia in- formis. » Creari ergo proprie est mate- formis. » Creari ergo proprie est mate- riæ informis quæ ante se non habuit riæ informis quæ ante se non habuit

nisi nihil. nisi nihil.

SED CONTRA hoc est quod dicit Augus- SED CONTRA hoc est quod dicit Augus- tinus contra Manichæum, quod cum dici- tinus contra Manichæum, quod cum dici- tur: In principio creavit Deus cœlum et tur: In principio creavit Deus cœlum et terram, nomine cœli et terræ universa terram, nomine cœli et terræ universa creatura significata est, quam fecit et creatura significata est, quam fecit et condidit Deus. Et sic videtur, quod condidit Deus. Et sic videtur, quod creari non tantum convenit materiæ et creari non tantum convenit materiæ et formæ, sed etiam compositis. formæ, sed etiam compositis.

ULTERIUS quæritur de opinione quo- ULTERIUS quæritur de opinione quo- rumdam dicentium, quod in omnibus, rumdam dicentium, quod in omnibus, sive in naturalibus, sive in voluntariis, sive in naturalibus, sive in voluntariis, ultima forma non sit nisi per creationem. ultima forma non sit nisi per creationem. Et ad hoc adducunt rationes. Et ad hoc adducunt rationes.

547 547

VII, 22 et 23, ubi dicit mater ad filios: VII, 22 et 23, ubi dicit mater ad filios: Nescio qualiter in utero meo apparui- Nescio qualiter in utero meo apparui- stis: neque enim ego spiritum et animam stis: neque enim ego spiritum et animam donavi vobis, et singulorum membra non donavi vobis, et singulorum membra non ego ipsa compegi: sed enim mundi Crea- ego ipsa compegi: sed enim mundi Crea- tor, qui formavit hominis nativitatem, tor, qui formavit hominis nativitatem, quique omnium invenit originem, et quique omnium invenit originem, et spiritum vobis iterum cum misericordia spiritum vobis iterum cum misericordia reddet et vitam. Videtur ergo, quod om- reddet et vitam. Videtur ergo, quod om- nium origo, quæ est forma et esse, sit nium origo, quæ est forma et esse, sit immediate a Deo per creationem. immediate a Deo per creationem.

IN CONTRARIUM tamen hujus est quod sed contra. IN CONTRARIUM tamen hujus est quod sed contra. dicitur, Genes. 11, 2: Requievit Deus die dicitur, Genes. 11, 2: Requievit Deus die septimo ab universo opere quod patra- septimo ab universo opere quod patra- rat. Si requiescere est ab omni opere rat. Si requiescere est ab omni opere cessare, videtur quod Deus nihil de novo cessare, videtur quod Deus nihil de novo creavit post diem septimum. creavit post diem septimum.

SED QUIA hæc opinio antiqua fuit Stoi- Quæst. 3. SED QUIA hæc opinio antiqua fuit Stoi- Quæst. 3. corum, Socratis scilicet et Platonis, qui corum, Socratis scilicet et Platonis, qui dixerunt, quod omnes formæ sunt a dixerunt, quod omnes formæ sunt a datore formarum, et quod nihil facit datore formarum, et quod nihil facit natura nisi disponere materiam, et se- natura nisi disponere materiam, et se- cundum varietatem dispositionis varias cundum varietatem dispositionis varias meretur formas a datore formarum, meretur formas a datore formarum, quæratur, Utrum creatura in aliquo quæratur, Utrum creatura in aliquo cooperetur creatori in creatione? cooperetur creatori in creatione? Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

Quarum prima est, quod dicunt, quod Quarum prima est, quod dicunt, quod natura et voluntas non possunt ultra natura et voluntas non possunt ultra quam disponere materiam, et quod for- quam disponere materiam, et quod for- mam dare non possunt: sed dispositione mam dare non possunt: sed dispositione perfecta, a Deo creatur forma. Et hoc perfecta, a Deo creatur forma. Et hoc confirmant per Augustinum in libro III confirmant per Augustinum in libro III de Trinitate. Dicit enim sic: « Sicut de Trinitate. Dicit enim sic: « Sicut matres gravidæ sunt fœtibus, sic ipse matres gravidæ sunt fœtibus, sic ipse mundus gravidus est causis nascentium, mundus gravidus est causis nascentium, quæ in illo non creantur, nisi ab illa 1. Creare enim est ex nihilo facere: quæ in illo non creantur, nisi ab illa 1. Creare enim est ex nihilo facere: summa essentia, ubi nec oritur, nec mo- nihil autem quod solum præjacet crea- summa essentia, ubi nec oritur, nec mo- nihil autem quod solum præjacet crea- ritur aliquid, nec incipit esse, nec desi- tioni, dispositionibus aptari non potest : ritur aliquid, nec incipit esse, nec desi- tioni, dispositionibus aptari non potest : nit 1. >> nit 1. >> et cum creatura creatori cooperari non et cum creatura creatori cooperari non Adhuc, Secundo adducunt quod dicit possit nisi disponendo, et hoc non pot- Adhuc, Secundo adducunt quod dicit possit nisi disponendo, et hoc non pot- Augustinus in libro VI super Genesim Augustinus in libro VI super Genesim ad litteram, sic: « Consummasse ista ad litteram, sic: « Consummasse ista intelligimus Deum cum creavit omnia intelligimus Deum cum creavit omnia simul, ita perfecte ut nihil ei adhuc in simul, ita perfecte ut nihil ei adhuc in ordine temporum creandum esset, quod ordine temporum creandum esset, quod non hic ab eo jam in ordine causarum non hic ab eo jam in ordine causarum creatum esset. » Ex quo accipitur, quod creatum esset. » Ex quo accipitur, quod omnia quæ fiunt natura sive voluntate, omnia quæ fiunt natura sive voluntate, non nisi disponuntur a natura et volun- non nisi disponuntur a natura et volun- tate ut susceptibilia sint esse et formæ. tate ut susceptibilia sint esse et formæ. Forma autem et esse non dantur nisi a Forma autem et esse non dantur nisi a primo creante. primo creante.

Tertia ratio est, II Machabæorum, Tertia ratio est, II Machabæorum,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 9. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 9. 2 IDEM, Lib. VI super Genesim ad litteram, 2 IDEM, Lib. VI super Genesim ad litteram,

est: ergo in nullo potest cooperari. est: ergo in nullo potest cooperari.

2. Adhuc, Creatio actio est ante sub- 2. Adhuc, Creatio actio est ante sub- stantiam creati secundum naturam: na- stantiam creati secundum naturam: na- tura ergo creati in eo quod est ante se tura ergo creati in eo quod est ante se per naturam cooperari non potest. per naturam cooperari non potest.

3. Adhuc, Si cooperaretur, hoc indu- 3. Adhuc, Si cooperaretur, hoc indu- ceret imperfectionem in creante: agens ceret imperfectionem in creante: agens enim non summe perfectum est quod in- enim non summe perfectum est quod in- diget cooperante. diget cooperante.

IN CONTRARIUM tamen hujus est quod sed contra. IN CONTRARIUM tamen hujus est quod sed contra. dicit Augustinus in libro III de Trini- dicit Augustinus in libro III de Trini- tate : « Exteriores operationes sive bo- tate : « Exteriores operationes sive bo- norum sive malorum, vel Angelorum norum sive malorum, vel Angelorum

cap. 11. cap. 11.

3 3

IDEM, Lib. III de Trinitate, cap. 8. IDEM, Lib. III de Trinitate, cap. 8.

Quæst. 4. Quæst. 4.

Sed contra Sed contra

Solutio. Solutio.

548 548

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vel hominum, sive etiam quorumcum- vel hominum, sive etiam quorumcum- que animalium, secundum imperium que animalium, secundum imperium suum, et a se impertitas distributiones suum, et a se impertitas distributiones potestatum et appetitiones commodita- potestatum et appetitiones commodita- tum, ita rerum naturæ adhibet in qua tum, ita rerum naturæ adhibet in qua creat omnia quemadmodum terræ agri- creat omnia quemadmodum terræ agri- culturam. » Unde de agricultura simi- culturam. » Unde de agricultura simi- litudinem assumens ait Apostolus, I ad litudinem assumens ait Apostolus, I ad Corinth. 11, 6: Ego plantavi, Apollo Corinth. 11, 6: Ego plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incrementum dedit. rigavit, sed Deus incrementum dedit. Ergo tam natura quam alia creatura Ergo tam natura quam alia creatura cooperatur ad creationem. cooperatur ad creationem.

esse tam composito quam principiis esse tam composito quam principiis componentibus, et tam subjecto quam componentibus, et tam subjecto quam accidentibus quæ in subjecto sunt. Unde accidentibus quæ in subjecto sunt. Unde hæc mutatio non proprie mutatio dici. hæc mutatio non proprie mutatio dici. tur, sed communiter. Magis autem pro- tur, sed communiter. Magis autem pro- prie versio vocatur: quod enim creatur, prie versio vocatur: quod enim creatur, vertitur in esse ex non esse. Propriis- vertitur in esse ex non esse. Propriis- sime autem vocatur creatio. sime autem vocatur creatio.

Et per hoc patet solutio ad omnia Et per hoc patet solutio ad omnia prima quæsita. Sancti enim qui dicunt prima quæsita. Sancti enim qui dicunt mutabilia esse quæ a mutatione inci- mutabilia esse quæ a mutatione inci- piunt, elargato vocabulo vocant muta- piunt, elargato vocabulo vocant muta- tionem versionem in totum esse. Philo- tionem versionem in totum esse. Philo-

ULTERIUS quæritur, Utrum acciden- sophi autem quorum rationes adducun- ULTERIUS quæritur, Utrum acciden- sophi autem quorum rationes adducun- tium sit creari? tium sit creari?

Hoc enim videtur esse contra ratio- Hoc enim videtur esse contra ratio- nem accidentis. Accidentis enim esse nem accidentis. Accidentis enim esse est inesse, et est ex illo in quo est ac- est inesse, et est ex illo in quo est ac- cidens: ergo semper ex aliquo est, et cidens: ergo semper ex aliquo est, et habet in ratione sua ex aliquo esse. habet in ratione sua ex aliquo esse. Quod autem creatur, semper ex nihilo Quod autem creatur, semper ex nihilo est. Ergo intellectus accidentis repugnat est. Ergo intellectus accidentis repugnat creationi, et sic creari non potest. creationi, et sic creari non potest.

IN CONTRARIUM est, quod omne illud IN CONTRARIUM est, quod omne illud creatur, quod nunc primo est et ante creatur, quod nunc primo est et ante hoc nihil fuit: accidens quod nunc hoc nihil fuit: accidens quod nunc primo et ante hoc nihil fuit, accidens primo et ante hoc nihil fuit, accidens est: ergo creatur. est: ergo creatur.

SOLUTIO. Ad primum quæsitum, in SOLUTIO. Ad primum quæsitum, in quo scilicet genere sit? Dicendum, quod quo scilicet genere sit? Dicendum, quod mutatio duplex est, scilicet in totum mutatio duplex est, scilicet in totum esse, et in partem esse. Mutatio in to- esse, et in partem esse. Mutatio in to- tum esse non potest esse nisi ab agente tum esse non potest esse nisi ab agente quod largitur totum esse: et hæc muta- quod largitur totum esse: et hæc muta- tio nihil supponit pro subjecto. Si enim tio nihil supponit pro subjecto. Si enim aliquid supponeret, illi quod supponeret, aliquid supponeret, illi quod supponeret, esse non largiretur, et sic non esset ad esse non largiretur, et sic non esset ad totum esse: sicut generatio esse mate- totum esse: sicut generatio esse mate- riæ non largitur, nec corruptio adimit riæ non largitur, nec corruptio adimit esse materiæ. Propter quod Aristoteles esse materiæ. Propter quod Aristoteles in fine primi Physicorum probat, quod in fine primi Physicorum probat, quod materia ingenerabilis et incorruptibilis materia ingenerabilis et incorruptibilis est. Similiter est de aliis quatuor moti- est. Similiter est de aliis quatuor moti- bus, in quibus salvatur: subjectum se- bus, in quibus salvatur: subjectum se- cundum esse substantiale subjecti: eo cundum esse substantiale subjecti: eo quod non est ibi mutatio nisi ad esse ac- quod non est ibi mutatio nisi ad esse ac- cidentis, et non ad totum esse. Mutatio cidentis, et non ad totum esse. Mutatio autem quæ est ad totum esse, confert autem quæ est ad totum esse, confert

tur in contrarium, non loquuntur nisi tur in contrarium, non loquuntur nisi de mutatione quæ est in partem esse: de mutatione quæ est in partem esse: quia in illis aliquid mutatur quod sub- quia in illis aliquid mutatur quod sub- jectum est mutationi, et mutari illorum jectum est mutationi, et mutari illorum est ante mutatum esse, et fieri ante fa- est ante mutatum esse, et fieri ante fa- ctum esse tales enim mutationes men- ctum esse tales enim mutationes men- surantur tempore. Mutatio autem quæ surantur tempore. Mutatio autem quæ est in totum esse, fit in momento, et est in totum esse, fit in momento, et fieri ejus est cum factum esse, et mutari fieri ejus est cum factum esse, et mutari cum mutatum esse. cum mutatum esse.

Et per hanc distinctionem solutum est Et per hanc distinctionem solutum est quidquid pro prima parte et contra quæ- quidquid pro prima parte et contra quæ- situm est. situm est.

AD ID quod ulterius quæritur de dif- AD ID quod ulterius quæritur de dif- ferentiis constituentibus definitionem ferentiis constituentibus definitionem ejus, dicendum quod creatio non est ejus, dicendum quod creatio non est mutatio quæ sit esse post esse. Et di- mutatio quæ sit esse post esse. Et di- ctum Averrois non se extendit nisi ad ctum Averrois non se extendit nisi ad mutationem quæ est in partem esse, et mutationem quæ est in partem esse, et non totum esse: et ideo dictum illud non totum esse: et ideo dictum illud nihil probat de creatione. nihil probat de creatione.

Ad qua Ad qua

AD ID quod in contrarium adducitur, Adobje AD ID quod in contrarium adducitur, Adobje dicendum quod creatio et creari est ac- dicendum quod creatio et creari est ac- ceptio esse nunc primo: et licet acceptio ceptio esse nunc primo: et licet acceptio esse non sit ipsum esse secundum ra- esse non sit ipsum esse secundum ra- tionem et modum significandi, est ta- tionem et modum significandi, est ta- men cum ipso in eodem momento, in men cum ipso in eodem momento, in quantum creatio est simplex actus crean- quantum creatio est simplex actus crean- tis, cujus terminus est esse creati. tis, cujus terminus est esse creati.

AD ALIUD dicendum, quod licet prin- Ad obje AD ALIUD dicendum, quod licet prin- Ad obje cipium non est id cujus est principium, cipium non est id cujus est principium, nihil tamen prohibet quin in simplicibus nihil tamen prohibet quin in simplicibus quæ successiva non sunt, sit cum altero quæ successiva non sunt, sit cum altero in eodem momento. Et est simile, licet in eodem momento. Et est simile, licet

1.3. 1.3.

quest, 2, quest, 2,

IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 53.

emanatio lucis a sole quæ est principium emanatio lucis a sole quæ est principium diei, non sit dies: tamen emanatio lucis diei, non sit dies: tamen emanatio lucis a sole et esse diei, sunt simul in uno et a sole et esse diei, sunt simul in uno et eodem momento. eodem momento.

AD ALIUD dicendum, quod creatio re AD ALIUD dicendum, quod creatio re nihil est medium inter creatorem et crea- nihil est medium inter creatorem et crea- tum si tamen diceretur creatum, non tum si tamen diceretur creatum, non iretur in infinitum: quia seipsa referre- iretur in infinitum: quia seipsa referre- tur ad creatorem, nec alia creatione tur ad creatorem, nec alia creatione crearetur nisi seipsa. Unde re non est crearetur nisi seipsa. Unde re non est medium, sed cum esse creati, et concrea- medium, sed cum esse creati, et concrea- tur cum illo. Medium tamen est secun- tur cum illo. Medium tamen est secun- dum rationem, secundum quod actio et dum rationem, secundum quod actio et passio media sunt inter agens et patiens. passio media sunt inter agens et patiens. AD ID quod dicunt quidam, quod spe- AD ID quod dicunt quidam, quod spe- cificatur per id quod est principiorum et cificatur per id quod est principiorum et non principiatorum, dicendum quod ni- non principiatorum, dicendum quod ni- hil valet dictum illorum: sed specificatur hil valet dictum illorum: sed specificatur per hoc quod est mutatio in totum esse. per hoc quod est mutatio in totum esse. Et primæ duæ rationes quas inducunt Et primæ duæ rationes quas inducunt pro se, nihil concludunt de creatione pro se, nihil concludunt de creatione simpliciter dicta, quæ est actio primi simpliciter dicta, quæ est actio primi creantis, quæ est eductio entis de nihilo, creantis, quæ est eductio entis de nihilo, sed de creatione quam ponunt Philoso- sed de creatione quam ponunt Philoso- phi et illa æquivoce dicitur creatio cum phi et illa æquivoce dicitur creatio cum creatione quæ est actio primi agentis: creatione quæ est actio primi agentis: unde utraque illarum rationum peccat unde utraque illarum rationum peccat secundum æquivocationem. secundum æquivocationem.

AD TERTIAM rationem quæ theologica AD TERTIAM rationem quæ theologica est, dicendum quod coelum et terra et est, dicendum quod coelum et terra et materia prima non dicuntur in principio materia prima non dicuntur in principio creata, quod per se creatio sit in illis et creata, quod per se creatio sit in illis et non de aliis sed quia prima sunt in or- non de aliis sed quia prima sunt in or- dine creatorum in hoc enim ordine dine creatorum in hoc enim ordine prior est capacitas dispositionis et for- prior est capacitas dispositionis et for- mationis et ornatus, quam sit esse dis- mationis et ornatus, quam sit esse dis- positi formati et ornati. Et ideo materia positi formati et ornati. Et ideo materia quæ per hoc quod informis est, capax quæ per hoc quod informis est, capax formarum est, in principio dicitur: et formarum est, in principio dicitur: et duplici nomine nominatur, cœli scilicet, duplici nomine nominatur, cœli scilicet, et terræ: quia secundum subtilem consi- et terræ: quia secundum subtilem consi- derationem Philosophorum non est una derationem Philosophorum non est una materia corruptibilium et incorruptibi- materia corruptibilium et incorruptibi- lium et ideo uno nomine nominari non lium et ideo uno nomine nominari non potuit. potuit.

: :

QUOD PER Augustinum in contrarium QUOD PER Augustinum in contrarium objicitur, concedendum est. objicitur, concedendum est.

AD ID quod ulterius quæritur de crea- AD ID quod ulterius quæritur de crea-