Nolutio. Nolutio.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50.

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

36: 36:

De verbo Apostoli ad Romanos, XI, De verbo Apostoli ad Romanos, XI, Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt

omnia. omnia.

Deinde quæritur de verbo Apostoli, Deinde quæritur de verbo Apostoli, ad Roman. x1, 36: Ex ipso, et per ip- ad Roman. x1, 36: Ex ipso, et per ip- sum, et in ipso. sum, et in ipso.

1. Ubi dicit Augustinus, quod ex ipso 1. Ubi dicit Augustinus, quod ex ipso dicit propter Patrem, per ipsum propter dicit propter Patrem, per ipsum propter Filium, in ipso propter Spiritum san- Filium, in ipso propter Spiritum san-

ctum. ctum.

In contrarium autem hujus est quod In contrarium autem hujus est quod dicit Ambrosius in libro de Spiritu san- dicit Ambrosius in libro de Spiritu san- cto, ubi tractat idem, sic dicens: << Hæc cto, ubi tractat idem, sic dicens: << Hæc tria, Ex ipso, per ipsum, et in ipso sunt tria, Ex ipso, per ipsum, et in ipso sunt omnia, quæ verbum esse diximus : eam- omnia, quæ verbum esse diximus : eam- dem enim vim habent omnia hæc in ip- dem enim vim habent omnia hæc in ip-

so, so,

et per ipsum, et ex ipso, et cum ipso, et per ipsum, et ex ipso, et cum ipso, et unum in his atque simile omnino et et unum in his atque simile omnino et non contrarium intelligitur. non contrarium intelligitur.

2. Adhuc, Si per habitudines harum 2. Adhuc, Si per habitudines harum præpositionum causa notatur, cum unus præpositionum causa notatur, cum unus modus causandi sit in omnibus tribus modus causandi sit in omnibus tribus personis, videtur quod et ex et in et per personis, videtur quod et ex et in et per referantur ad omnes tres personas æqua- referantur ad omnes tres personas æqua- liter. liter.

SOLUTIO. Dicendum est, quod si atten- SOLUTIO. Dicendum est, quod si atten- datur substantia causalitatis, tune procul datur substantia causalitatis, tune procul dubio, sicut dicit Ambrosius, hæc ad om- dubio, sicut dicit Ambrosius, hæc ad om- nes tres personas referuntur æqualiter: nes tres personas referuntur æqualiter: quia sic omnia sunt ex Patre, per Pa- quia sic omnia sunt ex Patre, per Pa- trem, et in Patre: et omnia sunt ex Filio, trem, et in Patre: et omnia sunt ex Filio, per Filium, et in Filio: et omnia sunt ex per Filium, et in Filio: et omnia sunt ex Spiritu sancto, per Spiritum sanctum, et Spiritu sancto, per Spiritum sanctum, et in Spiritu sancto. Si autem attendatur in Spiritu sancto. Si autem attendatur modus causalitatis, tunc ex dicit ratio- modus causalitatis, tunc ex dicit ratio- nem principii primi, quod non est ab nem principii primi, quod non est ab alio, sed ab ipso est alius et cum Pater alio, sed ab ipso est alius et cum Pater in ordine naturæ sit principium non de in ordine naturæ sit principium non de alio de quo alius, per hunc modum signi- alio de quo alius, per hunc modum signi-

525 525

ficandi appropriatur ei ex. Et similiter ficandi appropriatur ei ex. Et similiter cum per dicat habitudinem mediæ causæ cum per dicat habitudinem mediæ causæ et quasi instrumentalis, sicut dicimus, et quasi instrumentalis, sicut dicimus, iste percutit per baculum, vel ædificat iste percutit per baculum, vel ædificat per securim media autem causa mota per securim media autem causa mota sit ab alia et moveat aliud: sic accedit sit ab alia et moveat aliud: sic accedit ad Filium, qui est ab alio a quo alius. ad Filium, qui est ab alio a quo alius. Et cum præpositio in dicat continen- Et cum præpositio in dicat continen- tiam vel conservationem : continentia tiam vel conservationem : continentia autem et conservatio bonitatis sint et autem et conservatio bonitatis sint et amoris, quæ appropriantur Spiritui amoris, quæ appropriantur Spiritui sancto sic habitudo præpositionis in ac- sancto sic habitudo præpositionis in ac- cedit ad Spiritum sanctum. Ideo dicit cedit ad Spiritum sanctum. Ideo dicit Augustinus, quod ex ipso dicit propter Augustinus, quod ex ipso dicit propter Patrem, per ipsum propter Filium, in Patrem, per ipsum propter Filium, in ipso propter Spiritum sanctum. ipso propter Spiritum sanctum.

Quod autem ipso, dicit et non ipsis, Quod autem ipso, dicit et non ipsis, notat unitatem essentiæ. Fiunt enim sep- notat unitatem essentiæ. Fiunt enim sep- tem modis in Scriptura et notantur di- tem modis in Scriptura et notantur di- stinctiones personarum. Primo significa- stinctiones personarum. Primo significa- tione, ut Pater, et Filius, et Spiritus san- tione, ut Pater, et Filius, et Spiritus san- ctus. Secundo, suppositione per adjun- ctus. Secundo, suppositione per adjun- ctum, ut Deus de Deo, sapientia de sa- ctum, ut Deus de Deo, sapientia de sa- pientia. Tertio, consignificatione numeri pientia. Tertio, consignificatione numeri pluralis, ut, Genes. III, 5: Eritis sicut pluralis, ut, Genes. III, 5: Eritis sicut dii, hoc est, divinæ personæ. Quarto, dii, hoc est, divinæ personæ. Quarto, connotatione, ut in his verbis, mittere, connotatione, ut in his verbis, mittere, mitti, dare, dari, in quibus per connota- mitti, dare, dari, in quibus per connota- tionem distinguitur missus a mittente. tionem distinguitur missus a mittente. Quinto, modo loquendi, ut in Psalmo Quinto, modo loquendi, ut in Psalmo XXXII, 6 Verbo Domini cæli firmati XXXII, 6 Verbo Domini cæli firmati sunt. Ubi ex modo loquendi, quia obli- sunt. Ubi ex modo loquendi, quia obli- qui transitivi sunt, notatur quod Domini qui transitivi sunt, notatur quod Domini dicit propter Patrem, et verbo propter dicit propter Patrem, et verbo propter Filium. Sexto, numero verborum, ut, Filium. Sexto, numero verborum, ut, Isa, VI, 3: Sanctus, sanctus, sanctus. Isa, VI, 3: Sanctus, sanctus, sanctus. Ubi non invenitur ratio quare ter dixerit Ubi non invenitur ratio quare ter dixerit sanctus, nisi propter tres personas. Sep- sanctus, nisi propter tres personas. Sep- timo, verborum ordine, ut in Psalmo timo, verborum ordine, ut in Psalmo LXVI, 7 et 8 Benedicat nos Deus Deus no- LXVI, 7 et 8 Benedicat nos Deus Deus no- ster! Benedicat nos Deus. Ubi ex ordine ster! Benedicat nos Deus. Ubi ex ordine primum Deus notat Patrem qui non est primum Deus notat Patrem qui non est ab alio, secundum Deus notat Filium qui ab alio, secundum Deus notat Filium qui ab alio est. Et cum subdit: Benedicat nos ab alio est. Et cum subdit: Benedicat nos Deus, notat Spiritum sanctum qui est a Deus, notat Spiritum sanctum qui est a Patre et Filio. Et cum subjungit: Et me. Patre et Filio. Et cum subjungit: Et me. tuant eum, et non eos, notat unitatem tuant eum, et non eos, notat unitatem essentiæ in tribus. essentiæ in tribus.

526 526

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

TRACTATUS XIII. TRACTATUS XIII.

DE NOMINIBUS QUE TEMPORALITER DEO CON- DE NOMINIBUS QUE TEMPORALITER DEO CON-

VENIUNT. VENIUNT.

Consequenter quærendum est de his quæ temporaliter Deo conveniunt, Consequenter quærendum est de his quæ temporaliter Deo conveniunt, quæ licet significent divinam essentiam, tamen connotant effectum in crea- quæ licet significent divinam essentiam, tamen connotant effectum in crea- tura: qui effectus dependentiam et respectum habet ad Deum, qui intelligi tura: qui effectus dependentiam et respectum habet ad Deum, qui intelligi non potest sine correspectu in Deo : et ideo ex tempore Deo conveniunt, ut non potest sine correspectu in Deo : et ideo ex tempore Deo conveniunt, ut Deus, dominus, creator, causa, et hujusmodi. Deus, dominus, creator, causa, et hujusmodi.

Quæruntur igitur quinque, quorum primum est de hoc nomine, Deus. Quæruntur igitur quinque, quorum primum est de hoc nomine, Deus. Secundum, De hoc nomine, Dominus. Secundum, De hoc nomine, Dominus.

Tertium, De hoc nomine, Creator. Tertium, De hoc nomine, Creator.

Quartum, De hoc nomine, Causa. Quartum, De hoc nomine, Causa.

Et quintum, De tribus causis quæ sigillatim Deo conveniunt. Et quintum, De tribus causis quæ sigillatim Deo conveniunt.

QUESTIO LI. QUESTIO LI.

De hoc nomine, Deus. De hoc nomine, Deus.

AD PRIMUM objicit Dionysius in libro AD PRIMUM objicit Dionysius in libro de Divinis nominibus : « Deitas est quæ de Divinis nominibus : « Deitas est quæ omnia videt, providentia et bonitate per- omnia videt, providentia et bonitate per- fecta omnia circumspiciens et continens, fecta omnia circumspiciens et continens, et in seipsa implens, et excedens omnia et in seipsa implens, et excedens omnia providentia ipsa utentia, » sive fruentia, providentia ipsa utentia, » sive fruentia, secundum aliam translationem. Ubi dicit secundum aliam translationem. Ubi dicit Maximus in commento : Hoc nomen, Maximus in commento : Hoc nomen, Θέος derivatur a verbo Græco θεωρέω-ῶ, Θέος derivatur a verbo Græco θεωρέω-ῶ, id est, video, sive contemplor, sive con- id est, video, sive contemplor, sive con-

: :

sidero vel a verbo 0 w, quod est curro: sidero vel a verbo 0 w, quod est curro: quia et omnia conspicit, et omnia provi- quia et omnia conspicit, et omnia provi- dentia circumit. His addit Damascenus, dentia circumit. His addit Damascenus, quod etiam derivatur a verbo Græco quod etiam derivatur a verbo Græco Getov quod est ardere. Et inducit illud Getov quod est ardere. Et inducit illud Deuteronomii, IV, 24: Dominus Deus Deuteronomii, IV, 24: Dominus Deus tuus ignis consumens est. tuus ignis consumens est.

Ex his accipitur, quod hoc nomen, Ex his accipitur, quod hoc nomen, Deus, ab operatione compositum est: Deus, ab operatione compositum est: quia scilicet providet omnibus: quæ pro- quia scilicet providet omnibus: quæ pro-

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 51. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 51.

visio a Philosophis cura vocatur: quæ visio a Philosophis cura vocatur: quæ cura quia fieri non potest nisi impleat cura quia fieri non potest nisi impleat receptivas potentias creaturarum, quæ receptivas potentias creaturarum, quæ vacuæ sunt nisi bonitatibus a Deo in- vacuæ sunt nisi bonitatibus a Deo in- fluentibus impleantur, et impletæ conser- fluentibus impleantur, et impletæ conser- ventur et contineantur, ideo additur, quod ventur et contineantur, ideo additur, quod sicut existens circumit omnia in omni- sicut existens circumit omnia in omni- bus et conservans et continens: quod bus et conservans et continens: quod quia non fit nisi ex amore et zelo, ideo quia non fit nisi ex amore et zelo, ideo additur, quod ignis est consumens mali- additur, quod ignis est consumens mali- tiam creaturæ. Consumit autem bonita- tiam creaturæ. Consumit autem bonita- tem immittendo, et a defectu purgando : tem immittendo, et a defectu purgando : ot sic perfecta operatio a qua imponitur ot sic perfecta operatio a qua imponitur hoc nomen Deus, est ex ardore amoris hoc nomen Deus, est ex ardore amoris omnibus providere, ad omnia currere ex omnibus providere, ad omnia currere ex zelo amoris, et nihil relinquere imper- zelo amoris, et nihil relinquere imper- fectum in quantum capax est suæ boni- fectum in quantum capax est suæ boni- tatis. Hæc autem operatio si secundum tatis. Hæc autem operatio si secundum actum accipiatur, constat quod non nisi actum accipiatur, constat quod non nisi ex tempore Deo convenit. Hoc ergo no- ex tempore Deo convenit. Hoc ergo no- men, Deus, non dicitur de Deo nisi ex men, Deus, non dicitur de Deo nisi ex tempore. tempore.

Quod si concedatur, Quod si concedatur,

1. In contrarium est quod dicitur, Ba- 1. In contrarium est quod dicitur, Ba- ruch, iv, 7: Exacerbastis eum qui fecit ruch, iv, 7: Exacerbastis eum qui fecit vos, Deum æternum. vos, Deum æternum.

2. Adhuc, I ad Timoth. 1, 17: Soli 2. Adhuc, I ad Timoth. 1, 17: Soli Deo honor et gloria. Et, ibidem, v1, 16: Deo honor et gloria. Et, ibidem, v1, 16: Qui solus habet immortalitatem. Glossa, Qui solus habet immortalitatem. Glossa, hoc est, æternitatem. Ab æterno ergo hoc est, æternitatem. Ab æterno ergo Deus est ergo Deum esse non convenit Deus est ergo Deum esse non convenit ex tempore. ex tempore.

* 1. 1. ADHUC, Magister in distinctione IV * 1. 1. ADHUC, Magister in distinctione IV primi libri Sententiarum ex verbis Au- primi libri Sententiarum ex verbis Au- gustini disputat, An ab æterno Deus gustini disputat, An ab æterno Deus Deum genuit, aut se Deum, aut alium Deum genuit, aut se Deum, aut alium Deum. Quæ omnia nihil essent, nisi Deum. Quæ omnia nihil essent, nisi Deus esset ab æterno. Non ergo convenit Deus esset ab æterno. Non ergo convenit ex tempore. ex tempore.

: :

2. Adhuc, De ipsa disputatione Magi- 2. Adhuc, De ipsa disputatione Magi- ster in Sententiis quærit: objicit enim ster in Sententiis quærit: objicit enim sic : Si Deus Deum genuit aut genuit sic : Si Deus Deum genuit aut genuit se Deum, aut alium Deum. Si se Deum : se Deum, aut alium Deum. Si se Deum : inconveniens est: dicit enim Augusti- inconveniens est: dicit enim Augusti- nus, quod nihil seipsum generat. Si nus, quod nihil seipsum generat. Si

9. 9.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap.

527 527

alium Deum ergo alius Deus est Pater, alium Deum ergo alius Deus est Pater, et alius Deus est Filius. et alius Deus est Filius.

CONTRA hoc est quod dicitur, CONTRA hoc est quod dicitur,

1. In symbolo Athanasii: «Et tamen 1. In symbolo Athanasii: «Et tamen non tres dii, sed unus est Deus. » Unus non tres dii, sed unus est Deus. » Unus autem Deus non est alius et alius. autem Deus non est alius et alius.

2. Adhuc objicit sic: Si Pater Deus 2. Adhuc objicit sic: Si Pater Deus genuit Filium Deum : aut genuit Deum genuit Filium Deum : aut genuit Deum qui est Deus Pater, aut Deum qui non qui est Deus Pater, aut Deum qui non est Deus Pater. Si genuit Deum qui est est Deus Pater. Si genuit Deum qui est Deus Pater, sequitur quod idem seip- Deus Pater, sequitur quod idem seip- sum genuit, quod est inconveniens. Si sum genuit, quod est inconveniens. Si genuit Deum qui non est Deus Pater, se- genuit Deum qui non est Deus Pater, se- quitur quod Filius et Pater non sunt unus quitur quod Filius et Pater non sunt unus et idem Deus, quod etiam est inconve- et idem Deus, quod etiam est inconve- niens. niens.

Sed contra. Sed contra.

ADHUC, Juxta hoc quæritur de hujus- Quæst. 2. ADHUC, Juxta hoc quæritur de hujus- Quæst. 2. modi locutionibus, _Deus est, et ille non modi locutionibus, _Deus est, et ille non est trinitas. est trinitas.

1. De his enim disputat Præpositivus 1. De his enim disputat Præpositivus et disputat sic Pater est, et ille non est et disputat sic Pater est, et ille non est trinitas ergo Deus est, et ille non est trinitas ergo Deus est, et ille non est trinitas. A simili ergo, Socrates non est trinitas. A simili ergo, Socrates non est Plato: sequitur, ergo homo non est Plato: sequitur, ergo homo non est Plato, vel quidam homo. Ergo similiter Plato, vel quidam homo. Ergo similiter Pater non est Filius: et Pater est Deus: Pater non est Filius: et Pater est Deus: ergo Deus non est Filius. ergo Deus non est Filius.

2. Adhuc, Cum dicitur, Deus est, et 2. Adhuc, Cum dicitur, Deus est, et ille non est trinitas: constat, quod pro- ille non est trinitas: constat, quod pro- nomen certam vult significare personam, nomen certam vult significare personam, et pro proprio nomine poni: sed de et pro proprio nomine poni: sed de certa persona vera est propositio: Pater certa persona vera est propositio: Pater enim est Deus, et ille non est trinitas: enim est Deus, et ille non est trinitas: ergo videtur, quod Deus est, et ille non ergo videtur, quod Deus est, et ille non est trinitas ergo ulterius Deus non est est trinitas ergo ulterius Deus non est trinitas. trinitas.

Quod si concedatur, contra est, Quod si concedatur, contra est, 1. Quod dicit Augustinus in libro VII 1. Quod dicit Augustinus in libro VII de Trinitate: « Recte ipse Deus trinitas de Trinitate: « Recte ipse Deus trinitas intelligitur cum dicit Apostolus 2 : Soli intelligitur cum dicit Apostolus 2 : Soli Deo honor et gloria.» Ergo Deus est ipsa Deo honor et gloria.» Ergo Deus est ipsa trinitas. trinitas.

2. Adhuc, Augustinus in libro III con- 2. Adhuc, Augustinus in libro III con- tra Maximinum : « In verbis illis Aposto- tra Maximinum : « In verbis illis Aposto- li, I ad Timoth. VI, 15: Beatus et solus li, I ad Timoth. VI, 15: Beatus et solus

2 I ad Timoth. 1, 17. 2 I ad Timoth. 1, 17.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

528 528

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

potens, unus et solus verus Deus qui est potens, unus et solus verus Deus qui est ipsa trinitas, intelligitur ipsa trinitas, intelligitur

» »

3. Adhuc, Augustinus in sermone de 3. Adhuc, Augustinus in sermone de fide «Credimus unum verum Deum fide «Credimus unum verum Deum unam esse divini nominis trinitatem. » unam esse divini nominis trinitatem. » Hæc ergo vera est, Deus est trinitas. Hæc ergo vera est, Deus est trinitas. In contrarium tamen hujus In contrarium tamen hujus

1. Objicit Porretanus. Dicit enim, quod 1. Objicit Porretanus. Dicit enim, quod terminus positus in subjecto stat pro sup- terminus positus in subjecto stat pro sup- posito et non pro significato, nisi secun- posito et non pro significato, nisi secun- dum quod significatum accipitur in sup- dum quod significatum accipitur in sup- posito et ideo hæc est falsa, homo est posito et ideo hæc est falsa, homo est omnis homo. In prædicato autem posi- omnis homo. In prædicato autem posi- tus stat pro significato: unde hæc est tus stat pro significato: unde hæc est vera, omnis homo est homo. A simili vera, omnis homo est homo. A simili ergo cum dicitur, Deus est trinitas, iste ergo cum dicitur, Deus est trinitas, iste terminus, Deus, pro supposito stat, et terminus, Deus, pro supposito stat, et de quolibet supposito falsa est: hæc de quolibet supposito falsa est: hæc enim falsa est, Pater est trinitas, et si- enim falsa est, Pater est trinitas, et si- militer hæc, Filius est trinitas, eodem militer hæc, Filius est trinitas, eodem modo hæc, Spiritus sanctus est trinitas : modo hæc, Spiritus sanctus est trinitas : ergo et hæc, Deus est trinitas, similiter ergo et hæc, Deus est trinitas, similiter est falsa. est falsa.

2. Adhuc, Dicunt et Boetius et Augu- 2. Adhuc, Dicunt et Boetius et Augu- stinus in libris suis Trinitate, quod omne stinus in libris suis Trinitate, quod omne nomen dictum de Deo, dicitur secundum nomen dictum de Deo, dicitur secundum substantiam, vel secundum ad aliquid. substantiam, vel secundum ad aliquid. Hoc nomen, Hoc nomen, Trinitas, dictum est de Trinitas, dictum est de Deo et non est dictum secundum ad Deo et non est dictum secundum ad aliquid ergo secundum substantiam : aliquid ergo secundum substantiam : sed omne quod dicitur secundum sub- sed omne quod dicitur secundum sub- stantiam, ut iidem dicunt, Boetius scili- stantiam, ut iidem dicunt, Boetius scili- cet et Augustinus, dicitur de qualibet cet et Augustinus, dicitur de qualibet persona sigillatim in singulari, et de om- persona sigillatim in singulari, et de om- nibus simul, non pluraliter, sed singula- nibus simul, non pluraliter, sed singula- riter ergo a destructione consequentis, riter ergo a destructione consequentis, si aliquod nomen substantiam significans si aliquod nomen substantiam significans non dicitur sigillatim de qualibet persona, non dicitur sigillatim de qualibet persona, falso attribuitur Deo constat autem, falso attribuitur Deo constat autem, quod hæc falsa, Pater est trinitas, et si- quod hæc falsa, Pater est trinitas, et si- militer falsa est hæc, Filius est trinitas, militer falsa est hæc, Filius est trinitas, et hæc, Spiritus Sanctus est trinitas: et hæc, Spiritus Sanctus est trinitas: ergo et hæc, Deus est trinitas. ergo et hæc, Deus est trinitas.

ULTERIUS quærunt quidam de multi- ULTERIUS quærunt quidam de multi- plicitate hujus nominis, Deus, secundum plicitate hujus nominis, Deus, secundum quod dicitur de eo qui per essentiam quod dicitur de eo qui per essentiam

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maximinum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maximinum,

Deus est, et de eo qui participative De- Deus est, et de eo qui participative De- us est, et de idolo quod nuncupative us est, et de idolo quod nuncupative Deus est, utrum sit multiplicitas univoci Deus est, utrum sit multiplicitas univoci vel æquivoci vel analogi? vel æquivoci vel analogi?

ULTERIUS inquirunt de consignificato, ULTERIUS inquirunt de consignificato, Utrum habeat plurale, vel non? Sed Utrum habeat plurale, vel non? Sed quia in præhabitis multa sunt dicta de quia in præhabitis multa sunt dicta de hoc, ideo ista quæsita sufficiant. hoc, ideo ista quæsita sufficiant.

SOLUTIO. Dicendum, quod hoc nomen, SOLUTIO. Dicendum, quod hoc nomen, Deus, secundum Dionysium et Damasce- Deus, secundum Dionysium et Damasce- num ab operatione dictum est. Sed duo num ab operatione dictum est. Sed duo in nomine considerantur, scilicet sub- in nomine considerantur, scilicet sub- stantia quæ nominatur, et qualitas a qua stantia quæ nominatur, et qualitas a qua nomen imponitur. Propter quod etiam nomen imponitur. Propter quod etiam dicitur, quod nomen significat substan- dicitur, quod nomen significat substan- tiam cum qualitate. Et si attenditur sub- tiam cum qualitate. Et si attenditur sub- stantia quæ nominatur hoc nomine, stantia quæ nominatur hoc nomine, Deus tunc hoc nomen, Deus, signifi- Deus tunc hoc nomen, Deus, signifi- cat essentiam divinam in habente, sicut cat essentiam divinam in habente, sicut hoc nomen, homo, humanitatem signifi- hoc nomen, homo, humanitatem signifi- cat in homine et hoc nomen, Deus, cat in homine et hoc nomen, Deus, non significat nisi æternum. Si autem non significat nisi æternum. Si autem attenditur qualitas operationis a qua im- attenditur qualitas operationis a qua im- ponitur, illa potest considerari duplici- ponitur, illa potest considerari duplici- ter, scilicet prout est in causa prima quæ ter, scilicet prout est in causa prima quæ præhabet eam, et simpliciter habet, et præhabet eam, et simpliciter habet, et eminenter habet, et perfecte secundum fa- eminenter habet, et perfecte secundum fa- cultatem esse et potestatem et habitum : cultatem esse et potestatem et habitum : et sic iterum non dicit nisi æternum, sic- et sic iterum non dicit nisi æternum, sic- ut dicimus de sole, quod lucet in seipso ut dicimus de sole, quod lucet in seipso quamvis nulli influat lucem. Si autem quamvis nulli influat lucem. Si autem acccipiatur secundum actum qualitas acccipiatur secundum actum qualitas operationis: tunc verum est, quod non operationis: tunc verum est, quod non nisi ex tempore Deo convenit: non enim nisi ex tempore Deo convenit: non enim providet et circumit secundum actum, providet et circumit secundum actum, nisi creatis jam existentibus, quæ non nisi creatis jam existentibus, quæ non existunt nisi ex tempore. existunt nisi ex tempore.

Et per hoc patet solutio ad prima Et per hoc patet solutio ad prima quæsita. quæsita.

3|1-15+4) | 3|1-15+4) |

St. St.

AD ID quod ulterius quæritur de dis- Ad qui AD ID quod ulterius quæritur de dis- Ad qui putatione Magistri in Sententiis, dicen- putatione Magistri in Sententiis, dicen- dum est, quod Magister satis convenien- dum est, quod Magister satis convenien- ter solvit illam disputationem: supponit ter solvit illam disputationem: supponit enim, quod hoc nomen, Deus, ex modo enim, quod hoc nomen, Deus, ex modo

cap. 9. cap. 9.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 51. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 51.

significandi significat essentiam divinam, significandi significat essentiam divinam,

et supponit indifferenter pro persona: et et supponit indifferenter pro persona: et ideo quandoque stat pro una persona ideo quandoque stat pro una persona ex adjuncto, ut cum dicitur, Deus gene- ex adjuncto, ut cum dicitur, Deus gene- rans, vel Deus genitus, vel Deus proce- rans, vel Deus genitus, vel Deus proce- dens quandoque pro duabus ex adjun- dens quandoque pro duabus ex adjun- eto, ut cum dicitur, Deus est spirans: eto, ut cum dicitur, Deus est spirans: quandoque pro tribus communiter, ut quandoque pro tribus communiter, ut cum dicitur, Deus trinitas. Supponit cum dicitur, Deus trinitas. Supponit etiam regulam Grammatici, quod relati- etiam regulam Grammatici, quod relati- vum identitatis refert et suppositum et vum identitatis refert et suppositum et significatum sui antecedentis. Unde significatum sui antecedentis. Unde ad veritatem hujus, Socrates et Plato ad veritatem hujus, Socrates et Plato sunt idem homo, exigitur, quod So- sunt idem homo, exigitur, quod So- crates et Plato sint idem suppositum, crates et Plato sint idem suppositum, et eamdem numero habeant humanita- et eamdem numero habeant humanita- tem. tem.

Et si objicitur quod dicit Porphyrius, Et si objicitur quod dicit Porphyrius, quod participatione speciei plures homi- quod participatione speciei plures homi- nes sunt unus homo. Dicendum, quod nes sunt unus homo. Dicendum, quod hoc verum est, participatione speciei, et hoc verum est, participatione speciei, et non simpliciter. Et si sic arguatur: par- non simpliciter. Et si sic arguatur: par- ticipatione speciei plures homines sunt ticipatione speciei plures homines sunt unus homo ergo plures homines sunt unus homo ergo plures homines sunt unus homo. Incidit fallacia secundum unus homo. Incidit fallacia secundum quid ad simpliciter. Dicit ergo Magister, quid ad simpliciter. Dicit ergo Magister, quod cum dicitur, Deus genuit, ergo se, quod cum dicitur, Deus genuit, ergo se, vel alium Deum genuit, quod neutrum vel alium Deum genuit, quod neutrum sequitur. Se enim genuit, non sequitur: sequitur. Se enim genuit, non sequitur: quia pronomen se quærit identitatem quia pronomen se quærit identitatem suppositi quod non potest esse: quia suppositi quod non potest esse: quia generans et genitus non sunt idem suppo- generans et genitus non sunt idem suppo- situm. Alium autem Deum genuit, non se- situm. Alium autem Deum genuit, non se- quitur: quia relativum diversitatis quæ- quitur: quia relativum diversitatis quæ- rit diversitatem significati sicut suppo- rit diversitatem significati sicut suppo- siti et hoc etiam non est verum: quia siti et hoc etiam non est verum: quia generans et genitus ejusdem sunt divini- generans et genitus ejusdem sunt divini- tatis. Et similiter non sequitur: ergo tatis. Et similiter non sequitur: ergo eumdem Deum vel alium Deum. Et ideo eumdem Deum vel alium Deum. Et ideo dicit, quod cum dicitur, alium Deum ge- dicit, quod cum dicitur, alium Deum ge- nuit, quod si hoc adjectivum, alium, nuit, quod si hoc adjectivum, alium, accipiatur adjective, tunc rem suam po- accipiatur adjective, tunc rem suam po- nit circa suum substantivum quod est nit circa suum substantivum quod est Deus et sic falsum est, quod alium Deus et sic falsum est, quod alium Deum genuit quia Pater et Filius, ge- Deum genuit quia Pater et Filius, ge- nerans et genitus, sunt unus Deus. Si nerans et genitus, sunt unus Deus. Si autem intelligatur substantive substanti- autem intelligatur substantive substanti- vatum per subintellectum articulum præ- vatum per subintellectum articulum præ- positivum tunc rem suam non ponit cir- positivum tunc rem suam non ponit cir-

XXXI XXXI

529 529

ca hunc terminum, Deum, sed stat in se- ca hunc terminum, Deum, sed stat in se- ipso alietatem ponens in suppositis suis: ipso alietatem ponens in suppositis suis: nec construitur cum hoc nomine, Deum, nec construitur cum hoc nomine, Deum, ut adjectivum cum substantivo, sed cum ut adjectivum cum substantivo, sed cum eo habet appositivam constructionem eo habet appositivam constructionem vel quasi appositivam, ut sit sensus, vel quasi appositivam, ut sit sensus, genuit alium Deum, hoc est, alium genuit alium Deum, hoc est, alium qui est Deus. qui est Deus.

Similiter dicendum est de hoc, genuit Similiter dicendum est de hoc, genuit Deum qui est Deus Pater, vel qui non Deum qui est Deus Pater, vel qui non est Deus Pater. Vult Magister, quod est Deus Pater. Vult Magister, quod si hoc quod dico, qui est Deus Pater si hoc quod dico, qui est Deus Pater vel qui non est Deus Pater, sit quasi vel qui non est Deus Pater, sit quasi circumlocutio unius termini et vice unius circumlocutio unius termini et vice unius dictionis, ita quod quasi dictionaliter stet dictionis, ita quod quasi dictionaliter stet ibi pro Patre, quod tunc affirmativa fal- ibi pro Patre, quod tunc affirmativa fal- sa sit, hæc scilicet, genuit Deum qui sa sit, hæc scilicet, genuit Deum qui est Deus Pater: et in eodem sensu ne- est Deus Pater: et in eodem sensu ne- gativa vera, scilicet hæc, genuit Deum gativa vera, scilicet hæc, genuit Deum qui non est Deus Pater. Si autem hoc qui non est Deus Pater. Si autem hoc quod dico, qui est Deus Pater, pro ora- quod dico, qui est Deus Pater, pro ora- tione sumatur, vult Magister, quod ad- tione sumatur, vult Magister, quod ad- huc sit dupliciter: quia hoc relativum, huc sit dupliciter: quia hoc relativum, qui, cum hoc termino, Deus, potest refer- qui, cum hoc termino, Deus, potest refer- ri ad subjectum, et cum hoc nomine, ri ad subjectum, et cum hoc nomine, Pater, quasi appositivam habere con- Pater, quasi appositivam habere con- structionem et sic est sensus, genuit structionem et sic est sensus, genuit Deum qui est Deus Pater, hoc est, qui Deum qui est Deus Pater, hoc est, qui Deus est Pater: et in hoc sensu affirma- Deus est Pater: et in hoc sensu affirma- tiva vera est, nec negativa falsa. Vel tiva vera est, nec negativa falsa. Vel hoc relativum, qui, cum hoc quod dico hoc relativum, qui, cum hoc quod dico Pater, potest ut prædicatum referri ad Pater, potest ut prædicatum referri ad subjectum et sic falsa est affirmativa, subjectum et sic falsa est affirmativa, et negativa vera sensus enim est, ge- et negativa vera sensus enim est, ge- nuit Deum, qui Deus genitus est Pater nuit Deum, qui Deus genitus est Pater Deus. Deus.

AD ID quod ulterius quæritur de hac Ad quæst. 2. AD ID quod ulterius quæritur de hac Ad quæst. 2. propositione, Deus est, et ille non est propositione, Deus est, et ille non est trinitas, sine præjudicio videtur dicen- trinitas, sine præjudicio videtur dicen- dum, quod tales locutiones falsæ sunt. dum, quod tales locutiones falsæ sunt. Et hoc est ideo, quia hoc nomen, Deus, Et hoc est ideo, quia hoc nomen, Deus, significat essentiam: sed ex modo signi- significat essentiam: sed ex modo signi- ficandi, quia scilicet significat eam ut ficandi, quia scilicet significat eam ut quod est, et non ut quo est, indifferenter quod est, et non ut quo est, indifferenter et in communi supponit personam, et et in communi supponit personam, et aliquando unam, et aliquando duas, et aliquando unam, et aliquando duas, et aliquando tres, ut dictum est. Et propter aliquando tres, ut dictum est. Et propter hoc hæc est vera, Deus est trinitas. Et hoc hæc est vera, Deus est trinitas. Et

34 34

530 530

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

licet pronomen discretionem notet et licet pronomen discretionem notet et certam personam, tamen ad hanc discre- certam personam, tamen ad hanc discre- tionem et certitudinem sufficit persona tionem et certitudinem sufficit persona secundum quod in grammaticis accipitur secundum quod in grammaticis accipitur ubi dicitur, prima persona est quæ lo- ubi dicitur, prima persona est quæ lo- quitur, secunda ad quam loquitur, tertia quitur, secunda ad quam loquitur, tertia de qua loquitur, secundum quod quælibet de qua loquitur, secundum quod quælibet res discreta et certa de qua fit sermo, per- res discreta et certa de qua fit sermo, per- sona est. Unde cum essentia significata sona est. Unde cum essentia significata in hoc nomine, Deus, res discreta et in hoc nomine, Deus, res discreta et certa sit et hoc pronomen, ille, refera- certa sit et hoc pronomen, ille, refera- tur ad hunc terminum, Deus, prout est tur ad hunc terminum, Deus, prout est res discreta et certa, et non prout est res discreta et certa, et non prout est rationalis naturæ substantia indivi- rationalis naturæ substantia indivi- dua: sensus hujus, Deus est, et ille dua: sensus hujus, Deus est, et ille non est trinitas, est idem cum hac, non est trinitas, est idem cum hac, Deus est, et Deus non est trinitas et Deus est, et Deus non est trinitas et propter hoc falsa est: et hoc apparet propter hoc falsa est: et hoc apparet quando antecedens ponitur loco rela- quando antecedens ponitur loco rela- tivi. tivi.

AD ID quod ad improbandum inducit AD ID quod ad improbandum inducit Præpositivus, quod in omnibus processi- Præpositivus, quod in omnibus processi- bus illis est mutatio prædicamenti et fal- bus illis est mutatio prædicamenti et fal- lacia figuræ dictionis. Cum enim dici- lacia figuræ dictionis. Cum enim dici- tur, Pater est Deus, et ille non est trini- tur, Pater est Deus, et ille non est trini- tas, supponit Deus ut quis et cum tas, supponit Deus ut quis et cum infertur: ergo Deus non est trinitas: infertur: ergo Deus non est trinitas: supponit Deus ut quod et sic mutatur supponit Deus ut quod et sic mutatur quis in quod. Nec potest dici, quidam quis in quod. Nec potest dici, quidam Deus non est trinitas: quia non potest Deus non est trinitas: quia non potest dici particulariter quod non est commu- dici particulariter quod non est commu- 'ne partitum sive participatum. Deus au- 'ne partitum sive participatum. Deus au- tem non dicit commune partitum: quia tem non dicit commune partitum: quia totum quod est Deus, est Pater et Filius totum quod est Deus, est Pater et Filius et Spiritus sanctus et ideo Pater et Fi- et Spiritus sanctus et ideo Pater et Fi- lius et Spiritus sanctus quidam Deus di- lius et Spiritus sanctus quidam Deus di- ci non possunt. Et ideo non est simile ci non possunt. Et ideo non est simile quod inductum est de suppositione ho- quod inductum est de suppositione ho- minis et de suppositione Dei: homo enim minis et de suppositione Dei: homo enim supponit et indefinite et particulariter et supponit et indefinite et particulariter et discrete per adjunctum pronomen hoc discrete per adjunctum pronomen hoc autem nomen, Deus, simpliciter supponit autem nomen, Deus, simpliciter supponit pro essentia divina, secundum quod est pro essentia divina, secundum quod est in habente, sive secundum quod signi- in habente, sive secundum quod signi- ficatur ut quod est. Et quia sic non re- ficatur ut quod est. Et quia sic non re- pugnat ab eo hoc prædicatum, trinitas, pugnat ab eo hoc prædicatum, trinitas, ideo communiter dicunt Sancti, quod ideo communiter dicunt Sancti, quod Deus est ipsa trinitas, et quod trinitas Deus est ipsa trinitas, et quod trinitas est unus et solus verus Deus. est unus et solus verus Deus.

Hoc modo loquuntur auctoritates in Hoc modo loquuntur auctoritates in oppositum inductæ. oppositum inductæ.

AD DICTUM Porretani dicitur, quod ap AD DICTUM Porretani dicitur, quod ap Porretanus deceptus fuit in hoc, quod Porretanus deceptus fuit in hoc, quod credidit, quod hoc nomen, Deus, simi- credidit, quod hoc nomen, Deus, simi- lem suppositionis modum haberet sicut lem suppositionis modum haberet sicut hoc nomen, homo, vel aliud nomen ap- hoc nomen, homo, vel aliud nomen ap- pellativum quod non est verum, ut jam pellativum quod non est verum, ut jam patuit. Unde si ita esset, quod una nu- patuit. Unde si ita esset, quod una nu- mero humanitate omnis homo esset ho- mero humanitate omnis homo esset ho- mo, mo, hæc esset vera, unus homo est om- hæc esset vera, unus homo est om- nis homo, et similiter hæc, homo est nis homo, et similiter hæc, homo est omnis homo. Et hæc est causa, quia omnis homo. Et hæc est causa, quia quælibet persona indivisam et totam quælibet persona indivisam et totam habet deitatem. Ideo istæ veræ sunt, habet deitatem. Ideo istæ veræ sunt, unus solus Deus est trinitas, et Deus est unus solus Deus est trinitas, et Deus est trinitas. Et quando arguit sic: Pater trinitas. Et quando arguit sic: Pater Deus non est trinitas, Filius Deus non Deus non est trinitas, Filius Deus non est trinitas, Spiritus sanctus Deus non est trinitas, Spiritus sanctus Deus non est trinitas ergo Deus non est trinitas: est trinitas ergo Deus non est trinitas: fit mutatio prædicamenti, et mutatur fit mutatio prædicamenti, et mutatur quis in quod. quis in quod.

AD ID quod objicit per Boetium et a AD ID quod objicit per Boetium et a Augustinum, facile solvitur per ea quæ Augustinum, facile solvitur per ea quæ dicta snnt in quæstione de hoc nomine, dicta snnt in quæstione de hoc nomine, trinitas. Ibi enim dictum est, quod hoc trinitas. Ibi enim dictum est, quod hoc nomen, trinitas, relativum est intrinse- nomen, trinitas, relativum est intrinse- cus et ideo licet sub hoc nomine, tri- cus et ideo licet sub hoc nomine, tri- nitas, non referatur ad aliud, tamen sub nitas, non referatur ad aliud, tamen sub forma collationis significat personas quæ forma collationis significat personas quæ referuntur ad invicem et ideo non est referuntur ad invicem et ideo non est nomen essentiale, sed ad aliquid, quod nomen essentiale, sed ad aliquid, quod propter formam collationis a qualibet propter formam collationis a qualibet persona removetur sigillatim: et tamen persona removetur sigillatim: et tamen quia una est natura deitatis in tribus, quia una est natura deitatis in tribus, idéo prædicatur de eo quod naturam si- idéo prædicatur de eo quod naturam si- gnificat ut quod est. gnificat ut quod est.

AD ID quod ulterius quæritur de mul- Ad qu AD ID quod ulterius quæritur de mul- Ad qu tiplicitate hujus nominis, Deus, dicen- tiplicitate hujus nominis, Deus, dicen- dum, quod sicut dicit Dionysius in libro dum, quod sicut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, « sanctos et reges de Divinis nominibus, « sanctos et reges et dominos et deos vocant eloquia in et dominos et deos vocant eloquia in singulis principaliores ornatus, per quos singulis principaliores ornatus, per quos secundi ex Dei donis accipientes illo- secundi ex Dei donis accipientes illo- rum distributis simplicitatem circa sui- rum distributis simplicitatem circa sui- ipsorum differentias multiplicant, quo- ipsorum differentias multiplicant, quo- rum varietatem primi provisive et defor- rum varietatem primi provisive et defor- miter ad unitatem suiipsorum congre- miter ad unitatem suiipsorum congre-

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 52. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 52.

Kant. » Ex quo accipitur, quod si hoc Kant. » Ex quo accipitur, quod si hoc nomen, Deus, a qualitate sive proprieta- nomen, Deus, a qualitate sive proprieta- to singulari et incommunicabili divinæ to singulari et incommunicabili divinæ naturæ imponitur: tunc hoc nomen, naturæ imponitur: tunc hoc nomen, Deus, omnino æquivocum est ad Deum Deus, omnino æquivocum est ad Deum dictum essentialiter, et participative, dictum essentialiter, et participative, et nuncupative, nisi hoc modo quo om_ et nuncupative, nisi hoc modo quo om_ no æquivocum ad univocum reducitur: no æquivocum ad univocum reducitur: icut patet in hoc nomine, canis, quod icut patet in hoc nomine, canis, quod mquivocum est, sed tamen quia imponens mquivocum est, sed tamen quia imponens nomen commune, aliqua affectus fuit nomen commune, aliqua affectus fuit proprietate communi, quando nomen proprietate communi, quando nomen commune imposuit, et sic per respectum commune imposuit, et sic per respectum ad unum imposuit unum nomen, sicut ad unum imposuit unum nomen, sicut ad esse mordax respiciendo, imponitur ad esse mordax respiciendo, imponitur hoc nomen, canis, omnibus mordaci- hoc nomen, canis, omnibus mordaci- bus ideo æquivocum ad univocum re- bus ideo æquivocum ad univocum re- ducitur. Si autem imponitur hoc nomen, ducitur. Si autem imponitur hoc nomen, Deus, a communi qualitate quæ com- Deus, a communi qualitate quæ com- municabilis est, secundum quod præ- municabilis est, secundum quod præ- stantiores sive principaliores ornatus par- stantiores sive principaliores ornatus par- ticipantes deos dicimus :tunc nihil prohi- ticipantes deos dicimus :tunc nihil prohi- bet hoc nomen, Deus, secundum prius bet hoc nomen, Deus, secundum prius et posterius dici, hoc est, per analogiam. et posterius dici, hoc est, per analogiam.

: :

531 531

Et sic per prius dicitur Deus essentiali- Et sic per prius dicitur Deus essentiali- ter. Secundo autem dicitur Deus partici- ter. Secundo autem dicitur Deus partici- pative quia scilicet participant præ- pative quia scilicet participant præ- stantiores ornatus tales qui dii dicuntur. stantiores ornatus tales qui dii dicuntur. Et sic dicitur, Exodi. vII, 1: Constitui te Et sic dicitur, Exodi. vII, 1: Constitui te deum Pharaonis. Et, Exod. xx11, 28: deum Pharaonis. Et, Exod. xx11, 28: Diis non detrahes. Et secundum opinio- Diis non detrahes. Et secundum opinio- nem philosophicam in secunda parte nem philosophicam in secunda parte Timæi Platonis de planetis dicitur : « Dii Timæi Platonis de planetis dicitur : « Dii deorum quorum opifex paterque ego deorum quorum opifex paterque ego sum.» Et hoc si non secundum veritatem, sum.» Et hoc si non secundum veritatem, sed secundum opinionem falsam nuncu- sed secundum opinionem falsam nuncu- pantur, dicitur Deus nuncupative, ut ido- pantur, dicitur Deus nuncupative, ut ido- lum. lum.

AD ID quod ulterius quæritur, patet Ad quæst. 4 AD ID quod ulterius quæritur, patet Ad quæst. 4 solutio per idem: quia si a proprietate solutio per idem: quia si a proprietate singulari hoc nomen, Deus, imponitur, singulari hoc nomen, Deus, imponitur, impossibile est ut significetur pluraliter. impossibile est ut significetur pluraliter. Si autem imponitur a proprietate com- Si autem imponitur a proprietate com- municabili per prius et posterius, nihil municabili per prius et posterius, nihil prohibet habere plurale. Et hæc quidem prohibet habere plurale. Et hæc quidem in prioribus satis determinata sunt 2. in prioribus satis determinata sunt 2.

QUESTIO LII. QUESTIO LII.

De hoc nomine, Dominus, utrum sit essentiale³ ? De hoc nomine, Dominus, utrum sit essentiale³ ?

Secundo, quæritur de hoc nomine, Secundo, quæritur de hoc nomine, Dominus, de quo Dominus, de quo

1. Dicit Dionysius in libro de Divinis 1. Dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus « Dominatio est non pejor nominibus « Dominatio est non pejor excessus tantum, sed omnis et pulchro- excessus tantum, sed omnis et pulchro- rum et bonorum perfecta et omnimoda rum et bonorum perfecta et omnimoda possessio, et vera et cadere non valens possessio, et vera et cadere non valens fortitudo. Unde et ab eo quod est domi- fortitudo. Unde et ab eo quod est domi-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 12. cap. 12.

2 Cf. Supra, Quæst. 29, Membri 1 Art. 1 2 Cf. Supra, Quæst. 29, Membri 1 Art. 1 rt 2. rt 2.

nium facere, dicitur dominatio et domi- nium facere, dicitur dominatio et domi- nus et dominans. » Nihil continetur in nus et dominans. » Nihil continetur in hac definitione quod personæ conveniat hac definitione quod personæ conveniat in respectu ad personam. in respectu ad personam.

Pejores enim sicut subditos excedere Pejores enim sicut subditos excedere nulli personæ convenit respectu alterius: nulli personæ convenit respectu alterius: eo quod in præhabitis probata est inter eo quod in præhabitis probata est inter personas omnimoda æqualitas. personas omnimoda æqualitas.

3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXX, Art. 3. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XXX, Art. 3. Tom. XXVI hujusce novæ editionis.! novæ editionis.!

532 532

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Item, Perfecta et omnimoda possessio Item, Perfecta et omnimoda possessio pulchrorum et bonorum, æqualiter con- pulchrorum et bonorum, æqualiter con- venit tribus personis. Et dicitur in hoc venit tribus personis. Et dicitur in hoc perfecta et omnimoda, quia simpliciter perfecta et omnimoda, quia simpliciter et in uno essentiali bono omnia possi- et in uno essentiali bono omnia possi- det, et ad nutum habet: et hoc æquali- det, et ad nutum habet: et hoc æquali- ter convenit tribus. ter convenit tribus.

Similiter tertium quod additur: « Ve- Similiter tertium quod additur: « Ve- ra et cadere non valens fortitudo, » ra et cadere non valens fortitudo, » æqualiter convenit tribus. æqualiter convenit tribus.

Et sic videtur, quod hoc nomen, Do- Et sic videtur, quod hoc nomen, Do- minus, essentiale nomen sit. minus, essentiale nomen sit.

2. Adhuc, in Psalmo LXVII, 5: Domi- 2. Adhuc, in Psalmo LXVII, 5: Domi- nus nomen illi. Constat, quod non est nus nomen illi. Constat, quod non est nomen personarum. Relinquitur ergo, nomen personarum. Relinquitur ergo, quod sit essentiale : non enim dicitur quod sit essentiale : non enim dicitur per translationem, sed per veritatem de per translationem, sed per veritatem de Deo. Deo.

3. Adhuc, Deuter. vi, 4, et in multis 3. Adhuc, Deuter. vi, 4, et in multis aliis locis: Dominus Deus noster, Domi- aliis locis: Dominus Deus noster, Domi- nus unus est. Quod, ut constat, non dici- nus unus est. Quod, ut constat, non dici- tur nisi ratione essentiæ. Videtur ergo, tur nisi ratione essentiæ. Videtur ergo, quod nomen essentiale sit. quod nomen essentiale sit.

4. Adhuc, Ambrosius : « Deus est 4. Adhuc, Ambrosius : « Deus est nomen naturæ: Dominus autem nomen nomen naturæ: Dominus autem nomen potestatis. » Potestas autem essentialis potestatis. » Potestas autem essentialis est et una trium personarum. Ergo hoc est et una trium personarum. Ergo hoc nomen, Dominus, videtur esse essen- nomen, Dominus, videtur esse essen- tiale. tiale.

5. Adhuc, In symbolo Athanasii : 5. Adhuc, In symbolo Athanasii : « Et tamen non tres Domini, sed unus « Et tamen non tres Domini, sed unus est Dominus. » Quod non esset, nisi est Dominus. » Quod non esset, nisi Dominus essentiale esset nomen. Ex om- Dominus essentiale esset nomen. Ex om- nibus his relinquitur, quod Dominus no- nibus his relinquitur, quod Dominus no- men essentiale sit et si essentiale est, men essentiale sit et si essentiale est, videtur ab æterno convenire, et non ex videtur ab æterno convenire, et non ex tempore ab æterno ergo convenit, et tempore ab æterno ergo convenit, et non ex tempore, ut videtur. non ex tempore, ut videtur.

6. Adhuc, Augustinus in libro VI de 6. Adhuc, Augustinus in libro VI de Trinitate « Cum quæritur, cujus rei ab Trinitate « Cum quæritur, cujus rei ab æterno fuerit dominus, si creatura non æterno fuerit dominus, si creatura non fuit ab æterno? non audeo præcipitare fuit ab æterno? non audeo præcipitare sententiam. Nam et meipsum intueor, et sententiam. Nam et meipsum intueor, et recolo scriptum esse: Quis potest scire recolo scriptum esse: Quis potest scire consilium Domini aut quis potest co- consilium Domini aut quis potest co-

1 Vulgata habet, Sapient. ix, 13: Quis homi- 1 Vulgata habet, Sapient. ix, 13: Quis homi- num poterit scire consilium Dei? aut quis poterit num poterit scire consilium Dei? aut quis poterit cogitare quid velit Deus? cogitare quid velit Deus?

gitare quid velit Dominus'? » Ex hoc gitare quid velit Dominus'? » Ex hoc relinquitur, quod Dominus sit ab æterno, relinquitur, quod Dominus sit ab æterno, et quod hoc nomen, Dominus, sit essen- et quod hoc nomen, Dominus, sit essen- tiale. tiale.

QUOD SI concedatur, in contrarium est QUOD SI concedatur, in contrarium est 1. Quod inducit Magister in libro pri- 1. Quod inducit Magister in libro pri- mo Sententiarum, distinct. XXX : « Si mo Sententiarum, distinct. XXX : « Si Dominus non dicitur nisi cum habere Dominus non dicitur nisi cum habere incepit servum, etiam ista appellatio re- incepit servum, etiam ista appellatio re- lativa, Dominus, ex tempore est Deo. lativa, Dominus, ex tempore est Deo. Non enim sempiterna creatura est, cujus Non enim sempiterna creatura est, cujus ille dominus est. Ergo dominum esse ille dominus est. Ergo dominum esse non sempiternum habet, ne cogamus non sempiternum habet, ne cogamus etiam creaturam sempiternam dicere : etiam creaturam sempiternam dicere : quia ille sempiterne non dominaretur, quia ille sempiterne non dominaretur, nisi etiam ista sempiterne famularetur. nisi etiam ista sempiterne famularetur. Sicut autem non potest esse servus qui Sicut autem non potest esse servus qui non habet dominum, sic nec dominus non habet dominum, sic nec dominus qui non habet servum. » Hæc sunt ver- qui non habet servum. » Hæc sunt ver- ba Augustini de verbo ad verbum in ba Augustini de verbo ad verbum in libro V de Trinitate *. Et ex his conclu- libro V de Trinitate *. Et ex his conclu- ditur, quod hoc nomen, Dominus, non ditur, quod hoc nomen, Dominus, non convenit ab æterno. convenit ab æterno.

2. Adhuc, Augustinus facit objectio- 2. Adhuc, Augustinus facit objectio- nem et quæstionem in libro V de nem et quæstionem in libro V de Trinitate, et dicit sic: « Quisquis exsti- Trinitate, et dicit sic: « Quisquis exsti- terit qui æternum Deum solum dicat, terit qui æternum Deum solum dicat, tempora vero non esse æterna propter tempora vero non esse æterna propter varietatem et mutabilitatem, sed tamen varietatem et mutabilitatem, sed tamen tempora non in tempore esse coepisse, tempora non in tempore esse coepisse, quia erat tempus antequam inciperent quia erat tempus antequam inciperent tempora et ideo non in tempore acci- tempora et ideo non in tempore acci- dere Deo ut dominus esset, quia ipso- dere Deo ut dominus esset, quia ipso- rum temporum dominus erat, quæ uti- rum temporum dominus erat, quæ uti- que non in tempore esse cœperunt : que non in tempore esse cœperunt : quid respondebit de homine qui in tem- quid respondebit de homine qui in tem- pore factus est? cujus utique dominus pore factus est? cujus utique dominus non erat antequam esset. Certe ut domi- non erat antequam esset. Certe ut domi- nus hominis esset, ex tempore accidit nus hominis esset, ex tempore accidit Deo. Et ut omnis amoveatur controver- Deo. Et ut omnis amoveatur controver- sia, certe ut tuus dominus esset aut sia, certe ut tuus dominus esset aut meus, qui modo esse coepimus, ex tem- meus, qui modo esse coepimus, ex tem- pore habuit. » pore habuit. »

3. Adhuc, Constat quod dominus est 3. Adhuc, Constat quod dominus est relativum superpositionis. Relativa au- relativum superpositionis. Relativa au-

16. 16.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap.

2. 2.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 52. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 52.

tem posita se ponunt, et perempta se tem posita se ponunt, et perempta se perimunt. Ergo videtur, quod statim ut perimunt. Ergo videtur, quod statim ut dominus est, inferiora sint quibus domi- dominus est, inferiora sint quibus domi- netur sed hæc non sunt ab æterno : netur sed hæc non sunt ab æterno : ergo nec dominus est ab æterno. ergo nec dominus est ab æterno.

: :

ULTERIUS quæritur de dicto Augustini ULTERIUS quæritur de dicto Augustini qui dicit: « Quod dominus omnium re- qui dicit: « Quod dominus omnium re- rum est, ex tempore cœpit esse. » rum est, ex tempore cœpit esse. »

Hoc enim videtur falsum. Hoc enim videtur falsum.

1. Dicit enim Isidorus, quod quatuor 1. Dicit enim Isidorus, quod quatuor sunt coæquæva, scilicet tempus, cœlum sunt coæquæva, scilicet tempus, cœlum empyreum, materia prima, et angelica empyreum, materia prima, et angelica natura. Si autem coæquæva sunt, unum natura. Si autem coæquæva sunt, unum non est ex alio. Ideo dicit Augustinus, non est ex alio. Ideo dicit Augustinus, quod «ideo dominus temporis non est quod «ideo dominus temporis non est ex tempore, quia non erat ante tempus ex tempore, quia non erat ante tempus in quo tempus fieret. » A simili ergo in quo tempus fieret. » A simili ergo si tempus et materia prima coæquæva si tempus et materia prima coæquæva sunt, non erat prius tempus in quo in- sunt, non erat prius tempus in quo in- ciperet esse materia prima et sic non ciperet esse materia prima et sic non erat dominus primæ materiæ ex tem- erat dominus primæ materiæ ex tem- pore et sic falsum est quod dicit Au- pore et sic falsum est quod dicit Au- gustinus, quod sit dominus omnium re- gustinus, quod sit dominus omnium re- rum creatarum ex tempore. rum creatarum ex tempore.

2. Adhuc, Si quatuor sunt coæquæva, 2. Adhuc, Si quatuor sunt coæquæva, videtur non esse magis ratio quare sit videtur non esse magis ratio quare sit dominus coeli, et angeli, et primæ mate- dominus coeli, et angeli, et primæ mate- riæ ex tempore, quam e converso domi- riæ ex tempore, quam e converso domi- nus temporis ex coelo et prima materia nus temporis ex coelo et prima materia et angelica natura. et angelica natura.

3. Adhuc, Augustinus concedit hanc, 3. Adhuc, Augustinus concedit hanc, quod est dominus temporis cum tempo- quod est dominus temporis cum tempo- re, et quod hæc præpositio, cum, notat re, et quod hæc præpositio, cum, notat associationem. Videtur etiam dici debe- associationem. Videtur etiam dici debe- ✓re e converso, quod tempus cœpit cum ✓re e converso, quod tempus cœpit cum domino et hoc videtur esse inconve- domino et hoc videtur esse inconve- niens quia sic notaretur, quod domi- niens quia sic notaretur, quod domi- nus inciperet esse: quod falsum est. nus inciperet esse: quod falsum est.

ULTERIUS quæritur de respectu super- ULTERIUS quæritur de respectu super- positionis qui significatur in hoc nomine, positionis qui significatur in hoc nomine, Dominus, utrum sit creatus, vel increa- Dominus, utrum sit creatus, vel increa-

tus? tus?

1. Si enim est creatus et dicitur de 1. Si enim est creatus et dicitur de Deo, videtur quod aliquid creatum di- Deo, videtur quod aliquid creatum di- catur de Deo, quod falsum est. Si autem catur de Deo, quod falsum est. Si autem est increatus, sequitur quod sit æternus : est increatus, sequitur quod sit æternus : et quod est æternum, ex tempore non et quod est æternum, ex tempore non

533 533

coepit et sic falsum est quod dicit coepit et sic falsum est quod dicit Augustinus, quod ex tempore incepit Augustinus, quod ex tempore incepit

« «

esse dominus. >> esse dominus. >>

2. Adhuc, Quidquid incepit esse, crea- 2. Adhuc, Quidquid incepit esse, crea- tum est divinum incepit esse, ut dicit tum est divinum incepit esse, ut dicit Augustinus ergo videtur, quod divi- Augustinus ergo videtur, quod divi- num quo Deus dominus est, creatum num quo Deus dominus est, creatum sit. Sed sicut ab albedine is qui albus sit. Sed sicut ab albedine is qui albus est, habet quod albus sit sic a dominio est, habet quod albus sit sic a dominio is qui dominus est, habet quod dominus is qui dominus est, habet quod dominus sit et sic a creatura habet Deus, quod sit et sic a creatura habet Deus, quod dominus sit, quod valde impium est di- dominus sit, quod valde impium est di-

cere. cere.

ULTERIUS quæritur de dicto Magistri Quæst. 3. ULTERIUS quæritur de dicto Magistri Quæst. 3. in Sententiis, ubi dicit, quod accidit Deo in Sententiis, ubi dicit, quod accidit Deo dominum esse, non per accidens quod dominum esse, non per accidens quod insit Deo, sed per accidens quod insit insit Deo, sed per accidens quod insit creaturæ. Et sic videtur, quod respectus creaturæ. Et sic videtur, quod respectus quo Deus dominus est, insit creaturæ quo Deus dominus est, insit creaturæ ad Deum relatæ. ad Deum relatæ.

Quod dictum valde mirabile videtur. Quod dictum valde mirabile videtur.

1. Ille enim respectus, aut est creatus, 1. Ille enim respectus, aut est creatus, aut increatus. Si creatus: cum omni aut increatus. Si creatus: cum omni creaturæ respectus sit ad creatorem, illi creaturæ respectus sit ad creatorem, illi respectui inerit alius respectus : et de respectui inerit alius respectus : et de illo respectu iterum quæritur, utrum illo respectu iterum quæritur, utrum creatus vel increatus sit? Et si creatus creatus vel increatus sit? Et si creatus est, habebit alium respectum : et sic ibi- est, habebit alium respectum : et sic ibi- tur in infinitum. Similiter si dicitur, tur in infinitum. Similiter si dicitur, quod est increatus: tunc sequitur, quod quod est increatus: tunc sequitur, quod aliquid increatum formaliter insit creato, aliquid increatum formaliter insit creato, quod est hæreticum. quod est hæreticum.

2. Adhuc, Ille respectus non potest 2. Adhuc, Ille respectus non potest intelligi nisi cointelligatur correspectus intelligi nisi cointelligatur correspectus ejus. Relativa enim in se invicem sunt ejus. Relativa enim in se invicem sunt per intellectum et rationem diffinitivam. per intellectum et rationem diffinitivam. Sed cum relativa sint opposita, impossi- Sed cum relativa sint opposita, impossi- bile est, quod isti oppositi respectus sint bile est, quod isti oppositi respectus sint in eodem. Si ergo famulatus vel subje- in eodem. Si ergo famulatus vel subje- ctio est in creatura, superpositio et do- ctio est in creatura, superpositio et do- minium est in creatore. Et sic non per minium est in creatore. Et sic non per accidens quod accidit creaturæ, dominus accidens quod accidit creaturæ, dominus est, ut dicit Magister in Sententiis, sed est, ut dicit Magister in Sententiis, sed per accidens quod sibi accidit, ut vide- per accidens quod sibi accidit, ut vide-

tur. tur.

3. Ad hoc quidam dixerunt, quod om- 3. Ad hoc quidam dixerunt, quod om- nes hujusmodi respectus creaturæ sunt nes hujusmodi respectus creaturæ sunt et creati sunt, et de Deo non prædican- et creati sunt, et de Deo non prædican-

534 534

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur nisi per causam : sicut cum dicitur, tur nisi per causam : sicut cum dicitur, medicina est sana, quia scilicet causa est medicina est sana, quia scilicet causa est sanitatis. Sed ista solutio stare non pot- sanitatis. Sed ista solutio stare non pot- est quia cum dicitur, Deus est domi- est quia cum dicitur, Deus est domi- nus, nec in principali significato, nec in nus, nec in principali significato, nec in connotato significatur aliquod creatum a connotato significatur aliquod creatum a Deo sed potius significatum est divina Deo sed potius significatum est divina essentia, connotatum autem dominium, essentia, connotatum autem dominium, quod est respectus superpositionis quo quod est respectus superpositionis quo quasi formaliter Deus dominus est : et quasi formaliter Deus dominus est : et hoc in Deo etiam est divina essentia. hoc in Deo etiam est divina essentia. Unde Boetius in libro de Trinitate : Unde Boetius in libro de Trinitate : << Dominium est potestas coercendi, quæ << Dominium est potestas coercendi, quæ in Deo divina essentia est. » Non ergo in Deo divina essentia est. » Non ergo per causam dictum est, Deus est domi- per causam dictum est, Deus est domi-

nus. nus.

4. Propter hoc Porretani dixerunt, 4. Propter hoc Porretani dixerunt, quod dominium dicit respectum assi- quod dominium dicit respectum assi- stentem in Deo, non insistentem: di- stentem in Deo, non insistentem: di- stinguunt enim inter subsistens, exi- stinguunt enim inter subsistens, exi- stens, insistens, et assistens. Subsistens stens, insistens, et assistens. Subsistens dicunt esse, quod sibi ad esse sufficit et dicunt esse, quod sibi ad esse sufficit et alio non indiget, sicut est divina essen- alio non indiget, sicut est divina essen- tia. Existens autem dicunt esse, quod tia. Existens autem dicunt esse, quod alio quodam ut causa indiget ex quo sit, alio quodam ut causa indiget ex quo sit, sicut causatum et creatum. Insistens au- sicut causatum et creatum. Insistens au- tem dicunt esse, quod ad aliud fluit ut ad tem dicunt esse, quod ad aliud fluit ut ad subjectum in quo insit. Assistens vero subjectum in quo insit. Assistens vero dicunt, quod non inest, sed per habitu- dicunt, quod non inest, sed per habitu- dinem alicujus extrinseci dicit respectum dinem alicujus extrinseci dicit respectum unius ad alterum. Sicut relativa quorum unius ad alterum. Sicut relativa quorum esse est ad aliud. Et tales respectus di- esse est ad aliud. Et tales respectus di- cunt esse in his nominibus, dominus, et cunt esse in his nominibus, dominus, et creator. Et ideo dicunt Boetium dicere, creator. Et ideo dicunt Boetium dicere, quod relatio non addit, nec mutat, nec quod relatio non addit, nec mutat, nec minuit in eo in quo est. Et Philosophus minuit in eo in quo est. Et Philosophus in V Physicorum dicit, quod motus vel in V Physicorum dicit, quod motus vel mutatio non est in relatione: » quod mutatio non est in relatione: » quod intelligunt tam de motu per se, cujus sex intelligunt tam de motu per se, cujus sex sunt species, quam de motu per acci- sunt species, quam de motu per acci- dens, qui in omnibus est, ut dicit Phi- dens, qui in omnibus est, ut dicit Phi- losophus in I Physicorum. Dicunt enim, losophus in I Physicorum. Dicunt enim, quod si relatio prædicaret aliquid inhæ- quod si relatio prædicaret aliquid inhæ- rens vel insistens, quod motus esset ad rens vel insistens, quod motus esset ad aliud sicut de non albo fit album, et aliud sicut de non albo fit album, et de non causato causatum, et de non exi- de non causato causatum, et de non exi-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXX, Art. 5. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XXX, Art. 5. Tom. XXVI hujusce

stente hic, existens hic, et de non agente stente hic, existens hic, et de non agente agens, et de non patiente patiens, et de agens, et de non patiente patiens, et de non cappato cappatus, et de superiore non cappato cappatus, et de superiore inferior: sed quia nihil insistens pra-di- inferior: sed quia nihil insistens pra-di- cat vel inhærens, et nihil addit vel mi- cat vel inhærens, et nihil addit vel mi- nuit vel mutat, ideo non dicit nisi assi nuit vel mutat, ideo non dicit nisi assi stens extrinsecus, et hoc est respectus stens extrinsecus, et hoc est respectus habitudinis ad aliud, et hoc est potius habitudinis ad aliud, et hoc est potius ratio quam res, et potius est in compara- ratio quam res, et potius est in compara- tione quam in comparatis. tione quam in comparatis.

SED CONTRA hoc est, quod licet in rela- SED CONTRA hoc est, quod licet in rela- tione non sit motus, tamen ex motu tione non sit motus, tamen ex motu causatur relatio, sicut ex generatione causatur relatio, sicut ex generatione pater, et (sicut dicit Augustinus) ex ali- pater, et (sicut dicit Augustinus) ex ali- qua mutatione voluntatum fit, quod qua mutatione voluntatum fit, quod amicus est cum enim amare incipit, amicus est cum enim amare incipit, amicus est et similiter ex mutatione amicus est et similiter ex mutatione contrahentium et pactis causatur, quod contrahentium et pactis causatur, quod nummus pretium sit vel pignus, secundum nummus pretium sit vel pignus, secundum quod dicit Aristoteles in V Ethicorum, quod dicit Aristoteles in V Ethicorum, quod « nummus est fidejussor futuræ ne- quod « nummus est fidejussor futuræ ne- cessitatis. « Cum autem dicitur Dominus cessitatis. « Cum autem dicitur Dominus Deus, tria dicuntur, superpositio scili- Deus, tria dicuntur, superpositio scili- cet, causa superpositionis, quæ est per- cet, causa superpositionis, quæ est per- fecta et omnimoda possessio pulchrorum fecta et omnimoda possessio pulchrorum et bonorum, et potestas coercendi vel et bonorum, et potestas coercendi vel continendi subjectam creaturam, qua continendi subjectam creaturam, qua intelligitur in hoc, quod est vera et ca- intelligitur in hoc, quod est vera et ca- dere non valens fortitudo, sive (ut dere non valens fortitudo, sive (ut alia translatio habet) immutabilis fir- alia translatio habet) immutabilis fir- mitas. Quæ omnia in Deo sunt, et sunt mitas. Quæ omnia in Deo sunt, et sunt essentia divina et ideo divinum non essentia divina et ideo divinum non potest dicere tantum assistentem, habi- potest dicere tantum assistentem, habi- tudinem, sed etiam illud quod in Deo tudinem, sed etiam illud quod in Deo essentialiter est et essentia divina. essentialiter est et essentia divina.

ET QUIA circa hoc magnorum sunt di- ET QUIA circa hoc magnorum sunt di- versæ opiniones, ut melius intelligatur versæ opiniones, ut melius intelligatur veritas, inquiratur ulterius, Si creator veritas, inquiratur ulterius, Si creator refertur ad creaturam '? refertur ad creaturam '?

Videtur enim, quod non. Videtur enim, quod non.

1. Dicit enim Dionysius, quod in cau- 1. Dicit enim Dionysius, quod in cau- sato et causa non recipimus reciprocatio- sato et causa non recipimus reciprocatio- nem causatum enim ad causam refer- nem causatum enim ad causam refer- tur, et non e converso. Cum ergo crea- tur, et non e converso. Cum ergo crea- tor sit causa, et creatura causatum, licet tor sit causa, et creatura causatum, licet

novæ editionis. novæ editionis.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 52. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 52.

creatura referatur ad creatorem, non ta- creatura referatur ad creatorem, non ta- men e converso creator refertur ad crea- men e converso creator refertur ad crea-

turam. turam.

2. Adhuc, Quod refertur ad aliquid, 2. Adhuc, Quod refertur ad aliquid, dependet ad illud et non finitur nisi ad dependet ad illud et non finitur nisi ad ipsum Deus autem ad nihil dependet, ipsum Deus autem ad nihil dependet, nec finitur ad aliquid extra se, cum infi- nec finitur ad aliquid extra se, cum infi- nitus sit ergo videtur, quod ad nihil nitus sit ergo videtur, quod ad nihil refertur. refertur.

SED IN CONTRARIUM est, quod SED IN CONTRARIUM est, quod

1. Cum dico, Deus est dominus, vel 1. Cum dico, Deus est dominus, vel Deus est creator: aut prædico aliquid Deus est creator: aut prædico aliquid absolute, aut prædico in habitudine ad absolute, aut prædico in habitudine ad aliud. Si prædico absolute: tunc falsum aliud. Si prædico absolute: tunc falsum dicit Augustinus dicit enim, quod do- dicit Augustinus dicit enim, quod do- minus et creator dicunt relationem ad minus et creator dicunt relationem ad aliud, sicut nummus dicitur pretium ad aliud, sicut nummus dicitur pretium ad aliud. Si autem prædico quod est in aliud. Si autem prædico quod est in habitudine tunc quæratur, In quo sit habitudine tunc quæratur, In quo sit illa habitudo sive respectus? Si enim di- illa habitudo sive respectus? Si enim di- catur esse in Deo: tunc cum ex tempore catur esse in Deo: tunc cum ex tempore conveniat Deo esse dominum et creato- conveniat Deo esse dominum et creato- rem, et non ab æterno, et incipiat esse rem, et non ab æterno, et incipiat esse in Deo, ut dicit Augustinus, videtur ali- in Deo, ut dicit Augustinus, videtur ali- quid mutationis fieri in Deo, quod om- quid mutationis fieri in Deo, quod om- nino hæreticum est. Si vero est in crea- nino hæreticum est. Si vero est in crea- tura, hoc non videtur posse stare. Op- tura, hoc non videtur posse stare. Op- positus enim respectus in creatura est : positus enim respectus in creatura est : et oppositi respectus non possunt esse et oppositi respectus non possunt esse in eodem simul oportet ergo, quod in eodem simul oportet ergo, quod respectus qui importatur per dominum, respectus qui importatur per dominum, in Deo sit. in Deo sit.

2. Adhuc, Augustinus in quinto de 2. Adhuc, Augustinus in quinto de Trinitate: « Deus dominus est, sicut Trinitate: « Deus dominus est, sicut nummus pretium est per relationem quæ nummus pretium est per relationem quæ est in ipso '. » Ergo et Deus dominus est in ipso '. » Ergo et Deus dominus est per relationem quæ est in ipso. est per relationem quæ est in ipso.

3. Adhuc, Nummus pretium est per 3. Adhuc, Nummus pretium est per relationem quæ accidit ei: ergo et Deus relationem quæ accidit ei: ergo et Deus dominus est per relationem quæ accidit dominus est per relationem quæ accidit ei, si verum dicit Augustinus, et si simile ei, si verum dicit Augustinus, et si simile est quod inducit pro simili. est quod inducit pro simili.