Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad quæst. Ad quæst.

510 510

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est unum quoddam, et non simpliciter est unum quoddam, et non simpliciter unum, quod simplicem et primam habet unum, quod simplicem et primam habet rationem unitatis. rationem unitatis.

" "

AD ALIUD dicendum est, quod unum AD ALIUD dicendum est, quod unum et ens convertuntur secundum supposita, et ens convertuntur secundum supposita, et non secundum rationes nominum. Ens et non secundum rationes nominum. Ens enim habet absolutam rationem; unum enim habet absolutam rationem; unum autem addit rationem primi et princi- autem addit rationem primi et princi- pii et per hanc appropriatur Patri : se- pii et per hanc appropriatur Patri : se- cundum ordinem enim naturæ qui est in cundum ordinem enim naturæ qui est in divinis, per hoc quod Pater est non ab divinis, per hoc quod Pater est non ab alio, Pater est persona ante quam nulla alio, Pater est persona ante quam nulla in ordine naturæ, in quo ante dicit au- in ordine naturæ, in quo ante dicit au- ctoritatem, non durationem vel dignita- ctoritatem, non durationem vel dignita- tem et est principium pluralitatis perso- tem et est principium pluralitatis perso- narum per generationem et spirationem. narum per generationem et spirationem.

AD ALIUD dicendum est, quod in veri- AD ALIUD dicendum est, quod in veri- tate essentia indivisa est in tribus perso- tate essentia indivisa est in tribus perso- nis, et unitas essentiæ causa est indivi- nis, et unitas essentiæ causa est indivi- sionis et licet prima unitas sit in essen- sionis et licet prima unitas sit in essen- tia, tamen propter modum significandi tia, tamen propter modum significandi quem unitas addit super essentiam, quem unitas addit super essentiam, nihil prohibet quin unum approprietur nihil prohibet quin unum approprietur Patri. Patri.

AD ALIUD dicendum, quod æqualitas AD ALIUD dicendum, quod æqualitas appriatur Filio duplici ratione. Una est, appriatur Filio duplici ratione. Una est, quia æqualitas, ut præhabitum est, sup- quia æqualitas, ut præhabitum est, sup- ponit pluralitatem. Prima autem plura- ponit pluralitatem. Prima autem plura- litas incipit in secundo: secunda autem litas incipit in secundo: secunda autem in ordine naturæ persona est Filius: et in ordine naturæ persona est Filius: et propter hoc æqualitas sibi appropriatur. propter hoc æqualitas sibi appropriatur. Secunda ratio est, quia procedit per mo- Secunda ratio est, quia procedit per mo- dum æqualis. Omne enim quod genera- dum æqualis. Omne enim quod genera- tur ab aliquo, univoce procedit ab ipso tur ab aliquo, univoce procedit ab ipso in æquali specie naturæ et virtutis. Et in æquali specie naturæ et virtutis. Et sic procedit Filius et ideo appropriatur sic procedit Filius et ideo appropriatur ei æqualitas. Talem autem rationem non ei æqualitas. Talem autem rationem non habet ex ipsa ratione processus id quod habet ex ipsa ratione processus id quod procedit ab aliquo per modum amoris, procedit ab aliquo per modum amoris, vel doni. Unde quod Spiritus sanctus est vel doni. Unde quod Spiritus sanctus est æqualis, non est ex ratione processionis, æqualis, non est ex ratione processionis, si generalis sumatur ratio, sed ex hoc si generalis sumatur ratio, sed ex hoc quod procedens accipit a Patre et Filio quod procedens accipit a Patre et Filio unde æqualis sit. unde æqualis sit.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen-

dum sicut communiter ab antiquis di- dum sicut communiter ab antiquis di- ctum est, quod cum dicitur, « omnia ctum est, quod cum dicitur, « omnia sunt unum propter Patrem, » præpositio sunt unum propter Patrem, » præpositio propter, auctoritatem notat principii propter, auctoritatem notat principii in Patre. Pater enim a nullo habet, quod in Patre. Pater enim a nullo habet, quod unum sit nisi a principio seipso, Filius unum sit nisi a principio seipso, Filius quod unum sit habet a Patre, Spiritus quod unum sit habet a Patre, Spiritus sanctus quod unum sit a Patre et Filio. sanctus quod unum sit a Patre et Filio. Cum autem dicitur, quod « æqualia sunt Cum autem dicitur, quod « æqualia sunt propter Filium, » præpositio propter no- propter Filium, » præpositio propter no- tat habitudinem signi: quod enim Pater tat habitudinem signi: quod enim Pater æqualis est Filio et Filius Patri, signi- æqualis est Filio et Filius Patri, signi- ficatur in hoc, quod Filius per genera- ficatur in hoc, quod Filius per genera- tionem procedit a Patre: accipit enim tionem procedit a Patre: accipit enim per generationem omne id unde æqualis per generationem omne id unde æqualis est. Et quod Spiritus sanctus æqualis est est. Et quod Spiritus sanctus æqualis est Patri et Filio, significatur perfecte in hoc Patri et Filio, significatur perfecte in hoc quod procedendo ab utroque totum hoc quod procedendo ab utroque totum hoc accipit unde æqualis est Patri. Et sic accipit unde æqualis est Patri. Et sic patet, quod non procedit objectio. Obje- patet, quod non procedit objectio. Obje- ctio enim procedit ac si hæc præpositio, ctio enim procedit ac si hæc præpositio, propter, dicat causam. Cum autem dici- propter, dicat causam. Cum autem dici- tur, quod «< connexa sunt propter Spiri- tur, quod «< connexa sunt propter Spiri- tum sanctum, » hæc præpositio, propter tum sanctum, » hæc præpositio, propter dicit formam, quæ tamen forma procedit dicit formam, quæ tamen forma procedit ab informatis, sicut est amor forma duo- ab informatis, sicut est amor forma duo- rum se diligentium et magis proprie rum se diligentium et magis proprie dicitur nexus vel vinculum quo ad se in- dicitur nexus vel vinculum quo ad se in- vicem nectuntur et in hoc perficitur vicem nectuntur et in hoc perficitur trinitas. Quod enim procedit a Deo, trinitas. Quod enim procedit a Deo, Deus est, cum nihil sit in Deo per mo- Deus est, cum nihil sit in Deo per mo- dum accidentis. Dum enim Filius a Patre dum accidentis. Dum enim Filius a Patre procedit, Deus est, et distincta in divina procedit, Deus est, et distincta in divina natura persona oportet quod amor pro- natura persona oportet quod amor pro- cedens ab utroque Deus sit : et dum cedens ab utroque Deus sit : et dum alius modus est processionis Spiritus alius modus est processionis Spiritus sancti, perficitur trinitas, dum alius est sancti, perficitur trinitas, dum alius est qui non ab alio a quo alius, alius qui ab qui non ab alio a quo alius, alius qui ab alio per generationem, alius qui ab aliis alio per generationem, alius qui ab aliis per spirationem amoris. Sicut enim in per spirationem amoris. Sicut enim in præhabitis probatum est, plures modi præhabitis probatum est, plures modi communicationis esse non possunt quam communicationis esse non possunt quam duo, scilicet naturæ et voluntatis. Natu- duo, scilicet naturæ et voluntatis. Natu- ræ modus est generatio, voluntatis au- ræ modus est generatio, voluntatis au- tem modus amor est. tem modus amor est.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50.

511 511

QUÆSTIO L. QUÆSTIO L.

De appropriationibus divinis. De appropriationibus divinis.

Deinde tractandum est quod Magister Deinde tractandum est quod Magister tractat in libro I Sententiarum, distin- tractat in libro I Sententiarum, distin- ctione XXXII, scilicet quomodo Patri ctione XXXII, scilicet quomodo Patri potentia, Filio sapientia, Spiritui sancto potentia, Filio sapientia, Spiritui sancto voluntas sive bonitas appropriatur? voluntas sive bonitas appropriatur?

Et quæruntur tria. Et quæruntur tria.

Primo enim in communi quæritur, Primo enim in communi quæritur, Qualiter horum trium sit appropriatio ? Qualiter horum trium sit appropriatio ? Secundo, Utrum Pater sit sapiens sa- Secundo, Utrum Pater sit sapiens sa- pientia genita vel ingenita? pientia genita vel ingenita?

Tertio, Utrum Filius sit sapiens sa- Tertio, Utrum Filius sit sapiens sa- pientia genita vel ingenita ? pientia genita vel ingenita ?

Has enim duas quæstiones movet Ma- Has enim duas quæstiones movet Ma- gister in libro 1 Sententiarum, distin- gister in libro 1 Sententiarum, distin- ctione XXXII. ctione XXXII.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Qualiter potentia, sapientia, bonitas, Qualiter potentia, sapientia, bonitas, appropriantur personis divinis' ? appropriantur personis divinis' ?

AD PRIMUM ergo objicitur sic: AD PRIMUM ergo objicitur sic:

1. I ad Corinth. 1, 24 Christum Dei 1. I ad Corinth. 1, 24 Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam. Virtus ergo virtutem, et Dei sapientiam. Virtus ergo appropriatur Filio. Virtus autem in ge- appropriatur Filio. Virtus autem in ge- nere potentiæ est. Potentia ergo appro- nere potentiæ est. Potentia ergo appro- priatur Filio non ergo appropriatur Pa- priatur Filio non ergo appropriatur Pa- tri, quod est contra Augustinum. tri, quod est contra Augustinum.

2. Adhuc, Primum secundum ratio- 2. Adhuc, Primum secundum ratio- nem intelligendi videtur debere appro- nem intelligendi videtur debere appro-

priari personæ quæ secundum ordinem priari personæ quæ secundum ordinem naturæ prior est. Cujus probatio est, quia naturæ prior est. Cujus probatio est, quia principium in ratione intelligendi prin- principium in ratione intelligendi prin- cipium est ad sequens, et non converti- cipium est ad sequens, et non converti- tur, et non est de alio ut de principio, tur, et non est de alio ut de principio, sicut Pater non est de alio, et est prin- sicut Pater non est de alio, et est prin- cipium Filii. Sed hæc tria, scilicet po- cipium Filii. Sed hæc tria, scilicet po- tentia, scientia, et voluntas, sic se ha- tentia, scientia, et voluntas, sic se ha- bent in Deo, quod scientia videtur esse bent in Deo, quod scientia videtur esse ante potentiam, et voluntas ante utrum- ante potentiam, et voluntas ante utrum- que. Cujus probatio est, quia quidquid que. Cujus probatio est, quia quidquid potest Deus, scit: sed non convertitur, potest Deus, scit: sed non convertitur, scit enim mala, et non potest mala fa- scit enim mala, et non potest mala fa- cere. Prius autem est secundum ordi- cere. Prius autem est secundum ordi- nem naturæ a quo non convertitur con- nem naturæ a quo non convertitur con- sequentia. Ergo videtur scientia esse ante sequentia. Ergo videtur scientia esse ante potentiam. Et quod ante est, principium potentiam. Et quod ante est, principium est respectu secundi. Videtur ergo scien- est respectu secundi. Videtur ergo scien- tia appropriari illi personæ quæ est tia appropriari illi personæ quæ est principium non de principio et hæc est principium non de principio et hæc est Pater. Pater.

3. Adhuc, Sapientiæ, XII, 18: Subest 3. Adhuc, Sapientiæ, XII, 18: Subest enim tibi, cum volueris, posse. Hoc tra- enim tibi, cum volueris, posse. Hoc tra- ctans Augustinus dicit, quod « in omni- ctans Augustinus dicit, quod « in omni- bus in quibus est voluntas et potentia ad bus in quibus est voluntas et potentia ad aliquid operandum, voluntas præit po- aliquid operandum, voluntas præit po- tentiam, sicut cum dicitur, Possum am- tentiam, sicut cum dicitur, Possum am- bulare, præintelligitur, si volo: possum bulare, præintelligitur, si volo: possum loqui, si volo. » Et ex hoc accipit An- loqui, si volo. » Et ex hoc accipit An- selmus, quod « voluntas est generalis selmus, quod « voluntas est generalis motor omnium potentiarum tam exterio- motor omnium potentiarum tam exterio- rum quam interiorum, sicut patet: pos- rum quam interiorum, sicut patet: pos- sum enim intelligere si volo, possum eli- sum enim intelligere si volo, possum eli- gere si volo. » Et ex hoc videtur, quod gere si volo. » Et ex hoc videtur, quod

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- novæ editionis. Cf. etiam I Sententiarum, 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- novæ editionis. Cf. etiam I Sententiarum, tiarum, Dist. X, Art. 5. Tom. XXV hujusce Dist. XXXIV, Art. 5. Tom. XXVI. tiarum, Dist. X, Art. 5. Tom. XXV hujusce Dist. XXXIV, Art. 5. Tom. XXVI.

Sed contra. Sed contra.

512 512

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

voluntas sit prior in ordine inter hæc voluntas sit prior in ordine inter hæc tria et si est prior, est principium ad tria et si est prior, est principium ad ea ergo videtur, quod voluntas appro- ea ergo videtur, quod voluntas appro- priatur Patri qui est principium non de priatur Patri qui est principium non de principio, et sapientia Filio, et potentia principio, et sapientia Filio, et potentia Spiritui sancto. Spiritui sancto.

4. Adhuc, Hugo de sancto Victore in 4. Adhuc, Hugo de sancto Victore in Sententiis « Voluntas movet, sapientia Sententiis « Voluntas movet, sapientia disponit, potentia perficit. In omnibus disponit, potentia perficit. In omnibus autem primum movens est principium autem primum movens est principium de non principio, de quo sicut de prin- de non principio, de quo sicut de prin- cipio est disponens et de his duobus ut cipio est disponens et de his duobus ut de principiis procedit potentia exse- de principiis procedit potentia exse- quens. » Videtur ergo, quod voluntas quens. » Videtur ergo, quod voluntas quæ principium est non de principio, ap- quæ principium est non de principio, ap- proprianda est Patri qui est principium proprianda est Patri qui est principium non de principio: et sapientia quæ est non de principio: et sapientia quæ est principium de principio, approprianda principium de principio, approprianda sit Filio et potentia quæ est principium sit Filio et potentia quæ est principium de utroque, approprianda sit Spirtui san- de utroque, approprianda sit Spirtui san- cto. cto.

5. Adhuc, Constat, quod in omnibus 5. Adhuc, Constat, quod in omnibus in quibus est potentia, sapientia, et vo- in quibus est potentia, sapientia, et vo- luntas, finis est principium movens, luntas, finis est principium movens, quod non movetur ab alio finis enim quod non movetur ab alio finis enim movet efficientem efficiens autem ma- movet efficientem efficiens autem ma- teriam et motus materiæ sive sua mu- teriam et motus materiæ sive sua mu- tatio stat in fine. Propter quod finis tatio stat in fine. Propter quod finis causa causarum est, ut dicit Aristoteles causa causarum est, ut dicit Aristoteles in Il Physicorum. Dicit autem Aristote- in Il Physicorum. Dicit autem Aristote- les in II Ethicorum, quod « voluntas les in II Ethicorum, quod « voluntas finis est, consilium vero eorum quæ sunt finis est, consilium vero eorum quæ sunt ad finem. » Et sic voluntas primum vi- ad finem. » Et sic voluntas primum vi- detur esse principium non ab alio mo- detur esse principium non ab alio mo- tum. Et propter hoc voluntas videtur tum. Et propter hoc voluntas videtur esse approprianda Patri, et non Spiritui esse approprianda Patri, et non Spiritui

sancto. sancto.

IN CONTRARIUM hujus est quod objicit IN CONTRARIUM hujus est quod objicit Richardus in libro de Trinitate, innitens Richardus in libro de Trinitate, innitens illi quod dicit Aristoteles in Prædica- illi quod dicit Aristoteles in Prædica- mentis, quod prius natura et intellectu mentis, quod prius natura et intellectu est, a quo non convertitur consequentia. est, a quo non convertitur consequentia. Sic autem se habet potentia ad poten- Sic autem se habet potentia ad poten- tiam sciendi sequitur enim, si poten- tiam sciendi sequitur enim, si poten- tiam habeo sciendi, quod habeo poten- tiam habeo sciendi, quod habeo poten- tiam quia posse scire est posse: sed tiam quia posse scire est posse: sed non convertitur. Et sic videtur potentia non convertitur. Et sic videtur potentia

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap.

esse ante scientiam, et esse principium esse ante scientiam, et esse principium ad illam. Similiter posse et scire viden- ad illam. Similiter posse et scire viden- tur esse ante voluntatem: quia velle tur esse ante voluntatem: quia velle aliquid posse est, et non convertitur. Et aliquid posse est, et non convertitur. Et similiter velle bonum, præcedit eligere similiter velle bonum, præcedit eligere bonum eligere autem bonum cum sit bonum eligere autem bonum cum sit ex consilio, ut dicit Aristoteles in II Ethi- ex consilio, ut dicit Aristoteles in II Ethi- corum, aliqua scientia est: et sic velle corum, aliqua scientia est: et sic velle bonum principiatur ex potentia et bonum principiatur ex potentia et scientia. Et secundum hunc ordinem scientia. Et secundum hunc ordinem concluditur, quod potentia attribuatur concluditur, quod potentia attribuatur Patri, sapientia Filio, et voluntas Spiritui Patri, sapientia Filio, et voluntas Spiritui

sancto. sancto.

ULTERIUS quæritur, Qualiter sapientia q ULTERIUS quæritur, Qualiter sapientia q attribuatur Filio ? attribuatur Filio ?

Videtur enim non esse appropriatum, Videtur enim non esse appropriatum, sed proprium, sed proprium,

1. Per hoc quod dicit Augustinus in 1. Per hoc quod dicit Augustinus in libro XV de Trinitate: « Sicut proprie libro XV de Trinitate: « Sicut proprie verbum Dei sapientia dicitur, cum ta- verbum Dei sapientia dicitur, cum ta- men et Pater et Filius et Spiritus san- men et Pater et Filius et Spiritus san- ctus sint una sapientia: sic charitas pro- ctus sint una sapientia: sic charitas pro- prie Spiritus sanctus dicitur, cum Pater prie Spiritus sanctus dicitur, cum Pater et Filius et Spiritus sanctus sint una et Filius et Spiritus sanctus sint una charitas » Sed constat, quod Spiritus charitas » Sed constat, quod Spiritus proprie dicitur charitas sive amor. Ergo proprie dicitur charitas sive amor. Ergo sapientia proprie dicitur verbum sive sapientia proprie dicitur verbum sive Filius. Filius.

2. Adhuc, Augustinus in eodem : 2. Adhuc, Augustinus in eodem : << Sicut unicum Dei verbum proprie vo- << Sicut unicum Dei verbum proprie vo- camus nomine sapientiæ, cum tamen camus nomine sapientiæ, cum tamen Pater et Filius et Spiritus sanctus sint Pater et Filius et Spiritus sanctus sint sapientia: sic charitas proprie dicitur sapientia: sic charitas proprie dicitur Spiritus sanctus, cum tamen communiter Spiritus sanctus, cum tamen communiter de tribus dicatur, quod una sit charitas. » de tribus dicatur, quod una sit charitas. » Et si est proprium, sequitur, quod non Et si est proprium, sequitur, quod non est appropriatum: proprium enim num- est appropriatum: proprium enim num- quam convenit tribus appropriatum au- quam convenit tribus appropriatum au- tem cum sit essentiale, semper tribus tem cum sit essentiale, semper tribus convenit. convenit.

3. Adhuc quæratur, Quæ sit causa, 3. Adhuc quæratur, Quæ sit causa, quod charitas Spiritui sancto et pro- quod charitas Spiritui sancto et pro- prium est et appropriatum, et sapientia prium est et appropriatum, et sapientia Filio est appropriatum, non proprium? Filio est appropriatum, non proprium? Eadem enim ratio videtur esse de uno ét Eadem enim ratio videtur esse de uno ét de alio. de alio.

17. 17.

Mio. Mio.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50.

8. ULTERIUS quæritur, Si sapientia se- 8. ULTERIUS quæritur, Si sapientia se- cundum quod dicitur essentialiter et se- cundum quod dicitur essentialiter et se- cundum quod dicitur personaliter, dica- cundum quod dicitur personaliter, dica- tur æquivoce vel univoce ? tur æquivoce vel univoce ?

Videtur enim, quod æquivoce: quia Videtur enim, quod æquivoce: quia 1. Nihil est commune secundum ra- 1. Nihil est commune secundum ra- tionem rei personæ et essentiæ: æqui- tionem rei personæ et essentiæ: æqui- voca autem, ut dicit Aristoteles in Præ- voca autem, ut dicit Aristoteles in Præ- dicamentis, sunt quorum solum nomen dicamentis, sunt quorum solum nomen commune est et ratio substantiæ diversa: commune est et ratio substantiæ diversa: videtur ergo, quod æquivoce dicitur de videtur ergo, quod æquivoce dicitur de essentia et persona. essentia et persona.

2. Adhuc, Aristoteles, ibidem: « Di- 2. Adhuc, Aristoteles, ibidem: « Di- versorum generum et non subalternatim versorum generum et non subalternatim positorum diversæ sunt species et diffe- positorum diversæ sunt species et diffe- rentiæ. » Sed in divinis sunt duo genera rentiæ. » Sed in divinis sunt duo genera prædicamentorum, ut dicit Boetius in prædicamentorum, ut dicit Boetius in libro de Trinitate, substantia scilicet, et libro de Trinitate, substantia scilicet, et relatio, et non subalternatim posita : relatio, et non subalternatim posita : propter quod nec unum continet alterum, propter quod nec unum continet alterum, nec ambo continentur sub eodem : et nec ambo continentur sub eodem : et ideo quod est in uno, non est in altero. Si ideo quod est in uno, non est in altero. Si ergo uno nomine nominatur quod est in ergo uno nomine nominatur quod est in uno, et quod est in altero, nomen erit uno, et quod est in altero, nomen erit æquivocum. Sed persona est in relatione, æquivocum. Sed persona est in relatione, essentia in substantia. Sapientia ergo essentia in substantia. Sapientia ergo dicta de persona et essentia, æquivoce dicta de persona et essentia, æquivoce dicitur. dicitur.

SOLUTIO. Dicendum, sicut communiter SOLUTIO. Dicendum, sicut communiter dicunt Sancti et concorditer, quod po- dicunt Sancti et concorditer, quod po- tentia appropriatur Patri, sapientia Filio, tentia appropriatur Patri, sapientia Filio, et voluntas Spiritui sancto per rationem et voluntas Spiritui sancto per rationem quæ inducta est a Richardo. Et hoc, ut quæ inducta est a Richardo. Et hoc, ut vult Augustinus, in duplici fit causa: vult Augustinus, in duplici fit causa: quarum una est, ut obvietur errori. Alia, quarum una est, ut obvietur errori. Alia, ut instruatur veritas. Primæ exemplum ut instruatur veritas. Primæ exemplum est quia cum in divinis diceretur, Pater, est quia cum in divinis diceretur, Pater, Filius, et Spiritus sanctus, audivit hoc Filius, et Spiritus sanctus, audivit hoc homo, et sensu suo putabat Patrem esse homo, et sensu suo putabat Patrem esse in divinis sicut in humanis: in humanis in divinis sicut in humanis: in humanis autem generandorum deficit potentia ge- autem generandorum deficit potentia ge- nitoris, in divinis autem non. Occurrit nitoris, in divinis autem non. Occurrit ergo Scriptura et attribuit potentiam Pa- ergo Scriptura et attribuit potentiam Pa- tri, ne invalidus et imponens ex gene- tri, ne invalidus et imponens ex gene- ratione esse credatur. Unde, Isa. Lix, 1 : ratione esse credatur. Unde, Isa. Lix, 1 :

20. 20.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. IV de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. IV de Trinitate, cap.

513 513

Ecce non est abbreviata manus Domini, Ecce non est abbreviata manus Domini, hoc est, potentia Domini. Similiter cum hoc est, potentia Domini. Similiter cum homo filium audivit, qui in humanis est homo filium audivit, qui in humanis est insipiens propter fluxibilitatem ætatis, insipiens propter fluxibilitatem ætatis, quæ conceptus stabiles in juvenibus esse quæ conceptus stabiles in juvenibus esse non permittit, ne in divinis etiam insi- non permittit, ne in divinis etiam insi- piens crederetur, occurrit Scriptura, et piens crederetur, occurrit Scriptura, et Filio attribuit sapientiam: unde, Pro- Filio attribuit sapientiam: unde, Pro- verb. x, 1: Filius sapiens lætificat pa- verb. x, 1: Filius sapiens lætificat pa- trem, filius vero stultus mæstitia est ma- trem, filius vero stultus mæstitia est ma- tris suæ. Similiter spiritus nomen infla- tris suæ. Similiter spiritus nomen infla- tionis est et iræ in humanis. Isa. 11, 22: tionis est et iræ in humanis. Isa. 11, 22: Quiescite ergo ab homine, cujus spiritus Quiescite ergo ab homine, cujus spiritus ejus in naribus est. Et in III Ethicorum ejus in naribus est. Et in III Ethicorum Aristoteles ex Homero dicit : « Fortes Aristoteles ex Homero dicit : « Fortes inflabant spiritum per nares, et ebullivit inflabant spiritum per nares, et ebullivit sanguis. » Et ne crederetur spiritus indi- sanguis. » Et ne crederetur spiritus indi- gnationis et iræ esse in divinis, occurrit gnationis et iræ esse in divinis, occurrit Scriptura,et attribuit Spiritui benignita- Scriptura,et attribuit Spiritui benignita- tem et voluntatem bonam. Sapient. 1, 6: tem et voluntatem bonam. Sapient. 1, 6: Benignus est spiritus sapientiæ. Et, Sa- Benignus est spiritus sapientiæ. Et, Sa- pient. vII, 23, dicitur, quod Spiritus pient. vII, 23, dicitur, quod Spiritus sanctus est humanus, benignus, stabilis. sanctus est humanus, benignus, stabilis. Et hæc est ratio Augustini una in libro Et hæc est ratio Augustini una in libro de Trinitate. de Trinitate.

Secunda ratio est, ut instruatur veri- Secunda ratio est, ut instruatur veri- tas: quia cum principium in genere po- tas: quia cum principium in genere po- tentiæ sit eo quod principia omnibus po- tentiæ sit eo quod principia omnibus po- tentiora sunt: et quo priora et simplicio- tentiora sunt: et quo priora et simplicio- ra sunt, eo potentiora sunt. Pater autem ra sunt, eo potentiora sunt. Pater autem solus in ordine naturæ habet rationem solus in ordine naturæ habet rationem perfectam principii, sicut is in quo est perfectam principii, sicut is in quo est principium totius divinitatis, ut dicit Au- principium totius divinitatis, ut dicit Au- gustinus in libro IV de Trinitate': est gustinus in libro IV de Trinitate': est enim principium non de principio, Filius enim principium non de principio, Filius autem principium de principio, et Spiritus autem principium de principio, et Spiritus sanctus principium de utroque principio : sanctus principium de utroque principio : esse autem de principio non est de ratione esse autem de principio non est de ratione principii: merito Patri attribuitur poten- principii: merito Patri attribuitur poten- tia, et non Filio, vel Spiritui sancto. Si- tia, et non Filio, vel Spiritui sancto. Si- militer cum Filius per generationem militer cum Filius per generationem procedat a Patre sicut notitia a mente, procedat a Patre sicut notitia a mente, ut dicit Augustinus in libro XV de Tri- ut dicit Augustinus in libro XV de Tri- nitate 2: notitia autem sapientia sit for- nitate 2: notitia autem sapientia sit for- mata a mente sive intelligentia, habens mata a mente sive intelligentia, habens in se et sapere et saporem : est enim, ut in se et sapere et saporem : est enim, ut

2 IDEM, Ibidem, cap. 7. 2 IDEM, Ibidem, cap. 7.

XXX1 XXX1

33 33

33 33

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3, Ad 3,

514 514

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicit Augustinus, notitia amata : merito dicit Augustinus, notitia amata : merito attribuitur Filio sapientia. Similiter cum attribuitur Filio sapientia. Similiter cum Spiritus sanctus a Patre et Filio procedit Spiritus sanctus a Patre et Filio procedit per modum amoris: amor autem intimus per modum amoris: amor autem intimus et optimus affectus sit voluntatis, quando et optimus affectus sit voluntatis, quando non est privatus et est honesti: merito non est privatus et est honesti: merito attribuitur voluntas Spiritui sancto. De attribuitur voluntas Spiritui sancto. De Spiritu enim sancto dicitur, quod est Spiritu enim sancto dicitur, quod est amans bonum, acutus, quem nihil vetat, amans bonum, acutus, quem nihil vetat, benefaciens'. benefaciens'.

Istis sic habitis, respondendum est ad Istis sic habitis, respondendum est ad argumenta. argumenta.

AD PRIMUM ergo dicendum est, quod AD PRIMUM ergo dicendum est, quod virtus est potentia quædam est enim virtus est potentia quædam est enim potentia in ultimo, et sic ex additione se potentia in ultimo, et sic ex additione se habet ad potentiam, et sic cadit a ratione habet ad potentiam, et sic cadit a ratione primi, et accipit rationem medii vel primi, et accipit rationem medii vel quasi medii sicut virtus media est inter quasi medii sicut virtus media est inter potentiam et actum, et sic appropriatur potentiam et actum, et sic appropriatur Filio virtus, et non potentia. Filius enim Filio virtus, et non potentia. Filius enim est, per quem Deus facit omnia. Joan. est, per quem Deus facit omnia. Joan. I, 3 Omnia per ipsum facta sunt. Po- I, 3 Omnia per ipsum facta sunt. Po- tentia autem ut simpliciter accepta dicit tentia autem ut simpliciter accepta dicit rationem primi, et non medii. rationem primi, et non medii.

AD ALIUD dicendum est, quod aliud est AD ALIUD dicendum est, quod aliud est potentia simpliciter, et aliud est potentia potentia simpliciter, et aliud est potentia faciendi hoc. Potentia enim simpliciter faciendi hoc. Potentia enim simpliciter est ante scientiam et voluntatem, et illa est ante scientiam et voluntatem, et illa habet rationem principii simpliciter. Po- habet rationem principii simpliciter. Po- tentiam autem faciendi hoc, nihil prohi- tentiam autem faciendi hoc, nihil prohi- bet præcedere scientiam et præcedere bet præcedere scientiam et præcedere voluntatem quia in talibus potentia fa- voluntatem quia in talibus potentia fa- ciendi hoc, frequenter est impotentia et ciendi hoc, frequenter est impotentia et potentiæ defectus: potentia enim faciendi potentiæ defectus: potentia enim faciendi mala, ut dicit Anselmus in libro de Li- mala, ut dicit Anselmus in libro de Li- bero arbitrio, defectus potentiæ est: quia bero arbitrio, defectus potentiæ est: quia sicut dicit Anselmus, ibidem: « Qui pot- sicut dicit Anselmus, ibidem: « Qui pot- est quod sibi non prodest, nec sibi expe- est quod sibi non prodest, nec sibi expe- dit, quanto magis potest illud, tanto ma- dit, quanto magis potest illud, tanto ma- gis perversitas et adversitas possunt in gis perversitas et adversitas possunt in ipsum. » Potentia autem secundum pri- ipsum. » Potentia autem secundum pri- mam rationem attribuitur Patri, et non mam rationem attribuitur Patri, et non secundum secundam. secundum secundam.

AD ALIUD dicendum, quod est accipere AD ALIUD dicendum, quod est accipere ista tria simpliciter et generaliter, et ut ista tria simpliciter et generaliter, et ut ad hoc. Simpliciter et generaliter acci- ad hoc. Simpliciter et generaliter acci- piendo potentia attribuitur Patri, ut di- piendo potentia attribuitur Patri, ut di-

1 Sapient. VII, 21. 1 Sapient. VII, 21.

ctum est, sapientia Filio, voluntas Spiri- ctum est, sapientia Filio, voluntas Spiri- tui sancto. Sic enim ad id quod potest tui sancto. Sic enim ad id quod potest et per sapientiam ordinatum est, volun- et per sapientiam ordinatum est, volun- tas ut perfecta impetum facit: et sic lit tas ut perfecta impetum facit: et sic lit appropriatio Sanctorum. Si autem acci- appropriatio Sanctorum. Si autem acci- pitur voluntas ut ad hoc, hoc est ut pitur voluntas ut ad hoc, hoc est ut finis cum sapientis in unoquoque ne- finis cum sapientis in unoquoque ne- gatio ex ratione finis sit rationem red- gatio ex ratione finis sit rationem red- dere uniuscujusque ordinati ad finem dere uniuscujusque ordinati ad finem istum et dispositionis, sic voluntas præit istum et dispositionis, sic voluntas præit quæ est finis, et sapientia sequitur quæ quæ est finis, et sapientia sequitur quæ disponit, et potentia ultima est quæ ex- disponit, et potentia ultima est quæ ex- sequitur. Hoc autem modo non fit adap- sequitur. Hoc autem modo non fit adap-

tatio. tatio.

PER IDEM pater solutio ad sequens A+ PER IDEM pater solutio ad sequens A+ quod movet Hugo de sancto Victore. quod movet Hugo de sancto Victore.

PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se- quens, quod eodem modo procedit. quens, quod eodem modo procedit. EA VERO quæ in contrarium objiciun- Ad EA VERO quæ in contrarium objiciun- Ad tur, simpliciter concedenda sunt. tur, simpliciter concedenda sunt.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- A AD ID quod ulterius quæritur, dicen- A dum, quod quædam sunt nomina essen- dum, quod quædam sunt nomina essen- tialia, nullo modo appropriabilia uni tialia, nullo modo appropriabilia uni personæ, quæ significant generaliter es- personæ, quæ significant generaliter es- sentiam et simpliciter, ut essentia, dei- sentiam et simpliciter, ut essentia, dei- tas, divinitas et hujusmodi. Quædam tas, divinitas et hujusmodi. Quædam vero sunt propria, nullo modo essentiam vero sunt propria, nullo modo essentiam significantia nec supponentia, ut Pater significantia nec supponentia, ut Pater et Filius. Quædam vero sunt media, quæ et Filius. Quædam vero sunt media, quæ licet essentiam significent, non tamen licet essentiam significent, non tamen significant essentiam ut essentiam, sive significant essentiam ut essentiam, sive ut quo est, sed significant eam ut quod ut quo est, sed significant eam ut quod est in habente. Et hoc dupliciter, scilicet est in habente. Et hoc dupliciter, scilicet quia vel significant eam concretive, vel quia vel significant eam concretive, vel quasi concretive: vel quia significant quasi concretive: vel quia significant eam ut ad actum qui particularium est. eam ut ad actum qui particularium est. Et hæc possunt significare essentiam, et Et hæc possunt significare essentiam, et supponere personam per adjunctum. Et supponere personam per adjunctum. Et de his satis determinatum est in tra- de his satis determinatum est in tra- ctatu de generatione Filii, quæstione, ctatu de generatione Filii, quæstione, Ex quo fit generatio? Unde quod dicit Ex quo fit generatio? Unde quod dicit Augustinus de sapientia, quæ significat Augustinus de sapientia, quæ significat essentiam ut ad actum, et fit particulare essentiam ut ad actum, et fit particulare ut in habente, dicit quoad suppositum, ut in habente, dicit quoad suppositum, non quoad significationem: significat non quoad significationem: significat enim commune, et supponit pro proprio. enim commune, et supponit pro proprio.

A+ A+

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50.

PER IDEM patet solutio ad sequens : PER IDEM patet solutio ad sequens : quia omnino eodem modo procedit. quia omnino eodem modo procedit.

AD ALIUD dicendum, quod ratio est AD ALIUD dicendum, quod ratio est illius, quod aliam constructionem habet illius, quod aliam constructionem habet verbum sapiendi vel sciendi cum suppo- verbum sapiendi vel sciendi cum suppo- sito suo, et aliam verbum diligendi. sito suo, et aliam verbum diligendi. Cum enim dicitur, sapio vel scio, ver- Cum enim dicitur, sapio vel scio, ver- bum sapio vel scio, dicit effectum scibilis bum sapio vel scio, dicit effectum scibilis in anima sive in sciente vel sapiente, et in anima sive in sciente vel sapiente, et sic dicit qualitatem quæ efficitur a sci- sic dicit qualitatem quæ efficitur a sci- bili in sciente et cum qualitas in divi- bili in sciente et cum qualitas in divi- nis sit essentia, ut dicit Augustinus, nis sit essentia, ut dicit Augustinus, oportet quod talis prædicatio sit essen- oportet quod talis prædicatio sit essen- tialis, et non propria uni personæ. Di- tialis, et non propria uni personæ. Di- lectio autem et dicit habitum qui adhæret lectio autem et dicit habitum qui adhæret ut qualitas, et dicit actum qui a diligere ut qualitas, et dicit actum qui a diligere procedit. Et sic dilectio propter duos mo- procedit. Et sic dilectio propter duos mo- dos significandi in quantum dicit for- dos significandi in quantum dicit for- mam et habitum, essentialis est et ap- mam et habitum, essentialis est et ap- propriabilis et in quantum dicit actum propriabilis et in quantum dicit actum a diligente procedentem, personalis est a diligente procedentem, personalis est et propria. Sapientia autem quæ dicit et propria. Sapientia autem quæ dicit tantum qualitatem in anima factam, es- tantum qualitatem in anima factam, es- sentialis est et appropriabilis, et non pro- sentialis est et appropriabilis, et non pro- pria. pria.

: :

515 515

Ad 1, Ad 1,

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 2. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 2. dum quod sapientia dicitur univoce de dum quod sapientia dicitur univoce de persona et essentia. Æquivocatio enim persona et essentia. Æquivocatio enim vel univocatio respicit significationem, et vel univocatio respicit significationem, et non suppositum. Sapientia autem idem non suppositum. Sapientia autem idem significat, supponens pro essentia, et significat, supponens pro essentia, et supponens pro persona: et ideo cum supponens pro persona: et ideo cum non mutet significatum, semper est uni- non mutet significatum, semper est uni- vocum ex adjuncto enim, et non per se vocum ex adjuncto enim, et non per se supponit pro persona aliquando, sicut et supponit pro persona aliquando, sicut et hoc nomen, Deus, semper significat es- hoc nomen, Deus, semper significat es- sentiam ut quod est, licet aliquando sup- sentiam ut quod est, licet aliquando sup- ponant pro persona ex adjuncto, ut cum ponant pro persona ex adjuncto, ut cum dicitur, Deus de Deo, vel Deus genuit dicitur, Deus de Deo, vel Deus genuit Deum. Deum.

AD ULTIMUM dicendum, quod nihil AD ULTIMUM dicendum, quod nihil prohibet idem secundum significationem prohibet idem secundum significationem esse in uno prædicamento, et secundum esse in uno prædicamento, et secundum suppositum in alio, ut album quod se- suppositum in alio, ut album quod se- cundum suppositum est in prædicamento cundum suppositum est in prædicamento substantiæ, secundum significationem in substantiæ, secundum significationem in prædicamento qualitatis, et non est æqui- prædicamento qualitatis, et non est æqui- vocum, sed univocum et ita est de sa- vocum, sed univocum et ita est de sa- pientia quæ trahitur ad supponendum pientia quæ trahitur ad supponendum pro persona, et significat essentiam. pro persona, et significat essentiam.

Ad 2. Ad 2.

QUESTIO INCIDENS. QUESTIO INCIDENS.

Utrum Pater et Filius diligant se Spiritu sancto ¹ ? Utrum Pater et Filius diligant se Spiritu sancto ¹ ?

JUXTA hoc ulterius quæritur de appro- JUXTA hoc ulterius quæritur de appro- priato Spiritui sancto. priato Spiritui sancto.

Voluntas enim et dilectio approprian- Voluntas enim et dilectio approprian- tur Spiritui sancto. Propter quod Magi- tur Spiritui sancto. Propter quod Magi- ster quærit in libro primo Sententiarum, ster quærit in libro primo Sententiarum, distinct. XXXII, utrum Pater et Filius distinct. XXXII, utrum Pater et Filius diligant per Spiritum sanctum, vel Spi- diligant per Spiritum sanctum, vel Spi-

ritu sancto? ritu sancto?

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I. Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I. Senten- tiarum, Dist. XXXII, Art. 1 et 2. Tom. XXVI tiarum, Dist. XXXII, Art. 1 et 2. Tom. XXVI

Et disputat ad utramque partem. Et disputat ad utramque partem. Quod enim diligant se per Spiritum Quod enim diligant se per Spiritum sanctum, vel Spiritu sancto, sic probat ex sanctum, vel Spiritu sancto, sic probat ex verbis Augustini in libro VI de Trinitate : verbis Augustini in libro VI de Trinitate : << Manifestum est, quod non aliquis duo- << Manifestum est, quod non aliquis duo- rum est quo utrique conjungitur, quo ge- rum est quo utrique conjungitur, quo ge- nitus a gignente diligatur, genitoremque nitus a gignente diligatur, genitoremque suum diligat, sitque non participatione, suum diligat, sitque non participatione,

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

Sed contra. Sed contra.

516 516

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed essentia sua, neque dono superioris sed essentia sua, neque dono superioris alicujus, sed suo proprio, servantes uni- alicujus, sed suo proprio, servantes uni- tem pacis ¹. >> tem pacis ¹. >>

Ex his arguit Magister sic: Si Spiritus Ex his arguit Magister sic: Si Spiritus sanctus amor est quo Pater et Filius se sanctus amor est quo Pater et Filius se invicem diligunt, et diligunt se amore invicem diligunt, et diligunt se amore qui ab ipsis procedit, videtur consequens qui ab ipsis procedit, videtur consequens esse, quod diligant se per Spiritum san- esse, quod diligant se per Spiritum san- ctum, vel Spiritu sancto. ctum, vel Spiritu sancto.

IN CONTRARIUM objicitur sic: IN CONTRARIUM objicitur sic:

1. Si Pater et Filius dicantur diligere 1. Si Pater et Filius dicantur diligere per Spiritum sanctum : cum diligere sit per Spiritum sanctum : cum diligere sit esse, quia non est aliud Deo esse, et esse, quia non est aliud Deo esse, et aliud diligere, sed idem, videtur conse- aliud diligere, sed idem, videtur conse- quens esse, quod si diligunt Spiritu san- quens esse, quod si diligunt Spiritu san- cto, quod sint Spiritu sancto: quod ab- cto, quod sint Spiritu sancto: quod ab- surdum est Spiritus enim sanctus est a surdum est Spiritus enim sanctus est a Patre et Filio, et non e converso. Patre et Filio, et non e converso.

Hanc quæstionem dicit Magister alti- Hanc quæstionem dicit Magister alti- tudinem nimiæ profunditatis habere: et tudinem nimiæ profunditatis habere: et ideo discutienda est. Quod enim Pater ideo discutienda est. Quod enim Pater et Filius diligant se Spiritu sancto, jam et Filius diligant se Spiritu sancto, jam in verbis Augustini habitum est. in verbis Augustini habitum est.

2. Adhuc, Hieronymus, « Spiritus san- 2. Adhuc, Hieronymus, « Spiritus san- ctus est dilectio quam habet Pater in Fi- ctus est dilectio quam habet Pater in Fi- lium, et e converso: »sed diligentes dili- lium, et e converso: »sed diligentes dili- gunt se dilectione: ergo diligunt se Spi- gunt se dilectione: ergo diligunt se Spi- ritu sancto. ritu sancto.

3. Adhuc, Omnes diligentes spirant 3. Adhuc, Omnes diligentes spirant amorem ad invicem, et diligunt se di- amorem ad invicem, et diligunt se di- lectione spirata invicem : hic autem Spi- lectione spirata invicem : hic autem Spi- ritus sanctus est: ergo per Spiritum san- ritus sanctus est: ergo per Spiritum san- ctum et Spiritu sancto diligunt se invi- ctum et Spiritu sancto diligunt se invi-

cem. cem.

4. Adhuc, Constat, quod Spiritus san- 4. Adhuc, Constat, quod Spiritus san- ctus est nexus Patris et Filii: nec potest ctus est nexus Patris et Filii: nec potest esse nexus, nisi uno trium modorum, esse nexus, nisi uno trium modorum, scilicet quia diligit Patrem et Filium: scilicet quia diligit Patrem et Filium: vel quia est dilectio qua Pater et Filius vel quia est dilectio qua Pater et Filius diligunt se, et connectuntur ipsa dile- diligunt se, et connectuntur ipsa dile- ctione vel quia Pater et Filius diligunt ctione vel quia Pater et Filius diligunt Spiritum sanctum. Primus modus stare Spiritum sanctum. Primus modus stare non potest quia non est necesse, si ali- non potest quia non est necesse, si ali- quis tertius diligit duos, quod illi duo quis tertius diligit duos, quod illi duo ad invicem connectantur aliqua dile- ad invicem connectantur aliqua dile- ctione. Nec tertius modus stare potest : ctione. Nec tertius modus stare potest : quia non est necesse, si aliqui duo dili- quia non est necesse, si aliqui duo dili-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap.

gunt, quod ipsi se ad invicem diligant, gunt, quod ipsi se ad invicem diligant, vel aliqua dilectione connectantur. Re- vel aliqua dilectione connectantur. Re- linquitur ergo, quod secundo modo di- linquitur ergo, quod secundo modo di- catur nexus, scilicet quo Pater Filio, et « catur nexus, scilicet quo Pater Filio, et « converso dilectione connectitur: et sic converso dilectione connectitur: et sic Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, vel per Spiritum sanctum. vel per Spiritum sanctum.

IN CONTRARIUM objicitur: quia IN CONTRARIUM objicitur: quia

1. Diligere dicitur de tribus: ergo est 1. Diligere dicitur de tribus: ergo est essentiale. Si ergo diligit Spiritu sancto, essentiale. Si ergo diligit Spiritu sancto, vel per Spiritum sanctum Pater Filium : vel per Spiritum sanctum Pater Filium : cum diligere sit esse, videtur quod sit per cum diligere sit esse, videtur quod sit per Spiritum sanctum. Sic enim arguit Au- Spiritum sanctum. Sic enim arguit Au- gustinus a simili : « Si Pater est sapiens gustinus a simili : « Si Pater est sapiens sapientia genita: cum in divinis sapere sapientia genita: cum in divinis sapere sit esse, sequitur, quod Pater sit șapien- sit esse, sequitur, quod Pater sit șapien- tia genita quod absurdum est: Pater tia genita quod absurdum est: Pater enim principium est Filio ut sit, et non enim principium est Filio ut sit, et non e converso Filius Patri. » e converso Filius Patri. »

2. Ad hoc forte dicet aliquis, quod non 2. Ad hoc forte dicet aliquis, quod non sequitur hoc argumentum: Pater diligit sequitur hoc argumentum: Pater diligit Filium Spiritu sancto: diligere est esse: Filium Spiritu sancto: diligere est esse: ergo Spiritu sancto est. Et instantia est: ergo Spiritu sancto est. Et instantia est: Pater operatur per Filium operari est Pater operatur per Filium operari est esse: ergo est per Filium. Cum enim di- esse: ergo est per Filium. Cum enim di- citur Pater operari per Filium, ex habi- citur Pater operari per Filium, ex habi- tudine præpositionis notatur causa me- tudine præpositionis notatur causa me- dia, et non intelligitur operari creaturas, dia, et non intelligitur operari creaturas, ad quas producendas Filius in quantum ad quas producendas Filius in quantum est virtus et ars Patris, causa media est est virtus et ars Patris, causa media est vel quasi media: et operatio qua Pater vel quasi media: et operatio qua Pater dicitur operari, est operatio tenens se ex dicitur operari, est operatio tenens se ex parte operati: et ideo cum dicitur, ope- parte operati: et ideo cum dicitur, ope- ratur per Filium, hæc determinatio, per ratur per Filium, hæc determinatio, per Filium, determinat verbum, operatur, Filium, determinat verbum, operatur, respectu operati, et non respectu ope- respectu operati, et non respectu ope- rantis. Cum autem dicitur, operari est rantis. Cum autem dicitur, operari est esse, significatur operatio secundum quod esse, significatur operatio secundum quod est in operante sic enim essentialis est : est in operante sic enim essentialis est : et sic respectu ejus hæc determinatio, et sic respectu ejus hæc determinatio, per Filium, nullam notat causalitatem in per Filium, nullam notat causalitatem in operatione. Et ideo non sequitur: ope- operatione. Et ideo non sequitur: ope- ratur per Filium: operari est esse: ergo ratur per Filium: operari est esse: ergo est per Filium. Et a simili non sequitur : est per Filium. Et a simili non sequitur : diligit Spiritu sancto, vel per Spiritum diligit Spiritu sancto, vel per Spiritum sanctum diligere est esse: ergo est per sanctum diligere est esse: ergo est per Spiritum sanctum. Cum enim dicitur, Spiritum sanctum. Cum enim dicitur,

5. 5.

IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50.

Pater diligit Filium, significatur dilectio Pater diligit Filium, significatur dilectio procedens a Patre in Filium et hæc procedens a Patre in Filium et hæc est dilectio notionalis: et si adveniat est dilectio notionalis: et si adveniat determinatio, Spiritu sancto, vel per determinatio, Spiritu sancto, vel per Spiritum sanctum, determinat hoc ver- Spiritum sanctum, determinat hoc ver- bum, diligit, secundum quod est notio- bum, diligit, secundum quod est notio- nale, hoc est, secundum quod significat nale, hoc est, secundum quod significat ad aliquid, et non quid. Cum autem di- ad aliquid, et non quid. Cum autem di- citur, Pater diligit simpliciter, significa- citur, Pater diligit simpliciter, significa- tur dilectio consistens in ipso, quæ essen- tur dilectio consistens in ipso, quæ essen- tialis est, et sic significat quid: et ideo tialis est, et sic significat quid: et ideo si addatur determinatio, notabit causali- si addatur determinatio, notabit causali- tatem in esse et essentia Patris. Et ideo tatem in esse et essentia Patris. Et ideo dicunt quidam et bene, quod non valet dicunt quidam et bene, quod non valet talis processus: Pater diligit Filium Spi- talis processus: Pater diligit Filium Spi- ritu sancto diligere est esse: ergo est ritu sancto diligere est esse: ergo est Spiritu sancto. Et mutatur ad aliquid in Spiritu sancto. Et mutatur ad aliquid in quid et sic incidit fallacia figuræ dictio- quid et sic incidit fallacia figuræ dictio- nis. In prima enim cum dicitur, Pater nis. In prima enim cum dicitur, Pater diligit Spiritu sancto, hoc verbum, dili- diligit Spiritu sancto, hoc verbum, dili- git, copulat actum notionalem. Cum au- git, copulat actum notionalem. Cum au- tem assumitur, diligere est esse, copulat tem assumitur, diligere est esse, copulat actum essentialem, cui repugnat determi- actum essentialem, cui repugnat determi- natio hæc, Spiritu sancto: et ideo non natio hæc, Spiritu sancto: et ideo non valet talis processus. valet talis processus.

Sed licet ita dicatur et bene ad impedi- Sed licet ita dicatur et bene ad impedi- mentum talis processus, quæstio tamen mentum talis processus, quæstio tamen remanet non soluta dupliciter. Quæritur remanet non soluta dupliciter. Quæritur enim adhuc, Si similes locutiones conce- enim adhuc, Si similes locutiones conce- dendæ sunt, Pater diligit Filium Spiritu dendæ sunt, Pater diligit Filium Spiritu sancto, vel per Spiritum sanctum ? Et si sancto, vel per Spiritum sanctum ? Et si conceduntur aliquo modo: tunc quæri- conceduntur aliquo modo: tunc quæri- tur, In qua habitudine ablativi Spiritu tur, In qua habitudine ablativi Spiritu sancto, vel accusativi cum dicitur, per sancto, vel accusativi cum dicitur, per Spiritum sanctum, construuntur cum Spiritum sanctum, construuntur cum hoc verbo, diligit. Videtur enim non hoc verbo, diligit. Videtur enim non esse concedendum, quod Pater diligit esse concedendum, quod Pater diligit Filium per Spiritum sanctum, vel e con- Filium per Spiritum sanctum, vel e con- verso. Cum enim verbum, diligit, dicat verso. Cum enim verbum, diligit, dicat actum notionalem, et hæc determinatio, actum notionalem, et hæc determinatio, per Spiritum sanctum, propter habitudi- per Spiritum sanctum, propter habitudi- nem præpositionis dicat causalitatem vel nem præpositionis dicat causalitatem vel quasi principium esse Spiritum sanctum quasi principium esse Spiritum sanctum illius actus, constat quod Spiritus san- illius actus, constat quod Spiritus san- ctus non est principium notionis commu- ctus non est principium notionis commu- nis qua Pater et Filius spirant Spiritum nis qua Pater et Filius spirant Spiritum sanctum Pater enim et Filius in sanctum Pater enim et Filius in quantum unum sunt in spirando, prin- quantum unum sunt in spirando, prin- cipium sunt Spiritus sancti, et non cipium sunt Spiritus sancti, et non

517 517

e converso Similiter Spiritus san- e converso Similiter Spiritus san- ctus non potest esse principium actus ctus non potest esse principium actus spirationis prout est a Patre et Filio, sed spirationis prout est a Patre et Filio, sed potius e converso. Nec Spiritus sanctus potius e converso. Nec Spiritus sanctus potest esse principium amoris spirati : potest esse principium amoris spirati : quia sic esset principium suiipsius. Vi- quia sic esset principium suiipsius. Vi- detur ergo, quod in nulla habitudine detur ergo, quod in nulla habitudine potest construi hoc quod dico, Spiritu potest construi hoc quod dico, Spiritu sancto, vel per Spiritum sanctum, cum sancto, vel per Spiritum sanctum, cum hoc verbo, diligit: et sic hæc constructio hoc verbo, diligit: et sic hæc constructio ad intellectum referri non potest : et ideo ad intellectum referri non potest : et ideo secundum Priscianum nulla est. secundum Priscianum nulla est.

3. Adhuc, Processus Augustini non 3. Adhuc, Processus Augustini non videtur valere. Si enim dicam, Pater et videtur valere. Si enim dicam, Pater et Filius diligunt se amore qui est Spiritus Filius diligunt se amore qui est Spiritus sanctus, non sequitur, ergo diligunt se sanctus, non sequitur, ergo diligunt se Spiritu sancto: et peccat secundum ac- Spiritu sancto: et peccat secundum ac- cidens. Sicut hic: tu cognoscis Chori- cidens. Sicut hic: tu cognoscis Chori- scum Choriscus est veniens: ergo cog- scum Choriscus est veniens: ergo cog- noscis venientem. Licet enim amor idem noscis venientem. Licet enim amor idem sit quod Spiritus sanctus, tamen non sit quod Spiritus sanctus, tamen non eumdem habet modum significandi. eumdem habet modum significandi. Amor enim significatur per modum vin- Amor enim significatur per modum vin- culi connectentis: propter quod etiam culi connectentis: propter quod etiam hoc verbum, diligo, transitivum est, et hoc verbum, diligo, transitivum est, et vehementis transitionis. Spiritus autem vehementis transitionis. Spiritus autem ejus, ut dictum est in tractatu de Spiri- ejus, ut dictum est in tractatu de Spiri- tus sancti processione, proprium actus tus sancti processione, proprium actus est procedere quod non significat per est procedere quod non significat per modum nexus, sed potius per modum modum nexus, sed potius per modum exeuntis principiati a principio. Propter exeuntis principiati a principio. Propter quod etiam verbum, procedo, absolutum quod etiam verbum, procedo, absolutum est, nec significat transitionem in ali- est, nec significat transitionem in ali- quod passivum : et ideo non valet : dili- quod passivum : et ideo non valet : dili- gunt se amore qui est Spiritus sanctus : gunt se amore qui est Spiritus sanctus : ergo diligunt se Spiritu sancto: quia, ut ergo diligunt se Spiritu sancto: quia, ut dicit Aristoteles in II Elenchorum, non dicit Aristoteles in II Elenchorum, non est necesse idem subjecto et accidenti est necesse idem subjecto et accidenti inesse. inesse.

4. Adhuc, Etiam si concedatur quod 4. Adhuc, Etiam si concedatur quod Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto aliquo modo, non sequitur quod diligant aliquo modo, non sequitur quod diligant se per Spiritum sanctum : quia in hac, se per Spiritum sanctum : quia in hac, diligunt se Spiritu sancto, determinatio diligunt se Spiritu sancto, determinatio nullam notat auctoritatem vel principium nullam notat auctoritatem vel principium respectu hujus verbi, diligunt, secun- respectu hujus verbi, diligunt, secun- dum quod dicit actum Patris et Filii, sed dum quod dicit actum Patris et Filii, sed modum tantum quemdam dilectionis. modum tantum quemdam dilectionis. Cum autem dicitur, per Spiritum san- Cum autem dicitur, per Spiritum san-

518 518

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ctum, ex habitudine præpositionis nota- ctum, ex habitudine præpositionis nota- tur principium vel auctoritas: et ideo tur principium vel auctoritas: et ideo talis processus non valet. talis processus non valet.

Ad hoc dixerunt aliqui, quod diligere Ad hoc dixerunt aliqui, quod diligere in divinis duplex est, scilicet essentiale, in divinis duplex est, scilicet essentiale, et notionale. Essentiale, ut cum dicitur, et notionale. Essentiale, ut cum dicitur, Pater diligit se, Filius diligit se, Spiritus Pater diligit se, Filius diligit se, Spiritus sanctus diligit se, Pater diligit Filium, sanctus diligit se, Pater diligit Filium, Filius Patrem, Pater et Filius diligunt Filius Patrem, Pater et Filius diligunt Spiritum sanctum, et e converso essentia Spiritum sanctum, et e converso essentia sua, hoc est, dilectione, quæ est essentia sua, hoc est, dilectione, quæ est essentia sua. Et secundum hoc conceditur, ut di- sua. Et secundum hoc conceditur, ut di- cunt, quod Pater et Filius diligunt se cunt, quod Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto quia diligunt se essentia Spiritu sancto quia diligunt se essentia quæ est Spiritus sanctus: eo quod es- quæ est Spiritus sanctus: eo quod es- sentia in nullo distinguitur a persona. sentia in nullo distinguitur a persona. Dicunt etiam, quod tunc non valet talis Dicunt etiam, quod tunc non valet talis processus, diligunt se Spiritu sancto: processus, diligunt se Spiritu sancto: diligere est esse: ergo sunt Spiritu san- diligere est esse: ergo sunt Spiritu san- cto. Dicunt enim, quod est commutatio cto. Dicunt enim, quod est commutatio prædicamenti: eo quod cum dicitur, di- prædicamenti: eo quod cum dicitur, di- ligunt se Spiritu sancto, accipitur diligere ligunt se Spiritu sancto, accipitur diligere notionaliter. Cum autem dicitur, diligere notionaliter. Cum autem dicitur, diligere est esse, accipitur diligere essentialiter: est esse, accipitur diligere essentialiter: et sic mutatur prædicamentum, et incidit et sic mutatur prædicamentum, et incidit fallacia figuræ dictionis. Hi dicunt, quod fallacia figuræ dictionis. Hi dicunt, quod cum dicitur, Pater et Filius diligunt se, cum dicitur, Pater et Filius diligunt se, sensus est, Pater et Filius spirant sibi in- sensus est, Pater et Filius spirant sibi in- vicem Spiritum sanctum quo diligunt se. vicem Spiritum sanctum quo diligunt se. Eumdem sensum dicunt esse cum dicitur, Eumdem sensum dicunt esse cum dicitur, Pater et Filius diligunt nos sensus est, Pater et Filius diligunt nos sensus est, ut dicunt, hoc est, spirant in nos Spiri- ut dicunt, hoc est, spirant in nos Spiri- tum sanctum quo diligunt nos. tum sanctum quo diligunt nos.

Sed si hoc est verum: tunc sicut con- Sed si hoc est verum: tunc sicut con- ceditur hæc, Pater et Filius diligunt se ceditur hæc, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, ita hæc concedenda est, Spiritu sancto, ita hæc concedenda est, Pater et Filius spirant Spiritum sanctum Pater et Filius spirant Spiritum sanctum Spiritu sancto, quod falsum est. Spiritu sancto, quod falsum est.

Adhuc, Diligere idem est quod velle Adhuc, Diligere idem est quod velle bonum. Si ergo hæc conceditur, Pater et bonum. Si ergo hæc conceditur, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto: tunc Filius diligunt se Spiritu sancto: tunc etiam hæc debet concedi, Pater et Filius etiam hæc debet concedi, Pater et Filius volunt sibi bonum Spiritu sancto, quod volunt sibi bonum Spiritu sancto, quod absurdum est. absurdum est.

Propter hoc fuerunt aliqui qui aliquid Propter hoc fuerunt aliqui qui aliquid addiderunt, dicentes quod in divinis du- addiderunt, dicentes quod in divinis du- plex est dilectio: naturalis scilicet, et plex est dilectio: naturalis scilicet, et gratuita. Naturalis quæ est idem quod gratuita. Naturalis quæ est idem quod essentia divina: quia dicit Augustinus: essentia divina: quia dicit Augustinus:

« In Deo quidquid secundum qualitatem « In Deo quidquid secundum qualitatem dici videtur, propter nimiam simplicita. dici videtur, propter nimiam simplicita. tem quæ est in divinis, totum ad essen- tem quæ est in divinis, totum ad essen- tiam refertur. » Et hac dilectione Pater tiam refertur. » Et hac dilectione Pater et Filius et Spiritus sanctus diligunt se et Filius et Spiritus sanctus diligunt se invicem, ut dicit Augustinus. Dilectio invicem, ut dicit Augustinus. Dilectio autem gratuita est, quæ procedit per mo- autem gratuita est, quæ procedit per mo- dum doni ab uno in alterum, de qua di- dum doni ab uno in alterum, de qua di- cit Augustinus, quod « non dono supe- cit Augustinus, quod « non dono supe- rioris alicujus, sed suo proprio dono ser- rioris alicujus, sed suo proprio dono ser- vant unitatem spiritus in vinculo pa- vant unitatem spiritus in vinculo pa- cis » et quod neuter eorum est quo ge- cis » et quod neuter eorum est quo ge- nitus a gignente diligatur, et genitorem nitus a gignente diligatur, et genitorem suum diligat. Et de hac dilectione conce- suum diligat. Et de hac dilectione conce- dunt, quod Pater et Filius diligunt se dunt, quod Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto. Spiritu sancto.

SED CONTRA hoc videtur esse : quia se- SED CONTRA hoc videtur esse : quia se- cundum hoc hujus propositionis, Pater cundum hoc hujus propositionis, Pater et Filius diligunt se, sensus est, a Patre et Filius diligunt se, sensus est, a Patre procedit donum amoris in Filium, et procedit donum amoris in Filium, et idem donum procedit a Filio in Patrem. idem donum procedit a Filio in Patrem. Si ergo ista conceditur, Pater et Filius Si ergo ista conceditur, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto: tunc etiam diligunt se Spiritu sancto: tunc etiam illa debet concedi in quam resolvitur, illa debet concedi in quam resolvitur, hæc scilicet, donum amoris procedit a hæc scilicet, donum amoris procedit a Patre in Filium Spiritu sancto, et idem Patre in Filium Spiritu sancto, et idem donum procedit a Filio in Patrem Spiritu donum procedit a Filio in Patrem Spiritu sancto, quod falsum est: quia per hoc sancto, quod falsum est: quia per hoc notaretur, quod Spiritus sanctus esset notaretur, quod Spiritus sanctus esset auctor vel principium processionis suæ a auctor vel principium processionis suæ a Patre in Filium, et a Filio in Patrem : Patre in Filium, et a Filio in Patrem : quod absurdum est. quod absurdum est.

Ideo fuerunt aliqui qui dixerunt, quod Ideo fuerunt aliqui qui dixerunt, quod cum dicitur, Pater et Filius diligunt se cum dicitur, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, quod ablativi construun- Spiritu sancto, quod ablativi construun- tur in ratione causæ formalis, vel quasi tur in ratione causæ formalis, vel quasi causæ formalis. Et addunt, quod isti abla- causæ formalis. Et addunt, quod isti abla- tivi, Spiritu sancto, hanc constructionem tivi, Spiritu sancto, hanc constructionem habent non ratione modi significandi per habent non ratione modi significandi per dictionem quia isti ablativi, Spiritu dictionem quia isti ablativi, Spiritu sancto, secundum modum significandi sancto, secundum modum significandi important procedens et distinctum, et important procedens et distinctum, et relatione oppositum ad id a quo proce- relatione oppositum ad id a quo proce- dit et sic Spiritus sanctus accipitur ut dit et sic Spiritus sanctus accipitur ut tertia in Trinitate persona, et non ut tertia in Trinitate persona, et non ut nectens Patrem et Filium, sed ut distin- nectens Patrem et Filium, sed ut distin- ctum ab utroque: sed habent isti ablativi ctum ab utroque: sed habent isti ablativi hunc modum construendi, ut dicunt, a hunc modum construendi, ut dicunt, a modo ejus ad cujus similitudinem pro- modo ejus ad cujus similitudinem pro-

lutio. lutio.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 50.

cedit Spiritus sanctus procedit enim ad cedit Spiritus sanctus procedit enim ad similitudinem amoris et bonæ voluntatis, similitudinem amoris et bonæ voluntatis, non secundum quod voluntas est poten- non secundum quod voluntas est poten- tia, sed secundum quod voluntas est tia, sed secundum quod voluntas est motus sive affectus boni ab uno in alium motus sive affectus boni ab uno in alium procedens. procedens.

SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod causæ formalis sive etiam formæ multi causæ formalis sive etiam formæ multi sunt actus, sicut continere, unire, per- sunt actus, sicut continere, unire, per- ficere, conservare et nullo illorum mo- ficere, conservare et nullo illorum mo- dorum habet se Spiritus sanctus ad Pa- dorum habet se Spiritus sanctus ad Pa- trem et Filium, prout significatur per trem et Filium, prout significatur per hunc terminum, Spiritus sanctus, sed hunc terminum, Spiritus sanctus, sed potius ut procedens, distinctus, et op- potius ut procedens, distinctus, et op- positus secundum relationem : et si con- positus secundum relationem : et si con- structio secundum quod designatur sub structio secundum quod designatur sub voce, ad intellectum referenda est, ut di- voce, ad intellectum referenda est, ut di- cit Priscianus, tunc nullam habitudinem cit Priscianus, tunc nullam habitudinem formæ vel quasi causæ formalis possunt formæ vel quasi causæ formalis possunt isti habere ablativi, Spiritu sancto, ad isti habere ablativi, Spiritu sancto, ad hoc verbum, diligunt, cum dicitur, Pater hoc verbum, diligunt, cum dicitur, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto. et Filius diligunt se Spiritu sancto.

Propter hoc alii fuerunt, dicentes quod Propter hoc alii fuerunt, dicentes quod cum Pater et Filius diligunt se Spiritu cum Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, isti ablativi, Spiritu sancto, con- sancto, isti ablativi, Spiritu sancto, con- struuntur cum hoc verbo, diligunt, in struuntur cum hoc verbo, diligunt, in habitudine et demonstratione signi: et habitudine et demonstratione signi: et est sensus, Pater et Filius diligunt se, est sensus, Pater et Filius diligunt se, quod significatur Spiritu sancto, qui quod significatur Spiritu sancto, qui unius, et ab uno principio concorditer unius, et ab uno principio concorditer procedit ab eis. procedit ab eis.

Sed hoc facile refellitur: quia non Sed hoc facile refellitur: quia non potest esse, quod diversus modus con- potest esse, quod diversus modus con- struendi sit in locutionibus similibus: sed struendi sit in locutionibus similibus: sed cum dicitur, isti diligunt se dilectione cum dicitur, isti diligunt se dilectione quæ ab uno procedit in alterum, in abla- quæ ab uno procedit in alterum, in abla- tivo non notatur habitudo signi, sed for- tivo non notatur habitudo signi, sed for- mæ ergo nec in ista, Pater et Filius di- mæ ergo nec in ista, Pater et Filius di- ligunt se Spiritu sancto. ligunt se Spiritu sancto.

SOLUTIO. Sine præjudicio melioris sen- SOLUTIO. Sine præjudicio melioris sen- tentiæ videtur dicendum, quod omnes tentiæ videtur dicendum, quod omnes istæ locutiones, Pater et Filius diligunt istæ locutiones, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, Pater diligit Filium se Spiritu sancto, Pater diligit Filium Spiritu sancto, Filius diligit Patrem Spi- Spiritu sancto, Filius diligit Patrem Spi- ritu sancto, Spiritus sanctus diligit Pa- ritu sancto, Spiritus sanctus diligit Pa- trem et Filium Spiritu sancto, si secun- trem et Filium Spiritu sancto, si secun- dum quod sunt in voce, referuntur ad in- dum quod sunt in voce, referuntur ad in- tellectum, ut dicit Priscianus, absolute tellectum, ut dicit Priscianus, absolute

519 519

et simpliciter falsæ sunt : et si invenian- et simpliciter falsæ sunt : et si invenian- tur in auctoritate, non sunt extendendæ, tur in auctoritate, non sunt extendendæ, sed exponendæ, sicut Pater et Filius dili- sed exponendæ, sicut Pater et Filius dili- gunt se amore qui est Spiritus sanctus: gunt se amore qui est Spiritus sanctus: et Pater et Filius connectuntur Spiritu et Pater et Filius connectuntur Spiritu sancto, hoc est, nexu qui est Spiritus sancto, hoc est, nexu qui est Spiritus sanctus: Pater et Filius uniuntur Spiritu sanctus: Pater et Filius uniuntur Spiritu sancto, hoc est, unione vel unitate quæ sancto, hoc est, unione vel unitate quæ est Spiritus sanctus. Similiter hæc, Pa- est Spiritus sanctus. Similiter hæc, Pa- ter et Filius copulantur Spiritu sancto, ter et Filius copulantur Spiritu sancto, hoc est, copula quæ est Spiritus sanctus. hoc est, copula quæ est Spiritus sanctus. Similiter hæc, Pater et Filius uniuntur Similiter hæc, Pater et Filius uniuntur Spiritu sancto, hoc est, vinculo quod est Spiritu sancto, hoc est, vinculo quod est Spiritus sanctus. Et aliæ similes similiter Spiritus sanctus. Et aliæ similes similiter sunt exponendæ. Et ratio hujus dicta est sunt exponendæ. Et ratio hujus dicta est in objiciendo quia scilicet licet idem sit in objiciendo quia scilicet licet idem sit amor, nexus, vinculum, unitas, pax, di- amor, nexus, vinculum, unitas, pax, di- lectio, quod Spiritus sanctus, tament res lectio, quod Spiritus sanctus, tament res designata secundum quod sub voce est, designata secundum quod sub voce est, non habet eumdem modum significandi, non habet eumdem modum significandi, et per consequens non potest habere et per consequens non potest habere eamdem habitudinem constituendi : quia eamdem habitudinem constituendi : quia sicut sæpius dictum est, significatum sicut sæpius dictum est, significatum constructionis non refertur ad intellectum constructionis non refertur ad intellectum nisi secundum quod sub voce est. nisi secundum quod sub voce est.

Si autem quæratur, In qua habitudine Si autem quæratur, In qua habitudine construatur ablativus cum dicitur, Pater construatur ablativus cum dicitur, Pater et Filius diligunt se amore qui est Spiri- et Filius diligunt se amore qui est Spiri- tus sanctus, eo quod amor qui est Spi- tus sanctus, eo quod amor qui est Spi- ritus sanctus, non potest esse causa vel ritus sanctus, non potest esse causa vel principium dilectionis Patris et Filii qua principium dilectionis Patris et Filii qua se diligunt ? se diligunt ?

Videtur dicendum, quod construitur Videtur dicendum, quod construitur in habitudine quasi formæ. Est enim in habitudine quasi formæ. Est enim forma duplex. Una quæ constituit forma- forma duplex. Una quæ constituit forma- tum, et hæc est causa et principium. Alia tum, et hæc est causa et principium. Alia quæ procedit a formato. Et consuevit quæ procedit a formato. Et consuevit dari exemplum, quod duo ligna conglu- dari exemplum, quod duo ligna conglu- tinantur humore qui fluit ab utroque, tinantur humore qui fluit ab utroque, sicut in scientia Vegetabilium dicitur, sicut in scientia Vegetabilium dicitur, quod fit in insertionibus. In illis enim quod fit in insertionibus. In illis enim conglutinatio fit ab humore qui procedit conglutinatio fit ab humore qui procedit ab inserto in id cui inseritur, et ex hu- ab inserto in id cui inseritur, et ex hu- more qui procedit ab eo cui inseritur, in more qui procedit ab eo cui inseritur, in id quod inseritur. Et similiter dicunt esse id quod inseritur. Et similiter dicunt esse in conglutinatione amoris, quando duo- in conglutinatione amoris, quando duo- rum corda conglutinantur amore, qui rum corda conglutinantur amore, qui procedit ab uno in alterum, et e converso. procedit ab uno in alterum, et e converso.

520 520

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Unde sicut non sequitur: ego diligo te Unde sicut non sequitur: ego diligo te dilectione, quod dilectio sit principium dilectione, quod dilectio sit principium vel causa, quod ego diligo te ex parte vel causa, quod ego diligo te ex parte mei, sed potius, quod sit principiata a mei, sed potius, quod sit principiata a me, et sit quasi forma, et non vere forma me, et sit quasi forma, et non vere forma qua ego et tu unimur in idem velle et qua ego et tu unimur in idem velle et idem nolle, quod proprie amatorum est, idem nolle, quod proprie amatorum est, ut dicit Tullius in libro de Amicitia: ita ut dicit Tullius in libro de Amicitia: ita non sequitur, Pater et Filius diligunt se non sequitur, Pater et Filius diligunt se dilectione quæ est Spiritus sanctus, quod dilectione quæ est Spiritus sanctus, quod dilectio sit principium vel causa qua Pa- dilectio sit principium vel causa qua Pa- ter et Filius diligunt se, sed potius, quod ter et Filius diligunt se, sed potius, quod sit principiata ab ipsis. Et hoc volebat sit principiata ab ipsis. Et hoc volebat dicere Præpositivus, qui dixit, quod cum dicere Præpositivus, qui dixit, quod cum dicitur, Pater et Filius diligunt se amore dicitur, Pater et Filius diligunt se amore qui est Spiritus sanctus, ablativus amo- qui est Spiritus sanctus, ablativus amo- re, subauctoritatem originis notat respe- re, subauctoritatem originis notat respe- ctu Patris et Filii diligentium se. Sed ctu Patris et Filii diligentium se. Sed quod diximus, artificiosius et melius quod diximus, artificiosius et melius dictum est, licet idem intenderet Præpo- dictum est, licet idem intenderet Præpo- sitivus. Si autem sic arguatur, Pater et sitivus. Si autem sic arguatur, Pater et Filius diligunt se amore qui est Spiritus Filius diligunt se amore qui est Spiritus sanctus ergo diligunt se Spiritu sancto. sanctus ergo diligunt se Spiritu sancto. Jam in antehabitis dictum est, quod in- Jam in antehabitis dictum est, quod in- cidit fallacia accidentis per diversum mo- cidit fallacia accidentis per diversum mo- dum significandi: propter quem non dum significandi: propter quem non necesse est idem subjecto vel quasi sub- necesse est idem subjecto vel quasi sub- jecto, et accidenti vel quasi accidenti jecto, et accidenti vel quasi accidenti