480 480

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Secundum quam intentionem dicatur Secundum quam intentionem dicatur Trinitas de divinis? Trinitas de divinis?

Secundo quæritur, Secundum quam Secundo quæritur, Secundum quam intentionem dicatur Trinitas de divinis? intentionem dicatur Trinitas de divinis? Videtur enim, quod de divinis dici Videtur enim, quod de divinis dici non possit. non possit.

1. Trinitas cnim numerum dicit quem- 1. Trinitas cnim numerum dicit quem- dam. Dicit autem Boetius in libro de dam. Dicit autem Boetius in libro de Trinitate, quod « illud vere unum est, Trinitate, quod « illud vere unum est, quod nulli innititur,in quo nullus est nu- quod nulli innititur,in quo nullus est nu- merus.» Et constat, quod loquitur de uni- merus.» Et constat, quod loquitur de uni- tate divina. Ergo unitas divina nullum tate divina. Ergo unitas divina nullum admittit numerum. Cum ergo trinitas di- admittit numerum. Cum ergo trinitas di- cat numerum, trinitas in divinis non ad- cat numerum, trinitas in divinis non ad- mittitur. mittitur.

2. Adhuc, In oratione de Trinitate di- 2. Adhuc, In oratione de Trinitate di- citur, «Sancta et individua Trinitas. » citur, «Sancta et individua Trinitas. » Et videtur esse repugnantia et oppositio Et videtur esse repugnantia et oppositio in verbis. Si enim individua, non est in verbis. Si enim individua, non est trinitas et si est trinitas, non est indivi- trinitas et si est trinitas, non est indivi- dua. Dicunt autem Damascenus et Ari- dua. Dicunt autem Damascenus et Ari- stoteles, quod differentia dividente nume- stoteles, quod differentia dividente nume- rum cognoscimus. Et hæc sunt verba rum cognoscimus. Et hæc sunt verba Damasceni « Differentia est causa nu- Damasceni « Differentia est causa nu- meri. » Aristoteles autem hæc habet in meri. » Aristoteles autem hæc habet in IV Physicorum: « Numerum cognosci- IV Physicorum: « Numerum cognosci- mus divisione continui. » Trinitas ergo mus divisione continui. » Trinitas ergo esse non potest, ubi nulla est divisio. Et esse non potest, ubi nulla est divisio. Et sic repugnantia verborum est cum dici- sic repugnantia verborum est cum dici- tur, « individua Trinitas. » Et similiter tur, « individua Trinitas. » Et similiter repugnantia videtur esse cum dicitur, repugnantia videtur esse cum dicitur, Deus Trinitas: deitas enim sive Deus est Deus Trinitas: deitas enim sive Deus est quid penitus indivisum in fine simplici- quid penitus indivisum in fine simplici- tatis et unitatis consistens: trinitas au- tatis et unitatis consistens: trinitas au- tem alicujus divisi vult esse et sic tri- tem alicujus divisi vult esse et sic tri- nitas non competit divinis. nitas non competit divinis.

3. Si quis dicat, quod in Trinitate est 3. Si quis dicat, quod in Trinitate est quidam numerus, sed non numerus sim- quidam numerus, sed non numerus sim-

pliciter. Et enim in Trinitate unitas es- pliciter. Et enim in Trinitate unitas es- sentiæ, et unitas personæ, et unitas no- sentiæ, et unitas personæ, et unitas no- tionis sive relationis : et unitas unius tionis sive relationis : et unitas unius non est unitas alterius : unitas enim es- non est unitas alterius : unitas enim es- sentiæ nullo modo distinguibilis est: sentiæ nullo modo distinguibilis est: sed unitas personæ distinguibilis: per- sed unitas personæ distinguibilis: per- sonalitas enim a qua sumitur ratio uni- sonalitas enim a qua sumitur ratio uni- tatis personæ, secundum quam dicitur, tatis personæ, secundum quam dicitur, Pater est persona, Filius est persona, Pater est persona, Filius est persona, Spiritus sanctus est persona, et sunt Spiritus sanctus est persona, et sunt unum in communi nomine et ratione unum in communi nomine et ratione personæ, non repugnat distinctioni se- personæ, non repugnat distinctioni se- cundum quam tres personæ efficiuntur cundum quam tres personæ efficiuntur tribus proprietatibus distinctæ in esse tribus proprietatibus distinctæ in esse personali: et sic unitas personæ non est personali: et sic unitas personæ non est ejusdem rationis cum unitate essentia. ejusdem rationis cum unitate essentia. Similiter unitas notionis divisioni non Similiter unitas notionis divisioni non repugnat distinguitur enim notio a no- repugnat distinguitur enim notio a no- tione per oppositionem, ut paternitas a tione per oppositionem, ut paternitas a filiatione, innascibilitas a generatione: filiatione, innascibilitas a generatione: spiratio activa a spiratione passiva : et spiratio activa a spiratione passiva : et talibus differentiis determinantibus et di- talibus differentiis determinantibus et di- videntibus, hoc commune quod est no- videntibus, hoc commune quod est no- tio, cadit in numerum, quod nullo modo tio, cadit in numerum, quod nullo modo convenit unitati essentiæ. convenit unitati essentiæ.

4. Si quis dicat etiam adhuc, quod hoc 4. Si quis dicat etiam adhuc, quod hoc modo in divinis est prius et posterius modo in divinis est prius et posterius sicut in numero: quia intellectus essen- sicut in numero: quia intellectus essen- tiæ est ante intellectum personæ, et in- tiæ est ante intellectum personæ, et in- tellectus personæ ante intellectum.pro- tellectus personæ ante intellectum.pro- prietatis et sic aliquo modo potest esse prietatis et sic aliquo modo potest esse numerus in divinis, et ita trinitas. Hoc numerus in divinis, et ita trinitas. Hoc videtur stare non posse: tum ideo quia videtur stare non posse: tum ideo quia in symbolo Athanasii dicitur: « In hac in symbolo Athanasii dicitur: « In hac Trinitate nihil prius aut posterius : » tum Trinitate nihil prius aut posterius : » tum propter hoc quia id quod est in fine propter hoc quia id quod est in fine simplicitatis et unitatis, non admittit simplicitatis et unitatis, non admittit pluralitatem, neque prius, neque poste- pluralitatem, neque prius, neque poste- rius actu vel intellectu omne autem rius actu vel intellectu omne autem quod divinum est, in fine simplicitatis quod divinum est, in fine simplicitatis est ergo nec pluralitatem, nec prius est ergo nec pluralitatem, nec prius vel posterius habet actu vel in intelle- vel posterius habet actu vel in intelle- ctu et sic non competeret ei nomen tri- ctu et sic non competeret ei nomen tri- nitatis. nitatis.

: :

5. Adhuc, Trinitas secundum intentio- 5. Adhuc, Trinitas secundum intentio- nem vocabuli est trium unitas: et cum nem vocabuli est trium unitas: et cum tres non uniantur unitate proprietatis tres non uniantur unitate proprietatis personalis, nec unitate personali aliqua, personalis, nec unitate personali aliqua, relinquitur quod non uniuntur nisi uni relinquitur quod non uniuntur nisi uni

mat. mat.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 45. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 45.

tate essentiæ. Unde etiam dicuntur tate essentiæ. Unde etiam dicuntur unum et idem neutraliter, et non dicun- unum et idem neutraliter, et non dicun- tur unus et idem masculine, nec una tur unus et idem masculine, nec una proprietate indifferentes et uniti: et se- proprietate indifferentes et uniti: et se- cundum hanc intentionem videtur trini- cundum hanc intentionem videtur trini- tas non posse recipi in divinis: quia si tas non posse recipi in divinis: quia si trium unitas est unitas essentiæ, et Isi- trium unitas est unitas essentiæ, et Isi- dorus dicit, quod « trinitas est numera- dorus dicit, quod « trinitas est numera- bilis et multiplicabilis, videtur sequi, bilis et multiplicabilis, videtur sequi, quod unitas essentiæ esset numerabilis quod unitas essentiæ esset numerabilis et multiplicabilis: quod Arianæ demen- et multiplicabilis: quod Arianæ demen- tiæ est. tiæ est.

>> >>

Si aliquis dicat, quod cum dicitur, Si aliquis dicat, quod cum dicitur, trium unitas, hoc nomen, unitas, dicit trium unitas, hoc nomen, unitas, dicit unitatem personæ, non essentiæ. Hoc unitatem personæ, non essentiæ. Hoc stare non potest: quia nulla una singu- stare non potest: quia nulla una singu- laris persona est, in qua uniatur Pater et laris persona est, in qua uniatur Pater et Filius et Spiritus sanctus, ut sic trinitas Filius et Spiritus sanctus, ut sic trinitas dicantur. dicantur.

Nec valet responsio quam quidam an- Nec valet responsio quam quidam an- tiqui induxerunt dicentes, quod cum di- tiqui induxerunt dicentes, quod cum di- citur trium unitas, unitas dicit unitatem citur trium unitas, unitas dicit unitatem personæ, non prout est in hac vel in illa personæ, non prout est in hac vel in illa persona, sed prout confuse accipitur in persona, sed prout confuse accipitur in hoc communi quod est persona: sic hoc communi quod est persona: sic enim numerabilis fet multiplicabilis est enim numerabilis fet multiplicabilis est in tribus personis, proprietate singulari in tribus personis, proprietate singulari determinante commune confusum in determinante commune confusum in hanc et in illam personam et tertiam: hanc et in illam personam et tertiam: quia secundum hoc unitas trium non quia secundum hoc unitas trium non esset unitas nisi rationis, et per modum esset unitas nisi rationis, et per modum universalis, sicut dicit Porphyrius, quod universalis, sicut dicit Porphyrius, quod « participatione speciei plures homines « participatione speciei plures homines sunt unus homo. » Et sic tres non essent sunt unus homo. » Et sic tres non essent una res, et una substantia sive essentia: una res, et una substantia sive essentia: et hoc iterum vergit in hæresim Aria- et hoc iterum vergit in hæresim Aria- nam. Inde Ecclesia cantat : « Una ergo nam. Inde Ecclesia cantat : « Una ergo pater logos paracletusque substantia pater logos paracletusque substantia est. » Hæc igitur solutio non est incon- est. » Hæc igitur solutio non est incon- veniens. veniens.

JUXTA hoc ulterius quæritur, Quare se- JUXTA hoc ulterius quæritur, Quare se- cundum Augustinum sicut recitat Ma- cundum Augustinum sicut recitat Ma- gister in primo Sententiarum, dis- gister in primo Sententiarum, dis- tinct. XX « Deus dicitur trinitas, et tinct. XX « Deus dicitur trinitas, et non triplex sive triplicitas, » et quare se- non triplex sive triplicitas, » et quare se- cundum Isidorum aliquo modo dicitur cundum Isidorum aliquo modo dicitur multiplex, nullo modo triplex? multiplex, nullo modo triplex?

: :

481 481

SOLUTIO. Dicendum est, quod trinitas Solutio. SOLUTIO. Dicendum est, quod trinitas Solutio. est in divinis, et non est nisi in divinis, est in divinis, et non est nisi in divinis, et hoc est divinis proprium. Quæcumque et hoc est divinis proprium. Quæcumque enim distinguuntur in creaturis, eo quod enim distinguuntur in creaturis, eo quod simpliciter et essentialiter differunt, simpliciter et essentialiter differunt, simpliciter faciunt numerum essentiarum simpliciter faciunt numerum essentiarum ad minus et numerum secundum esse: ad minus et numerum secundum esse: et ideo essentiæ et esse non possunt ha- et ideo essentiæ et esse non possunt ha- bere unitatem. In divinis autem quia dis- bere unitatem. In divinis autem quia dis- tinguentia non realiter nec essentialiter tinguentia non realiter nec essentialiter differunt, ideo nec realem, nec essentia- differunt, ideo nec realem, nec essentia- lem in esse faciunt differentiam : et ideo lem in esse faciunt differentiam : et ideo unitati non repugnant, quamvis secun- unitati non repugnant, quamvis secun- dum oppositionem relationis originis in dum oppositionem relationis originis in esse personali notionali quemdam faciunt esse personali notionali quemdam faciunt numerum, sicut satis in præteritis expo- numerum, sicut satis in præteritis expo-

situm est. situm est.

Unde dicendum est, quod licet in divi- Unde dicendum est, quod licet in divi- nis nullus sit numerus realis, qui diffe- nis nullus sit numerus realis, qui diffe- rentiam faciat in essentia et esse perso- rentiam faciat in essentia et esse perso- nali, tamen est ibi numerus quidam pro- nali, tamen est ibi numerus quidam pro- prietatum scilicet et propriorum perso- prietatum scilicet et propriorum perso- nalium, qui identitati substantiali non nalium, qui identitati substantiali non repugnat, et quemdam numerum facit et repugnat, et quemdam numerum facit et virtutem unitatis in essentia et esse virtutem unitatis in essentia et esse demonstrat et ideo trinitatem, hoc est, demonstrat et ideo trinitatem, hoc est, trium unitatem realem in essentia perfi- trium unitatem realem in essentia perfi- cit et esse quod in. nulla creatura fieri cit et esse quod in. nulla creatura fieri potest perfecte, quamvis in natura hujus potest perfecte, quamvis in natura hujus trinitatis exigua resultent vestigium et trinitatis exigua resultent vestigium et imago. imago.

AD ALIUD dicendum est, quod in divi- AD ALIUD dicendum est, quod in divi- nis divisio sive differentia quædam est, nis divisio sive differentia quædam est, quæ est proprietatis personalis in esse quæ est proprietatis personalis in esse personali, et non in esse simpliciter: et personali, et non in esse simpliciter: et ideo quemdam numerum et non simpli- ideo quemdam numerum et non simpli- citer numerum facit propter quod uni- citer numerum facit propter quod uni- tati reali non repugnat et ideo divina tati reali non repugnat et ideo divina remanent individua simpliciter, numera- remanent individua simpliciter, numera- ta ante quodam numero, hoc est, perso- ta ante quodam numero, hoc est, perso- nali. Propter quod in eis solis est trini- nali. Propter quod in eis solis est trini- tas, et non in aliis quod enim in eis tas, et non in aliis quod enim in eis est trinitas, in aliis triplicitas dici debe- est trinitas, in aliis triplicitas dici debe- ret. ret.

AD ALIUD dicendum, quod unitas es- AD ALIUD dicendum, quod unitas es- sentiæ et unitas notionis et unitas perso- sentiæ et unitas notionis et unitas perso- næ in divinis realiter non differunt, næ in divinis realiter non differunt, propter omnimodam simplicitatem et propter omnimodam simplicitatem et realem indifferentiam quæ est in divinis : realem indifferentiam quæ est in divinis :

31 31

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

482 482

b. ALB. MAG. ORD. PRÆĎ. b. ALB. MAG. ORD. PRÆĎ.

sed differentiam faciunt secundum ratio- sed differentiam faciunt secundum ratio- nem intelligendi, et modum supponendi, nem intelligendi, et modum supponendi, et significandi per terminum, qui secun- et significandi per terminum, qui secun- dum quod significatur per terminum, ad dum quod significatur per terminum, ad rem refertur, et ideo cassus et vanus non rem refertur, et ideo cassus et vanus non est tamen in re nullam facit differen- est tamen in re nullam facit differen- tiam, et ideo unitati rei non repugnat: tiam, et ideo unitati rei non repugnat: quia et notio est essentia, et persona est quia et notio est essentia, et persona est essentia et hæc duo una et eadem es- essentia et hæc duo una et eadem es- sentia. Propter quod unitatem essentiæ sentia. Propter quod unitatem essentiæ non adimunt, licet quemdam perficiant non adimunt, licet quemdam perficiant ternarium in esse personali. ternarium in esse personali.

AD ALIUD dicendum, quod in divinis AD ALIUD dicendum, quod in divinis nullo modo est prius et posterius secun- nullo modo est prius et posterius secun- dum Catholicam fidem, et secundum dum Catholicam fidem, et secundum rem: quia si esset prius et posterius se- rem: quia si esset prius et posterius se- cundum rem, oporteret, quod una natu- cundum rem, oporteret, quod una natu- ra prior esset, et altera posterior: quod ra prior esset, et altera posterior: quod nullo modo summa admittit simplicitas. nullo modo summa admittit simplicitas. Et ideo quod dicitur natura prior esse Et ideo quod dicitur natura prior esse persona, et persona proprietate, hoc persona, et persona proprietate, hoc non est secundum rem quia secundum non est secundum rem quia secundum rem æque simplicia sunt et æque prima: rem æque simplicia sunt et æque prima: sed est secundum intellectum nostrum, sed est secundum intellectum nostrum, qui divina intelligere non potest nisi as- qui divina intelligere non potest nisi as- similet ea terrenis. In creatis autem ita similet ea terrenis. In creatis autem ita est, quod natura est ante personam, et est, quod natura est ante personam, et persona ante proprietatem : et hunc mo- persona ante proprietatem : et hunc mo- dum intelligendi intellectus noster re- dum intelligendi intellectus noster re- fert ad divina, eo modo quo dicit Da- fert ad divina, eo modo quo dicit Da- mascenus, quod id quod est in imagine mascenus, quod id quod est in imagine et vestigio, refertur ad prototypum. et vestigio, refertur ad prototypum.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate secundum Catholicam fidem trinitas di- secundum Catholicam fidem trinitas di- citur trium unitas, et intelligitur de uni- citur trium unitas, et intelligitur de uni- tate essentiæ, et non de unitate perso- tate essentiæ, et non de unitate perso- næ, vel notionis, sicut bene probat ob- næ, vel notionis, sicut bene probat ob- jectio, quamvis propter naturam termini jectio, quamvis propter naturam termini numeralis, eo quod nulla numerantur numeralis, eo quod nulla numerantur nisi sub aliquo communi, quod secun- nisi sub aliquo communi, quod secun- dum rationem unum est in numeratis, dum rationem unum est in numeratis, sicut tres homines, tria animalia, tria sicut tres homines, tria animalia, tria entia, exigatur unum commune sub quo entia, exigatur unum commune sub quo personæ numerantur, et hoc est persona. personæ numerantur, et hoc est persona. Et quod dicit Isidorus, dicit ratione sup- Et quod dicit Isidorus, dicit ratione sup- positi, et non ratione naturæ et hoc positi, et non ratione naturæ et hoc patet in expositione vocabuli. Cum enim patet in expositione vocabuli. Cum enim dicitur, trium unitas, adjectivum nume- dicitur, trium unitas, adjectivum nume- rale quod est trium, formam suam nu- rale quod est trium, formam suam nu-

meralem non ponit nisi circa supposi- meralem non ponit nisi circa supposi- tum, et non circa formam quæ est tum, et non circa formam quæ est unitas aliter enim non diceretur uni- unitas aliter enim non diceretur uni- tas, sed trium unitates. tas, sed trium unitates.

Et si objiciatur, quod terminus nume- Et si objiciatur, quod terminus nume- ralis numerum ponit circa formam sui ralis numerum ponit circa formam sui substantivi, ut cum dicitur, tres homi- substantivi, ut cum dicitur, tres homi- nes, tria animalia. nes, tria animalia.

Dicendum, quod hoc est verum, quan- Dicendum, quod hoc est verum, quan- do in recto et in vi adjectivi numeralis do in recto et in vi adjectivi numeralis terminus conjungitur suo substantivo. terminus conjungitur suo substantivo. Hic autem non est sic. Cum enim dici- Hic autem non est sic. Cum enim dici- tur, trium unitas, nec in recto est ibi tur, trium unitas, nec in recto est ibi terminus numeralis, nec in vi adjecti, terminus numeralis, nec in vi adjecti, sed potius in vi substantivi, eo modo sed potius in vi substantivi, eo modo quo adjectivum virtute articuli subintel- quo adjectivum virtute articuli subintel- lecti fit substantivum. Est enim sensus, lecti fit substantivum. Est enim sensus, trium unitas, hoc est, unitas quorum- trium unitas, hoc est, unitas quorum- dam qui sunt tres. Et concedendum est, dam qui sunt tres. Et concedendum est, quod responsio inducta non valet. quod responsio inducta non valet.

AD ID quod juxta hoc quæritur, di- Ad AD ID quod juxta hoc quæritur, di- Ad cendum quod triplex vel triplicitas pli- cendum quod triplex vel triplicitas pli- cationem dicit plicatio autem dicit si- cationem dicit plicatio autem dicit si- tum partium in diversa: et quod in cor- tum partium in diversa: et quod in cor- poralibus est situs, in spiritualibus est poralibus est situs, in spiritualibus est ordo, qui est ad minus superioris et in- ordo, qui est ad minus superioris et in- ferioris, vel anterioris et posterioris, quæ ferioris, vel anterioris et posterioris, quæ sine diversitate essentiæ intelligi non sine diversitate essentiæ intelligi non possunt et quia nulla diversitas essen- possunt et quia nulla diversitas essen- tiarum est in divinis, ideo Nicæna syno- tiarum est in divinis, ideo Nicæna syno- dus anathematizavit dicentem triplicita- dus anathematizavit dicentem triplicita- tem esse in divinis, et Deum esse tripli- tem esse in divinis, et Deum esse tripli- cem. Concessit autem Deum esse trinum, cem. Concessit autem Deum esse trinum, et trinitatem : hoc enim nullam in es- et trinitatem : hoc enim nullam in es- sentia dicit veritatem. sentia dicit veritatem.

Ad verbum Isidori dicendum, quod in Ad verbum Isidori dicendum, quod in veritate proprie trinitas non est multi- veritate proprie trinitas non est multi- plex. Sed quod Isidorus dicit, intelligen- plex. Sed quod Isidorus dicit, intelligen- dum est caute eo quod multiplex dici- dum est caute eo quod multiplex dici- tur genus numeri, sicut in V Euclidis et tur genus numeri, sicut in V Euclidis et in II Arithmeticæ dicitur, quod genus in II Arithmeticæ dicitur, quod genus multiplicis numeri sub se habet species multiplicis numeri sub se habet species duplicis, triplicis, et sic de aliis, super- duplicis, triplicis, et sic de aliis, super- particularis, superpartientis, et non se- particularis, superpartientis, et non se- cundum quod dicitur plicatio unius ad cundum quod dicitur plicatio unius ad alterum vel super alterum. Et hoc modo alterum vel super alterum. Et hoc modo quia genus minus ponit quam species: quia genus minus ponit quam species: eo quod species addit super genus, quia eo quod species addit super genus, quia

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 45. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 45.

trinitas numerabilis est in suppositis, trinitas numerabilis est in suppositis, concessit in genere trinitatem esse multi- concessit in genere trinitatem esse multi- plicem, hoc est, multitudinem quamdam plicem, hoc est, multitudinem quamdam continentem tamen triplicem esse ne- continentem tamen triplicem esse ne- gavit, eo quod id quod triplex est in gavit, eo quod id quod triplex est in specie, triplicationem dicit in situ et or- specie, triplicationem dicit in situ et or- dine naturali. dine naturali.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De hoc nomine, trinus. De hoc nomine, trinus.

483 483

culum præpositivum substantivari in- culum præpositivum substantivari in- telliguntur. Pater enim est unus qui est telliguntur. Pater enim est unus qui est Deus, et Filius ordine naturæ est alius Deus, et Filius ordine naturæ est alius qui est Deus, et Spiritus sanctus ordine qui est Deus, et Spiritus sanctus ordine naturæ tertius qui est Deus. Ordine au- naturæ tertius qui est Deus. Ordine au- tem naturæ dico, quo alter sit ex altero, tem naturæ dico, quo alter sit ex altero, non quo aliter prior altero, ut dicit non quo aliter prior altero, ut dicit Augustinus. CONTRA est, quod cum di- Augustinus. CONTRA est, quod cum di- citur, Deus est trinus, hoc nomen, tri- citur, Deus est trinus, hoc nomen, tri- nus, est adjectivum et numerale, no- nus, est adjectivum et numerale, no- tans discretionem et aggregationem : tans discretionem et aggregationem : omne autem tale nomen rem ponit circa omne autem tale nomen rem ponit circa formam, ut cum dicitur, trini equi, vel formam, ut cum dicitur, trini equi, vel trini homines, intelligitur quod sunt tres trini homines, intelligitur quod sunt tres equi et tres homines discreti et aggre- equi et tres homines discreti et aggre-

SECUNDO, Quæritur de hoc nomine, gati, et similiter tres homines. Cum ergo SECUNDO, Quæritur de hoc nomine, gati, et similiter tres homines. Cum ergo trinus. trinus.

Et quæruntur duo, scilicet quid copu- Et quæruntur duo, scilicet quid copu- let sive prædicet cum dicitur, Deus est let sive prædicet cum dicitur, Deus est trinus ? trinus ?

Et secundo, De quibusdam locutioni- Et secundo, De quibusdam locutioni- bus quæ inveniuntur in Scriptura, sicut bus quæ inveniuntur in Scriptura, sicut trinitas in unitate, et unitas in trinitate, trinitas in unitate, et unitas in trinitate, et quod quidam dicunt, trinitatem esse et quod quidam dicunt, trinitatem esse trinam et unam. trinam et unam.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid hoc nomen trinus prædicet in Quid hoc nomen trinus prædicet in divinis ? divinis ?

AD PRIMUM ergo objicitur sic: AD PRIMUM ergo objicitur sic:

1. Deus est trinus, et trinus quærit 1. Deus est trinus, et trinus quærit diversitatem et distinctionem : ergo est diversitatem et distinctionem : ergo est unus et alius et tertius Deus. Si dicatur, unus et alius et tertius Deus. Si dicatur, quod hoc non est inconveniens, ut dicit quod hoc non est inconveniens, ut dicit Magister in libro I Sententiarum, dis- Magister in libro I Sententiarum, dis- ctinct. XXV, secundum quod unus et ctinct. XXV, secundum quod unus et alius et tertius per subintellectum arti- alius et tertius per subintellectum arti-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXIII, Art. 7. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXIII, Art. 7. Tom. XXV hujusce

dicitur, Deus trinus, vel equus trinus, dicitur, Deus trinus, vel equus trinus, vel homo trinus, intelligitur, quod sint vel homo trinus, intelligitur, quod sint tres dii discreti, et tres equi discreti, et tres dii discreti, et tres equi discreti, et similiter tres homines. Sed hæc est falsa, similiter tres homines. Sed hæc est falsa, Deus est tres dii. Deuter. vi, 4: Domi- Deus est tres dii. Deuter. vi, 4: Domi- nus Deus noster, Dominus unus est. nus Deus noster, Dominus unus est. Exod. xx, 3: Non habebis deos alienos Exod. xx, 3: Non habebis deos alienos coram me. Et in symbolo Nicæno : coram me. Et in symbolo Nicæno : << Credo in unum Deum. » Ergo et hæc << Credo in unum Deum. » Ergo et hæc est falsa, Deus est trinus. est falsa, Deus est trinus.

2. Adhuc, Si trinus aliquid addit su- 2. Adhuc, Si trinus aliquid addit su- per tres, non videtur addere ordinem et per tres, non videtur addere ordinem et associationem, sicut cum dico, isti ince- associationem, sicut cum dico, isti ince- dunt bini, vel isti incedunt trini, intelli- dunt bini, vel isti incedunt trini, intelli- gitur, quod associati sint bini vel trini. gitur, quod associati sint bini vel trini. Per hoc autem non tollitur discretio quæ Per hoc autem non tollitur discretio quæ importatur in termino, nec tollitur quin importatur in termino, nec tollitur quin discretio ponatur circa formam substan- discretio ponatur circa formam substan- tivi sicut ponitur per hoc adjectivum, tivi sicut ponitur per hoc adjectivum, tres. Adhuc ergo remanet, quod sicut tres. Adhuc ergo remanet, quod sicut hæc est falsa, tres dii sunt Deus unus, hæc est falsa, tres dii sunt Deus unus, ita hæc falsa est, Deus unus est trinus. ita hæc falsa est, Deus unus est trinus.

3. Si forte aliquis dicat sicut Magister 3. Si forte aliquis dicat sicut Magister in Sententiis videtur dicere, quod ter- in Sententiis videtur dicere, quod ter- mini numerales in divinis nihil signifi- mini numerales in divinis nihil signifi- cant, sive quod adjectiva numeralia nihil cant, sive quod adjectiva numeralia nihil copulant, et per negationem exponenda copulant, et per negationem exponenda sunt: et ideo sensus est, Deus est trinus, sunt: et ideo sensus est, Deus est trinus, id est, non quaternarius, vel binus, non id est, non quaternarius, vel binus, non unicus solitarius, ut dicit Hilarius. Hoc unicus solitarius, ut dicit Hilarius. Hoc

novæ editionis. novæ editionis.

484 484

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stare non potest: quia in prædicatis op- stare non potest: quia in prædicatis op- positum vel disparatum non removetur, positum vel disparatum non removetur, nisi virtute et oppositione alicujus præ- nisi virtute et oppositione alicujus præ- dicati positi, sicut cum dico, est homo: dicati positi, sicut cum dico, est homo: ergo non est asinus: non sequeretur, ergo non est asinus: non sequeretur, non est asinus, nisi poneretur esse non est asinus, nisi poneretur esse homo hoc enim demonstratum est in homo hoc enim demonstratum est in Logicis. A simili ergo non sequitur, non Logicis. A simili ergo non sequitur, non est quaternus, vel binus, vel solitarius, est quaternus, vel binus, vel solitarius, nisi per hunc terminum trinus, aliquis nisi per hunc terminum trinus, aliquis numerus ponatur, per cujus oppositio- numerus ponatur, per cujus oppositio- nem vel disparationem majores et mi- nem vel disparationem majores et mi- nores alii numeri removeantur: et sic nores alii numeri removeantur: et sic relinquitur, quod hoc nomen, trinus, relinquitur, quod hoc nomen, trinus, aliquem numerum ponit circa hoc no- aliquem numerum ponit circa hoc no- men, Deus, cum dicitur, Deus est tri- men, Deus, cum dicitur, Deus est tri-

nus. nus.

4. Adhuc, Constat, quod cum dicitur, 4. Adhuc, Constat, quod cum dicitur, Deus est trinus, aliquid intelligitur præ- Deus est trinus, aliquid intelligitur præ- dicari de Deo positive sive affirmative. dicari de Deo positive sive affirmative. Intellectus autem formalis non est nisi Intellectus autem formalis non est nisi similitudo rei. De hoc enim intelligitur similitudo rei. De hoc enim intelligitur dictum Empedoclis, quod Aristoteles dictum Empedoclis, quod Aristoteles ponit in II de Anima, scilicet quod « si- ponit in II de Anima, scilicet quod « si- mile simili cognoscimus. » Sic ergo ali- mile simili cognoscimus. » Sic ergo ali- quid intelligitur per propositionem cum quid intelligitur per propositionem cum dicitur, Deus est trinus. dicitur, Deus est trinus.

5. Si autem diceretur, ut quidam di- 5. Si autem diceretur, ut quidam di- xerunt, quod nihil intelligitur per hoc xerunt, quod nihil intelligitur per hoc quod dico, trinus, cum dicitur, Deus est quod dico, trinus, cum dicitur, Deus est trinus. Sermo cassus et vanus esset, trinus. Sermo cassus et vanus esset, Sermo enim secundum Platonem ad in- Sermo enim secundum Platonem ad in- tellectum referendus est, et secundum tellectum referendus est, et secundum Hilarium referendus est ad rem. Sic au- Hilarium referendus est ad rem. Sic au- tem nec ad intellectum, nec ad rem re- tem nec ad intellectum, nec ad rem re- ferri posset. Ad hoc quidam dixerunt, ferri posset. Ad hoc quidam dixerunt, quod hoc adjectivum, trinus, in theolo quod hoc adjectivum, trinus, in theolo gicis non sequitur regulam aliorum no- gicis non sequitur regulam aliorum no- minum numeralium. Alia enim nomina minum numeralium. Alia enim nomina numeralia discretionem suam ponunt numeralia discretionem suam ponunt circa formas suorum substantivorum, ut circa formas suorum substantivorum, ut cum dicitur, tres homines, -vel trini ho- cum dicitur, tres homines, -vel trini ho- mines, non intelligitur unus homo tria mines, non intelligitur unus homo tria habens supposita, sed intelliguntur tres habens supposita, sed intelliguntur tres discreti per humanitates tres perhuma- discreti per humanitates tres perhuma- nitatum esse. In theologicis autem iste nitatum esse. In theologicis autem iste terminus, trinus, cum sit adjectivum terminus, trinus, cum sit adjectivum

* Gen * Gen

. 1, 26. . 1, 26.

hujus nominis, Deus, discretionem ponit hujus nominis, Deus, discretionem ponit circa suppositum quod est persona, et circa suppositum quod est persona, et non circa formam. Unde sensus est, ut non circa formam. Unde sensus est, ut dicunt, Deus est trinus, hoc est, tres dicunt, Deus est trinus, hoc est, tres personæ in unitate essentiæ. Et hujus personæ in unitate essentiæ. Et hujus dicunt esse rationem: quia dicunt, quod dicunt esse rationem: quia dicunt, quod trinus componitur a trium et unus. In trinus componitur a trium et unus. In divinis autem non est unitas, nisi essen- divinis autem non est unitas, nisi essen- tiæ. In persona enim non est unus Deus. tiæ. In persona enim non est unus Deus. Dicit enim Hilarius, quod Deus non est Dicit enim Hilarius, quod Deus non est unus solitarius: et ideo professus est con- unus solitarius: et ideo professus est con- sortium cum dixit: Faciamus hominem sortium cum dixit: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram'. ad imaginem et similitudinem nostram'. Similiter in proprietate non est unitas, Similiter in proprietate non est unitas, sed potius oppositio et distinctio. Et ideo sed potius oppositio et distinctio. Et ideo dicunt, quod trinus, scilicet trium unus, nu- dicunt, quod trinus, scilicet trium unus, nu- merum qui notatur per trium, ponit circa merum qui notatur per trium, ponit circa suppositum, unitatem autem quæ nota- suppositum, unitatem autem quæ nota- tur per unum, in essentia. Hoc etiam tur per unum, in essentia. Hoc etiam confirmant per ea quæ celebrantur al confirmant per ea quæ celebrantur al Ecclesia, quæ cantat : « Unum in sub- Ecclesia, quæ cantat : « Unum in sub- stantia, trinum in personis confitemur. »>> stantia, trinum in personis confitemur. »>> Et quamvis hæc solutio communis sit Et quamvis hæc solutio communis sit fere ab omnibus, tamen mirabilis vide- fere ab omnibus, tamen mirabilis vide- tur esse. Grammatice enim loquendo tur esse. Grammatice enim loquendo trinus non dicitur trium unus, sed ter trinus non dicitur trium unus, sed ter unus, sicut et binus bis unus, et quinus unus, sicut et binus bis unus, et quinus quinquies unus. Et secundum Priscia- quinquies unus. Et secundum Priscia- num constructio refertur ad intellectum num constructio refertur ad intellectum eo modo quo in voce significatur. Et ideo eo modo quo in voce significatur. Et ideo cum dicitur, Deus est trinus, intelligitur cum dicitur, Deus est trinus, intelligitur ter unus: sic enim significatur in voce. ter unus: sic enim significatur in voce. Nec theologica constructio tollere potest Nec theologica constructio tollere potest modum significandi per terminum, cum modum significandi per terminum, cum dicat Basilius in Hexameron: « Modum dicat Basilius in Hexameron: « Modum suæ significationis in theologicis non suæ significationis in theologicis non amittunt termini. » Aut enim sumuntur amittunt termini. » Aut enim sumuntur mystice, aut symbolice. Si mystice, si- mystice, aut symbolice. Si mystice, si- gnificant res suas eminentius et verius gnificant res suas eminentius et verius esse in Deo quam in creaturis: et ideo esse in Deo quam in creaturis: et ideo exponendi sunt termini tales per abla- exponendi sunt termini tales per abla- tionem et eminentiam, ut dicit Diony- tionem et eminentiam, ut dicit Diony- sius. Si autem symbolice accipiuntur, sius. Si autem symbolice accipiuntur, primo referuntur ad rem: et deinde con- primo referuntur ad rem: et deinde con- sideratis proprietatibus rei, et relatis ad sideratis proprietatibus rei, et relatis ad proprietates spirituales proportionales proprietates spirituales proportionales illis, referuntur in Deum. illis, referuntur in Deum.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 45. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 45.

6. Adhuc, Si trinus est trium unus: 6. Adhuc, Si trinus est trium unus: tunc in hoc quod est trinus, intelligitur tunc in hoc quod est trinus, intelligitur unus et sic nugatorie dicitur Deus esse unus et sic nugatorie dicitur Deus esse trinus et unus quod tamen Ecclesia trinus et unus quod tamen Ecclesia cantat in hymno Ambrosiano de Confes- cantat in hymno Ambrosiano de Confes- soribus: soribus:

Sit. salus illi, decus, atque virtus, Sit. salus illi, decus, atque virtus, Qui supra coeli residens cacumen, Qui supra coeli residens cacumen, Totius mundi machinam gubernat Totius mundi machinam gubernat Trinus et unus 1. Trinus et unus 1.

SOLUTIO. Dicendum, quod cum dicitur SOLUTIO. Dicendum, quod cum dicitur Deus esse trinus, hoc nomen, Deus, dicit Deus esse trinus, hoc nomen, Deus, dicit substantiam secundum quod significatur substantiam secundum quod significatur per quod est, et secundum quod ab actu per quod est, et secundum quod ab actu substandi dicitur : et ideo per adjun- substandi dicitur : et ideo per adjun- ctum quod est trinus, trahitur ad stan- ctum quod est trinus, trahitur ad stan- dum pro personis sive pro suppositis: dum pro personis sive pro suppositis: sic enim dicit deitatem in habente: ha- sic enim dicit deitatem in habente: ha- bens autem est suppositum. Unde tunc bens autem est suppositum. Unde tunc indefinite et communiter supponit tres indefinite et communiter supponit tres habentes deitatem. Aliquando autem per habentes deitatem. Aliquando autem per adjunctum trahitur ad supponendum pro adjunctum trahitur ad supponendum pro determinata persona, ut cum dicitur determinata persona, ut cum dicitur Deus germinans, vel Deus procedens. Deus germinans, vel Deus procedens. Et hoc confirmatur per Augustinum in Et hoc confirmatur per Augustinum in libro II de Trinitate, qui tractans illud libro II de Trinitate, qui tractans illud verbum Apostoli, I ad Timoth. 1, 17: verbum Apostoli, I ad Timoth. 1, 17: Soli Deo honor et gloria, dicit, quod Soli Deo honor et gloria, dicit, quod cum dicitur Deo, intelligitur Deus trini- cum dicitur Deo, intelligitur Deus trini- tas communiter, et non aliqua persona tas communiter, et non aliqua persona singularis et dictio exclusiva exclusio- singularis et dictio exclusiva exclusio- nem notat circa oppositum essentiæ, non nem notat circa oppositum essentiæ, non circa oppositum hujus vel illius personæ. circa oppositum hujus vel illius personæ. Et ex hoc accipiatur, quod hoc nomen, Et ex hoc accipiatur, quod hoc nomen, Deus, communiter potest supponere pro Deus, communiter potest supponere pro tribus personis indefinite. Idem accipitur tribus personis indefinite. Idem accipitur ex hoc quod idem Augustinus dicit, ibi- ex hoc quod idem Augustinus dicit, ibi- dem, tractans illud Genesis, XVIII, 2: dem, tractans illud Genesis, XVIII, 2: Apparuerunt ei tres viri stantes prope Apparuerunt ei tres viri stantes prope eum: quos cum vidisset,... adoravit in eum: quos cum vidisset,... adoravit in terram. Per hoc quod non determinat, terram. Per hoc quod non determinat,

485 485

quod aliquis sit ætate vel potestate vel quod aliquis sit ætate vel potestate vel honore præstantior, intelligit unum honore præstantior, intelligit unum Deum trinitatem. Et ex hoc quod hoc Deum trinitatem. Et ex hoc quod hoc nomen, Deus, quod dicit essentiam nomen, Deus, quod dicit essentiam ut substantiam et sicut in habente, pot- ut substantiam et sicut in habente, pot- est communiter et indefinite supponere est communiter et indefinite supponere pro tribus personis, non video quare non pro tribus personis, non video quare non dicatur Deus, trinus, ita quod hoc no- dicatur Deus, trinus, ita quod hoc no- men, trinus, trahat hoc nomen, Deus, men, trinus, trahat hoc nomen, Deus, ad standum pro tribus personis indefi- ad standum pro tribus personis indefi- nite, ita quod discretionem ponat circa nite, ita quod discretionem ponat circa suppositum, et non circa formam sup- suppositum, et non circa formam sup- positi. positi.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non valet quia in præmissis hæc dictio, valet quia in præmissis hæc dictio, Deus, supponit pro essentia sive pro na- Deus, supponit pro essentia sive pro na- tura et ideo non sequitur: ergo unus tura et ideo non sequitur: ergo unus Deus et alius. Et hoc modo procedit ob- Deus et alius. Et hoc modo procedit ob- jectio. Nos autem diximus, quod trahi- jectio. Nos autem diximus, quod trahi- tur per adjunctum ad standum pro per- tur per adjunctum ad standum pro per- sona, sive pro supposito. Et tunc non sona, sive pro supposito. Et tunc non procedit objectio facta in contrarium. procedit objectio facta in contrarium.

: :

AD ALIUD dicendum, quod bene ve- AD ALIUD dicendum, quod bene ve- rum est, quod trinus discretionem ponit rum est, quod trinus discretionem ponit circa formam suppositi proximam: sed circa formam suppositi proximam: sed non oportet, quod ponat circa formam non oportet, quod ponat circa formam substantialem sed sufficit ei, quod ponat substantialem sed sufficit ei, quod ponat circa formam communem sub qua fit di- circa formam communem sub qua fit di- visio, quam notat discretio, sicut cum visio, quam notat discretio, sicut cum dico, Petrus, Paulus, Joannes sunt trini, dico, Petrus, Paulus, Joannes sunt trini, non oportet nisi quod sint tres sub hoc non oportet nisi quod sint tres sub hoc communi quod est homo: et quod in communi quod est homo: et quod in creaturis commune est ratione, ut dicit creaturis commune est ratione, ut dicit Damascenus, in divinis est commune re. Damascenus, in divinis est commune re. Et hoc modo dicitur Deus trinus in per- Et hoc modo dicitur Deus trinus in per- sona, et unus in deitate: quia una et sona, et unus in deitate: quia una et eadem deitas est in uno, et in duobus, eadem deitas est in uno, et in duobus, et in tribus. et in tribus.

AD SOLUTIONEM eorum qui dicunt, AD SOLUTIONEM eorum qui dicunt, quod termini materiales nihil ponunt in quod termini materiales nihil ponunt in divinis, dicendum quod nulla est, sicut divinis, dicendum quod nulla est, sicut bene probant objectiones factæ in con- bene probant objectiones factæ in con-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

1 In nova editione Breviarii Romani habetur: 1 In nova editione Breviarii Romani habetur:

Sit salus illi, decus, atque virtus, Sit salus illi, decus, atque virtus, Qui super cœli solio coruscans, Qui super cœli solio coruscans, Totius mundi seriem gubernat Totius mundi seriem gubernat

Trinus et unus. Trinus et unus.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

486 486 trarium ponunt enim discretionem trarium ponunt enim discretionem circa suppositum sub hoc communi quod circa suppositum sub hoc communi quod est Deus, quod trahitur ad standum pro est Deus, quod trahitur ad standum pro divina persona indefinite et ideo nulla divina persona indefinite et ideo nulla discretio ponitur circa formam, sed circa discretio ponitur circa formam, sed circa suppositum tantum. Unde sicut in hu- suppositum tantum. Unde sicut in hu- manis cum dicitur, Socrates et Plato et manis cum dicitur, Socrates et Plato et Cicero sunt trini, non sequitur, quod Cicero sunt trini, non sequitur, quod sint tres homines ratione differentes et sint tres homines ratione differentes et specie: ita in divinis non sequitur, quod specie: ita in divinis non sequitur, quod Pater et Filius et Spiritus sanctus sint Pater et Filius et Spiritus sanctus sint tres dii re et numero deitatis differentes : tres dii re et numero deitatis differentes : quia quod in creatis est commune ra- quia quod in creatis est commune ra- tione et non re, in divinis commune est tione et non re, in divinis commune est

re. re.

AD ALIUD dicendum, quod illa obje- AD ALIUD dicendum, quod illa obje- ctio de necessitate procedit. Probatur ctio de necessitate procedit. Probatur enim discretio circa supposita, sicut di- enim discretio circa supposita, sicut di- ctum est, sub hoc communi quod est ctum est, sub hoc communi quod est Deus, quod est commune re, et per ad- Deus, quod est commune re, et per ad- junctum trahitur ad standum pro sup- junctum trahitur ad standum pro sup- positis sicut enim dicit Boetius, talia positis sicut enim dicit Boetius, talia sunt subjecta, qualia prædicata permise- sunt subjecta, qualia prædicata permise-

runt. runt.

AD SOLUTIONEM quam quidam afferunt, AD SOLUTIONEM quam quidam afferunt, dicendum quod in veritate satis proba- dicendum quod in veritate satis proba- bilis est. bilis est.

Ad objectum autem in contrarium, Ad objectum autem in contrarium, dicendum, quod in theologicis propter dicendum, quod in theologicis propter materiæ difficultatem sæpe novam opor- materiæ difficultatem sæpe novam opor- tet fieri terminorum institutionem: quæ tet fieri terminorum institutionem: quæ tamen observari non potest in alia ma- tamen observari non potest in alia ma- teria: quia, sicut dicit Gregorius, non teria: quia, sicut dicit Gregorius, non est dignum, ut libertas sacri eloquii re- est dignum, ut libertas sacri eloquii re- gulis subjaceat Donati. Unde quamvis gulis subjaceat Donati. Unde quamvis trinus dicatur ter unus in aliis, et iste trinus dicatur ter unus in aliis, et iste terminus, ter, numeret formam, ut cum terminus, ter, numeret formam, ut cum dicitur, ter unus homo: tamen in divi- dicitur, ter unus homo: tamen in divi- nis necesse fuit institui, ut non numeraret nis necesse fuit institui, ut non numeraret nisi suppositum sub una et eadem forma nisi suppositum sub una et eadem forma re communi, et non ratione tantum. re communi, et non ratione tantum.

AD ULTIMUM dicendum, quod trinus in AD ULTIMUM dicendum, quod trinus in unitate secundum compositionem gram- unitate secundum compositionem gram- maticam non dicitur trium unus, sed maticam non dicitur trium unus, sed ter unus. In theologicis autem propter ter unus. In theologicis autem propter

1 Præfatio de Trinitate: « Qui cum unige- 1 Præfatio de Trinitate: « Qui cum unige- nito Filio tuo et Spiritu sancto unus es Deus, nito Filio tuo et Spiritu sancto unus es Deus, unus es Dominus non in unius singularitate unus es Dominus non in unius singularitate

necessitatem dictam, quæ ex difficultate necessitatem dictam, quæ ex difficultate materiæ est, dicitur esse trium unus. Et materiæ est, dicitur esse trium unus. Et cum dicitur trinus et unus, hoc quod cum dicitur trinus et unus, hoc quod dico unus, emphatice additur, hoc est, dico unus, emphatice additur, hoc est, ad expressionem. Fides enim expressa ad expressionem. Fides enim expressa quærit confessionem. Et hoc est quod quærit confessionem. Et hoc est quod sæpius dictum est, quod Ecclesia cantat : sæpius dictum est, quod Ecclesia cantat : « Unum in substantia, trinum in per- « Unum in substantia, trinum in per- sonis confitemur. » Et sic etiam intelli- sonis confitemur. » Et sic etiam intelli- gitur illud quod cantamus; « Monadi gitur illud quod cantamus; « Monadi trinæ gloriam canamus. » trinæ gloriam canamus. »

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De quibusdam locutionibus quæ inve- De quibusdam locutionibus quæ inve- niuntur in Scriptura, sicut trinitas in niuntur in Scriptura, sicut trinitas in unitate, et unitas in trinitate, et quod unitate, et unitas in trinitate, et quod quidam, dicunt, trinitatem esse trinam quidam, dicunt, trinitatem esse trinam

et unam. et unam.

Secundo, Quæritur de quibusdam lo- Secundo, Quæritur de quibusdam lo- cutionibus quæ inveniuntur in Scriptura, cutionibus quæ inveniuntur in Scriptura, sicut trinitas in unitate, et unitas in tri- sicut trinitas in unitate, et unitas in tri- nitate, et quod quidam dicunt, trinitatem nitate, et quod quidam dicunt, trinitatem esse trinam et unam. esse trinam et unam.

Quæratur ergo primo, Utrum trinitas Quiral Quæratur ergo primo, Utrum trinitas Quiral

sit in unitate, et e converso unitas in sit in unitate, et e converso unitas in trinitate? trinitate?

1. Hanc enim concedere videtur Gre- 1. Hanc enim concedere videtur Gre- gorius in complenda de Trinitate 1. Si gorius in complenda de Trinitate 1. Si enim vera est: tunc cum dicitur trinitas enim vera est: tunc cum dicitur trinitas in unitate, aliquam habitudinem notat in unitate, aliquam habitudinem notat hæc præpositio in, de octo habitudinibus hæc præpositio in, de octo habitudinibus quas ponit Aristoteles in IV Physicorum, quas ponit Aristoteles in IV Physicorum, quibus aliquid dicitur esse in alio. Aut quibus aliquid dicitur esse in alio. Aut ergo est sicut effectus in causa, vel e ergo est sicut effectus in causa, vel e converso aut sicut locatum in loco: aut converso aut sicut locatum in loco: aut sicut forma in materia, vel e converso: sicut forma in materia, vel e converso:

personæ, sed in unius trinitate substan- personæ, sed in unius trinitate substan- tiæ. » tiæ. »

wal, 2. wal, 2.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 45. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 45.

aut sicut cognitum in cognoscente. Et aut sicut cognitum in cognoscente. Et constat, quod nullam illarum habitudi- constat, quod nullam illarum habitudi- num potest notare præpositio in, cum num potest notare præpositio in, cum dicitur trinitas in unitate, et unitas in dicitur trinitas in unitate, et unitas in trinitate et sic videntur illæ locutiones trinitate et sic videntur illæ locutiones esse falsæ. esse falsæ.

2. Si quis dicat, quod præpositio in, 2. Si quis dicat, quod præpositio in, notat identitatem et indifferentiam, pro- notat identitatem et indifferentiam, pro- pter omnimodam simplicitatem quæ est pter omnimodam simplicitatem quæ est in divinis, videtur stare non posse. Dicit in divinis, videtur stare non posse. Dicit enim Priscianus, quod « præpositiones enim Priscianus, quod « præpositiones transitivæ sunt et diversitatem notare transitivæ sunt et diversitatem notare volunt » quæ diversitas licet secundum volunt » quæ diversitas licet secundum rem in divinis salvari non possit, tamen rem in divinis salvari non possit, tamen secundum modum salvatur. Aliter enim secundum modum salvatur. Aliter enim in divinis præpositio formari non posset, in divinis præpositio formari non posset, et oporteret quod præpositiones caderent et oporteret quod præpositiones caderent ab intentione significandi vel consigni- ab intentione significandi vel consigni- ficandi et sic redit, quod istæ locutiones ficandi et sic redit, quod istæ locutiones recipi non debeant, trinitas in unitate, recipi non debeant, trinitas in unitate, et unitas in trinitate. et unitas in trinitate.

3. Adhuc, Quidam dixerunt, quod cum 3. Adhuc, Quidam dixerunt, quod cum dicitur, trinitas in unitate, emphatica dicitur, trinitas in unitate, emphatica est locutio, et est sensus, trinitas est in est locutio, et est sensus, trinitas est in Deo qui est unitas. Dicit enim Proclus, Deo qui est unitas. Dicit enim Proclus, quod Deus est unum, et non unicum, et quod Deus est unum, et non unicum, et est unum primum penitus indivisum, ad est unum primum penitus indivisum, ad cujus expressionem dicitur unitas. Et cujus expressionem dicitur unitas. Et hoc videtur stare non posse: sensus enim hoc videtur stare non posse: sensus enim locutionis talis non est, sed potius quod locutionis talis non est, sed potius quod circumincedant se trinitas et unitas, et circumincedant se trinitas et unitas, et unitas est in trinitate sicut natura com- unitas est in trinitate sicut natura com- munis re in suppositis simplicibus : tri- munis re in suppositis simplicibus : tri- nitas autem in unitate sicut supposita in nitas autem in unitate sicut supposita in natura communi: et sic patet, quod non natura communi: et sic patet, quod non stat solutio illa. stat solutio illa.

ULTERIUS quæritur de hac, Trinitas est ULTERIUS quæritur de hac, Trinitas est trina et una, quam dicit Præpositivus trina et una, quam dicit Præpositivus esse concedendam. esse concedendam.

487 487

et prædicato et de tali propositione dicit et prædicato et de tali propositione dicit Boetius, quod nulla est verior ea, sicut Boetius, quod nulla est verior ea, sicut cum dicitur, album est album, homo est cum dicitur, album est album, homo est homo. Et ita videtur esse hic cum dicitur, homo. Et ita videtur esse hic cum dicitur, trinitas est trina. Est enim sensus, ut vi- trinitas est trina. Est enim sensus, ut vi- detur, trinitas est ternarius theologicus detur, trinitas est ternarius theologicus personarum divinarum. personarum divinarum.

Tertia est, quia, ut dicit, hoc adjecti- Tertia est, quia, ut dicit, hoc adjecti- vum, trina, inventum est a theologis ad vum, trina, inventum est a theologis ad significandum ternarium theologicum significandum ternarium theologicum suppositorum sive personarum : et ideo suppositorum sive personarum : et ideo non sequitur regulam aliorum adjectivo- non sequitur regulam aliorum adjectivo- rum numeralium. Cum enim alia adjecti- rum numeralium. Cum enim alia adjecti- va numeralia numerum quem designant, va numeralia numerum quem designant, ponant circa formam substantivi, et dis- ponant circa formam substantivi, et dis- 'cretionem notent circa illam, ut cum di- 'cretionem notent circa illam, ut cum di- citur, trini homines, vel trini albi, intel- citur, trini homines, vel trini albi, intel- ligitur tres homines humanitatibus dis- ligitur tres homines humanitatibus dis- cretis numerati, et tres albi albedinibus cretis numerati, et tres albi albedinibus discretis numerati. Sic non est in hoc discretis numerati. Sic non est in hoc nomine, trinus, quando in divinis acci- nomine, trinus, quando in divinis acci- pitur cum enim dicitur, Deus est trinus, pitur cum enim dicitur, Deus est trinus, hoc adjectivum, trinus, non ponit nu- hoc adjectivum, trinus, non ponit nu- merum nisi in suppositis personis, et merum nisi in suppositis personis, et non in forma. Propter quod non sequi- non in forma. Propter quod non sequi- tur, ut dicit, Deus est trinus: ergo non tur, ut dicit, Deus est trinus: ergo non est unus nec e converso: est unus: er- est unus nec e converso: est unus: er- go non est trinus. Ad diversa enim refe- go non est trinus. Ad diversa enim refe- runtur trinus et unus: unus ad formam, runtur trinus et unus: unus ad formam, trinus ad supposita et propter hoc non trinus ad supposita et propter hoc non mutuo se expellunt ab eodem subjecto : mutuo se expellunt ab eodem subjecto : licet in creaturis sequatur homo est tri- licet in creaturis sequatur homo est tri- nus ergo non est unus: homo est unus: nus ergo non est unus: homo est unus: ergo non est trinus. Cum ergo sic sit, ut ergo non est trinus. Cum ergo sic sit, ut dicit Præpositivus, cum dicitur, trinitas dicit Præpositivus, cum dicitur, trinitas est trina, sensus est, trinitas tres habet est trina, sensus est, trinitas tres habet personas et sicut hæc est vera, ita et personas et sicut hæc est vera, ita et illa, trinitas est trina: et ita concedit hanc illa, trinitas est trina: et ita concedit hanc de copulato prædicato, trinitas est trina de copulato prædicato, trinitas est trina

et una. et una.

Et pro prima parte copulative adducit Adhuc, Ad idem adducunt quidam Et pro prima parte copulative adducit Adhuc, Ad idem adducunt quidam tres rationes. Quarum prima est hæc : quartam rationem, dicentes quod ut di- tres rationes. Quarum prima est hæc : quartam rationem, dicentes quod ut di- quia cum dicitur, trinitas est trina, tri- cit Augustinus in libro II de Trinitate, quia cum dicitur, trinitas est trina, tri- cit Augustinus in libro II de Trinitate, nitas supponit tres personas distinctas : hoc nomen, Deus, aliquando habet inde- nitas supponit tres personas distinctas : hoc nomen, Deus, aliquando habet inde- et hoc adjectivum numerale, trina, co- finitam et communem suppositionem pro et hoc adjectivum numerale, trina, co- finitam et communem suppositionem pro pulat ternarium theologicum circa illas: tribus personis, ut, I ad Timoth. 1, 17: pulat ternarium theologicum circa illas: tribus personis, ut, I ad Timoth. 1, 17: et sic hæc est vera, trinitas est trina, sicut Soli Deo honor et gloria. Et, Genes. et sic hæc est vera, trinitas est trina, sicut Soli Deo honor et gloria. Et, Genes. hæc, trinitas est tres personæ. hæc, trinitas est tres personæ. XVIII, 2 Apparuerunt ei tres viri stantes XVIII, 2 Apparuerunt ei tres viri stantes Secunda est, quia idem est in subjecto prope eum : quos cum vidisset,... adora- Secunda est, quia idem est in subjecto prope eum : quos cum vidisset,... adora-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio. Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

488 488

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vit in terram. Et paulo post, y. 22: vit in terram. Et paulo post, y. 22: Abraham stabat coram Domino. Et in Abraham stabat coram Domino. Et in hac acceptione Deus est Deus trinitas. hac acceptione Deus est Deus trinitas. Sicut ergo dicitur, Deus trinitas est tri- Sicut ergo dicitur, Deus trinitas est tri- nus et unus, ita concedi debet, trinitas nus et unus, ita concedi debet, trinitas est trina et una. est trina et una.

IN CONTRARIUM est, quod trinitas est una, IN CONTRARIUM est, quod trinitas est una, et non plures ergo non est trina: quia et non plures ergo non est trina: quia trinitas si trina esset, plures essent trini- trinitas si trina esset, plures essent trini-

tates. tates.

SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- nis dicendum, quod trinitas est in unita- nis dicendum, quod trinitas est in unita- te, et unitas in trinitate. te, et unitas in trinitate.

Et quod objicitur de habitudine præ- Et quod objicitur de habitudine præ- positionis, dicendum quod procul dubio, positionis, dicendum quod procul dubio, sicut dicit Gregorius, excellentia mate- sicut dicit Gregorius, excellentia mate- riæ theologicæ dignis verbis exprimi non riæ theologicæ dignis verbis exprimi non potest et ideo est, quod non subjacet potest et ideo est, quod non subjacet regulis grammaticæ. Tamen balbutiendo regulis grammaticæ. Tamen balbutiendo potius quam loquendo aliquo modo opor- potius quam loquendo aliquo modo opor- tet nos significare quod intendimus. Et sic tet nos significare quod intendimus. Et sic cum dicitur, unitas in trinitate, habitudo cum dicitur, unitas in trinitate, habitudo præpositionis notat quasi continentiam præpositionis notat quasi continentiam naturæ communis, quæ ut forma totius naturæ communis, quæ ut forma totius non partis continet supposita, et est in non partis continet supposita, et est in eis. Cum autem dicitur, trinitas est in eis. Cum autem dicitur, trinitas est in unitate, habitudo præpositionis notat unitate, habitudo præpositionis notat existentiam suppositorum in natura com- existentiam suppositorum in natura com- muni uniente supposita, et est in eis: muni uniente supposita, et est in eis: suppositum enim est in natura quasi in suppositum enim est in natura quasi in forma continente, natura autem in sup- forma continente, natura autem in sup- posito sicut habitum in habente. Et hoc posito sicut habitum in habente. Et hoc modo salvatur habitudo præpositionis. modo salvatur habitudo præpositionis. ET PUTO sine præjudicio loquendo, ET PUTO sine præjudicio loquendo, quod non est satis dicere, quod præposi- quod non est satis dicere, quod præposi- tio notet indifferentiam. tio notet indifferentiam.

personarum et hoc adjectivum, trina, personarum et hoc adjectivum, trina, sic significatum ternarium multiplicat et sic significatum ternarium multiplicat et numerat. Unde si vera esset, oporteret numerat. Unde si vera esset, oporteret quod tres essent trinitates et novem per- quod tres essent trinitates et novem per- sonæ quod penitus absurdum est. sonæ quod penitus absurdum est.

AD PRIMAM ergo rationem Præpositivi AD PRIMAM ergo rationem Præpositivi dicendum esse videtur, quod non est dicendum esse videtur, quod non est idem dicere, trinitas est trina, et trinitas idem dicere, trinitas est trina, et trinitas est tres personæ : quia cum dicitur, est tres personæ : quia cum dicitur, trinitas est tres personæ, numerus dis- trinitas est tres personæ, numerus dis- tinctarum personarum prædicatur de tinctarum personarum prædicatur de personis distinctis. Cum autem dicitur, personis distinctis. Cum autem dicitur, trinitas est trina, discretio hujus adjecti- trinitas est trina, discretio hujus adjecti- vi, trina, copulatur sive ponitur circa si- vi, trina, copulatur sive ponitur circa si- gnificatum hujus nominis, trinitas, co gnificatum hujus nominis, trinitas, co modo quo in voce designatur: et sie modo quo in voce designatur: et sie multiplicatur et numeratur in tres ter- multiplicatur et numeratur in tres ter- narios et ideo efficitur locutio falsa. narios et ideo efficitur locutio falsa.

AD SECUNDAM rationem dicendum, quod AD SECUNDAM rationem dicendum, quod licet idem sit in prædicato et subjecto in licet idem sit in prædicato et subjecto in re, tamen non est idem in modo signifi- re, tamen non est idem in modo signifi- candi quia cum dicitur, trinitas, sup- candi quia cum dicitur, trinitas, sup- ponuntur tres personæ distinctæ : et illa ponuntur tres personæ distinctæ : et illa non sic significantur in prædicato, sed non sic significantur in prædicato, sed potius ex modo significandi adjective in- potius ex modo significandi adjective in- telligitur ternarius copulari circa trinita- telligitur ternarius copulari circa trinita- tem et ideo numerare non personas, tem et ideo numerare non personas, sed ternarium personarum. Dictum au- sed ternarium personarum. Dictum au- tem Boetii de propositionibus intelligi- tem Boetii de propositionibus intelligi- tur, quando idem in re et in modo signi- tur, quando idem in re et in modo signi- ficandi est in prædicato et subjecto, ut ficandi est in prædicato et subjecto, ut homo est homo. homo est homo.

AD TERTIAM rationem dicendum, quod AD TERTIAM rationem dicendum, quod licet ita sit sicut dixerunt Theologi, quod licet ita sit sicut dixerunt Theologi, quod trina discretionem notat circa supposita: trina discretionem notat circa supposita: eo quod omnis discretio circa supposita eo quod omnis discretio circa supposita est et nulla circa naturam : hoc enim ge- est et nulla circa naturam : hoc enim ge-

SIMILITER non opinor, quod emphatica nerale est tam in creatore, quam in crea- SIMILITER non opinor, quod emphatica nerale est tam in creatore, quam in crea- sit locutio. sit locutio.

Ad quæst. 2. AD ALTERAM partem quæstionis sine Ad quæst. 2. AD ALTERAM partem quæstionis sine præjudicio loquendo, videtur dicendum, præjudicio loquendo, videtur dicendum, quod hæc est falsa, trinitas est trina et quod hæc est falsa, trinitas est trina et una et ideo hæc copulativa falsa est, una et ideo hæc copulativa falsa est, trinitas est trina et una. Et hujus ratio trinitas est trina et una. Et hujus ratio est, quia hoc adjectivum, trina, rem est, quia hoc adjectivum, trina, rem suam copulat vel ponit circa significatum suam copulat vel ponit circa significatum hujus substantivi, trinitas. Supponit au- hujus substantivi, trinitas. Supponit au- tem et significat ternarium distinctarum tem et significat ternarium distinctarum

turis tamen suppositum hujus nominis, turis tamen suppositum hujus nominis, trinitas, non est persona simpliciter et trinitas, non est persona simpliciter et absolute, sed est personæ distinctæ sub absolute, sed est personæ distinctæ sub ternarii discretione discretæ : et ideo si ternarii discretione discretæ : et ideo si trinam rem suam ponit circa hoc et tale trinam rem suam ponit circa hoc et tale suppositum, suppositum multiplicabit tri- suppositum, suppositum multiplicabit tri- narum personarum, et non personam. narum personarum, et non personam.

AD QUARTAM rationem dicendum, quod AD QUARTAM rationem dicendum, quod verum quidem est, quod hoc nomen, verum quidem est, quod hoc nomen, Deus, aliquando communem habet sup- Deus, aliquando communem habet sup- positionem pro tribus personis, sed non positionem pro tribus personis, sed non

IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 46. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 46.

habet eumdem modum suppositionis habet eumdem modum suppositionis cum hoc nomine, trinitas: Deus enim. cum hoc nomine, trinitas: Deus enim. supponit communiter tres personas sub supponit communiter tres personas sub una et indifferenti forma deitatis: et ideo una et indifferenti forma deitatis: et ideo adjectivum, trina, adveniens ei, non adjectivum, trina, adveniens ei, non multiplicat eas nisi secundum quod sunt multiplicat eas nisi secundum quod sunt substantes deitati indifferenti. Sed hoc substantes deitati indifferenti. Sed hoc nomen, trinitas, supponit tres personas nomen, trinitas, supponit tres personas substantes sub forma discretionis : et ideo substantes sub forma discretionis : et ideo adjectivum, trina, adveniens ei, designat adjectivum, trina, adveniens ei, designat eas multiplicari sub forma sub qua sup- eas multiplicari sub forma sub qua sup- ponuntur in substantivo, hoc est, sub ponuntur in substantivo, hoc est, sub forma ternarii distincti: et ideo trina forma ternarii distincti: et ideo trina trinitas ponit tres trinitates. trinitas ponit tres trinitates.

489 489

Et notandum, quod cum dicitur, tri- Et notandum, quod cum dicitur, tri- nitas est una, non est sensus ut Præpo- nitas est una, non est sensus ut Præpo- sitivus dicit, hoc est unius essentiæ: quia sitivus dicit, hoc est unius essentiæ: quia sic potius diceretur trinitas unum, quam sic potius diceretur trinitas unum, quam una sed sensus est, una, hoc est, unus una sed sensus est, una, hoc est, unus personarum ternarius, et non plures, hoc personarum ternarius, et non plures, hoc modo quo dicit Dionysius, quod omnis modo quo dicit Dionysius, quod omnis numerus monade participat. Binarius numerus monade participat. Binarius enim est unus, ternarius unus, et sic de enim est unus, ternarius unus, et sic de singulis. Ex his patet, quod si diceretur, singulis. Ex his patet, quod si diceretur, Trinitas est trina, idem denominaret se- Trinitas est trina, idem denominaret se- ipsum, sicut cum dicitur, albedo est ipsum, sicut cum dicitur, albedo est alba. alba.

QUÆSTIO XLVI. QUÆSTIO XLVI.

Utrum in Deo sit pluralitas personarum ¹ ? Utrum in Deo sit pluralitas personarum ¹ ?

Deinde quæritur de veritate persona- pluralitas est personarum, sequitur quod Deinde quæritur de veritate persona- pluralitas est personarum, sequitur quod

rum. rum.

Dicit enim Averroes, quod evadere non Dicit enim Averroes, quod evadere non possumus, quin si concedamus plures possumus, quin si concedamus plures personas esse in Deo, oporteat nos etiam personas esse in Deo, oporteat nos etiam concedere plures esse deos, vel falso vel concedere plures esse deos, vel falso vel ficto vocabulo personas vocemus. Et ad ficto vocabulo personas vocemus. Et ad hoc inducit rationes ex definitione perso- hoc inducit rationes ex definitione perso- næ suppositas. næ suppositas.

1. Quarum prima est, quia ubicumque 1. Quarum prima est, quia ubicumque est pluralitas personarum vere, illæ di- est pluralitas personarum vere, illæ di- visæ sunt ab invicem, vel divisione ma- visæ sunt ab invicem, vel divisione ma- teriæ, vel divisione generis et differentiæ. teriæ, vel divisione generis et differentiæ. Divisione materiæ, ut in hominibus So- Divisione materiæ, ut in hominibus So- crates et Plato, Petrus et Martinus. Divi- crates et Plato, Petrus et Martinus. Divi- sione generis et differentiæ: qualis est sione generis et differentiæ: qualis est differentia inter homines et Angelos, quos differentia inter homines et Angelos, quos plures personas esse dicimus. Utraque plures personas esse dicimus. Utraque istarum divisionum differentiam facit istarum divisionum differentiam facit substantialem. Si ergo in divinis vera substantialem. Si ergo in divinis vera

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXIII, Art. 5. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXIII, Art. 5. Tom. XXV hujusce

ibi sit vera pluralitas substantiarum. ibi sit vera pluralitas substantiarum. Cum ergo a destructione consequentis Cum ergo a destructione consequentis non sit ibi pluralitas substantiarum, se- non sit ibi pluralitas substantiarum, se- quitur quod non sit ibi vera pluralitas quitur quod non sit ibi vera pluralitas

personarum. personarum.

2. Adhuc, Est differentia per accidens, 2. Adhuc, Est differentia per accidens, et est differentia per substantiam sive et est differentia per substantiam sive substantialis. Et illa quæ est per accidens, substantialis. Et illa quæ est per accidens, est duplex, scilicet per accidens quod fa- est duplex, scilicet per accidens quod fa- cit alterum in quantitate, vel qualitate: cit alterum in quantitate, vel qualitate: et per accidens quod facit aliquo modo se et per accidens quod facit aliquo modo se habere. Neuter autem istorum modorum habere. Neuter autem istorum modorum facit personam aliam et aliam. Petrus facit personam aliam et aliam. Petrus enim doctus personalem differentiam non enim doctus personalem differentiam non habet ad indoctum seipsum idem enim habet ad indoctum seipsum idem enim in persona primo est indoctus, et postea in persona primo est indoctus, et postea doctus. Similiter idem in persona primo doctus. Similiter idem in persona primo est parvus, postea est magnus. Idem est est parvus, postea est magnus. Idem est de accidente quod facit aliter se habere. de accidente quod facit aliter se habere.

novæ editionis. novæ editionis.

490 490

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Idem enim ad aliquem potest esse dexter, Idem enim ad aliquem potest esse dexter, et ad aliquem sinister, et ad aliquem pa- et ad aliquem sinister, et ad aliquem pa- ter, et ad aliquem filius. Tales ergo dif- ter, et ad aliquem filius. Tales ergo dif- ferentiæ differentias personales non fa- ferentiæ differentias personales non fa- ciunt. Si ergo personæ divinæ differunt, ciunt. Si ergo personæ divinæ differunt, oportet quod differant differentia substan- oportet quod differant differentia substan- tiali et ejus quod est hoc aliquid. Sed tali tiali et ejus quod est hoc aliquid. Sed tali differentia non differunt, ut dicit fides Ca- differentia non differunt, ut dicit fides Ca- tholica. Ergo non est ibi verus numerus tholica. Ergo non est ibi verus numerus personarum, nec veræ personæ, cum di- personarum, nec veræ personæ, cum di- cat Damascenus, quod differentia est cau- cat Damascenus, quod differentia est cau- sa numeri, et quod in omnibus tres per- sa numeri, et quod in omnibus tres per- sonæ idem sunt præter ingenerationem sonæ idem sunt præter ingenerationem et generationem et processionem: quæ et generationem et processionem: quæ cum ad aliquid dicantur, differentiam cum ad aliquid dicantur, differentiam personalem non faciunt, sed in aliquo personalem non faciunt, sed in aliquo modo habendi tantum. modo habendi tantum.

3. Adhuc, Persona substantiam signi- 3. Adhuc, Persona substantiam signi- ficat, ut in præcedentibus habitum est. ficat, ut in præcedentibus habitum est. Ergo ubi plures personæ, ibi plures erunt Ergo ubi plures personæ, ibi plures erunt substantiæ. Sed Arianum est dicere plu- substantiæ. Sed Arianum est dicere plu- res in Deo esse substantias. Ergo profa- res in Deo esse substantias. Ergo profa- num est dicere plures esse personas se- num est dicere plures esse personas se- cundum veritatem esse personalis. cundum veritatem esse personalis.

4. Adhuc, Boetius in libro de Duabus 4. Adhuc, Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi : « Perso- naturis in una persona Christi : « Perso- na est individua substantia rationalis na est individua substantia rationalis naturæ. » Sed individua substantia est naturæ. » Sed individua substantia est hoc aliquid per se solum, et ut dicit Al- hoc aliquid per se solum, et ut dicit Al- gazel, per proprium accidens quod nulli gazel, per proprium accidens quod nulli alii convenire potest, ab omnibus aliis alii convenire potest, ab omnibus aliis divisum et hoc est impossibile substan- divisum et hoc est impossibile substan- tialiter unum esse cum altero. Intellectus tialiter unum esse cum altero. Intellectus enim non capit hoc aliquid ab omnibus enim non capit hoc aliquid ab omnibus substantialiter esse divisum, et cum ali- substantialiter esse divisum, et cum ali- quo eorum substantialiter esse unum : quo eorum substantialiter esse unum : ad hoc enim sequeretur contradictoria ad hoc enim sequeretur contradictoria esse vera seu verificari de eodem. Si er- esse vera seu verificari de eodem. Si er- go sumuntur ibi plures veræ et indivi- go sumuntur ibi plures veræ et indivi- duæ personæ, erunt ibi plures et indivi- duæ personæ, erunt ibi plures et indivi- duæ substantiæ. Sed hoc est falsum. Er- duæ substantiæ. Sed hoc est falsum. Er- go et primum. Ergo in divinis non sunt go et primum. Ergo in divinis non sunt plures veræ et individuæ personæ. plures veræ et individuæ personæ.