IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44.

465 465

QUESTIO XLIV. QUESTIO XLIV.

De hoc nomine, persona. De hoc nomine, persona.

Deinde quæritur de hoc nomine quod Deinde quæritur de hoc nomine quod est persona, quid significet vel prædicet est persona, quid significet vel prædicet in divinis. De quo Magister tractat in in divinis. De quo Magister tractat in primo Sententiarum, distinct. XXIII. primo Sententiarum, distinct. XXIII.

Et quæruntur quatuor, scilicet de Et quæruntur quatuor, scilicet de multiplicitate nominis et intentione se- multiplicitate nominis et intentione se- cundum se accepta. cundum se accepta.

Secundo, De nominibus collective per- Secundo, De nominibus collective per- sonas significantibus, ut trinitas, et tri- sonas significantibus, ut trinitas, et tri-

nus. nus.

Tertio, De veritate personarum. Tertio, De veritate personarum. Quarto, De æqualitate personarum. Quarto, De æqualitate personarum. Circa primum quæruntur quatuor, Circa primum quæruntur quatuor, quorum primum est de multiplicitate quorum primum est de multiplicitate nominis. nominis.

Secundum, De definitione. Secundum, De definitione.

Tertium, De suppositione. Tertium, De suppositione.

Quartum, De comparatione ejus ad es- Quartum, De comparatione ejus ad es- sentiam. sentiam.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De multiplicitate hujus nominis, De multiplicitate hujus nominis, persona 1. persona 1.

Primo ergo quæritur de multiplicitate Primo ergo quæritur de multiplicitate nominis. Persona enim dicitur in divi- nominis. Persona enim dicitur in divi- nis, et in angelicis, et in humanis. nis, et in angelicis, et in humanis.

1. Et dicit Richardus, quod « in divi- 1. Et dicit Richardus, quod « in divi- nis distinguuntur personæ origine sola. nis distinguuntur personæ origine sola. In angelis qualitate sola: quæ distinctio In angelis qualitate sola: quæ distinctio

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXIII, Art. 2. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXIII, Art. 2. Tom. XXV hujusce

XXXI XXXI

dicitur personalis. In humanis origine et dicitur personalis. In humanis origine et qualitate. » qualitate. »

2. Adhuc, In divinis persona, ut dicit 2. Adhuc, In divinis persona, ut dicit Magister in Sententiis, aliquando dicitur Magister in Sententiis, aliquando dicitur essentialiter, aliquando notionaliter. essentialiter, aliquando notionaliter. Essentialiter, ut cum dicitur, Pater est Essentialiter, ut cum dicitur, Pater est persona, Filius est persona, Spiritus san- persona, Filius est persona, Spiritus san- ctus est persona. Personaliter, ut cum ctus est persona. Personaliter, ut cum dicitur, Alia est persona Patris, alia Filii, dicitur, Alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti. Notionaliter, ut cum alia Spiritus sancti. Notionaliter, ut cum dicitur, Pater in persona differt a per- dicitur, Pater in persona differt a per- sona Filii. sona Filii.

Sunt etiam diversæ sententiæ de hoc Sunt etiam diversæ sententiæ de hoc nomine, persona. nomine, persona.

Quidam enim dixerunt, ut dictum est, Sententia 1. Quidam enim dixerunt, ut dictum est, Sententia 1. quod aliquando significat essentiam, quod aliquando significat essentiam, aliquando personam, aliquando notio- aliquando personam, aliquando notio-

nem. nem.

Alii dixerunt, quod non significat Sentent. 2. Alii dixerunt, quod non significat Sentent. 2. nisi essentiam. Sed essentia significatur nisi essentiam. Sed essentia significatur dupliciter, scilicet ut essentia et non gra- dupliciter, scilicet ut essentia et non gra- tia suppositorum: et sic designatur per tia suppositorum: et sic designatur per hoc nomen, essentia, deitas, et hujusmo- hoc nomen, essentia, deitas, et hujusmo- di. Secundo modo significatur prout est di. Secundo modo significatur prout est in suis suppositis et non gratia sui: et in suis suppositis et non gratia sui: et dicunt, quod hoc modo significatur per dicunt, quod hoc modo significatur per hoc nomen, persona: et ideo possunt ei hoc nomen, persona: et ideo possunt ei attribui quæ et conveniunt essentiæ et attribui quæ et conveniunt essentiæ et conveniunt personis. Quæ conveniunt conveniunt personis. Quæ conveniunt essentiæ, sicut dicit Augustinus in libro essentiæ, sicut dicit Augustinus in libro VII de Trinitate: « Certe quia Pater est VII de Trinitate: « Certe quia Pater est persona, et Filius est persona, et Spiritus persona, et Filius est persona, et Spiritus sanctus est persona, ideo dicuntur tres sanctus est persona, ideo dicuntur tres personæ, quia commune est eis id quod personæ, quia commune est eis id quod

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

30 30

Sentent. 3. Sentent. 3.

Sentent. 4. Sentent. 4.

466 466

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

persona est 1. » Et illud Augustini, ibi- persona est 1. » Et illud Augustini, ibi- dem, «< Ad se quippe dicitur persona Pa- dem, «< Ad se quippe dicitur persona Pa- ter, non ad Filium, vel Spiritum san- ter, non ad Filium, vel Spiritum san- ctum sicut ad se dicitur Deus magnus, ctum sicut ad se dicitur Deus magnus, bonus, et justus, et hujusmodi. Persona- bonus, et justus, et hujusmodi. Persona- lia autem attribuuntur ei: quia sic dici- lia autem attribuuntur ei: quia sic dici- tur persona generans, et persona genita, tur persona generans, et persona genita, et hujusmodi. » et hujusmodi. »

Alii dixerunt, quod hoc nomen per- Alii dixerunt, quod hoc nomen per- sona principaliter dicit essentiam, sed sona principaliter dicit essentiam, sed secundario dicit proprietatis distinctio- secundario dicit proprietatis distinctio- nem. Et hujus talem dabant rationem : nem. Et hujus talem dabant rationem : quia dicit Isidorus, quod « persona dici- quia dicit Isidorus, quod « persona dici- tur quasi per se unum ens. » Unde quod tur quasi per se unum ens. » Unde quod dicitur unum, dicitur unum, notat substantiam : quod notat substantiam : quod dicitur per se unum, notat distinctionem. dicitur per se unum, notat distinctionem. Ratione hujus distinctionis dicitur, Alia Ratione hujus distinctionis dicitur, Alia persona Patris, alia Filii, alia Spiritus persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti. Ratione autem unitatis est quod sancti. Ratione autem unitatis est quod dicit Augustinus, quod non est aliud dicit Augustinus, quod non est aliud esse substantiam et aliud esse personam. esse substantiam et aliud esse personam. Sensus est, persona, id est, unum et per Sensus est, persona, id est, unum et per se, hoc est distinctus Pater et Filius et se, hoc est distinctus Pater et Filius et Spiritus sanctus: personæ, id est, unum Spiritus sanctus: personæ, id est, unum et per se distincti. et per se distincti.

Adhuc alii dixerunt, quod hoc nomen, Adhuc alii dixerunt, quod hoc nomen, persona, originem habuit in divinis ab persona, originem habuit in divinis ab importunitate hæreticorum. Cum enim importunitate hæreticorum. Cum enim Catholici dicerent id quod continetur, Catholici dicerent id quod continetur, I Joan. v, 7: Tres sunt qui testimonium I Joan. v, 7: Tres sunt qui testimonium dant in cœlo: Pater Verbum, et Spiri- dant in cœlo: Pater Verbum, et Spiri- tus sanctus: el hi tres unum sunt: quæ- tus sanctus: el hi tres unum sunt: quæ- siverunt hæretici Ariani, Quid essent tres siverunt hæretici Ariani, Quid essent tres qui designantur per Patrem et Verbum qui designantur per Patrem et Verbum et Spiritum, intendentes responderi sibi et Spiritum, intendentes responderi sibi nomen designans substantiam: et cum nomen designans substantiam: et cum non posset, ut dicit Augustinus, inveniri non posset, ut dicit Augustinus, inveniri nomen aliud quod communiter de tribus nomen aliud quod communiter de tribus diceretur, quod singulariter de unoquo- diceretur, quod singulariter de unoquo- que et in summa de omnibus simul plu- que et in summa de omnibus simul plu- raliter diceretur, inventum est hoc no- raliter diceretur, inventum est hoc no- men persona, et dictum est, tres perso- men persona, et dictum est, tres perso- næ. Pater enim est persona, Filius est næ. Pater enim est persona, Filius est persona, Spiritus sanctus est persona: et persona, Spiritus sanctus est persona: et hi tres non una, sed tres personæ. Et hi tres non una, sed tres personæ. Et ratio hujus fuit, quia persona licet dicat ratio hujus fuit, quia persona licet dicat substantiam, non tamen dicit eam in ge- substantiam, non tamen dicit eam in ge-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap.

nere consideratam vel in specie, sed in nere consideratam vel in specie, sed in hoc individuo designatam: substantia hoc individuo designatam: substantia enim in genere designat quid magis enim in genere designat quid magis quam quis, ut dicit Richardus in libro quam quis, ut dicit Richardus in libro de Trinitate. Quærentes enim, Quid est de Trinitate. Quærentes enim, Quid est hoc? Dicimus, quod est substantia, vel hoc? Dicimus, quod est substantia, vel animal, vel homo. Quærentes autem, animal, vel homo. Quærentes autem, Quis est hic? Dicimus, quod est Socra- Quis est hic? Dicimus, quod est Socra- tes, vel Plato, individuum quod a sua tes, vel Plato, individuum quod a sua proprietate incommunicabile est, respon- proprietate incommunicabile est, respon- dentes et hic quidem etiam substantia dentes et hic quidem etiam substantia est, sed substantia est, sicut suppositum est, sed substantia est, sicut suppositum sive hypostasis, quod non designatur no- sive hypostasis, quod non designatur no- mine naturæ communis. Et horum dictum mine naturæ communis. Et horum dictum redit ad hoc, quod hoc nomen, persona, redit ad hoc, quod hoc nomen, persona, ante quæstionem hæreticorum significa- ante quæstionem hæreticorum significa- bat essentiam, prout essentia una et na- bat essentiam, prout essentia una et na- tura communis est trium personarum: tura communis est trium personarum: sed post translatum est ad designandam sed post translatum est ad designandam hypostasim cum proprietate incommuni- hypostasim cum proprietate incommuni- cabili. Unde cum dicitur, Pater et Filius cabili. Unde cum dicitur, Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt tres personæ, et Spiritus sanctus sunt tres personæ, sensus est, hoc est, tres hypostases, sive sensus est, hoc est, tres hypostases, sive tria supposita propriis et incommunica- tria supposita propriis et incommunica- bilibus proprietatibus a se invicem dis- bilibus proprietatibus a se invicem dis- tincta. tincta.

Et sic patet, quod omnes istæ quatuor Et sic patet, quod omnes istæ quatuor sententiæ conveniunt in hoc, quod per- sententiæ conveniunt in hoc, quod per- sona significet substantiam: sed in hoc sona significet substantiam: sed in hoc differunt, quod quidam dicunt, quod differunt, quod quidam dicunt, quod significat eam per modum essentiæ et significat eam per modum essentiæ et naturæ communis: quidam autem, quod naturæ communis: quidam autem, quod significat eam ut in hoc singulari consi- significat eam ut in hoc singulari consi- deratam. Et isti etiam differunt: quia deratam. Et isti etiam differunt: quia quidam dicunt, quod significat eam ut quidam dicunt, quod significat eam ut hunc aliquem qui non est quid, nisi ra- hunc aliquem qui non est quid, nisi ra- tione essentiæ quidam autem, quod tione essentiæ quidam autem, quod significat eam cum proprietate determi- significat eam cum proprietate determi-

nante. nante.

1. Ratio autem horum, quod omnes 1. Ratio autem horum, quod omnes conveniunt in hoc, quod significat substan- conveniunt in hoc, quod significat substan- tiam, ponitur a Magistro in primo Sen- tiam, ponitur a Magistro in primo Sen- tentiarum, distinct. XXV, ubi expresse tentiarum, distinct. XXV, ubi expresse dicit Augustinus, quod persona substan- dicit Augustinus, quod persona substan- tiam divinam significat et essentiam, sic: tiam divinam significat et essentiam, sic: << Persona ad se dicitur, et idem est Deo << Persona ad se dicitur, et idem est Deo esse personam, quod esse: sicut idem esse personam, quod esse: sicut idem

4. 4.

#011- #011-

pri- pri-

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44.

est ei esse, quod esse Deum. Unde ma- est ei esse, quod esse Deum. Unde ma- nifeste colligitur, quod essentiam divi- nifeste colligitur, quod essentiam divi- num prædicamus dicentes, Pater est per- num prædicamus dicentes, Pater est per- sona, Filius est persona, Spiritus san- sona, Filius est persona, Spiritus san- ctus est persona, id est, essentia: et om- ctus est persona, id est, essentia: et om- nino unum et idem significatur nomine nino unum et idem significatur nomine personæ, id est, essentia divina, cum personæ, id est, essentia divina, cum dicitur Pater est persona, Filius est dicitur Pater est persona, Filius est persona, quod significatur in nomine persona, quod significatur in nomine Dei cum dicitur: Pater est Deus, Filius Dei cum dicitur: Pater est Deus, Filius est Deus. >> est Deus. >>

2. Adhuc, Ibidem, « Idem significatur 2. Adhuc, Ibidem, « Idem significatur cum dicitur, Deus est Deus, et Deus est cum dicitur, Deus est Deus, et Deus est persona. Utroque enim nomine essentia persona. Utroque enim nomine essentia divina intelligitur, quia utrumque se- divina intelligitur, quia utrumque se- cundum substantiam dicitur. » cundum substantiam dicitur. »

3. Adhuc, Ibidem, « Eamdem signifi- 3. Adhuc, Ibidem, « Eamdem signifi- cationem videtur tenere nomen persona, cationem videtur tenere nomen persona, cum dicitur, tres personæ, quam habet cum dicitur, tres personæ, quam habet cum dicitur, Pater est persona, Filius cum dicitur, Pater est persona, Filius est persona, Spiritus sanctus est perso- est persona, Spiritus sanctus est perso- na. » «Quia, ut dicit Augustinus in libro na. » «Quia, ut dicit Augustinus in libro VII de Trinitate: ideo dicitur, tres per- VII de Trinitate: ideo dicitur, tres per- sonæ, quia commune est eis quod per- sonæ, quia commune est eis quod per- sona est. » Nihil autem est tribus com- sona est. » Nihil autem est tribus com- mune nisi essentia. Persona ergo mune nisi essentia. Persona ergo dicit dicit

essentiam. essentiam.

4. Innituntur etiam illi verbo Boetii in 4. Innituntur etiam illi verbo Boetii in libro de Duabus naturis in uno persona libro de Duabus naturis in uno persona Christi, ubi dicit, quod « persona est Christi, ubi dicit, quod « persona est rationalis naturæ individua substantia: » rationalis naturæ individua substantia: » ubi ostenditur, quod substantia in recto ubi ostenditur, quod substantia in recto in definitione personæ cadit: nomen au- in definitione personæ cadit: nomen au- tem dicit id quod in recto cadit in defi- tem dicit id quod in recto cadit in defi- nitione ejus et sic persona dicit sub- nitione ejus et sic persona dicit sub- stantiam. stantiam.

Tot ergo sunt opiniones de persona. Tot ergo sunt opiniones de persona.

Videtur tamen aliquid esse contra Videtur tamen aliquid esse contra singulas istarum. singulas istarum.

Si enim persona dicit essentiam, ut Si enim persona dicit essentiam, ut dicunt primi, et dicit absolute, cum dici- dicunt primi, et dicit absolute, cum dici- tur, Pater est persona: si fiat relatio, re- tur, Pater est persona: si fiat relatio, re- fert essentiam absolute. Sicut ergo hæc fert essentiam absolute. Sicut ergo hæc est vera, Pater est essentia quæ est Fi- est vera, Pater est essentia quæ est Fi- lius, ita hæc erit vera, Pater est perso- lius, ita hæc erit vera, Pater est perso- na quæ est Filius: et hoc falsum est. na quæ est Filius: et hoc falsum est.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap.

467 467

Contra secundam autem est, quia si Contra secundam autem est, quia si persona dicit essentiam prout est in sup- persona dicit essentiam prout est in sup- positis, videtur persona omnino æqui- positis, videtur persona omnino æqui- voce dici in divinis et in creaturis. In voce dici in divinis et in creaturis. In creaturis enim cum dicitur, Persona est creaturis enim cum dicitur, Persona est rationalis naturæ individua substantia, rationalis naturæ individua substantia, persona nullo modo dicit essentiam com- persona nullo modo dicit essentiam com- munem, neque in se, neque in suis sup- munem, neque in se, neque in suis sup- positis, sed suppositum dicit essentiæ. positis, sed suppositum dicit essentiæ. Si ergo in divinis dicit essentiam suppo- Si ergo in divinis dicit essentiam suppo- siti, dicetur æquivoce: quia solum no- siti, dicetur æquivoce: quia solum no- men commune est, et ratio substantiæ men commune est, et ratio substantiæ diversa. diversa.

Contra Contra secundam. secundam.

tiam. tiam.

Contra tertiam est, quia si persona Contra ter- Contra tertiam est, quia si persona Contra ter- primo dicit essentiam et secundario di- primo dicit essentiam et secundario di- stinctionem tunc cum dicitur, essentia stinctionem tunc cum dicitur, essentia est persona, sensus erit, essentia est ens est persona, sensus erit, essentia est ens per se distinctum, quod falsum erit, et per se distinctum, quod falsum erit, et est error Arii. est error Arii.

Contra quartam est, quod Contra quartam est, quod

1. Si persona de prima institutione 1. Si persona de prima institutione dicit essentiam, falsificatur dictum dicit essentiam, falsificatur dictum Boetii, qui ostendens originem hujus Boetii, qui ostendens originem hujus vocabuli, persona, dicit quod ortum est vocabuli, persona, dicit quod ortum est a tragoedis, qui in theatris certos et de- a tragoedis, qui in theatris certos et de- terminatos homines repræsentare volen- terminatos homines repræsentare volen- tes, larvas pictas ad similitudinem fa- tes, larvas pictas ad similitudinem fa- cierum illarum alligabant, et per illam cierum illarum alligabant, et per illam sonabant carmina: propter quod etiam sonabant carmina: propter quod etiam persona circumflexa penultima dicitur. persona circumflexa penultima dicitur. Persona igitur a prima institutione cer- Persona igitur a prima institutione cer- tum aliquem significat. Essentia autem tum aliquem significat. Essentia autem nullum certum significat aliquem, nec in nullum certum significat aliquem, nec in divinis, nec in creaturis. A prima ergo divinis, nec in creaturis. A prima ergo institutione non significat essentiam. institutione non significat essentiam.

2. Adhuc, Boetius in libro de Trini- 2. Adhuc, Boetius in libro de Trini- tate « Intelligimus Patrem et Filium et tate « Intelligimus Patrem et Filium et Spiritum sanctum personas non substan- Spiritum sanctum personas non substan- tialiter dici quia si substantialiter dice- tialiter dici quia si substantialiter dice- retur, de singulis et de omnibus singu- retur, de singulis et de omnibus singu- lariter diceretur. » lariter diceretur. »

3. Adhuc, Ibidem, « Personæ divisæ 3. Adhuc, Ibidem, « Personæ divisæ sunt, substantia vero indivisa: » necesse sunt, substantia vero indivisa: » necesse est ergo vocabulum quod ex personis est ergo vocabulum quod ex personis originem trahit, ad substantiam non per- originem trahit, ad substantiam non per- tinere. tinere.

4. 4.

4. Adhuc, Ex Augustino in libro VII 4. Adhuc, Ex Augustino in libro VII

Contra quar- Contra quar- tam. tam.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

468 468

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

de Trinitate: « Persona non significat de Trinitate: « Persona non significat idem quod substantia 1. » Si enim idem idem quod substantia 1. » Si enim idem significaret, sicut substantia Patris ipse significaret, sicut substantia Patris ipse Pater est, non quo Pater est Pater, sed Pater est, non quo Pater est Pater, sed quo est, ita et persona Patris esset quo quo est, ita et persona Patris esset quo Pater est, non quo Pater Pater est, sed Pater est, non quo Pater Pater est, sed quo est: quod falsum est. quo est: quod falsum est.

5. Adhuc, Si persona significaret es- 5. Adhuc, Si persona significaret es- sentiam, sicut dicimus tres personas, ita sentiam, sicut dicimus tres personas, ita dicendum esset tres essentias: et sicut dicendum esset tres essentias: et sicut dicimus personam numerabilem in tri- dicimus personam numerabilem in tri- bus, ita dicendum esset essentiam nu- bus, ita dicendum esset essentiam nu- merabilem esse in tribus: quod falsum merabilem esse in tribus: quod falsum

est. est.

SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- nis dicendum, quod persona dicta de di- nis dicendum, quod persona dicta de di- vinis, et de Angelis, et de hominibus vinis, et de Angelis, et de hominibus non dicitur univoce. Cum enim persona non dicitur univoce. Cum enim persona dicatur, ut dicit Isidorus, per se una, per dicatur, ut dicit Isidorus, per se una, per se autem unum sit indivisum in se et di- se autem unum sit indivisum in se et di- visum ab aliis divisione quæ essentialis visum ab aliis divisione quæ essentialis et per se divisio est, constat quod in hac et per se divisio est, constat quod in hac perfecta ratione non dicitur de personis perfecta ratione non dicitur de personis divinis. Illæ enim essentialiter unum divinis. Illæ enim essentialiter unum sunt, et simpliciter indivisæ. Propter sunt, et simpliciter indivisæ. Propter quod dicit Damascenus, quod « divinæ quod dicit Damascenus, quod « divinæ personæ secundum essentiam in se invi- personæ secundum essentiam in se invi- cem sunt et inseparabiles. » Et, Joan. cem sunt et inseparabiles. » Et, Joan.

XIV, XIV,

11 Ego in Patre, et Pater in me 11 Ego in Patre, et Pater in me est. Unde si proprietas et compositio no- est. Unde si proprietas et compositio no- minis attendatur, perfectiori ratione dici- minis attendatur, perfectiori ratione dici- tur persona de creatis, quam de increatis. tur persona de creatis, quam de increatis. In divinis enim per se unum non est nisi In divinis enim per se unum non est nisi propria proprietate distincta, essentiali- propria proprietate distincta, essentiali- ter autem per se nullo modo ab alio di- ter autem per se nullo modo ab alio di- visum. Et secundum hunc modum per- visum. Et secundum hunc modum per- sona translatione nominis dicitur de di- sona translatione nominis dicitur de di- vinis, et non proprie. Et ideo dicit Au- vinis, et non proprie. Et ideo dicit Au- gustinus in libro VII de Trinitate, quod gustinus in libro VII de Trinitate, quod «< cum instanter quærerent hæretici, Quid «< cum instanter quærerent hæretici, Quid tria, vel quid tres ? a Catholicis inven- tria, vel quid tres ? a Catholicis inven- tum est hoc nomen, persona, et dictum tum est hoc nomen, persona, et dictum est, tres personæ, non ut illud diceretur, est, tres personæ, non ut illud diceretur, sed ne taceretur 2. « Per translationem sed ne taceretur 2. « Per translationem enim dici potuit, sed non per proprietatem. enim dici potuit, sed non per proprietatem. Si autem nomen personæ per causam Si autem nomen personæ per causam

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6.

exprimatur, sicut fere omnia nomina di- exprimatur, sicut fere omnia nomina di- vina, sic per prius dicitur de Deo. Com- vina, sic per prius dicitur de Deo. Com- municabilitas enim naturæ in divinis, et municabilitas enim naturæ in divinis, et sub illa discretio personalis, causa et sub illa discretio personalis, causa et exemplar est communicabilitatis natura exemplar est communicabilitatis natura in creatis, et sub illa discretionis indivi- in creatis, et sub illa discretionis indivi- dualis, et maxime in creatura quæ imago dualis, et maxime in creatura quæ imago Dei est, quæ est creatura rationalis sive Dei est, quæ est creatura rationalis sive intellectualis. intellectualis.

AD ALIUD dicendum est, quod in divi- AD ALIUD dicendum est, quod in divi- nis persona dicitur secundum unam ra- nis persona dicitur secundum unam ra- tionem in tribus personis. Sic enim di- tionem in tribus personis. Sic enim di- citur persona hypostasis personali pro- citur persona hypostasis personali pro- prietate distincta. prietate distincta.

Et quod objicitur, quod aliquando dici- Et quod objicitur, quod aliquando dici- tur essentialiter, aliquando notionaliter. tur essentialiter, aliquando notionaliter. Dicendum, quod hoc non variat signifi- Dicendum, quod hoc non variat signifi- cationem personæ principalem, sed mo- cationem personæ principalem, sed mo- dum significandi tantum. Unde quando dum significandi tantum. Unde quando dicitur, Pater est persona, persona dicit dicitur, Pater est persona, persona dicit essentiam non per modum essentiæ, et essentiam non per modum essentiæ, et substantiam non per modum substantia substantiam non per modum substantia sed per modum quis est. Quis enim sed per modum quis est. Quis enim quærit de essentia, sicut dicit Priscianus, quærit de essentia, sicut dicit Priscianus, Quis natat in mari? piscis. Et sic quis Quis natat in mari? piscis. Et sic quis dividitur contra qualis, et contra quan- dividitur contra qualis, et contra quan- tus. Et hoc modo quis primo dicit quem, tus. Et hoc modo quis primo dicit quem, et secundario dicit quid. Unde dicit Ri- et secundario dicit quid. Unde dicit Ri- chardus, quod persona tam dicit quem, chardus, quod persona tam dicit quem, quam quid. Substantia autem secundum quam quid. Substantia autem secundum quod persona ponitur, non tam quem, quod persona ponitur, non tam quem, quam quid dicit. Dicit enim substantiam quam quid dicit. Dicit enim substantiam in habente eam. Unde cum dicitur, Pater in habente eam. Unde cum dicitur, Pater est persona, intelligitur, quod Pater est est persona, intelligitur, quod Pater est quis perfecte ens et substantialiter perso- quis perfecte ens et substantialiter perso- nali proprietate distinctus. Cum autem nali proprietate distinctus. Cum autem dicitur, Pater est alius in persona quam dicitur, Pater est alius in persona quam Filius, cum non possit esse alius in es- Filius, cum non possit esse alius in es- sentia, oportet quod sit alius in perso- sentia, oportet quod sit alius in perso- nali proprietate, et sic alius in persona : nali proprietate, et sic alius in persona : et sic per relativum diversitatis cogitur et sic per relativum diversitatis cogitur ad standum pro persona. Cum vero dici- ad standum pro persona. Cum vero dici- tur, Pater in persona differt a Filio, cum tur, Pater in persona differt a Filio, cum non differat in essentia, nec differt in non differat in essentia, nec differt in communi ratione, sed differt tantum in communi ratione, sed differt tantum in proprietate personali, quæ differentia proprietate personali, quæ differentia proprie et simpliciter non est, sed est proprie et simpliciter non est, sed est

2 IDEM, Ibidem, cap. 4. 2 IDEM, Ibidem, cap. 4.

IN. I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44. IN. I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44.

differentia, quædam, quæ magis proprie differentia, quædam, quæ magis proprie loquendo distinctio vocatur, per virtutem loquendo distinctio vocatur, per virtutem verbi differentiam notantis trahitur ad verbi differentiam notantis trahitur ad standum pro notione sive proprietate. standum pro notione sive proprietate. ec enim omnia sunt in intellectu per- ec enim omnia sunt in intellectu per- sonæ. Est enim persona hypostasis sive sonæ. Est enim persona hypostasis sive substantia substantialiter et perfecte exi- substantia substantialiter et perfecte exi- »tens, proprietate personali determinata: »tens, proprietate personali determinata: et ideo per adjunctionem trahi potest ad et ideo per adjunctionem trahi potest ad substantiam designandam, et ad hypo- substantiam designandam, et ad hypo- *tasim, et ad proprietatem et per talia *tasim, et ad proprietatem et per talia variatur modus significandi ejus, et non variatur modus significandi ejus, et non significatio, sicut et Boetius dicit: et re- significatio, sicut et Boetius dicit: et re- gulariter verum est, quod talia sunt præ- gulariter verum est, quod talia sunt præ- dicata, qualia permiserunt subjecta: et dicata, qualia permiserunt subjecta: et talia sunt prædicata, qualia adjuncta per- talia sunt prædicata, qualia adjuncta per-

miserunt. miserunt.

AD ID quod ulterius quæritur de prima AD ID quod ulterius quæritur de prima sententia, dicendum quod satis sustineri sententia, dicendum quod satis sustineri potest. potest.

Ad id quod contra eam objicitur, di- Ad id quod contra eam objicitur, di- cendum est, quod cum dicitur, persona cendum est, quod cum dicitur, persona dicit essentiam, non intelligunt isti, quod dicit essentiam, non intelligunt isti, quod dicat essentiam per modum essentiæ dicat essentiam per modum essentiæ sive per modum naturæ unientis perso- sive per modum naturæ unientis perso- nas, sed per modum substantiæ, secun- nas, sed per modum substantiæ, secun- dum quod substantia a substando dici- dum quod substantia a substando dici- tur sic enim substantia idem est quod tur sic enim substantia idem est quod hypostasis, sive suppositum, sicut dicit hypostasis, sive suppositum, sicut dicit Avicenna, quod suppositum sive subje- Avicenna, quod suppositum sive subje- ctum est ens in se substantialiter com- ctum est ens in se substantialiter com- pletum, occasio alteri existendi in eo pletum, occasio alteri existendi in eo quod esse non haberet nisi in eo esset : quod esse non haberet nisi in eo esset : et sic translatum in divina suppositum et sic translatum in divina suppositum est hypostasis occasio, quod proprietas est hypostasis occasio, quod proprietas sit in ea, quæ secundum modum signi- sit in ea, quæ secundum modum signi- ficandi non dicit esse per se existentis, ficandi non dicit esse per se existentis, sed existentis in hypostasi, et non extra sed existentis in hypostasi, et non extra ipsam. Et ideo non procedit objectio. ipsam. Et ideo non procedit objectio. In illa enim accipitur essentia ut uniens In illa enim accipitur essentia ut uniens tres personas. Et est in argumento falla- tres personas. Et est in argumento falla- cia æquivocationis. Substantia enim cia æquivocationis. Substantia enim prout est hypostasis, non dicit essentiam prout est hypostasis, non dicit essentiam prout est uniens tres personas, sed prout est uniens tres personas, sed hypostasim dicit quæ distinguitur in hypostasim dicit quæ distinguitur in personis. personis.

**ten- AD SECUNDAM sententiam dicendum **ten- AD SECUNDAM sententiam dicendum est, quod etiam satis sustineri potest : est, quod etiam satis sustineri potest : quia pro certo persona dicit quid deter- quia pro certo persona dicit quid deter-

469 469

minatum ad quis et formatum. Unde minatum ad quis et formatum. Unde Richardus dicit, quod non tam quis Richardus dicit, quod non tam quis quam quid dicit. Sic autem essentia non quam quid dicit. Sic autem essentia non significatur ut essentia, nec uniens per- significatur ut essentia, nec uniens per- sonas, sed significatur ut substantia quæ sonas, sed significatur ut substantia quæ omnibus confert subsistere in se, et non omnibus confert subsistere in se, et non fluere ad aliud gratia essendi : sic enim fluere ad aliud gratia essendi : sic enim omnibus etiam individuis substantia con- omnibus etiam individuis substantia con- fert subsistere et hoc modo est et in fert subsistere et hoc modo est et in divinis et in humanis. Et secundum divinis et in humanis. Et secundum hunc actum persona dicit substantiam, hunc actum persona dicit substantiam, sed nec in divinis, nec in humanis dicit sed nec in divinis, nec in humanis dicit persona essentiam ut essentiam. persona essentiam ut essentiam.

Et per hoc patet solutio ad objectum Et per hoc patet solutio ad objectum

contra. contra.

tiam 3. tiam 3.

AD TERTIAM sententiam dicendum est, Ad senten AD TERTIAM sententiam dicendum est, Ad senten quod etiam illa satis rationabiliter sus- quod etiam illa satis rationabiliter sus- tinetur, sicut probatur ex dicto Isidori. tinetur, sicut probatur ex dicto Isidori. Persona enim est substantia individua, Persona enim est substantia individua, ut dicit Boetius, vel substantia incom- ut dicit Boetius, vel substantia incom- municabilis, ut dicit Richardus. Et cum municabilis, ut dicit Richardus. Et cum talis substantia in recto cadat in defini- talis substantia in recto cadat in defini- tione personæ, constat quod persona tione personæ, constat quod persona dicit eam per modum substantiæ in se dicit eam per modum substantiæ in se subsistentis, licet non dicat eam per subsistentis, licet non dicat eam per modum essentiæ communis, sed per modum essentiæ communis, sed per modum suppositi sive hypostasis, quod modum suppositi sive hypostasis, quod ab essentia habet in se subsistere, et ab essentia habet in se subsistere, et alio non indigere ut sit. In intellectu alio non indigere ut sit. In intellectu autem suo super hoc addit distinctum autem suo super hoc addit distinctum esse proprietate: et ita in obliquo dicit esse proprietate: et ita in obliquo dicit proprietatem distinguentem, et ideo per proprietatem distinguentem, et ideo per consequens et secundario. consequens et secundario.

Ad objectum contra, dicendum quod Ad objectum contra, dicendum quod cum dicitur, persona est essentia, præ- cum dicitur, persona est essentia, præ- dicatio fit ratione indifferentiæ simplici- dicatio fit ratione indifferentiæ simplici- tatis quæ est in divinis : et hæc, ut sæpius tatis quæ est in divinis : et hæc, ut sæpius dictum est, non tollit diversum modum dictum est, non tollit diversum modum significandi, qui diversus modus signi- significandi, qui diversus modus signi- ficandi causat diversum modum dicendi, ficandi causat diversum modum dicendi, et diversum modum supponendi, et et diversum modum supponendi, et diversum modum attribuendi, et non diversum modum attribuendi, et non diversum modum rei. Dico autem diver- diversum modum rei. Dico autem diver- sum modum dicendi, quando quidem sum modum dicendi, quando quidem unum duobus nominibus vel pluribus unum duobus nominibus vel pluribus significatur: sed ratione modi signifi- significatur: sed ratione modi signifi- candi cum significato principali aliquid candi cum significato principali aliquid connotatur in uno quod non connotatur connotatur in uno quod non connotatur in alio, sicut bonum, justum, sapiens in alio, sicut bonum, justum, sapiens

Ad senten- Ad senten-

470 470

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicitur de Deo. Sed, ut dicunt Dionysius dicitur de Deo. Sed, ut dicunt Dionysius et Origenes, cum hæc omnia de Deo et Origenes, cum hæc omnia de Deo dicantur per causam, licet hæc omnia dicantur per causam, licet hæc omnia dicant essentiam divinam, et significent dicant essentiam divinam, et significent essentiam divinam, aliud tamen dicitur essentiam divinam, aliud tamen dicitur et connotatur cum dicitur sapiens, et et connotatur cum dicitur sapiens, et aliud cum dicitur bonus, et aliud cum aliud cum dicitur bonus, et aliud cum dicitur justus. Dicitur enim sapiens ut dicitur justus. Dicitur enim sapiens ut sapientis creati causa, bonus ut boni sapientis creati causa, bonus ut boni creati causa, justus ut justi creati cau- creati causa, justus ut justi creati cau- sa et ideo aliquid dicitur sive conno- sa et ideo aliquid dicitur sive conno- tatur nomine uno quod non connotatur tatur nomine uno quod non connotatur nomine alio. Diversus autem modus nomine alio. Diversus autem modus supponendi est, quando quidem quæ supponendi est, quando quidem quæ dicuntur, eadem sunt re, tamen propter dicuntur, eadem sunt re, tamen propter diversum modum significandi, supposi- diversum modum significandi, supposi- to uno non supponitur alterum eisdem to uno non supponitur alterum eisdem prædicatis et sic persona est essentia, prædicatis et sic persona est essentia, tamen supposita persona non supponi- tamen supposita persona non supponi- tur essentia respectu eorumdem prædi- tur essentia respectu eorumdem prædi- catorum. Et ex hoc causatur quartum, catorum. Et ex hoc causatur quartum, scilicet diversus modus attribuendi at- scilicet diversus modus attribuendi at- tribuitur enim uni quod non attribuitur tribuitur enim uni quod non attribuitur alteri eo quod licet eadem sint re, mo- alteri eo quod licet eadem sint re, mo- do tamen significandi differunt. Unde do tamen significandi differunt. Unde non sequitur, si essentia est persona, et non sequitur, si essentia est persona, et prædicatur persona ratione unitatis rei prædicatur persona ratione unitatis rei de essentia, quod si persona est distin- de essentia, quod si persona est distin- cta, essentia sit distincta. cta, essentia sit distincta.

AD QUARTAM sententiam dicendum est, AD QUARTAM sententiam dicendum est, tiam 4. quo illa procul dubio vera est. Persona tiam 4. quo illa procul dubio vera est. Persona

enim suo nomine, ut habitum est, rem enim suo nomine, ut habitum est, rem naturæ significat, sive naturam natura- naturæ significat, sive naturam natura- tam et distinctam ut in se subsistentem et tam et distinctam ut in se subsistentem et perfectam et ab aliis divisam, et per perfectam et ab aliis divisam, et per similitudinem distinctionis quam facit similitudinem distinctionis quam facit proprietas in esse personali, translatum proprietas in esse personali, translatum est ad significandum hypostasim, cum est ad significandum hypostasim, cum ante significaret naturatum in esse natu- ante significaret naturatum in esse natu- rati divisum quod divinis non conve- rati divisum quod divinis non conve- nit: quia natura communis nec in se, nit: quia natura communis nec in se, nec in personis distinguitur vel dividi- nec in personis distinguitur vel dividi- turaliter enim personæ non essent in turaliter enim personæ non essent in se invicem per naturæ communis indif- se invicem per naturæ communis indif- ferentiam. Nec hoc est contra dictum ferentiam. Nec hoc est contra dictum Boetii. Persona enim semper significa- Boetii. Persona enim semper significa- bat certum et determinatum et in esse bat certum et determinatum et in esse naturæ divisum, sed non semper signi- naturæ divisum, sed non semper signi- ficabat certum et determinatum incom- ficabat certum et determinatum incom-

municabili proprietate distinctum in esse municabili proprietate distinctum in esse naturati secundum esse substantiale indi- naturati secundum esse substantiale indi- visum et aliis unitum et ad hoc signi visum et aliis unitum et ad hoc signi ficandum, translatum est post quæstio. ficandum, translatum est post quæstio. nem hæreticorum. nem hæreticorum.

AD PRIMUM autem quod objicitur do AD PRIMUM autem quod objicitur do communibus rationibus eorum, dicen- communibus rationibus eorum, dicen- dum est, quod licet substantia et essentia dum est, quod licet substantia et essentia idem sint re, non tamen sunt idem mo- idem sint re, non tamen sunt idem mo- do significandi. Substantia enim a sub- do significandi. Substantia enim a sub- stando dicitur, ut dicit Aristoteles. Per stando dicitur, ut dicit Aristoteles. Per se autem et principaliter substat suppo- se autem et principaliter substat suppo- situm. Essentia autem dicitur per mo- situm. Essentia autem dicitur per mo- dum essentientis et unientis supposita. dum essentientis et unientis supposita. Et cum dicitur, quod idem significamus Et cum dicitur, quod idem significamus cum dicimus Patrem esse personam, cum dicimus Patrem esse personam, Filium esse personam, quod significamus Filium esse personam, quod significamus cum dicimus Patrem esse Deum, Filium cum dicimus Patrem esse Deum, Filium esse Deum, hoc est, essentiam divinam, esse Deum, hoc est, essentiam divinam, intelligitur idem re, non idem modo intelligitur idem re, non idem modo significandi. significandi.

Per hoc etiam patet solutio ad se- Per hoc etiam patet solutio ad se- quens. quens.

AD ID quod objicitur, quod nihil est AD ID quod objicitur, quod nihil est eis commune nisi essentia, dicendum eis commune nisi essentia, dicendum est, quod sicut in antehabitis dictum est, est, quod sicut in antehabitis dictum est, quod nihil est eis commune per modum quod nihil est eis commune per modum naturæ nisi essentia, et per modum rei, naturæ nisi essentia, et per modum rei, et per modum veri univoci. Sed sicut in et per modum veri univoci. Sed sicut in antehabitis dictum est, ex uno commu- antehabitis dictum est, ex uno commu- ni secundum naturam communicato se- ni secundum naturam communicato se- cundum actum suppositi multæ conse- cundum actum suppositi multæ conse- quuntur communitates, quæ licet non quuntur communitates, quæ licet non omnino sint communitates univoci, ta- omnino sint communitates univoci, ta- men imitantur univocum. Ex hoc enim men imitantur univocum. Ex hoc enim quod Socrates est homo, et Plato est quod Socrates est homo, et Plato est homo, et Petrus homo, et commune est homo, et Petrus homo, et commune est eis quod homo est secundum naturam, eis quod homo est secundum naturam, sequitur quod isti tres supposita sunt sequitur quod isti tres supposita sunt unius naturæ, et commune eis est, quod unius naturæ, et commune eis est, quod quilibet suppositum est ex respectu sub- quilibet suppositum est ex respectu sub- stantis ad id cui substat: qui licet plu- stantis ad id cui substat: qui licet plu- rium sit ad unum, tamen similis et rium sit ad unum, tamen similis et æqualis est in eis, et per consequens æqualis est in eis, et per consequens unius rationis. Et similiter commune unius rationis. Et similiter commune est eis, quod hi tres individua sunt, .et est eis, quod hi tres individua sunt, .et tres naturæ sunt. Et hoc vocatur com- tres naturæ sunt. Et hoc vocatur com- mune habitudinis sive proportionis ad mune habitudinis sive proportionis ad unum, et imitatur univocum, licet vere unum, et imitatur univocum, licet vere

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44.

univocum non sit : quia univocum vere univocum non sit : quia univocum vere a natura una causatur, quæ communis a natura una causatur, quæ communis pluribus participatur a singulis. Et hoc pluribus participatur a singulis. Et hoc modo in divinis commune est hoc quod modo in divinis commune est hoc quod persona est. Quamvis enim non ab una persona est. Quamvis enim non ab una et eadem personalitate Pater sit persona, et eadem personalitate Pater sit persona, Filius sit persona, Spiritus sanctus sit Filius sit persona, Spiritus sanctus sit persona, sicut ab una et eadem deitate persona, sicut ab una et eadem deitate Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus sanctus est Deus: tamen a simili respe- sanctus est Deus: tamen a simili respe- ctu hypostasis Patris ad proprietatem ctu hypostasis Patris ad proprietatem personalem et ad naturam communem, et personalem et ad naturam communem, et hypostasis Filii ad proprietatem suam et hypostasis Filii ad proprietatem suam et naturam communem, et similiter hypo- naturam communem, et similiter hypo- stasis Spiritus Sancti, causatur communis stasis Spiritus Sancti, causatur communis prædicatio personæ de tribus, quæ præ- prædicatio personæ de tribus, quæ præ- dicatur de tribus non ut commune natu- dicatur de tribus non ut commune natu-

ræ, ræ,

sed ut commune habitudinis sive sed ut commune habitudinis sive proportionis ad unum, quod imitatur proportionis ad unum, quod imitatur univocum in hoc, quod in pluribus æqua- univocum in hoc, quod in pluribus æqua- lem et coæquævum ad unum et idem lem et coæquævum ad unum et idem ponit respectum. ponit respectum.

Et si objiciatur, quod secundum hoc Et si objiciatur, quod secundum hoc persona videtur prædicari ut universale persona videtur prædicari ut universale et ens de ratione trium cum dicitur, et ens de ratione trium cum dicitur, Pater est persona, Filius est persona, Pater est persona, Filius est persona, Spiritus sanctus est persona. Spiritus sanctus est persona.

Dicendum, quod non prædicatur ut Dicendum, quod non prædicatur ut universale, nec ut ens de ratione trium: universale, nec ut ens de ratione trium: quod enim sic prædicatur, est commune quod enim sic prædicatur, est commune naturæ, et non habitudinis sed prædi- naturæ, et non habitudinis sed prædi- catur ut idem sub alio modo significan- catur ut idem sub alio modo significan- di. Idem enim est, Pater est persona, di. Idem enim est, Pater est persona, quod Pater est Pater: sed alium mo- quod Pater est Pater: sed alium mo- dum habet significandi, præcipue secun- dum habet significandi, præcipue secun- dum quod Pater est substantivum, non dum quod Pater est substantivum, non adjectivum. Et hoc patet si resolvatur. adjectivum. Et hoc patet si resolvatur. Cum enim dicitur, Pater est Pater, sen- Cum enim dicitur, Pater est Pater, sen- sus est, Pater est hypostasis incommu- sus est, Pater est hypostasis incommu- nicabili proprietate paternitatis determi- nicabili proprietate paternitatis determi- nata, divinæ naturæ superposita : et hæc nata, divinæ naturæ superposita : et hæc est ratio persona. est ratio persona.

Magister Gulielmus tamen Altisiodo- Magister Gulielmus tamen Altisiodo- rensis ad hoc solvendum distinguit qua- rensis ad hoc solvendum distinguit qua- druplex univocum. Primum dicebat druplex univocum. Primum dicebat causari a conformitate communis natu- causari a conformitate communis natu- ræ, sicut homo univocum ad omnes ho- ræ, sicut homo univocum ad omnes ho-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christiana, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christiana,

471 471

mines, et album ad omnia alba. Secun- mines, et album ad omnia alba. Secun- dum dicebat causari a generali conformi- dum dicebat causari a generali conformi- tate intellectus. Dicebat enim, quod in- tate intellectus. Dicebat enim, quod in- tellectus in hoc imago Dei est, quia tellectus in hoc imago Dei est, quia similitudinem habet cum omni re sicut similitudinem habet cum omni re sicut Deus. Sicut etiam dicit Aristoteles in Deus. Sicut etiam dicit Aristoteles in III de Anima, quod intellectus est species III de Anima, quod intellectus est species specierum intelligibilium et hoc intel- specierum intelligibilium et hoc intel- ligitur de intellectu formali. Et hoc mo- ligitur de intellectu formali. Et hoc mo- do dicebat esse univocum hoc nomen, do dicebat esse univocum hoc nomen, res, in divisione Augustini in libro I de res, in divisione Augustini in libro I de Doctrina Christiana, qua dicitur : « Re- Doctrina Christiana, qua dicitur : « Re- rum aliæ sunt quibus fruendum est, rum aliæ sunt quibus fruendum est, aliæ quibus utendum est, aliæ quæ utun- aliæ quibus utendum est, aliæ quæ utun- tur et fruuntur . » Res enim sive sit tur et fruuntur . » Res enim sive sit creata, sive increata, similiter est ens creata, sive increata, similiter est ens ratum apud intellectum. Tertium causa- ratum apud intellectum. Tertium causa- tur per æqualem denominationem ex tur per æqualem denominationem ex parte animæ acceptam, sicut intelligibile parte animæ acceptam, sicut intelligibile univocum ad omnia intelligibilia, et opi- univocum ad omnia intelligibilia, et opi- nabile ad omnia opinabilia. Et hoc modo nabile ad omnia opinabilia. Et hoc modo dicebat univocum esse hoc nomen, no- dicebat univocum esse hoc nomen, no- tio, ad quinque notiones quæ sunt in tio, ad quinque notiones quæ sunt in divinis. Quarta univocatio, ut dicit, divinis. Quarta univocatio, ut dicit, causatur ab æquali proportione ad effe- causatur ab æquali proportione ad effe- ctum. Et hoc modo dicebat univocum ctum. Et hoc modo dicebat univocum esse hoc nomen, justum, de Deo et de esse hoc nomen, justum, de Deo et de homine Deus enim dicitur justus, quia homine Deus enim dicitur justus, quia reddit unicuique quod suum est. Et a reddit unicuique quod suum est. Et a simili effectu dicitur homo justus. In simili effectu dicitur homo justus. In his tamen modis non simpliciter est uni- his tamen modis non simpliciter est uni- vocum, nisi in primo. Alii autem modi vocum, nisi in primo. Alii autem modi imitantur univocum et ideo communi- imitantur univocum et ideo communi- tas illorum est magis communitas ana- tas illorum est magis communitas ana- logi, quam univoci. logi, quam univoci.

AD ALIUD dicendum est, quod substan- AD ALIUD dicendum est, quod substan- tia in definitione posita non dicitur a tia in definitione posita non dicitur a natura substantiæ quæ subsistere facit, natura substantiæ quæ subsistere facit, sed ab actu substandi, et sic convenit sup- sed ab actu substandi, et sic convenit sup- posito sive hypostasi, ut dictum est. posito sive hypostasi, ut dictum est.

Id autem quod contra singulos indu- Id autem quod contra singulos indu- ctum est, jam solutum est in præha- ctum est, jam solutum est in præha- bitis. bitis.

Ad 4. Ad 4.

tent. 4. tent. 4.

AD ID quod objicitur de Boetio, dicen- Contra sen- AD ID quod objicitur de Boetio, dicen- Contra sen- dum, quod Boetius in illo loco substan- Ad 1, 2 et 3 dum, quod Boetius in illo loco substan- Ad 1, 2 et 3 tiam accipit pro natura quæ substare tiam accipit pro natura quæ substare

cap. 3. cap. 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

472 472

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vel subsistere facit in se, et non alio vel subsistere facit in se, et non alio indigere ut sit, et non accipit eam secun- indigere ut sit, et non accipit eam secun- dum quod ab actu substandi dicitur. Et dum quod ab actu substandi dicitur. Et hoc modo verum est, quod porsona non hoc modo verum est, quod porsona non dicit nec significat substantiam, nisi in dicit nec significat substantiam, nisi in obliquo. obliquo.

PER HOC etiam patet solutio ad di- PER HOC etiam patet solutio ad di- ctum Augustini, quia similiter accipit ctum Augustini, quia similiter accipit

substantiam. substantiam.

AD RATIONEM ultimam dicendum est, AD RATIONEM ultimam dicendum est, quod non sequitur, nisi persona signifi- quod non sequitur, nisi persona signifi- caret essentiam in recto, vel substantiam caret essentiam in recto, vel substantiam prout substantia non dicitur ab actu prout substantia non dicitur ab actu substandi, sed ut ens in se subsistens, substandi, sed ut ens in se subsistens, alio non indigens, sicut communis et alio non indigens, sicut communis et eadem est natura trium personarum. Et eadem est natura trium personarum. Et sic sequeretur, quod tres essentiæ essent sic sequeretur, quod tres essentiæ essent tres personæ, et numeratæ in tribus per- tres personæ, et numeratæ in tribus per- sonis. sonis.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De definitione hujus nominis, persona ¹. De definitione hujus nominis, persona ¹.

SECUNDO, Quæritur de definitione istius SECUNDO, Quæritur de definitione istius nominis, persona. nominis, persona.

Et inveniuntur quatuor definitiones. Et inveniuntur quatuor definitiones. Prima Boetii, hæc scilicet, « Persona Prima Boetii, hæc scilicet, « Persona est rationalis naturæ individua substan- est rationalis naturæ individua substan- tia. » tia. »

Secunda est Richardi in libro de Tri- Secunda est Richardi in libro de Tri- nitate, hæc scilicet, « Persona est intel- nitate, hæc scilicet, « Persona est intel- lectualis naturæ incommunicabilis exi- lectualis naturæ incommunicabilis exi- stentia. » stentia. »

Tertia iterum Richardi, ibidem, « Per- Tertia iterum Richardi, ibidem, « Per- sona est existens per se solum secundum sona est existens per se solum secundum quemdam rationalis existentiæ modum. » quemdam rationalis existentiæ modum. »

Quarta magistralis est, hæc scilicet, Quarta magistralis est, hæc scilicet, «Persona est hypostasis distincta incom- «Persona est hypostasis distincta incom- municabili proprietate ad dignitatem municabili proprietate ad dignitatem pertinente. » pertinente. »

Et quæritur de singulis definitionibus. Et quæritur de singulis definitionibus. Videtur enim inconveniens prima. Videtur enim inconveniens prima.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXV, Art. 1. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXV, Art. 1. Tom. XXV hujusce

1. Rationalis enim natura non est ni- 1. Rationalis enim natura non est ni- si in homine. Dicit enim Isaac in libro, si in homine. Dicit enim Isaac in libro, Definitionum, quod « ratio est vis ani- Definitionum, quod « ratio est vis ani- mæ, faciens currere causam in causa- mæ, faciens currere causam in causa- tum » et sic ratio cum collatione est et tum » et sic ratio cum collatione est et cum inquisitione. Talis autem natura cum inquisitione. Talis autem natura non est divina, nec etiam angelica, cum non est divina, nec etiam angelica, cum tamen persona sit tam in divina quam in tamen persona sit tam in divina quam in angelica natura. Inconvenienter ergo de- angelica natura. Inconvenienter ergo de- finitur per rationalem naturam. finitur per rationalem naturam.

2. Adhuc, In divinis propter indiffe- 2. Adhuc, In divinis propter indiffe- rentiam simplicitatis persona est essen- rentiam simplicitatis persona est essen- tia, sive natura. Obliquus autem omnis tia, sive natura. Obliquus autem omnis notat transitionem et diversitatem. Cum notat transitionem et diversitatem. Cum ergo dicitur, Persona est rationalis na- ergo dicitur, Persona est rationalis na- turæ, diversitas notatur inter personam turæ, diversitas notatur inter personam et rationalem naturam: et cum sit om- et rationalem naturam: et cum sit om- nimoda indifferentia, potius deberet dici, nimoda indifferentia, potius deberet dici, Persona est rationalis natura, quam ra- Persona est rationalis natura, quam ra- tionalis naturæ. tionalis naturæ.

3. Adhuc, Objicitur de hoc quod dici- 3. Adhuc, Objicitur de hoc quod dici- tur, Individua. Nihil enim est indivi- tur, Individua. Nihil enim est indivi- duum in particulari, nisi quod dividuum duum in particulari, nisi quod dividuum est in natura. Dividuum autem in natu- est in natura. Dividuum autem in natu- ra, est materia quæ secundum esse divi- ra, est materia quæ secundum esse divi- ditur in particularibus. Divina natura se- ditur in particularibus. Divina natura se- cundum esse non dividitur in particula- cundum esse non dividitur in particula- ribus sive in hypostasibus, quas Joannes ribus sive in hypostasibus, quas Joannes Damascenus vocat particularia. Ergo Damascenus vocat particularia. Ergo personæ in divinis non convenit esse in- personæ in divinis non convenit esse in- dividuum. dividuum.

4. Adhuc, Non videtur convenire quod 4. Adhuc, Non videtur convenire quod dicit, Substantia. Quod enim in defini- dicit, Substantia. Quod enim in defini- tione alicujus ponitur, multiplicato de- tione alicujus ponitur, multiplicato de- finito multiplicatur definiens, ut cum di- finito multiplicatur definiens, ut cum di- citur, homo animal rationale mortale, citur, homo animal rationale mortale, plures homines plura animalia rationa- plures homines plura animalia rationa- lia mortalia. Ergo a simili, si persona lia mortalia. Ergo a simili, si persona est individua substantia, plures personæ est individua substantia, plures personæ plures erunt substantiæ individuæ, ut plures erunt substantiæ individuæ, ut dixit Arius, et hoc est hæresis, quia dixit Arius, et hoc est hæresis, quia tres personæ sunt una substantia indivi- tres personæ sunt una substantia indivi- dua sive indivisibilis secundum esse. dua sive indivisibilis secundum esse.

CONTRA SECUNDAM etiam objicitur quæ CONTRA SECUNDAM etiam objicitur quæ est hæc, « Persona est intellectualis na- est hæc, « Persona est intellectualis na- turæ incommunicabilis existentia. » turæ incommunicabilis existentia. »

novæ editionis. novæ editionis.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44.

1. Et quæritur, Quæ sit natura intelle- 1. Et quæritur, Quæ sit natura intelle- ctualis? Aut enim est quæ intellectua- ctualis? Aut enim est quæ intellectua- litate sicut differentia in specie consti- litate sicut differentia in specie consti- tuitur, aut quæ intellectu utitur, aut quæ tuitur, aut quæ intellectu utitur, aut quæ intelligitur, eo quod non intelligitur nisi intelligitur, eo quod non intelligitur nisi intellectuale, hoc est, in esse intellectua- intellectuale, hoc est, in esse intellectua- li acceptum. Si primo modo: tunc na- li acceptum. Si primo modo: tunc na- tura divina non erit intellectualis: nulla tura divina non erit intellectualis: nulla enim differentia in specie naturæ con- enim differentia in specie naturæ con- stituitur. Si secundo modo, iterum non stituitur. Si secundo modo, iterum non erit intellectualis: non enim intellectu erit intellectualis: non enim intellectu utitur, sed seipso intelligit. Si tertio mo- utitur, sed seipso intelligit. Si tertio mo- do tunc multarum naturarum erit per- do tunc multarum naturarum erit per- sona sicut enim dicit Boetius, natura sona sicut enim dicit Boetius, natura quæ in omnibus est, est quæ quoquo quæ in omnibus est, est quæ quoquo modo intelligi potest: et sic omnium modo intelligi potest: et sic omnium naturarum esset persona, quod falsum naturarum esset persona, quod falsum

est. est.

2. Adhuc, Quod dicitur, Incommuni- 2. Adhuc, Quod dicitur, Incommuni- cabilis, non videtur convenire soli per- cabilis, non videtur convenire soli per- sonæ cum tamen sit ultima differentia sonæ cum tamen sit ultima differentia in definitione posita, de qua dicit Ari- in definitione posita, de qua dicit Ari- stoteles in VII primæ philosophiæ, quod stoteles in VII primæ philosophiæ, quod convertibilis esse debet: omnia enim in- convertibilis esse debet: omnia enim in- dividua et omnia propria incommunica- dividua et omnia propria incommunica- bilia sunt. Dicit enim Algazel in Logica bilia sunt. Dicit enim Algazel in Logica sua, quod individuum est ab accidente sua, quod individuum est ab accidente incommunicabili, et ideo dicitur singu- incommunicabili, et ideo dicitur singu-

lare. lare.

3. Adhuc, Quod dicit, Existentia, vi- 3. Adhuc, Quod dicit, Existentia, vi- detur inconvenienter dici: existentia enim detur inconvenienter dici: existentia enim secundum rationem suorum componen- secundum rationem suorum componen- tium dicit ens ex alio productum hoc tium dicit ens ex alio productum hoc autem angelicis personis non convenit, autem angelicis personis non convenit, quæ origine non distinguuntur: et etiam quæ origine non distinguuntur: et etiam in divinis Patri non convenit, quia Pater in divinis Patri non convenit, quia Pater ex alio quodam non est : et in humanis ex alio quodam non est : et in humanis Adæ non convenit, eo quod Adam se- Adæ non convenit, eo quod Adam se- cundum originem ex alio non est. cundum originem ex alio non est.

4. Adhuc, Persona potius est existens 4. Adhuc, Persona potius est existens quam existentia. Melius ergo diceretur, quam existentia. Melius ergo diceretur, quod persona est intellectualis naturæ quod persona est intellectualis naturæ incommunicabile existens, quam incom- incommunicabile existens, quam incom- municabilis existentia. municabilis existentia.

CONTRA TERTIAM etiam objicitur, quæ CONTRA TERTIAM etiam objicitur, quæ est hæc scilicet, « Persona est existens est hæc scilicet, « Persona est existens per se solum secundum quemdam ratio- per se solum secundum quemdam ratio- nalis existentiæ modum. »> nalis existentiæ modum. »>

473 473

1. Secundum hanc enim non videtur 1. Secundum hanc enim non videtur esse persona in divinis. Dicit enim Hila- esse persona in divinis. Dicit enim Hila- rius in libro VII de Trinitate, quod rius in libro VII de Trinitate, quod « solitudo non est in divinis, nec singu- « solitudo non est in divinis, nec singu- larita's. » Existens autem per se solum larita's. » Existens autem per se solum solitarium et singulare est. solitarium et singulare est.

2. Adhuc, Cum dicitur, Secundum 2. Adhuc, Cum dicitur, Secundum quemdam modum, vagus est intellectus quemdam modum, vagus est intellectus et non determinatus: quia nescitur quis et non determinatus: quia nescitur quis sit modus ille. Definientia autem certa et sit modus ille. Definientia autem certa et determinata debent esse: quia aliter de- determinata debent esse: quia aliter de- finitio non determinaret et certificaret finitio non determinaret et certificaret definitum. Male ergo dicitur, Secundum definitum. Male ergo dicitur, Secundum quemdam modum. quemdam modum.

CONTA QUARTAM etiam objicitur, hanc CONTA QUARTAM etiam objicitur, hanc scilicet, quod « persona est hypostasis scilicet, quod « persona est hypostasis incommunicabili proprietate determina- incommunicabili proprietate determina- ta ad dignitatem pertinente. » ta ad dignitatem pertinente. »

1, Secundum hanc enim videtur, quod 1, Secundum hanc enim videtur, quod intellectus personæ compositus sit, et intellectus personæ compositus sit, et addat super intellectum hypostasis. Com- addat super intellectum hypostasis. Com- positus autem intellectus non est nisi positus autem intellectus non est nisi compositi. Persona ergo in divinis vide- compositi. Persona ergo in divinis vide- tur esse composita, quod falsum est: tur esse composita, quod falsum est: æque enim simplex persona est sicut æque enim simplex persona est sicut essentia. essentia.

2. Adhuc, Secundum hoc vide- 2. Adhuc, Secundum hoc vide- tur, quod abstracta personalitate per tur, quod abstracta personalitate per intellectum, adhuc remaneat hypo- intellectum, adhuc remaneat hypo- stasis et hoc falsum est: quia hypo- stasis et hoc falsum est: quia hypo- stasis est distinctum et determinatum stasis est distinctum et determinatum quid, quod apud Philosophum. vocatur quid, quod apud Philosophum. vocatur hoc aliquid et si dicatur hic aliquis, hoc aliquid et si dicatur hic aliquis, tamen hic aliquis non est tam quis, tamen hic aliquis non est tam quis, quam quod, ut dicit Richardus, et sic quam quod, ut dicit Richardus, et sic redit in idem. Sed abstracto determinan- redit in idem. Sed abstracto determinan- te non remanet determinatum: persona- te non remanet determinatum: persona- litas autem derminans est. Ergo abstra- litas autem derminans est. Ergo abstra- cta personalitate hypostasis determinata cta personalitate hypostasis determinata non remanet. Si ergo remanet aliquid, non remanet. Si ergo remanet aliquid, non potest remanere nisi essentia deter- non potest remanere nisi essentia deter- minata et sic sequeretur, quod perso- minata et sic sequeretur, quod perso- nalis proprietas determinaret essentiam, nalis proprietas determinaret essentiam, quod falsum est et sæpius improbatum : quod falsum est et sæpius improbatum : sequeretur enim, quod sicut Pater non sequeretur enim, quod sicut Pater non est Filius, ita essentia Patris non esset est Filius, ita essentia Patris non esset essentia Filii. essentia Filii.

Solutio. Solutio.

Ad diffinit Ad diffinit 1. 1.

474 474

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Adhuc, Contra has omnes definitiones Adhuc, Contra has omnes definitiones simul objicitur. simul objicitur.

1. Videtur enim, quod secundum eas 1. Videtur enim, quod secundum eas anima separata sit persona. Est enim anima separata sit persona. Est enim substantia individua rationalis naturæ, substantia individua rationalis naturæ, et est existens per se solum secundum et est existens per se solum secundum quemdam intellectualis existentiæ mo- quemdam intellectualis existentiæ mo- dum. dum.

2. Adhuc, Videtur, quod natura hu- 2. Adhuc, Videtur, quod natura hu- mana in Christo secundum hoc sit per- mana in Christo secundum hoc sit per- sona est enim rationalis naturæ indi- sona est enim rationalis naturæ indi- vidua substantia: et per eamdem ratio- vidua substantia: et per eamdem ratio- nem divina natura in Christo erit perso- nem divina natura in Christo erit perso- na et sic Christus est duæ personæ, na et sic Christus est duæ personæ, quod falsum est. quod falsum est.

SOLUTIO. Dicendum, quod licet sicut SOLUTIO. Dicendum, quod licet sicut dicit Aristoteles in Topicis, unius rei sic- dicit Aristoteles in Topicis, unius rei sic- ut unum est esse, sit una definitio ta- ut unum est esse, sit una definitio ta- men secundum plura quæ secundum men secundum plura quæ secundum modum intelligendi sunt in uno et eo- modum intelligendi sunt in uno et eo- dem, plures possunt dari assignationes, dem, plures possunt dari assignationes, quæ non sunt veræ definitiones, sed ma- quæ non sunt veræ definitiones, sed ma- nifestationes majoris declarationis, quam nifestationes majoris declarationis, quam nomen. Et tales sunt quæ inductæ sunt. nomen. Et tales sunt quæ inductæ sunt. Et differunt, quia illa quæ est Boetii, Et differunt, quia illa quæ est Boetii, data est de communi intentione perso- data est de communi intentione perso- næ, prout se communiter habet ad Deum næ, prout se communiter habet ad Deum et Angelum, et hominem. Duæ vero quæ et Angelum, et hominem. Duæ vero quæ sunt Richardi, corrigunt eam quæ est Bo- sunt Richardi, corrigunt eam quæ est Bo- etii et determinant ad divina: et ideo dan- etii et determinant ad divina: et ideo dan- tur per propria divinorum, quorum ma- tur per propria divinorum, quorum ma- gis est esse intellectuale quam rationale, gis est esse intellectuale quam rationale, et singulare quam individuum, et existere et singulare quam individuum, et existere secundum individuum personæ ad perso- secundum individuum personæ ad perso- nam, quam substare in seipsa. Quarta nam, quam substare in seipsa. Quarta vero datur secundum nominis proprieta- vero datur secundum nominis proprieta- tem. Dictum est enim in præhabitis, tem. Dictum est enim in præhabitis, quod persona est facies larvata: quod quod persona est facies larvata: quod non fiebat, nisi ad designationem certæ non fiebat, nisi ad designationem certæ personæ et heri, quæ dignitate præcede- personæ et heri, quæ dignitate præcede- bat, ut Priamus et Hecuba. Propter quod bat, ut Priamus et Hecuba. Propter quod etiam adhuc in civilibus personæ dicun- etiam adhuc in civilibus personæ dicun- tur homines dignitate præcellentes, ut tur homines dignitate præcellentes, ut imperator, præses, episcopus, præpositus, imperator, præses, episcopus, præpositus, et hujusmodi. et hujusmodi.

AD ID ergo quod objicitur contra pri- AD ID ergo quod objicitur contra pri- mam definitionem, dicendum quod ratio mam definitionem, dicendum quod ratio compositus intellectus est, et sie ratio- compositus intellectus est, et sie ratio-

nalis natura pro intellectuali ponitur : nalis natura pro intellectuali ponitur : tamen hoc est unum propter quod corri- tamen hoc est unum propter quod corri- git eam Richardus. git eam Richardus.

AD ALIUD dicendum, quod in veritato AD ALIUD dicendum, quod in veritato respiciendo ad simplicitatem rei in divi- respiciendo ad simplicitatem rei in divi- nis, unumquodque divinorum prædica- nis, unumquodque divinorum prædica- tur de alio in rectitudine et sic persona tur de alio in rectitudine et sic persona est essentia, et proprietas essentia. Re- est essentia, et proprietas essentia. Re- spiciendo autem ad [modum intelligendi spiciendo autem ad [modum intelligendi communem, quo divina ex humanis in- communem, quo divina ex humanis in- telligimus, sicut dicit Dionysius, eo quod telligimus, sicut dicit Dionysius, eo quod humana sunt exemplata a divinis: sie humana sunt exemplata a divinis: sie convenientius dicitur persona rationalis convenientius dicitur persona rationalis naturæ sive essentiæ, quam rationalis naturæ sive essentiæ, quam rationalis natura vel essentia. Dicit enim Hilarius, natura vel essentia. Dicit enim Hilarius, quod aliud est ignis, et quod ignis est: quod aliud est ignis, et quod ignis est: et aliud est homo, et quod hominis est : et aliud est homo, et quod hominis est : et aliud Deus, et quod Dei est : et gene- et aliud Deus, et quod Dei est : et gene- raliter aliud natura, et quod naturæ est: raliter aliud natura, et quod naturæ est: et hoc quidem in creatis aliud est re, in et hoc quidem in creatis aliud est re, in divinis autem aliud modo significandi. divinis autem aliud modo significandi. Cum ergo persona res naturæ sit, et Cum ergo persona res naturæ sit, et rem naturæ dicat in recto, naturam au- rem naturæ dicat in recto, naturam au- tem dicat in obliquo, et dicat eam ut tem dicat in obliquo, et dicat eam ut quo est res naturæ, et ideo supposita quo est res naturæ, et ideo supposita persona non supponitur natura sive persona non supponitur natura sive essentia, convenientius dicitur rationalis essentia, convenientius dicitur rationalis naturæ quam rationalis natura. naturæ quam rationalis natura.

Et quod objicitur de transitione obli- Et quod objicitur de transitione obli- qui, dicendum quod transitioni quæ no- qui, dicendum quod transitioni quæ no- tatur per genitivum, sufficit diversitas tatur per genitivum, sufficit diversitas in modo intelligendi, sicut convenienter in modo intelligendi, sicut convenienter dicitur bonitas Dei, cum tamen bonitas dicitur bonitas Dei, cum tamen bonitas Dei et Deus seipso sit bonus. Dicit ta- Dei et Deus seipso sit bonus. Dicit ta- men Augustinus in libro VII de Trinitate men Augustinus in libro VII de Trinitate et ponitur in libro I Sententiarum, dis- et ponitur in libro I Sententiarum, dis- tinct. XXIII, quod «tres personas unius tinct. XXIII, quod «tres personas unius essentiæ dicimus, non ex eadem essen- essentiæ dicimus, non ex eadem essen- tia, ne diversitatem inter essentiam et tia, ne diversitatem inter essentiam et personam notemus. » Sed hoc est ex personam notemus. » Sed hoc est ex causis duabus simul junctis, quarum una causis duabus simul junctis, quarum una est, quia ablativus est vehementioris di- est, quia ablativus est vehementioris di- versitatis quam genitivus. Alia, quod versitatis quam genitivus. Alia, quod præpositio quæ etiam transitiva est et di- præpositio quæ etiam transitiva est et di- versitatem notat, habitudinem designat versitatem notat, habitudinem designat esse materialis ad materiatum et ideo esse materialis ad materiatum et ideo tres personas ex eadem essentia non di- tres personas ex eadem essentia non di- cimus, ne persona ex essentia sicut ex cimus, ne persona ex essentia sicut ex materia esse credatur. Hujus signum est, materia esse credatur. Hujus signum est,

Ad 1. Ad 1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 44.

quod constructio genitivi cum recto ali- quod constructio genitivi cum recto ali- quando intransitiva est, et non notat quando intransitiva est, et non notat nisi habitudinem determinati ad confu- nisi habitudinem determinati ad confu- sum, cum tamen idem sit re determina- sum, cum tamen idem sit re determina- tum et confusum, ut cum dicitur creatu- tum et confusum, ut cum dicitur creatu- ra salis et talis constructio non est in- ra salis et talis constructio non est in- ter rectum et ablativum, maxime quan- ter rectum et ablativum, maxime quan- do ablativo adjungitur præpositio, ut do ablativo adjungitur præpositio, ut cum dicitur, cultellus de ferro. cum dicitur, cultellus de ferro.

AD ALIUD dicendum, quod pro certo AD ALIUD dicendum, quod pro certo in divinis non est individuum. Indivi- in divinis non est individuum. Indivi- duum enim, ut dicit Plato, est in quo duum enim, ut dicit Plato, est in quo stat divisio descendentium a generalissi- stat divisio descendentium a generalissi- mo. Sed individuum in divinis dicitur mo. Sed individuum in divinis dicitur accommodata significatione idem quod accommodata significatione idem quod incommunicabile quod pluribus non con- incommunicabile quod pluribus non con-

venit. venit.

: :

AD ALIUD dicendum, quod substantia AD ALIUD dicendum, quod substantia in definitione personæ non dicit essen- in definitione personæ non dicit essen- tiam vel naturam quæ est stans per se, tiam vel naturam quæ est stans per se, alio non indigens, sive quæ dicit quo alio non indigens, sive quæ dicit quo est sed stat pro supposito quod est hy- est sed stat pro supposito quod est hy- postasis, quod ab actu substandi substan- postasis, quod ab actu substandi substan- tia dicitur. Et bene conceditur secun- tia dicitur. Et bene conceditur secun- dum Græcos, quod hoc modo plures dum Græcos, quod hoc modo plures personæ plures substantiæ sint, sicut personæ plures substantiæ sint, sicut apud nos plures personæ sunt plura sup- apud nos plures personæ sunt plura sup- posita, et plures res plures naturæ. posita, et plures res plures naturæ. Apud nos autem non dicitur, plures sub- Apud nos autem non dicitur, plures sub- stantiæ quia substantia apud nos du- stantiæ quia substantia apud nos du- biam habet significationem. Et aliquando biam habet significationem. Et aliquando ponitur pro natura qua substat, alio non ponitur pro natura qua substat, alio non indigens omne quod substat per se : et sic indigens omne quod substat per se : et sic opponitur accidenti. Aliquando ponitur opponitur accidenti. Aliquando ponitur pro supposito sive prima substantia. Unde pro supposito sive prima substantia. Unde ne detur occasio hæreticis, a Latinis inhi- ne detur occasio hæreticis, a Latinis inhi- bitum est, ne tres substantiæ dicantur bitum est, ne tres substantiæ dicantur tres personæ, ne diversitas naturæ in tres personæ, ne diversitas naturæ in personis esse credatur '. personis esse credatur '.