450 450

D. ALB. MAG. ORD. ÞRÆÐ. D. ALB. MAG. ORD. ÞRÆÐ.

xime dicitur, ut dicit Aristoteles in Præ- xime dicitur, ut dicit Aristoteles in Præ- dicamentis. Substantia subjecti, substan- dicamentis. Substantia subjecti, substan- tialis proprietas est ejusdem substantiæ, tialis proprietas est ejusdem substantiæ, hoc est, secundæ substantiæ cui substat hoc est, secundæ substantiæ cui substat prima. Et hæc est triplex, scilicet gene- prima. Et hæc est triplex, scilicet gene- ralis, specialis, et individualis. Generalis, ralis, specialis, et individualis. Generalis, quæ tantum genus est, qua scilicet Socra- quæ tantum genus est, qua scilicet Socra- tes est substantia. Specialis, quæ tantum tes est substantia. Specialis, quæ tantum species est, qua Socrates est homo. In- species est, qua Socrates est homo. In- dividualis, quæ nec genus, nec speciem, dividualis, quæ nec genus, nec speciem, sed individuum tantum constituit, ut qua sed individuum tantum constituit, ut qua Socrates est Socrates: et hæc ficto no- Socrates est Socrates: et hæc ficto no- mine dicitur Socracitas. Et pro his dici- mine dicitur Socracitas. Et pro his dici- tur in Græco quatuor esse nomina, sci- tur in Græco quatuor esse nomina, sci- licet obria, quæ generalis substantia est. licet obria, quæ generalis substantia est. Et obswois, quæ specialis substantia sub- Et obswois, quæ specialis substantia sub- jecti est. Ipóswmov, quæ individualis est jecti est. Ipóswmov, quæ individualis est substantia. To, quæ est substantia substantia. To, quæ est substantia subjecta. subjecta.

Sed quia in divinis nec genus, nec Sed quia in divinis nec genus, nec species est, nec individuum proprie : species est, nec individuum proprie : ideo aliis non placuit ista distinctio. Et ideo aliis non placuit ista distinctio. Et dixerunt, quod osia in Græco sive essen- dixerunt, quod osia in Græco sive essen- tia in Latino, est idem quod prima for- tia in Latino, est idem quod prima for- ma, simpliciter faciens esse, et non esse ma, simpliciter faciens esse, et non esse hoc. Dicit enim Boetius in libro de Heb- hoc. Dicit enim Boetius in libro de Heb- domadibus, quod « omne quod est, ab domadibus, quod « omne quod est, ab alio habet quod est, et ab alio quod hoc alio habet quod est, et ab alio quod hoc est. » Obolwow sive subsistentiam dixe- est. » Obolwow sive subsistentiam dixe- runt esse formam generalem vel specia- runt esse formam generalem vel specia- lem, qua id quod est hoc est, ut anima- lem, qua id quod est hoc est, ut anima- litate animal est, et humanitate homo litate animal est, et humanitate homo est. Et hi dixerunt, quod obstwoię sive est. Et hi dixerunt, quod obstwoię sive subsistentia dicitur esse id quod est, sive subsistentia dicitur esse id quod est, sive subjectum, prout sua substantiali vel subjectum, prout sua substantiali vel speciali forma est quid non indigens ac- speciali forma est quid non indigens ac- cidentibus ut sit et quia subjectum di- cidentibus ut sit et quia subjectum di- cit, ideo translatum est quandoque ad cit, ideo translatum est quandoque ad significandum personas, sicut Pater et significandum personas, sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt tres sub- Filius et Spiritus sanctus sunt tres sub- sistentiæ, id est, tres vere subsistentes sistentiæ, id est, tres vere subsistentes personæ, nullo alio indigentes ad hoc personæ, nullo alio indigentes ad hoc quod sint. Usia vero quia subjectum non quod sint. Usia vero quia subjectum non dicit, nec quod est, non translata est ad dicit, nec quod est, non translata est ad significandam personam, sed simpliciter significandam personam, sed simpliciter naturam significat. Unde quamvis Pater naturam significat. Unde quamvis Pater sit usia sive essentia, Filius usia sive sit usia sive essentia, Filius usia sive

: :

essentia, Spiritus sanctus usia sive es- essentia, Spiritus sanctus usia sive es- sentia tamen hi tres non sunt tres, sed sentia tamen hi tres non sunt tres, sed una usia et una essentia. Substantiam ve- una usia et una essentia. Substantiam ve- ro dicunt, quod subjectum est, quam ro dicunt, quod subjectum est, quam Græci nói vocant, quod interpreta Græci nói vocant, quod interpreta tur suppositum, eo quod ut res natura tur suppositum, eo quod ut res natura sub communi natura posita est, et sicut sub communi natura posita est, et sicut dicit Avicenna, est ens in se completum, dicit Avicenna, est ens in se completum, et alteri occasio existendi in eo: substat et alteri occasio existendi in eo: substat enim accidentibus. Et ideo hoc etiam enim accidentibus. Et ideo hoc etiam dicunt esse translatum ad supponendum dicunt esse translatum ad supponendum pro personis. Quia sicut substantia quar pro personis. Quia sicut substantia quar est subjectum, substat naturæ communi, est subjectum, substat naturæ communi, ita persona et sicut substantia quæ est ita persona et sicut substantia quæ est persona, substat accidenti, ita persona persona, substat accidenti, ita persona proprietati. Hpórov autem sive persona proprietati. Hpórov autem sive persona proprie dictus est homo larvatus, ut di- proprie dictus est homo larvatus, ut di- cit Boetius in libro de Duabus naturis cit Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi, quod histriones in una persona Christi, quod histriones in comoediis et tragoediis personas he- in comoediis et tragoediis personas he- roum sive heroicas, sive viros sive mu- roum sive heroicas, sive viros sive mu- lieres, ut Simonem, Cremetem, Hecu- lieres, ut Simonem, Cremetem, Hecu- bam sive Helenam, larvis pictis ad simi- bam sive Helenam, larvis pictis ad simi- litudinem facierum illarum personarum litudinem facierum illarum personarum et sibi ante faciem circumligatis repræ- et sibi ante faciem circumligatis repræ- sentabant et facta earum heroica cane- sentabant et facta earum heroica cane- bant carmine. Propter quod personam bant carmine. Propter quod personam dicebant transumi ad significandum hy- dicebant transumi ad significandum hy- postasim discretam proprietate dignitatis postasim discretam proprietate dignitatis alicujus ab aliis hypostasibus sive indi- alicujus ab aliis hypostasibus sive indi- viduis. Et ad hoc Boetius inducit ratio- viduis. Et ad hoc Boetius inducit ratio- nes duas unam ex compositione voca- nes duas unam ex compositione voca- buli, aliam ex accentu. Ex compositio- buli, aliam ex accentu. Ex compositio- ne quia componitur a pós quod est ne quia componitur a pós quod est ante, et quod est facies, quasi ante ante, et quod est facies, quasi ante faciem vel antefacies. Antefacies enim faciem vel antefacies. Antefacies enim sive anterior lacies, larva est. Accentu sive anterior lacies, larva est. Accentu vero quia in Græco dicitur póσwmov, in vero quia in Græco dicitur póσwmov, in Latino persona, circumflexa penultima : Latino persona, circumflexa penultima : eo quod canentes inter os proprium et eo quod canentes inter os proprium et os larvæ brevi vel acuto sono uti non os larvæ brevi vel acuto sono uti non poterant, sed circumflexo. poterant, sed circumflexo.

Contra hanc autem distinctionem mul- Sed Contra hanc autem distinctionem mul- Sed tipliciter objicitur. tipliciter objicitur.

1. Dicit enim Augustinus in libro VII 1. Dicit enim Augustinus in libro VII de Trinitate: « Subsistere vel substare de Trinitate: « Subsistere vel substare dicitur de rebus in quibus est aliquid vel dicitur de rebus in quibus est aliquid vel aliqua quæ sunt in subjecto ut acciden- aliqua quæ sunt in subjecto ut acciden-

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43.

tia. » Sed in simplici natura divina ni- tia. » Sed in simplici natura divina ni- hil est ut accidens. Ergo in divinis non hil est ut accidens. Ergo in divinis non potest esse subsistentia, vel substantia, potest esse subsistentia, vel substantia, ive usiosis, vel hypostasis. ive usiosis, vel hypostasis.

2. Adhuc, Sub, quod est in composi- 2. Adhuc, Sub, quod est in composi- tione subsistentiæ vel substantiæ, videtur tione subsistentiæ vel substantiæ, videtur notare respectum ad superius: et sic in notare respectum ad superius: et sic in divinis esset superius, et inferius: quod divinis esset superius, et inferius: quod negat Hieronymus in expositione fidei negat Hieronymus in expositione fidei Catholicæ ad Alipium. Et Augustinus Catholicæ ad Alipium. Et Augustinus tractans illud Exodi, xx, 26: Non ascen- tractans illud Exodi, xx, 26: Non ascen- des per gradus ad altare meum, dicit, des per gradus ad altare meum, dicit, quod altare fides Trinitatis est. » Non quod altare fides Trinitatis est. » Non est autem prorsus aliquis in Trinitate est autem prorsus aliquis in Trinitate gradus, nihilque quod inferius superius- gradus, nihilque quod inferius superius- que dici possit. que dici possit.

« «

3. Adhuc, Cum hypostasis sit idem 3. Adhuc, Cum hypostasis sit idem quod substantia secundum istos, si con- quod substantia secundum istos, si con- veniens esset distinctio eorum, sequere- veniens esset distinctio eorum, sequere- tur quod sicut Pater et Filius et Spiritus tur quod sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus dicuntur tres hypostases, ita di- sanctus dicuntur tres hypostases, ita di- cerentur tres substantiæ: et hoc est con- cerentur tres substantiæ: et hoc est con- tra Augustinum in libro VII de Trinitate, tra Augustinum in libro VII de Trinitate, sic dicentem « Tam substantia quam sic dicentem « Tam substantia quam essentia utrumque ad se dicitur non re- essentia utrumque ad se dicitur non re- lative. Unde hoc est Deo esse quod sub- lative. Unde hoc est Deo esse quod sub- sistere. Et sicut una essentia Catholice sistere. Et sicut una essentia Catholice dicitur, non tres, Pater et Filius et Spi- dicitur, non tres, Pater et Filius et Spi- ritus sanctus ita una substantia dicetur ritus sanctus ita una substantia dicetur Pater et Filius et Spiritus sanctus, non Pater et Filius et Spiritus sanctus, non tres substantiæ 2. » tres substantiæ 2. »

: :

Propter hoc dixerunt quidam alii, ali- Propter hoc dixerunt quidam alii, ali- ter distinguentes ista quatuor. Dixerunt ter distinguentes ista quatuor. Dixerunt enim, quod essentia sive obolz significat enim, quod essentia sive obolz significat ens nec distinguibile, nec distinctum ex ens nec distinguibile, nec distinctum ex se vel ex alio. Subsistentia sive obotwors se vel ex alio. Subsistentia sive obotwors significat ens ex se nec distinctum, nec significat ens ex se nec distinctum, nec distinguibile, sed ex alio distinguibile. distinguibile, sed ex alio distinguibile. Substantia vero sive as significat Substantia vero sive as significat ens ex se distinguibile, sed non distin- ens ex se distinguibile, sed non distin- ctum. Persona autem sive прó˜шлo signi- ctum. Persona autem sive прó˜шлo signi- ficat ens ex se distinguibile et distinctum. ficat ens ex se distinguibile et distinctum. Et ideo dicunt, quod essentia sive obría Et ideo dicunt, quod essentia sive obría numquam stat pro personis, nec nume- numquam stat pro personis, nec nume- ratur, nec recipit notionalem distinctio- ratur, nec recipit notionalem distinctio-

5. 5.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap.

451 451

nem. Et propter hoc non dicitur tres es- nem. Et propter hoc non dicitur tres es- sentiæ, nec essentia generans, nec es- sentiæ, nec essentia generans, nec es- sentia genita. Subsistentia vero notiona- sentia genita. Subsistentia vero notiona- lem quidem recipit aliquando determi- lem quidem recipit aliquando determi- nationem, et similiter substantia sive nationem, et similiter substantia sive obowis, et oras in Græco: et ideo obowis, et oras in Græco: et ideo dicitur substantia de substantia, vel sub- dicitur substantia de substantia, vel sub- sistentia de subsistentia: sed neutrum sistentia de subsistentia: sed neutrum numeratur ut dicatur, tres subsistentiæ, numeratur ut dicatur, tres subsistentiæ, vel tres substantiæ. vel tres substantiæ.

CONTRA hoc est, quod CONTRA hoc est, quod

1. In divinis nihil est in potentia: er- 1. In divinis nihil est in potentia: er- go nihil est ibi distinguibile. Dicunt au- go nihil est ibi distinguibile. Dicunt au- tem isti, quod sic differunt subsistentia tem isti, quod sic differunt subsistentia et substantia et persona. Distinctio er- et substantia et persona. Distinctio er- go eorum nulla est. go eorum nulla est.

2. Adhuc, Unde venit, quod ista qua- 2. Adhuc, Unde venit, quod ista qua- tuor nomina ponuntur in divinis? In tuor nomina ponuntur in divinis? In creaturis autem non sunt nisi duo, scili- creaturis autem non sunt nisi duo, scili- cet universale, et particulare: cum ta- cet universale, et particulare: cum ta- men creaturæ minus simplices sint quam men creaturæ minus simplices sint quam natura divina. natura divina.

3. Adhuc, Cum hæc in Scriptura sacra 3. Adhuc, Cum hæc in Scriptura sacra non inveniantur, et dicat Dionysius, quod non inveniantur, et dicat Dionysius, quod universaliter non est nobis audendum universaliter non est nobis audendum aliquid dicere de divinis, præter ea quæ aliquid dicere de divinis, præter ea quæ in sacris eloquiis sunt nobis promulgata, in sacris eloquiis sunt nobis promulgata, videtur quod ista nomina non sunt po- videtur quod ista nomina non sunt po- nenda in divinis eo quod dicit Aposto- nenda in divinis eo quod dicit Aposto- lus, I ad Timotheum, vi, 20: Timothee, lus, I ad Timotheum, vi, 20: Timothee, depositum custodi, devitans profanas depositum custodi, devitans profanas vocum novitates, et oppositiones falsi vocum novitates, et oppositiones falsi nominis scientiæ. nominis scientiæ.

4. Adhuc, Contra omnes distinctiones 4. Adhuc, Contra omnes distinctiones videtur esse quod dicit Boetius in com- videtur esse quod dicit Boetius in com- mento super prædicamenta, quod « usia mento super prædicamenta, quod « usia materia est, usiosis forma, hypostasis materia est, usiosis forma, hypostasis autem compositum. autem compositum.

>> >>

ULTERIUS quæritur, Utrum nomen sub- ULTERIUS quæritur, Utrum nomen sub- sistentiæ vel oboots sit essentiale, vel sistentiæ vel oboots sit essentiale, vel personale ? personale ?

Videtur autem, quod essentiale. Videtur autem, quod essentiale.

1. Dicit enim Hieronymus in exposi- 1. Dicit enim Hieronymus in exposi- tione Catholicæ fidei, quod tres personas, tione Catholicæ fidei, quod tres personas, vel ut Græci ponunt Snootdoes, id est, sub- vel ut Græci ponunt Snootdoes, id est, sub-

2 IDEM, Ibidem, cap. 4. 2 IDEM, Ibidem, cap. 4.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

452 452

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sistentias confitemur. Ex hoc accipitur, sistentias confitemur. Ex hoc accipitur, quod hypostasis et subsistentia idem quod hypostasis et subsistentia idem sunt. Hypostasis autem est substantia. sunt. Hypostasis autem est substantia. Ergo subsistentia substantia est, et sic Ergo subsistentia substantia est, et sic subsistentia nomen essentiale est. subsistentia nomen essentiale est.

2. Adhuc, Boetius in libro de Duabus 2. Adhuc, Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi : « Deus naturis in una persona Christi : « Deus usia est et essentia: ipse enim maxime usia est et essentia: ipse enim maxime est a quo omnium esse proficiscitur. Est est a quo omnium esse proficiscitur. Est etiam usiosis, id est, subsistentia: sub- etiam usiosis, id est, subsistentia: sub- sistentia enim nullo indigens est. Unde sistentia enim nullo indigens est. Unde etiam unam dicimus esse usiam vel usio- etiam unam dicimus esse usiam vel usio- sim, id est, essentiam vel subsistentiam sim, id est, essentiam vel subsistentiam deitatis, sed tres hypostases, id est, tres deitatis, sed tres hypostases, id est, tres substantias. » Ex hoc accipitur, quod substantias. » Ex hoc accipitur, quod subsistentia nomen essentiale est, et qued subsistentia nomen essentiale est, et qued non bene dicitur, quod tres subsistentiæ non bene dicitur, quod tres subsistentiæ sint in divinis. sint in divinis.

IN CONTRARIUM hujus est quod dicit Ri- IN CONTRARIUM hujus est quod dicit Ri- chardus in libro de Trinitate: « Subsi- chardus in libro de Trinitate: « Subsi- stentia est incommunicabilis existentia. » stentia est incommunicabilis existentia. » Incommunicabilis autem existentia pro- Incommunicabilis autem existentia pro- prietate incommunicabili determinatur. prietate incommunicabili determinatur. Proprietate incommunicabili non deter- Proprietate incommunicabili non deter- minatur nisi persona. Subsistentia ergo minatur nisi persona. Subsistentia ergo persona est, et nomen personale. persona est, et nomen personale.

SOLUTIO. Dicendum, quod distinctio SOLUTIO. Dicendum, quod distinctio horum nominum quolibet dicto modo horum nominum quolibet dicto modo satis bene potest fieri. Et ratio istorum satis bene potest fieri. Et ratio istorum quatuor nominum, est acceptio esse di- quatuor nominum, est acceptio esse di- vini secundum nostrum intellectum. Na- vini secundum nostrum intellectum. Na- tura enim divina, sicut et omnis alia na- tura enim divina, sicut et omnis alia na- tura communicabilis aut accipitur in tura communicabilis aut accipitur in se, hoc est, in sua simplicitate: aut acci- se, hoc est, in sua simplicitate: aut acci- pitur prout est in habente eam. Et hoc pitur prout est in habente eam. Et hoc modo intellectus quo rem accipit, signi- modo intellectus quo rem accipit, signi- ficat per dictionem. Regulariter enim ve- ficat per dictionem. Regulariter enim ve- rum est, quod hoc quod contingit intel- rum est, quod hoc quod contingit intel- ligi, hoc modo quo contingit intelligi, ligi, hoc modo quo contingit intelligi, contingit significari. Unde si primo mo- contingit significari. Unde si primo mo- do intelligatur, Latine significatur nomi- do intelligatur, Latine significatur nomi- ne essentiæ, et Græce nomine obstas. Si ne essentiæ, et Græce nomine obstas. Si autem in habente intelligatur, cum ha- autem in habente intelligatur, cum ha- bens determinatum sit, hoc contingit bens determinatum sit, hoc contingit dupliciter aut enim significatur ut de- dupliciter aut enim significatur ut de- terminatum sub natura communi indif- terminatum sub natura communi indif- ferenti, quam non numerant supposita, ferenti, quam non numerant supposita,

nec numeratur in illis, sed indifferens et nec numeratur in illis, sed indifferens et indifferenti simplicitate est res in eis una indifferenti simplicitate est res in eis una secundum rem et sic significatur nomi- secundum rem et sic significatur nomi- ne subsistentiæ, sive ovos Græce. Unde ne subsistentiæ, sive ovos Græce. Unde Boetius in libro de Duabus naturis in Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi dicit, quod una persona Christi dicit, quod « hoe « hoe subsistit quod non indiget alio, hoc est, subsistit quod non indiget alio, hoc est, accedente ut sit. » Et hoc est secundum accedente ut sit. » Et hoc est secundum compositionem vocabuli: sistit enim compositionem vocabuli: sistit enim quod in seipso stat proprio termino, t quod in seipso stat proprio termino, t etiam alia sistit ne fluant ulterius. Quod etiam alia sistit ne fluant ulterius. Quod autem fluit ad aliud ut sit, non si- autem fluit ad aliud ut sit, non si- stit, ut accidens. Subsistit vero, quod stit, ut accidens. Subsistit vero, quod stans sub aliquo, sistit in illo: et hoe stans sub aliquo, sistit in illo: et hoe proprie subsistens, et modus existentia proprie subsistens, et modus existentia sive subsistentia vocatur proprie. Si au- sive subsistentia vocatur proprie. Si au- tem intelligatur esse divinum in habente tem intelligatur esse divinum in habente prout illud distinguibile est et determi- prout illud distinguibile est et determi- nabile ex aptitudine suppositi proprie- nabile ex aptitudine suppositi proprie- tate communiter accepta: tunc significa- tate communiter accepta: tunc significa- tur Latine nomine substantiæ quæ est tur Latine nomine substantiæ quæ est subjectum. Per hoc enim, ut dicit Avi- subjectum. Per hoc enim, ut dicit Avi- cenna, quod est occasio alteri existen di cenna, quod est occasio alteri existen di in ipso, translatum in divinam prædica- in ipso, translatum in divinam prædica- tionem, significat ens completum in se, tionem, significat ens completum in se, determinabile proprietate: et hoc voca- determinabile proprietate: et hoc voca- ur substantia Latine, et Græce ónóstagıç : ur substantia Latine, et Græce ónóstagıç : quorum neutrum dicit proprietatem ali- quorum neutrum dicit proprietatem ali- quam singulariter designatam. Si vero quam singulariter designatam. Si vero accipiatur ut actu distinctum incommuni- accipiatur ut actu distinctum incommuni- cabili proprietate: tunc significatur La- cabili proprietate: tunc significatur La- tine nomine personæ, et Græce nomine tine nomine personæ, et Græce nomine pогóло. Et hæc est causa quare persona pогóло. Et hæc est causa quare persona et distinguitur et numeratur in tribus. et distinguitur et numeratur in tribus. Actu enim distinguens facit numerum in Actu enim distinguens facit numerum in divinis, ut in præhabitis de numero per- divinis, ut in præhabitis de numero per- sonarum dictum est. Hypostasis autem sonarum dictum est. Hypostasis autem sive substantia determinabilis quidem est sive substantia determinabilis quidem est proprietate, et sic numerabilis sed quia proprietate, et sic numerabilis sed quia non est actu determinata, ideo non nu- non est actu determinata, ideo non nu- meratur secundum Latinos, præcipue meratur secundum Latinos, præcipue prout dicit substantiam subjecti communi prout dicit substantiam subjecti communi proprietate, prout substantia dicitur ens proprietate, prout substantia dicitur ens in seipso. non indigens alio ut sit. Et in seipso. non indigens alio ut sit. Et ideo dicitur Pater substantia, Filius sub- ideo dicitur Pater substantia, Filius sub- stantia, Spiritus sanctus substantia, et hi stantia, Spiritus sanctus substantia, et hi tres una substantia. tres una substantia.

Et si objicitur, quod Græci dicunt tres Et si objicitur, quod Græci dicunt tres substantias sive tres hypostases. Dicen- substantias sive tres hypostases. Dicen-

11. 11.

+ 8. + 8.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43.

dum, quod Græci accipiunt hypostases dum, quod Græci accipiunt hypostases

pro persona. pro persona.

AD ID ergo quod objicitur contra dis- AD ID ergo quod objicitur contra dis- tinctionem Præpositivi, dicendum quod tinctionem Præpositivi, dicendum quod Præpositivus noluit, quod genus et spe- Præpositivus noluit, quod genus et spe- cies et individuum proprie essent in divi- cies et individuum proprie essent in divi- nis scivit enim, quod universale et par- nis scivit enim, quod universale et par- ticulare propter indifferentiam maximæ ticulare propter indifferentiam maximæ simplicitatis in divinis esse non posset: simplicitatis in divinis esse non posset: Sed quia in universali duo sunt : unum Sed quia in universali duo sunt : unum quidem quod est in multis, et hoc quidem quidem quod est in multis, et hoc quidem nobilitatis est et perfectionis: alterum nobilitatis est et perfectionis: alterum quod est de multis, et hoc ignobilitatis quod est de multis, et hoc ignobilitatis est, quia per hoc innititur alteri ut sub- est, quia per hoc innititur alteri ut sub- jecto. Et ratione primi dicit generale jecto. Et ratione primi dicit generale Præpositivus quod in omnibus est suis Præpositivus quod in omnibus est suis suppositis speciale autem in eo quod suppositis speciale autem in eo quod specie differt ab alio, sicut Pater specie specie differt ab alio, sicut Pater specie proprietatis differt a Filio: individuale proprietatis differt a Filio: individuale autem quod est in uno solo: quæ licet autem quod est in uno solo: quæ licet re non differant in divinis, differunt ta- re non differant in divinis, differunt ta- men modo significandi. Et hæc est in- men modo significandi. Et hæc est in- tentio Præpositivi. tentio Præpositivi.

AD DISTINCTIONEM secundam dicendum, AD DISTINCTIONEM secundam dicendum, quod satis conveniens est. quod satis conveniens est.

Ad id quod primo objicitur in contra- Ad id quod primo objicitur in contra- rium, dicendum quod Augustinus accipit rium, dicendum quod Augustinus accipit proprie subsistere, scilicet quod secundum proprie subsistere, scilicet quod secundum suppositum sistit aliud ens in seipso ut suppositum sistit aliud ens in seipso ut sit hoc enim est accidens. Unde acci- sit hoc enim est accidens. Unde acci- dens potius est esse quam essentia, ut vult dens potius est esse quam essentia, ut vult Aristoteles in nono primæ philosophiæ. Aristoteles in nono primæ philosophiæ. Et hoc modo non est in divinis, sed po- Et hoc modo non est in divinis, sed po- tius transfertur ad divina, prout deter- tius transfertur ad divina, prout deter- minabile est proprietate cujus esse non minabile est proprietate cujus esse non sistit quia proprietas substantia est in sistit quia proprietas substantia est in divinis, sed habet eam in se sicut deter- divinis, sed habet eam in se sicut deter- minatum habet determinans et sic in minatum habet determinans et sic in divinam transfertur prædicationem. divinam transfertur prædicationem.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur sub, sicut substantia vel suppositum, sub, sicut substantia vel suppositum, præpositio sub non notat inferioritatem præpositio sub non notat inferioritatem ad superius aliquid secundum rem, sed ad superius aliquid secundum rem, sed secundum modum significandi tantum, secundum modum significandi tantum, sicut commune rei dicitur supra, et dis- sicut commune rei dicitur supra, et dis- cretum et determinatum dicitur sub : cretum et determinatum dicitur sub : cum tamen re idem sint determinatum et cum tamen re idem sint determinatum et commune. Unde per sub et supra non commune. Unde per sub et supra non

453 453

notatur nisi diversus modus significandi notatur nisi diversus modus significandi habens et habitum. Et si objicitur, quod habens et habitum. Et si objicitur, quod Augustinus dicit quod « Pater et Filius Augustinus dicit quod « Pater et Filius non differunt natura, sed causa et gra- non differunt natura, sed causa et gra- du. » Et, libro III contra Maximinum du. » Et, libro III contra Maximinum dicit, quod « differunt ordine naturæ : nam dicit, quod « differunt ordine naturæ : nam ubi ordo est, ibi gradus est. » Dicendum, ubi ordo est, ibi gradus est. » Dicendum, quod nullus gradus est in Trinitate, ut quod nullus gradus est in Trinitate, ut dicit Hieronymus. Dictum autem Augu- dicit Hieronymus. Dictum autem Augu- stini intelligitur de gradu secundum scili- stini intelligitur de gradu secundum scili- cet modum intelligendi, et non secun- cet modum intelligendi, et non secun- dum rem. Inter ea enim quorum unum dum rem. Inter ea enim quorum unum intelligitur sine alio, et alterum non sine intelligitur sine alio, et alterum non sine alio, gradus est intelligendi. Et talis alio, gradus est intelligendi. Et talis gradus in intelligendo est inter Patrem gradus in intelligendo est inter Patrem et Filium. Pater enim ut innascibilis sine et Filium. Pater enim ut innascibilis sine Filio intelligitur. Filius autem sine Patre Filio intelligitur. Filius autem sine Patre intelligi non potest. Causam autem vocat intelligi non potest. Causam autem vocat Augustinus auctoritatem Patris ex gene- Augustinus auctoritatem Patris ex gene- ratione. ratione.

AD ALIUD dicendum, quod substantia AD ALIUD dicendum, quod substantia dicitur ut substans in seipsa sive subsi- dicitur ut substans in seipsa sive subsi- stens, nullo indigens ad hoc quod sit. Et stens, nullo indigens ad hoc quod sit. Et hoc modo substantia una est trium per- hoc modo substantia una est trium per- sonarum. Et hoc modo accipit eam Au- sonarum. Et hoc modo accipit eam Au- gustinus, et sic accidens non est sub- gustinus, et sic accidens non est sub- stantia, et proprietas non significatur ut stantia, et proprietas non significatur ut substantia. Dicitur etiam a substare pro- substantia. Dicitur etiam a substare pro- prietati determinanti et sic trahitur ad prietati determinanti et sic trahitur ad standum pro persona: et sic dicuntur standum pro persona: et sic dicuntur tres hypostases, et tres substantiæ. tres hypostases, et tres substantiæ.

AD DISTINCTIONEM tertiam dicendum, AD DISTINCTIONEM tertiam dicendum, quod satis subtilis est et bona. Et quod quod satis subtilis est et bona. Et quod dicunt ens nec distinguibile nec distin- dicunt ens nec distinguibile nec distin- ctum ex se vel ab alio, significant primum ctum ex se vel ab alio, significant primum simplex, quod nullo sibi adveniente dis- simplex, quod nullo sibi adveniente dis- tinguitur vel determinatur, sicut et ip- tinguitur vel determinatur, sicut et ip- sum ens non determinatur ab aliquo, ita sum ens non determinatur ab aliquo, ita quod cum ipso in numerum ponatur: sic- quod cum ipso in numerum ponatur: sic- ut et essentia divina nec cum persona, ut et essentia divina nec cum persona, nec cum proprietate numeratur. Persona nec cum proprietate numeratur. Persona enim est essentia, et proprietas est essen- enim est essentia, et proprietas est essen- tia, sicut et ens se habet ad ea de quibus tia, sicut et ens se habet ad ea de quibus prædicatur. Et quod dicunt subsistentiam prædicatur. Et quod dicunt subsistentiam esse ens ex alio distinguibile, intelligunt esse ens ex alio distinguibile, intelligunt substantiam secundam, quæ est in gene- substantiam secundam, quæ est in gene- ribus et speciebus, quæ quidem ens dis- ribus et speciebus, quæ quidem ens dis- tinctum est et determinatum non ex se, tinctum est et determinatum non ex se,

Ad 3. Ad 3.

454 454

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed ex aliò, quod est differentia constitu- sed ex aliò, quod est differentia constitu- tiva sive generis sive speciei. Genus enim tiva sive generis sive speciei. Genus enim generalissimum quamvis non habeat dif- generalissimum quamvis non habeat dif- ferentiam extra se quæ sit divisiva supe- ferentiam extra se quæ sit divisiva supe- rioris alicujus et sui constitutiva, tamen rioris alicujus et sui constitutiva, tamen intra se oportet, quod habeat differen- intra se oportet, quod habeat differen- tiam qua ab aliis generibus determinetur tiam qua ab aliis generibus determinetur et distinguatur, et ratione hujus dicitur et distinguatur, et ratione hujus dicitur subsistentia, quia non fluit ad aliud ut subsistentia, quia non fluit ad aliud ut sit et per hanc convenientiam quia sub- sit et per hanc convenientiam quia sub- stat alicui determinanti se, quando tran- stat alicui determinanti se, quando tran- sumitur in divinam prædicationem, præ- sumitur in divinam prædicationem, præ- positione notionali [vel actu notionali positione notionali [vel actu notionali potest trahi ad standum pro persona, ut potest trahi ad standum pro persona, ut cum dicitur, subsistentia de subsistentia, cum dicitur, subsistentia de subsistentia, vel subsistentia generans, vel subsisten- vel subsistentia generans, vel subsisten- tia genita. Et sic quidem distinguitur, tia genita. Et sic quidem distinguitur, sed in distinctis non numeratur proprie sed in distinctis non numeratur proprie loquendo, sicut Deus de Deo, et Deus loquendo, sicut Deus de Deo, et Deus generans, et Deus genitus: sic enim di- generans, et Deus genitus: sic enim di- cendo, Deus qui est subsistentia, deter- cendo, Deus qui est subsistentia, deter- minatur quidem præpositione notionali minatur quidem præpositione notionali vel actu, non tamen numeratur in distin- vel actu, non tamen numeratur in distin- ctis non enim sunt tres dii, sed solum ctis non enim sunt tres dii, sed solum unus Deus. unus Deus.

Et si invenitur, tres subsistentiæ, ab Et si invenitur, tres subsistentiæ, ab aliquo Sanctorum dictum, resolvenda est aliquo Sanctorum dictum, resolvenda est locutio, ut abstractum ponatur pro con- locutio, ut abstractum ponatur pro con- creto, sicut tres subsistentiæ, hoc est, creto, sicut tres subsistentiæ, hoc est, tres subsistentes personæ. Tales enim tres subsistentes personæ. Tales enim locutiones non sunt extendendæ locutiones non sunt extendendæ phaticæ enim sunt et figurativæ. phaticæ enim sunt et figurativæ.

em- em-

Et quod dicunt, substantiam significare Et quod dicunt, substantiam significare ens ex se distinguibile non distinctum, ens ex se distinguibile non distinctum, volunt dicere, quod ex se, hoc est, ex volunt dicere, quod ex se, hoc est, ex seipso distinguibile sit, secundum quod seipso distinguibile sit, secundum quod ex se, hoc est, ex propria ratione signi- ex se, hoc est, ex propria ratione signi- ficat ens distinguibile. Substantia enim ficat ens distinguibile. Substantia enim secundum suum nomen, subjectum vel secundum suum nomen, subjectum vel suppositum significat, quod apud Aristo- suppositum significat, quod apud Aristo- telem vocatur prima substantia et hoc telem vocatur prima substantia et hoc est quod et substat naturæ communi, et est quod et substat naturæ communi, et subjicibile est accidentibus. Unde substat subjicibile est accidentibus. Unde substat et essentiæ et subsistentiæ, et ad hoc ha- et essentiæ et subsistentiæ, et ad hoc ha- bet habitudinem, Quæ habitudo si con- bet habitudinem, Quæ habitudo si con- sideratur ex parte suppositorum, est plu- sideratur ex parte suppositorum, est plu- rium habitudo ad unum : et sic accipitur rium habitudo ad unum : et sic accipitur a Græcis qui dicunt tres substantias. Si a Græcis qui dicunt tres substantias. Si autem consideratur ex parte naturæ cui autem consideratur ex parte naturæ cui

substant supposita, et qua habent esse ip substant supposita, et qua habent esse ip sa supposita, et habent ut sint et substan sa supposita, et habent ut sint et substan tiæ sint, tunc non potest numerari: quia tiæ sint, tunc non potest numerari: quia hoc non est nisi unum: et hoc conside hoc non est nisi unum: et hoc conside rant Latini, qui ad vitandum hæresim rant Latini, qui ad vitandum hæresim Arii nolunt dicere tres substantias, ne id Arii nolunt dicere tres substantias, ne id quo sunt et quo substant in seipsis et quo sunt et quo substant in seipsis et subsistunt personæ, numerari credatur subsistunt personæ, numerari credatur in personis, sicut numeratur in personis in personis, sicut numeratur in personis creatis secundum esse natura communis. creatis secundum esse natura communis. Petrus enim et Paulus et Joannes tres Petrus enim et Paulus et Joannes tres homines sunt, non unus homo. Unde homines sunt, non unus homo. Unde propriissime loquuntur Latini et caute. propriissime loquuntur Latini et caute. Quod autem dicunt de poгл sive Quod autem dicunt de poгл sive persona, planum est per antedicta. Illud persona, planum est per antedicta. Illud enim significat ens distinctum discre- enim significat ens distinctum discre- tiva proprietate. tiva proprietate.

AD ID quod objicitur in contrarium, AT# AD ID quod objicitur in contrarium, AT# dicendum est, quod in divinis nihil rea- dicendum est, quod in divinis nihil rea- liter est in potentia: quia totum est liter est in potentia: quia totum est actus quod ibi est. Sunt tamen quædam actus quod ibi est. Sunt tamen quædam nomina in divinis, quæ secundum pro- nomina in divinis, quæ secundum pro- prietates nominum secundum modum prietates nominum secundum modum significandi quoad nostrum intellectum significandi quoad nostrum intellectum dicunt distinguibile, non distinctum. Di- dicunt distinguibile, non distinctum. Di- cunt enim suppositum, non cointellecta cunt enim suppositum, non cointellecta proprietate distinguente: et sic hyposta- proprietate distinguente: et sic hyposta- sis dicit distinguibile, persona auten sis dicit distinguibile, persona auten distinctum. distinctum.

AD ALIUD dicendum est, quod in crea- Add AD ALIUD dicendum est, quod in crea- Add tis propter compositionem est universale tis propter compositionem est universale et particulare secundum rem. Univer- et particulare secundum rem. Univer- sale ex parte naturæ communis, parti- sale ex parte naturæ communis, parti- culare ex parte rei naturæ sive suppositi. culare ex parte rei naturæ sive suppositi. Et hæc in divinis propter omnimodam Et hæc in divinis propter omnimodam simplicitatem esse non possunt. Quod simplicitatem esse non possunt. Quod vero modus significandi provenit ex ha- vero modus significandi provenit ex ha- bitudine diversa, et non ex re diversa, bitudine diversa, et non ex re diversa, qua scilicet aliquid se diversimode habet qua scilicet aliquid se diversimode habet ad naturam communem, et ad proprie- ad naturam communem, et ad proprie- tatem, et illa habitudo multipliciter va- tatem, et illa habitudo multipliciter va- riatur propter hoc pluribus modis riatur propter hoc pluribus modis oportebat significari hoc in divinis. Et oportebat significari hoc in divinis. Et ad hoc significandum accommodata sunt ad hoc significandum accommodata sunt ista quatuor nomina, sicut in præhabitis ista quatuor nomina, sicut in præhabitis dictum est. Significatur enim commune dictum est. Significatur enim commune ut simplex, vel ut in habente, et in ha- ut simplex, vel ut in habente, et in ha- bente vel per aptitudinem quam habet bente vel per aptitudinem quam habet ad commune, vel per habitudinem quam ad commune, vel per habitudinem quam

Li. Li.

.1. .1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43.

habet ad proprietatem secundum solam habet ad proprietatem secundum solam habitudinem vel secundum actum, qui habitudinem vel secundum actum, qui modi significandi uno nomine vel duo- modi significandi uno nomine vel duo- bus exprimi non poterant. bus exprimi non poterant.

AD ALIUD dicendum est, quod licet AD ALIUD dicendum est, quod licet hæc in canone Bibliæ non inveniantur hæc in canone Bibliæ non inveniantur expresse, tamen eliciuntur ex his quæ expresse, tamen eliciuntur ex his quæ expressa sunt in canone et necessitas expressa sunt in canone et necessitas importunæ instantiæ hæreticorum cogit importunæ instantiæ hæreticorum cogit illa accommodare ad expressionem veri- illa accommodare ad expressionem veri- tatis. Propter quod non reputantur pro- tatis. Propter quod non reputantur pro- fanæ vocum novitates. fanæ vocum novitates.

AD ID quod objicitur de Boetio in AD ID quod objicitur de Boetio in commento super Prædicamenta, dicen- commento super Prædicamenta, dicen- dum est, quod Boetius ibi aliter hæc dum est, quod Boetius ibi aliter hæc nomina accipit. Vocat enim materiam nomina accipit. Vocat enim materiam materiale, hoc est, primum genus subje- materiale, hoc est, primum genus subje- clum formabile differentiis et distingui- clum formabile differentiis et distingui- bile propriis et accidentibus, et hoc vocat bile propriis et accidentibus, et hoc vocat obolav. Hoc enim in potentia est ad for- obolav. Hoc enim in potentia est ad for- mationem propriorum et differentiarum. mationem propriorum et differentiarum. Et vocat oidow differentia formarum. Et vocat oidow differentia formarum. Hæc enim est differentia specifica, prout Hæc enim est differentia specifica, prout significatur ut universale, et non ut for- significatur ut universale, et non ut for- ma totius. In autem sive sub- ma totius. In autem sive sub- stantia propter hoc dicit esse composi- stantia propter hoc dicit esse composi- tum quia ambas istas habet composi- tum quia ambas istas habet composi- tiones, scilicet et primi formalis, et per tiones, scilicet et primi formalis, et per differentiam formati, et individuantis et differentiam formati, et individuantis et accidentis proprii : quæ quia in divinis accidentis proprii : quæ quia in divinis non sunt nisi secundum modum signifi- non sunt nisi secundum modum signifi- candi, ideo sub tali assignatione non candi, ideo sub tali assignatione non poterant transumi ad divina. Et ideo poterant transumi ad divina. Et ideo Boetius sub alio modo significandi de- Boetius sub alio modo significandi de- terminavit de his nominibus in libro de terminavit de his nominibus in libro de Duabus naturis sub una persona Chri- Duabus naturis sub una persona Chri- sti. sti.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod nomen subsistentiæ et sub- dum quod nomen subsistentiæ et sub- stantiæ nomina sunt essentialia, quæ ta- stantiæ nomina sunt essentialia, quæ ta- men propter modum significandi possunt men propter modum significandi possunt trahi ad hoc quod stent pro persona, trahi ad hoc quod stent pro persona, sicut in præhabitis tractatu de genera- sicut in præhabitis tractatu de genera- tione Filii dictum est, quæstione quid tione Filii dictum est, quæstione quid generet, et quid generetur. generet, et quid generetur.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXIII, Art. 1. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXIII, Art. 1. Tom. XXV hujusce

455 455

Et per hoc patet solutio ad dictum Et per hoc patet solutio ad dictum Hieronymi et ad dictum Boetii. Hieronymi et ad dictum Boetii.

AD ID quod objicitur in contrarium de AD ID quod objicitur in contrarium de Richardo, quod ipse accipit subsisten- Richardo, quod ipse accipit subsisten- tiam secundum quod præpositio sub tiam secundum quod præpositio sub dicit habitudinem suppositi ad proprie- dicit habitudinem suppositi ad proprie- tatem. Et sic verum est quod dicit : tatem. Et sic verum est quod dicit : hoc tamen dicit subsistentia secundum hoc tamen dicit subsistentia secundum proprietatem nominis: non enim dicit proprietatem nominis: non enim dicit nisi ens in se subsistens nullo alio indi- nisi ens in se subsistens nullo alio indi- gens ut sit. Unde nomen essentiale est, gens ut sit. Unde nomen essentiale est, quod tamen ex adjuncto trahitur ad quod tamen ex adjuncto trahitur ad standum pro persona. standum pro persona.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De hypostasi. De hypostasi.

SECUNDO, Quæritur de hypostasi. SECUNDO, Quæritur de hypostasi. Et quæruntur duo, quid scilicet sit Et quæruntur duo, quid scilicet sit hypostasis, et qualiter se habeat ad pro- hypostasis, et qualiter se habeat ad pro- prietatem distinguentem? prietatem distinguentem?

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit hypostasis secundum Quid sit hypostasis secundum definitionem ? definitionem ?

Ad primum sumatur definitio quæ Ad primum sumatur definitio quæ consuevit poni, hæc scilicet, « Hyposta- consuevit poni, hæc scilicet, « Hyposta- sis est substantia cum proprietate. »> sis est substantia cum proprietate. »>

Et videtur hæc definitio inconveniens Et videtur hæc definitio inconveniens

esse. esse.

1. Cum enim dicitur, substantia cum 1. Cum enim dicitur, substantia cum proprietate, si utrumque illorum est de proprietate, si utrumque illorum est de intellectu hypostasis, aut ex æquo et se- intellectu hypostasis, aut ex æquo et se-

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

Ad object. Ad object.

456 456

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cundum unam rationem, aut non. Si ex cundum unam rationem, aut non. Si ex æquo : tunc ex duobus intellectibus æquo : tunc ex duobus intellectibus componitur intellectus hypostasis : et componitur intellectus hypostasis : et hoc impossibile est. Duo enim ex æquo hoc impossibile est. Duo enim ex æquo venientia non faciunt unum. Definitio venientia non faciunt unum. Definitio autem vult dicere unum, ut dicit Aristo- autem vult dicere unum, ut dicit Aristo- teles in VII primæ philosophiæ. Si non teles in VII primæ philosophiæ. Si non ex æquo, sed proprietas accipiatur in ex æquo, sed proprietas accipiatur in substantia ut substantiam determinans. substantia ut substantiam determinans.

2. Et si hoc tunc quæratur, Quid di- 2. Et si hoc tunc quæratur, Quid di- cat substantia? Aut enim dicit quo est, cat substantia? Aut enim dicit quo est, aut quod est, aut hypostasim, quæ est aut quod est, aut hypostasim, quæ est sicut compositum. sicut compositum.

Si quo est tunc sequitur, quod quo Si quo est tunc sequitur, quod quo esse sive essentia determinatur proprie- esse sive essentia determinatur proprie- tate et si determinatur, distinguitur : tate et si determinatur, distinguitur : et si distinguitur, ab aliquo distinguitur et si distinguitur, ab aliquo distinguitur de quo non prædicatur. Et hoc est valde de quo non prædicatur. Et hoc est valde inconveniens. Ostensum est enim in inconveniens. Ostensum est enim in præhabitis, quod commune quod est præhabitis, quod commune quod est essentia, prædicatur tam de personis, essentia, prædicatur tam de personis, quam de proprietatibus essentiali prædi- quam de proprietatibus essentiali prædi-

catione. catione.

3. Si autem dicat quod est, cum in 3. Si autem dicat quod est, cum in divinis non sit quod est materiale, opor- divinis non sit quod est materiale, opor- tebit quod illud quod est, sit idem quod tebit quod illud quod est, sit idem quod qui est, et sit absolutum, et sic idem in qui est, et sit absolutum, et sic idem in tribus et sic quod est cum paternitate tribus et sic quod est cum paternitate acit personam Patris, et cum filiatione acit personam Patris, et cum filiatione facit personam Filii, et cum spiratione facit personam Filii, et cum spiratione personam Spiritus sancti. Idem ergo vi- personam Spiritus sancti. Idem ergo vi- detur substare diversis proprietatibus : detur substare diversis proprietatibus : quod (ut dicit Anselmus) etiam intelle- quod (ut dicit Anselmus) etiam intelle- ctus non admittit: quia sic sequeretur, ctus non admittit: quia sic sequeretur, quod idem masculine qui designatur per quod idem masculine qui designatur per qui est, esset Pater, Filius, et Spiritus qui est, esset Pater, Filius, et Spiritus

sanctus. sanctus.

4. Si autem dicatur, quod substantia 4. Si autem dicatur, quod substantia dicat hypostasim quæ est sicut compo- dicat hypostasim quæ est sicut compo- situm tunc sequitur, quod idem pona- situm tunc sequitur, quod idem pona- tur in definitione suiipsius, quod iterum tur in definitione suiipsius, quod iterum inconveniens est. inconveniens est.

Adhuc, Quis est vel qui est Pater, non Adhuc, Quis est vel qui est Pater, non est qui est Filius, licet quod est Filius. est qui est Filius, licet quod est Filius. Cum ergo dicitur, Pater est hypostasis, Cum ergo dicitur, Pater est hypostasis, Filius est hypostasis, Spiritus sanctus Filius est hypostasis, Spiritus sanctus est hypostasis: si hypostasis dicit qui est hypostasis: si hypostasis dicit qui

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de Fide orthodoxa,

est, tunc nomen hypostasis non prædi- est, tunc nomen hypostasis non prædi- catur idem in Patre et Filio et Spiritu catur idem in Patre et Filio et Spiritu sancto. Ergo non prædicatur univoce de sancto. Ergo non prædicatur univoce de ipsis hypostatibus. Univoca enim sunt, ipsis hypostatibus. Univoca enim sunt, ut dicit Aristoteles in Prædicamentis, ut dicit Aristoteles in Prædicamentis, quorum nomen unum, et ratio substan- quorum nomen unum, et ratio substan- tiæ diversa. tiæ diversa.

ULTERIUS quæritur de alia definitione ULTERIUS quæritur de alia definitione quam dat Damascenus, sic: « Hyposta- quam dat Damascenus, sic: « Hyposta- sis est substantia cum characteristicis sis est substantia cum characteristicis idiomatibus, hoc est, cum distinctivis idiomatibus, hoc est, cum distinctivis proprietatibus.» Et ex hoc videtur, quod proprietatibus.» Et ex hoc videtur, quod 1. Hypostasis dicat essentiam aliquo 1. Hypostasis dicat essentiam aliquo addito: et sic intellectus hypostasis non addito: et sic intellectus hypostasis non est simplex. est simplex.

2. Adhuc, In humanis substantia com- 2. Adhuc, In humanis substantia com- mune est characteristica autem sive mune est characteristica autem sive distincta sunt particularia, ut cum dici- distincta sunt particularia, ut cum dici- tur, Paulus est homo, Petrus est homo, tur, Paulus est homo, Petrus est homo, commune quod est substantia, designa- commune quod est substantia, designa- tur per homo distinctum autem per tur per homo distinctum autem per Petrus et Paulus : et quia distinguens Petrus et Paulus : et quia distinguens particulat distinctum, est particulare: et particulat distinctum, est particulare: et nisi distinctum aliquid adderet supra nisi distinctum aliquid adderet supra commune, remaneret idem omnino Pe- commune, remaneret idem omnino Pe- trus et Paulus. A simili ergo in divinis trus et Paulus. A simili ergo in divinis cum dicat Damascenus, quod in divinis cum dicat Damascenus, quod in divinis commune est substantia, particulare ve- commune est substantia, particulare ve- ro hypostasis, videtur quod hypostasis ro hypostasis, videtur quod hypostasis aliquid addat supra commune quod est aliquid addat supra commune quod est substantia et sic dicit substantiam ali- substantia et sic dicit substantiam ali- quo addito. quo addito.

3, Adhuc, Boetius in libro de Duabus 3, Adhuc, Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi : « Sub- naturis in una persona Christi : « Sub- stantia cum substat in particularibus, stantia cum substat in particularibus, hypostasis dicitur. » Videtur ergo, quod hypostasis dicitur. » Videtur ergo, quod hypostasis dicat substantiam cum sub- hypostasis dicat substantiam cum sub- stare et sic dicit substantiam cum ali- stare et sic dicit substantiam cum ali- quo addito. quo addito.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. In divinis sicut essentia est una in 1. In divinis sicut essentia est una in tribus personis, ita substantia una non tribus personis, ita substantia una non multiplicata. Sed si hypostasis dicit sub- multiplicata. Sed si hypostasis dicit sub- stantiam, tunc sequitur, quod dicat eam stantiam, tunc sequitur, quod dicat eam in rectitudiue, sicut homo dicit animal. in rectitudiue, sicut homo dicit animal. Unum enim non ḍicit alterum, nisi actu Unum enim non ḍicit alterum, nisi actu

cap. 6. cap. 6.

Sed Sed

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43.

et intellectu sit in ipso secundum pri- et intellectu sit in ipso secundum pri- mum modum dicendi per se. Et si hoc mum modum dicendi per se. Et si hoc conceditur tunc sequitur, quod multi- conceditur tunc sequitur, quod multi- plicato uno, multiplicabitur reliquum, plicato uno, multiplicabitur reliquum, ut homo est animal, duo homines duo ut homo est animal, duo homines duo animalia sed hoc falsum est: quia in animalia sed hoc falsum est: quia in divinis tres sunt hypostases, et una sub- divinis tres sunt hypostases, et una sub- stantia non multiplicata. stantia non multiplicata.

2. Adhuc, Boetius in libro de Duabus 2. Adhuc, Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi : « Per- naturis in una persona Christi : « Per- sona est rationalis naturæ individua sona est rationalis naturæ individua substantia. » Rationalis naturæ in obli- substantia. » Rationalis naturæ in obli- quo venit in definitionem personæ : non quo venit in definitionem personæ : non ergo significatur nec dicitur nomine per- ergo significatur nec dicitur nomine per- sonæ. Si enim diceretur nomine personæ sonæ. Si enim diceretur nomine personæ sicut animal nomine hominis, sicut non sicut animal nomine hominis, sicut non dicitur, homo animalis, sed animal: ita dicitur, homo animalis, sed animal: ita non diceretur, persona rationalis naturæ, non diceretur, persona rationalis naturæ, sed rationalis natura. Cum ergo substan- sed rationalis natura. Cum ergo substan- tia eodem modo se habeat ad hyposta- tia eodem modo se habeat ad hyposta- sim, quo rationalis natura ad personam, sim, quo rationalis natura ad personam, videtur quod hypostasis non dicat sub- videtur quod hypostasis non dicat sub- stantiam, sed aliquid substantiæ et sic stantiam, sed aliquid substantiæ et sic utraque definitio nulla est et sic non utraque definitio nulla est et sic non est substantia cum proprietate, nec est est substantia cum proprietate, nec est substantia cum characteristicis idiomati- substantia cum characteristicis idiomati- bus, nec dicit substantiam aliquo ad- bus, nec dicit substantiam aliquo ad- dito. dito.

3. Adhuc, Si dicatur, iste homo, iste 3. Adhuc, Si dicatur, iste homo, iste dicit hypostasim, homo autem dicit sub- dicit hypostasim, homo autem dicit sub- stantiam quæ est hypostasis : et si stantiam quæ est hypostasis : et si utrumque istorum resolvatur in sua utrumque istorum resolvatur in sua principia, iste sive hypostasis resolvetur principia, iste sive hypostasis resolvetur in corpus et animam sicut in materiam in corpus et animam sicut in materiam et formam, homo autem in genus et et formam, homo autem in genus et differentiam, et sic principia eorum di- differentiam, et sic principia eorum di- versa sunt. Quæ autem diversa sunt, versa sunt. Quæ autem diversa sunt, horum unum non significatur in altero, horum unum non significatur in altero, nec dicitur dicto altero. Essentia ergo nec dicitur dicto altero. Essentia ergo non dicitur in nomine hypostasis, per non dicitur in nomine hypostasis, per locum a suo superiori. locum a suo superiori.

4. Adhuc, Si hypostasis dicit essen- 4. Adhuc, Si hypostasis dicit essen- tiam aliquo addito, id additum aut est tiam aliquo addito, id additum aut est commune, aut particulare. Si commune, commune, aut particulare. Si commune, commune communi additum non facit commune communi additum non facit particulare dicit autem Damascenus, particulare dicit autem Damascenus, quod «hypostasis particulare est : » ex quod «hypostasis particulare est : » ex illis ergo hypostasis non constituitur. Si illis ergo hypostasis non constituitur. Si particulare aut dicit aliud particulare particulare aut dicit aliud particulare

457 457

ab hypostasi, aut idem. Si aliud ab hy- ab hypostasi, aut idem. Si aliud ab hy- postasi, hoc commune non est factum postasi, hoc commune non est factum particulare, sed alio particulari et pro- particulare, sed alio particulari et pro- prio: et iterum quæratur de illo, unde prio: et iterum quæratur de illo, unde factum sit particulare, et ibitur in infi- factum sit particulare, et ibitur in infi- nitum. Si eodem tunc idem diffinitur nitum. Si eodem tunc idem diffinitur per seipsum, quod est inconveniens. per seipsum, quod est inconveniens.

5. Adhuc, Si hypostasis dicit essen- 5. Adhuc, Si hypostasis dicit essen- tiam aliquo addito: tunc supposita hy- tiam aliquo addito: tunc supposita hy- postasi supponitur essentia: et hoc vide- postasi supponitur essentia: et hoc vide- tur esse inconveniens: attribuitur enim. tur esse inconveniens: attribuitur enim. hypostasi quod est particulare, essentiæ hypostasi quod est particulare, essentiæ autem quod est commune: et sic attri- autem quod est commune: et sic attri- buitur aliquid uni, quod non attribuitur buitur aliquid uni, quod non attribuitur alteri et attribuitur hypostasi quod est alteri et attribuitur hypostasi quod est distinctum et numeratum, et non essen- distinctum et numeratum, et non essen- tiæ. Sed quando supposito uno supponi- tiæ. Sed quando supposito uno supponi- tur alterum, quidquid attribuitur uni, tur alterum, quidquid attribuitur uni, attribuitur et alteri. Videtur ergo, quod attribuitur et alteri. Videtur ergo, quod hypostasis non dicat essentiam aliquo hypostasis non dicat essentiam aliquo

addito. addito.

IN CONTRARIUM tamen sunt rationes IN CONTRARIUM tamen sunt rationes abbatis Joachim et aliorum quorumdam abbatis Joachim et aliorum quorumdam antiquorum et sunt præcipue duæ. antiquorum et sunt præcipue duæ.

1. Una est, quod quando aliquid per 1. Una est, quod quando aliquid per prædicationem attribuitur alteri per sub- prædicationem attribuitur alteri per sub- stantiam, et non secundum accidens, stantiam, et non secundum accidens, supposito uno, supponitur alterum. Cum supposito uno, supponitur alterum. Cum autem dicitur, hypostasis est substantia, autem dicitur, hypostasis est substantia, substantia attribuitur per prædicationem substantia attribuitur per prædicationem hypostasi, et non secundum accidens. hypostasi, et non secundum accidens. Ergo supposita hypostasi supponitur Ergo supposita hypostasi supponitur substantia. substantia.

2. Secunda est, quod quæcumque duo 2. Secunda est, quod quæcumque duo secundum omnimodam indifferentiam se secundum omnimodam indifferentiam se habent ad invicem, supposito uno suppo- habent ad invicem, supposito uno suppo- nitur et alterum. Cum autem dicitur, nitur et alterum. Cum autem dicitur, hypostasis est substantia vel essentia, hypostasis est substantia vel essentia, omnimoda indifferentia est inter hypo- omnimoda indifferentia est inter hypo- stasim et essentiam sive substantiam. stasim et essentiam sive substantiam. Ergo supposita hypostasi, supponitur Ergo supposita hypostasi, supponitur essentia sive substantia. Et hac eadem essentia sive substantia. Et hac eadem ratione dicit abbas Joachim, quod id ratione dicit abbas Joachim, quod id quod attribuitur essentiæ, attribuitur hy- quod attribuitur essentiæ, attribuitur hy- postasi, et e converso. Unde dicit, quod postasi, et e converso. Unde dicit, quod sicut hypostasis generat et generatur, sicut hypostasis generat et generatur, ita essentia generat et generatur. ita essentia generat et generatur.

3. Adhuc, Si hypostasis dicit essen- 3. Adhuc, Si hypostasis dicit essen- tiam aliquo addito, videtur essentia ma- tiam aliquo addito, videtur essentia ma-

Solutio. Solutio.

458 458

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

joris esse simplicitatis, quam hyposta- joris esse simplicitatis, quam hyposta- sis: quod enim cadit in intellectu alte- sis: quod enim cadit in intellectu alte- rius, simplicius est illo: unde si hypo- rius, simplicius est illo: unde si hypo- stasis dicit essentiam aliquo addito, es- stasis dicit essentiam aliquo addito, es- sentia cadit in intellectu ejus, et ita sentia cadit in intellectu ejus, et ita simplicior est. simplicior est.

IN CONTRARIUM hujus est, quod secun- IN CONTRARIUM hujus est, quod secun- dum Philosophos major est unitas parti- dum Philosophos major est unitas parti- cularis, quam universalis: quia unitas cularis, quam universalis: quia unitas universalis est in multis et de multis, universalis est in multis et de multis, unitas vero particularis est in uno et de unitas vero particularis est in uno et de nullo quia dicit Aristoteles in libro de nullo quia dicit Aristoteles in libro de Prædicamentis, quod de prima substan- Prædicamentis, quod de prima substan- tia nulla erit prædicatio. Videtur ergo, tia nulla erit prædicatio. Videtur ergo, quod major sit unitas hypostasis quam quod major sit unitas hypostasis quam essentiæ essentia enim in multis est et essentiæ essentia enim in multis est et de multis, hypostasis autem cum sit in- de multis, hypostasis autem cum sit in- dividua, ut dicit Boetius, in uno est, et dividua, ut dicit Boetius, in uno est, et de nullo. Et sic major est unitas, et per de nullo. Et sic major est unitas, et per consequens major videtur esse simplici- consequens major videtur esse simplici- tas. tas.

SOLUTIO. Dicendum, quod hypostasis SOLUTIO. Dicendum, quod hypostasis dicitur ab ύπο quod est sub, et στάσις ρο- dicitur ab ύπο quod est sub, et στάσις ρο- sitio et ideo hypostasis est idem quod sitio et ideo hypostasis est idem quod suppositum secundum nominis rationem, suppositum secundum nominis rationem, et sicut dictum est in præhabitis, cum et sicut dictum est in præhabitis, cum dicitur suppositum, præpositio sub notat dicitur suppositum, præpositio sub notat habitudinem inferioris ad superius sive habitudinem inferioris ad superius sive particularis ad commune, sive determi- particularis ad commune, sive determi- nati et distincti ad commune indetermi- nati et distincti ad commune indetermi- natum et indistinctum et cum nihil fa- natum et indistinctum et cum nihil fa- ciat determinatum in divinis nisi pro- ciat determinatum in divinis nisi pro- prietas, et hypostasis dicat determinatum prietas, et hypostasis dicat determinatum commune, oportet quod in intellectu commune, oportet quod in intellectu hypostasis sit proprietas determinans. hypostasis sit proprietas determinans. Iterum cum intellectus non quiescat in Iterum cum intellectus non quiescat in proprietate, cum secundum modum suæ proprietate, cum secundum modum suæ significationis non dicat ens ut subsi- significationis non dicat ens ut subsi- stens per se,sed ens indigens alio ut sit, stens per se,sed ens indigens alio ut sit, hypostasis autem dicat ens in se per se hypostasis autem dicat ens in se per se subsistens, oportet quod in intellectu subsistens, oportet quod in intellectu hypostasis sit ens per se subsistens, nullo hypostasis sit ens per se subsistens, nullo indigens, et hoc est substantia. Dicit indigens, et hoc est substantia. Dicit enim Boetius, quod « substantia est ens enim Boetius, quod « substantia est ens per se subsistens et nullo indigens: » et per se subsistens et nullo indigens: » et propter hoc hypostasis est substantia propter hoc hypostasis est substantia cum proprietate, et non substantia et cum proprietate, et non substantia et proprietas, ut ex proprietate habeat de- proprietas, ut ex proprietate habeat de-

terminationem, ex substantia autem per terminationem, ex substantia autem per se subsistere et nullo indigere. se subsistere et nullo indigere.

AD ID ergo quod primo quæritur, AD ID ergo quod primo quæritur, Quid dicat substantia in descriptione Quid dicat substantia in descriptione hypostasis posita? hypostasis posita?

Dicendum, quod unumquodque defi- Dicendum, quod unumquodque defi- nitur et describitur per proximum suum nitur et describitur per proximum suum superius, quod substantialiter prædica- superius, quod substantialiter prædica- tur de ipso, et quo supposito omnia sub- tur de ipso, et quo supposito omnia sub- stantialia prædicata consequentia ad stantialia prædicata consequentia ad ipsum supponuntur. Et hoc patet in de- ipsum supponuntur. Et hoc patet in de- finitione hominis, qui definitur per ani- finitione hominis, qui definitur per ani- mal: quia animali supposito omnia con- mal: quia animali supposito omnia con- sequentia supponuntur, ut vivum, cor- sequentia supponuntur, ut vivum, cor- porea substantia, animatum, corpus, et porea substantia, animatum, corpus, et substantia. Et similiter in definitione substantia. Et similiter in definitione hypostasis cum ponitur substantia, po- hypostasis cum ponitur substantia, po- nitur pro prædicato substantiali, quod nitur pro prædicato substantiali, quod secundum modum intelligendi proxi- secundum modum intelligendi proxi- mum est ad hypostasim: et hoc, ut di- mum est ad hypostasim: et hoc, ut di- cit Hilarius, est res naturæ actu naturæ cit Hilarius, est res naturæ actu naturæ ad hoc quod sit, determinata, in seipsa ad hoc quod sit, determinata, in seipsa subsistens, et naturali perfectione perfe- subsistens, et naturali perfectione perfe- cta sicut enim in præhabitis in tractatu cta sicut enim in præhabitis in tractatu de generatione Filii determinatum est, de generatione Filii determinatum est, hic producit hunc, et primi termini talis hic producit hunc, et primi termini talis productionis designantur per hic et productionis designantur per hic et hunc et quia hic et hunc dicunt ens ra- hunc et quia hic et hunc dicunt ens ra- tum et perfectum apud naturam, ideo tum et perfectum apud naturam, ideo designantur per hunc terminum, res na- designantur per hunc terminum, res na- turæ. Unde res naturæ dicit primum ens turæ. Unde res naturæ dicit primum ens ratum constitutum opere naturæ: et id ratum constitutum opere naturæ: et id quod sequitur ad illud, est proprietas quod sequitur ad illud, est proprietas determinans illud. Dico autem, proprie- determinans illud. Dico autem, proprie- tas incommunicabilis alii, quæ licet in tas incommunicabilis alii, quæ licet in creatis vocetur accidens individuans, creatis vocetur accidens individuans, quod sic est in uno, quod impossibile quod sic est in uno, quod impossibile est in alio inveniri: tamen quia in divi- est in alio inveniri: tamen quia in divi- nis non est individuatio, loco individua- nis non est individuatio, loco individua- tionis ponitur proprietas incommunica- tionis ponitur proprietas incommunica- bilis, quæ rei naturæ secundum modum bilis, quæ rei naturæ secundum modum intelligendi confert singularem existen- intelligendi confert singularem existen- tiæ modum, quo una res naturæ separa- tiæ modum, quo una res naturæ separa- tur ab alia. Et ita duo sunt in intellectu tur ab alia. Et ita duo sunt in intellectu hypostasis, quæ quia non sunt duo se- hypostasis, quæ quia non sunt duo se- cundum rem, sed secundum modum in- cundum rem, sed secundum modum in- telligendi tantum, ideo intellectus hy- telligendi tantum, ideo intellectus hy- postasis non simpliciter est compositus: postasis non simpliciter est compositus: quia non est compositi, sed simplicis se- quia non est compositi, sed simplicis se-

IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. X, QUÆST. 43.

cundum rem secundum modum autem cundum rem secundum modum autem intelligendi plura, non re sunt in in- intelligendi plura, non re sunt in in- tellectu nominis ejus: unde non ex æquo tellectu nominis ejus: unde non ex æquo veniunt in definitionem ejus, sed unum veniunt in definitionem ejus, sed unum ut ens subsistens ratum in natura quod ut ens subsistens ratum in natura quod est substantia, alterum ut determinans est substantia, alterum ut determinans et incommunicabilis existentiæ modum et incommunicabilis existentiæ modum conferens et ideo apta est definitio et conferens et ideo apta est definitio et propria. propria.

AD ID quod quæritur de substantia, AD ID quod quæritur de substantia, Utrum dicat quo est, vel quod est, vel Utrum dicat quo est, vel quod est, vel compositum ? compositum ?

Dicendum est, quod non dicit quo est, Dicendum est, quod non dicit quo est, nec quod est, sed dicit rem naturæ prout nec quod est, sed dicit rem naturæ prout primus et proprius terminus est actus primus et proprius terminus est actus naturæ et hoc est primum secundum naturæ et hoc est primum secundum modum intelligendi distinguibile pro- modum intelligendi distinguibile pro- prietate incommunicabili. prietate incommunicabili.

AD ID quod objicitur, quod secundum AD ID quod objicitur, quod secundum idem est qui substat paternitati, filiatio- idem est qui substat paternitati, filiatio- ni, et spirationi, dicendum est, quod ni, et spirationi, dicendum est, quod non sequitur: non enim idem est nisi in non sequitur: non enim idem est nisi in communi. communi.

Si quis objiciat, quod universale et Si quis objiciat, quod universale et particulare non sunt in divinis : quia particulare non sunt in divinis : quia dicit Damascenus, quod in divinis com- dicit Damascenus, quod in divinis com- mune re cernitur, et non ratione tan- mune re cernitur, et non ratione tan- tum. tum.

Dicendum, quod hoc verum est : Dicendum, quod hoc verum est : quia ubi universale et particulare, ibi quia ubi universale et particulare, ibi sunt duæ naturæ re, quarum una est uni- sunt duæ naturæ re, quarum una est uni- versalis, et altera particularis, et una non versalis, et altera particularis, et una non est alia et hoc non potest esse nisi in est alia et hoc non potest esse nisi in compositis. Compositio autem in divinis compositis. Compositio autem in divinis non est. Est tamen ibi commune habi- non est. Est tamen ibi commune habi- tudinis, sive respectus, sive proportio- tudinis, sive respectus, sive proportio- nis ad unum quia sicut res naturæ quæ nis ad unum quia sicut res naturæ quæ est Pater, determinabilis est incommu- est Pater, determinabilis est incommu- nicabili proprietate, ita res naturæ quæ nicabili proprietate, ita res naturæ quæ ést Filius, incommunicabili proprietate ést Filius, incommunicabili proprietate determinabilis est, et similiter res na- determinabilis est, et similiter res na- turæ quæ est Spiritus sanctus. Et tale turæ quæ est Spiritus sanctus. Et tale commune ad suppositum sibi substans, commune ad suppositum sibi substans, sive ad suum particulare, non habet di- sive ad suum particulare, non habet di- versitatem rei, sed rationis tantum: quæ versitatem rei, sed rationis tantum: quæ ratio tamen non est vana, quia ad rem ratio tamen non est vana, quia ad rem refertur secundum modum significandi, refertur secundum modum significandi, quo aliter designatur substans, et id cui quo aliter designatur substans, et id cui substat et hac ratione communi unum substat et hac ratione communi unum

459 459

est similitudine proportionis quod sub- est similitudine proportionis quod sub- stat paternitati, filiationi, et spirationi: stat paternitati, filiationi, et spirationi: sed ex hoc non sequitur, quod sit unum sed ex hoc non sequitur, quod sit unum et idem masculine quod substat: hoc et idem masculine quod substat: hoc enim esset idem numero et re: et hoc enim esset idem numero et re: et hoc dicere est hæresis Sabellii. Pater enim et dicere est hæresis Sabellii. Pater enim et Filius et Spiritus sanctus, ut dicit Au- Filius et Spiritus sanctus, ut dicit Au- gustinus in libro de Doctrina Chri- gustinus in libro de Doctrina Chri- stiana, hoc modo sunt tres res, hoc est, stiana, hoc modo sunt tres res, hoc est, subsistentes tres, et ens ratum apud na- subsistentes tres, et ens ratum apud na- turam. turam.

AD ALIUD dicendum, quod hypostasis AD ALIUD dicendum, quod hypostasis dicit subsistens singulare, et bene conce- dicit subsistens singulare, et bene conce- do, quod non prædicatur idem per idem, si do, quod non prædicatur idem per idem, si idem masculini sit generis: sed prædica- idem masculini sit generis: sed prædica- tur idem ut unum similitudine habitudi- tur idem ut unum similitudine habitudi- nis, sive proportionis : quod quamvis nis, sive proportionis : quod quamvis non sit univocum vere, eo quod non est non sit univocum vere, eo quod non est natura una, sicut nomen unum est in his natura una, sicut nomen unum est in his de quibus prædicatur, tamen imitatur de quibus prædicatur, tamen imitatur modum univoci, eo quod talis communi- modum univoci, eo quod talis communi- tas ab univoco causatur. Ex hoc enim tas ab univoco causatur. Ex hoc enim quod Pater est Deus, Filius est Deus, quod Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus sanctus est Deus, secundum Spiritus sanctus est Deus, secundum consequentiam necessariam causatur, consequentiam necessariam causatur, quod res naturæ quæ est Pater, et res quod res naturæ quæ est Pater, et res naturæ quæ est Filius, et res naturæ naturæ quæ est Filius, et res naturæ quæ est Spiritus sanctus, uno et si- quæ est Spiritus sanctus, uno et si- mili respectu secundum proportionem mili respectu secundum proportionem se habet ad naturam divinam, quæ de- se habet ad naturam divinam, quæ de- signatur per hoc nomen, Deus: et tali signatur per hoc nomen, Deus: et tali una ratione respectus prædicatur hoc una ratione respectus prædicatur hoc nomen hypostasis de tribus. Et ideo nomen hypostasis de tribus. Et ideo imitatur univocum, et causatur a prædi- imitatur univocum, et causatur a prædi- cato univoco. cato univoco.

Et si quis objiciat, quod inter hyposta- Et si quis objiciat, quod inter hyposta- sim et naturam nihil sit medium, et sic sim et naturam nihil sit medium, et sic non est respectus medius. Patet per an- non est respectus medius. Patet per an- tedicta, quod non valet: quia licet non tedicta, quod non valet: quia licet non sit respectus medius secundum rem, ta- sit respectus medius secundum rem, ta- men est secundum modum intelligendi : men est secundum modum intelligendi : et hic modus distinguitur per nomen et hic modus distinguitur per nomen hypostasis. hypostasis.

Ad 4. Ad 4.

Damasceni. Damasceni.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius objicitur de defi- De diffin. AD ID quod ulterius objicitur de defi- De diffin. nitione Damasceni, dicendum quod bona nitione Damasceni, dicendum quod bona est, et redit ad idem cum prima. Chara- est, et redit ad idem cum prima. Chara- cteristica enim idiomata sunt distinctivæ cteristica enim idiomata sunt distinctivæ proprietates et substantia dicit ens ra- proprietates et substantia dicit ens ra-

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

460 460

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum apud naturam in se perfecte subsi- tum apud naturam in se perfecte subsi- stens, nullo indigens ad hoc ut sit et stens, nullo indigens ad hoc ut sit et hoc est res naturæ, ut dictum est. Hoc hoc est res naturæ, ut dictum est. Hoc autem quod objicitur de compositione autem quod objicitur de compositione intellectus, jam solutum est. intellectus, jam solutum est.

AD ALIUD dicendum, quod hypostasis AD ALIUD dicendum, quod hypostasis non dicit substantiam aliquo addito : non dicit substantiam aliquo addito : quia cum nihil sibi additur vel addi pos- quia cum nihil sibi additur vel addi pos- sit, oportet quod ubi est additio, ibi sit sit, oportet quod ubi est additio, ibi sit diversarum conjunctio nihil autem di- diversarum conjunctio nihil autem di- versum est in divinis, propter indifferen- versum est in divinis, propter indifferen- tiam simplicitatis: tamen est ibi diversus tiam simplicitatis: tamen est ibi diversus modus significandi: et sic unam et eam- modus significandi: et sic unam et eam- dem rem sub diverso modo significandi dem rem sub diverso modo significandi dicit hypostasis: et hoc non facit addi- dicit hypostasis: et hoc non facit addi- tionem. Nec est simile in humanis et tionem. Nec est simile in humanis et divinis. In humanis enim compositio divinis. In humanis enim compositio est et ideo potest ibi esse additio. In est et ideo potest ibi esse additio. In divinis autem est omnimoda simplicitas, divinis autem est omnimoda simplicitas, quæ non permittit ibi esse additionem. quæ non permittit ibi esse additionem. Unde cum dicitur, hypostasis est Deus, Unde cum dicitur, hypostasis est Deus, idem est in prædicato et subjecto sub idem est in prædicato et subjecto sub alio modo significandi. In subjecto enim alio modo significandi. In subjecto enim est proprietas in communi designata ut est proprietas in communi designata ut suppositum, in prædicato autem natura suppositum, in prædicato autem natura ut in habente designata: et hæc idem ut in habente designata: et hæc idem sunt in modo significandi differentia, et sunt in modo significandi differentia, et non in re. Hic autem non est sic quando non in re. Hic autem non est sic quando dicitur, Petrus est homo, vel Paulus est dicitur, Petrus est homo, vel Paulus est homo proprium enim non est com- homo proprium enim non est com- mune, et natura proprii non est natura mune, et natura proprii non est natura communis. communis.