IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 41. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 41.

SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- mis dicendum est, quod supposito ordine mis dicendum est, quod supposito ordine naturæ, impossibile est dicere duos vel naturæ, impossibile est dicere duos vel plures esse innascibiles. Si enim dicatur, plures esse innascibiles. Si enim dicatur, equitur duos deos esse, vel plures. Cu- equitur duos deos esse, vel plures. Cu- Jus causa est, quod omnis unitas naturæ Jus causa est, quod omnis unitas naturæ In pluribus nulla potest esse causa, nec In pluribus nulla potest esse causa, nec intelligi, nisi emanatio naturæ ab uno intelligi, nisi emanatio naturæ ab uno principio emanationis illius. Et si natura principio emanationis illius. Et si natura in illo divisibilis est, fit una natura in in illo divisibilis est, fit una natura in pluribus ratione, et non re. Si autem in- pluribus ratione, et non re. Si autem in- divisibilis est omnino, fit una natura in divisibilis est omnino, fit una natura in pluribus re et ratione. Si autem duo in- pluribus re et ratione. Si autem duo in- nascibiles sint, a neutro emanat natura nascibiles sint, a neutro emanat natura in alterum, nec ab uno aliquo in ambos. in alterum, nec ab uno aliquo in ambos. Quæcumque autem sic duo sunt, quod Quæcumque autem sic duo sunt, quod meuter eorum refertur ad alterum secun- meuter eorum refertur ad alterum secun- dum naturæ communicationem, nec am- dum naturæ communicationem, nec am- bo ad aliquod tertium, penitus sunt di- bo ad aliquod tertium, penitus sunt di- versa secundum naturam. Si ergo duo versa secundum naturam. Si ergo duo innascibiles ponantur, erunt duo dii di- innascibiles ponantur, erunt duo dii di- versi, sicut dicit Hilarius. Et quod iste sit versi, sicut dicit Hilarius. Et quod iste sit intellectus Hilarii, accipitur ex verbis intellectus Hilarii, accipitur ex verbis suis ibi positis sic: « Duo innascibiles suis ibi positis sic: « Duo innascibiles esse non possunt : cum idcirco Deus esse non possunt : cum idcirco Deus unus sit, cum Pater Deus sit, et Filius unus sit, cum Pater Deus sit, et Filius Dei Deus sit, quia innascibilitas sola pe- Dei Deus sit, quia innascibilitas sola pe- nes unum sit. Filius autem idcirco Deus, nes unum sit. Filius autem idcirco Deus, quia ex innascibili essentia natus existat, quia ex innascibili essentia natus existat, hoc est, ex innascibili Patre qui est es- hoc est, ex innascibili Patre qui est es- sentia, in eadem essentia per nativitatem sentia, in eadem essentia per nativitatem existat. » existat. »

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ratio AD PRIMUM ergo dicendum, quod ratio illa procedit. illa procedit.

AD ALIUD dicendum, quod ratio hujus AD ALIUD dicendum, quod ratio hujus jan patuit per expositionem verborum jan patuit per expositionem verborum Hilarii positam. Hilarii positam.

Et quod dicitur, quod innascibilem es- Et quod dicitur, quod innascibilem es- se, modus est existendi singularis. Di- se, modus est existendi singularis. Di- cendum, quod hoc verum est: sed in cendum, quod hoc verum est: sed in duobus vel pluribus esse non potest, pro- duobus vel pluribus esse non potest, pro- pter rationem in principio solutionis di- pter rationem in principio solutionis di- ctam quia scilicet una natura re et ra- ctam quia scilicet una natura re et ra- tione indivisibilis, in pluribus esse non tione indivisibilis, in pluribus esse non potest, nisi illi secundum originem refe- potest, nisi illi secundum originem refe- rantur ad unum, propter causam quæ rantur ad unum, propter causam quæ dicta est. dicta est.

AD ALIUD dicendum, quod una proprie AD ALIUD dicendum, quod una proprie tas in duobus in quantum unum sunt, tas in duobus in quantum unum sunt,

435 435

esse potest, sicut Pater et Filius unum esse potest, sicut Pater et Filius unum sunt in spirando. Sed innascibilitas non sunt in spirando. Sed innascibilitas non potest esse in duobus secundum aliquam potest esse in duobus secundum aliquam communionem quam duo vel plures communionem quam duo vel plures possint habere ad invicem : et ideo etiam possint habere ad invicem : et ideo etiam hæc proprietas consistit in negatione : et hæc proprietas consistit in negatione : et etiam quando convenit Patri, non conve- etiam quando convenit Patri, non conve- nit ei ut proprietas personalis, quæ sola nit ei ut proprietas personalis, quæ sola facit modum existendi singularem sub facit modum existendi singularem sub una natura communi, sed convenit ei ut una natura communi, sed convenit ei ut proprietas personæ, quæ secundum ratio- proprietas personæ, quæ secundum ratio- nem intelligendi consequens est ad hoc nem intelligendi consequens est ad hoc esse personale quod est primi patris in esse personale quod est primi patris in quantum primus est : et ideo innascibi- quantum primus est : et ideo innascibi- litas esse personale non confert, quia non litas esse personale non confert, quia non confert modum existendi singularem in confert modum existendi singularem in esse personali. esse personali.

AD ALIUD dicendum, quod innascibilem AD ALIUD dicendum, quod innascibilem esse in una persona dignitatis est, in plu- esse in una persona dignitatis est, in plu- ribus confusionis et indignitatis: confu- ribus confusionis et indignitatis: confu- sionis, quia aufert naturæ ordinem: in- sionis, quia aufert naturæ ordinem: in- dignitatis, quia dividit et particulat natu- dignitatis, quia dividit et particulat natu- ram ut non in quolibet sit secundum ram ut non in quolibet sit secundum totum esse et posse. totum esse et posse.

AD ALIUD dicendum, quod hæc obje- AD ALIUD dicendum, quod hæc obje- ctio supponit falsum quia plures inna- ctio supponit falsum quia plures inna- scibiles esse, scibiles esse, scindit unitatem: aliquem scindit unitatem: aliquem

autem esse nascibilem ab alio, ponit uni- autem esse nascibilem ab alio, ponit uni- tatem, dum eamdem et totam naturam tatem, dum eamdem et totam naturam secundum esse et posse natus accipit a secundum esse et posse natus accipit a generante. generante.

Al 4. Al 4.

Ad 5. Ad 5.

AD ID quod ulterius quæritur, Si scili- Ad quæst, 1. AD ID quod ulterius quæritur, Si scili- Ad quæst, 1. cet duo possint esse qui ab alio, quorum cet duo possint esse qui ab alio, quorum neuter ab altero ? neuter ab altero ?

Dicendum, quod subtiliter intuendo Dicendum, quod subtiliter intuendo non possunt esse. Et de hoc de proces- non possunt esse. Et de hoc de proces- sione Spiritus sancti in quæstione contra sione Spiritus sancti in quæstione contra Græcos satis dictum est. Græcos satis dictum est.

Ad id quod objicitur, quod in creaturis Ad id quod objicitur, quod in creaturis sic est, dicendum quod ea quæ sunt in sic est, dicendum quod ea quæ sunt in creaturis, perfecte imitari non possunt ea creaturis, perfecte imitari non possunt ea quæ sunt in divinis. Creaturæ enim di- quæ sunt in divinis. Creaturæ enim di- viduntur secundum esse, licet procedant viduntur secundum esse, licet procedant ab uno, et dividuntur secundum proprie- ab uno, et dividuntur secundum proprie- tates et differentias absolutas tam essen- tates et differentias absolutas tam essen- tiales, quæ sunt magis propriæ, quam tiales, quæ sunt magis propriæ, quam proprias, quam etiam communes. In di- proprias, quam etiam communes. In di- vinis autem nulla divisio potest esse se- vinis autem nulla divisio potest esse se-

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

Ad 1. Ad 1.

436 436

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cundum esse substantiale, nec secundum cundum esse substantiale, nec secundum differentias magis proprias, proprias, et differentias magis proprias, proprias, et communes sed est ibi distinctio tantum communes sed est ibi distinctio tantum secundum oppositionem relationis origi- secundum oppositionem relationis origi- nis. Et ideo inter quascumque personas nis. Et ideo inter quascumque personas non distinguit oppositio talis relationis, non distinguit oppositio talis relationis, illæ propter indifferentiam simplicitatis illæ propter indifferentiam simplicitatis summæ remanent una et eadem, unus et summæ remanent una et eadem, unus et idem. idem.

AD ALIUD dicendum est, quod causa di- AD ALIUD dicendum est, quod causa di- cti Hilarii est, quod omne quod reduci- cti Hilarii est, quod omne quod reduci- tur ad unum principium multorum et tur ad unum principium multorum et diversorum, per idem reducitur in ipsum diversorum, per idem reducitur in ipsum quod exit ab ipso. Omnia autem quæ quod exit ab ipso. Omnia autem quæ sunt a Deo existentia per creationem, ab sunt a Deo existentia per creationem, ab ipso exeunt per Verbum genitum ab eo. ipso exeunt per Verbum genitum ab eo. Joan. 1, 3 Omnia per ipsum facta sunt, Joan. 1, 3 Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod fa- et sine ipso factum est nihil quod fa- ctum est. Per illud ergo verbum unum et ctum est. Per illud ergo verbum unum et idem reducuntur. Superius autem pro- idem reducuntur. Superius autem pro- batum est in quæstione de verbo, quod batum est in quæstione de verbo, quod in divinis notionaliter dictum non potest in divinis notionaliter dictum non potest esse nisi unum verbum. Qui ergo duo esse nisi unum verbum. Qui ergo duo nota verba ponit, destruit reductionem nota verba ponit, destruit reductionem ad unum. Et quod hic sit sensus verbo- ad unum. Et quod hic sit sensus verbo- rum Hilarii, patet. Sicut enim dicit ibi- rum Hilarii, patet. Sicut enim dicit ibi- dem, caput omnium, hoc est, principium dem, caput omnium, hoc est, principium per quod facta sunt omnia, Filius est : per quod facta sunt omnia, Filius est : sed caput Filii Deus est, Pater scilicet: sed caput Filii Deus est, Pater scilicet: et ad unum, scilicet Patrem, omnia hoc et ad unum, scilicet Patrem, omnia hoc gradu et hac confessione referuntur : cum gradu et hac confessione referuntur : cum ab eo, scilicet Filio, sumant universa ab eo, scilicet Filio, sumant universa principium, cujus scilicet Filii, ipse sci- principium, cujus scilicet Filii, ipse sci- licet Pater principium sit. licet Pater principium sit.

AD ID quod objicitur de arithmetica, AD ID quod objicitur de arithmetica, dicendum quod omnis multitudo reduci- dicendum quod omnis multitudo reduci- tur ad unum per divisionem multitudinis, tur ad unum per divisionem multitudinis, sicut Gilbertus ibidem ostendit in com- sicut Gilbertus ibidem ostendit in com- mento et ideo non reducitur ad bina- mento et ideo non reducitur ad bina- rium ut ibi stet, sed ut ulterius per divi- rium ut ibi stet, sed ut ulterius per divi- sionem reducatur ad unum, quod est sionem reducatur ad unum, quod est binarii principium. In divinis autem non binarii principium. In divinis autem non potest esse talis multitudinis principium, potest esse talis multitudinis principium, quod aggregatione suiipsius faciat multi- quod aggregatione suiipsius faciat multi- tudinem quia primum principium crea- tudinem quia primum principium crea- turarum principium est sicut intellectus turarum principium est sicut intellectus practicus et intellectus practicus non practicus et intellectus practicus non est principium, nisi per verbum practi- est principium, nisi per verbum practi-

cum intra se conceptum et ex se forma- cum intra se conceptum et ex se forma- tum et illud est impossibile dividi se- tum et illud est impossibile dividi se- cundum comparationem quam habet ad cundum comparationem quam habet ad intellectum, licet plurificetur in ratione intellectum, licet plurificetur in ratione ideali secundum comparationem quam ideali secundum comparationem quam habet ad ea quæ fiunt per ipsum. Quando habet ad ea quæ fiunt per ipsum. Quando autem fit reductio in primum principium autem fit reductio in primum principium per verbum, non fit reductio, nisi secun. per verbum, non fit reductio, nisi secun. dum hoc quod comparatur ad primum : dum hoc quod comparatur ad primum : et ideo non fit reductio per ipsum, nisi et ideo non fit reductio per ipsum, nisi secundum quod unum est, et non secun- secundum quod unum est, et non secun- dum quod plura. dum quod plura.

AD ALIUD dicendum, quod post mona- AD ALIUD dicendum, quod post mona- dem est dias in discretis. In principiis dem est dias in discretis. In principiis autem primis falsum est. In illis enim autem primis falsum est. In illis enim est, quod ab uno primo non est nisi est, quod ab uno primo non est nisi unum, ut dicunt Philosophi omnes re- unum, ut dicunt Philosophi omnes re- cte philosophantes, et ab uno et secundo cte philosophantes, et ab uno et secundo in ordine principiorum tertium est. Et in ordine principiorum tertium est. Et hujus exemplar est, quod a Patre Filius, hujus exemplar est, quod a Patre Filius, et a Patre et Filio Spiritus sanctus. et a Patre et Filio Spiritus sanctus.

TRIA quæ adducuntur in contrarium, TRIA quæ adducuntur in contrarium, procedunt. procedunt.

AD ID quod objicitur contra alteram AD ID quod objicitur contra alteram partem quæstionis, omnino verum est et partem quæstionis, omnino verum est et

concedendum. concedendum.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum non intellecto ordine in divinis, Utrum non intellecto ordine in divinis, adhuc possibile sit distinctionem per- adhuc possibile sit distinctionem per- sonarum esse in divinis ? sonarum esse in divinis ?

Tertio quæritur, An non intellecto or- Tertio quæritur, An non intellecto or- dine in divinis, adhuc possibile sit di- dine in divinis, adhuc possibile sit di- stinctionem esse in personis divinis? stinctionem esse in personis divinis? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Sicut enim est in imagine, sic vi- 1. Sicut enim est in imagine, sic vi- detur in prototypo, sicut dicit Damasce- detur in prototypo, sicut dicit Damasce- nus. In imagine autem est ordo naturæ : nus. In imagine autem est ordo naturæ : est enim mens generans notitiam sui, est enim mens generans notitiam sui,

IN I P. SUM. THEOL. TRACT, IX, QUÆST. 41. IN I P. SUM. THEOL. TRACT, IX, QUÆST. 41.

notitia genita, amor ab utroque proce- notitia genita, amor ab utroque proce- dens. Est igitur ibi ordo naturæ: et ta- dens. Est igitur ibi ordo naturæ: et ta- men non est ibi personalis distinctio. Vi- men non est ibi personalis distinctio. Vi- detur ergo, quod similiter sit in proto- detur ergo, quod similiter sit in proto- typo, quod licet ibi sit ordo naturæ, non typo, quod licet ibi sit ordo naturæ, non tamen distinctio personarum. tamen distinctio personarum.

2. Videtur etiam e converso, quod sci- 2. Videtur etiam e converso, quod sci- licet distinctio personarum possit esse ab- licet distinctio personarum possit esse ab- sque ordine naturæ. Distinctio enim per- sque ordine naturæ. Distinctio enim per- Bonarum de intellectu suo non dicit nisi Bonarum de intellectu suo non dicit nisi singularis existentiæ modum, ut dicit Ri- singularis existentiæ modum, ut dicit Ri- chardus. Singularis autem existentiæ chardus. Singularis autem existentiæ modus in multis est in quibus non est modus in multis est in quibus non est ordo naturæ. In omnibus enim est quæ ordo naturæ. In omnibus enim est quæ singulariter existunt in rationali natura, singulariter existunt in rationali natura, sive habeant ordinem ad unum, sive non. sive habeant ordinem ad unum, sive non. In divinis ergo similiter potest esse, vel In divinis ergo similiter potest esse, vel ad minus intelligi. ad minus intelligi.

3. Ulterius, Videtur confusus esse or- 3. Ulterius, Videtur confusus esse or- do, sicut patet in imagine. Dicit enim do, sicut patet in imagine. Dicit enim Augustinus in libro IX de Trinitate, Augustinus in libro IX de Trinitate, quod « amorem rei cognitæ præcedit quod « amorem rei cognitæ præcedit voluntas rei cognoscendæ ¹. » Amor au- voluntas rei cognoscendæ ¹. » Amor au- tem rei cognitæ respondet Spiritui san- tem rei cognitæ respondet Spiritui san- cto voluntas autem cognoscendi etiam cto voluntas autem cognoscendi etiam est amor ad cognoscendum, quod atten- est amor ad cognoscendum, quod atten- ditur quis ad inquirendum, ut dicit Au- ditur quis ad inquirendum, ut dicit Au- gustinus. gustinus.

Quæratur ergo, Cui respondeat ille Quæratur ergo, Cui respondeat ille amor? Videtur, quod non Spiritui san- amor? Videtur, quod non Spiritui san- cto: ille enim præcedit generationem cto: ille enim præcedit generationem cognitionis. Amor autem rei cognitæ, cognitionis. Amor autem rei cognitæ, qui appropriatur Spiritui sancto, est qui appropriatur Spiritui sancto, est amor procedens ex cognitione jam genita amor procedens ex cognitione jam genita sive nata, sicut et Spiritus sanctus pro- sive nata, sicut et Spiritus sanctus pro- cedit a Filio. Videtur ergo, quod ante cedit a Filio. Videtur ergo, quod ante generationem Filii secundum ordinem generationem Filii secundum ordinem naturæ processus sit cujusdam amoris, naturæ processus sit cujusdam amoris, qui non procedit nisi a Patre generante qui non procedit nisi a Patre generante sive a mente, cujus processus tamen non sive a mente, cujus processus tamen non sit secundum rationem intelligendi in si- sit secundum rationem intelligendi in si- militudine speciei et natura cum gene- militudine speciei et natura cum gene- rante, nec sit secundum naturæ commu- rante, nec sit secundum naturæ commu- nicationem, sed secundum voluntatis nicationem, sed secundum voluntatis communicationem, non potest referri ad communicationem, non potest referri ad generationem Filii, quia ante generatio- generationem Filii, quia ante generatio- nem Filii est nec potest referri ad Pa- nem Filii est nec potest referri ad Pa-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Trinitate, cap.

437 437

trem, quia Pater non procedit ab aliquo: trem, quia Pater non procedit ab aliquo: amor autem procedit a mente sive gene- amor autem procedit a mente sive gene- rante nec potest referri ad Spiritum rante nec potest referri ad Spiritum sanctum, ut jam habitum est oportet sanctum, ut jam habitum est oportet ergo, quod vel quaternitas sit in Trini- ergo, quod vel quaternitas sit in Trini- tate, vel sit consensus ordo naturæ, ut tate, vel sit consensus ordo naturæ, ut scilicet processio Spiritus sancti secun- scilicet processio Spiritus sancti secun- dum ordinem naturæ et præcedat gene- dum ordinem naturæ et præcedat gene- rationem Filii, et sequatur. rationem Filii, et sequatur.

ULTERIUS quæritur, Utrum secundum ULTERIUS quæritur, Utrum secundum ordinem naturæ possit dici Pater prima ordinem naturæ possit dici Pater prima in Trinitate persona, et Filius secunda, in Trinitate persona, et Filius secunda, et Spiritus sanctus tertia? et Spiritus sanctus tertia?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Dicit enim Priscianus, quod ista no- 1. Dicit enim Priscianus, quod ista no- mina, primum, secundum, tertium, no- mina, primum, secundum, tertium, no- mina ordinalia sunt. Ordo autem in di- mina ordinalia sunt. Ordo autem in di- vinis, ut dicit Augustinus, non est quo vinis, ut dicit Augustinus, non est quo alter sit prior altero, sed quo alter sit alter sit prior altero, sed quo alter sit tantum ex altero propter ordinem : ergo tantum ex altero propter ordinem : ergo ordine naturæ non potest dici una perso- ordine naturæ non potest dici una perso- na prima, vel secunda, vel tertia. na prima, vel secunda, vel tertia.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Primum et simpliciter principium 1. Primum et simpliciter principium convertuntur in omnibus: et principiatum convertuntur in omnibus: et principiatum esse ab uno, præcedit et antecedit ad se- esse ab uno, præcedit et antecedit ad se- cundum esse et secundum esse, infertur cundum esse et secundum esse, infertur ex principiatum esse ab uno et similiter ex principiatum esse ab uno et similiter ex principiatum esse ab uno et uno, se- ex principiatum esse ab uno et uno, se- quitur de necessitate tertium esse, ut quitur de necessitate tertium esse, ut probant Avicena et Algazel in metaphy- probant Avicena et Algazel in metaphy- sicis suis. Et Aristoteles etiam hoc dicit sicis suis. Et Aristoteles etiam hoc dicit in epistola quadam de principio univer- in epistola quadam de principio univer- si esse. Cum ergo Pater sit principium si esse. Cum ergo Pater sit principium non de principio secundum ordinem na- non de principio secundum ordinem na- turæ, Filius principium de uno principio, turæ, Filius principium de uno principio, Spiritus sanctus de utroque principio, Spiritus sanctus de utroque principio, uno scilicet et alio, videtur de necessi- uno scilicet et alio, videtur de necessi- tate sequi, quod Pater in ordine naturæ tate sequi, quod Pater in ordine naturæ sit prima persona, Filius perona secunda, sit prima persona, Filius perona secunda, Spiritus sanctus persona tertia. Spiritus sanctus persona tertia.

2. Adhuc, Hunc ordinem in glorifican- 2. Adhuc, Hunc ordinem in glorifican- do personas tota tenet Ecclesia. Beatus do personas tota tenet Ecclesia. Beatus enim Hieronymus qui fecit, « Gloria enim Hieronymus qui fecit, « Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto, » et Patri et Filio et Spiritui sancto, » et Damasus Papa qui confirmavit, et Psal- Damasus Papa qui confirmavit, et Psal-

1. 1.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

438 438

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mis annotari fecit, hunc ordinem tenue- mis annotari fecit, hunc ordinem tenue- runt. runt.

3. Adhuc, In antehabitis de processio- 3. Adhuc, In antehabitis de processio- ne Spiritus sancti probatum est, quod ne Spiritus sancti probatum est, quod Pater in ordine naturæ se habet per mo- Pater in ordine naturæ se habet per mo- dum principii, ut dicit Hilarius: Spiritus dum principii, ut dicit Hilarius: Spiritus autem sanctus in ratione termini eo autem sanctus in ratione termini eo quod ab ipso nullus est. Cum ergo Fi- quod ab ipso nullus est. Cum ergo Fi- lius sit ab alio, et ab ipso alius, oportet lius sit ab alio, et ab ipso alius, oportet quod habeat se in ratione medii: quia quod habeat se in ratione medii: quia inter hæc duo, qui a nullo a quo alius, inter hæc duo, qui a nullo a quo alius, et qui ab aliis a quo nullus, secundum et qui ab aliis a quo nullus, secundum rationem intelligendi medius est, qui ab rationem intelligendi medius est, qui ab alio a quo alius. alio a quo alius.

SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- nis dicendum est, quod si personæ in nis dicendum est, quod si personæ in vera ratione personarum accipiantur et vera ratione personarum accipiantur et in una natura re et ratione, non possunt in una natura re et ratione, non possunt intelligi personæ distinctæ non intelle- intelligi personæ distinctæ non intelle- cto ordine naturæ. Non enim in una na- cto ordine naturæ. Non enim in una na- tura sunt, quæ unam naturam ab uno tura sunt, quæ unam naturam ab uno non accipiunt, ut paulo ante probatum non accipiunt, ut paulo ante probatum est. Nec sub communitate unius naturæ est. Nec sub communitate unius naturæ ad esse singulare distincti sunt, qui se- ad esse singulare distincti sunt, qui se- cundum relationem originis sub illa na- cundum relationem originis sub illa na- tura non habent distinctionem secun- tura non habent distinctionem secun- dum supposita. Similiter e converso, si dum supposita. Similiter e converso, si in rationali natura accipiatur distinctio in rationali natura accipiatur distinctio personarum, non potest intelligi ordo personarum, non potest intelligi ordo naturæ sine distinctione personarum naturæ sine distinctione personarum propter eamdem causam : statim enim propter eamdem causam : statim enim in ipsa distinctione personarum intelli- in ipsa distinctione personarum intelli- gitur et qui non ab alio a quo alius, et gitur et qui non ab alio a quo alius, et qui ab alio a quo alius, et qui ab aliis a qui ab alio a quo alius, et qui ab aliis a quo nullus quod est principium me- quo nullus quod est principium me- dium et terminus in ordine naturæ. dium et terminus in ordine naturæ.

AD ID quod objicitur primo contra AD ID quod objicitur primo contra hoc, dicendum quod imago in anima, hoc, dicendum quod imago in anima, sicut etiam dicit Augustinus non perfe- sicut etiam dicit Augustinus non perfe- cte implet id cujus est imago. Unde, cte implet id cujus est imago. Unde, I Sententiarum, distinct. III, dicit Magi- I Sententiarum, distinct. III, dicit Magi- ster, quod « in anima Trinitatis inveni- ster, quod « in anima Trinitatis inveni- tur exemplum, licet exiguum. » Unde tur exemplum, licet exiguum. » Unde mens, intelligentia, et voluntas in anima mens, intelligentia, et voluntas in anima non sunt personæ, sed potentiæ : et in non sunt personæ, sed potentiæ : et in hoc deficit ab exemplari tamen ordo hoc deficit ab exemplari tamen ordo qui est in potentiis comparatis ad habi- qui est in potentiis comparatis ad habi- tus et actus, aliquatenus licet longe in- tus et actus, aliquatenus licet longe in-

feriori modo repræsentat ordinem natu- feriori modo repræsentat ordinem natu- ræ qui est in personis. Unde ratio illa ræ qui est in personis. Unde ratio illa procedit ac si imago Trinitatis in anima procedit ac si imago Trinitatis in anima perfecta sit, et est in argumento fallacia perfecta sit, et est in argumento fallacia secundum quid ad simpliciter procedit secundum quid ad simpliciter procedit enim ab eo quod est secundum quid ac enim ab eo quod est secundum quid ac si esset simpliciter. si esset simpliciter.

AD ALIUD dicendum, quod licet singu- AD ALIUD dicendum, quod licet singu- laris existentiæ modi sint qui non sint laris existentiæ modi sint qui non sint secundum ordinem naturæ, illi modi non secundum ordinem naturæ, illi modi non sunt nisi singularis individui, et non sin. sunt nisi singularis individui, et non sin. gularis personæ sub una natura distinctar. gularis personæ sub una natura distinctar. Singulares enim existentiæ modi perso- Singulares enim existentiæ modi perso- nales non sunt nisi in natura rationali, nales non sunt nisi in natura rationali, ut dicit Boetius: nec distinguuntur, nisi ut dicit Boetius: nec distinguuntur, nisi per actum principii concomitantis natu- per actum principii concomitantis natu- ram illam quem actum semper conco- ram illam quem actum semper conco- mitatur relatio originis : et ideo talis mitatur relatio originis : et ideo talis ordo naturæ sine distinctione persona- ordo naturæ sine distinctione persona- rum esse non potest, nec distinctio per- rum esse non potest, nec distinctio per- sonarum intelligi potest sine tali ordine. sonarum intelligi potest sine tali ordine.

AD ID quod ulterius quæritur de con- AD ID quod ulterius quæritur de con- fuso ordine, dicendum quod nec quater- fuso ordine, dicendum quod nec quater- nitas est in Trinitate, nec ordo confusus. nitas est in Trinitate, nec ordo confusus. Amor enim rei cognoscendæ sive volun. Amor enim rei cognoscendæ sive volun. tas, imperfectus est, nec est voluntatis tas, imperfectus est, nec est voluntatis quæ sit determinata potentia in anima, quæ sit determinata potentia in anima, sed est cujusdam naturæ, quæ placentia sed est cujusdam naturæ, quæ placentia quædam est diffusa per omnes poten- quædam est diffusa per omnes poten- tias, qua unicuique placet suum objectum tias, qua unicuique placet suum objectum et proprius actus : quam voluntatem et proprius actus : quam voluntatem Græce nov, hoc est antecedentem vo- Græce nov, hoc est antecedentem vo- cat Damascenus. Augustinus autem vo- cat Damascenus. Augustinus autem vo- cat eam primum motorem omnium po- cat eam primum motorem omnium po- tentiarum animæ et universalem: quæ tentiarum animæ et universalem: quæ voluntas quia communis est et imperfe- voluntas quia communis est et imperfe- cta, ad nihil distinctum in Trinitate re- cta, ad nihil distinctum in Trinitate re- ferri potest et si referatur ad aliquid, ferri potest et si referatur ad aliquid, refertur ad unitatem voluntatis essentia- refertur ad unitatem voluntatis essentia- lis quæ est una tribus personis, quia illa lis quæ est una tribus personis, quia illa nihil distinctum repræsentat : ideo ex ea nihil distinctum repræsentat : ideo ex ea non potest referri quarta persona. Et non potest referri quarta persona. Et quia Spiritus sanctus est amor distinctus, quia Spiritus sanctus est amor distinctus, ideo licet præcedat generationem notitiæ ideo licet præcedat generationem notitiæ secundum rationem intelligendi, non secundum rationem intelligendi, non potest ex hoc inferri, quod Spiritus san- potest ex hoc inferri, quod Spiritus san- cti processio præcedat in ordine naturæ cti processio præcedat in ordine naturæ generationem Filii : et sic non sequitur, generationem Filii : et sic non sequitur, quod sit confusus ordo. quod sit confusus ordo.

nd nd

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 42. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 42.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Pater dicatur prima persona, Filius se- Pater dicatur prima persona, Filius se- cunda, et Spiritus sanctus tertia? cunda, et Spiritus sanctus tertia?

Dicendum, quod absolute et sine de- Dicendum, quod absolute et sine de- terminatione non debet dici, sed cum terminatione non debet dici, sed cum hac determinatione, prima secundum hac determinatione, prima secundum ordinem naturæ, secunda secundum or- ordinem naturæ, secunda secundum or- dinem naturæ, tertia secundum ordinem dinem naturæ, tertia secundum ordinem naturæ quia tunc hoc ipsum quod dico, naturæ quia tunc hoc ipsum quod dico, naturæ, tollit et privat prius et posterius, naturæ, tollit et privat prius et posterius, quod poneret ordo si non apponeretur quod poneret ordo si non apponeretur naturæ. Natura enim ponit æqualitatem: naturæ. Natura enim ponit æqualitatem: quæ enim unam habent naturam, in na- quæ enim unam habent naturam, in na- tura illa, et in omnibus consequentibus tura illa, et in omnibus consequentibus illam naturam, æqualia sunt, et secun- illam naturam, æqualia sunt, et secun- dum æque et coæquæve habent eam : et dum æque et coæquæve habent eam : et non unum primo, et alterum secundo: non unum primo, et alterum secundo: quia hoc dicit gradum potestatis: ista quia hoc dicit gradum potestatis: ista autem secundum eamdem potestatem autem secundum eamdem potestatem habent eam. Dicit enim Priscianus in habent eam. Dicit enim Priscianus in majori volumine, in tractatu de conjun- majori volumine, in tractatu de conjun- ctione, quod « ordo pars potestatis est. » ctione, quod « ordo pars potestatis est. »

439 439

Unde quæ gradum differentem habent Unde quæ gradum differentem habent in ordine, habent etiam differentem gra- in ordine, habent etiam differentem gra- dum in potestate: quod in Trinitate esse dum in potestate: quod in Trinitate esse non potest. non potest.

AD ID quod dicitur de Algazele, Avi- Adobject. 1. AD ID quod dicitur de Algazele, Avi- Adobject. 1. cenna et Aristotele, dicendum quod lo- cenna et Aristotele, dicendum quod lo- quuntur de his quæ procedunt ab uno in quuntur de his quæ procedunt ab uno in diversitate essentiæ : inter quæ est ordo diversitate essentiæ : inter quæ est ordo simpliciter, et non ordo naturæ tantum. simpliciter, et non ordo naturæ tantum. AD RATIONEM autem quæ inducitur, di- Ad object. 2. AD RATIONEM autem quæ inducitur, di- Ad object. 2. cendum, quod ex illa ratione non proba- cendum, quod ex illa ratione non proba- tur, quod aliqua persona sit prima in or- tur, quod aliqua persona sit prima in or- dine simpliciter, vel secunda, vel tertia, dine simpliciter, vel secunda, vel tertia, sed quod aliqua sit prima in ordine na- sed quod aliqua sit prima in ordine na- turæ. Et hoc attendentes Sancti, hoc turæ. Et hoc attendentes Sancti, hoc modo docuerunt nos glorificare Trinita- modo docuerunt nos glorificare Trinita-

tem. tem.

AD ALIUD dicendum, quod ex illa ra- Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod ex illa ra- Ad object. 3. tione non probatur amplius, quam quod tione non probatur amplius, quam quod dictum est, scilicet quod Pater primus dictum est, scilicet quod Pater primus sit ordine naturæ, et Filius secundus, et sit ordine naturæ, et Filius secundus, et Spiritus sanctus tertius, sive terminus. Spiritus sanctus tertius, sive terminus.

QUESTIO XLII. QUESTIO XLII.

De numero qui est in divinis personis, De numero qui est in divinis personis,

Deinde quæritur de numero qui est in Deinde quæritur de numero qui est in

divinis personis. divinis personis.

Et quæruntur tria. Et quæruntur tria.

Quorum primum est, An numerus sit Quorum primum est, An numerus sit

in divinis personis ? in divinis personis ?

Secundum, Quis aut qualis numerus Secundum, Quis aut qualis numerus sit in divinis personis ? sit in divinis personis ?

Tertium, Quantus numerus sit in di- Tertium, Quantus numerus sit in di- vinis personis ? vinis personis ?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum numerus sit in divinis Utrum numerus sit in divinis personis¹? personis¹?

PRIMO ergo quæritur, An numerus sit PRIMO ergo quæritur, An numerus sit in divinis personis ? in divinis personis ?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXIV, Art. 1. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXIV, Art. 1. Tom. XXV hujusce

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

440 440

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Boetius in libro de Trinitate: «Unum 1. Boetius in libro de Trinitate: «Unum vere, in quo nullus numerus. » Cum er- vere, in quo nullus numerus. » Cum er- go Deus verissime sit unum, nullus nu- go Deus verissime sit unum, nullus nu- merus potest esse in ipso. merus potest esse in ipso.

2. Adhuc, Ambrosius, in libro I de 2. Adhuc, Ambrosius, in libro I de Trinitate: : Trinitate: : « In Deo numquam totalita- « In Deo numquam totalita- tem ponimus quia nec numerus, nec tem ponimus quia nec numerus, nec quantitas ibi est ¹. » quantitas ibi est ¹. »

3. Adhuc, Cum numerus nutus meme" 3. Adhuc, Cum numerus nutus meme" ris sit, hoc est, divisionis, ubi divisio ris sit, hoc est, divisionis, ubi divisio non est, ibi numerus non est. In Deo non est, ibi numerus non est. In Deo autem nulla potest esse divisio. Ergo autem nulla potest esse divisio. Ergo nullus numerus. nullus numerus.

4. Adhuc, Unum numero, est unum 4. Adhuc, Unum numero, est unum subjecto et substantia, quamvis multas subjecto et substantia, quamvis multas habeat proprietates et accidentia: talis habeat proprietates et accidentia: talis enim multitudo non præjudicat uni nu- enim multitudo non præjudicat uni nu- mero, nec facit multa numero. Quod mero, nec facit multa numero. Quod ergo non est divisum per substantiam ergo non est divisum per substantiam subjecti, non habet numerum, nec in subjecti, non habet numerum, nec in ipso est numerus. In Deo autem per ipso est numerus. In Deo autem per substantiam nihil divisum est. Videtur substantiam nihil divisum est. Videtur ergo, quod ibi nullus numerus sit, licet ergo, quod ibi nullus numerus sit, licet ibi sint proprietates diverse. ibi sint proprietates diverse.

unus unus

5. Adhuc, Numerus (ut dicunt Pytha- 5. Adhuc, Numerus (ut dicunt Pytha- goras et Boetius) est acervus ex unitati- goras et Boetius) est acervus ex unitati- bus profusus. Ubi ergo non est profusus bus profusus. Ubi ergo non est profusus acervus, non est numerus, a destru- acervus, non est numerus, a destru- ctione consequentis. Sed cum dicimus, ctione consequentis. Sed cum dicimus, Pater est unus, Filius est unus, Spiritus Pater est unus, Filius est unus, Spiritus sanctus est unus, intelligentes, sanctus est unus, intelligentes, Deus Pater, unus Deus Filius, unus Deus Pater, unus Deus Filius, unus Deus Spiritus sanctus, nullus profundi- Deus Spiritus sanctus, nullus profundi- tur acervus: quia hi tres sunt tur acervus: quia hi tres sunt Deus, non tres dii. Ergo ex unitatibus Deus, non tres dii. Ergo ex unitatibus quæ sunt in divinis, nullus profunditur quæ sunt in divinis, nullus profunditur numerus ergo numerus non est in di- numerus ergo numerus non est in di- vinis. vinis.

unus unus

6. Adhuc, Aristoteles dicit in I Physi- 6. Adhuc, Aristoteles dicit in I Physi- corum, quod unum est indivisum in se, corum, quod unum est indivisum in se, et divisum ab aliis, et hoc vere unum et divisum ab aliis, et hoc vere unum est et intelligitur, quod sic essentialiter est et intelligitur, quod sic essentialiter divisum sit ab aliis. Tale autem unum divisum sit ab aliis. Tale autem unum nullum est in divinis: quia nec sic unus nullum est in divinis: quia nec sic unus Pater est, nec Filius unus, nec Spiritus Pater est, nec Filius unus, nec Spiritus sanctus unus. Et ubicumque non est sanctus unus. Et ubicumque non est

1 S. AMBROSIUS, Lib. 1 de Trinitate, cap. 2. 1 S. AMBROSIUS, Lib. 1 de Trinitate, cap. 2. 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

vere unum, ibi non est vere acervus e vere unum, ibi non est vere acervus e unitatibus profusus, qui est numerus. unitatibus profusus, qui est numerus. Ergo in divinis non est vere numerus. Ergo in divinis non est vere numerus.

Adhuc, Per se ens cum per se ente fa- Adhuc, Per se ens cum per se ente fa- cit numerum Socrates enim et Socrates cit numerum Socrates enim et Socrates musicus sunt unum, non duo. Relatio musicus sunt unum, non duo. Relatio autem in divinis est minus quam in alio autem in divinis est minus quam in alio ens. Ergo multo minus facit numerum, ens. Ergo multo minus facit numerum, quam accidens. Cum ergo istud non fa- quam accidens. Cum ergo istud non fa- ciat, nec istud faciet, per locum a ma- ciat, nec istud faciet, per locum a ma- jori. jori.

8. Adhuc, Licet differentia, ut dicit 8. Adhuc, Licet differentia, ut dicit Damascenus, sit causa numeri : tamen Damascenus, sit causa numeri : tamen hoc non habet nisi differentia divisiva, hoc non habet nisi differentia divisiva, et in quantum dividit. Differentia enim et in quantum dividit. Differentia enim communis qua Socrates stans differt a communis qua Socrates stans differt a se sedente, non dividit, ideo in nume- se sedente, non dividit, ideo in nume- rum non ponit. Cum ergo per relativa rum non ponit. Cum ergo per relativa nihil differat substantialiter, per relativa nihil differat substantialiter, per relativa nihil simpliciter ponitur in numerum. nihil simpliciter ponitur in numerum. Dicit autem Boetius in libro de Trini- Dicit autem Boetius in libro de Trini- tate, quod sola relatio multiplicat Trini- tate, quod sola relatio multiplicat Trini- tatem. Cum ergo relatio non dividat tatem. Cum ergo relatio non dividat simpliciter secundum essentiam, relatio simpliciter secundum essentiam, relatio hoc quod distinguit, non ponit in nu- hoc quod distinguit, non ponit in nu- merum, et sic numerus non est simpli- merum, et sic numerus non est simpli- citer in divinis. citer in divinis.

IN CONTRARIUM hujus est : IN CONTRARIUM hujus est :

1. Dionysius in libro de Divinis no- 1. Dionysius in libro de Divinis no- minibus 2, quod Deus est principium et minibus 2, quod Deus est principium et causa et ordo et numerus: propter quod causa et ordo et numerus: propter quod est unitas et supertrinitas. est unitas et supertrinitas.

2. Adhuc, Ex prædictis constat, quod 2. Adhuc, Ex prædictis constat, quod in divinis est substantia communicabilis, in divinis est substantia communicabilis, et incommunicabilis substantia. In infe- et incommunicabilis substantia. In infe- rioribus autem ubi sunt duæ substantiæ rioribus autem ubi sunt duæ substantiæ respondentes istis, verus numerus sequi- respondentes istis, verus numerus sequi- tur substantias incommunicabiles et tur substantias incommunicabiles et istum impedire non potest substantia istum impedire non potest substantia communicabilis: Socrates enim et Plato communicabilis: Socrates enim et Plato et Cicero vere sunt tres et huic numero et Cicero vere sunt tres et huic numero non obstat, quod participatione speciei non obstat, quod participatione speciei sint unus homo. Cum ergo Pater et Fi- sint unus homo. Cum ergo Pater et Fi- lius et Spiritus sanctus sunt tres personæ, lius et Spiritus sanctus sunt tres personæ, unitas substantiæ communis non potest unitas substantiæ communis non potest obstare, quin in eis sit verus numerus. obstare, quin in eis sit verus numerus.

cap. ult. cap. ult.

Sød Sød

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 42. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 42.

SOLUTIO. Dicendum, quod in Trinitate SOLUTIO. Dicendum, quod in Trinitate sive in divinis simpliciter non est nume- sive in divinis simpliciter non est nume- rus sicut in creaturis. Et hujus causa rus sicut in creaturis. Et hujus causa est quia dicit Aristoteles in IV Physi- est quia dicit Aristoteles in IV Physi- corum, quod numerum cognoscimus di- corum, quod numerum cognoscimus di- visione continui, sive divisione commu- visione continui, sive divisione commu- nis, quod quasi continuum unit divisa. nis, quod quasi continuum unit divisa. Omne enim quod in numerum ponit, sub Omne enim quod in numerum ponit, sub aliquo communi quod secundum se divi- aliquo communi quod secundum se divi- sum est in numeratis, in numerum po- sum est in numeratis, in numerum po- nitur, ut Socrates et Plato duo homines nitur, ut Socrates et Plato duo homines sunt, homo et asinus duo animalia, homo sunt, homo et asinus duo animalia, homo et lapis duæ substantiæ, substantia et et lapis duæ substantiæ, substantia et accidens duo entia. Cum enim dicat Da- accidens duo entia. Cum enim dicat Da- mascenus, quod « differentia est causa mascenus, quod « differentia est causa numeri,» intelligitur hoc de differentia numeri,» intelligitur hoc de differentia simpliciter, hoc est, de differentia sub- simpliciter, hoc est, de differentia sub- stantiali, quæ dividit esse substantiale: stantiali, quæ dividit esse substantiale: differentia enim accidentalis quia non differentia enim accidentalis quia non recedit a substantiali uno, non ponit recedit a substantiali uno, non ponit in numerum Socrates enim et Socrates in numerum Socrates enim et Socrates musicus substantialiter unum est, et non musicus substantialiter unum est, et non faciunt simpliciter numerum. Unde cum faciunt simpliciter numerum. Unde cum in divinis substantia uniens personas in in divinis substantia uniens personas in personis numeratis non dividatur, Pater personis numeratis non dividatur, Pater enim et Filius non sunt duo dii, sed enim et Filius non sunt duo dii, sed unus, non potest in divinis simpliciter unus, non potest in divinis simpliciter esse numerus, sed numerus quidam, esse numerus, sed numerus quidam, scilicet numerus personarum, quæ penes scilicet numerus personarum, quæ penes quoddam numerantur, et non simplici- quoddam numerantur, et non simplici- ter, penes scilicet incommunicabilem ter, penes scilicet incommunicabilem proprietatem, qua quælibet persona to- proprietatem, qua quælibet persona to- tam possidet substantiam, et habet in- tam possidet substantiam, et habet in- divisam talis enim proprietas per hoc divisam talis enim proprietas per hoc quod relatio est, et oppositionem relatio- quod relatio est, et oppositionem relatio- nis habet, nihil intrinsecorum dividit, nis habet, nihil intrinsecorum dividit, quia ad nihil intrinsecorum habet oppo- quia ad nihil intrinsecorum habet oppo- sitionem. Quod patet: si enim aliquis sitionem. Quod patet: si enim aliquis idem sit pater unius et filius alterius, idem sit pater unius et filius alterius, quamvis habeat oppositas relationes, in quamvis habeat oppositas relationes, in seipso non dividitur, sed ipse unus et seipso non dividitur, sed ipse unus et idem manens est pater et filius, sed di- idem manens est pater et filius, sed di- viditur ab extrinsecis duobus, ad quos viditur ab extrinsecis duobus, ad quos per duas relationes habet oppositionem, per duas relationes habet oppositionem, per paternitatem enim dividitur a suo per paternitatem enim dividitur a suo filio, per filiationem autem a suo patre. filio, per filiationem autem a suo patre. Per quod patet, quod Pater non distin- Per quod patet, quod Pater non distin-

1 Sapient. x1, 21: Omnia in mensura, et nu- 1 Sapient. x1, 21: Omnia in mensura, et nu-

: :

441 441

guitur nisi a Filio, et non a substantia guitur nisi a Filio, et non a substantia divina, et Spiritus sanctus ab utroque. divina, et Spiritus sanctus ab utroque. Numerus autem qui simpliciter nume- Numerus autem qui simpliciter nume- rus est, intrinseca dividit et communia rus est, intrinseca dividit et communia substantialiter, ut Socrates et Plato sunt substantialiter, ut Socrates et Plato sunt duo homines et ideo in divinis non pot- duo homines et ideo in divinis non pot- est esse numerus simpliciter, sed nume- est esse numerus simpliciter, sed nume- rus quidam: qui eo modo quo distinguit, rus quidam: qui eo modo quo distinguit, in numerum ponit: non distinguit autem in numerum ponit: non distinguit autem nisi in oppositione ad alium: non ergo nisi in oppositione ad alium: non ergo in numerum ponit nisi ad alium. Unde in numerum ponit nisi ad alium. Unde Pater et Filius non sunt duo, nisi in Pater et Filius non sunt duo, nisi in quantum Pater opponitur Filio, et Filius quantum Pater opponitur Filio, et Filius Patri in omnibus autem aliis unum Patri in omnibus autem aliis unum sunt. sunt.

PER HÆC quæ dicta sunt, patet solutio PER HÆC quæ dicta sunt, patet solutio ad primam partem quæstionis. Illa enim ad primam partem quæstionis. Illa enim non probat, nisi quod simpliciter nume- non probat, nisi quod simpliciter nume- rus sicut est in creaturis, non est in di- rus sicut est in creaturis, non est in di- vinis: et non prohibet, quin numerus vinis: et non prohibet, quin numerus quidam qui ex oppositione relationis quidam qui ex oppositione relationis est ad extra, sit in divinis, sicut jam est ad extra, sit in divinis, sicut jam dictum est. dictum est.

AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object.1. AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object.1. dicendum quod Dionysius non loquitur dicendum quod Dionysius non loquitur de numero personarum, sed de numero de numero personarum, sed de numero tali qui Deus est, omnia, sicut dicitur, tali qui Deus est, omnia, sicut dicitur, Sapient. XI, 21, disponens in numero, Sapient. XI, 21, disponens in numero, pondere, et mensura 1. Ubi dicit Augu- pondere, et mensura 1. Ubi dicit Augu- stinus, quod disponit in seipso, qui est stinus, quod disponit in seipso, qui est numerus absque numero et numerus nu- numerus absque numero et numerus nu- merans effective. Sicut etiam Boetius in merans effective. Sicut etiam Boetius in prologo Arithmeticæ dicit, quod « Deus prologo Arithmeticæ dicit, quod « Deus omnia in numero creavit. » Et sicut omnia in numero creavit. » Et sicut Plato numerum principium entis esse Plato numerum principium entis esse dixit. dixit.

AD ALIUD dicendum, quod in inferiori- Adobject. 2. AD ALIUD dicendum, quod in inferiori- Adobject. 2. bus dividentia sequitur numerus propter bus dividentia sequitur numerus propter hoc, quod commune secundum esse di- hoc, quod commune secundum esse di- viditur in ipsis, hoc est, commune quod viditur in ipsis, hoc est, commune quod est substantiale ipsis et uniens ea. Et hoc est substantiale ipsis et uniens ea. Et hoc non est in divinis dividentia enim in non est in divinis dividentia enim in divinis sive distinguentia non dividunt divinis sive distinguentia non dividunt communem substantiam, sed determi- communem substantiam, sed determi- nant et distinguunt ab alio tantum : et nant et distinguunt ab alio tantum : et ideo non sequitur ea numerus simplici- ideo non sequitur ea numerus simplici- ter, sed numerus quidam, ut dictum est. ter, sed numerus quidam, ut dictum est.

mero, et pondere disposuisti. mero, et pondere disposuisti.

Sed contra. Sed contra.

442 442

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

latio non potest esse numerus quo nu- latio non potest esse numerus quo nu- meramus in divinis. meramus in divinis.

2. Adhuc, Ex cujus unitatibus aggre- 2. Adhuc, Ex cujus unitatibus aggre- gatio non provenit, non ponit in nume. gatio non provenit, non ponit in nume. rum ex unitatibus relationum nulla rum ex unitatibus relationum nulla congesta provenit pluralitas vel aggre- congesta provenit pluralitas vel aggre-

Quis vel qualis numerus sit in divinis gatio: ergo relationibus non numeramus Quis vel qualis numerus sit in divinis gatio: ergo relationibus non numeramus

personis ? personis ?

SECUNDO quæritur, Quis vel qualis nu- SECUNDO quæritur, Quis vel qualis nu- merus sit in divinis personis ? merus sit in divinis personis ?

Et quæritur, Quis numerus nume- Et quæritur, Quis numerus nume- rans? rans?

1. Videtur autem per Augustinum, 1. Videtur autem per Augustinum, quod relatio est numerus numerans in quod relatio est numerus numerans in divinis. Dicit enim: «In relatione perso- divinis. Dicit enim: «In relatione perso- narum numerus cernitur, in divinitate narum numerus cernitur, in divinitate naturæ quid unum sit, apprehenditur. » naturæ quid unum sit, apprehenditur. »

2. Adhuc, Hoc videtur per rationem : 2. Adhuc, Hoc videtur per rationem : Sicut enim in re divisione continui nu- Sicut enim in re divisione continui nu- meramus, et quoties unum nutum ad meramus, et quoties unum nutum ad divisionem facimus, tantum numerum divisionem facimus, tantum numerum esse dicimus: sic videtur secundum ana- esse dicimus: sic videtur secundum ana- logiam esse in divinis. In his enim dis- logiam esse in divinis. In his enim dis- tinguens per modum dividentis est. Unde tinguens per modum dividentis est. Unde quoties nutum ad distinguens in esse quoties nutum ad distinguens in esse personali facimus, tantum numerum personali facimus, tantum numerum personarum esse dicimus. Oppositione personarum esse dicimus. Oppositione autem relationis nutum facimus ad dis- autem relationis nutum facimus ad dis- tinctionem in esse personali. Ergo oppo- tinctionem in esse personali. Ergo oppo- sitione relationis numeramus: et sic vi- sitione relationis numeramus: et sic vi- detur numerans esse proprietas perso- detur numerans esse proprietas perso- nalis sive relatio. nalis sive relatio.

3. Adhuc, In divinis personis, sicut in 3. Adhuc, In divinis personis, sicut in præhabito membro quæstionis probatum præhabito membro quæstionis probatum est, non potest esse numerus per distin- est, non potest esse numerus per distin- guens ad intus, sed per id quod ponit guens ad intus, sed per id quod ponit oppositionem ad extra. Nihil autem po- oppositionem ad extra. Nihil autem po- nit talem oppositionem nisi personalis nit talem oppositionem nisi personalis proprietas, sive relatio. Ergo nihil proprietas, sive relatio. Ergo nihil ponit numerum in divinis, nisi perso- ponit numerum in divinis, nisi perso- nalis proprietas per oppositionem quam nalis proprietas per oppositionem quam habet ad correlativum. habet ad correlativum.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicit Boetius in libro de Tri- 1. Quod dicit Boetius in libro de Tri- nitate, quod « relatio nihil addit ad esse nitate, quod « relatio nihil addit ad esse relativi. » In omni autem numero quo relativi. » In omni autem numero quo numeramus, unum addit alteri. Ergo re- numeramus, unum addit alteri. Ergo re-

in divinis. PRIMA pars patet per se, et in divinis. PRIMA pars patet per se, et per numeri definitionem. SECUNDA pro- per numeri definitionem. SECUNDA pro- batur in exemplo. Punctum enim per batur in exemplo. Punctum enim per hoc quod principium est a quo fluit linea, hoc quod principium est a quo fluit linea, et per hoc quod est finis ad quem linea et per hoc quod est finis ad quem linea terminatur, et per hoc quod est medium terminatur, et per hoc quod est medium in quo copulantur duæ lineæ, nullam in quo copulantur duæ lineæ, nullam congestam facit aggregationem vel plu- congestam facit aggregationem vel plu- ralitatem, sed remanet unum et idem. ralitatem, sed remanet unum et idem. Si autem relatio hoc haberet per se, quod Si autem relatio hoc haberet per se, quod numerum poneret, tunc ubique habe- numerum poneret, tunc ubique habe- ret et si ubique non habet, nusquam ret et si ubique non habet, nusquam habet relatione ergo numerus fieri non habet relatione ergo numerus fieri non potest in divinis. potest in divinis.

ULTERIUS ex hoc videtur, quod non ULTERIUS ex hoc videtur, quod non Цин Цин numerus realis, sed rationis solum sit in numerus realis, sed rationis solum sit in divinis. divinis.

1. Dicit enim Joannes Damascenus, 1. Dicit enim Joannes Damascenus, quod «< in creaturis commune consideratur quod «< in creaturis commune consideratur ratione, hypostases autem re. » In divi- ratione, hypostases autem re. » In divi- nis autem e converso est, quod in divi- nis autem e converso est, quod in divi- nis commune consideratur re, hyposta- nis commune consideratur re, hyposta- ses autem ratione. Sed quo consideran- ses autem ratione. Sed quo consideran- tur differre hypostases, eo numerantur tur differre hypostases, eo numerantur et in numerum ponuntur ratione con- et in numerum ponuntur ratione con- siderantur differre: ergo ratione in nu- siderantur differre: ergo ratione in nu- merum ponuntur. merum ponuntur.

2. Adhuc, Punctum per hoc quod est 2. Adhuc, Punctum per hoc quod est principium, medium, et finis, non differt principium, medium, et finis, non differt re, sed ratione tantum : ergo relatio dif- re, sed ratione tantum : ergo relatio dif- ferentiam non facit nisi rationis, et non ferentiam non facit nisi rationis, et non rei. Et sic a simili, in divinis inter Pa- rei. Et sic a simili, in divinis inter Pa- trem et Filium et Spiritum sanctum non trem et Filium et Spiritum sanctum non erit differentia nisi rationis tantum: et erit differentia nisi rationis tantum: et per consequens nec numerus nisi ratio- per consequens nec numerus nisi ratio- nis quia differentia est causa numeri, nis quia differentia est causa numeri, ut dicit Damascenus. ut dicit Damascenus.

3. Adhuc, Cum dico, Pater est Deus, 3. Adhuc, Cum dico, Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus sanctus est Filius est Deus, Spiritus sanctus est Deus, non constituo numerum realem: Deus, non constituo numerum realem: quia hi tres sunt una res, quæ est Deus: quia hi tres sunt una res, quæ est Deus:

! contra. ! contra.

Pomat. 2. Pomat. 2.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 42. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 42.

sicut enim Pater est Deus, ita paternitas sicut enim Pater est Deus, ita paternitas est Deus et sicut Filius Deus, ita filia- est Deus et sicut Filius Deus, ita filia- tio Deus et sicut Spiritus sanctus Deus, tio Deus et sicut Spiritus sanctus Deus, ita spiratio Deus: nihil enim hic est ita spiratio Deus: nihil enim hic est actum in aliquam pluralitatem ex repeti- actum in aliquam pluralitatem ex repeti- tione istorum. Videtur ergo, quod repe- tione istorum. Videtur ergo, quod repe- titio istorum non faciat nisi pluralitatem titio istorum non faciat nisi pluralitatem rationis, et non rei alicujus. rationis, et non rei alicujus.

4. Adhuc, Si aliquis dicat, quod pro- 4. Adhuc, Si aliquis dicat, quod pro- pter ordinem naturæ in relatione origi- pter ordinem naturæ in relatione origi- nis est ibi numerus rei, et non rationis nis est ibi numerus rei, et non rationis tantum. Videtur hoc non esse verum. In tantum. Videtur hoc non esse verum. In imagine enim similitudinis quæ est in imagine enim similitudinis quæ est in anima, ordo naturæ est secundum rela- anima, ordo naturæ est secundum rela- tionem originis, qua ex mente est in- tionem originis, qua ex mente est in- tellectus, et ex mente sive memoria vo- tellectus, et ex mente sive memoria vo- luntas et tamen hæc non differunt re, luntas et tamen hæc non differunt re, nec re numerantur, sed ratione tantum : nec re numerantur, sed ratione tantum : hæc enim, ut dicit Augustinus in libro X hæc enim, ut dicit Augustinus in libro X de Trinitate, sunt una anima, una vita, de Trinitate, sunt una anima, una vita, una substantia, et non differunt nisi ra- una substantia, et non differunt nisi ra- tione. tione.

SI HOC concedatur, videbitur hæresis SI HOC concedatur, videbitur hæresis Sabelliana incidere: quia secundum hoc Sabelliana incidere: quia secundum hoc personæ non differunt nisi ratione, et personæ non differunt nisi ratione, et non re, sed solum secundum intellectum non re, sed solum secundum intellectum nostrum et hoc dixit Sabellius. nostrum et hoc dixit Sabellius.

ULTERIUS quæritur, Quis sit numerus ULTERIUS quæritur, Quis sit numerus numeratus, utrum relatio, vel hyposta- numeratus, utrum relatio, vel hyposta-

sis? sis?

Et videtur, quod relatio: quia Et videtur, quod relatio: quia

1. Dicit Boetius in libro de Trinitate, 1. Dicit Boetius in libro de Trinitate, quod « sola relatio multiplicat Trinita- quod « sola relatio multiplicat Trinita- tem » non autem multiplicat, nisi per tem » non autem multiplicat, nisi per hoc quod multiplex est: multiplex au- hoc quod multiplex est: multiplex au- tem est, quod numeratur in omni nu- tem est, quod numeratur in omni nu- mero, cum omnis numerus multitudo mero, cum omnis numerus multitudo quædam sit aggregata per unum. quædam sit aggregata per unum.

2. Adhuc, Quidquid absolutum est in 2. Adhuc, Quidquid absolutum est in Trinitate, ut dicit Augustinus, de quali- Trinitate, ut dicit Augustinus, de quali- bet persona dicitur sigillatim et in sin- bet persona dicitur sigillatim et in sin- gulari, et de omnibus simul in singulari. gulari, et de omnibus simul in singulari. Ergo nihil absolute dictum agitur in Ergo nihil absolute dictum agitur in pluralitatem, ex hoc quod sigillatim di- pluralitatem, ex hoc quod sigillatim di- citur de singulis: nihil ergo absolute di- citur de singulis: nihil ergo absolute di-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. X de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. X de Trinitate, cap.

443 443

ctum numeratur in Trinitate: ergo re- ctum numeratur in Trinitate: ergo re- linquitur, quod sola relatio numeratur. linquitur, quod sola relatio numeratur. IN CONTRARIUM hujus est, quod non Sed contra, IN CONTRARIUM hujus est, quod non Sed contra, intellectis relationibus, adhuc sunt tres intellectis relationibus, adhuc sunt tres hypostases habentes divinitatem: et si hypostases habentes divinitatem: et si tres sunt, cadunt in numerum: et sic tres sunt, cadunt in numerum: et sic hypostases numerantur. Hoc probatur hypostases numerantur. Hoc probatur per Augustinum in libro VII de Trini- per Augustinum in libro VII de Trini- tate, ubi dicit, quod « omne relativum tate, ubi dicit, quod « omne relativum est etiam aliud quam relativum: est est etiam aliud quam relativum: est enim hypostasis in qua est relatio. » enim hypostasis in qua est relatio. »

SOLUTIO. Ad quæstionem dicendum Solutio. SOLUTIO. Ad quæstionem dicendum Solutio. est, quod pro certo sicut probatum est, est, quod pro certo sicut probatum est, hoc modo quo in divinis est numerus hoc modo quo in divinis est numerus aliquis, ita est ibi numerus numerans, et aliquis, ita est ibi numerus numerans, et numerus numeratus. Et numerus nume- numerus numeratus. Et numerus nume- rans, est proprietas personalis per oppo- rans, est proprietas personalis per oppo- sitionem relationis distinguens in esse sitionem relationis distinguens in esse personali, et non in esse simpliciter, personali, et non in esse simpliciter, secundum quod Augustinus in libro secundum quod Augustinus in libro V de Trinitate, dicit, quod « aliud V de Trinitate, dicit, quod « aliud est esse Patrem, et aliud est esse est esse Patrem, et aliud est esse Filium quamvis idem neutraliter, non Filium quamvis idem neutraliter, non masculine dictum, sit Patrem esse, et masculine dictum, sit Patrem esse, et Filium esse 2. » Unde sicut in rebus crea- Filium esse 2. » Unde sicut in rebus crea- tis, in quibus simpliciter numerus est, tis, in quibus simpliciter numerus est, numerus numerans relatus ad rem est id numerus numerans relatus ad rem est id quod distinguit in esse communi, et facit quod distinguit in esse communi, et facit unum esse indivisum in se, et divisum unum esse indivisum in se, et divisum ab alio, per hoc quod terminat ipsum in ab alio, per hoc quod terminat ipsum in se, et determinat ab aliis et tale unum se, et determinat ab aliis et tale unum additum uni facit numerum in esse in additum uni facit numerum in esse in quo ponit distinctionem, et non in esse quo ponit distinctionem, et non in esse in quo nullam ponit distinctionem, ut in quo nullam ponit distinctionem, ut unum quod est Socrates, et unum quod unum quod est Socrates, et unum quod est Plato, sunt duo in esse hominis: quia est Plato, sunt duo in esse hominis: quia hoc distinguitur in Socrate et Platone : hoc distinguitur in Socrate et Platone : et ideo sunt duo homines, non unus ho- et ideo sunt duo homines, non unus ho- moita in divinis per modum quo est moita in divinis per modum quo est ibi numerus, numerus numerans est id ibi numerus, numerus numerans est id quod distinguit in esse personali, et facit quod distinguit in esse personali, et facit unum terminatum in se, et ab alio de- unum terminatum in se, et ab alio de- terminatum in esse personali in quantum. terminatum in esse personali in quantum. personale est : et unum et unum facit personale est : et unum et unum facit duas personas, et unum duas personas, et unum

et unum et et unum et

2 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap.

2. 2.

5. 5.

444 444

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

unum facit tres personas: sed non facit unum facit tres personas: sed non facit duos vel tres deos: quia in esse divino duos vel tres deos: quia in esse divino nullam ponit determinationem sive dis- nullam ponit determinationem sive dis- tinctionem esse enim substantiale divi- tinctionem esse enim substantiale divi- num non distinguitur nec determinatur num non distinguitur nec determinatur proprietate aliqua, ut in antehabitis sæ- proprietate aliqua, ut in antehabitis sæ- pius determinatum est. Esse autem per- pius determinatum est. Esse autem per- sonale, in quo personæ distinguuntur, est sonale, in quo personæ distinguuntur, est quod significatur in hoc verbo, est, quod significatur in hoc verbo, est, quando est tertium adjacens, et non alte- quando est tertium adjacens, et non alte- rum extremorum, quando dicitur, Pater rum extremorum, quando dicitur, Pater est persona, Filius est persona, et persona est persona, Filius est persona, et persona Patris non est persona Filii, et Pater et Patris non est persona Filii, et Pater et Filius sunt duæ personæ et non una : Filius sunt duæ personæ et non una : quia in esse personali distinguuntur, et quia in esse personali distinguuntur, et distinguens est incommunicabilis pro- distinguens est incommunicabilis pro- prietas et per hoc quod est distinguens prietas et per hoc quod est distinguens in esse personali, est in numerum ponens. in esse personali, est in numerum ponens. Numerus autem numeratus hoc numero, Numerus autem numeratus hoc numero, est pluralitas hypostasum sive persona- est pluralitas hypostasum sive persona-

rum. rum.

Unde tria prima quæ hoc modo proce- Unde tria prima quæ hoc modo proce- dunt, concedenda sunt. dunt, concedenda sunt.

: :

Ad object. 1. AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object. 1. AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod relatio nihil addit rei dicendum quod relatio nihil addit rei absolutæ addit tamen aliquid quantum absolutæ addit tamen aliquid quantum ad modum significandi: qui tamen mo- ad modum significandi: qui tamen mo- dus significandi vere est in divinis : dus significandi vere est in divinis : qui refertur ad esse personale, quod qui refertur ad esse personale, quod vere est in divinis veritate relationis vere est in divinis veritate relationis et communicabilitatis : et hoc sufficit et communicabilitatis : et hoc sufficit in divinis ad numerum aliquem qui est in divinis ad numerum aliquem qui est in divinis, licet non sufficiat ad numerum in divinis, licet non sufficiat ad numerum simpliciter. simpliciter.

Ad object. 2. Ad object. 2.

AD ALIUD dicendum, quod alia est re- AD ALIUD dicendum, quod alia est re- latio in divinis, et alia in puncto secun- latio in divinis, et alia in puncto secun- dum quod est principium, medium, et dum quod est principium, medium, et finis. Relatio enim in divinis est relatio finis. Relatio enim in divinis est relatio originis substantialis emanationis unius originis substantialis emanationis unius ab alio et ideo facit eum quem distin- ab alio et ideo facit eum quem distin- guit, totam divinitatem incommunicabili guit, totam divinitatem incommunicabili proprietate possidere, et est vere id quod proprietate possidere, et est vere id quod est substantia, licet differat per modum est substantia, licet differat per modum significandi, et non distinguit nisi in esse significandi, et non distinguit nisi in esse personali et id in quo ponit distinctio- personali et id in quo ponit distinctio- nem, ponit in numerum verum et rea- nem, ponit in numerum verum et rea- lem veritate esse personalis et realitate: lem veritate esse personalis et realitate: quia persona est ens ratum et perfectum : quia persona est ens ratum et perfectum : et hoc numeratur in divinis. In puncto et hoc numeratur in divinis. In puncto

autem secundum quod est principium, autem secundum quod est principium, medium, et finis, non ponit relationem medium, et finis, non ponit relationem ad oppositam rem, sed ad oppositam po- ad oppositam rem, sed ad oppositam po- sitionem in continuo, sive ad oppositum sitionem in continuo, sive ad oppositum situm : et ideo in puncto non diversum situm : et ideo in puncto non diversum facit ens ratum, ut suppositum a suppo- facit ens ratum, ut suppositum a suppo- sito diversum est: sed facit diversum se- sito diversum est: sed facit diversum se- cundum rationem, quæ causatur ex di- cundum rationem, quæ causatur ex di- versitate situs, ut dictum est, ex qua versitate situs, ut dictum est, ex qua provenit diversitas actus puncti, et non provenit diversitas actus puncti, et non suppositi, secundum quod punctum aliud suppositi, secundum quod punctum aliud est actione principians, copulans, et ter- est actione principians, copulans, et ter- minans, nec tamen aliud supposito vel minans, nec tamen aliud supposito vel subjecto. subjecto.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- A AD ID quod ulterius quæritur, dicen- A dum, quod ratio dupliciter dicitur, scili- dum, quod ratio dupliciter dicitur, scili- cet prout est actus ratiocinantis tantum, cet prout est actus ratiocinantis tantum, et prout est actus rei de qua fit ratio. et prout est actus rei de qua fit ratio. Sicut dicitur universale ratio, non ideo Sicut dicitur universale ratio, non ideo quia tantum fit in nobis, sive in mente quia tantum fit in nobis, sive in mente nostra sed ideo quia est res non in uno nostra sed ideo quia est res non in uno absolute accepta, sed quæ in collatione absolute accepta, sed quæ in collatione accipitur, quæ est in multis et de multis: accipitur, quæ est in multis et de multis: quam collationem facit ratio. Et hoc quam collationem facit ratio. Et hoc modo Damascenus accipit rationem. Et modo Damascenus accipit rationem. Et sic ratio ad idem refertur, sicut res quæ- sic ratio ad idem refertur, sicut res quæ- dam est, quod conferendo accipitur ut dam est, quod conferendo accipitur ut unum in Socrate et Platone, et de So- unum in Socrate et Platone, et de So- crate et Platone: et res in qua est et de crate et Platone: et res in qua est et de qua est realiter distincte, accipitur So- qua est realiter distincte, accipitur So- crates et Plato. In divinis autem e con- crates et Plato. In divinis autem e con- verso est quia natura accipitur ut res verso est quia natura accipitur ut res eadem secundum esse in Patre et Filio: eadem secundum esse in Patre et Filio: Pater autem et Filius ut ratione et rela- Pater autem et Filius ut ratione et rela- tione distincti. Et ex hoc non sequitur, tione distincti. Et ex hoc non sequitur, quod personæ non differant nisi ratione quod personæ non differant nisi ratione sit actus ratiocinantis. Et hoc igno- sit actus ratiocinantis. Et hoc igno- ravit Sabellius. ravit Sabellius.

quæ quæ

ΛΟΓΙΑ ΛΟΓΙΑ

Et per hoc patet solutio ad sequens. Et per hoc patet solutio ad sequens. AD ALIUD dicendum, quod realiter ni- Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod realiter ni- Ad 3. hil agitur in pluralitatem, nisi quod rea- hil agitur in pluralitatem, nisi quod rea- liter distinguitur: esse autem divinum liter distinguitur: esse autem divinum non distinguitur, ut jam habitum est, non distinguitur, ut jam habitum est, sed esse personale per oppositionem ad sed esse personale per oppositionem ad alterum, et non per differentiam quam alterum, et non per differentiam quam habeat ad aliquid quod sit in persona: et habeat ad aliquid quod sit in persona: et ideo esse personale numeratur ut esse ideo esse personale numeratur ut esse personale, et nihil aliud. personale, et nihil aliud.

object. object.

qomst, 2. qomst, 2.

A. 1. A. 1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 42. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 42.

AD ALIUD dicendum, quod ex ordine AD ALIUD dicendum, quod ex ordine naturæ numerus est in divinis, in quan- naturæ numerus est in divinis, in quan- tum natura principium pullulationis est tum natura principium pullulationis est et emanationis substantialis unius ab et emanationis substantialis unius ab alio eo quod in divinis nihil est per alio eo quod in divinis nihil est per accidens, ut dicit Augustinus, et nihil accidens, ut dicit Augustinus, et nihil avaróstatov, ut dicit Damascenus, sed avaróstatov, ut dicit Damascenus, sed unusquisque est secundum incommunica- unusquisque est secundum incommunica- bilis existentiæ modum in hypostasi per- bilis existentiæ modum in hypostasi per- fectus. In anima autem non est sic. Sub- fectus. In anima autem non est sic. Sub- stantiali enim emanatione non emanat stantiali enim emanatione non emanat mens de anima, nec intelligentia de mente, mens de anima, nec intelligentia de mente, nec voluntas de utroque, sed ut potentiæ nec voluntas de utroque, sed ut potentiæ naturales et in talibus est ordo naturæ naturales et in talibus est ordo naturæ secundum quid, et non simpliciter: prop- secundum quid, et non simpliciter: prop- ter quod personas efficere non potest, ter quod personas efficere non potest, sed differentiam potentiarum in una per- sed differentiam potentiarum in una per- sona quæ est homo, et in una substantia sona quæ est homo, et in una substantia quæ est anima et vita vel essentia. In quæ est anima et vita vel essentia. In divinis autem ordo naturæ est secundum divinis autem ordo naturæ est secundum perfectissimam rationem naturæ, quæ perfectissimam rationem naturæ, quæ perfectissime principium est pullulandi et perfectissime principium est pullulandi et emanandi, quo alter procedit ex altero : emanandi, quo alter procedit ex altero : et ideo in divinis constituit perfectissime et ideo in divinis constituit perfectissime rem naturæ et hypostasim, quæ cum in- rem naturæ et hypostasim, quæ cum in- communicabili proprietate naturam possi- communicabili proprietate naturam possi- deat, perfectissime habet nomen personæ deat, perfectissime habet nomen personæ et veritatem. et veritatem.