1 1

*ontra. *ontra.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39.

Ergo non potest intelligi aliquid simpli- Ergo non potest intelligi aliquid simpli- cius ea. Cum autem dicitur, Pater pater- cius ea. Cum autem dicitur, Pater pater- nitate Pater, significatur paternitas sim- nitate Pater, significatur paternitas sim- plicior esse Patre. Male ergo assignatur plicior esse Patre. Male ergo assignatur proprietas Patris quando dicitur paterni- proprietas Patris quando dicitur paterni-

tas. tas.

4. Adhuc, Per hoc videtur induci com- 4. Adhuc, Per hoc videtur induci com- positio ex quo est et quod est paterni- positio ex quo est et quod est paterni- tas enim dicit quo est: Pater autem tas enim dicit quo est: Pater autem quod est et ita in Patre videtur esse quod est et ita in Patre videtur esse quod est et quo est, et ita compositio, quod est et quo est, et ita compositio, quod nefas est dicere. quod nefas est dicere.

ULTERIUS quæritur, Utrum idem sit di- ULTERIUS quæritur, Utrum idem sit di- cere Patrem esse Patrem, et Patrem cere Patrem esse Patrem, et Patrem semper genuisse Filium ? semper genuisse Filium ?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

Non enim necesse est eum qui est Non enim necesse est eum qui est Pater, generare semper Filium genito Pater, generare semper Filium genito enim Filio sive generato, jam Pater est : enim Filio sive generato, jam Pater est : non oportet, quod semper generet: non non oportet, quod semper generet: non ergo proprium est, ut videtur, Patris, ergo proprium est, ut videtur, Patris, generare semper Filium. generare semper Filium.

ADHUC ulterius quæritur, Si proprie- ADHUC ulterius quæritur, Si proprie- tates istæ sint in personis, vel non ? tates istæ sint in personis, vel non ? Videtur, quod sic. Videtur, quod sic.

1. Abstractum enim secundum esse 1. Abstractum enim secundum esse non est nisi in concreto: eo quod quo non est nisi in concreto: eo quod quo est non habet esse separatum, sed sem- est non habet esse separatum, sed sem- per est in eo quod est. per est in eo quod est.

2. Adhuc, Distinguens non est nisi 2. Adhuc, Distinguens non est nisi in distincto secundum esse: proprietas in distincto secundum esse: proprietas autem distinguens est persona distincta: autem distinguens est persona distincta: ergo proprietas significatur ut ens in ergo proprietas significatur ut ens in persona. persona.

IN CONTRARIUM hujus objiciunt Gil- IN CONTRARIUM hujus objiciunt Gil- bertus Porretanus et Præpositivus, sup- bertus Porretanus et Præpositivus, sup- ponentes quasi pro principio, quod in ponentes quasi pro principio, quod in his de quibus fides est, non licet aliquid his de quibus fides est, non licet aliquid significari nisi per modum illum quo est significari nisi per modum illum quo est de illo fides. Fides autem personam dicit de illo fides. Fides autem personam dicit simplicissimam esse, et in fine simplici- simplicissimam esse, et in fine simplici- tatis. Et dicit Augustinus, quod « sim- tatis. Et dicit Augustinus, quod « sim- plicissimum est esse quidquid habet. » plicissimum est esse quidquid habet. » Persona autem habet proprietatem. Est Persona autem habet proprietatem. Est

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXVII, Art. 1. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XXVII, Art. 1. Tom. XXVI hujusce

405 405

ergo persona proprietas, et proprietas ergo persona proprietas, et proprietas persona. persona.

3. Adhuc, Distinguere et distingui li- 3. Adhuc, Distinguere et distingui li- cet correlativa non sint, tamen sunt cor- cet correlativa non sint, tamen sunt cor- respectiva. Si ergo poneretur, quod pro- respectiva. Si ergo poneretur, quod pro- prietatis est distinguere, personæ autem prietatis est distinguere, personæ autem distingui cum oppositi respectus in eo- distingui cum oppositi respectus in eo- dem esse non possint, oporteret dare, dem esse non possint, oporteret dare, quod diversa essent distinguens et dis- quod diversa essent distinguens et dis- tinctum et sic induceretur compositio, tinctum et sic induceretur compositio, si proprietas aliquid esset in persona. si proprietas aliquid esset in persona.

ULTERIUS quæritur, Unde veniat illa Quæst. 3. ULTERIUS quæritur, Unde veniat illa Quæst. 3. communitas, quod dicimus, quod pro- communitas, quod dicimus, quod pro- prietas est in Patre, proprietas est in prietas est in Patre, proprietas est in Filio, proprietas est in Spiritu sancto ? Filio, proprietas est in Spiritu sancto ?

Nihil enim commune est tribus per- Nihil enim commune est tribus per- sonis, nisi essentiam vel substantiam si- sonis, nisi essentiam vel substantiam si- gnificans, sicut hoc nomen persona. Pro- gnificans, sicut hoc nomen persona. Pro- prietas autem neutrum est: nec enim prietas autem neutrum est: nec enim essentiam dicit, nec etiam substantiam essentiam dicit, nec etiam substantiam significat. Quod essentiam non dicat, significat. Quod essentiam non dicat, patet essentia enim unit personas: pro- patet essentia enim unit personas: pro- prietas autem distinguit. Et quod non prietas autem distinguit. Et quod non significet substantiam, patet per hoc, significet substantiam, patet per hoc, quod ea quæ sic significant substantiam, quod ea quæ sic significant substantiam, possunt dici hoc de hoc, ut persona de possunt dici hoc de hoc, ut persona de persona, substantia de substantia, lu- persona, substantia de substantia, lu- men de lumine, Deus de Deo, sapientia men de lumine, Deus de Deo, sapientia de sapientia, sicut in antehabitis de ge- de sapientia, sicut in antehabitis de ge- neratione Filii determinatum est. Pro- neratione Filii determinatum est. Pro- prietas autem nec in communi nec in prietas autem nec in communi nec in speciali dici potest hoc de hoc, ut pro- speciali dici potest hoc de hoc, ut pro- prietas de proprietate, vel paternitas de prietas de proprietate, vel paternitas de paternitate. Videtur ergo, quod proprie- paternitate. Videtur ergo, quod proprie- tatis nomen non debeat esse communė tatis nomen non debeat esse communė personis. personis.

SOLUTIO. Ad hæc et similia dicendum Solutio. SOLUTIO. Ad hæc et similia dicendum Solutio. est, quod proprietas in personis secun- est, quod proprietas in personis secun- dum Catholicam fidem et est persona, et dum Catholicam fidem et est persona, et essentia divina. Aliter enim non diceret essentia divina. Aliter enim non diceret Gregorius, quod « in personis proprietas, Gregorius, quod « in personis proprietas, « et in essentia unitas, et in majestate « et in essentia unitas, et in majestate « adoretur æqualitas. » Adoratione enim « adoretur æqualitas. » Adoratione enim latriæ, qui est cultus soli Deo debitus, latriæ, qui est cultus soli Deo debitus,

novæ editionis. novæ editionis.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

406 406

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nihil adoratur nisi quod Deus est et es- nihil adoratur nisi quod Deus est et es- sentia divina. sentia divina.

Et utraque assignatio bona est, et Et utraque assignatio bona est, et Augustini et Hilarii. Sed quia dupliciter Augustini et Hilarii. Sed quia dupliciter dicitur proprium, appropriatum scilicet, dicitur proprium, appropriatum scilicet, et approprians ideo duplex est assigna- et approprians ideo duplex est assigna- tio. Hujus exemplum est: quia Socrates tio. Hujus exemplum est: quia Socrates dicit proprium sicut appropriatum. So- dicit proprium sicut appropriatum. So- cracitas autem, quæ est collectio omnium cracitas autem, quæ est collectio omnium appropriantium Socratem, est proprium appropriantium Socratem, est proprium sicut approprians. Augustinus igitut in sicut approprians. Augustinus igitut in assignatione sua ponit propria quæ sunt assignatione sua ponit propria quæ sunt sicut appropriantia, secundum modum sicut appropriantia, secundum modum significandi posita. Hilarius vero ponit significandi posita. Hilarius vero ponit propria quæ sunt sicut appropriata, nec propria quæ sunt sicut appropriata, nec sunt diversa inter se, nisi secundum mo- sunt diversa inter se, nisi secundum mo- dum intelligendi, et non secundum rem. dum intelligendi, et non secundum rem. Et cum dicitur, Pater est qui genuit, vel Et cum dicitur, Pater est qui genuit, vel qui semper Pater est, hoc idem est se- qui semper Pater est, hoc idem est se- cundum rem, Pater semper paternitate cundum rem, Pater semper paternitate Pater est, et paternitate genuit: nec dif- Pater est, et paternitate genuit: nec dif- ferunt nisi sicut dictum est, quod unum ferunt nisi sicut dictum est, quod unum dicit proprium appropriatum, et alterum dicit proprium appropriatum, et alterum approprians. Et hæc re in divinis non approprians. Et hæc re in divinis non differunt: quia semper propter indiffe- differunt: quia semper propter indiffe- rentiam simplicitatis quæ est in divinis, rentiam simplicitatis quæ est in divinis, approprians est appropriatum, et e con- approprians est appropriatum, et e con-

verso. verso.

Et per hoc soluta est quæstio hujus Et per hoc soluta est quæstio hujus particulæ. particulæ.

AD ID autem quod primo objicitur, di- AD ID autem quod primo objicitur, di- cendum quod fallit secundum accidens. cendum quod fallit secundum accidens. Non enim necesse est idem subjecto et Non enim necesse est idem subjecto et accidenti esse, sicut dicit Aristoteles accidenti esse, sicut dicit Aristoteles in II Elenchorum. Propter diversum in II Elenchorum. Propter diversum enim modum attribuendi licet essentia enim modum attribuendi licet essentia semper sit Pater, tamen non necesse est, semper sit Pater, tamen non necesse est, quod quidquid attribuitur Patri, attri- quod quidquid attribuitur Patri, attri- buatur essentiæ. Unde cum generare attri- buatur essentiæ. Unde cum generare attri- buitur Patri, non oportet quod attribua- buitur Patri, non oportet quod attribua- tur essentiæ. tur essentiæ.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio AD ALIUD dicendum, quod illa ratio teneret si proprium univoce sumeretur in teneret si proprium univoce sumeretur in assignatione Hilarii, et in assignatione assignatione Hilarii, et in assignatione Augustini, et utrumque diceretur sicut Augustini, et utrumque diceretur sicut constituens in esse personali proprio et constituens in esse personali proprio et singulari hoc autem falsum est, sicut singulari hoc autem falsum est, sicut jam habitum est: et ideo argumentatio jam habitum est: et ideo argumentatio non habet locum proprium enim in uno non habet locum proprium enim in uno

accipitur sicut approprians, in alio autem accipitur sicut approprians, in alio autem sicut appropriatum. Et ideo prius deter- sicut appropriatum. Et ideo prius deter- minatum est, quod cum dicitur: Quia minatum est, quod cum dicitur: Quia genuit, pater est, pater ibi est adjecti- genuit, pater est, pater ibi est adjecti- vum et cum dicitur: Quia pater est, vum et cum dicitur: Quia pater est, genuit, substantivum est. Propter hoc genuit, substantivum est. Propter hoc non valet divisio: quia nec ex æquo, non valet divisio: quia nec ex æquo, nec sicut prius et posterius habent se ad nec sicut prius et posterius habent se ad esse personale, sed ut idem secundum esse personale, sed ut idem secundum modum intelligendi diversificatum, se- modum intelligendi diversificatum, se- cundum quod unum est ut approprians, cundum quod unum est ut approprians, alterum autem ut appropriatum. alterum autem ut appropriatum.

AD ID quod objicitur de assignatione AD ID quod objicitur de assignatione Augustini, jam responsum est in præha- Augustini, jam responsum est in præha- bitis. Non enim significatur talis abstra- bitis. Non enim significatur talis abstra- ctio, ut ita significetur esse in re. Propter ctio, ut ita significetur esse in re. Propter quod taliter abstrahentium non est men- quod taliter abstrahentium non est men- dacium. Sed fit ut ostendatur diversus dacium. Sed fit ut ostendatur diversus modus esse in attribuendo ejus quod dis- modus esse in attribuendo ejus quod dis- tinguitur, secundum quod unum accipitur tinguitur, secundum quod unum accipitur in ratione distinguentis, et alterum in in ratione distinguentis, et alterum in ratione distincti. ratione distincti.

AD ALIUD dicendum, quod si secundum AD ALIUD dicendum, quod si secundum rem poneretur distinctio inter distinguens rem poneretur distinctio inter distinguens et distinctum tunc verum esset quod et distinctum tunc verum esset quod objicitur. Nunc autem non fit ad hoc, objicitur. Nunc autem non fit ad hoc, sed ad diversum modum intelligendi sed ad diversum modum intelligendi tantum vel significandi. Nec tamen est tantum vel significandi. Nec tamen est vanus in re enim ipsa secundum rei ve- vanus in re enim ipsa secundum rei ve- ritatem diversa attribuuntur uni et alii, ritatem diversa attribuuntur uni et alii, et diversum habent modum prædicandi : et diversum habent modum prædicandi : unum enim prædicatur ut quis, alterum unum enim prædicatur ut quis, alterum autem ut quomodo se habet quis ad ali- autem ut quomodo se habet quis ad ali- quem. Et ideo talis modus intelligendi quem. Et ideo talis modus intelligendi

non est vanus. non est vanus.

AD ALIUD dicendum, quod quamvis in AD ALIUD dicendum, quod quamvis in inferioribus actus generationis qui natu- inferioribus actus generationis qui natu- ralis est, finitus sit et desinat in gene- ralis est, finitus sit et desinat in gene- rante tamen in genito quamdiu genitum rante tamen in genito quamdiu genitum est, numquam desinit secundum Aristo- est, numquam desinit secundum Aristo- telem. Id enim quod patris est in genito, telem. Id enim quod patris est in genito, continue format illud quod formabile continue format illud quod formabile est. Sicut enim formavit id quod a matre est. Sicut enim formavit id quod a matre est in utero, sic format id quod a matre est in utero, sic format id quod a matre est ab uberibus post exitum de utero, et est ab uberibus post exitum de utero, et sic format id quod a nutrimento est post sic format id quod a nutrimento est post ablactationem. Et sic, ut dicit Aristoteles, ablactationem. Et sic, ut dicit Aristoteles, non generatur caro nisi in carne, nec non generatur caro nisi in carne, nec

A+ A+

A A

Adqu Adqu

NO 41.2. NO 41.2.

lojact. lojact.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39.

nervus nisi in nervo, nec os nisi in osse. nervus nisi in nervo, nec os nisi in osse. Sed hoc verum est, quod est generans a Sed hoc verum est, quod est generans a genito distinctum subjecto et loco, sicut genito distinctum subjecto et loco, sicut pater, et in illo cessat generatio. Et est pater, et in illo cessat generatio. Et est generans genito unitum, sicut id quod generans genito unitum, sicut id quod est de patre in genito, sicut dicit Aristo- est de patre in genito, sicut dicit Aristo- teles in libro de Animalibus, quod sunt teles in libro de Animalibus, quod sunt sexus distincti, sicut in gallo et gallina, sexus distincti, sicut in gallo et gallina, et generaliter in patre et matre et sunt et generaliter in patre et matre et sunt sexus uniti, sicut in ovo, et generaliter sexus uniti, sicut in ovo, et generaliter in partu qui constituitur ex hoc quod est in partu qui constituitur ex hoc quod est maris et ex hoc quod est fœminæ : et in maris et ex hoc quod est fœminæ : et in illo numquam cessat actus generantis illo numquam cessat actus generantis manente genito. In divinis tamen non manente genito. In divinis tamen non sic est ibi enim formalis generatio est, sic est ibi enim formalis generatio est, vel ad modum formalis: sicut radius vel ad modum formalis: sicut radius generatur a luce, et illi proprium est generatur a luce, et illi proprium est semper generare radium. Et in hac simi- semper generare radium. Et in hac simi- litudine loquitur Hilarius dicens, quod litudine loquitur Hilarius dicens, quod « Patri semper proprium est generare « Patri semper proprium est generare Filium sive genuisse Filium: sic enim Filium sive genuisse Filium: sic enim ab æterno genuit, et numquam gene- ab æterno genuit, et numquam gene- rando defecit. » Et hoc modo Dionysius rando defecit. » Et hoc modo Dionysius dicit, quod « Filius et Spiritus sanctus dicit, quod « Filius et Spiritus sanctus sunt divina lumina, et divini flores, qui sunt divina lumina, et divini flores, qui ab æterno in eadem natura manentes ab æterno in eadem natura manentes cum Patre, pullulant ex ipso. » cum Patre, pullulant ex ipso. »

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod sine præjudicio loquendo, ab- dum quod sine præjudicio loquendo, ab- surdum videtur mihi dicere, quod pro- surdum videtur mihi dicere, quod pro- prietas non sit in persona. Et licet in di- prietas non sit in persona. Et licet in di- vinis quod est et quo est, idem sint, et vinis quod est et quo est, idem sint, et quod hoc non sit nisi in divinis, sicut quod hoc non sit nisi in divinis, sicut probatur in libro de Causis, et in aliis probatur in libro de Causis, et in aliis locis a multis Philosophis: tamen etiam locis a multis Philosophis: tamen etiam in divinis in modo significandi differunt, in divinis in modo significandi differunt, et secundum modum illum significandi et secundum modum illum significandi significant quo est esse in eo quod est, significant quo est esse in eo quod est, vel in eo quod quis est. Et sic, sicut vel in eo quod quis est. Et sic, sicut jam habitum est, intellectus ille non est jam habitum est, intellectus ille non est vanus quia aliquo modo refertur ad vanus quia aliquo modo refertur ad rem. Et sic etiam distinguens est in rem. Et sic etiam distinguens est in distincto, sicut probat sequens objectio. distincto, sicut probat sequens objectio.

AD ID autem quod objicitur in contra- AD ID autem quod objicitur in contra- rium, dicendum est, quod sine dubio hoc rium, dicendum est, quod sine dubio hoc movit Gilbertum ad hoc, quod dixit pro- movit Gilbertum ad hoc, quod dixit pro- prietates nec esse in essentia divina, nec prietates nec esse in essentia divina, nec esse in persona. Relatio enim ut relatio, esse in persona. Relatio enim ut relatio,

407 407

non prædicat aliquid intrinsecum ut in- non prædicat aliquid intrinsecum ut in- hærens essentiæ vel inhærens personæ : hærens essentiæ vel inhærens personæ : eo quod relatio secundum suum esse est eo quod relatio secundum suum esse est ad aliud se habere, et sic prædicat ut ad aliud se habere, et sic prædicat ut extrinsecus existens. Propter quod dixit, extrinsecus existens. Propter quod dixit, quod proprietas nec essentia est, nec quod proprietas nec essentia est, nec persona, nec est proprie res, sed ratio persona, nec est proprie res, sed ratio ex comparatione rei ad rem sumpta. Sed ex comparatione rei ad rem sumpta. Sed quia ex hoc sequitur, cum secundum quia ex hoc sequitur, cum secundum Augustinum personæ non differant nisi Augustinum personæ non differant nisi proprietatibus, et quæ sunt relationes et proprietatibus, et quæ sunt relationes et proprietates non sunt nisi in ratione ut proprietates non sunt nisi in ratione ut dicit, necessario (inquam) sequitur ut dicit, necessario (inquam) sequitur ut personæ non differant nisi ratione tan- personæ non differant nisi ratione tan- tum, ut dixit Sabellius: videtur mihi, tum, ut dixit Sabellius: videtur mihi, quod temerarium sit ita dicere. Si enim quod temerarium sit ita dicere. Si enim personæ differunt re: cum non differant personæ differunt re: cum non differant nisi proprietate, oportet quod proprietas nisi proprietate, oportet quod proprietas sit res. Dicit enim Damascenus, quod sit res. Dicit enim Damascenus, quod « personæ in omnibus idem sunt, præ- « personæ in omnibus idem sunt, præ- terquam in ingeneratione, generatione, terquam in ingeneratione, generatione, et processione. » Et ideo etiam Gilbertus et processione. » Et ideo etiam Gilbertus in concilio Remensi hoc suum dictum in concilio Remensi hoc suum dictum revocavit. Sed hoc verum est, quod re revocavit. Sed hoc verum est, quod re non differunt ab ipsis personis in quibus non differunt ab ipsis personis in quibus sunt: sed hoc non est nisi propter indif- sunt: sed hoc non est nisi propter indif- ferentiam simplicitatis, et non propter ferentiam simplicitatis, et non propter hoc quod non sint res, sed rationes tan- hoc quod non sint res, sed rationes tan- tum. Et ideo Præpositivus dixit, quod tum. Et ideo Præpositivus dixit, quod personæ seipsis differunt: quia differunt personæ seipsis differunt: quia differunt proprietatibus quæ sunt hoc quod ipsæ proprietatibus quæ sunt hoc quod ipsæ personæ. Omnia enim prima simplicissi- personæ. Omnia enim prima simplicissi- ma seipsis differunt, ut in antehabitis ma seipsis differunt, ut in antehabitis probatum est: quia aliter iretur in infi- probatum est: quia aliter iretur in infi- nitum in differentiis. nitum in differentiis.

AD ID autem quod objicitur de distin- AD ID autem quod objicitur de distin- guere et distingui, dicendum quod oppo- guere et distingui, dicendum quod oppo- siti respectus sunt, et quod in diversis siti respectus sunt, et quod in diversis sunt sed ad diversitatem illam sufficit sunt sed ad diversitatem illam sufficit oppositus modus significandi et attri- oppositus modus significandi et attri- buendi, et diversus modus prædicandi. buendi, et diversus modus prædicandi. Persona autem prædicatur ut quis, rela- Persona autem prædicatur ut quis, rela- tio ut quomodo se habens. tio ut quomodo se habens.

A.d 3. A.d 3.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 3. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 3. dum quod sicut in Logicis determinatum dum quod sicut in Logicis determinatum est, quod ex una communitate quæ se- est, quod ex una communitate quæ se- cundum rem est, multæ causantur com- cundum rem est, multæ causantur com- munitates tam secundum affirmationem munitates tam secundum affirmationem

408 408

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quam secundum negationem, quæ sunt quam secundum negationem, quæ sunt modi communitatis secundum quid, et modi communitatis secundum quid, et non simpliciter, sicut cum dicitur, So- non simpliciter, sicut cum dicitur, So- crates et Plato sunt homo: ex hoc enim crates et Plato sunt homo: ex hoc enim quod participatione hominis sunt homo, quod participatione hominis sunt homo, vere commune est eis homo: et ex hoc vere commune est eis homo: et ex hoc quod participant hominem, vere efficiun- quod participant hominem, vere efficiun- tur supposita hominis, et est eis commu- tur supposita hominis, et est eis commu- ne hoc quod dico, suppositum : et quia ne hoc quod dico, suppositum : et quia suppositum non est suppositum nisi quia suppositum non est suppositum nisi quia determinatum est et singulare sive indi- determinatum est et singulare sive indi- viduum, efficitur eis commune hoc quod viduum, efficitur eis commune hoc quod uterque determinatum individuum et sin- uterque determinatum individuum et sin- gulare est et quia uterque singulare est, gulare est et quia uterque singulare est, efficitur eis commune hunc non esse il- efficitur eis commune hunc non esse il- lum, quod utrique convenit, et est com- lum, quod utrique convenit, et est com- mune secundum negationem. Et omnes mune secundum negationem. Et omnes isti modi sunt modi communis primi isti modi sunt modi communis primi quod vere commune est. Et ita est in quod vere commune est. Et ita est in divinis, quod nihil ibi vere commune divinis, quod nihil ibi vere commune nisi natura divina. Modi autem habendi nisi natura divina. Modi autem habendi naturam divinam, sunt modi existentiæ naturam divinam, sunt modi existentiæ singularis proprietate determinati, et illi singularis proprietate determinati, et illi sunt modi secundum negationem quo sunt modi secundum negationem quo unus non est alter. unus non est alter.

Et si inferatur ex hoc, quod tale com- Et si inferatur ex hoc, quod tale com- mune est simpliciter, patet quod incidit mune est simpliciter, patet quod incidit fallacia secundum quid ad simpliciter. fallacia secundum quid ad simpliciter. Natura enim commune est simpliciter in Natura enim commune est simpliciter in divinis, communitas autem quæ causatur divinis, communitas autem quæ causatur ex modis habendi naturam, est commu- ex modis habendi naturam, est commu- nitas secundum quid et præcipue in eo nitas secundum quid et præcipue in eo quod est commune secundum negatio- quod est commune secundum negatio-

nem. nem.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXVI, Art. 10. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XXVI, Art. 10. Tom. XXVI hujusce novæ editionis. novæ editionis.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De comparatione notionum ad essentiam De comparatione notionum ad essentiam divinam, utrum scilicet sint essentia divinam, utrum scilicet sint essentia divina, vel in essentia divina' ? divina, vel in essentia divina' ?

Deinde quæritur de comparatione ista- Deinde quæritur de comparatione ista- rum notionum ad essentiam divinam, et rum notionum ad essentiam divinam, et quæritur, Utrum notiones sive proprie- quæritur, Utrum notiones sive proprie- tates sint essentia divina, vel in essentia tates sint essentia divina, vel in essentia divina ? divina ?

QUÆRITUR ergo primo, Utrum proprie- QUÆRITUR ergo primo, Utrum proprie- tates sint essentia divina, vel Deus? tates sint essentia divina, vel Deus? Videtur, quod sic. Videtur, quod sic.

1. Dicitur enim in præfatione Gregorii, 1. Dicitur enim in præfatione Gregorii, quod «< in personis adoretur proprietas: >> quod «< in personis adoretur proprietas: >> nihil autem adoratur nisi Deus adoratio- nihil autem adoratur nisi Deus adoratio- ne latriæ ergo proprietas sunt Deus. Si ne latriæ ergo proprietas sunt Deus. Si autem sunt Deus, sunt essentia divina. autem sunt Deus, sunt essentia divina.

2. Adhuc, Octava distinctione primi 2. Adhuc, Octava distinctione primi libri Sententiarum ponitur verbum Au- libri Sententiarum ponitur verbum Au- gustini ex libro ✗I de Civitate Dei accep- gustini ex libro ✗I de Civitate Dei accep- tum, quod «ideo Deus dicitur simplex, tum, quod «ideo Deus dicitur simplex, quia est hoc quod habet, excepto hoc, quia est hoc quod habet, excepto hoc, quod quælibet persona relative ad alteram quod quælibet persona relative ad alteram dicitur, nec est ipsa 2. » Cum igitur in Deo dicitur, nec est ipsa 2. » Cum igitur in Deo Patre sit paternitas, et aliæ proprietates Patre sit paternitas, et aliæ proprietates in aliis personis quæ Deus sunt, sequi- in aliis personis quæ Deus sunt, sequi- tur quod proprietates sunt Deus et essen- tur quod proprietates sunt Deus et essen- tia divina. tia divina.

3. Adhuc, Arguit beatus Bernardus 3. Adhuc, Arguit beatus Bernardus contra Gilbertum Poretanum. Si pater- contra Gilbertum Poretanum. Si pater- nitas vel alia proprietas non est Deus, nitas vel alia proprietas non est Deus, vel essentia divina: tunc vel est major vel essentia divina: tunc vel est major Deo, vel æqualis, vėl inferior Deo, aut Deo, vel æqualis, vėl inferior Deo, aut nihil. Non nihil quia nihilo non distin- nihil. Non nihil quia nihilo non distin-

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei, cap. 10. cap. 10.

ka. ka.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39.

guitur persona a persona. Nec inferior: guitur persona a persona. Nec inferior: quia Pater inferiori se non est pater: pa- quia Pater inferiori se non est pater: pa- ternitate autem pater est: similiter Filius ternitate autem pater est: similiter Filius filiatione, et Spiritus sanctus processio- filiatione, et Spiritus sanctus processio- ne proprietas ergo non est inferior Deo. ne proprietas ergo non est inferior Deo. Nec æqualis quia non possunt esse duo Nec æqualis quia non possunt esse duo qualia principia, sicut in antehabitis qualia principia, sicut in antehabitis determinatum est et probatum in tracta- determinatum est et probatum in tracta- tu de Bono. Nec major: quia, sicut dicit tu de Bono. Nec major: quia, sicut dicit Anselmus, non potest cogitari majus Anselmus, non potest cogitari majus Deo. Ergo relinquitur, quod proprietas Deo. Ergo relinquitur, quod proprietas sit Deus et essentia divina: quia aliud sit Deus et essentia divina: quia aliud esse non potest. esse non potest.

IN CONTRARIUM videtur, IN CONTRARIUM videtur,

1. Quod dicit Augustinus in libro VII 1. Quod dicit Augustinus in libro VII de Trinitate: « Substantia Patris ipse de Trinitate: « Substantia Patris ipse Pater est, non quo est Pater, sed quo Pater est, non quo est Pater, sed quo est. »Pater idem est cum Patre: et hæc est. »Pater idem est cum Patre: et hæc est proprietas Patris. Ergo proprietas vi- est proprietas Patris. Ergo proprietas vi- detur non esse substantia Patris. detur non esse substantia Patris.

2. Adhuc, Arguunt quidam, quod si 2. Adhuc, Arguunt quidam, quod si proprietas essentia est, tunc supposita es- proprietas essentia est, tunc supposita es- sentia supponeretur proprietas, et e con- sentia supponeretur proprietas, et e con- verso. Sic enim est in his quæ conver- verso. Sic enim est in his quæ conver- tuntur secundum supposita, quo suppo- tuntur secundum supposita, quo suppo- sito uno supponitur reliquum: sequitur sito uno supponitur reliquum: sequitur enim, si homo currit, risibile currit: si enim, si homo currit, risibile currit: si Socrates currit, crispus musicus Sophro- Socrates currit, crispus musicus Sophro- nici filius currit. Sed supposita essentia nici filius currit. Sed supposita essentia non supponitur proprietas. Ergo a de- non supponitur proprietas. Ergo a de- structione consequentis, proprietas non structione consequentis, proprietas non est essentia. est essentia.

3. Adhuc, Essentia est uniens perso- 3. Adhuc, Essentia est uniens perso- nas : proprietas autem distinguens. nas : proprietas autem distinguens. Uniens autem et distinguens non possunt. Uniens autem et distinguens non possunt. esse idem, Dicit enim Aristoteles in I de esse idem, Dicit enim Aristoteles in I de Generatione et Corruptione, quod idem Generatione et Corruptione, quod idem eodem modo se habens, semper facit eodem modo se habens, semper facit idem. Cum ergo omne divinum semper idem. Cum ergo omne divinum semper eodem modo se habeat, si essentia et eodem modo se habeat, si essentia et proprietate essent idem, sic essentia sem- proprietate essent idem, sic essentia sem- per uniret, et proprietas semper uniret, per uniret, et proprietas semper uniret, et numquam distingueret. et numquam distingueret.

4. Adhuc, Deducendo ad inconve- 4. Adhuc, Deducendo ad inconve- niens Si proprietas est essentia: tunc niens Si proprietas est essentia: tunc aut est in Patre, aut non est in Patre. Si aut est in Patre, aut non est in Patre. Si

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 7. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 7. 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten-

409 409

est in Patre aut per eumdem modum est in Patre aut per eumdem modum quo essentia est in Patre, aut per alium. quo essentia est in Patre, aut per alium. Si per eumdem: sed essentia est in Patre Si per eumdem: sed essentia est in Patre uniens Patrem cum Filio et Spiritu san- uniens Patrem cum Filio et Spiritu san- cto ergo proprietas est uniens Patrem cto ergo proprietas est uniens Patrem cum Filio et Spiritu sancto: quod absur- cum Filio et Spiritu sancto: quod absur- dum est quia proprietate distinguitur dum est quia proprietate distinguitur Pater a Filio et Spiritu sancto. Si per Pater a Filio et Spiritu sancto. Si per alium: tunc cum alietatis illius causa alium: tunc cum alietatis illius causa non possit esse Pater, quia ille eodem non possit esse Pater, quia ille eodem modo se habet: nec essentia, quia etiam modo se habet: nec essentia, quia etiam illa eodem modo se habet: nec identita- illa eodem modo se habet: nec identita- tis proprietas cum essentia, quia identi- tis proprietas cum essentia, quia identi- tas non est causa diversitatis sive alieta- tas non est causa diversitatis sive alieta- tis. Relinquitur, quod alietatis illius tis. Relinquitur, quod alietatis illius causa non est alia, nisi quia proprietas causa non est alia, nisi quia proprietas non est essentia. non est essentia.

ULTERIUS quæritur, Si proprietas sit in ULTERIUS quæritur, Si proprietas sit in essentia 2? essentia 2?

Et videtur, quod non : quia Et videtur, quod non : quia

1. Secundum hoc essentia substaret 1. Secundum hoc essentia substaret proprietatibus, quod est contra Boetium proprietatibus, quod est contra Boetium in libro de Trinitate, qui dicit, quod nulli in libro de Trinitate, qui dicit, quod nulli substat. substat.

2. Adhuc, Secundum hoc essentia de- 2. Adhuc, Secundum hoc essentia de- terminaretur proprietatibus et distingue- terminaretur proprietatibus et distingue- retur, quod esse non potest. In præce- retur, quod esse non potest. In præce- dentibus enim deierminatum est in quæ- dentibus enim deierminatum est in quæ- stione de generatione Filii, quod essentia stione de generatione Filii, quod essentia nec distinguit, nec distinguitur, nec ali- nec distinguit, nec distinguitur, nec ali- qua proprietate determinatur. qua proprietate determinatur.

3. Adhuc, Si proprietas esset in essen- 3. Adhuc, Si proprietas esset in essen- tia: tunc proprietate denominaretur es- tia: tunc proprietate denominaretur es- sentia, sicut album ab albedine. Hoc au- sentia, sicut album ab albedine. Hoc au- tem non videtur: proprietas enim non tem non videtur: proprietas enim non denominat nisi quod determinat: essen- denominat nisi quod determinat: essen- tiam autem non determinat: ergo nec tiam autem non determinat: ergo nec denominat. denominat.

4. Adhuc, Si proprietas esset in essen- 4. Adhuc, Si proprietas esset in essen- tia tunc esset in ea sicut in hypostasi tia tunc esset in ea sicut in hypostasi sive in supposito, et sic omnis proprietas sive in supposito, et sic omnis proprietas esset in ea esset ergo ut una hypostasis esset in ea esset ergo ut una hypostasis omnium proprietatum, sive ut unum omnium proprietatum, sive ut unum suppositum, quod expresse contra fidem suppositum, quod expresse contra fidem est ex hoc enim sequeretur, quod esset est ex hoc enim sequeretur, quod esset

tiarum, Dist. XXIX, Art. 9. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XXIX, Art. 9. Tom. XXVI hujusce novæ editionis. novæ editionis.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Quæst. 3. Quæst. 3.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

410 410

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

una persona sicut una essentia, quod fuit una persona sicut una essentia, quod fuit hæresis Sabellii. hæresis Sabellii.

5. Adhuc, Ex hoc sequeretur, quod illa 5. Adhuc, Ex hoc sequeretur, quod illa hypostasis esset quina propter quinque hypostasis esset quina propter quinque notiones et sic Deus deberet dici qui- notiones et sic Deus deberet dici qui- nus, et non trinus: esset enim quinque nus, et non trinus: esset enim quinque unus, non trium unus. unus, non trium unus.

ULTERIUS quæritur. Si sicut proprietas ULTERIUS quæritur. Si sicut proprietas essentia est, ita recipiat tam substantiva essentia est, ita recipiat tam substantiva quam adjectiva prædicata de essentia, si- quam adjectiva prædicata de essentia, si- ve nominaliter, sive verbaliter, sive par- ve nominaliter, sive verbaliter, sive par- ticipialiter prædicentur ut si dicatur, ticipialiter prædicentur ut si dicatur, quod sicut essentia est uniens tres per- quod sicut essentia est uniens tres per- sic uniens proprietates: et sicut sic uniens proprietates: et sicut essentia est creans, ita proprietas creans: essentia est creans, ita proprietas creans: et sicut Deus est regens mundum, ita et sicut Deus est regens mundum, ita proprietas regens et gubernans et sicut proprietas regens et gubernans et sicut est Deus de Deo, sic proprietas sit de pro- est Deus de Deo, sic proprietas sit de pro- prietate? prietate?

sonas, sonas,

Et videtur, quod sic: quia in his quæ Et videtur, quod sic: quia in his quæ omnino eadem sunt, quod convenit uni, omnino eadem sunt, quod convenit uni, convenit et alteri. Si ergo ista attribuun- convenit et alteri. Si ergo ista attribuun- tur essentiæ, attribuuntur et proprie- tur essentiæ, attribuuntur et proprie- tati. tati.

Si vero ad hoc aliquis velit responde- Si vero ad hoc aliquis velit responde- re, quod non propter diversum modum re, quod non propter diversum modum significandi proprietatis et essentiæ. Hoc significandi proprietatis et essentiæ. Hoc nihil est quia etiam persona et essentia nihil est quia etiam persona et essentia habent diversum significandi modum : et habent diversum significandi modum : et tamen quæ attribuuntur essentiæ, attri- tamen quæ attribuuntur essentiæ, attri- buuntur in talibus etiam personæ. Per- buuntur in talibus etiam personæ. Per- sona enim creans est et regens mundum, sona enim creans est et regens mundum, et persona de persona, et persona etiam et persona de persona, et persona etiam communiter et pluraliter prædicatur de communiter et pluraliter prædicatur de personis, licet singulariter non prædice- personis, licet singulariter non prædice-

tur. tur.

SOLUTIO. Dicendum, quod propter in- SOLUTIO. Dicendum, quod propter in- differentiam simplicitatis quæ est in divi- differentiam simplicitatis quæ est in divi- nis, eo quod quidquid in divinis est, in nis, eo quod quidquid in divinis est, in fine simplicitatis est, et (sicut dicit Au- fine simplicitatis est, et (sicut dicit Au- gustinus) Deus est quidquid habet, nulla gustinus) Deus est quidquid habet, nulla potest esse in eo diversitas: eo quod om- potest esse in eo diversitas: eo quod om- nis diversitas rei inducit compositionem, nis diversitas rei inducit compositionem, in tantum quod Præpositivus dixit, quod in tantum quod Præpositivus dixit, quod proprietates non essent in persona, sed proprietates non essent in persona, sed essent ipsa persona: eo quod Aristoteles essent ipsa persona: eo quod Aristoteles probat in IV Physicorum, quod nihil est probat in IV Physicorum, quod nihil est

in seipso. Præpositiones enim, ut dicit in seipso. Præpositiones enim, ut dicit Priscianus, transitivæ sunt et diversitatem Priscianus, transitivæ sunt et diversitatem notant. Et si diceretur proprietas esse in notant. Et si diceretur proprietas esse in persona, notaretur diversitas inter pro- persona, notaretur diversitas inter pro- prietatem et personam, quæ nulla est. prietatem et personam, quæ nulla est.

Et si objicitur Præpositivo illud præ- Et si objicitur Præpositivo illud præ- fationis, « In personis proprietas. » Re- fationis, « In personis proprietas. » Re- spondet dicens impropriam esse locutio- spondet dicens impropriam esse locutio- nem, et sensum esse hunc: In personis nem, et sensum esse hunc: In personis proprietas, hoc est, in personis quæ sunt proprietas, hoc est, in personis quæ sunt proprie, adoretur æqualitas. Propter hanc proprie, adoretur æqualitas. Propter hanc ergo causam necessarium est ponere, ergo causam necessarium est ponere, quod proprietas sit essentia et Deus. quod proprietas sit essentia et Deus.

Unde adducta ad hoc in prima parte Unde adducta ad hoc in prima parte articuli, concedenda sunt. articuli, concedenda sunt.

AD ID quod objicitur in contrarium, ad. AD ID quod objicitur in contrarium, ad. dicendum quod non est intentio Augu- dicendum quod non est intentio Augu- stini dicere, quod proprietas non sit es- stini dicere, quod proprietas non sit es- sentia divina: sed cum duo secundum sentia divina: sed cum duo secundum modum intelligendi sint in Patre, scili- modum intelligendi sint in Patre, scili- cet quod est absolute, et quod est Pater cet quod est absolute, et quod est Pater determinatus quis in esse personali: quod determinatus quis in esse personali: quod Pater est absolute, habet ab essentia : Pater est absolute, habet ab essentia : quod autem Pater est Pater determina- quod autem Pater est Pater determina- tus quis in esse personali, secundum mo- tus quis in esse personali, secundum mo- dum intelligendi non habet ab essentia, dum intelligendi non habet ab essentia, sed a proprietate. Cujus exemplum est, si sed a proprietate. Cujus exemplum est, si dicatur, iste albus est: ab alio habet quod dicatur, iste albus est: ab alio habet quod est, et ab alio quod albus est: ab essen- est, et ab alio quod albus est: ab essen- tia enim habet quod est, ab albedine au- tia enim habet quod est, ab albedine au- tem quod albus est. Hoc tamen non est tem quod albus est. Hoc tamen non est simile usquequaque : quia in inferioribus simile usquequaque : quia in inferioribus non est idem quod est et quo est: in di- non est idem quod est et quo est: in di- vinis autem idem est re, differens tamen vinis autem idem est re, differens tamen secundum modum significandi. Unde secundum modum significandi. Unde cum dicit Augustinus, Essentia est qua cum dicit Augustinus, Essentia est qua est, vel quod est Pater, essentia est abla- est, vel quod est Pater, essentia est abla- tivi casus sic enim essentia est, quod tivi casus sic enim essentia est, quod Pater est et sic proprietate non est, quod Pater est et sic proprietate non est, quod Pater est. Et eodem modo proprietate Pater est. Et eodem modo proprietate est, quod Pater est : et proprietate non est, quod Pater est : et proprietate non est, quod Pater est, hoc est, esse absolu- est, quod Pater est, hoc est, esse absolu- tum habet et est constructio ablativi in tum habet et est constructio ablativi in vi causæ formalis cum hoc verbo, est. Et vi causæ formalis cum hoc verbo, est. Et non intendit dicere Augustinus, quod non intendit dicere Augustinus, quod proprietas non sit essentia. Et essentia proprietas non sit essentia. Et essentia non est nominativi casus. Et in argumen- non est nominativi casus. Et in argumen- to est fallacia amphibologiæ, vel æqui- to est fallacia amphibologiæ, vel æqui- vocationis secundum quosdam alios. vocationis secundum quosdam alios.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39.

AD ALIUD dicendum, quod in divinis ad AD ALIUD dicendum, quod in divinis ad hoc quod supposito uno non supponatur hoc quod supposito uno non supponatur reliquum, magis operatur diversus mo- reliquum, magis operatur diversus mo- dus significandi, quam identitas rei pos- dus significandi, quam identitas rei pos- mit operari in opposito. Et causa hujus mit operari in opposito. Et causa hujus est: quia quilibet terminus in divinis po- est: quia quilibet terminus in divinis po- mitus, modum significandi habet a seipso, mitus, modum significandi habet a seipso, nive a suo proprio significato: identita- nive a suo proprio significato: identita- tem autem rei non habet a seipso, sed a tem autem rei non habet a seipso, sed a summa simplicitate quæ est in divinis. summa simplicitate quæ est in divinis. Propter quod non sequitur, si hoc est Propter quod non sequitur, si hoc est idem illi, quod supposito hoc supponatur idem illi, quod supposito hoc supponatur illud vel quod illud quod attribuitur illud vel quod illud quod attribuitur uni, attribuatur alteri: identitas enim uni, attribuatur alteri: identitas enim rei non excludit diversum modum signi- rei non excludit diversum modum signi- ficandi. ficandi.

AD ALIUD dicendum, quod uniens et AD ALIUD dicendum, quod uniens et distinguens in summe simplicibus sunt distinguens in summe simplicibus sunt idem re: summe enim simplicia seipsis idem re: summe enim simplicia seipsis distinguunur, sicut etiam distinctum et distinguunur, sicut etiam distinctum et simplicissime unum idem sunt, ut patet simplicissime unum idem sunt, ut patet

in in

persona et essentia, quod idem sunt re. persona et essentia, quod idem sunt re. Ad dictum autem Aristotelis dicen- Ad dictum autem Aristotelis dicen- dum, quod idem non eodem modo se dum, quod idem non eodem modo se habens sed secundum diversum modum habens sed secundum diversum modum significandi, non est inconveniens, quod significandi, non est inconveniens, quod diversa faciat, sicut paulo ante dictum diversa faciat, sicut paulo ante dictum

est. est.

AD ALIUD dicendum, est, quod proprie- AD ALIUD dicendum, est, quod proprie- tas est essentia, et est fin Patre, et non tas est essentia, et est fin Patre, et non per eumdem modum. Et si quæritur, per eumdem modum. Et si quæritur, Quis sit modus ille ? Dicimus, quod est Quis sit modus ille ? Dicimus, quod est modus significandi, et non est modus modus significandi, et non est modus alterius rei et alterius rei. Modus enim alterius rei et alterius rei. Modus enim significandi, ut jam dictum est, non ex significandi, ut jam dictum est, non ex re sumitur, sed ex modo significandi per re sumitur, sed ex modo significandi per terminum, sicut patet. Albus enim, albi, terminum, sicut patet. Albus enim, albi, albo, vel albus, alba, album, idem no- albo, vel albus, alba, album, idem no- men est, et eamdem rem significat: ta- men est, et eamdem rem significat: ta- men secundum diversum modum signi- men secundum diversum modum signi- ficandi per terminum, aliqua conveniunt ficandi per terminum, aliqua conveniunt uni quæ non conveniunt alteri. Et per uni quæ non conveniunt alteri. Et per hoc patet, quod quia proprietas est in hoc patet, quod quia proprietas est in Patre et per modum proprietatis, et Patre et per modum proprietatis, et essentia est in Patre per modum essen- essentia est in Patre per modum essen- tiæ ideo uno modo significandi signifi- tiæ ideo uno modo significandi signifi-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXIX, Art. 9. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XXIX, Art. 9. Tom. XXVI hujusce

411 411

cari non possunt: quia alietatis illius cari non possunt: quia alietatis illius causa non est diversitas rei, sed diversi- causa non est diversitas rei, sed diversi- tas propriorum modorum significandi tas propriorum modorum significandi essentiam et proprietatem. essentiam et proprietatem.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 2. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 2. dum est, quod proprie loquendo proprie- dum est, quod proprie loquendo proprie- tas non est in essentia¹. tas non est in essentia¹.

Et concedendæ sunt rationes ad hoc Et concedendæ sunt rationes ad hoc inductæ. inductæ.

Ad hoc quod cbjicitur, quod Deus de- Ad hoc quod cbjicitur, quod Deus de- beret dici quinus, solvendum est non beret dici quinus, solvendum est non propter argumentum quod nullum est, propter argumentum quod nullum est, sed propter quæstionem quæ consuevit sed propter quæstionem quæ consuevit fieri, Quare non dicitur quinus, sicut tri- fieri, Quare non dicitur quinus, sicut tri-

nus ? nus ?

Dicendum, quod cum dicitur trinus, Dicendum, quod cum dicitur trinus, sensus est, trium unus et cum dicitur sensus est, trium unus et cum dicitur trium, intelligitur, quod quilibet trium trium, intelligitur, quod quilibet trium est per se existens, sive subsistens in se- est per se existens, sive subsistens in se- ipso. Dicit enim Richardus, quod perso- ipso. Dicit enim Richardus, quod perso- na est existens per se solum secundum na est existens per se solum secundum singularis existentiæ modum. Et propter singularis existentiæ modum. Et propter tales tres in una natura existentes, dicitur tales tres in una natura existentes, dicitur Deus trinus et unus. Proprietas autem Deus trinus et unus. Proprietas autem secundum modum significandi proprie- secundum modum significandi proprie- tatem, non dicit existens per se solum, tatem, non dicit existens per se solum, sed, ut ita dicam, insistens in quodam : sed, ut ita dicam, insistens in quodam : et ideo non dicit unum, nec duos, nec et ideo non dicit unum, nec duos, nec tressed dicit quoddam quod est unius, tressed dicit quoddam quod est unius, vel duorum, vel trium, et non ponit nu- vel duorum, vel trium, et non ponit nu- merum per se existentium. Plures enim merum per se existentium. Plures enim proprietates sunt in una persona, et non proprietates sunt in una persona, et non faciunt numerum personarum sive per faciunt numerum personarum sive per se existentium. Et hæc est causa quare se existentium. Et hæc est causa quare propter personas dicitur Deus trinus, propter personas dicitur Deus trinus, et non propter notiones dicitur Deus et non propter notiones dicitur Deus quinus. Hæc est etiam causa, quare pro- quinus. Hæc est etiam causa, quare pro- pter notiones quæ sunt in Patre, non pter notiones quæ sunt in Patre, non dicitur Pater trinus et propter notio- dicitur Pater trinus et propter notio- nes duas quæ sunt in Filio, non dicitur nes duas quæ sunt in Filio, non dicitur Filius binus. Relatio enim sive proprie- Filius binus. Relatio enim sive proprie- tas non multiplicat hypostasim in qua tas non multiplicat hypostasim in qua est, ut una fiat plures: sed oppositio re- est, ut una fiat plures: sed oppositio re- lationis unam distinguit ab alia, et sic lationis unam distinguit ab alia, et sic multiplicat Trinitatem, ut dicit Boetius: multiplicat Trinitatem, ut dicit Boetius:

novæ editionis. novæ editionis.

Ad quæst.3. Ad quæst.3.

412 412

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eo quod opposita correlativa in uno esse eo quod opposita correlativa in uno esse non possunt. Et talis multiplicatio non non possunt. Et talis multiplicatio non est ex proprietate secundum quod pro- est ex proprietate secundum quod pro- prietas est, sed ex proprietate personali, prietas est, sed ex proprietate personali, secundum quod oppositionem habet ad secundum quod oppositionem habet ad correlativum sibi oppositum. correlativum sibi oppositum.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum est, quod modus significandi pro- dum est, quod modus significandi pro- prietatem attendendus est. Sicut enim prietatem attendendus est. Sicut enim jam dictum est, proprietas non potest jam dictum est, proprietas non potest significari ut existens per se solum et significari ut existens per se solum et quia nihil agit nisi quod est existens quia nihil agit nisi quod est existens per se solum, non potest significari ut per se solum, non potest significari ut agens. agens.

Adhuc, Quia relatio existentium est Adhuc, Quia relatio existentium est quæ per se sola sunt, non potest signifi- quæ per se sola sunt, non potest signifi- cari modo relativi quod exercitam habet cari modo relativi quod exercitam habet relationem, licet significetur modo relati- relationem, licet significetur modo relati- vi quod conceptam habet relationem. vi quod conceptam habet relationem.

Adhuc, Cum proprietas in aliquo sit et Adhuc, Cum proprietas in aliquo sit et singulariter conveniens, non potest si- singulariter conveniens, non potest si- gnificari modo essentiæ quæ semper gnificari modo essentiæ quæ semper communis est, et plures uniens, licet si- communis est, et plures uniens, licet si- gnificetur ut hoc in eo qui habet natu- gnificetur ut hoc in eo qui habet natu- ram. Et ideo secundum modum signifi- ram. Et ideo secundum modum signifi- ficandi non possunt convenire ei illa quæ ficandi non possunt convenire ei illa quæ repugnant modo significandi proprieta- repugnant modo significandi proprieta- tem, sed ea quæ non repugnant. Et ideo tem, sed ea quæ non repugnant. Et ideo unire vel uniens, quod modum essentiæ unire vel uniens, quod modum essentiæ dicit, non potest convenire proprietati: dicit, non potest convenire proprietati: et Deus de Deo, quod modum relativi et Deus de Deo, quod modum relativi dicit, proprietati non convenit. Similiter dicit, proprietati non convenit. Similiter creans, regens, gubernans, et cætera, creans, regens, gubernans, et cætera, quæ modum agentis dicunt, proprietati quæ modum agentis dicunt, proprietati non conveniunt. Et similiter est de his non conveniunt. Et similiter est de his quæ appropriantur per se existentibus, quæ appropriantur per se existentibus, ut potens Patri, sapiens Filio, amans vel ut potens Patri, sapiens Filio, amans vel diligens Spiritui sancto: quæ proprieta- diligens Spiritui sancto: quæ proprieta- ti convenire non possunt, eo quod pro- ti convenire non possunt, eo quod pro- prietas non significatur ut per se exi- prietas non significatur ut per se exi- stens, sed ut in quodam. Sed quæcumque stens, sed ut in quodam. Sed quæcumque significant essentiam absolute dictam et significant essentiam absolute dictam et ab omnibus his modis separatam, dicun- ab omnibus his modis separatam, dicun- tur etiam de proprietate. Unde pater- tur etiam de proprietate. Unde pater- nitas deitas est, essentia est, Deus est.. nitas deitas est, essentia est, Deus est.. Vel si dicantur de essentia per abnega- Vel si dicantur de essentia per abnega- tionem ejus quod essentiæ non convenit tionem ejus quod essentiæ non convenit secundum seipsam, sicut increatam esse, secundum seipsam, sicut increatam esse,

immensam esse, æternam esse, ubique immensam esse, æternam esse, ubique esse, simplicissimam esse: hæc quia mo- esse, simplicissimam esse: hæc quia mo- do significandi proprietati non repu- do significandi proprietati non repu- gnant, dicuntur etiam de proprietate. gnant, dicuntur etiam de proprietate. Propter quod etiam proprietas, sive pa- Propter quod etiam proprietas, sive pa- ternitas, sive alia, increata est, immensa ternitas, sive alia, increata est, immensa est, æterna est, ubique est, simplicissi- est, æterna est, ubique est, simplicissi-

ma est. ma est.

Et per hoc patet solutio quæstionis. Et per hoc patet solutio quæstionis.

AD OBJECTUM in contrarium, dicendum AD OBJECTUM in contrarium, dicendum quod diversus modus. significandi pro- quod diversus modus. significandi pro- prietatem et essentiam causa est: sed prietatem et essentiam causa est: sed hoc non impedit in persona: quia non hoc non impedit in persona: quia non est idem modus significandi proprietatem est idem modus significandi proprietatem et personam. Persona enim significatur et personam. Persona enim significatur ut per se existens et ideo conveniunt ut per se existens et ideo conveniunt ei tam adjectiva quam substantiva exi- ei tam adjectiva quam substantiva exi- stentis per se. Proprietas autem non sic stentis per se. Proprietas autem non sic significatur, sed ut in quodam exi- significatur, sed ut in quodam exi- stens et ideo talia prædicata, sive adje- stens et ideo talia prædicata, sive adje- ctive, sive substantive prædicata, ei non ctive, sive substantive prædicata, ei non conveniunt. Cujus ratio potest esse : conveniunt. Cujus ratio potest esse : quia ea quæ sunt in intellectu alicujus, quia ea quæ sunt in intellectu alicujus, per se prædicantur de ipso, ut de homine per se prædicantur de ipso, ut de homine animal et substantia, et ea quæ conve- animal et substantia, et ea quæ conve- niunt animali et substantiæ per se simi- niunt animali et substantiæ per se simi- liter. Quia persona de intellectu suo po- liter. Quia persona de intellectu suo po- nit essentiam, persona enim suppositum nit essentiam, persona enim suppositum essentiæ est, ideo prædicata de essentia essentiæ est, ideo prædicata de essentia prædicantur de persona. Proprietas autem prædicantur de persona. Proprietas autem quantum est de intellectu suo, nec ponit quantum est de intellectu suo, nec ponit essentiam in recto, nec in obliquo: et essentiam in recto, nec in obliquo: et ideo proprietas non recipit prædicata de ideo proprietas non recipit prædicata de essentia quæ modum essentiæ dicunt: essentia quæ modum essentiæ dicunt: proprietas enim non est essentiæ, sed proprietas enim non est essentiæ, sed personæ. personæ.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 39.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Que sit comparatio notionum sive pro- Que sit comparatio notionum sive pro- prietatum ad personam ¹? prietatum ad personam ¹?

1 1

Tertio quæritur, Quæ sit comparatio Tertio quæritur, Quæ sit comparatio harum notionum sive proprietatum ad harum notionum sive proprietatum ad personam ? personam ?

Videntur enim non esse persona. Videntur enim non esse persona.

1. Si enim paternitas est Pater, sequi 1. Si enim paternitas est Pater, sequi videtur, quod si Pater generat, quod pa- videtur, quod si Pater generat, quod pa- ternitas generat. Hoc autem falsum est, ternitas generat. Hoc autem falsum est, ut jam habitum est. Quod enim generat, ut jam habitum est. Quod enim generat, per se existens est: paternitas autem per se existens est: paternitas autem non significatur ut per se existens. non significatur ut per se existens.

2. Similiter, Si filiatio Filius est, vi- 2. Similiter, Si filiatio Filius est, vi- detur sequi, quod filiatio est ille qui est detur sequi, quod filiatio est ille qui est genitus. Sed in divinis genitus est in ge- genitus. Sed in divinis genitus est in ge- nerante per indifferentiam essentiæ, sic- nerante per indifferentiam essentiæ, sic- ut Filius in Patre, et Pater in Filio et ut Filius in Patre, et Pater in Filio et sic sequeretur, quod filiatio esset in Pa- sic sequeretur, quod filiatio esset in Pa- tre et in quocumque est filiatio, est tre et in quocumque est filiatio, est Filius ergo Pater est Filius: quod Filius ergo Pater est Filius: quod valde est inconveniens: quia dicit Au- valde est inconveniens: quia dicit Au- gustinus, et idem dicit Richardus, quod gustinus, et idem dicit Richardus, quod nec fides permittit, nec intellectus admit- nec fides permittit, nec intellectus admit- tit, quod ille qui est ab aliquo, sit idem tit, quod ille qui est ab aliquo, sit idem masculine cum eo a quo est, licet neu- masculine cum eo a quo est, licet neu- traliter idem sit cum ipso, quod admit- traliter idem sit cum ipso, quod admit- tunt et fides et intellectus. Eodem modo tunt et fides et intellectus. Eodem modo sequitur, quod Filius est Pater: quia sequitur, quod Filius est Pater: quia Pater est in Filio: et paternitas est Pa- Pater est in Filio: et paternitas est Pa- ter: ergo paternitas est in Filio. ter: ergo paternitas est in Filio.

3. Adhuc, Vicinius se habent persona 3. Adhuc, Vicinius se habent persona et notio, quam persona et essentia. No- et notio, quam persona et essentia. No- tio enim sive proprietas ad minus in obli- tio enim sive proprietas ad minus in obli- quo dicunt personam de intellectu suo : quo dicunt personam de intellectu suo : essentiam autem non dicunt: nec in di- essentiam autem non dicunt: nec in di-

* Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- * Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXVIII, Art. 7. Tom. XXVI Iujusce tiarum, Dist. XXVIII, Art. 7. Tom. XXVI Iujusce

413 413

vinis enim, nec in inferioribus essentia vinis enim, nec in inferioribus essentia de intellectu notionis est vel proprieta- de intellectu notionis est vel proprieta- tis. Proprietas enim per subjectum de- tis. Proprietas enim per subjectum de- finitur, ut dicit Aristoteles in VIII primæ finitur, ut dicit Aristoteles in VIII primæ philosophiæ. Essentia autem, ut dicit philosophiæ. Essentia autem, ut dicit Boetius, nulli subjectum est. Cum ergo Boetius, nulli subjectum est. Cum ergo essentialia quædam dicuntur de proprie- essentialia quædam dicuntur de proprie- tate, ut jam habitum est, propter identi- tate, ut jam habitum est, propter identi- tatem proprietatis ad essentiam, multo. tatem proprietatis ad essentiam, multo. magis personalia dicentur de proprieta- magis personalia dicentur de proprieta- tibus propter identitatem proprietatis ad tibus propter identitatem proprietatis ad personam. Cum enim dicitur proprietas personam. Cum enim dicitur proprietas in intellectu suo habere personam ut in in intellectu suo habere personam ut in qua est, vicinior est intellectui proprie- qua est, vicinior est intellectui proprie- tatis persona, quam essentia. tatis persona, quam essentia.

4. Adhuc, Si definio simum adjective 4. Adhuc, Si definio simum adjective dictum, aliter definio quam simitatem dictum, aliter definio quam simitatem substantive dictam. Simum enim dico, substantive dictam. Simum enim dico, quod est nasus curvus: et sic simum et quod est nasus curvus: et sic simum et nasus curvus sunt idem et quod attri- nasus curvus sunt idem et quod attri- buitur uni, attribuitur alteri. Si autem buitur uni, attribuitur alteri. Si autem definio simitatem substantive dictam, di- definio simitatem substantive dictam, di- co quod simitas est nasi curvitas: et co quod simitas est nasi curvitas: et sic simitas et curvitas non sunt idem : sic simitas et curvitas non sunt idem : quia sic curvitas est genus, et simitas est quia sic curvitas est genus, et simitas est species: et per hoc quod additur, nasi, species: et per hoc quod additur, nasi, contrahitur per differentiam. Genus au- contrahitur per differentiam. Genus au- tem et species non sunt idem. Et sic vi tem et species non sunt idem. Et sic vi detur esse inter paternitatem et Patrem. detur esse inter paternitatem et Patrem. Unde si paternitas omnino ponatur idem Unde si paternitas omnino ponatur idem esse cum Patre, videtur quod quidquid esse cum Patre, videtur quod quidquid attribuitur uni, attribuatur alteri et sic attribuitur uni, attribuatur alteri et sic si Pater generat, paternitas generat. Si si Pater generat, paternitas generat. Si autem non omnino ponantur esse idem, autem non omnino ponantur esse idem, sicut curvitas et simitas: tunc verum est, sicut curvitas et simitas: tunc verum est, quod non quidquid convenit uni, con- quod non quidquid convenit uni, con- venit alteri. venit alteri.

5. Adhuc, Objiciunt quidam quod pri- 5. Adhuc, Objiciunt quidam quod pri- ma simplicissima reflectuntur super se, ma simplicissima reflectuntur super se, sicut unitas seipsa est una: sed paterni- sicut unitas seipsa est una: sed paterni- tas simplicissimum est: cum ergo deter- tas simplicissimum est: cum ergo deter- minet ad generandum, et sit proprietas minet ad generandum, et sit proprietas activæ generationis, videtur, quod seipsa activæ generationis, videtur, quod seipsa generat et sic actus notionalis persona generat et sic actus notionalis persona attribuitur proprietati. attribuitur proprietati.

novæ editionis. novæ editionis.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

414 414

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SOLUTIO. Diceudum, quod secundum SOLUTIO. Diceudum, quod secundum Catholicam fidem est proprietas persona Catholicam fidem est proprietas persona illa cujus est proprietas: et hoc est pro-- illa cujus est proprietas: et hoc est pro-- pter indifferentiam simplicitatis et iden- pter indifferentiam simplicitatis et iden- titatem ejus quo est ad id quod quis est, titatem ejus quo est ad id quod quis est, sive quod est, secundum quod supposi- sive quod est, secundum quod supposi- tum quod est esse dicitur. Proprietas tum quod est esse dicitur. Proprietas enim dicitur quo est persona a persona: enim dicitur quo est persona a persona: eo quod proprietas determinans est esse eo quod proprietas determinans est esse personale ut sit hæc substantia, vel illa. personale ut sit hæc substantia, vel illa. Hypostasis autem sive suppositum est Hypostasis autem sive suppositum est sicut determinatum, ut sit hæc persona, sicut determinatum, ut sit hæc persona, vel illa. Sed si proprietas substantive per vel illa. Sed si proprietas substantive per abstractionem significetur, et non adje- abstractionem significetur, et non adje- ctive, et quasi per contractionem: tunc ctive, et quasi per contractionem: tunc nullo modo adjective notionalia quæ nullo modo adjective notionalia quæ conveniunt personæ, vel nominaliter, conveniunt personæ, vel nominaliter, vel verbaliter, vel participialiter possunt vel verbaliter, vel participialiter possunt attribui proprietati substantive significa- attribui proprietati substantive significa- tæ. Et hujus causa paulo ante dicta est. . Et hujus causa paulo ante dicta est. Talia enim adjectiva quærunt et inni- Talia enim adjectiva quærunt et inni- tuntur substantivis non solum per se tuntur substantivis non solum per se existentibus, sed etiam significatis ut per existentibus, sed etiam significatis ut per se existentibus, sicut est hypostasis, sive se existentibus, sicut est hypostasis, sive suppositum singulare. Proprietas autem suppositum singulare. Proprietas autem ut proprietas, licet idem sit cum tali sup- ut proprietas, licet idem sit cum tali sup- posito realiter, tamen non significatur ut posito realiter, tamen non significatur ut per se existens, nec tali modo significari per se existens, nec tali modo significari potest, quia non significaretur ut proprie- potest, quia non significaretur ut proprie- tas. Et ideo adjectiva per se existentis ut tas. Et ideo adjectiva per se existentis ut per se existentis, proprietati quæ ut pro- per se existentis, proprietati quæ ut pro- prietas abstracte significatur, attribui prietas abstracte significatur, attribui non possunt. Et ideo paternitas nec est non possunt. Et ideo paternitas nec est generans, nec generat, nec filiatio gene- generans, nec generat, nec filiatio gene- ratur, nec processio procedit. ratur, nec processio procedit.

AD PRIMUM patet solutio ex dictis: AD PRIMUM patet solutio ex dictis: quia propter diversum modum signifi- quia propter diversum modum signifi- candi non oportet si Pater generet, quod candi non oportet si Pater generet, quod paternitas generet. paternitas generet.

AD ALIUD dicendum est, quod licet ve- AD ALIUD dicendum est, quod licet ve- rum sit quod concludit, tamen ex virtu- rum sit quod concludit, tamen ex virtu- te argumenti non sequitur. Quia licet te argumenti non sequitur. Quia licet in divinis genitus sit in generante, et e in divinis genitus sit in generante, et e converso: hoc non dicitur propter hoc, converso: hoc non dicitur propter hoc, quod proprietas geniti ut proprietas sit quod proprietas geniti ut proprietas sit in generante, quia hoc est impossibile: in generante, quia hoc est impossibile: sed dicitur propter indivisionem et geni- sed dicitur propter indivisionem et geni- to. Primo autem modo procedit argu- to. Primo autem modo procedit argu- mentum, et ideo non valet. mentum, et ideo non valet.

AD ALIUD dicendum, quod vicinitas vel AD ALIUD dicendum, quod vicinitas vel longinquitas ab intellectu proprietatis, longinquitas ab intellectu proprietatis, non est causa quare id quod attribuitur non est causa quare id quod attribuitur uni, vel attribuatur, vel non attribuatur uni, vel attribuatur, vel non attribuatur alteri sed potius repugnantia ad modum alteri sed potius repugnantia ad modum significandi unum, et ad modum signifi- significandi unum, et ad modum signifi- candi alterum. Id enim qnod non pot- candi alterum. Id enim qnod non pot- est esse nisi per se existentis et perfe- est esse nisi per se existentis et perfe- ctum esse habentis in seipso, nullo mo ctum esse habentis in seipso, nullo mo do potest convenire vel attribui ei quod do potest convenire vel attribui ei quod non potest significari ut in seipso exi- non potest significari ut in seipso exi- stens et in quodam esse habens. Et sic se stens et in quodam esse habens. Et sic se habet proprietas ad personam, ut rotun- habet proprietas ad personam, ut rotun- ditas ad circulum, et simitas ad nasum. ditas ad circulum, et simitas ad nasum. Et ideo adjectiva significantia actus vel Et ideo adjectiva significantia actus vel passiones talium subjectorum, talibus passiones talium subjectorum, talibus proprietatibus abstracte significatis, nul- proprietatibus abstracte significatis, nul- lo modo attribui possunt, sicut patet in lo modo attribui possunt, sicut patet in exemplis. Emungere enim vel emungi exemplis. Emungere enim vel emungi non attribuitur simitati, sed naso simo. non attribuitur simitati, sed naso simo. Similiter inficere anhelitum, non simita- Similiter inficere anhelitum, non simita- ti, sed naso simo attribuitur, licet simi- ti, sed naso simo attribuitur, licet simi- tas nasum ad hoc determinet. Similiter tas nasum ad hoc determinet. Similiter tangere in puncto planum non attribui- tangere in puncto planum non attribui- tur rotunditati, sed rotundo, licet rotun- tur rotunditati, sed rotundo, licet rotun- ditas rotundum ad hoc determinet. ditas rotundum ad hoc determinet.

AD ALIUD dicendum, quod non sunt AD ALIUD dicendum, quod non sunt omnino eadem quæ realiter sunt eadem : omnino eadem quæ realiter sunt eadem : sed oportet, quod etiam modo signifi- sed oportet, quod etiam modo signifi- candi essent eadem : et ideo non pro- candi essent eadem : et ideo non pro- cedit argumentum, sicut patet ex præ- cedit argumentum, sicut patet ex præ- dictis. dictis.

AD ULTIMUM dicendum, quod ad hoc AD ULTIMUM dicendum, quod ad hoc quod simplicissima seipsa determinent, quod simplicissima seipsa determinent, oportet quod idem sit in subjecto et præ- oportet quod idem sit in subjecto et præ- dicato adjective et substantive significa- dicato adjective et substantive significa- tum sicut cum dicimus, unitas est una, tum sicut cum dicimus, unitas est una, et differentia seipsa differt. Sic autem et differentia seipsa differt. Sic autem non est hic, paternitas generat, et filiatio non est hic, paternitas generat, et filiatio generatur et ideo non est simile quod generatur et ideo non est simile quod inducitur pro simili. inducitur pro simili.

Ex omnibus his quæ dicta sunt, qua- Ex omnibus his quæ dicta sunt, qua- si ex corollario patet etiam, quod una si ex corollario patet etiam, quod una notio de alia non potest prædicari per hoc notio de alia non potest prædicari per hoc verbum, est, etiamsi proprietates sint in verbum, est, etiamsi proprietates sint in eadem persona, propter scilicet oppositos eadem persona, propter scilicet oppositos vel diversos modos significandi hanc vel diversos modos significandi hanc notionem vel illam. Dico autem opposi- notionem vel illam. Dico autem opposi-

A A

A. A.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 40. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 40.

tos, ut paternitas, et filiatio: diversos tos, ut paternitas, et filiatio: diversos autem, ut paternitas, et innascibilitas. autem, ut paternitas, et innascibilitas. Sicut enim unitas essentiæ non excludit Sicut enim unitas essentiæ non excludit diversitatem personarum, sed admittit diversitatem personarum, sed admittit cam ita unitas personæ non excludit di- cam ita unitas personæ non excludit di- versitatem notionum, sed admittit eam. versitatem notionum, sed admittit eam.

445 445

Pater in- Pater in-

Et si fiat tale argumentum Et si fiat tale argumentum nascibilitas est: paternitas non est in nascibilitas est: paternitas non est in nascibilitas : ergo paternitas non est nascibilitas : ergo paternitas non est Pater fallacia accidentis est, sicut hic: Pater fallacia accidentis est, sicut hic: animal est genus: homo non est genus: animal est genus: homo non est genus: ergo homo non est animal. ergo homo non est animal.

: :

QUESTIO XL. QUESTIO XL.

De nominibus diversificativis inter personas differentias signifi- De nominibus diversificativis inter personas differentias signifi- cantibus. cantibus.

Quarto, Quæritur de nominibus di- Quarto, Quæritur de nominibus di- versificativis inter personas differentias versificativis inter personas differentias significantibus. significantibus.

Et quæruntur duo. Primo enim quæ- Et quæruntur duo. Primo enim quæ- ritur de nominibus quæ per se distinctio- ritur de nominibus quæ per se distinctio- nem personarum significant, sicut alius, nem personarum significant, sicut alius, discretus, distinctus, et hujusmodi. discretus, distinctus, et hujusmodi.

Secundo, De his quæ secundum in- Secundo, De his quæ secundum in- tellectum suum talia excludunt, ut solus, tellectum suum talia excludunt, ut solus, tantum dicimus enim solus, non alius: tantum dicimus enim solus, non alius: et dicimus tantum unus, non duo vel et dicimus tantum unus, non duo vel tres. tres.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

An nomina diversitatem notantia sicut An nomina diversitatem notantia sicut alius, discretus, distinctus, etc., pos- alius, discretus, distinctus, etc., pos- sint esse in Trinitate, propter distin- sint esse in Trinitate, propter distin- ctionem quam faciunt proprietates ctionem quam faciunt proprietates personales ³ ? personales ³ ?

Primo ergo quæritur, An nomina di- Primo ergo quæritur, An nomina di- versitatem notantia possint esse in Tri- versitatem notantia possint esse in Tri-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten. 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten. tiarum, Dist. IX, Art. 4. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. IX, Art. 4. Tom. XXV hujusce

nitate, propter distinctionem quam fa- nitate, propter distinctionem quam fa- ciunt proprietates personales? ciunt proprietates personales?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Dicitur enim in symbolo Athanasii: 1. Dicitur enim in symbolo Athanasii: « Alia persona Patris, alia Filii, alia Spi- « Alia persona Patris, alia Filii, alia Spi- ritus sancti. » ritus sancti. »

2. Adhuc, In primo Sententiarum, 2. Adhuc, In primo Sententiarum, distinctione V, dicitur ex verbis Augu- distinctione V, dicitur ex verbis Augu- stini, quod « Pater non genuit se Deum, stini, quod « Pater non genuit se Deum, sed alium qui est Deus. » sed alium qui est Deus. »

3. Adhuc, Ibidem, « Pater de se ge- 3. Adhuc, Ibidem, « Pater de se ge- nuit alium se. » Et exponit Magister, nuit alium se. » Et exponit Magister, hoc est, genuit alium qui est hoc quod hoc est, genuit alium qui est hoc quod ipse. ipse.

4. Adhuc, In primo libro Sententia- 4. Adhuc, In primo libro Sententia- rum, distinctione IV, sæpe ostenditur, rum, distinctione IV, sæpe ostenditur, quod nulla res seipsam generat ut sit. quod nulla res seipsam generat ut sit. Si ergo Pater genuit Filium, constat Si ergo Pater genuit Filium, constat quod alium a se genuit. Et si alium : quod alium a se genuit. Et si alium : ergo diversum et differentem a Patre et ergo diversum et differentem a Patre et distinctum. Et quæcumque alia diversi- distinctum. Et quæcumque alia diversi- tatem notant, videntur ex hoc inferri. tatem notant, videntur ex hoc inferri.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Cum dicitur, Alius est in persona 1. Cum dicitur, Alius est in persona Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus: Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus: ille terminus, alius, qui est relativum ille terminus, alius, qui est relativum diversitatis, novam significationem non diversitatis, novam significationem non

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

Sed contra. Sed contra.

416 416

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ccipit (aliter enim æquivocus esset in ccipit (aliter enim æquivocus esset in divinis et in aliis) sed communiter notat divinis et in aliis) sed communiter notat diversitatem substantiæ. Cum enim dici- diversitatem substantiæ. Cum enim dici- mus, Alius est Petrus a Paulo, non di- mus, Alius est Petrus a Paulo, non di- versitatem colorum, vel alterius qualita- versitatem colorum, vel alterius qualita- tis notamus, sed diversitatem substan- tis notamus, sed diversitatem substan- tiæ. Cum ergo dicitur, Alius Pater, alius tiæ. Cum ergo dicitur, Alius Pater, alius Filius, diversitas substantiæ videtur no- Filius, diversitas substantiæ videtur no- tari et hæc est hæresis Ariana. tari et hæc est hæresis Ariana.

2. Adhuc, Idem et diversum oppo- 2. Adhuc, Idem et diversum oppo- nuntur, sicut vult Aristoteles in X pri- nuntur, sicut vult Aristoteles in X pri- mæ philosophiæ et in VII Topicorum : philosophiæ et in VII Topicorum : ergo sunt circa idem. Est autem idem in ergo sunt circa idem. Est autem idem in substantia. Unde ibidem in X primæ substantia. Unde ibidem in X primæ philosophiæ dicitur, quod « unum in philosophiæ dicitur, quod « unum in substantia facit idem. » Ergo videtur, substantia facit idem. » Ergo videtur, quod diversum et aliud etiam in substan- quod diversum et aliud etiam in substan- tia sit. Ubicumque ergo ponitur talis ter- tia sit. Ubicumque ergo ponitur talis ter- minus, videtur substantiæ referre diver- minus, videtur substantiæ referre diver- sitatem. Nulla autem substantiæ diversi- sitatem. Nulla autem substantiæ diversi- tas est in divinis. Ergo videtur, quod tas est in divinis. Ergo videtur, quod talia nomina diversitatem notantia non talia nomina diversitatem notantia non possint poni in divinis. possint poni in divinis.

3. Adhuc, Hilarius in libro VII de Tri- 3. Adhuc, Hilarius in libro VII de Tri- nitate dicit : « Sicut in Patre et Filio nitate dicit : « Sicut in Patre et Filio credere duos deos impium est, ita Pa- credere duos deos impium est, ita Pa- trem et Filium singularem Deum præ- trem et Filium singularem Deum præ- dicare sacrilegum est. Nihil in his no- dicare sacrilegum est. Nihil in his no- vum, nihil diversum, nihil alienum, vum, nihil diversum, nihil alienum, nihil separabile est. » Ex hoc accipitur, nihil separabile est. » Ex hoc accipitur, quod in Deo relativa talia, alius, di- quod in Deo relativa talia, alius, di- versus, separativus, alienus, poni non versus, separativus, alienus, poni non possint. possint.

4. Adhuc, Augustinus in libro Quæ- 4. Adhuc, Augustinus in libro Quæ- stionum veteris ac novæ legis, quæst.122: stionum veteris ac novæ legis, quæst.122: « Unus est Deus, non singularis. » Con- « Unus est Deus, non singularis. » Con- stat, quod hoc nomen, unus, formaliter stat, quod hoc nomen, unus, formaliter accipitur, ut sit sensus, unus Deus, hoc accipitur, ut sit sensus, unus Deus, hoc est, unicus et sic unus est idem quod est, unicus et sic unus est idem quod idem, et idem et diversum opponuntur, idem, et idem et diversum opponuntur, alius autem sequitur ad diversum : si alius autem sequitur ad diversum : si ergo unus Deus est, alius et diversus in ergo unus Deus est, alius et diversus in Deo poni non possunt. Deo poni non possunt.

5. Adhuc, Ambrosius in libro V de 5. Adhuc, Ambrosius in libro V de Trinitate dicit : « Quod unius est sub- Trinitate dicit : « Quod unius est sub- stantiæ, separari non potest, etsi non sit stantiæ, separari non potest, etsi non sit singularitatis, sed unitatis. Deus unus singularitatis, sed unitatis. Deus unus

1 S. AMBROSIUS, Lib. V de Trinitate, cap. 2. 1 S. AMBROSIUS, Lib. V de Trinitate, cap. 2.

cum dicitur, nequaquam Trinitatem dei- cum dicitur, nequaquam Trinitatem dei- tatis excludit et ideo non quod singula tatis excludit et ideo non quod singula ritatis sed quod unitatis est, prædica ritatis sed quod unitatis est, prædica tur. »Videtur ergo, quod quæcumque tur. »Videtur ergo, quod quæcumque notant separationem substantiæ, sicut notant separationem substantiæ, sicut alius, et diversus, in divinis poni non alius, et diversus, in divinis poni non possint. possint.

ULTERIUS quæritur de hoc nomine, ULTERIUS quæritur de hoc nomine, differens, utrum in divinis poni possit? differens, utrum in divinis poni possit? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

Dividitur enim differentia a Porphyrio Dividitur enim differentia a Porphyrio in communem, et propriam, et magis in communem, et propriam, et magis propriam. Ad communem autem diffe- propriam. Ad communem autem diffe- rentiam sufficit, quod differat proprie- rentiam sufficit, quod differat proprie- tate. Cum ergo una persona ab alia pro- tate. Cum ergo una persona ab alia pro- prietate differat, videtur quod differentia prietate differat, videtur quod differentia et differens et hujusmodi, sive substan- et differens et hujusmodi, sive substan- tive, sive adjective sumpta, in divinis tive, sive adjective sumpta, in divinis admittantur. admittantur.

IN CONTRARIUM est quod dicitur in præ- IN CONTRARIUM est quod dicitur in præ- fatione «Quod de tua gloria, revelante fatione «Quod de tua gloria, revelante a te, credimus, hoc de Filio tuo, hoc de a te, credimus, hoc de Filio tuo, hoc de Spiritu sancto sine differentia discre- Spiritu sancto sine differentia discre- « tionis sentimus. » « tionis sentimus. »

« «

ULTERIUS quæritur, Quæ differentia www ULTERIUS quæritur, Quæ differentia www sit inter ea quæ dicit Hilarius, solitudo, sit inter ea quæ dicit Hilarius, solitudo, singularitas, novum, diversum, alienum, singularitas, novum, diversum, alienum, separabile ? quæ omnia dicit excludi a separabile ? quæ omnia dicit excludi a Trinitate. Trinitate.

SOLUTIO. Ad hoc ultimum primo re- SOLUTIO. Ad hoc ultimum primo re- spondendum est, et dicendum, quod di- spondendum est, et dicendum, quod di- versitas significationum horum nomi- versitas significationum horum nomi- num partim ex significato, et partim ex num partim ex significato, et partim ex consignificato accipitur. Si enim signifi- consignificato accipitur. Si enim signifi- catum attenditur, solitudo sive solitarius catum attenditur, solitudo sive solitarius dicit exclusionem consortii a loco : et dicit exclusionem consortii a loco : et quia Deus ubique est, ita quod quælibet quia Deus ubique est, ita quod quælibet persona est ubique, Deus solitarius esse persona est ubique, Deus solitarius esse non potest, nec solitudo cadit in Deum. non potest, nec solitudo cadit in Deum. Singularitas autem et singularis dicit Singularitas autem et singularis dicit individuationem per accidentia quæ uni individuationem per accidentia quæ uni soli conveniunt: et ideo ex consequenti soli conveniunt: et ideo ex consequenti dicit exclusionem plurium: singularis dicit exclusionem plurium: singularis enim est, non plures eo quod dicit Al- enim est, non plures eo quod dicit Al-

Soh Soh

Ad gu Ad gu

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 40. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 40.

Hazel in logica sua : « Singulare per ac- Hazel in logica sua : « Singulare per ac- cidentia incommunicabile efficitur. » Et cidentia incommunicabile efficitur. » Et quia in divinis nec individuatio est, nec quia in divinis nec individuatio est, nec aliquid prædicatur ut accidens, ut dicit aliquid prædicatur ut accidens, ut dicit Augustinus, et jam in antehabitis deter- Augustinus, et jam in antehabitis deter- minatum est: nec (sicut dicit Ansel- minatum est: nec (sicut dicit Ansel- mus) unitas consortium plurium exclu- mus) unitas consortium plurium exclu- dit, et ideo unitas illa singularitatis non dit, et ideo unitas illa singularitatis non est ideo singularitas a divinis excludi- est ideo singularitas a divinis excludi- tur. Alienum autem est idem quod alte- tur. Alienum autem est idem quod alte- rius generis et genus non potest ibi ac- rius generis et genus non potest ibi ac- cipi nisi pro natura: et quia nulla alia cipi nisi pro natura: et quia nulla alia est natura in divinis, ideo alienum exclu- est natura in divinis, ideo alienum exclu- ditur a prædicatione de divinis. Novum ditur a prædicatione de divinis. Novum

autem mutationem dicit. In omni enim autem mutationem dicit. In omni enim mutatione, sive substantiali, sive acci- mutatione, sive substantiali, sive acci- dentali, sive locali, id quod mutatur, dentali, sive locali, id quod mutatur, continue novum fit: est enim talis mu- continue novum fit: est enim talis mu- tatio vel renovatio formæ, vel renovatio tatio vel renovatio formæ, vel renovatio situs et quia nihil talium in divinis est, situs et quia nihil talium in divinis est, ideo dicit Hilarius, quod novum a Deo ideo dicit Hilarius, quod novum a Deo removetur. Diversum autem dicitur qua- removetur. Diversum autem dicitur qua- si in duo versum, vel non idem cum eo a si in duo versum, vel non idem cum eo a quo diversum dicitur et ideo diversum quo diversum dicitur et ideo diversum indicat naturam, et etiam compositio- indicat naturam, et etiam compositio- nem et quia neutrum illorum in divi- nem et quia neutrum illorum in divi- nis est, ideo Hilarius etiam hoc si pro- nis est, ideo Hilarius etiam hoc si pro- prie accipiatur, a divina excludit prædi- prie accipiatur, a divina excludit prædi- catione. Discretum autem ex modo si- catione. Discretum autem ex modo si- gnificandi per compositionem, dicit per gnificandi per compositionem, dicit per visum singulariter acceptum ab alio se- visum singulariter acceptum ab alio se- paratum. Sicut dicimus nos discrete paratum. Sicut dicimus nos discrete videre Paulum, quando non in commu- videre Paulum, quando non in commu- ni, in homine scilicet, sed ab aliis dis- ni, in homine scilicet, sed ab aliis dis- tinctum singulariter videmus eum, in tinctum singulariter videmus eum, in suis propriis cognoscentes. Et ideo quia suis propriis cognoscentes. Et ideo quia hoc fit visu interiori et exteriori et hoc fit visu interiori et exteriori et interiori visu fidei et intellectus in suis interiori visu fidei et intellectus in suis propriis accipimus Patrem sine Filio, et propriis accipimus Patrem sine Filio, et Filium sine Patre, et Spiritum sanctum Filium sine Patre, et Spiritum sanctum sine utroque istorum, ideo hoc a divina sine utroque istorum, ideo hoc a divina prædicatione non removetur: quia in illa prædicatione non removetur: quia in illa magis proprie convenit. Discretum enim magis proprie convenit. Discretum enim est, quod discernitur: discernitur autem est, quod discernitur: discernitur autem quod distinctum est, et ab aliis in suis quod distinctum est, et ab aliis in suis propriis cernitur. propriis cernitur.

Et quod objicitur de præfatione, di- Et quod objicitur de præfatione, di- cendum est, quod non intendit dicere, cendum est, quod non intendit dicere, quod personæ sint sine personali discre- quod personæ sint sine personali discre-

XXXI XXXI

417 417

tione inter se, sed quod nulla sit discre- tione inter se, sed quod nulla sit discre- tio inter personas et gloriam majestatis tio inter personas et gloriam majestatis divinæ. Distinctus autem et distinctio ex divinæ. Distinctus autem et distinctio ex modo suæ compositionis dicit diversum modo suæ compositionis dicit diversum in tactu distinctum enim est in tactu ab in tactu distinctum enim est in tactu ab aliis separatum. Et quia tactus duplex aliis separatum. Et quia tactus duplex est, scilicet corporalis, secundum quem est, scilicet corporalis, secundum quem tangere ea dicimus, quorum ultima sunt tangere ea dicimus, quorum ultima sunt simul, ut in VI Physicorum dicit Aristo- simul, ut in VI Physicorum dicit Aristo- teles. Et tactus spiritualis, secundum teles. Et tactus spiritualis, secundum quem tangere dicimur, ut dicit Augu- quem tangere dicimur, ut dicit Augu- stinus, quorum veritatem sine medio stinus, quorum veritatem sine medio accipimus, ita quod accipimus veram accipimus, ita quod accipimus veram personam Patris, veram personam Filii, personam Patris, veram personam Filii, veram personam Spiritus sancti : et alio veram personam Spiritus sancti : et alio tactu contingimus Patrem, alio Filium, tactu contingimus Patrem, alio Filium, alio Spiritum sanctum : ideo distinctum alio Spiritum sanctum : ideo distinctum esse et distinctio secundum prædicatio- esse et distinctio secundum prædicatio- nem a divinis personis non removetur : nem a divinis personis non removetur : quinimo, sicut dicitur, Act. XVII, 26 et quinimo, sicut dicitur, Act. XVII, 26 et seq., ab hominibus omnibus quæritur seq., ab hominibus omnibus quæritur tangi. Dicit enim sic Paulus : Definiens tangi. Dicit enim sic Paulus : Definiens statuta tempora, et terminos habitatio- statuta tempora, et terminos habitatio- nis hominum, quærere Deum, si forte nis hominum, quærere Deum, si forte attrectent eum, aut inveniant, quamvis attrectent eum, aut inveniant, quamvis non longe sit ab unoquoque nostrum. In non longe sit ab unoquoque nostrum. In ipso enim vivimus, et movemur, et su- ipso enim vivimus, et movemur, et su- mus. Alius autem alietatem substantiæ mus. Alius autem alietatem substantiæ quidem dicit, sed non alietatem substan- quidem dicit, sed non alietatem substan- tiæ quæ semper in prædicamento sub- tiæ quæ semper in prædicamento sub- stantiæ est, sed alietatem etiam acciden- stantiæ est, sed alietatem etiam acciden- tium quæ ut substantia significatur. tium quæ ut substantia significatur. Unde dicimus, alius color est albus, et Unde dicimus, alius color est albus, et alius niger et alia est albedo, et alia alius niger et alia est albedo, et alia nigredo. In divinis tamen substantia quæ nigredo. In divinis tamen substantia quæ est suppositum, Græci substantiam vo- est suppositum, Græci substantiam vo- cant quia aliud est suppositum sive cant quia aliud est suppositum sive hypostasis Filii, et alia hypostasis Spi- hypostasis Filii, et alia hypostasis Spi- ritus sancti. Propter hoc dicitur, alius ritus sancti. Propter hoc dicitur, alius in persona Pater, et alius Filius, et in persona Pater, et alius Filius, et alius Spiritus sanctus, licet unius sint alius Spiritus sanctus, licet unius sint

naturæ. naturæ.

Et sic patet quæ istorum et qua ratione Et sic patet quæ istorum et qua ratione ad divinam prædicationem admittantur, ad divinam prædicationem admittantur, vel removeantur ab eadem. vel removeantur ab eadem.

PER HOC patet solutio ad prima qua- Ad 1,2,3 et 4, PER HOC patet solutio ad prima qua- Ad 1,2,3 et 4, tuor. Quia enim alia est hypostasis Pa- tuor. Quia enim alia est hypostasis Pa- tris, alia Filii, alia Spiritus saħcti. Hy- tris, alia Filii, alia Spiritus saħcti. Hy- postasis enim dicit suppositum cum postasis enim dicit suppositum cum

27. 27.

Adobject. 1 Adobject. 1

418 418

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

proprietate distinctum, secundum quod proprietate distinctum, secundum quod substantia dicitur a substando, non a substantia dicitur a substando, non a communi natura quæ substantia est : eo communi natura quæ substantia est : eo quod vere substat, et res perfecta est in quod vere substat, et res perfecta est in seipsa. Ideo vere est alia persona Patris, seipsa. Ideo vere est alia persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti : et tamen alia Filii, alia Spiritus sancti : et tamen non differunt nisi proprietate: quia non differunt nisi proprietate: quia proprietas ipsa tale suppositum, sive talis proprietas ipsa tale suppositum, sive talis hypostasis, sive etiam talis substantia hypostasis, sive etiam talis substantia

est. est.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum est, quod novam significatio- dicendum est, quod novam significatio- nem hoc nomen alius non accipit : si- nem hoc nomen alius non accipit : si- gnificat enim alietatem suppositi vel gnificat enim alietatem suppositi vel hypostasis quia hoc modo substantia hypostasis quia hoc modo substantia dicitur. Nec est hæc hæresis Ariana. dicitur. Nec est hæc hæresis Ariana. Arius enim dixit aliam esse substantiam Arius enim dixit aliam esse substantiam Patris, et aliam Filii, secundum quod Patris, et aliam Filii, secundum quod substantia communis natura dicitur, et substantia communis natura dicitur, et quæ absolute prædicatur, et non ad quæ absolute prædicatur, et non ad aliud et non dixit esse substantiam quæ aliud et non dixit esse substantiam quæ ad aliud dicitur, ut Pater quando Pater ad aliud dicitur, ut Pater quando Pater ut substantivum accipitur. Pater enim ut substantivum accipitur. Pater enim ad aliud dicitur et (sicut dicit Dama- ad aliud dicitur et (sicut dicit Dama- scenus) Pater non est quid ávañóstatov, hoc scenus) Pater non est quid ávañóstatov, hoc est, sine hypostasi existens, sed hypo- est, sine hypostasi existens, sed hypo- stasis in seipsa perfectum esse habens. stasis in seipsa perfectum esse habens. Ad object. 2. AD ALIUD dicendum est, quod ex hoc Ad object. 2. AD ALIUD dicendum est, quod ex hoc non probatur, quod aliud vel alia notant non probatur, quod aliud vel alia notant diversitatem vel alietatem, nisi substan- diversitatem vel alietatem, nisi substan- tiæ quæ est hypostasis, et non illius quæ tiæ quæ est hypostasis, et non illius quæ natura est communis. Et sic est quando natura est communis. Et sic est quando dicimus Petrum alium a Paulo. Non dicimus Petrum alium a Paulo. Non enim notatur, quod aliud sit in natura enim notatur, quod aliud sit in natura humana, sed idem: sed notatur, quod humana, sed idem: sed notatur, quod alius sit in persona. Et hoc patet, quia alius sit in persona. Et hoc patet, quia quotiescumque alius ab alio dicitur, quotiescumque alius ab alio dicitur, proprie diversitas sive alietas illorum in proprie diversitas sive alietas illorum in aliquo communi designatur. Non enim aliquo communi designatur. Non enim dicitur homo alius ab asino, nisi in hoc dicitur homo alius ab asino, nisi in hoc communi quod est animal, in quo com- communi quod est animal, in quo com- muni non ponitur alietas, sed in suppo- muni non ponitur alietas, sed in suppo- sitis illius communis. Nec dicitur Petrus sitis illius communis. Nec dicitur Petrus alius a Paulo, nisi per hoc commune alius a Paulo, nisi per hoc commune quod est homo. Et sic dicitur alia per- quod est homo. Et sic dicitur alia per- sona Patris, alia Filii in hoc communi sona Patris, alia Filii in hoc communi quod est Deus, quod commune est re, quod est Deus, quod commune est re, et non ratione tantum. Similiter diversum et non ratione tantum. Similiter diversum non significat diversitatem naturæ com- non significat diversitatem naturæ com-

munis, sed hypostasis tantum : et hoe munis, sed hypostasis tantum : et hoe sufficit. Nisi diversitas valde stricte ac- sufficit. Nisi diversitas valde stricte ac- ciperetur, ut solum illa diversa diceren- ciperetur, ut solum illa diversa diceren- tur, quæ diversam habent substantiam tur, quæ diversam habent substantiam quæ ad se et absolute dicitur. Sic enim quæ ad se et absolute dicitur. Sic enim dicit Augustinus, quod nulla in Deo dicit Augustinus, quod nulla in Deo diversitas est. Et hoc probat Magister in diversitas est. Et hoc probat Magister in primo Sententiarum, distinct. VIII: primo Sententiarum, distinct. VIII: « Si enim talis esset in Deo diversitas, « Si enim talis esset in Deo diversitas, vel tale esset diversum, non posset in co vel tale esset diversum, non posset in co esse summa simplicitas. » esse summa simplicitas. »

AD DICTUM Hilarii jam patet solutio per A AD DICTUM Hilarii jam patet solutio per A explanationem paulo ante dictam. Nee explanationem paulo ante dictam. Nee separatio in divinis est. Separata enim separatio in divinis est. Separata enim proprie sunt loco et subjecto distincta et proprie sunt loco et subjecto distincta et divisa et hoc in Deum non cadit. Joan. divisa et hoc in Deum non cadit. Joan. XIV, 11 Ego in Patre, et Pater in me XIV, 11 Ego in Patre, et Pater in me est. Aliquando tamen separatio large su- est. Aliquando tamen separatio large su- mitur et tunc quocumque modo distin- mitur et tunc quocumque modo distin- cta, separata dicuntur, sicut dicit Boetius, cta, separata dicuntur, sicut dicit Boetius, quod ea quæ natura non separantur, in- quod ea quæ natura non separantur, in- tellectu dividuntur et separantur. Ut si tellectu dividuntur et separantur. Ut si intelligam Deum, et non intelligam eum intelligam Deum, et non intelligam eum esse bonum. Et in idem concordat Da- esse bonum. Et in idem concordat Da- mascenus, qui dicit subtilibus intelligen- mascenus, qui dicit subtilibus intelligen- tiis dividi quæ per naturam unum sunt. tiis dividi quæ per naturam unum sunt. Sic discreta et distincta separata esse Sic discreta et distincta separata esse dicuntur, hoc est, separatim accepta. Et dicuntur, hoc est, separatim accepta. Et sic posset concedi separatus esse Pater a sic posset concedi separatus esse Pater a Filio sed hoc non est proprium: et ideo Filio sed hoc non est proprium: et ideo non est extendendum, etiamsi in aucto- non est extendendum, etiamsi in aucto- ritate inveniatur. ritate inveniatur.

: :

ET PER HOC idem patet ad dictum Au- Ad ET PER HOC idem patet ad dictum Au- Ad gustini quod sequitur solutio. Oppositio gustini quod sequitur solutio. Oppositio enim quæ est inter idem et diversum, enim quæ est inter idem et diversum, non requirit nisi diversitatem hypostasis, non requirit nisi diversitatem hypostasis, et non naturæ: et quando dicitur unus et non naturæ: et quando dicitur unus Deus, intelligitur unus in natura, et uni- Deus, intelligitur unus in natura, et uni- tas in natura non excludit diversitatem tas in natura non excludit diversitatem hypostasis. hypostasis.

AD DICTUM Ambrosii dicendum est, Adob AD DICTUM Ambrosii dicendum est, Adob quod sicut paulo ante dictum est, unitas quod sicut paulo ante dictum est, unitas singularitatis per individuationem est, et singularitatis per individuationem est, et excludit pluralitatem hypostasium: et excludit pluralitatem hypostasium: et ideo in divinis non prædicatur. Unum ideo in divinis non prædicatur. Unum autem unitatis essentiæ dicit unitatem autem unitatis essentiæ dicit unitatem unientis personas: et ideo non excludit unientis personas: et ideo non excludit pluralitatem personarum, nec Trinita- pluralitatem personarum, nec Trinita- tem et ideo in divinis prædicatur. tem et ideo in divinis prædicatur.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 40. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUÆST. 40.

AD ID quod ulterius quæritur de hoc AD ID quod ulterius quæritur de hoc nomine, differens, dicendum quod pro- nomine, differens, dicendum quod pro- cul dubio in divinis differens non proprie cul dubio in divinis differens non proprie admittitur, sicut nec differentia: quia admittitur, sicut nec differentia: quia nec per substantialem differentiam, nec nec per substantialem differentiam, nec per accidentalem differunt personæ. Et per accidentalem differunt personæ. Et si inveniatur in auctoritate, dicendum si inveniatur in auctoritate, dicendum est, quod per translationem dictum est, est, quod per translationem dictum est, ut ostendatur, quod non eædem sunt per- ut ostendatur, quod non eædem sunt per- sonæ, sicut dicit Sabellius, secundum sonæ, sicut dicit Sabellius, secundum quod etiam Aristoteles dicit, quod «< idem quod etiam Aristoteles dicit, quod «< idem est, a quo non differt differentia. » Et est, a quo non differt differentia. » Et in VI Topicorum: « Quantulamcum- in VI Topicorum: « Quantulamcum- que differentiam assignantes, ostenden- que differentiam assignantes, ostenden- tes erimus, quoniam non idem. » lbi tes erimus, quoniam non idem. » lbi enim differentia dicitur quidquid unum enim differentia dicitur quidquid unum ab alio distinguit: et quia proprietates ab alio distinguit: et quia proprietates distinguunt personas, translato nomine distinguunt personas, translato nomine proprietatis differentiæ dicuntur. proprietatis differentiæ dicuntur.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, jam solutum est, et similiter ad ulti- jam solutum est, et similiter ad ulti-

mum. mum.

419 419

Ideo necesse est duo quærere circa Ideo necesse est duo quærere circa hoc. hoc.

Quorum unum est, Quam exclusio- Quorum unum est, Quam exclusio- nem notet dictio exclusiva circa termi- nem notet dictio exclusiva circa termi- num cui conjungitur, ut cum dicitur num cui conjungitur, ut cum dicitur solus Pater est, vel solus Deus. solus Pater est, vel solus Deus.

Secundum est, Quid circa idem a quo Secundum est, Quid circa idem a quo fit exclusio dicant nomina numeralia fit exclusio dicant nomina numeralia circa talia posita, sive talibus adjuncta, circa talia posita, sive talibus adjuncta, ut unus, duo, tres, sive unus, una, unum, ut unus, duo, tres, sive unus, una, unum, sive etiam plures, pauciores, et hujus- sive etiam plures, pauciores, et hujus- modi? Ut cum dicimus, unus solus est, modi? Ut cum dicimus, unus solus est, duo soli sunt, tres soli sunt: vel duo duo soli sunt, tres soli sunt: vel duo sunt pauciores tribus, vel tres sunt plu- sunt pauciores tribus, vel tres sunt plu- res duobus. res duobus.

MEMBRI SECUNDI: MEMBRI SECUNDI:

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum possit dici, Solus Pater est Utrum possit dici, Solus Pater est Deus ¹. Deus ¹.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De dictionibus exclusivis in prædica- De dictionibus exclusivis in prædica- tionibus divinis. tionibus divinis.

SECUNDO, Quæritur de his quæ secun- SECUNDO, Quæritur de his quæ secun- dum intellectum suum talia excludunt, dum intellectum suum talia excludunt, ut tantum, unus, solus. Dicimus enim ut tantum, unus, solus. Dicimus enim solus, non alius, et tantum unus dici- solus, non alius, et tantum unus dici- mus, non duo, vel tres. Et quia talia no- mus, non duo, vel tres. Et quia talia no- mina terminos numerales supponunt et mina terminos numerales supponunt et excludunt, secundum quod denominant excludunt, secundum quod denominant ea a quibus exclusionem faciunt. Cum ea a quibus exclusionem faciunt. Cum enim dicimus, solum unus, vel solum enim dicimus, solum unus, vel solum duo, vel soli tres, non solum excludi- duo, vel soli tres, non solum excludi- mus alios, sed etiam eos qui sunt in di- mus alios, sed etiam eos qui sunt in di- verso numero, ut soli tres, non quatuor, verso numero, ut soli tres, non quatuor, non quinque, non sex, non plures. non quinque, non sex, non plures.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXI, Art. 2. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXI, Art. 2. Tom. XXV hujusce novæ editionis. novæ editionis.

Primo ergo quæritur, Utrum possit Primo ergo quæritur, Utrum possit dici, Solus Pater est Deus. dici, Solus Pater est Deus.

1. Hoc enim videtur per Augustinum 1. Hoc enim videtur per Augustinum in libro VII de Trinitate non posse dici. in libro VII de Trinitate non posse dici. Dicit enim sic: « Quoniam ostendimus Dicit enim sic: « Quoniam ostendimus quomodo posset dici solus Pater, vel so- quomodo posset dici solus Pater, vel so- lus Filius, consideranda est illa senten- lus Filius, consideranda est illa senten- tia qua dicitur, Non esse solum Patrem tia qua dicitur, Non esse solum Patrem Deum verum solum, sed Patrem, et Fi- Deum verum solum, sed Patrem, et Fi- lium, et Spiritum sanctum 2. » Ex hoc lium, et Spiritum sanctum 2. » Ex hoc accipitur, quod Pater vel Filius vel Spi- accipitur, quod Pater vel Filius vel Spi- ritus sanctus non potest dici solus Deus. ritus sanctus non potest dici solus Deus.

2. Adhuc, I ad Timoth. 1, 17, super 2. Adhuc, I ad Timoth. 1, 17, super illud Soli Deo honor et gloria in sæ- illud Soli Deo honor et gloria in sæ- cula sæculorum. Amen. Dicit Glossa, cula sæculorum. Amen. Dicit Glossa, « quod non potest hoc intelligi de solo « quod non potest hoc intelligi de solo Patre, nec de solo Filio, nec de solo Patre, nec de solo Filio, nec de solo

9. 9.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap.