IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VII, QUÆST. 32. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VII, QUÆST. 32.

345 345

3. 3.

esse cognoscitur: quia missio secundum esse cognoscitur: quia missio secundum strictam significationom ut signum et strictam significationom ut signum et nota ostendit æternam generationem, nota ostendit æternam generationem, qua ab alio est, non quidem in specie qua ab alio est, non quidem in specie secundum quod generatio est, sed in secundum quod generatio est, sed in genere, secundum quod ad genitum esse, genere, secundum quod ad genitum esse, consequitur ab alio esse. Et sic etiam consequitur ab alio esse. Et sic etiam mittere et mitti dicitur de Spiritu sancto. mittere et mitti dicitur de Spiritu sancto. Et si separaretur id quod proprie mis- Et si separaretur id quod proprie mis- sionis est, ab eo quod communiter est sionis est, ab eo quod communiter est missionis et dationis : tunc quando di- missionis et dationis : tunc quando di- citur, Spiritus sanctus mittit se, vel citur, Spiritus sanctus mittit se, vel Filius mittit se, resolvenda est locutio Filius mittit se, resolvenda est locutio in hanc, Spiritus sanctus ostensus ut in hanc, Spiritus sanctus ostensus ut existens ab alio, dat se. Et eodem existens ab alio, dat se. Et eodem modo intelligenda est ista, Filius mit- modo intelligenda est ista, Filius mit- tit se. tit se.

AD ID quod quæritur ulterius, Utrum AD ID quod quæritur ulterius, Utrum mittere vel mitti Patri conveniat ? mittere vel mitti Patri conveniat ?

Dicendum, quod secundum strictam Dicendum, quod secundum strictam significationem ejus quod est mittere significationem ejus quod est mittere vel mitti, mittere maxime convenit Pa- vel mitti, mittere maxime convenit Pa- tri, sed mitti nullo modo. Pater enim tri, sed mitti nullo modo. Pater enim est, qui non ab alio a quo alius: et ideo est, qui non ab alio a quo alius: et ideo si demonstretur esse ab alio, false de- si demonstretur esse ab alio, false de- monstratur. Propter quod mitti non monstratur. Propter quod mitti non convenit ei: quia mitti est cognosci per convenit ei: quia mitti est cognosci per effectum, quod ab alio sit: quod nullo effectum, quod ab alio sit: quod nullo

modo convenit Patri. modo convenit Patri.

Ad objectum dicendum, quod poten- Ad objectum dicendum, quod poten- tia ab bonum a Deo multis sanctis datur, tia ab bonum a Deo multis sanctis datur, etiam ad divina opera, sicut ad miracula, etiam ad divina opera, sicut ad miracula, et hujusmodi. Sed potentia non est et hujusmodi. Sed potentia non est donum quo demonstretur aliquis ab ali- donum quo demonstretur aliquis ab ali- quo esse, sed potius 'per quod demon- quo esse, sed potius 'per quod demon- stretur, quod alius sit ab ipso potentia stretur, quod alius sit ab ipso potentia enim secundum quod potentia, est a qua enim secundum quod potentia, est a qua aliud, non quod sit ab alio. aliud, non quod sit ab alio.

ET PER HOC patet, quare solus Pater ET PER HOC patet, quare solus Pater legitur non esse missus. legitur non esse missus.

Ad id quod objicitur ratione quorum- Ad id quod objicitur ratione quorum- dam, dicendum, quod in veritate mitti dam, dicendum, quod in veritate mitti secundum principalem significationem secundum principalem significationem non est dari, sicut dicunt, sed ex addi- non est dari, sicut dicunt, sed ex addi- tione se habet ad illud. Dari enim est tione se habet ad illud. Dari enim est

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XIV, Art. 9, et Dist. XVI, Art. 5 tiarum, Dist. XIV, Art. 9, et Dist. XVI, Art. 5

per effectum in creatura factum, divi- per effectum in creatura factum, divi- nam personam accipere, et ex.largitate nam personam accipere, et ex.largitate divina habere ad actum virtutis infini- divina habere ad actum virtutis infini- tæ, qui a virtute doni creati et accepti tæ, qui a virtute doni creati et accepti sine virtute divina elici non posset, sicut sine virtute divina elici non posset, sicut dictum est. Unde inter dantem et do- dictum est. Unde inter dantem et do- num non est nisi relatio rationis, et num non est nisi relatio rationis, et non distinctionis secundum originem, non distinctionis secundum originem, scilicet quod dat in quantum est Deus, scilicet quod dat in quantum est Deus, et datur in quantum donum, ut dicit et datur in quantum donum, ut dicit Augustinus. Et in hoc differunt secun- Augustinus. Et in hoc differunt secun- dum rationem, ut dicit Augustinus : dum rationem, ut dicit Augustinus : quia apud se semper Deus est secun- quia apud se semper Deus est secun- dum actum: donum autem secundum dum actum: donum autem secundum actum non semper est, sed quando da- actum non semper est, sed quando da- tur. Mitti autem addit ad hoc, quod tur. Mitti autem addit ad hoc, quod in dono dato et in modo donandi de- in dono dato et in modo donandi de- monstretur, quod dans ab alio sit, quod monstretur, quod dans ab alio sit, quod Patri convenire non potest. Et ideo Patri convenire non potest. Et ideo quod sæpe repetitur, quod eo mittitur quod sæpe repetitur, quod eo mittitur quo datur, jam solutum est, quod eo quo datur, jam solutum est, quod eo secundum rem, secundum rem, sed non secundum mo- sed non secundum mo- dum significandi. Si enim in dono non dum significandi. Si enim in dono non daretur persona divina ut operans, ca- daretur persona divina ut operans, ca- deret a fine datio et missio: finis enim deret a fine datio et missio: finis enim dationis et missionis est sanctificatio et dationis et missionis est sanctificatio et reductio creaturæ rationalis, quam so- reductio creaturæ rationalis, quam so- lum donum facere non potest, nisi dis- lum donum facere non potest, nisi dis- positive: sed oportet, quod persona positive: sed oportet, quod persona divina in dono operetur. Unde, Joan. divina in dono operetur. Unde, Joan. xiv, 23, dicitur: Ad eum veniemus, et xiv, 23, dicitur: Ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus. mansionem apud eum faciemus. Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De modo missionis Filii et Spiritus De modo missionis Filii et Spiritus sancti¹. sancti¹.

Secundo, Quæritur de modo missionis Secundo, Quæritur de modo missionis passivæ Filii et Spiritus sancti. passivæ Filii et Spiritus sancti.

et 7. Tom. XXV hujusce novæ editionis no- et 7. Tom. XXV hujusce novæ editionis no- stræ. stræ.

Quæst. Quæst.

346 346

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Dicit enim Magister ex verbis Augu- Dicit enim Magister ex verbis Augu- stini in libro primo Sententiarum, dis- stini in libro primo Sententiarum, dis- tinct. XIV, quod « gemina est processio tinct. XIV, quod « gemina est processio Spiritus sancti, sicut et gemina proces- Spiritus sancti, sicut et gemina proces- sio vel missio Filii, scilicet visibilis, sio vel missio Filii, scilicet visibilis, et invisibilis. »> Visibilis, sicut quando et invisibilis. »> Visibilis, sicut quando linguis igneis apparuit super Apostolos 1, linguis igneis apparuit super Apostolos 1, et quando visibiliter descendit in colum- et quando visibiliter descendit in colum- ba. Invisibilis autem, sicut quando ba. Invisibilis autem, sicut quando per donum charitatis procedit in men- per donum charitatis procedit in men-

tem. tem.

Dicit etiam Magister, quod istæ pro- Dicit etiam Magister, quod istæ pro- cessiones sunt præter æternam proces- cessiones sunt præter æternam proces- sionem, qua ab æterno ineffabiliter pro- sionem, qua ab æterno ineffabiliter pro-

cedit a Patre et Filio. cedit a Patre et Filio.

Et quæritur, Penes quid istæ proces- Et quæritur, Penes quid istæ proces- siones distinguantur? Non enim variat siones distinguantur? Non enim variat vel numerat processionem, si in se est vel numerat processionem, si in se est processio et in alio significatur : unum processio et in alio significatur : unum enim et idem est, quod in se est, et enim et idem est, quod in se est, et quod in alio significatur. quod in alio significatur.

ULTERIUS quæritur, In quo conveniant ULTERIUS quæritur, In quo conveniant processio visibilis, et processio invisi- processio visibilis, et processio invisi-

bilis? bilis?

1. Nullam enim sanctificationem vel 1. Nullam enim sanctificationem vel reductionem Spiritus sanctus operatus reductionem Spiritus sanctus operatus est, vel in igne, vel in columba : quia est, vel in igne, vel in columba : quia ignis et columba non sunt creaturæ ra- ignis et columba non sunt creaturæ ra- tionales. tionales.

2. Si quis dicat, quod in columbam 2. Si quis dicat, quod in columbam et in ignem non est missus Spiritus et in ignem non est missus Spiritus sanctus, sed in columba et igne in ho- sanctus, sed in columba et igne in ho- minem. Tunc cum hæc processio sit minem. Tunc cum hæc processio sit invisibilis, non est gemina processio, invisibilis, non est gemina processio, sed una, ut videtur: donum enim quod sed una, ut videtur: donum enim quod operatur in homine et in quo mitti si- operatur in homine et in quo mitti si- gnificatur, invisibile est. gnificatur, invisibile est.

3. Adhuc, In missione alius est mit- 3. Adhuc, In missione alius est mit- tens, et alius missus, et alius ad quem tens, et alius missus, et alius ad quem mittitur et si hoc ita est, tunc non mittitur et si hoc ita est, tunc non debuit mitti visibiliter ad Christum : debuit mitti visibiliter ad Christum : quia Filius est mittens Spiritum san- quia Filius est mittens Spiritum san- ctum, qui ab ipso est, et non est ad quem ctum, qui ab ipso est, et non est ad quem mittatur. Ille enim ad quem mittitur, mittatur. Ille enim ad quem mittitur, est indigens Spiritu : quia sine Spiritu est indigens Spiritu : quia sine Spiritu

1 Cf. Act. 11, 3. 1 Cf. Act. 11, 3.

2 Cf. Matth. 111, 16; Luc. i, 22 i Joan. I, 2 Cf. Matth. 111, 16; Luc. i, 22 i Joan. I,

33 33

sanctificationem et reductionem operari sanctificationem et reductionem operari non potest. Unde, Joan. xx, 22, ut non potest. Unde, Joan. xx, 22, ut abundantiam Spiritus notaret ab ipso in abundantiam Spiritus notaret ab ipso in alios procedere, insufflavit et dixit eis: alios procedere, insufflavit et dixit eis: Accipite Spiritum sanctum. Accipite Spiritum sanctum.

SOLUTIO. Dicendum, quod una et ca- SOLUTIO. Dicendum, quod una et ca- dem est processio æterna et temporalis dem est processio æterna et temporalis geminata per modum. Æterna enim si- geminata per modum. Æterna enim si- gnificatur in temporali. Sed æterna est gnificatur in temporali. Sed æterna est emanatio Spiritus sancti de Patre et emanatio Spiritus sancti de Patre et Filio ut sit divina persona, et non est Filio ut sit divina persona, et non est ad aliquid extrinsecum divinitati. Tem- ad aliquid extrinsecum divinitati. Tem- poralis autem est ejusdem emanationis poralis autem est ejusdem emanationis significatio, et est ad extrinsecum divi- significatio, et est ad extrinsecum divi- nitati quia est ad rationalem creaturam nitati quia est ad rationalem creaturam sanctificandam et reducendam et insti- sanctificandam et reducendam et insti- tuendam per effectum et modum effe- tuendam per effectum et modum effe- ctus de æterna processione Spiritus san- ctus de æterna processione Spiritus san- cti a Patre et Filio. cti a Patre et Filio.

Et per hoc patet solutio ad primum, Et per hoc patet solutio ad primum, quomodo scilicet temporalis processio quomodo scilicet temporalis processio sit præter æternam, et quomodo ponat sit præter æternam, et quomodo ponat in numerum cum æterna. in numerum cum æterna.

AD ID quod quæritur de gemina pro- Ad q AD ID quod quæritur de gemina pro- Ad q cessione temporali, dicendum quod in Adt cessione temporali, dicendum quod in Adt fine una sunt utraque enim est ad fine una sunt utraque enim est ad instruendam, sanctificandam, et redu- instruendam, sanctificandam, et redu- cendam creaturam rationalem, sed ge- cendam creaturam rationalem, sed ge- minantur in hoc per quod instruunt. minantur in hoc per quod instruunt. Invisibilis enim instruit per invisibilis Invisibilis enim instruit per invisibilis doni experimentum et receptum, et in- doni experimentum et receptum, et in- structio ejus est ad intellectum. Visibilis structio ejus est ad intellectum. Visibilis autem instruit per speciem corporalem autem instruit per speciem corporalem ad sensum ordinatum ad intellectum : ad sensum ordinatum ad intellectum : sicut sensibilis visio sive corporalis, ut sicut sensibilis visio sive corporalis, ut dicit Augustinus in libro XII Confessio- dicit Augustinus in libro XII Confessio- num, ordinatur ad imaginariam, et ima- num, ordinatur ad imaginariam, et ima- ginaria ad intellectualem. ginaria ad intellectualem.

AD ALIUD dicendum, quod visibilis AD ALIUD dicendum, quod visibilis processio non fuit ad Christum, ut eum processio non fuit ad Christum, ut eum instrueret, vel sanctificaret, vel reduce- instrueret, vel sanctificaret, vel reduce- ret, sed ut significaret aliis in ipso et ret, sed ut significaret aliis in ipso et ab ipso esse abundantiam Spiritus, cu- ab ipso esse abundantiam Spiritus, cu- jus operatione sacramentali alii instrue- jus operatione sacramentali alii instrue-

et 34. et 34.

Ad: Ad:

nolutio. nolutio.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VII, QUÆST. 32. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VII, QUÆST. 32.

rentur, sanctificarentur, et reduceren- rentur, sanctificarentur, et reduceren- tur propter quod etiam visibili signo tur propter quod etiam visibili signo facta est quia dicit Dionysius in Cole- facta est quia dicit Dionysius in Cole- sti hierarchia, quod « impossibile est sti hierarchia, quod « impossibile est nobis superlucere divinum radium nisi nobis superlucere divinum radium nisi sacris velaminibus circumvelatum '. » sacris velaminibus circumvelatum '. » Unde, I ad Corinth. xv, 46: Non prius Unde, I ad Corinth. xv, 46: Non prius quod spiritale est sed quod animale, quod spiritale est sed quod animale, deinde quod spiritale. Necesse enim est deinde quod spiritale. Necesse enim est animalitatem nostram ex sensibilibus animalitatem nostram ex sensibilibus instrui, ut ex similitudine eorum pro- instrui, ut ex similitudine eorum pro- portionabiliter accipiat spiritualia. portionabiliter accipiat spiritualia.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Quid sit dare et dari Spiritum san- Quid sit dare et dari Spiritum san- ctum? et, Quomodo dare et dari se ctum? et, Quomodo dare et dari se habeant ad mittere et mitti et proce- habeant ad mittere et mitti et proce- dere'? dere'?

DEINDE quæritur, Quid sit dare et dari DEINDE quæritur, Quid sit dare et dari Spiritum sanctum? quod jam quidem Spiritum sanctum? quod jam quidem per ea quæ dicta sunt facile manifestum per ea quæ dicta sunt facile manifestum

est. est.

Sed hoc solum quærendum est, quo- Sed hoc solum quærendum est, quo- modo dare et dari se habeant ad mittere modo dare et dari se habeant ad mittere et mitti et procedere? et mitti et procedere?

Conceditur enim, quod essentia divi- Conceditur enim, quod essentia divi- na dat se, et quod tota Trinitas dat se : na dat se, et quod tota Trinitas dat se : non tamen conceditur, quod essentia non tamen conceditur, quod essentia divina procedit a se, vel mittitur: nec divina procedit a se, vel mittitur: nec conceditur, quod Trinitas mittit se, vel conceditur, quod Trinitas mittit se, vel procedit a se. procedit a se.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum est, quod SOLUTIO. Ad hoc dicendum est, quod sicut præhabitum est, dantis ad datum sicut præhabitum est, dantis ad datum non est relatio originis, quæ aliquam po- non est relatio originis, quæ aliquam po- nat distinctionem inter dantem et datum, nat distinctionem inter dantem et datum, sed tantum secundum Augustinum, re- sed tantum secundum Augustinum, re- latio habitudinis secundum rationem, latio habitudinis secundum rationem, quæ fundatur in hoc, quod per effectum quæ fundatur in hoc, quod per effectum

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 1. cap. 1.

2 Cf. Opp. B. Alberti, Comment. in I Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti, Comment. in I Senten-

347 347

in creatura rationali causatum, aliter in creatura rationali causatum, aliter se habet nunc creatura rationalis ad se habet nunc creatura rationalis ad Deum quam prius quando illum effe- Deum quam prius quando illum effe- ctum non habuit in se causatum : et ctum non habuit in se causatum : et ideo aliter est in ea Deus nunc, quam ideo aliter est in ea Deus nunc, quam prius. Et illa alteritas non ponitur in prius. Et illa alteritas non ponitur in Deo, sed in creatura. Deus enim in Deo, sed in creatura. Deus enim in quantum est de se, uno modo se habet quantum est de se, uno modo se habet ad omnia quamvis non omnia uno ad omnia quamvis non omnia uno modo se habeant ad ipsum. Et ideo modo se habeant ad ipsum. Et ideo dare in Deo non ponit nisi largitatem, dare in Deo non ponit nisi largitatem, quæ est communis tribus : et ideo essen- quæ est communis tribus : et ideo essen- tiale verbum est. Mitti autem et mittere tiale verbum est. Mitti autem et mittere principaliter dicit notionem, et conse- principaliter dicit notionem, et conse- quenter essentiam, propter effectum con- quenter essentiam, propter effectum con- notatum. Procedere autem e converso notatum. Procedere autem e converso primo significat essentiam, secundario primo significat essentiam, secundario notionem, propter effectum qui designat notionem, propter effectum qui designat æternam processionem. æternam processionem.

Si objicitur, quod Spiritus sanctus Si objicitur, quod Spiritus sanctus procedit ab æterno. Procedit enim ut procedit ab æterno. Procedit enim ut amor, et amor est donum in quo omnia amor, et amor est donum in quo omnia alia dona donantur, ut dicit Augustinus, alia dona donantur, ut dicit Augustinus, et ita procedere ut donum non debet et ita procedere ut donum non debet esse processio temporalis. esse processio temporalis.

Ad hoc dixerunt antiqui, quod donum Ad hoc dixerunt antiqui, quod donum dupliciter dicitur, scilicet ab aptitudine dupliciter dicitur, scilicet ab aptitudine donandi, et ab actu. Si ab aptitudine donandi, et ab actu. Si ab aptitudine dicatur tunc dicunt, quod ab æterno dicatur tunc dicunt, quod ab æterno processit ut donum: processit enim ut processit ut donum: processit enim ut donabilis ab æterno. Si ab actu dicatur : donabilis ab æterno. Si ab actu dicatur : tunc dicunt, quod non refertur nisi ad tunc dicunt, quod non refertur nisi ad processionem temporalem: quia licet processionem temporalem: quia licet ab æterno processit ut donabilis, donatus ab æterno processit ut donabilis, donatus tamen non est nisi ex tempore. Et hoc tamen non est nisi ex tempore. Et hoc quamvis satis bene dictum sit, tamen quamvis satis bene dictum sit, tamen si quis inspiciat naturam vocabuli, tunc si quis inspiciat naturam vocabuli, tunc donum ab actu donandi dicitur. Unde donum ab actu donandi dicitur. Unde per nomen verbale quod actum significat, per nomen verbale quod actum significat, definitur ab Aristotele in IV Topicorum, definitur ab Aristotele in IV Topicorum, dicente, quod « donum est datio irreddi- dicente, quod « donum est datio irreddi- bilis 3. » Ad Ephes. iv, 8 bilis 3. » Ad Ephes. iv, 8 hominibus. Et ideo Sancti donum refe- hominibus. Et ideo Sancti donum refe- runt ad processionem temporalem. runt ad processionem temporalem.

Dedit dona Dedit dona

tiarum, Dist. XV, Art. 1. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XV, Art. 1. Tom. XXV hujusce novæ editionis. novæ editionis.

3 ARISTOTELES, In IV Topicorum, cap. 4. 3 ARISTOTELES, In IV Topicorum, cap. 4.

348 348

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUÆSTIO XXXIII. QUÆSTIO XXXIII.

De temporali missione Filii. De temporali missione Filii.

Quæst 1. Quæst 1.

Deinde quæritur de missione Filii tem- Deinde quæritur de missione Filii tem- porali. porali.

Et de hoc tria quæruntur sub una ta- Et de hoc tria quæruntur sub una ta- men quæstione. men quæstione.

Primo, An Filio conveniat mitti vel Primo, An Filio conveniat mitti vel procedere in creaturam ? procedere in creaturam ?

Et secundo, Secundum quid conveniat Et secundo, Secundum quid conveniat ei, si convenit?. ei, si convenit?.

Et tertio, Si distinctam a Spiritu san- Et tertio, Si distinctam a Spiritu san- cto habet missionem vel processionem cto habet missionem vel processionem temporalem? temporalem?

AD PRIMUM objiciunt Augustinus et AD PRIMUM objiciunt Augustinus et Ambrosius. Ambrosius.

1. Augustinus in secundo libro de 1. Augustinus in secundo libro de Trinitate: « Uterque, scilicet Filius et Trinitate: « Uterque, scilicet Filius et Spiritus sanctus, legitur missus. De spi- Spiritus sanctus, legitur missus. De spi- ritu sancto enim legitur, Joan. xiv, 26: ritu sancto enim legitur, Joan. xiv, 26: Quem mittet Pater in nomine meo. Et, Quem mittet Pater in nomine meo. Et, ibidem, xvi, 7: Si autem abiero, mit- ibidem, xvi, 7: Si autem abiero, mit- tam eum ad vos. Filius autem de se di- tam eum ad vos. Filius autem de se di- cit, ibidem, y. 28: Exivi a Patre, et ve- cit, ibidem, y. 28: Exivi a Patre, et ve- ni in mundum. Et Apostolus dicit, ad ni in mundum. Et Apostolus dicit, ad Galat. iv, 4 Misit Deus Filium suum, Galat. iv, 4 Misit Deus Filium suum, factum ex muliere. Ubi satis ostendit eo factum ex muliere. Ubi satis ostendit eo ipso missum Filium, quo factum ex mu- ipso missum Filium, quo factum ex mu- liere. Proinde mitti a Patre sine Spiritu liere. Proinde mitti a Patre sine Spiritu sancto non potuit: quia Pater legitur sancto non potuit: quia Pater legitur misisse cum fecit ex fœmina: quod uti- misisse cum fecit ex fœmina: quod uti- que non fecit sine Spiritu sancto. >> que non fecit sine Spiritu sancto. >>

Spiritu sancto: « Quis est qui dicit, Isaiæ, Spiritu sancto: « Quis est qui dicit, Isaiæ, XLVIII, 16 Nunc Dominus Deus misit XLVIII, 16 Nunc Dominus Deus misit me, et Spiritus ejus nisi qui venit a me, et Spiritus ejus nisi qui venit a Patre, ut salvos faceret peccatores, id est Patre, ut salvos faceret peccatores, id est Christus? Ex his verbis Augustini et Christus? Ex his verbis Augustini et Ambrosii accipitur, quod Filius mittitur Ambrosii accipitur, quod Filius mittitur a Patre, mittitur a seipso, et a Spiritu a Patre, mittitur a seipso, et a Spiritu

sancto. sancto.

3. Adhuc, Ambrosius in eodem libro, 3. Adhuc, Ambrosius in eodem libro, cap. 2: « Datus est a Patre Filius, ut cap. 2: « Datus est a Patre Filius, ut Isa. 1x, 6, dicitur: Parvulus natus est Isa. 1x, 6, dicitur: Parvulus natus est nobis, et Filius datus est nobis. Datus nobis, et Filius datus est nobis. Datus est, audeo dicere, et a Spiritu, quia et a est, audeo dicere, et a Spiritu, quia et a Spiritu sancto missus est. Dicit enim Spiritu sancto missus est. Dicit enim Filius Dei, Isaiæ, LXI, 1: Spiritus Do- Filius Dei, Isaiæ, LXI, 1: Spiritus Do- mini super me, eo quod unxerit Dominus mini super me, eo quod unxerit Dominus me. Quod cum de libro Isaiæ legeret me. Quod cum de libro Isaiæ legeret Dominus, Luc. IV, 17 et seq., ait in Evan- Dominus, Luc. IV, 17 et seq., ait in Evan- gelio: Quia hodie impleta est hæc scri- gelio: Quia hodie impleta est hæc scri- ptura in auribus vestris, ut de se dictum ptura in auribus vestris, ut de se dictum esse signaret. » esse signaret. »

IN CONTRARIUM hujus est quod dicit sed con IN CONTRARIUM hujus est quod dicit sed con Gregorius, quod « eo mittitur, quo ge- Gregorius, quod « eo mittitur, quo ge- neratur. » Non autem generatur a se, neratur. » Non autem generatur a se, nec a Spiritu sancto. Ergo nec procedit nec a Spiritu sancto. Ergo nec procedit nec mittitur a se, nec a Spiritu sancto. nec mittitur a se, nec a Spiritu sancto.

ULTERIUS quæritur, Secundum quid Quæst. ULTERIUS quæritur, Secundum quid Quæst.

mitti dicitur*? mitti dicitur*?

Visibiliter enim non est missus nisi se- Visibiliter enim non est missus nisi se-

2. Adhuc, Ambrosius in III libro de mel, in carnem scilicet invisibiliter au- 2. Adhuc, Ambrosius in III libro de mel, in carnem scilicet invisibiliter au-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XV, Art. 7 et 8. Tom. XXV hu- tiarum, Dist. XV, Art. 7 et 8. Tom. XXV hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

5. 5.

? S. AUGUSTINUS, Lib. II de Trinitate, cap. ? S. AUGUSTINUS, Lib. II de Trinitate, cap.

1. 1.

3 S. AMBROSIUS, Lib. de Spiritu sancto, cap. 3 S. AMBROSIUS, Lib. de Spiritu sancto, cap.

4 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- 4 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XVI, Art. 3. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XVI, Art. 3. Tom. XXV hujusce novæ editionis. novæ editionis.

1. 3. 1. 3.

pant, 1 pant, 1

tutio. tutio. Aust. 1. Aust. 1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VII, QUÆST. 33. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VII, QUÆST. 33.

tem in mentem sæpius mittitur. Et hoc tem in mentem sæpius mittitur. Et hoc non potest esse, nisi cum dono sapientiæ, non potest esse, nisi cum dono sapientiæ, vel intellectus, vel consilii, vel scientiæ, vel intellectus, vel consilii, vel scientiæ, vel alicujus ad illuminationem intellectus vel alicujus ad illuminationem intellectus pertinentis. Et hoc non videtur: talia pertinentis. Et hoc non videtur: talia enim dona non sunt gratum facientia : et enim dona non sunt gratum facientia : et jam habitum est, quod persona divina jam habitum est, quod persona divina non mittitur nisi cum dono gratum fa- non mittitur nisi cum dono gratum fa- ciente. Ad actum enim infintiæ virtutis ciente. Ad actum enim infintiæ virtutis agendum, qui nulli creaturæ convenire agendum, qui nulli creaturæ convenire potest, necesse est mitti Deum et dari. potest, necesse est mitti Deum et dari. Deus autem ut hunc actum operans, non Deus autem ut hunc actum operans, non est nisi cum dono gratuito gratum fa- est nisi cum dono gratuito gratum fa- ciente. Non ergo mittitur Filius nisi cum ciente. Non ergo mittitur Filius nisi cum talibus donis quæ pertinent ad illumina- talibus donis quæ pertinent ad illumina- tionem intellectus. tionem intellectus.

ULTERIUS quæritur, Si missio Filii di- ULTERIUS quæritur, Si missio Filii di- stincta sit a missione Spiritus sancti'? stincta sit a missione Spiritus sancti'?

Et videtur, quod non quia ex quo Et videtur, quod non quia ex quo missio divinæ personæ non est nisi in missio divinæ personæ non est nisi in gratia gratum faciente, et gratia gratum gratia gratum faciente, et gratia gratum faciens demonstrat Spiritus sancti pro- faciens demonstrat Spiritus sancti pro- cessionem, videtur quod non mittitur cessionem, videtur quod non mittitur Filius nisi cum eo mittatur Spiritus san- Filius nisi cum eo mittatur Spiritus san- ctus et ita istæ missiones indistinctæ ctus et ita istæ missiones indistinctæ

sunt. sunt.

JUXTA hoc quæritur. Cum tam mis- JUXTA hoc quæritur. Cum tam mis- sio Filii quam Spiritus sancti gemina sit, sio Filii quam Spiritus sancti gemina sit, visibilis scilicet et invisibilis, quomodo visibilis scilicet et invisibilis, quomodo sit, quod Filius missus visibiliter assum- sit, quod Filius missus visibiliter assum- psit et sanctificavit creaturam in quam psit et sanctificavit creaturam in quam missus est Spiritus sanctus autem crea- missus est Spiritus sanctus autem crea- turam in quam missus est, nec assump- turam in quam missus est, nec assump- sit, nec sanctificavit 2? sit, nec sanctificavit 2?

SOLUTIO. Sicut prædictum est, mitti et SOLUTIO. Sicut prædictum est, mitti et · procedere dicitur dupliciter, et etiam dare · procedere dicitur dupliciter, et etiam dare et dari, communiter scilicet, et proprie. et dari, communiter scilicet, et proprie. Communiter procedens ab eo a quo pro- Communiter procedens ab eo a quo pro- cedit, et missus relatus ad eum a quo cedit, et missus relatus ad eum a quo mittitur, et dans ad datum non dicunt mittitur, et dans ad datum non dicunt nisi relationem rationis, quæ fundatar in nisi relationem rationis, quæ fundatar in habitudine causæ efficientis ad effectum, habitudine causæ efficientis ad effectum,

Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten tiarum, Dist. XVI, Art. et 4. tiarum, Dist. XVI, Art. et 4.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten-

349 349

in quo ipsius causæ habitudo demonstra- in quo ipsius causæ habitudo demonstra- tur et significatur, sicut proprium signi- tur et significatur, sicut proprium signi- ficatur in appropriato. Et sic procedere ficatur in appropriato. Et sic procedere et mitti, et dare et dari, nullam originis et mitti, et dare et dari, nullam originis dicunt relationem vel auctoritatem. Et dicunt relationem vel auctoritatem. Et hoc modo cum opera Trinitatis indivisa hoc modo cum opera Trinitatis indivisa sint, qui procedit vel datur vel mittitur sint, qui procedit vel datur vel mittitur ab uno, procedit et mittitur et datur a ab uno, procedit et mittitur et datur a

duobus aliis. duobus aliis.

Et hoc attendentes Sancti dicunt, quod Et hoc attendentes Sancti dicunt, quod hoc modo Filius procedit, mittitur, et hoc modo Filius procedit, mittitur, et datur a se et a Spiritu sancto sicut a Pa- datur a se et a Spiritu sancto sicut a Pa- tre. Et ideo cum dicitur: Exivi a Patre, tre. Et ideo cum dicitur: Exivi a Patre, et veni in mundum³: licet exeuntis a et veni in mundum³: licet exeuntis a Patre notetur distinctio, tamen exeuntis Patre notetur distinctio, tamen exeuntis ad mittentem in quantum hujusmodi, non ad mittentem in quantum hujusmodi, non notatur distinctio: quia Filius et Spiri- notatur distinctio: quia Filius et Spiri- tus sanctus communiter cum Patre id in tus sanctus communiter cum Patre id in quo significatur exitus ille, perfecerunt : quo significatur exitus ille, perfecerunt : cum exitus ille nihil aliud sit, nisi quod cum exitus ille nihil aliud sit, nisi quod visibilis in carne apparuit. visibilis in carne apparuit.

Et similiter est in processione invisi- Et similiter est in processione invisi- bili in mentem, de qua dicitur. Proverb, bili in mentem, de qua dicitur. Proverb,

VIII, VIII,

31, et loquitur sapientia: Ludens in 31, et loquitur sapientia: Ludens in orbe terrarum et deliciæ meæ esse cum orbe terrarum et deliciæ meæ esse cum filiis hominum. Exitus enim in orbem filiis hominum. Exitus enim in orbem terrarum, quo sicut dicit poeta: terrarum, quo sicut dicit poeta:

Ludit in humanis divina potentia rebus : Ludit in humanis divina potentia rebus :

perficitur in dono pertinente ad illu- perficitur in dono pertinente ad illu- minationem orbis terrarum, cujus per- minationem orbis terrarum, cujus per- fectio communiter est Trinitatis. Et ideo fectio communiter est Trinitatis. Et ideo tali missione Filius mittitur, procedit, et tali missione Filius mittitur, procedit, et datur et a seipso et a Spiritu sancto. datur et a seipso et a Spiritu sancto.

Si autem mitti secundum propriam et Si autem mitti secundum propriam et strictam significationem accipiatur : tunc strictam significationem accipiatur : tunc principaliter notionale est. Et hoc modo, principaliter notionale est. Et hoc modo, sicut prius habitum est, non mittitur Fi- sicut prius habitum est, non mittitur Fi- lius nisi a Patre. Et sic dicitur, Joan. lius nisi a Patre. Et sic dicitur, Joan. VIII, 43 Neque enim a meipso veni, sed VIII, 43 Neque enim a meipso veni, sed ille me misit. ille me misit.

Et per hoc patet solutio ad omnia ea Et per hoc patet solutio ad omnia ea quæ adducta sunt contra primum. quæ adducta sunt contra primum.

AD ID enim quod per dictum Gregorii Ad object. AD ID enim quod per dictum Gregorii Ad object.

tiarum, Dist. XVI, Art. 6. Tom. XXV novæ edi- tiarum, Dist. XVI, Art. 6. Tom. XXV novæ edi- tionis nostræ. tionis nostræ.

3 Joan. XVI, 7. 3 Joan. XVI, 7.

Ad quæst.2. Ad quæst.2.

Ad quæst.3. Ad quæst.3.

350 350

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

objicitur; quod « eo modo mittitur, quo objicitur; quod « eo modo mittitur, quo generatur, » in præcedenti quæstione re- generatur, » in præcedenti quæstione re- sponsum est. Eo enim et quo non dicunt sponsum est. Eo enim et quo non dicunt nisi eamdem rem qua scilicet proprium nisi eamdem rem qua scilicet proprium manifestatur in appropriato: verbum manifestatur in appropriato: verbum enim quod est proprium, cum sit mani- enim quod est proprium, cum sit mani- festativum sapieniæ, in dono sapientiæ festativum sapieniæ, in dono sapientiæ intelligitur et significatur ut dans sa- intelligitur et significatur ut dans sa- pientiam et mittens eam in nos: sicut pientiam et mittens eam in nos: sicut dicitur, Sapient ix, 10: Mitte illam de cœ- dicitur, Sapient ix, 10: Mitte illam de cœ- lis sanctis tuis, a sede magnitudinis tuæ, lis sanctis tuis, a sede magnitudinis tuæ, ut mecum sit et mecum laboret. ut mecum sit et mecum laboret.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod sapientia, intellectus, consi- dum quod sapientia, intellectus, consi- lium, et scientia aliter accipiuntur secun- lium, et scientia aliter accipiuntur secun- dum se apud Philosophos, et aliter prout dum se apud Philosophos, et aliter prout sunt dona Spiritus sancti. Prout enim sunt dona Spiritus sancti. Prout enim sunt dona, in primo dono quod est amor, sunt dona, in primo dono quod est amor, intelliguntur esse donata et formata. intelliguntur esse donata et formata. Amor autem ille charitas est. Et hoc con- Amor autem ille charitas est. Et hoc con- cordat verbis Augustini, ubi loquitur de cordat verbis Augustini, ubi loquitur de imagine et dicit: « Verbum quod insi- imagine et dicit: « Verbum quod insi- nuare intendimus, cum amore notitia nuare intendimus, cum amore notitia est. » Unde et sapientia quæ est donum, est. » Unde et sapientia quæ est donum, et similiter intellectus, et consilium, et et similiter intellectus, et consilium, et scientia secundum quod procedunt in scientia secundum quod procedunt in mentem et a mente, notitiæ amatæ sunt mentem et a mente, notitiæ amatæ sunt charitatis amore. Et sic cum eis mittitur charitatis amore. Et sic cum eis mittitur Filius, qui est Deus complens actum in- Filius, qui est Deus complens actum in- finitæ virtutis, ad quem dona disponunt. finitæ virtutis, ad quem dona disponunt.

AD ID quod quæritur ulterius, Si di- AD ID quod quæritur ulterius, Si di- stinctæ sint processiones Filii et Spiritus stinctæ sint processiones Filii et Spiritus sancti, vel semper simul sint? sancti, vel semper simul sint?

Dicendum, quod secundum ea in qui- Dicendum, quod secundum ea in qui- bus sunt, distinctæ sunt: tempore autem bus sunt, distinctæ sunt: tempore autem simul sunt. Cum enim dico, notitia ama- simul sunt. Cum enim dico, notitia ama- ta vel cum amore, dico quiddam quod ta vel cum amore, dico quiddam quod

licet unum sit, tamen duo sunt in ipso licet unum sit, tamen duo sunt in ipso secundum actum et operationem. Actus secundum actum et operationem. Actus enim notitiæ proprius, est illuminatio in- enim notitiæ proprius, est illuminatio in- tellectus et actus amoris proprius, est tellectus et actus amoris proprius, est accensio affectus. Quamvis sicut etiam accensio affectus. Quamvis sicut etiam in exteriori lumine ab illuminatione pro- in exteriori lumine ab illuminatione pro- cedit calor, ita in interiori calor amoris cedit calor, ita in interiori calor amoris procedit ab illuminatione veritatis : et procedit ab illuminatione veritatis : et ideo loco et tempore separari non pot- ideo loco et tempore separari non pot- est processio Spiritus sancti a processio- est processio Spiritus sancti a processio- ne temporali Filii. ne temporali Filii.

AD ID quod juxta hoc quæritur, dicen- Ad que AD ID quod juxta hoc quæritur, dicen- Ad que dum quod hujus causa est, quia Filius dum quod hujus causa est, quia Filius missus est visibili missione ad complen- missus est visibili missione ad complen- dum opus redemptionis, ut dicit Ambro- dum opus redemptionis, ut dicit Ambro- sius, hoc est, ut solveret Adæ debitum : sius, hoc est, ut solveret Adæ debitum : quod congruissimo modo fieri non potuit, quod congruissimo modo fieri non potuit, nisi ab eo qui potuit et debuit solvere. nisi ab eo qui potuit et debuit solvere. Non autem potuit nisi Deus, et non de- Non autem potuit nisi Deus, et non de- buit nisi homo, ut probat Anselmus in buit nisi homo, ut probat Anselmus in libro Cur Deus homo. Et ideo missio illa libro Cur Deus homo. Et ideo missio illa fuit, ut Deus homo fieret. Et hoc sine fuit, ut Deus homo fieret. Et hoc sine sanctificatione fieri non potuit, et sine sanctificatione fieri non potuit, et sine naturæ humanæ assumptione et unione naturæ humanæ assumptione et unione ejusdem in personæ unitatem. Missio au- ejusdem in personæ unitatem. Missio au- tem visibilis Spiritus sancti non ad hoc tem visibilis Spiritus sancti non ad hoc est, sed ut sanctificationem et reductio- est, sed ut sanctificationem et reductio- nem per se operetur in dono ad hoc dis- nem per se operetur in dono ad hoc dis- ponente ex parte rationalis creaturæ : et ponente ex parte rationalis creaturæ : et sic creatura visibilis non adjungitur ut sic creatura visibilis non adjungitur ut hæc operatio per ipsam fiat, sed ut ædi- hæc operatio per ipsam fiat, sed ut ædi- ficatio fidei per ipsam demonstretur. Un- ficatio fidei per ipsam demonstretur. Un- de Spiritus sanctus nec ignis fuit, nec co- de Spiritus sanctus nec ignis fuit, nec co- lumba Filius autem Dei fuit homo ve- lumba Filius autem Dei fuit homo ve- raciter in natura humana patiens et agens. raciter in natura humana patiens et agens. Propter quod humana natura adoratur in Propter quod humana natura adoratur in Christo, columba autem non adoratur. Christo, columba autem non adoratur.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 34. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 34.

351 351

TRACTATUS VIII. TRACTATUS VIII.

DE NOMINIBUS PERSONALIBUS QUE SECUNDUM DE NOMINIBUS PERSONALIBUS QUE SECUNDUM RATIONES PROCESSIONUM ÆTERNALIUM ET TEM- RATIONES PROCESSIONUM ÆTERNALIUM ET TEM- PORALIUM PERSONIS CONVENIUNT. PORALIUM PERSONIS CONVENIUNT.

Deinde quæritur de nominibus personalibus quæ secundum rationes Deinde quæritur de nominibus personalibus quæ secundum rationes processionum æternalium et temporalium personis conveniunt. processionum æternalium et temporalium personis conveniunt.

Et quæruntur tria, scilicet primo de nominibus Patris. Et quæruntur tria, scilicet primo de nominibus Patris.

Secundo, de nominibus Filii. Secundo, de nominibus Filii.

Tertio, De nominibus Spiritus sancti. Tertio, De nominibus Spiritus sancti.

De nomine Patris quæruntur duo, scilicet de impositione nominis, utrum De nomine Patris quæruntur duo, scilicet de impositione nominis, utrum scilicet, sicut dicit Augustinus, quia generat, Pater est: aut generat, quia scilicet, sicut dicit Augustinus, quia generat, Pater est: aut generat, quia Pater est? Pater est?

Secundum est de nominis suppositione et significatione, quando in locu- Secundum est de nominis suppositione et significatione, quando in locu- tione ponitur in prædicato vel in subjecto. tione ponitur in prædicato vel in subjecto.

QUESTIO XXXIV. QUESTIO XXXIV.

De nomine patris. De nomine patris.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum Pater est Pater, quia genuit: vel Utrum Pater est Pater, quia genuit: vel genuit, quia est Pater? genuit, quia est Pater?

PRIMO ergo quæritur, Utrum Pater est, PRIMO ergo quæritur, Utrum Pater est,

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXVII, Art. 2. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XXVII, Art. 2. Tom. XXVI hujusce novæ editionis. novæ editionis.

quia generat vel generat, quia Pater quia generat vel generat, quia Pater est? Hoc est quærere, Utrum Patrem est? Hoc est quærere, Utrum Patrem esse, ratio sit ejus quod est generare: esse, ratio sit ejus quod est generare: vel quod est generare, ratio sit ejus quod vel quod est generare, ratio sit ejus quod est Patrem esse ? est Patrem esse ?

Et videtur, quod quia generat, Pater est. Et videtur, quod quia generat, Pater est. 1. Dicit enim Augustinus in libro de Fi- 1. Dicit enim Augustinus in libro de Fi- de ad Petrum: « Quia generat, Pater est². >> de ad Petrum: « Quia generat, Pater est². >>

2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Fide ad Petrum, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Fide ad Petrum,

cap. 10. cap. 10.

352 352

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Adhuc, In inferioribus sic est, quod 2. Adhuc, In inferioribus sic est, quod termini generationis sunt primi, et con- termini generationis sunt primi, et con- sequentes, et utrique per se. Et sunt ter- sequentes, et utrique per se. Et sunt ter- mini per accidens. Per se sunt, ut dicit mini per accidens. Per se sunt, ut dicit Gilbertus in sex principiis, in quibus na- Gilbertus in sex principiis, in quibus na- tura operatur manifeste, vel occulte. Ma- tura operatur manifeste, vel occulte. Ma- nifeste, sicut hic generat hunc. Occulte, nifeste, sicut hic generat hunc. Occulte, sicut homo generat hominem: quia enim sicut homo generat hominem: quia enim hic est homo qui generat, ideo generat hic est homo qui generat, ideo generat hunc hominem, ut potentia generandi sit hunc hominem, ut potentia generandi sit hominis per naturam qua homo est ho- hominis per naturam qua homo est ho- mo actus autem generationis sit hujus. mo actus autem generationis sit hujus. Per accidens autem termini sunt termini Per accidens autem termini sunt termini illi, qui denominantur per proprietates illi, qui denominantur per proprietates advenientes per generationem, sive sint advenientes per generationem, sive sint proprietates absolutæ, sive respective. proprietates absolutæ, sive respective. Accidens enim est accidens, et non de Accidens enim est accidens, et non de esse existens. Propter quod Philosophus esse existens. Propter quod Philosophus dicit in VII primæ philosophiæ, quod ac- dicit in VII primæ philosophiæ, quod ac- cidens et subjectum unum est ut aggre- cidens et subjectum unum est ut aggre- gatum, et non simpliciter unum. Termi- gatum, et non simpliciter unum. Termi- ni tales sunt pater et filius: quia enim ni tales sunt pater et filius: quia enim generat, accidens, et accidit sibi quod est generat, accidens, et accidit sibi quod est pater vel potius quia genuit, accidit si- pater vel potius quia genuit, accidit si- bi patrem esse et quia genitus est, ac- bi patrem esse et quia genitus est, ac- cidit sibi filium esse. Et sic videtur quod cidit sibi filium esse. Et sic videtur quod Pater est, quia genuit. Pater est, quia genuit.

3. Adhuc, Ponamus, qued non genuis- 3. Adhuc, Ponamus, qued non genuis- set, constat quod tunc pater non esset. set, constat quod tunc pater non esset. Dicit autem Philosophus, quod causa Dicit autem Philosophus, quod causa est et ratio qua posita ponitur et res, et est et ratio qua posita ponitur et res, et qua destructa destruitur. Posita genera- qua destructa destruitur. Posita genera- tione activa, ponitur patrem esse : et tione activa, ponitur patrem esse : et destructa eadem, destruitur patrem esse: destructa eadem, destruitur patrem esse: ergo genuisse causa et ratio est ad pa- ergo genuisse causa et ratio est ad pa- trem esse. trem esse.

4. Adhuc, Anselmus in libro de Pro- 4. Adhuc, Anselmus in libro de Pro- cessione Spiritus sancti : « Non quia Pa- cessione Spiritus sancti : « Non quia Pa- ter est, spirat nec quia Filius est, spi- ter est, spirat nec quia Filius est, spi- rat 2. » Ergo eadem ratione nec quia rat 2. » Ergo eadem ratione nec quia Pater est, generat. Pater est, generat.

5. Adhuc, Anselmus ibidem dicit, 5. Adhuc, Anselmus ibidem dicit, quod « ridiculum est dicere, quod per quod « ridiculum est dicere, quod per relationem divina essentia sit in Spiritu relationem divina essentia sit in Spiritu sancto. » Ergo a simili ridiculum est sancto. » Ergo a simili ridiculum est dicere, quod per relationem paternitatis dicere, quod per relationem paternitatis

1 ARISTOTELES, In II Posteriorum, text. et 1 ARISTOTELES, In II Posteriorum, text. et comm. 25. comm. 25.

essentia divina sit in Filio. Sed per gene- essentia divina sit in Filio. Sed per gene- rationem Pater dat Filio divinam essen- rationem Pater dat Filio divinam essen- tiam, et Filius accipit eam per generatio- tiam, et Filius accipit eam per generatio- nem, hoc modo quo dare et accipere pot- nem, hoc modo quo dare et accipere pot- est esse in divinis. Et ad hoc quod Pa- est esse in divinis. Et ad hoc quod Pa- ter dat, consequitur esse Patrem: ad hoc ter dat, consequitur esse Patrem: ad hoc autem quod Filius accipit, consequitur autem quod Filius accipit, consequitur esse Filium. Ergo quia generat, Pater esse Filium. Ergo quia generat, Pater est et non quia Pater, generat. est et non quia Pater, generat.

6. Adhuc, Aristoteles in IX Ethicorum 6. Adhuc, Aristoteles in IX Ethicorum rationem assignat, quare pater magis rationem assignat, quare pater magis diligit filium, quam diligatur ab ipso: et diligit filium, quam diligatur ab ipso: et dicit, quod causa hujus est, quia pater dicit, quod causa hujus est, quia pater aliquid sui, quod tamen virtute totum aliquid sui, quod tamen virtute totum est, habet in filio filius autem nihil sui est, habet in filio filius autem nihil sui habet in patre. Et idem dicit Aspasius in habet in patre. Et idem dicit Aspasius in commento. Pater ergo est, qui tale ali- commento. Pater ergo est, qui tale ali- quid habet in filio et nisi tale aliquid quid habet in filio et nisi tale aliquid habeat in filio, non est pater: sed ali- habeat in filio, non est pater: sed ali- quid in filio non habet nisi generationem quid in filio non habet nisi generationem activam ergo a generatione activa habet activam ergo a generatione activa habet quod sit pater et non e converso per quod sit pater et non e converso per esse patrem habet quod genuit. esse patrem habet quod genuit.

7. Si dicas, quod hoc non est in divi- 7. Si dicas, quod hoc non est in divi- nis, in quibus substantia generantis non nis, in quibus substantia generantis non dividitur.CONTRA: Augustinus in epistola dividitur.CONTRA: Augustinus in epistola ad Maximinum: « Pater ut haberet Fi- ad Maximinum: « Pater ut haberet Fi- lium de seipso, non minuit seipsum: sed lium de seipso, non minuit seipsum: sed ita genuit de se alterum se, ut totus ma- ita genuit de se alterum se, ut totus ma- neret in se, et esset in Filio tantus, quan- neret in se, et esset in Filio tantus, quan- tus et solus. » Ergo in divinis magis est tus et solus. » Ergo in divinis magis est quam in humanis. quam in humanis.

Adhuc, Vis est in verbis Augustini, quod Adhuc, Vis est in verbis Augustini, quod dicit, ut haberet Filium, genuit. » Per dicit, ut haberet Filium, genuit. » Per hoc enim significat aperte, quod genera- hoc enim significat aperte, quod genera- tio et ratio et causa est paternitatis, et tio et ratio et causa est paternitatis, et

non e converso. non e converso.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Generare actus est distinctæ perso- 1. Generare actus est distinctæ perso- næ. Persona autem Patris non est distin- næ. Persona autem Patris non est distin- cta nisi personali proprietate, quæ est cta nisi personali proprietate, quæ est paternitas. Distinctam autem esse perso- paternitas. Distinctam autem esse perso- nam, est ante agere personam. Cum er- nam, est ante agere personam. Cum er- go esse Patrem, distinctam sit esse per- go esse Patrem, distinctam sit esse per- sonam, generare autem sit agere per- sonam, generare autem sit agere per- sonam, videtur, quod esse Patrem sit sonam, videtur, quod esse Patrem sit

2 S. ANSELMUS, Lib. de Processione Spiritus 2 S. ANSELMUS, Lib. de Processione Spiritus sancti, cap. 6. sancti, cap. 6.

Sed co Sed co

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 34. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 34.

353 353

ante generationem secundum intelligen- ipsas proprietates, ut secundum paterni- ante generationem secundum intelligen- ipsas proprietates, ut secundum paterni-

tim rationem. tim rationem.

2. Adhuc, Cum dicitur, Deus Pater, 2. Adhuc, Cum dicitur, Deus Pater, circumscripta paternitate non remanet circumscripta paternitate non remanet nisi Deus et si Deo attribuitur generare, nisi Deus et si Deo attribuitur generare, tunc videtur, quod Deus in quantum tunc videtur, quod Deus in quantum Deus generat et si Deus in quantum Deus generat et si Deus in quantum Deus generat, tunc etiam Deus Filius ge- Deus generat, tunc etiam Deus Filius ge- nerat, et Deus Spiritus sanctus, quod nerat, et Deus Spiritus sanctus, quod falsum est ergo incircumscripta pater- falsum est ergo incircumscripta pater- nitate Deo non attribuitur generare: pa- nitate Deo non attribuitur generare: pa- ternitas ergo secundum rationem intelli- ternitas ergo secundum rationem intelli- gentiæ ratio et causa est ejus quod est gentiæ ratio et causa est ejus quod est generare, et non e converso. generare, et non e converso.

3. Si quis dicat, quod nec quia gene- 3. Si quis dicat, quod nec quia gene- rat, Pater est nec quia Pater est, gene- rat, Pater est nec quia Pater est, gene- rat, sed quia Deus innascibilis. Hoc vi- rat, sed quia Deus innascibilis. Hoc vi- detur irrationabile esse. Innascibilis detur irrationabile esse. Innascibilis enim sive innascibilitas proprietas per- enim sive innascibilitas proprietas per- Nonæ est sive notio, qua persona non Nonæ est sive notio, qua persona non ordinatur ad generationem, nec antece- ordinatur ad generationem, nec antece- denter, nec consequenter. Ergo videtur, denter, nec consequenter. Ergo videtur, quod non generat, quia Deus inascibilis. quod non generat, quia Deus inascibilis.

4. Adhuc, Videtur Anselmus dicere in 4. Adhuc, Videtur Anselmus dicere in libro de Processione Spiritus sancti, quod libro de Processione Spiritus sancti, quod non quia Pater, generat, sed quia Deus. non quia Pater, generat, sed quia Deus. Dicit enim, quod Pater et Filius, non Dicit enim, quod Pater et Filius, non unde Pater, et non unde Filius, sed unde unde Pater, et non unde Filius, sed unde unus Deus, spirant Spiritum sanctum. unus Deus, spirant Spiritum sanctum. Ergo a simili non unde Pater, generat Ergo a simili non unde Pater, generat Filium, sed unde Deus: et ideo generat Filium, sed unde Deus: et ideo generat Filium Deus. Si sic dicatur, quod unde Filium Deus. Si sic dicatur, quod unde Deus, generat, tunc generare attribuitur Deus, generat, tunc generare attribuitur Deo Deo

Deus autem dicit divinam naturam Deus autem dicit divinam naturam in habente ergo divinæ naturæ in ha- in habente ergo divinæ naturæ in ha- bente attribuitur generare: sed cuicum- bente attribuitur generare: sed cuicum- que attribuitur generare, hoc per ge- que attribuitur generare, hoc per ge- nerationem distinguitur a genito, ergo nerationem distinguitur a genito, ergo videtur, quod per generationem divina videtur, quod per generationem divina natura distinguatur in Patre, et natura natura distinguatur in Patre, et natura divina in Filio: quod falsum est et etiam divina in Filio: quod falsum est et etiam hæreticum quia Pater et Filius sunt hæreticum quia Pater et Filius sunt idem Deus, et eadem natura divina et idem Deus, et eadem natura divina et indistincta. indistincta.

5. Si quis velit dicere, quod Pater non 5. Si quis velit dicere, quod Pater non unde Pater, nec Filius unde Filius, gene- unde Pater, nec Filius unde Filius, gene- rat, sed unde potens et volens generare: rat, sed unde potens et volens generare: quod videtur Anselmus ibidem dicere. quod videtur Anselmus ibidem dicere. Sic nullatenus Patris et Filii secundum Sic nullatenus Patris et Filii secundum

XXX1 XXX1

tatem et filiationem, est potestas et vo- tatem et filiationem, est potestas et vo- luntas generandi. Potestas autem et vo- luntas generandi. Potestas autem et vo- luntas generandi est secundum naturam. luntas generandi est secundum naturam. Ergo secundum naturam est potestas et Ergo secundum naturam est potestas et voluntas generandi: secundum enim voluntas generandi: secundum enim idem attribuitur generare, secundum idem attribuitur generare, secundum quod est potestas et voluntas. Hoc iterum quod est potestas et voluntas. Hoc iterum videtur mirabile: quia una est potestas videtur mirabile: quia una est potestas trium et una voluntas trium. Unde ra- trium et una voluntas trium. Unde ra- tione voluntatis et potestatis nulli perso- tione voluntatis et potestatis nulli perso- næ potest attribui generare. Si enim uni næ potest attribui generare. Si enim uni attribueretur, tunc etiam attribueretur et attribueretur, tunc etiam attribueretur et alteri. Si autem ratione ejus quod est alteri. Si autem ratione ejus quod est generare, cum dicitur potens et volens generare, cum dicitur potens et volens generare tunc cum generare et esse Pa- generare tunc cum generare et esse Pa- trem idem sunt, ut dicit Augustinus, trem idem sunt, ut dicit Augustinus, idem attribueretur gratia suipsius: quod idem attribueretur gratia suipsius: quod secundum intellectum esse non potest, secundum intellectum esse non potest, nisi in his quæ propter se volumus et ad nisi in his quæ propter se volumus et ad aliud non referimus et sic se non vi- aliud non referimus et sic se non vi- dentur habere ad invicem generare, et dentur habere ad invicem generare, et esse Patrem quia dicit Augustinus, quod esse Patrem quia dicit Augustinus, quod quia generat, Pater est. quia generat, Pater est.

SOLUTIO. Ad hoc quidam alii satis con- SOLUTIO. Ad hoc quidam alii satis con- venienter dederunt solutionem, dicentes venienter dederunt solutionem, dicentes quod paternitas dupliciter consideratur, quod paternitas dupliciter consideratur, scilicet ut proprietas personæ distinctiva scilicet ut proprietas personæ distinctiva et secundum rationem positiva : et sic in et secundum rationem positiva : et sic in divinis non habet comparationem, nec divinis non habet comparationem, nec prædicandi modum ad extra, sed intra. prædicandi modum ad extra, sed intra. Et cum omnis prædicandi modus sit in- Et cum omnis prædicandi modus sit in- hærentis, et ut ita dicam, insistentis, ut hærentis, et ut ita dicam, insistentis, ut dicit Boetius, vertitur in prædicandi mo- dicit Boetius, vertitur in prædicandi mo- dum substantiæ, et non vertitur in mo- dum substantiæ, et non vertitur in mo- dum prædicandi substantiæ nisi illius cui dum prædicandi substantiæ nisi illius cui intelligitur inesse cui autem intelligitur intelligitur inesse cui autem intelligitur inesse, proprietas est: hypostasis verti- inesse, proprietas est: hypostasis verti- tur et accipit modum prædicandi sub- tur et accipit modum prædicandi sub- stantiæ quæ est hypostasis. Cujus signum stantiæ quæ est hypostasis. Cujus signum est, quod hoc modo accepta paternitas est, quod hoc modo accepta paternitas est pater. Sic enim dat paternitas ei in est pater. Sic enim dat paternitas ei in quo est, intellectualis naturæ singularem quo est, intellectualis naturæ singularem existentiæ modum et hoc est esse per- existentiæ modum et hoc est esse per- sonam. Unde per hunc modum conside- sonam. Unde per hunc modum conside- rando, esse Patrem, vel paternitatem rando, esse Patrem, vel paternitatem esse, est personam distinctam esse. Et esse, est personam distinctam esse. Et hoc secundum rationem intelligentiæ est hoc secundum rationem intelligentiæ est

23 23

Solutio. Solutio.

Ad 2. Ad 2.

354 354

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ante generare, quod est actus proprius ante generare, quod est actus proprius ejusdem personæ distinctæ. Et hoc ejusdem personæ distinctæ. Et hoc modo considerando, quia Pater est, ge- modo considerando, quia Pater est, ge- nerat. Si autem paternitas consideretur ut nerat. Si autem paternitas consideretur ut relatio concepta et non ut exercita (in relatio concepta et non ut exercita (in hoc enim differunt paternitas et pater : hoc enim differunt paternitas et pater : quia paternitas dicit relationem ut con- quia paternitas dicit relationem ut con- ceptam, pater autem ut exercitam) tunc ceptam, pater autem ut exercitam) tunc modus prædicandi est ad extra per com- modus prædicandi est ad extra per com- parationem et relationem, hoc est, ad parationem et relationem, hoc est, ad correlativum. Et cum relativa posita se correlativum. Et cum relativa posita se ponant, sic filio posito, ponitur esse pa- ponant, sic filio posito, ponitur esse pa- trem. Filius autem poni non potest, nisi trem. Filius autem poni non potest, nisi per generationem ponatur ut sit, ut dicit per generationem ponatur ut sit, ut dicit Augustinus. Hoc enim modo non est Augustinus. Hoc enim modo non est comparatio vel relatio nisi positarum et comparatio vel relatio nisi positarum et jam existentium personarum. Et hoc mo- jam existentium personarum. Et hoc mo- do procul dubio esse Patrem, consequi- do procul dubio esse Patrem, consequi- tur ad generare sive genuisse. Et hoc tur ad generare sive genuisse. Et hoc modo quia generat, Pater est. modo quia generat, Pater est.

Si quis autem subtiliter velit ista in- Si quis autem subtiliter velit ista in- tueri, erit idem esse Patrem, quod gene- tueri, erit idem esse Patrem, quod gene- rare in divinis et re non differunt, sed rare in divinis et re non differunt, sed ratione tantum: quia scilicet esse Pa- ratione tantum: quia scilicet esse Pa- trem, paternitatem dicit ut proprietatem, trem, paternitatem dicit ut proprietatem, et generare dicit eamdem ut actum. Et et generare dicit eamdem ut actum. Et sic simul sunt generare et esse Patrem, sic simul sunt generare et esse Patrem, et neutrum antecedit vel consequitur ad et neutrum antecedit vel consequitur ad reliquum. Et hoc secundum Catholicam reliquum. Et hoc secundum Catholicam fidem securius dicitur. fidem securius dicitur.

prædicandi substantiæ. Et hoc patet por prædicandi substantiæ. Et hoc patet por resolutionem. Paternitas enim est pater, resolutionem. Paternitas enim est pater, ita quod pater prædicatum de paternitato ita quod pater prædicatum de paternitato cum articulo intelligatur præpositivo, lo- cum articulo intelligatur præpositivo, lo- co cujus nos articulari pronomine uti- co cujus nos articulari pronomine uti- mur, dicentes quod paternitas est ille qui mur, dicentes quod paternitas est ille qui est paterquod esse non posset, nisi est paterquod esse non posset, nisi proprietas quæ est paternitas, amisso proprietas quæ est paternitas, amisso modo prædicandi accidentis, mutaretur modo prædicandi accidentis, mutaretur in modum prædicandi substantiæ. Unde in modum prædicandi substantiæ. Unde in divinis uno modo Pater per se termi- in divinis uno modo Pater per se termi- nus est generationis sicut a quo est ge- nus est generationis sicut a quo est ge- neratio. Et sic secundum rationem intel- neratio. Et sic secundum rationem intel- ligentia Pater est ante generationem, et ligentia Pater est ante generationem, et quia Pater est, generat. quia Pater est, generat.

AD ALIUD dicendum, quod per hoc non AD ALIUD dicendum, quod per hoc non probatur, quod ex generatione pater sit, probatur, quod ex generatione pater sit, nisi secundum quod pater est relativum nisi secundum quod pater est relativum et adjectivum. et adjectivum.

ET HOC etiam probatur per dictum An- ET HOC etiam probatur per dictum An- selmi in sequenti argumento. Cujus ratio selmi in sequenti argumento. Cujus ratio est, quia non generat, nisi sit aliquis : est, quia non generat, nisi sit aliquis : aliquis autem non est, nisi singulari exi- aliquis autem non est, nisi singulari exi- stentiæ modo singulari autem existentiæ stentiæ modo singulari autem existentiæ modo non est, nisi personali proprietate modo non est, nisi personali proprietate quæ est paternitas. quæ est paternitas.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate si quis totum principium generationis in si quis totum principium generationis in generante determinet tunc cum, sicut generante determinet tunc cum, sicut Damascenus dicit, generatio sit opus na- Damascenus dicit, generatio sit opus na-

Et per hoc patet solutio ad pri- turæ existens, et generans sit hic, et non Et per hoc patet solutio ad pri- turæ existens, et generans sit hic, et non

mum. mum.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile in divinis et in inferioribus. In di- mile in divinis et in inferioribus. In di- vinis enim nihil est per accidens. Quia vinis enim nihil est per accidens. Quia cum relatio in inferioribus sit et accidens, cum relatio in inferioribus sit et accidens, et relatio, utrumque modum prædicandi et relatio, utrumque modum prædicandi retinet. Propter quod dicit Augustinus retinet. Propter quod dicit Augustinus in libro I de Trinitate, quod « omne re- in libro I de Trinitate, quod « omne re- lativum est etiam aliud quam relativum : lativum est etiam aliud quam relativum : eo quod omnis relatio est in subjecto eo quod omnis relatio est in subjecto aliquo, quod denominatur ab ipsa, sicut aliquo, quod denominatur ab ipsa, sicut a paternitate pater 1. » Unde in talibus a paternitate pater 1. » Unde in talibus pater et quodlibet aliud relativum est pater et quodlibet aliud relativum est adjectivum. In divinis autem modus ille adjectivum. In divinis autem modus ille prædicandi, quem habet relatio ex hoc prædicandi, quem habet relatio ex hoc quod accidens est, mutatur in modum quod accidens est, mutatur in modum

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap.

sit hic nisi paternitate, sic dicet, quod sit hic nisi paternitate, sic dicet, quod Pater generat in quantum est hic Deus Pater generat in quantum est hic Deus Pater. Et hoc intelligit Anselmus dicens, Pater. Et hoc intelligit Anselmus dicens, quod si per relationem solam divina na- quod si per relationem solam divina na- tura sit in Filio, ridiculum est dicere, tura sit in Filio, ridiculum est dicere, quod paternitas ut relatio est, solum se- quod paternitas ut relatio est, solum se- cundum modum intelligendi consequitur cundum modum intelligendi consequitur actum generationis, et non antecedit ip- actum generationis, et non antecedit ip- sum. Et iste terminus, pater, sic a pater- sum. Et iste terminus, pater, sic a pater- nitate denominatus, est adjectivum: di- nitate denominatus, est adjectivum: di- ctus autem a paternitate secundum quod ctus autem a paternitate secundum quod est proprietas personalis, substantivum est proprietas personalis, substantivum

est. est.

AD ALIUD dicendum, quod per dictum AD ALIUD dicendum, quod per dictum Philosophi non probatur, quod quia ge- Philosophi non probatur, quod quia ge- nuit, est pater, nisi secundum quod pater nuit, est pater, nisi secundum quod pater

% %

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 34. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QUÆST. 34.

est adjectivum et hoc est in inferiori- est adjectivum et hoc est in inferiori- bus in divinis autem non est sic. bus in divinis autem non est sic.

: :

AD ALIUD dicendum, quod Magister in AD ALIUD dicendum, quod Magister in primo Sententiarum, distinctione V, satis primo Sententiarum, distinctione V, satis respondet ad illud dictum Augustini, di- respondet ad illud dictum Augustini, di- cens, quod cum dicitur, Pater de se ge- cens, quod cum dicitur, Pater de se ge- nuit alium se, iste terminus, alium, te- nuit alium se, iste terminus, alium, te- netur substantive, et est relativum diver- netur substantive, et est relativum diver- sitatis, et diversitatem ponit inter hypo- sitatis, et diversitatem ponit inter hypo- stases generantis et geniti et hoc pro- stases generantis et geniti et hoc pro- nomen, se, in generante et genito notat nomen, se, in generante et genito notat identitatem essentiæ sive naturæ divinæ. identitatem essentiæ sive naturæ divinæ. Unde sensus est, genuit alium qui est hoc Unde sensus est, genuit alium qui est hoc quod ipse. quod ipse.

Et ad id quod ulterius dicit Augusti- Et ad id quod ulterius dicit Augusti- nus, « Ut haberet Filium, » non probat nus, « Ut haberet Filium, » non probat patrem sequi generationem, nisi secun- patrem sequi generationem, nisi secun- dum quod est relativum et adjectivum. dum quod est relativum et adjectivum.

AD DUO prima quæ adducuntur in con- AD DUO prima quæ adducuntur in con- trarium, patet solutio per dicta. Illa enim trarium, patet solutio per dicta. Illa enim probant, quod pater secundum quod pa- probant, quod pater secundum quod pa- ternitate singularem accipit intellectualis ternitate singularem accipit intellectualis naturæ existentiæ modum, secundum naturæ existentiæ modum, secundum rationem intelligendi antecedenter se ha- rationem intelligendi antecedenter se ha- bet ad generationem et hoc verum est bet ad generationem et hoc verum est in divinis. in divinis.

AD ALIUD dicendum, quod hoc dictum AD ALIUD dicendum, quod hoc dictum non videtur esse conveniens: quia in- non videtur esse conveniens: quia in- nascibilitas non ponit ordinem ad gene- nascibilitas non ponit ordinem ad gene- rationem activam, sed privat generatio- rationem activam, sed privat generatio- nis passivæ principium. nis passivæ principium.

jabjmet 4. AD DICTUM Anselmi dicendum, quod jabjmet 4. AD DICTUM Anselmi dicendum, quod Anselmus ibi determinat terminos gene- Anselmus ibi determinat terminos gene- rationis principii, scilicet generationis in rationis principii, scilicet generationis in generante secundum quod generatio est generante secundum quod generatio est opus naturæ existens: quod opus naturæ opus naturæ existens: quod opus naturæ in divinis non est nisi communicatio ejus- in divinis non est nisi communicatio ejus- dem naturæ. Naturam autem non commu- dem naturæ. Naturam autem non commu- nicat per generationem, nisi secundum nicat per generationem, nisi secundum quod est hic Deus: sicut et in humanis quod est hic Deus: sicut et in humanis hic homo in quantum hic homo generat hic homo in quantum hic homo generat hunc hominem et sic actus generatio- hunc hominem et sic actus generatio- nis est hujus ut hic est. Naturæ autem nis est hujus ut hic est. Naturæ autem communicatio ad naturam refertur se- communicatio ad naturam refertur se- cundum quod communicabilis est. Et sic cundum quod communicabilis est. Et sic patet, quod nec in se nec in habente di- patet, quod nec in se nec in habente di- stinguuntur. Non enim distinguitur nisi stinguuntur. Non enim distinguitur nisi ille cui attribuitur actus generationis ut ille cui attribuitur actus generationis ut agenti vel patienti. Nec hoc est tantum agenti vel patienti. Nec hoc est tantum

355 355

in divinis, sed in omnibus. Numquam in divinis, sed in omnibus. Numquam enim natura generat : sed hic etiam enim natura generat : sed hic etiam numquam a natura generatur proprie numquam a natura generatur proprie loquendo, sed hic ab hoc est. Et quia loquendo, sed hic ab hoc est. Et quia generatio est opus naturæ, ut dicit Da- generatio est opus naturæ, ut dicit Da- mascenus, ideo generans et genitus in mascenus, ideo generans et genitus in eadem natura sunt, et sunt res ejusdem eadem natura sunt, et sunt res ejusdem naturæ, ut dicit Hilarius. Dico autem naturæ, ut dicit Hilarius. Dico autem ejusdem re et numero, ut in divinis : vel ejusdem re et numero, ut in divinis : vel specie vel ratione, ut in aliis. specie vel ratione, ut in aliis.

AD ALIUD dicendum, quod Pater est Adobject.5. AD ALIUD dicendum, quod Pater est Adobject.5. potens et volens generare potentia et vo- potens et volens generare potentia et vo- luntate communicantibus generationem, luntate communicantibus generationem, non autem antecedentibus, sicut in præ- non autem antecedentibus, sicut in præ- habitis de generatione Filii dictum est : habitis de generatione Filii dictum est : et eadem potentia similiter et voluntas et eadem potentia similiter et voluntas quæ est in Patre ad generare, in Filio quæ est in Patre ad generare, in Filio est ad genitum esse. Et hujus rationem est ad genitum esse. Et hujus rationem diximus in præhabitis: quia scilicet cum diximus in præhabitis: quia scilicet cum dicitur potentia generandi, vel voluntas dicitur potentia generandi, vel voluntas generandi, gerundivum sumitur a verbo generandi, gerundivum sumitur a verbo impersonali. Et si a verbo personali su- impersonali. Et si a verbo personali su- meretur activo: tunc potentia et volun- meretur activo: tunc potentia et volun- tas traherentur ad standum pro persona, tas traherentur ad standum pro persona, et non pro essentia: et non esset una et non pro essentia: et non esset una voluntas trium, nec una forma trium. voluntas trium, nec una forma trium. Sic enim potentia generandi et voluntas Sic enim potentia generandi et voluntas est potentia et voluntas ut generet: quod est potentia et voluntas ut generet: quod non convenit nisi Patri. non convenit nisi Patri.