Mio. Mio.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27.

SOLUTIO. Ad primum quæsitum dicen- SOLUTIO. Ad primum quæsitum dicen- dum, quod in veritate una ratione com- dum, quod in veritate una ratione com- muni communitate analogiæ dicitur ma- muni communitate analogiæ dicitur ma- lum de omnibus malis, sive sit malum lum de omnibus malis, sive sit malum culpæ, sive malum pœnæ. Et hæc est culpæ, sive malum pœnæ. Et hæc est illa ratio, quod malum est corruptio illa ratio, quod malum est corruptio modi, speciei, et ordinis, ut dicit Augu- modi, speciei, et ordinis, ut dicit Augu- stinus sive corruptio modi, commensu- stinus sive corruptio modi, commensu- rationis, et harmoniæ, ut dicit Diony- rationis, et harmoniæ, ut dicit Diony- sius. Sicut et bonum, secundum quod sius. Sicut et bonum, secundum quod est perfectum modo, specie, et ordine ad est perfectum modo, specie, et ordine ad actum optimum, sive modo, commensu- actum optimum, sive modo, commensu- ratione, et harmonia, communi ratione ratione, et harmonia, communi ratione dicitur de omnibus bonis. Speciales ta- dicitur de omnibus bonis. Speciales ta- men rationes diversæ sunt, sicut in omni men rationes diversæ sunt, sicut in omni analogo rationes speciales diversæ sunt, analogo rationes speciales diversæ sunt, sicut patet. Ens enim communiter di- sicut patet. Ens enim communiter di- ctum de substantia, quantitate, et qua- ctum de substantia, quantitate, et qua- litate, speciales habet rationes: dicitur litate, speciales habet rationes: dicitur enim substantia ens vere et per se ens. enim substantia ens vere et per se ens. De quantitate dicitur ens, quia mensura De quantitate dicitur ens, quia mensura entis. De qualitate dicitur ens, quia dis- entis. De qualitate dicitur ens, quia dis- positio entis, et sic de aliis. Sic etiam positio entis, et sic de aliis. Sic etiam in malis differt ratio specialis secundum in malis differt ratio specialis secundum quod est illius, vel illius boni corruptio quod est illius, vel illius boni corruptio secundum esse, vel secundum bene esse secundum esse, vel secundum bene esse uniuscujusque. Et hæc est intentio Dio- uniuscujusque. Et hæc est intentio Dio- nysii, quam probat per inductionem in nysii, quam probat per inductionem in omnibus, et ex qua sicut ex corollario omnibus, et ex qua sicut ex corollario concluditur, quod malum nihil existen- concluditur, quod malum nihil existen- tium est, nec aliquid in existentibus. tium est, nec aliquid in existentibus. object. 1. AD ID autem quod objicitur in contra- object. 1. AD ID autem quod objicitur in contra-

rium, dicendum quod malum non con- rium, dicendum quod malum non con- fert ad decorem universi nisi per acci- fert ad decorem universi nisi per acci- dens, scilicet secundum quod opposita dens, scilicet secundum quod opposita juxta se posita magis elucescunt: cum juxta se posita magis elucescunt: cum tamen unum oppositorum nihil conferat tamen unum oppositorum nihil conferat alteri, sed ex comparatione unius ad alteri, sed ex comparatione unius ad alterum in forma propria magis eluce- alterum in forma propria magis eluce- scit. Ita malum juxta bonum positum, scit. Ita malum juxta bonum positum, facit magis videri commendabile, арра- facit magis videri commendabile, арра- rente turpitudine mali. rente turpitudine mali.

Alobject. 2. AD ID quod objicitur de Dionysio, di- Alobject. 2. AD ID quod objicitur de Dionysio, di-

cendum quod contra mentem auctoris cendum quod contra mentem auctoris inducitur. Dionysius enim utitur illo inducitur. Dionysius enim utitur illo tamquam conclusione ad inconveniens. tamquam conclusione ad inconveniens. Si quis enim dicat, quod malum est ens, Si quis enim dicat, quod malum est ens, et contrarium bono, sequitur, quod sic- et contrarium bono, sequitur, quod sic- ut unius contrarii corruptio secundum ut unius contrarii corruptio secundum

285 285

seipsum dat generato formam et esse, seipsum dat generato formam et esse, ita corruptio boni erit generatio mali, et ita corruptio boni erit generatio mali, et secundum seipsum dabit formam et esse secundum seipsum dabit formam et esse unicuique malo, et erit malum secun- unicuique malo, et erit malum secun- dum se existens, sicut nigrum, et sicut dum se existens, sicut nigrum, et sicut frigidum, et toti generato largiens esse frigidum, et toti generato largiens esse non imperfectum, sed perfectum et ple- non imperfectum, sed perfectum et ple- num quod impossibile est, cum malum num quod impossibile est, cum malum sit corruptio esse, secundum quod esse sit corruptio esse, secundum quod esse definitur a Boetio in Consolatione phi- definitur a Boetio in Consolatione phi- losophiæ «Esse est quod ordinem re- losophiæ «Esse est quod ordinem re- tinet servatque naturam. » Sic enim tinet servatque naturam. » Sic enim esse est uniuscujusque essentiæ proprius esse est uniuscujusque essentiæ proprius actus in eo quod est, et est bonum ejus actus in eo quod est, et est bonum ejus quod est. quod est.

AD ID quod ulterius quæritur, Si bo- Ad quæst, 1. AD ID quod ulterius quæritur, Si bo- Ad quæst, 1. num possit esse sine malo? Dicendum, num possit esse sine malo? Dicendum, quod esse et essentia boni penitus sepa- quod esse et essentia boni penitus sepa- rata sunt a bono. rata sunt a bono.

Et ad id quod objicitur de virtute Et ad id quod objicitur de virtute morali quæ media est duarum malitia- morali quæ media est duarum malitia- rum, dicendum quod medium duplex rum, dicendum quod medium duplex est, scilicet in ratione medii tantum exi- est, scilicet in ratione medii tantum exi- stens, et hoc medium est vel per æque stens, et hoc medium est vel per æque distantiam, vel per participationem ex- distantiam, vel per participationem ex- tremorum potentia vel actu existentium tremorum potentia vel actu existentium in medio, sicut in fusco et pallido ali- in medio, sicut in fusco et pallido ali- quid est albi et nigri. Et tale medium non quid est albi et nigri. Et tale medium non potest esse sine extremis. Et est medium potest esse sine extremis. Et est medium quod secundum quid niedium est, se- quod secundum quid niedium est, se- cundum esse tamen et essentiam extre- cundum esse tamen et essentiam extre- mum est. Et tale medium est virtus, mum est. Et tale medium est virtus, quæ non est medium, nisi secundum quæ non est medium, nisi secundum quod est ordinatrix passionum et opera- quod est ordinatrix passionum et opera- tionum secundum esse tamen et essen- tionum secundum esse tamen et essen- tiam extremum est, nihil de esse vel tiam extremum est, nihil de esse vel essentia habens de extremis: et tale essentia habens de extremis: et tale potest esse sine extremis, sicut æquale potest esse sine extremis, sicut æquale sine inæquali. sine inæquali.

AD ALIUD dicendum, quod cum dici- AD ALIUD dicendum, quod cum dici- tur, «Bonum est indivisio actus a po- tur, «Bonum est indivisio actus a po- tentia, » potest esse indivisio tribus mo- tentia, » potest esse indivisio tribus mo- dis. Vel sic, quod idem sit esse et quod dis. Vel sic, quod idem sit esse et quod est, sicut in Deo. Vel quod simul sint est, sicut in Deo. Vel quod simul sint semper, et potentia non antecedat semper, et potentia non antecedat actum, sicut in generalibus, et in cor- actum, sicut in generalibus, et in cor- ruptibilibus, et in mobilibus. Vel sic, ruptibilibus, et in mobilibus. Vel sic, quod per conjunctionem actus ad poten- quod per conjunctionem actus ad poten-

Ad 1. Ad 1.

Ad 3. Ad 3.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

286 286

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tiam perficiatur potentia secundum esse tiam perficiatur potentia secundum esse et bonum. Et quocumque modo dicatur, et bonum. Et quocumque modo dicatur, esse boni semper est secundum intelle- esse boni semper est secundum intelle- ctum et actum sine privatione, et nihil ctum et actum sine privatione, et nihil accipit ab ipsa et sic bonum semper est accipit ab ipsa et sic bonum semper est sine malo. Sed malum nec est, nec in- sine malo. Sed malum nec est, nec in- telligitur sine bono. Et hoc est dictum telligitur sine bono. Et hoc est dictum Aristotelis de protensione intellectus : Aristotelis de protensione intellectus : quia privationem non imaginamur, nisi quia privationem non imaginamur, nisi per boni maleficium: et ideo etiam pri- per boni maleficium: et ideo etiam pri- vatio proprium principium entis non est, vatio proprium principium entis non est, licet per potentiam in qua est, princi- licet per potentiam in qua est, princi- pium quoddam motus sit. Omnis enim pium quoddam motus sit. Omnis enim motus maxime ad esse et formam, ma- motus maxime ad esse et formam, ma- leficio privationis permixtus est. leficio privationis permixtus est.

AD ALIUD dicendum, quod malum non AD ALIUD dicendum, quod malum non est regio boni, nisi cujusdam, scilicet est regio boni, nisi cujusdam, scilicet quod in materiam recipitur: et tamen ab quod in materiam recipitur: et tamen ab illa receptione receptum nec trahit esse, illa receptione receptum nec trahit esse, nec essentiam, nec rationem, sed secun- nec essentiam, nec rationem, sed secun- dum hæc omnia separatum est ab illo. dum hæc omnia separatum est ab illo.

AD ID quod ulterius quæritur, Si mun- AD ID quod ulterius quæritur, Si mun- dus esset melior si non esset malum? dus esset melior si non esset malum? Dicendum quod melius dicitur duobus Dicendum quod melius dicitur duobus modis. Dicitur enim melius, quod plu- modis. Dicitur enim melius, quod plu- ribus rationibus est bonum, quam quod ribus rationibus est bonum, quam quod paucioribus. Et dicitur melius, quod in- paucioribus. Et dicitur melius, quod in- tensiorem et summo bono similiorem tensiorem et summo bono similiorem habet bonitatem. Et hoc secundo modo habet bonitatem. Et hoc secundo modo procul dubio mundus melior esset si non procul dubio mundus melior esset si non esset aliquod malum in ipso: tunc enim esset aliquod malum in ipso: tunc enim similior esset summo bono, in quo nihil similior esset summo bono, in quo nihil mali est. Primo autem modo melior est mali est. Primo autem modo melior est mundus cum inalo, quam sine malo. Et mundus cum inalo, quam sine malo. Et de hoc a Sanctis assignantur quatuor de hoc a Sanctis assignantur quatuor rationes: rationes:

Prima est, quod eminentius elucescit Prima est, quod eminentius elucescit bonum et commendabilius efficitur. bonum et commendabilius efficitur.

Secunda est probatio boni: hoc enim Secunda est probatio boni: hoc enim non probatur nisi in impugnatione mali, non probatur nisi in impugnatione mali, sicut patientia Laurentii probata est sicut patientia Laurentii probata est malo persecutionis Decii. malo persecutionis Decii.

Tertia est exercitium boni, sicut malo Tertia est exercitium boni, sicut malo hæreticorum exercitatum est studium hæreticorum exercitatum est studium sanctorum Doctorum et provectum ad sanctorum Doctorum et provectum ad magnam subtilitatem indagatæ veritatis. magnam subtilitatem indagatæ veritatis.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei,

Sicut etiam dicit Aristoteles in Il pri- Sicut etiam dicit Aristoteles in Il pri- mæ philosophiæ, quod non solum de- mæ philosophiæ, quod non solum de- bemus gratias his quorum opinioni- bemus gratias his quorum opinioni- bus communicavimus de veritate, sed bus communicavimus de veritate, sed etiam his qui superficialiter aliquid etiam his qui superficialiter aliquid enuntiaverunt de ea eo quod habitum enuntiaverunt de ea eo quod habitum nostrum præinstruxerunt, et ad quæren- nostrum præinstruxerunt, et ad quæren- dum præexercitaverunt. dum præexercitaverunt.

Quarta est ratio ordinis, quæ maxima Quarta est ratio ordinis, quæ maxima est, et est justitiæ. Si enim non esset est, et est justitiæ. Si enim non esset malum, non esset pœna comprimens et malum, non esset pœna comprimens et ordinans malum: quod est maximum bo- ordinans malum: quod est maximum bo- num ordinis justitiæ politicæ. De quo di- num ordinis justitiæ politicæ. De quo di- cit Ambrosius, quod fur in patibulo, et cit Ambrosius, quod fur in patibulo, et Judas in inferno pulchri sunt ordine ju- Judas in inferno pulchri sunt ordine ju- stitiæ, sicut gemmula carbunculi in auro. stitiæ, sicut gemmula carbunculi in auro. Et ideo dicit Augustinus, quod << sicut Et ideo dicit Augustinus, quod << sicut melodia ornatur antithetis, hoc est, con- melodia ornatur antithetis, hoc est, con- trapositionibus silentii et toni: ita mundi trapositionibus silentii et toni: ita mundi diversitas ornatur contrapositionibus bo- diversitas ornatur contrapositionibus bo- ni et mali 1. » ni et mali 1. »

Omnes tamen istæ rationes non pro- Omnes tamen istæ rationes non pro- bant, quod per se malum operetur ad bant, quod per se malum operetur ad bonum, sed per accidens tantum. bonum, sed per accidens tantum.

Et per hoc patet solutio ad omnia quæ Et per hoc patet solutio ad omnia quæ quæsita sunt de hoc. quæsita sunt de hoc.

AD DICTUM Dionysii quod in contra- Ad object AD DICTUM Dionysii quod in contra- Ad object rium adducitur, dicendum quod malum rium adducitur, dicendum quod malum dicitur incausale: quia non potest cau- dicitur incausale: quia non potest cau- sam efficientem habere, sed potius defi- sam efficientem habere, sed potius defi- cientem: nec finalem, quia a privatione cientem: nec finalem, quia a privatione finis dicitur nec formalem, quia forma finis dicitur nec formalem, quia forma est finis et si habet materialem ut sub- est finis et si habet materialem ut sub- jectum, talis materia causa non est: ex jectum, talis materia causa non est: ex hoc enim quod subjectum est, potius de- hoc enim quod subjectum est, potius de- ficit a virtute causandi, quam causet. In- ficit a virtute causandi, quam causet. In- voluntarium autem dicitur: quia cum bo- voluntarium autem dicitur: quia cum bo- num sit quod desideratur ab omnibus, et num sit quod desideratur ab omnibus, et voluntas desiderium quoddam sit, nihil voluntas desiderium quoddam sit, nihil respiciens ad malum potest aliquid velle. respiciens ad malum potest aliquid velle. Non intentum autem dicitur: quia cum Non intentum autem dicitur: quia cum intentio præstituat finem, et malum sit intentio præstituat finem, et malum sit corruptio modi, et speciei, et ordinis ad corruptio modi, et speciei, et ordinis ad finem, non potest esse intentio de malo finem, non potest esse intentio de malo in quantum malum est. Infoecundum au- in quantum malum est. Infoecundum au- tem dicitur: quia nullius esse generati- tem dicitur: quia nullius esse generati- vum est, sed potius corruptivum. Pro- vum est, sed potius corruptivum. Pro-

cap. 18. cap. 18.

1 J. 1 J.

IN J P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 28. IN J P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 28.

prium enim boni est, quod sit diffusi- prium enim boni est, quod sit diffusi- vum esse, mali autem quod sit esse pri- vum esse, mali autem quod sit esse pri- vativum. Pigrum vero dicitur: quia a vativum. Pigrum vero dicitur: quia a motu est retractivum, sicut frigus dici- motu est retractivum, sicut frigus dici- tur pigrum, quia ligat membra motiva. tur pigrum, quia ligat membra motiva. Et si objicitur, quod Aristoteles dicit Et si objicitur, quod Aristoteles dicit in III Ethicorum, quod ridiculum est di- in III Ethicorum, quod ridiculum est di- cere, quod nos bonorum nostrorum si- cere, quod nos bonorum nostrorum si- mus causa, et malorum non simus causa: mus causa, et malorum non simus causa: et sic malum causam habet. et sic malum causam habet.

Dicendum, quod Aristoteles dicit ibi Dicendum, quod Aristoteles dicit ibi malum id quod est malum sicut malus malum id quod est malum sicut malus actus et mala delectatio, in quibus mo- actus et mala delectatio, in quibus mo- vet efficientem, ut dicit Dionysius, ob- vet efficientem, ut dicit Dionysius, ob- scura resonantia boni, quæ est in bono scura resonantia boni, quæ est in bono commutabili cum aversione ab incommu- commutabili cum aversione ab incommu- tabili bono. Malum autem in quantum tabili bono. Malum autem in quantum malum, nihil movere potest nisi deficien- malum, nihil movere potest nisi deficien- tem, ut in præhabitis dictum est. tem, ut in præhabitis dictum est.

PER HOC jam patet solutio ad duo se- PER HOC jam patet solutio ad duo se- quentia. Malum enim non confert ad quentia. Malum enim non confert ad pulchritudinem universi, nisi per acci- pulchritudinem universi, nisi per acci- dens, et per se quidem horribile est et dens, et per se quidem horribile est et fugiendum. Et si desideratur aliquando, fugiendum. Et si desideratur aliquando, hoc est valde per accidens, scilicet quod hoc est valde per accidens, scilicet quod alicui resonantiæ boni conjunctum est, alicui resonantiæ boni conjunctum est, quæ conjuncta mala vocat Aristoteles in quæ conjuncta mala vocat Aristoteles in II Ethicorum, sicut in adulterio, in quo II Ethicorum, sicut in adulterio, in quo movet delectari in aliena: cui conjun- movet delectari in aliena: cui conjun- ctum est quod fit cum injuria proximi, ctum est quod fit cum injuria proximi, et cum corruptione legis et ordinis: et et cum corruptione legis et ordinis: et ideo talia dicuntur mox nominata mala: ideo talia dicuntur mox nominata mala: quia in ipso nomine suo concipiunt cor- quia in ipso nomine suo concipiunt cor- ruptionem. ruptionem.

AD ID quod quærit Dionysius, dicen- AD ID quod quærit Dionysius, dicen-

287 287

dum quod malum secundum influentiam dum quod malum secundum influentiam potentiæ quæ a Deo est in creatum, ab potentiæ quæ a Deo est in creatum, ab ipso non fit. Sicut nec claudicatio in ipso non fit. Sicut nec claudicatio in quantum est claudicatio, non fit a vi quantum est claudicatio, non fit a vi gressibili, ut præhabitum est: sed si po- gressibili, ut præhabitum est: sed si po- tius a tibiæ curvitate vel dislocatione di- tius a tibiæ curvitate vel dislocatione di- vertente se a rectitudine motus virtutis vertente se a rectitudine motus virtutis gressibilis. Et prohibere hoc vel impedire, gressibilis. Et prohibere hoc vel impedire, esset auferre commutabilitatem a creato: esset auferre commutabilitatem a creato: et hoc esset auferre naturam vel natura- et hoc esset auferre naturam vel natura- lem defectum ab eo quod creatum est: lem defectum ab eo quod creatum est: et hoc esset creatum facere increatum : et hoc esset creatum facere increatum : quod esset contra ordinem universi. Et quod esset contra ordinem universi. Et hoc non est summi boni proprium. Nec hoc non est summi boni proprium. Nec artifex pulchrum et bonum faciens in artifex pulchrum et bonum faciens in arte, aufert a ligno in quo operatur quod arte, aufert a ligno in quo operatur quod scissibile est vel frangibile: cum tamen scissibile est vel frangibile: cum tamen per hoc artificiatum sæpe divertat a bono per hoc artificiatum sæpe divertat a bono et pulchro artis sed cavet, ne ex arte et pulchro artis sed cavet, ne ex arte foedum et malum in artificiato proveniat. foedum et malum in artificiato proveniat. Sic etiam Creator a nullo aufert naturam Sic etiam Creator a nullo aufert naturam propriam, sed omnibus largitur pul- propriam, sed omnibus largitur pul- chrum et bonum secundum propriam chrum et bonum secundum propriam uniuscujusque analogiam, ut dicit Diony- uniuscujusque analogiam, ut dicit Diony- sius. Et si incidit malum, ordinat illud sius. Et si incidit malum, ordinat illud modis qui præhabiti sunt, ne foedum om- modis qui præhabiti sunt, ne foedum om- nino remaneat, sed ad pulchritudinem nino remaneat, sed ad pulchritudinem conferat universi. Et hoc est quod dicitur, conferat universi. Et hoc est quod dicitur, Eccli. XLII, 23 et seq: Quam desiderabi- Eccli. XLII, 23 et seq: Quam desiderabi- lia omnia opera ejus! et tamquam scin- lia omnia opera ejus! et tamquam scin- tilla quæ est considerare. Omnia hæc vi- tilla quæ est considerare. Omnia hæc vi- vunt, et manent in sæculum, et in omni vunt, et manent in sæculum, et in omni necessitate omnia obediunt ei. Omnia du- necessitate omnia obediunt ei. Omnia du- plicia, unum contra unum, et non fecit plicia, unum contra unum, et non fecit quidquam deesse. quidquam deesse.

QUESTIO XXVIII. QUESTIO XXVIII.

De comparatione istorum trium ad invicem, et ad ens, utrum sci- De comparatione istorum trium ad invicem, et ad ens, utrum sci- licet ens, unum, verum, et bonum convertantur ? licet ens, unum, verum, et bonum convertantur ?

Deinde quæritur de comparatione isto- Deinde quæritur de comparatione isto-

rum trium ad invicem et ad ens. rum trium ad invicem et ad ens.

Dicitur enim communiter, quod ista Dicitur enim communiter, quod ista convertuntur. convertuntur.

288 288

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et videtur hoc esse falsum: quia Et videtur hoc esse falsum: quia 1. Quæ convertuntur ad invicem, æque 1. Quæ convertuntur ad invicem, æque prima sunt et utrumque est antecedens prima sunt et utrumque est antecedens et consequens ad reliquum. Sed unum et consequens ad reliquum. Sed unum et ens ad invicem ita se habent, quod et ens ad invicem ita se habent, quod unum est antecedens ad ens, et non e unum est antecedens ad ens, et non e converso. Videtur ergo, quod non con- converso. Videtur ergo, quod non con- vertuntur. PROBATIO autem hujus est, vertuntur. PROBATIO autem hujus est, quod sequitur, si unum est, ens est: sed quod sequitur, si unum est, ens est: sed non e converso, si ens est, unum est: non e converso, si ens est, unum est: quia multum est ens, et non est unum. quia multum est ens, et non est unum. Ergo non convertuntur ens et unum. Ergo non convertuntur ens et unum.

2. Adhuc, Philosophus in libro de 2. Adhuc, Philosophus in libro de Causis Prima rerum creatarum est Causis Prima rerum creatarum est esse, et non est ante ipsum creatum esse, et non est ante ipsum creatum aliud. »Videtur ergo, quod ens sit ante aliud. »Videtur ergo, quod ens sit ante unum, verum, et bonum. unum, verum, et bonum.

3. Adhuc, In libro de Causis dicitur, 3. Adhuc, In libro de Causis dicitur, quod ens sit per creationem, unum au- quod ens sit per creationem, unum au- tem, verum, et bonum per informatio- tem, verum, et bonum per informatio- nem et quæ sic se habent, non conver- nem et quæ sic se habent, non conver- tuntur ad invicem: ergo ens, unum, ve- tuntur ad invicem: ergo ens, unum, ve- rum, et bonum, ad invicem non conver- rum, et bonum, ad invicem non conver- tuntur. Et ratio dicti Philosophi est, tuntur. Et ratio dicti Philosophi est, quod id quod nihil ponit ante se ut sui quod id quod nihil ponit ante se ut sui principium, necesse est si fit, quod fiat principium, necesse est si fit, quod fiat ex nihilo et quod fit ex nihilo, creatum ex nihilo et quod fit ex nihilo, creatum est: ens autem nihil ponit ante se: ens est: ens autem nihil ponit ante se: ens ergo creatum est, et est primum quod ergo creatum est, et est primum quod fluit a prima causa: unum autem, verum, fluit a prima causa: unum autem, verum, et bonum, determinant ens, et dicunt et bonum, determinant ens, et dicunt ens forma unitatis, veritatis, et bonitatis ens forma unitatis, veritatis, et bonitatis determinatum et formatum: oportet er- determinatum et formatum: oportet er- go, quod fiant per informationem : et sic go, quod fiant per informationem : et sic videtur, quod non convertantur. videtur, quod non convertantur.

4. Adhuc, Quod habet oppositum, 4. Adhuc, Quod habet oppositum, forma oppositionis est determinatum et forma oppositionis est determinatum et etiam specificatum. Unum, verum, et etiam specificatum. Unum, verum, et bonum, habent opposita, multum scili- bonum, habent opposita, multum scili- cet, falsum, et malum. Ergo unum, ve- cet, falsum, et malum. Ergo unum, ve- rum, et bonum, forma oppositionis deter- rum, et bonum, forma oppositionis deter- minata sunt. Ens autem indeterminatum minata sunt. Ens autem indeterminatum est, cum nec diversum nec oppositum ha- est, cum nec diversum nec oppositum ha- beat. Ergo unum, verum, bonum, cum beat. Ergo unum, verum, bonum, cum ente converti non possunt. ente converti non possunt.

5. Similiter, Objicitur de uno et vero, 5. Similiter, Objicitur de uno et vero, et de uno et bono. Quæcumque enim di- et de uno et bono. Quæcumque enim di- versa forma oppositionis determinantur, versa forma oppositionis determinantur, ad invicem converti non possunt. Unum ad invicem converti non possunt. Unum

et verum diversa forma oppositionis de- et verum diversa forma oppositionis de- terminantur: quia unum formam oppo- terminantur: quia unum formam oppo- sitionis habet ad multum, verum for- sitionis habet ad multum, verum for- mam oppositionis habet ad falsum, et mam oppositionis habet ad falsum, et bonum formam oppositionis habet ad bonum formam oppositionis habet ad malum. Ergo videtur, quod non conver- malum. Ergo videtur, quod non conver-

tuntur. tuntur.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicit Boetius in Consolatione 1. Quod dicit Boetius in Consolatione philosophiæ, quod « quidquid contendit philosophiæ, quod « quidquid contendit ad esse, contendit ad hoc quod unum ad esse, contendit ad hoc quod unum sit. » Idem ergo est esse, et esse unum. sit. » Idem ergo est esse, et esse unum. Per eamdem rationem probatur, quod Per eamdem rationem probatur, quod verum sit, et bonum: quia quidquid con- verum sit, et bonum: quia quidquid con- tendit ad esse, contendit ad hoc quod tendit ad esse, contendit ad hoc quod verum sit, et ad hoc quod bonum sit: et verum sit, et ad hoc quod bonum sit: et sic videtur, quod idem sit esse, et verum sic videtur, quod idem sit esse, et verum esse, et esse unum, et esse bonum. esse, et esse unum, et esse bonum.

2. Si quis dicat, quod hæc convertun- 2. Si quis dicat, quod hæc convertun- tur secundum supposita, et non secun- tur secundum supposita, et non secun- dum intentionem. Videtur falsum esse: dum intentionem. Videtur falsum esse: unitivum enim et uniens est faciens esse: unitivum enim et uniens est faciens esse: et sic unum est in intentione entis, sine et sic unum est in intentione entis, sine quo non est id quod est. Unde omne quo non est id quod est. Unde omne quod est, ideo est, quia unum est, ut di- quod est, ideo est, quia unum est, ut di- cit Boetius. cit Boetius.

Similiter videtur verum in intentione Similiter videtur verum in intentione unius et entis esse. Omne enim quod est, unius et entis esse. Omne enim quod est, et quod unum est, ideo est et unum est, et quod unum est, ideo est et unum est, quia verum est et verum esse habet: quia verum est et verum esse habet: ergo in intentione entis et unius videtur ergo in intentione entis et unius videtur esse verum. Quod ex opposito probatur: esse verum. Quod ex opposito probatur: quia falsum nec est, nec unum est. Et ex quia falsum nec est, nec unum est. Et ex hoc eodem sequitur, quod verum sit hoc eodem sequitur, quod verum sit ante unum et ens secundum intellectum. ante unum et ens secundum intellectum.

Eodem modo objicitur de bono. Bo- Eodem modo objicitur de bono. Bo- num enim, ut dicit Dionysius, diffusivum num enim, ut dicit Dionysius, diffusivum esse est et vocativum: diffusivum autem esse est et vocativum: diffusivum autem est ante diffusum et sic bonum videtur est ante diffusum et sic bonum videtur esse ante ens et unum et verum, et non esse ante ens et unum et verum, et non convertitur cum ipsis. convertitur cum ipsis.

3. Adhuc, Proclus dicit, quod uniti- 3. Adhuc, Proclus dicit, quod uniti- vum salvativum est, salvativum autem vum salvativum est, salvativum autem bonum unum autem unitivum est, et bonum unum autem unitivum est, et uniendo salvat: ergo unum principium uniendo salvat: ergo unum principium est, quo unum est id quod bonum est, est, quo unum est id quod bonum est, et sic unum erit ante bonum. et sic unum erit ante bonum.

4. Adhuc, Non contendit ad bonum 4. Adhuc, Non contendit ad bonum nisi quod est ens, unum, et verum: vide- nisi quod est ens, unum, et verum: vide-

Sal Sal

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 28. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 28.

tur ergo, quod ante bonum sit ens, unum tur ergo, quod ante bonum sit ens, unum

ot verum. ot verum.

SOLUTIO. Dicendum, quod ista qua- SOLUTIO. Dicendum, quod ista qua- tuor, ens, unum, verum, bonum, con- tuor, ens, unum, verum, bonum, con- vertuntur secundum supposita, sed non vertuntur secundum supposita, sed non secundum intentiones nominum: quam- secundum intentiones nominum: quam- vis unumquodque ipsorum aliquo modo vis unumquodque ipsorum aliquo modo inducat rationem alterius secundum mo- inducat rationem alterius secundum mo- dum existendi quem habet. Unde etiam dum existendi quem habet. Unde etiam unum,verum, et bonum, non addunt su- unum,verum, et bonum, non addunt su- per ens nisi modos quosdam existendi, per ens nisi modos quosdam existendi, vel qui consistunt in negatione vel in vel qui consistunt in negatione vel in effectu consequente. Tamen primus in- effectu consequente. Tamen primus in- tellectus est entis, circa quem ut modi tellectus est entis, circa quem ut modi quidam essendi ponuntur intellectus alio quidam essendi ponuntur intellectus alio rum, scilicet unius, veri, et boni. Est rum, scilicet unius, veri, et boni. Est enim primum ens ut objectum est. Esse enim primum ens ut objectum est. Esse autem entis potest accipi ut absolutum, autem entis potest accipi ut absolutum, aut relatum ad ipsius esse principium. Si aut relatum ad ipsius esse principium. Si accipitur ut absolutum tunc est intelle- accipitur ut absolutum tunc est intelle- ctus esse et entis. Si accipiatur ut ctus esse et entis. Si accipiatur ut principium esse relatum aut refertur principium esse relatum aut refertur ad principium formale, vel finale: li- ad principium formale, vel finale: li- cet enim hoc unum sit, tamen intentio- cet enim hoc unum sit, tamen intentio-

nes principiandi non sunt unum e nes principiandi non sunt unum e

fertur ad principium formale: aut fertur ad principium formale: aut tur ad ipsum secundum actum proprium tur ad ipsum secundum actum proprium formalis principii, aut secundum actum formalis principii, aut secundum actum consequentem. Si primo modo: sic est consequentem. Si primo modo: sic est intellectus unius proprius enim actus intellectus unius proprius enim actus principii formalis est terminare id quod principii formalis est terminare id quod est terminatum autem esse indivisum est terminatum autem esse indivisum est in se, et ab aliis divisum per hoc est in se, et ab aliis divisum per hoc ipsum, quod in esse terminatum est. ipsum, quod in esse terminatum est. Et sic patet, quod proximus intellectus Et sic patet, quod proximus intellectus ad ens, est intellectus unius. Si vero ad ens, est intellectus unius. Si vero referatur ad actum consequentem for- referatur ad actum consequentem for- malis principii, intellectus consequens malis principii, intellectus consequens est, quo discernitur in esse. Et iste est, quo discernitur in esse. Et iste est intellectus veri. Et quod dico, quo est intellectus veri. Et quod dico, quo discernitur, secundum habitum intelli- discernitur, secundum habitum intelli- gitur hoc quod discernibile est in esse: gitur hoc quod discernibile est in esse: et ideo intellectus veri consequitur et ideo intellectus veri consequitur intellectum entis et unius. Si autem re- intellectum entis et unius. Si autem re- feratur ad principium finale: tunc est feratur ad principium finale: tunc est intellectus boni. Et quia ista quatuor in intellectus boni. Et quia ista quatuor in omni sunt quod est, et in causa, et in omni sunt quod est, et in causa, et in causato, et in universali, et in particu- causato, et in universali, et in particu-

XXXI XXXI

289 289

lari, nec potest aliquid intelligi esse nisi lari, nec potest aliquid intelligi esse nisi statim occurrant ista quatuor inesse ipsi : statim occurrant ista quatuor inesse ipsi : ideo ista quatuor convertuntur secun- ideo ista quatuor convertuntur secun- dum supposita et ideo dicit Dionysius, dum supposita et ideo dicit Dionysius, quod « non est aliquid existentium quod quod « non est aliquid existentium quod non participet uno, et quod non partici- non participet uno, et quod non partici- pet bono. » Et per eamdem rationem pet bono. » Et per eamdem rationem non est aliquid existentium quod non non est aliquid existentium quod non participet vero quia esse uniuscujusque participet vero quia esse uniuscujusque sive causæ sive causati, sive principii sive causæ sive causati, sive principii sive principiati, sive particularis sive sive principiati, sive particularis sive universalis, sive substantiæ sive acciden- universalis, sive substantiæ sive acciden- tis, sive potentiæ sive actus, secundum tis, sive potentiæ sive actus, secundum modos essendi significatur per unum, modos essendi significatur per unum, verum, bonum absolutum autem signi- verum, bonum absolutum autem signi- ficatur per ens. ficatur per ens.

: :

His habitis, facile est respondere ab His habitis, facile est respondere ab objecta. objecta.

AD TRIA enim prima jam patet solu- AD TRIA enim prima jam patet solu- tio. Unum enim, verum, bonum, non tio. Unum enim, verum, bonum, non antecedunt ad ens, nec sunt secunda antecedunt ad ens, nec sunt secunda creata, nec sunt per informationem dicta creata, nec sunt per informationem dicta propter naturam aliquam suppositam propter naturam aliquam suppositam quam addant super ens, sed propter quam addant super ens, sed propter modum essendi quem procul dubio po- modum essendi quem procul dubio po- nunt circa esse entis. nunt circa esse entis.

AD ALIUD dicendum, quod eo quod ad- AD ALIUD dicendum, quod eo quod ad- dunt super ens, forma oppositionis de- dunt super ens, forma oppositionis de- terminantur. In hoc autem est modus terminantur. In hoc autem est modus essendi, et non natura aliqua, ut jam essendi, et non natura aliqua, ut jam dictum est. dictum est.

Et per hoc etiam patet solutio ad se- Et per hoc etiam patet solutio ad se- quens. quens.

Ad 1, 2 et 3. Ad 1, 2 et 3.

Ad 4 et 5. Ad 4 et 5.

AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object. 1. AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object. 1. dicendum quod dictum Boetii non pro- dicendum quod dictum Boetii non pro- bat, quod convertantur secundum inten- bat, quod convertantur secundum inten- tiones, sed secundum supposita tantum : tiones, sed secundum supposita tantum : modi enim illi essendi a nullo esse sepa- modi enim illi essendi a nullo esse sepa- rabiles sunt. rabiles sunt.

AD ID quod ulterius quæritur de dicto Ad object. 2. AD ID quod ulterius quæritur de dicto Ad object. 2. quorumdam, dicendum, quod licet ista quorumdam, dicendum, quod licet ista non convertantur secundum intentiones, non convertantur secundum intentiones, tamen secundum aliquem actum ipsorum tamen secundum aliquem actum ipsorum unumquodque istorum se habet ad alte- unumquodque istorum se habet ad alte- rum ut principium: sed hoc est in ali- rum ut principium: sed hoc est in ali- quo esse, et non inesse simpliciter. quo esse, et non inesse simpliciter. Unde unum constitutivum est alicujus Unde unum constitutivum est alicujus esse, sed non esse simpliciter: sicut ve- esse, sed non esse simpliciter: sicut ve- rum in principio constitutivum est esse rum in principio constitutivum est esse

19 19

290 290

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in principiato, et bonum in causa diffu- in principiato, et bonum in causa diffu- sivum est esse in causato: esse tamen sivum est esse in causato: esse tamen simpliciter est ante quodlibet istorum. simpliciter est ante quodlibet istorum. Ad object. 3. AD DICTUM Procli dicendum, quod Ad object. 3. AD DICTUM Procli dicendum, quod unum per actum quemdam est ante bo- unum per actum quemdam est ante bo- num. Si autem modi essendi conside- num. Si autem modi essendi conside- rentur quos dicunt unum et bonum, rentur quos dicunt unum et bonum,

tunc convertuntur ad invicem secundum tunc convertuntur ad invicem secundum supposita, et unum per actum illum et supposita, et unum per actum illum et nomen et rationem boni induit. nomen et rationem boni induit.

AD ULTIMUM Concedendum est. Intel- Ad AD ULTIMUM Concedendum est. Intel- Ad lectus enim entis et unius et veri sunt lectus enim entis et unius et veri sunt ante intellectum boni, ut paulo ante di- ante intellectum boni, ut paulo ante di- ctum est. ctum est.

QUÆSTIO XXIX. QUÆSTIO XXIX.

Secundum quam intentionem unumquodque ipsorum, scilicet ens, Secundum quam intentionem unumquodque ipsorum, scilicet ens, verum, et bonum, de Deo dicatur ? verum, et bonum, de Deo dicatur ?

Deinde quæritur, Secundum quam in- Deinde quæritur, Secundum quam in- tentionem unumquodque istorum de Deo tentionem unumquodque istorum de Deo dicatur? dicatur?

Et quia jam habitum est de ente et Et quia jam habitum est de ente et vero in quæstionibus de essentialitate et vero in quæstionibus de essentialitate et veritate divina, ideo hic quæremus de veritate divina, ideo hic quæremus de unitate divina primo, et de bonitate di- unitate divina primo, et de bonitate di- vina secundo. vina secundo.

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Deuteron. VI, 4 Audi, Israel: 1. Deuteron. VI, 4 Audi, Israel: Dominus Deus noster, Dominus unus Dominus Deus noster, Dominus unus est. Et, Exod. xx, 2 et 3 : Ego sum Do- est. Et, Exod. xx, 2 et 3 : Ego sum Do- minus Deus tuus... Non habebis deos minus Deus tuus... Non habebis deos alienos coram me. Ergo videtur, quod alienos coram me. Ergo videtur, quod Deus unus sit. Deus unus sit.

Adhuc, Deuter. xxxII, 39: Videte Adhuc, Deuter. xxxII, 39: Videte

De unitate divina quæremus duo, sci- quod ego sim solus, et non sit alius De unitate divina quæremus duo, sci- quod ego sim solus, et non sit alius licet an Deus unus sit? licet an Deus unus sit?

Et secundo, An unitas ejus compatia- Et secundo, An unitas ejus compatia- tur aliquam secum pluralitatem? tur aliquam secum pluralitatem?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De unitate divina. De unitate divina.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS 1. ARTICULUS 1.

Utrum Deus sit unus, vel plures dii'? Utrum Deus sit unus, vel plures dii'?

Primo ergo quæritur, Utrum Deus Primo ergo quæritur, Utrum Deus unus sit? unus sit?

1 Cf. Opp, B. Alberti. Comment. in I Sen- 1 Cf. Opp, B. Alberti. Comment. in I Sen- tentiarum, Dist. II, Art. 11 et 22. Tom. XXV tentiarum, Dist. II, Art. 11 et 22. Tom. XXV

Deus præter me. Deus præter me.

Adhuc, I ad Corinth. VIII, 5 et 6: Nam Adhuc, I ad Corinth. VIII, 5 et 6: Nam etsi sunt qui dicantur dii, sive in cœlo, etsi sunt qui dicantur dii, sive in cœlo, sive in terra (siquidem sunt dii multi, et sive in terra (siquidem sunt dii multi, et domini multi), nobis tamen unus est domini multi), nobis tamen unus est Deus, Pater, ex quo omnia, et nos in Deus, Pater, ex quo omnia, et nos in illum et unus Dominus, Jesus Chri- illum et unus Dominus, Jesus Chri- stus, per quem omnia, et nos per ipsum. stus, per quem omnia, et nos per ipsum.

Adhuc, Sapientiæ, xiv, 21: Incom- Adhuc, Sapientiæ, xiv, 21: Incom- municabile nomen, scilicet, divinitatis, municabile nomen, scilicet, divinitatis, lignis et lampidibus imposuerunt. Si lignis et lampidibus imposuerunt. Si incommunicabile est nomen, uni soli incommunicabile est nomen, uni soli convenit ergo videtur Deus non esse convenit ergo videtur Deus non esse nisi unus. nisi unus.

2. Idem probatur ratione. Sicut enim 2. Idem probatur ratione. Sicut enim essentia divina et esse divinum et simili- essentia divina et esse divinum et simili- ter bonitas est major quam cogitari pot- ter bonitas est major quam cogitari pot- estita unitas divina major est quam estita unitas divina major est quam cogitari potest. Unitas autem major, ut cogitari potest. Unitas autem major, ut

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 29. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 29.

dicit Avicenna, est, quæ nec actu, nec dicit Avicenna, est, quæ nec actu, nec potentia, nec opinione communicabilis potentia, nec opinione communicabilis est. Talis ergo unitas erit unitas divinæ est. Talis ergo unitas erit unitas divinæ naturæ. Est enim aliquid actu unum, naturæ. Est enim aliquid actu unum, potentia tamen plura, ut continuum di- potentia tamen plura, ut continuum di- visibile, et ut sol, et luna, et cætera in- visibile, et ut sol, et luna, et cætera in- corruptibilia coelestia, quæ sunt ex tota corruptibilia coelestia, quæ sunt ex tota materia sua. Et aliquid est actu plura, materia sua. Et aliquid est actu plura, ut homines, et cætera quæ participant ut homines, et cætera quæ participant unam speciem, secundum quod dicit unam speciem, secundum quod dicit Porphyrius, quod « participatione speciei Porphyrius, quod « participatione speciei plures homines sunt unus homo. » Ali- plures homines sunt unus homo. » Ali- quid actu`nihil est, et tamen opinione quid actu`nihil est, et tamen opinione multiplicabile est, ut domus heptangula multiplicabile est, ut domus heptangula quæ forte nulla est, opinione tamen et quæ forte nulla est, opinione tamen et arte multæ fingi possunt. Et sic procedit arte multæ fingi possunt. Et sic procedit ratio inducta, quod Deus unus est, ita ratio inducta, quod Deus unus est, ita quod nec actu, nec potentia plures esse quod nec actu, nec potentia plures esse possunt. possunt.

3. Adhuc, Boetius in libro de Trini- 3. Adhuc, Boetius in libro de Trini- tate «In Deo nulla est diversitas, nulla tate «In Deo nulla est diversitas, nulla ex diversitate pluralitas, nulla ex acci- ex diversitate pluralitas, nulla ex acci- dentibus multitudo. Deus enim a Deo dentibus multitudo. Deus enim a Deo nullo differt, nec accidentibus, nec sub- nullo differt, nec accidentibus, nec sub- stantialibus differentiis.» Ubi ergo nulla stantialibus differentiis.» Ubi ergo nulla est differentia, nulla diversitas, quare est differentia, nulla diversitas, quare nec numerus. Si nullo modo numerus, nec numerus. Si nullo modo numerus, nec numerus realis, nec potentialis, nec nec numerus realis, nec potentialis, nec secundum opinionem numerus esse pot- secundum opinionem numerus esse pot- est et ita videtur, quod Deus sit unus est et ita videtur, quod Deus sit unus solus. solus.

4. Adhuc, Ratione ducente ad incon- 4. Adhuc, Ratione ducente ad incon- veniens probatur idem. Divinitatis no- veniens probatur idem. Divinitatis no- men aut communicabile est, aut incom- men aut communicabile est, aut incom- municabile. Si incommunicabile est, se- municabile. Si incommunicabile est, se- quitur quod unus solus Deus sit. Si com- quitur quod unus solus Deus sit. Si com- municabile, detur quod communicetur municabile, detur quod communicetur pluribus tunc plures erunt dii substan- pluribus tunc plures erunt dii substan- tialiter, in quibus divinitates plures tialiter, in quibus divinitates plures erunt secundum esse et essentias. Aut er- erunt secundum esse et essentias. Aut er- go differunt ab invicem, aut non. Si dif- go differunt ab invicem, aut non. Si dif- ferunt, aliquid habet unus quod non ha- ferunt, aliquid habet unus quod non ha- bet alter, et est bonitatis et perfectionis. bet alter, et est bonitatis et perfectionis. In nullo ergo eorum summa perfectio In nullo ergo eorum summa perfectio est, quod est contra rationem nominis: est, quod est contra rationem nominis: nomen enim Dei omnis perfectionis per- nomen enim Dei omnis perfectionis per- fectissimum. Si dicatur, quod unus est fectissimum. Si dicatur, quod unus est ab alio, sicut poetæ finxerunt. CONTRA: ab alio, sicut poetæ finxerunt. CONTRA: Unum esse ab alio nisi in divisibili sub- Unum esse ab alio nisi in divisibili sub-

291 291

stantia intelligi non potest. Si ergo unus stantia intelligi non potest. Si ergo unus Deus est ab alio, sequitur quod indivi- Deus est ab alio, sequitur quod indivi- sibilis substantia intelligi non potest. Si sibilis substantia intelligi non potest. Si ergo unus Deus est ab alio, sequitur ergo unus Deus est ab alio, sequitur quod divisibilis substantia sit quilibet quod divisibilis substantia sit quilibet ipsorum et ex hoc sequitur, quod hoc ipsorum et ex hoc sequitur, quod hoc nomen, Deus, non dicat simplicissimum nomen, Deus, non dicat simplicissimum et primum principium: et hoc est incon- et primum principium: et hoc est incon- veniens. Omnes enim primum principium veniens. Omnes enim primum principium et simplicissimum dixerunt esse Deum et simplicissimum dixerunt esse Deum et causam primam esse. Relinquitur er- et causam primam esse. Relinquitur er- go, quod unus sit solus Deus, et quod go, quod unus sit solus Deus, et quod unitas ejus nullam admittat pluralitatem. unitas ejus nullam admittat pluralitatem. 5. Adhuc, Omne quod agitur in nu- 5. Adhuc, Omne quod agitur in nu- merum, aptitudine divisionis agitur in merum, aptitudine divisionis agitur in numerum quod dicit Aristoteles in III numerum quod dicit Aristoteles in III Physicorum: quia numerum cognosci- Physicorum: quia numerum cognosci- mus divisione continui. Et Damascenus mus divisione continui. Et Damascenus dicit, quod differentia divina est causa dicit, quod differentia divina est causa numeri. » Si ergo plures dii possunt esse numeri. » Si ergo plures dii possunt esse vel opinari, oportet quod divinitas sit vel opinari, oportet quod divinitas sit talis natura quæ dividi possit aliquo ma- talis natura quæ dividi possit aliquo ma- teriali diviso et ex hoc sequitur, quod teriali diviso et ex hoc sequitur, quod Deus esset compositus ex materia et for- Deus esset compositus ex materia et for- ma, et ex universali et particulari, quod ma, et ex universali et particulari, quod est contra intellectum Dei: sic enim se- est contra intellectum Dei: sic enim se- queretur quod nec primum esset, nec queretur quod nec primum esset, nec principium, nec Deus, nec prima causa principium, nec Deus, nec prima causa omnium. Ex intellectu ergo est nominis omnium. Ex intellectu ergo est nominis Dei, quod nec intellectu, nec potentia, Dei, quod nec intellectu, nec potentia, nec actu, nec opinione plures sint, sed nec actu, nec opinione plures sint, sed unus solus Deus. Si enim opinione plu- unus solus Deus. Si enim opinione plu- res essent, cum opinio non formetur res essent, cum opinio non formetur nisi ex opinabili, quod aptitudine sua nisi ex opinabili, quod aptitudine sua probabilitatis habet rationem, sequeretur probabilitatis habet rationem, sequeretur quod aptitudine naturæ haberet plurali- quod aptitudine naturæ haberet plurali- tatem quod falsum est. tatem quod falsum est.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Etiam Scriptura sacra in hoc no- 1. Etiam Scriptura sacra in hoc no- mine, Deus, designat pluralitatem. Ge- mine, Deus, designat pluralitatem. Ge- nes. 1, 5 Eritis sicut dii. Incassum nes. 1, 5 Eritis sicut dii. Incassum autem consignificatum ponitur circa autem consignificatum ponitur circa consignificatum, quod non est suscepti- consignificatum, quod non est suscepti- bile consignificati illius. Unde circa pro- bile consignificati illius. Unde circa pro- prium nec qualitas communis ponitur, prium nec qualitas communis ponitur, nec pluralis numerus, nec etiam signum nec pluralis numerus, nec etiam signum distributivum. Et hæc omnia ponit Scri- distributivum. Et hæc omnia ponit Scri- ptura circa hoc nomen, Deus. Psal. xcv, ptura circa hoc nomen, Deus. Psal. xcv,

5 Omnes dii Gentium dæmonia. 5 Omnes dii Gentium dæmonia.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

292 292

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Adhuc, Hermes Trismegistus in li- 2. Adhuc, Hermes Trismegistus in li- bro suo de Causis, de Ægyptiis dicit, bro suo de Causis, de Ægyptiis dicit, quod in tanta communitate deorum, dii quod in tanta communitate deorum, dii speciales tam a diis quam a deabus in- speciales tam a diis quam a deabus in- venti sunt. Ergo Philosophi opinati sunt venti sunt. Ergo Philosophi opinati sunt plures esse deos. Et constat, quod Phi- plures esse deos. Et constat, quod Phi- losophorum opinio non fuit sine opina- losophorum opinio non fuit sine opina- bili ratione ergo ad minus opinabile bili ratione ergo ad minus opinabile est plures esse deos: et hoc ex aptitu- est plures esse deos: et hoc ex aptitu- dine divinæ naturæ. dine divinæ naturæ.

3. Adhuc, Fides ponit et similiter 3. Adhuc, Fides ponit et similiter philosophia, quod in Deo idem sunt philosophia, quod in Deo idem sunt substantia, virtus, et operatio. Ergo a substantia, virtus, et operatio. Ergo a destructione consequentis, si divisæ sint destructione consequentis, si divisæ sint operationes in aliquibus, divisæ erunt operationes in aliquibus, divisæ erunt virtutes, et divisæ essentiæ. Dicit autem virtutes, et divisæ essentiæ. Dicit autem Augustinus in libro IV de Trinitate, Augustinus in libro IV de Trinitate, quod non dicimus Trinitatem descendisse quod non dicimus Trinitatem descendisse super Christum in columbæ specie, sed super Christum in columbæ specie, sed solum Spiritum sanctum. Nec Trinita- solum Spiritum sanctum. Nec Trinita- tem sonuisse super Filium in voce qua tem sonuisse super Filium in voce qua dictum est: Hic est Filius meus dile- dictum est: Hic est Filius meus dile- ctus, sed solum Patrem. Nec Trinitatem ctus, sed solum Patrem. Nec Trinitatem missam in carnem ut carnem sibi uniret, missam in carnem ut carnem sibi uniret, sed solum Filium 1. Operationes ergo istæ sed solum Filium 1. Operationes ergo istæ divisæ sunt. Videtur ego, quod virtu- divisæ sunt. Videtur ego, quod virtu- tes divisæ sunt et essentiæ divisæ. Pater tes divisæ sunt et essentiæ divisæ. Pater ergo et Filius et Spiritus sanctus tres ergo et Filius et Spiritus sanctus tres dii sunt, et non unus Deus. Et hæc fuit dii sunt, et non unus Deus. Et hæc fuit fortior objectio Arianorum, et Nestoria- fortior objectio Arianorum, et Nestoria- norum, et Eutychianorum, et Paulisamo- norum, et Eutychianorum, et Paulisamo-

satenorum. satenorum.

SOLUTIO. Procul dubio unus solus Deus SOLUTIO. Procul dubio unus solus Deus est essentialiter, nec actu, nec potentia, est essentialiter, nec actu, nec potentia, nec opinione sapientis multiplicabilis in nec opinione sapientis multiplicabilis in plures essentialiter. Et si aliquis plures plures essentialiter. Et si aliquis plures esse dixerit deos essentialiter, dixit hoc esse dixerit deos essentialiter, dixit hoc non intelligens quid diceret, sicut dicitur non intelligens quid diceret, sicut dicitur in Psalmo x, 1: Dixit insipiens in in Psalmo x, 1: Dixit insipiens in corde suo Non est Deus: quod non corde suo Non est Deus: quod non diceret nisi insipiens esset, ut dicit An- diceret nisi insipiens esset, ut dicit An- selmus. selmus.

cipative de participantibus aliquam pro- cipative de participantibus aliquam pro- prietatem divinam, sive per naturam, prietatem divinam, sive per naturam, sive per gratiam. Per gratiam, sicut sive per gratiam. Per gratiam, sicut Sancti di dicuntur. Psal. LXXXI, 6 : Ego Sancti di dicuntur. Psal. LXXXI, 6 : Ego dixi Dii estis. Per naturam, sicut po- dixi Dii estis. Per naturam, sicut po- etæ et quidam Philosophi corpora cœlc- etæ et quidam Philosophi corpora cœlc- stia, et virtutes cœlestium, et quasdamı stia, et virtutes cœlestium, et quasdamı virtutes terrestrium, et quasdam virtutes virtutes terrestrium, et quasdam virtutes infernalium deos esse dicebant participa- infernalium deos esse dicebant participa- tione virtutis divinæ. Propter quod (ut tione virtutis divinæ. Propter quod (ut dicit Apuleius in libro de Deo Socratis) dicit Apuleius in libro de Deo Socratis) deos dividebant in incorporeos, et cor- deos dividebant in incorporeos, et cor- poreos. Corporeos autem dividebant in poreos. Corporeos autem dividebant in coelestes, subcœlestes sive terrestres, et coelestes, subcœlestes sive terrestres, et infernales. Et accipiebant deos participa- infernales. Et accipiebant deos participa- tive dictos, numina scilicet, virtutes, et tive dictos, numina scilicet, virtutes, et operationes divina influentia participata. operationes divina influentia participata. Sicut etiam in libro de Causis dicitur, Sicut etiam in libro de Causis dicitur, quod anima nobilis tres habet operatio- quod anima nobilis tres habet operatio- nes, scilicet divinam, intellectualem, et nes, scilicet divinam, intellectualem, et animalem. Omnem enim virtutem crea- animalem. Omnem enim virtutem crea- tricem sive productricem rerum dicebant tricem sive productricem rerum dicebant esse divinam et a tali participatione esse divinam et a tali participatione hoc nomen, Deus, dictum plurale habet, hoc nomen, Deus, dictum plurale habet, et multi sunt dii, ut dicit Apostolus, ad et multi sunt dii, ut dicit Apostolus, ad Corinth. VIII, 5 Siquidam sunt dii Corinth. VIII, 5 Siquidam sunt dii multi, et domini multi. multi, et domini multi.

Dicitur etiam Deus nuncupative, sicut Dicitur etiam Deus nuncupative, sicut statuæ fictæ ab homine dii dicuntur: statuæ fictæ ab homine dii dicuntur: cum nihil habeant divinitatis, nec per cum nihil habeant divinitatis, nec per essentiam, nec participationem : sed essentiam, nec participationem : sed opinio erronea finxit ob venerationem opinio erronea finxit ob venerationem eorum qui participative dii dicebantur. eorum qui participative dii dicebantur. Et hoc nomen, Deus, dicitur de illis om- Et hoc nomen, Deus, dicitur de illis om- nino æquivoce, et non per prius et poste- nino æquivoce, et non per prius et poste- rius, sicut animal æquivoce dicitur de rius, sicut animal æquivoce dicitur de homine, et de eo quod pingitur, sive de homine, et de eo quod pingitur, sive de idolo quod non habet nisi hominis figu- idolo quod non habet nisi hominis figu- ram et nullam hominis virtutem vel ram et nullam hominis virtutem vel operationem. Ideo, Sapientiæ, xiv, 21, operationem. Ideo, Sapientiæ, xiv, 21, dicitur Incommunicabile nomen, scili- dicitur Incommunicabile nomen, scili- cet divinitatis. Et, Jeremiæ, x, 8, dici- cet divinitatis. Et, Jeremiæ, x, 8, dici- tur, quod pariter insipientes et fatui tur, quod pariter insipientes et fatui probabuntur, scilicet statuentes plures probabuntur, scilicet statuentes plures

: :

Dicitur tamen hoc nomen, Deus, du- Dicitur tamen hoc nomen, Deus, du- pliciter. Per prius et posterius, scilicet esse deos doctrina vanitatis eorum li- pliciter. Per prius et posterius, scilicet esse deos doctrina vanitatis eorum li- essentialiter. Et sic dicitur primo parti- gnum est, hoc est, per doctrinam. essentialiter. Et sic dicitur primo parti- gnum est, hoc est, per doctrinam.

1 Cf. Matth. 1, 17; Luc. 1, 22; Joan. 1, 32 1 Cf. Matth. 1, 17; Luc. 1, 22; Joan. 1, 32 et 33. et 33.

2 Cf. Psal. LII, 1. 2 Cf. Psal. LII, 1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 29. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 29.

Auctoritates autem et rationes primo Auctoritates autem et rationes primo inductæ ad hoc, concedendæ sunt. inductæ ad hoc, concedendæ sunt.

: :

293 293

quod Patris est proprium, et ratione hu- quod Patris est proprium, et ratione hu- jus attribuitur Patri, et non Filio, nec jus attribuitur Patri, et non Filio, nec Spiritui sancto. Similiter incarnatio, Spiritui sancto. Similiter incarnatio, prout est opus et factio incarnationis, opus prout est opus et factio incarnationis, opus commune est trium in illo tamen signi- commune est trium in illo tamen signi- ficatur, quod incarnatio unitio est huma- ficatur, quod incarnatio unitio est huma- næ naturæ in personam Filii. Et ratione næ naturæ in personam Filii. Et ratione hujus est proprium Filii, et non Patris, hujus est proprium Filii, et non Patris, nec Spiritus sancti. Et quia hanc distin- nec Spiritus sancti. Et quia hanc distin- ctionem inter commune et proprium si- ctionem inter commune et proprium si- gnificatum in communi cognoverunt hæ- gnificatum in communi cognoverunt hæ- retici, ideo in hæresim lapsi sunt. . retici, ideo in hæresim lapsi sunt. .

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum, quod consignificatum plurale dicendum, quod consignificatum plurale non ponitur circa Deum essentialiter non ponitur circa Deum essentialiter dictum, sed participative. Unde etiam, dictum, sed participative. Unde etiam, Genes. 111, 5: Eritis sicut dii: statim Genes. 111, 5: Eritis sicut dii: statim determinative dictum additur, scientes determinative dictum additur, scientes bonum et malum, hoc est, divinitatem bonum et malum, hoc est, divinitatem participantes in hoc quod habebitis om- participantes in hoc quod habebitis om- nium scientiam. Unde etiam dicit Au- nium scientiam. Unde etiam dicit Au- gustinus, quod non est credendum, quod gustinus, quod non est credendum, quod homo divina ratione præditus putaverit homo divina ratione præditus putaverit se esse æqualem Deo in natura: sed se esse æqualem Deo in natura: sed aliquid altum petiit in participatione di- aliquid altum petiit in participatione di- vinæ proprietatis, ad quod (sicut dicit vinæ proprietatis, ad quod (sicut dicit Anselmus) pervenisset si stetisset. Anselmus) pervenisset si stetisset. Aport. 8. AD DICTUM Trismegisti et aliorum Phi- Aport. 8. AD DICTUM Trismegisti et aliorum Phi- losophorum dicendum, quod illi pone- losophorum dicendum, quod illi pone- bant Deum deorum, sicut dicitur in se- bant Deum deorum, sicut dicitur in se- cunda parte Timæi Platonis, qui opifex cunda parte Timæi Platonis, qui opifex et pater esset aliorum. Et illum singula- An et pater esset aliorum. Et illum singula- An rem posuerunt eo quod ille solus per rem posuerunt eo quod ille solus per naturam essentialiter Deus est, de quo naturam essentialiter Deus est, de quo Plato et Trimegistus dicunt, quod vir Plato et Trimegistus dicunt, quod vir mente attingitur ab homine, cum maxi- mente attingitur ab homine, cum maxi- me a carne avertitur: nec cognoscitur me a carne avertitur: nec cognoscitur ab ipso nisi quia est, et infinite quid ab ipso nisi quia est, et infinite quid est, ut in antehabitis probatum est. Ali- est, ut in antehabitis probatum est. Ali- ter enim omnipotentia non esset in uno, ter enim omnipotentia non esset in uno, nec providentia omnium esset in uno, nec providentia omnium esset in uno, nec universitas factorum et multitudo nec universitas factorum et multitudo reduci posset in unum sicut in princi- reduci posset in unum sicut in princi- pium, nec bonum universitatis esset in pium, nec bonum universitatis esset in uno sicut in duce exercitus : quæ omnia uno sicut in duce exercitus : quæ omnia valde inconvenientia sunt apud Philoso- valde inconvenientia sunt apud Philoso- phos. phos.

hjact, 3 hjact, 3

AD ALIUD dicendum est, quod opera AD ALIUD dicendum est, quod opera Trinitatis indivisa sunt: sed nihil in Trinitatis indivisa sunt: sed nihil in opere prohibet quod commune est tri- opere prohibet quod commune est tri- bus, aliquid esse proprium propter quod bus, aliquid esse proprium propter quod referatur ad unum. Sicut in columba, referatur ad unum. Sicut in columba, cujus apparitio trium fuit opus commu- cujus apparitio trium fuit opus commu- ne sed quod dicitur Spiritus sanctus in ne sed quod dicitur Spiritus sanctus in columba, est Spiritus sancti proprium, columba, est Spiritus sancti proprium, et sic solius est Spiritus sancti. Similiter et sic solius est Spiritus sancti. Similiter quod vox insonuit, trium fuit opus com- quod vox insonuit, trium fuit opus com- mune sed ratione hujus quod dicitur, mune sed ratione hujus quod dicitur, Hic est Filius meus dilectus, exprimitur Hic est Filius meus dilectus, exprimitur

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

unitas divina aliquam admittat unitas divina aliquam admittat pluralitatem ? pluralitatem ?

Secundo quæritur, An unitas divina Secundo quæritur, An unitas divina aliquam admittat pluralitatem, sicut est aliquam admittat pluralitatem, sicut est unitas universalis, quod totum est in unitas universalis, quod totum est in quolibet suorum particularium, et totum quolibet suorum particularium, et totum extra ipsum ? extra ipsum ?

Et videtur quod sic : quia Et videtur quod sic : quia

1. Quidquid est ens, nulla differentia 1. Quidquid est ens, nulla differentia entis ab aliquo distinctum, essentialiter entis ab aliquo distinctum, essentialiter prædicatur de omnibus: Deus unum est prædicatur de omnibus: Deus unum est ens, nulla differentia entis distinctum : ens, nulla differentia entis distinctum : ergo est in omnibus entibus essentialiter ergo est in omnibus entibus essentialiter prædicatum de illis. Et ex hoc sequitur, prædicatum de illis. Et ex hoc sequitur, quod Deus sit omnia. Et hoc videntur quod Deus sit omnia. Et hoc videntur dicere quidam Philosophi, sicut Alexan- dicere quidam Philosophi, sicut Alexan- der, et Anaximenes, et quidam alii. der, et Anaximenes, et quidam alii.

2. Adhuc, Probatum est in libro de 2. Adhuc, Probatum est in libro de Causis, et ab Avicenna, et ab Algazele, Causis, et ab Avicenna, et ab Algazele, quod proprietas præcipua primi est, quod proprietas præcipua primi est, quod est in eo idem esse et quod est. Et quod est in eo idem esse et quod est. Et hoc dicit Boetius in libro de Hebdomadi- hoc dicit Boetius in libro de Hebdomadi- bus, et in libro de Trinitate. In ente quod bus, et in libro de Trinitate. In ente quod est primum prædicatum de omnibus, est primum prædicatum de omnibus, idem est esse et quod est. Ergo ipsum est idem est esse et quod est. Ergo ipsum est primum. PRIMA probatur ex hoc, quod primum. PRIMA probatur ex hoc, quod

294 294

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

resolutio stat in ente: resolutio autem resolutio stat in ente: resolutio autem non stat in ultimo nisi in simplici. In non stat in ultimo nisi in simplici. In simplici autem oportet, quod idem sit simplici autem oportet, quod idem sit esse et quod est: quia aliter non esset esse et quod est: quia aliter non esset simplex. Cum ergo in ente stet resolutio, simplex. Cum ergo in ente stet resolutio, videtur quod ens sit simplex: et sic vi- videtur quod ens sit simplex: et sic vi- detur, quod ens universale prædicatum detur, quod ens universale prædicatum de omnibus sit Deus: et cum hoc admit- de omnibus sit Deus: et cum hoc admit- tat pluralitatem magnam, cum tamen tat pluralitatem magnam, cum tamen unum sit, videtur quod unitas divina unum sit, videtur quod unitas divina pluralitatem admittat. pluralitatem admittat.

3. Adhuc, Huic universali quod est 3. Adhuc, Huic universali quod est ens, convenire videtur quod dicit Grego- ens, convenire videtur quod dicit Grego- rius, scilicet quod est intra omnia non rius, scilicet quod est intra omnia non inclusum, et extra omnia non exclusum. inclusum, et extra omnia non exclusum. Patet enim, quod intra omnia est, et Patet enim, quod intra omnia est, et per hoc non excluditur quin extra per hoc non excluditur quin extra omnia sit totum secundum esse et po- omnia sit totum secundum esse et po- tentiam. Videtur ergo cum sibi conve- tentiam. Videtur ergo cum sibi conve- niat proprietas essentiæ divinæ, quod niat proprietas essentiæ divinæ, quod ipsum sit esse divinum proprium enim ipsum sit esse divinum proprium enim convertibile est cum suo subjecto: et cui convertibile est cum suo subjecto: et cui convenit proprium, convenit etiam sub- convenit proprium, convenit etiam sub- jectum. jectum.

4. Adhuc, Omne causatum in sua cau- 4. Adhuc, Omne causatum in sua cau- sa formali est per modum causæ, et non sa formali est per modum causæ, et non per modum causati. Cum ergo Deus om- per modum causati. Cum ergo Deus om- nium causa sit formalis et efficiens et nium causa sit formalis et efficiens et finalis, omnia sunt in ipso per modum finalis, omnia sunt in ipso per modum causæ, et sic unitas ejus aliquam admit- causæ, et sic unitas ejus aliquam admit- tit pluralitatem. tit pluralitatem.

5. Adhuc, Sunt etiam quidam hære- 5. Adhuc, Sunt etiam quidam hære- tici, dicentes Deum et materiam primam tici, dicentes Deum et materiam primam et voov sive mentem idem esse '. Quod et voov sive mentem idem esse '. Quod sic probant Quæcumque sunt, et nul- sic probant Quæcumque sunt, et nul- lam differentiam habent, eadem sunt. lam differentiam habent, eadem sunt. Idem enim est, ut dicit Aristoteles in Idem enim est, ut dicit Aristoteles in VII Topicorum, quod non differt diffe- VII Topicorum, quod non differt diffe- rentia. Deus, vous, et materia prima sunt: rentia. Deus, vous, et materia prima sunt: et nullam differentiam habent. Ergo ea- et nullam differentiam habent. Ergo ea- dem sunt. Quod autem hæc tria sint dem sunt. Quod autem hæc tria sint et plura principia rerum, ex hoc vo- et plura principia rerum, ex hoc vo- lebant probare, quod res sint triplices, lebant probare, quod res sint triplices, scilicet materiales, spirituales, et divinæ, scilicet materiales, spirituales, et divinæ, nec ex uno principio proprio formabiles. nec ex uno principio proprio formabiles. Primum ergo principium formationis Primum ergo principium formationis

1 Cf. Supra, Quæst. XX, Quæst. incid. 1 Cf. Supra, Quæst. XX, Quæst. incid. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten-

materialium est materia, ut dicunt: et materialium est materia, ut dicunt: et primum principium formationis spiritua- primum principium formationis spiritua- lium in quibus principium vitæ est, di- lium in quibus principium vitæ est, di- cunt, quod est vous, sive mens. Dicunt cunt, quod est vous, sive mens. Dicunt enim, quod omnia quæ sunt in uno genere enim, quod omnia quæ sunt in uno genere ex uno aliquo principio simplici forman- ex uno aliquo principio simplici forman- tur, ut patet in omnibus generibus entis, tur, ut patet in omnibus generibus entis, scilicet substantia, quantitate, qualita- scilicet substantia, quantitate, qualita- te, et sic de aliis. Similiter divinum esse te, et sic de aliis. Similiter divinum esse multiplex est, ut dicunt et necesse est, multiplex est, ut dicunt et necesse est, quod ex aliquo uno formetur principio : quod ex aliquo uno formetur principio : et hoc dicunt esse Deum. Hæc ergo tria et hoc dicunt esse Deum. Hæc ergo tria sunt simplicia prima et si sunt simpli- sunt simplicia prima et si sunt simpli- cia, nullam differentiam habent: quæ- cia, nullam differentiam habent: quæ- cumque enim habent differentias, sunt cumque enim habent differentias, sunt composita. Et sic suam volunt probasse composita. Et sic suam volunt probasse intentionem. Et in hoc errore fuit David intentionem. Et in hoc errore fuit David de Dinanto. de Dinanto.

Videtur ergo, quod unitas divini esse Videtur ergo, quod unitas divini esse pluralitatem maximam admittat. pluralitatem maximam admittat.

ULTERIUS quæritur, Si admittat plura- ULTERIUS quæritur, Si admittat plura- litatem personarum, et si hoc possit in- litatem personarum, et si hoc possit in- telligi "? telligi "?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Communis enim animi conceptio 1. Communis enim animi conceptio est omnem naturam communem distin- est omnem naturam communem distin- cta habentem supposita, secundum esse cta habentem supposita, secundum esse dividi in illis: quia aliter suppositum non dividi in illis: quia aliter suppositum non esset principium distinctionis et indivi- esset principium distinctionis et indivi- duationis, quod est contra omnem intel- duationis, quod est contra omnem intel- lectum quia nihil est principium distin- lectum quia nihil est principium distin- ctionis et individuationis nisi supposi- ctionis et individuationis nisi supposi- tum cum hoc solum distinctum sit per tum cum hoc solum distinctum sit per proprium, et quod sit principium distin- proprium, et quod sit principium distin- ctionis in natura una et non in alia, hoc ctionis in natura una et non in alia, hoc non est intelligibile, cum idem eodem non est intelligibile, cum idem eodem modo se habens semper facit idem. modo se habens semper facit idem.

2. Adhuc, Distinctum in supposito, 2. Adhuc, Distinctum in supposito, distinctum est in esse suppositi. In di- distinctum est in esse suppositi. In di- vina natura distincta sunt supposita. vina natura distincta sunt supposita. Ergo distincta sunt in esse suppositorum. Ergo distincta sunt in esse suppositorum. Distincta in esse, distincta sunt in essen- Distincta in esse, distincta sunt in essen- tia, cujus actus est. In divina natura dis- tia, cujus actus est. In divina natura dis- tincta sunt supposita. Ergo distincta in tincta sunt supposita. Ergo distincta in esse suppositorum: ergo distincta in esse suppositorum: ergo distincta in

tiarum, Dist. II, Art. 19 et 20. Tom. XXV. hu- tiarum, Dist. II, Art. 19 et 20. Tom. XXV. hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

jaira. jaira.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 29. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 29.

essentiis. Et ita videtur, quod tres per- essentiis. Et ita videtur, quod tres per- sonæ sicut distinctæ sunt in esse perso- sonæ sicut distinctæ sunt in esse perso- nali, ita distinctæ sint in essentiis et sic nali, ita distinctæ sint in essentiis et sic divina unitas pluralitatem suppositorum divina unitas pluralitatem suppositorum sive personarum non admittit. sive personarum non admittit.

IN CONTRARIUM : IN CONTRARIUM :

1. Objicit Richardus in libro de Tri- 1. Objicit Richardus in libro de Tri- nitate, supponens, quod in omnibus mo- nitate, supponens, quod in omnibus mo- dis essendi perfectius Deo attribuendum dis essendi perfectius Deo attribuendum est, et imperfectius removendum ab eo- est, et imperfectius removendum ab eo- dem. Modus autem essendi est modus dem. Modus autem essendi est modus essendi particulariter, et modus essendi essendi particulariter, et modus essendi universaliter et particulare secundum universaliter et particulare secundum esse nihil ambit extra se, universale au- esse nihil ambit extra se, universale au- tem ambit multa: et hic est nobilior tem ambit multa: et hic est nobilior modus essendi, quia communicabile me- modus essendi, quia communicabile me- lius est incommunicabili. In universali lius est incommunicabili. In universali autem sunt duo, scilicet quod est in autem sunt duo, scilicet quod est in multis, et de multis. Et hoc quod est in multis, et de multis. Et hoc quod est in multis, nobilitas est: quia per hoc com- multis, nobilitas est: quia per hoc com- municabile est. Quod autem est de multis, municabile est. Quod autem est de multis, ignobilitatis est: quia per hoc efficitur ignobilitatis est: quia per hoc efficitur determinati esse et de esse particularis et determinati esse et de esse particularis et forma totius aliter enim non prædicare- forma totius aliter enim non prædicare- tur de ipso particulari. Quod ergo nobili- tur de ipso particulari. Quod ergo nobili- tatis est, est esse in multis. Hoc ergo at- tatis est, est esse in multis. Hoc ergo at- tribuendum est Deo. Unitas ergo divinæ tribuendum est Deo. Unitas ergo divinæ essentiæ erit unitas in multis, et non in essentiæ erit unitas in multis, et non in uno solo. uno solo.