270 270

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quorum rationes universaliter oppositæ quorum rationes universaliter oppositæ sunt boni et mali oppositæ sunt ratio- sunt boni et mali oppositæ sunt ratio- nes in omnibus: ergo bonum et malum nes in omnibus: ergo bonum et malum opponuntur in omnibus. opponuntur in omnibus.

3. Adhuc, Si aliqua opponuntur gra- 3. Adhuc, Si aliqua opponuntur gra- tia formæ, inter ea in quibus simplicius tia formæ, inter ea in quibus simplicius et verius est forma illa, major est op- et verius est forma illa, major est op- positio eo quod magis distant illa positio eo quod magis distant illa ab invicem. Bonum et malum oppo- ab invicem. Bonum et malum oppo- nuntur, hoc constat : ergo ubi sim- nuntur, hoc constat : ergo ubi sim- plicius est forma boni et verius, illud plicius est forma boni et verius, illud magis opponitur malo. Simplicissime magis opponitur malo. Simplicissime autem et verissime forma boni in summo autem et verissime forma boni in summo bono est. Ergo in illo maxime opponi- bono est. Ergo in illo maxime opponi- tur malo. tur malo.

4. Hoc etiam videtur velle Augusti- 4. Hoc etiam videtur velle Augusti- nus in libro XI de Civitate Dei, ubi di- nus in libro XI de Civitate Dei, ubi di- dicit, quod « vitium contrarium est dicit, quod « vitium contrarium est Deo. » Deo. »

5. Si forte dicat aliquis, quod istæ 5. Si forte dicat aliquis, quod istæ rationes tenerent, si bonum et malum rationes tenerent, si bonum et malum opponerentur contrarie: sed hoc non opponerentur contrarie: sed hoc non est verum, sed opponuntur ut privatio et est verum, sed opponuntur ut privatio et habitus. habitus.

OBJICITUR in contrarium, quod multo OBJICITUR in contrarium, quod multo magis hoc tenet de oppositis ut privatio magis hoc tenet de oppositis ut privatio et habitus : quia privatio non potest et habitus : quia privatio non potest definiri nisi per habitum : et ideo ubi definiri nisi per habitum : et ideo ubi habitus simplicior est, magis apparet habitus simplicior est, magis apparet oppositio privationis. oppositio privationis.

Præterea, In VIII Metaphysicæ vult Præterea, In VIII Metaphysicæ vult Aristoteles, quod etiam contraria secun- Aristoteles, quod etiam contraria secun- dum oppositionis distantiam reducantur dum oppositionis distantiam reducantur ad oppositionem privationis et habitus ad oppositionem privationis et habitus etiam secundum suas causas essentiales, etiam secundum suas causas essentiales, ut patet in albo et nigro. Si enim album ut patet in albo et nigro. Si enim album causatur ex diffusione luminis in clara causatur ex diffusione luminis in clara superficie, nigrum ex privatione talis superficie, nigrum ex privatione talis diffusionis causabitur. Et si calidum cau- diffusionis causabitur. Et si calidum cau- satur ex motu a centro ad circumferen- satur ex motu a centro ad circumferen- tiam, frigidum (ut dicit Avicenna) ex tiam, frigidum (ut dicit Avicenna) ex abscissione sive privatione talis motus abscissione sive privatione talis motus causabitur. Et sic videtur, quod magis causabitur. Et sic videtur, quod magis tenet in privative oppositis, quam in tenet in privative oppositis, quam in contrariis. contrariis.

6. Adhuc, Videtur quod summo bono 6. Adhuc, Videtur quod summo bono opponitur malum quia quod corrupti- opponitur malum quia quod corrupti- vum est alterius, opponitur ei et est vum est alterius, opponitur ei et est contrarium illi. Malum autem boni contrarium illi. Malum autem boni

summi est corruptivum. Ergo videtur summi est corruptivum. Ergo videtur ei esse oppositum. Habitum enim est in ei esse oppositum. Habitum enim est in præhabitis, quod summum bonum relu- præhabitis, quod summum bonum relu- cet in omnibus bonis quæ participative cet in omnibus bonis quæ participative bona sunt. Et constat, quod illa re- bona sunt. Et constat, quod illa re- splendentia summi boni privatur per ma- splendentia summi boni privatur per ma- lum est enim malum privatio prima lum est enim malum privatio prima formæ boni in qua plantatum est bonum formæ boni in qua plantatum est bonum quod est a bono, et per quam bonum quod est a bono, et per quam bonum creatum convertitur ad bonum primum. creatum convertitur ad bonum primum. Et sic videtur, quod malum privatio Et sic videtur, quod malum privatio sit et corruptio primi boni. sit et corruptio primi boni.

7. Adhuc, Constat, quod secundum 7. Adhuc, Constat, quod secundum bonum nec est nec intelligitur sine forma bonum nec est nec intelligitur sine forma primi boni, ut dicit Augustinus: ergo primi boni, ut dicit Augustinus: ergo videtur, quod a forma boni corrumpi videtur, quod a forma boni corrumpi non potest nisi corruptione formæ primi non potest nisi corruptione formæ primi boni illa enim manente in ipso, semper boni illa enim manente in ipso, semper et est et intelligitur et dicitur esse bo- et est et intelligitur et dicitur esse bo- num, et non malum. Et est simile de num, et non malum. Et est simile de forma exemplaris in exemplato, quando forma exemplaris in exemplato, quando exemplatum plantatum est in forma exemplatum plantatum est in forma exemplaris illius enim corruptio non exemplaris illius enim corruptio non potest esse, nisi corruptione formæ potest esse, nisi corruptione formæ exemplaris corrumpatur. exemplaris corrumpatur.

SI AUTEM hoc concedatur, contrarium sed SI AUTEM hoc concedatur, contrarium sed est quod probatur in philosophia, quod est quod probatur in philosophia, quod

1. Si primum bonum, nec habet oppo- 1. Si primum bonum, nec habet oppo- situm, nec simile et sic bono primo situm, nec simile et sic bono primo nihil est oppositum. nihil est oppositum.

2. Adhuc, Si oppositum sibi esset 2. Adhuc, Si oppositum sibi esset aliquid tunc ipsum et suum oppositum aliquid tunc ipsum et suum oppositum nata essent fieri circa idem : et sic ma- nata essent fieri circa idem : et sic ma- lum posset cadere in primum bonum: lum posset cadere in primum bonum: quod omnino absurdum est. quod omnino absurdum est.

ULTERIUS quæritur, Quale malum op- Quent ULTERIUS quæritur, Quale malum op- Quent ponitur bono naturæ ? ponitur bono naturæ ?

Si enim hoc sit malum culpæ : cum Si enim hoc sit malum culpæ : cum illud etiam opponatur bono gratiæ, tunc illud etiam opponatur bono gratiæ, tunc videtur unum opponi duobus uno gene- videtur unum opponi duobus uno gene- re oppositionis: quod est contra Aristo- re oppositionis: quod est contra Aristo- telem in primo Topicorum. Si autem telem in primo Topicorum. Si autem dicatur, quod hoc sit malum pœnæ quod dicatur, quod hoc sit malum pœnæ quod opponitur bono naturæ: tunc videtur, opponitur bono naturæ: tunc videtur, quod malum culpæ non corrumpit vel quod malum culpæ non corrumpit vel vitiat bonum naturæ : quod est contra vitiat bonum naturæ : quod est contra omnes sanctos, Dionysium, et Augusti- omnes sanctos, Dionysium, et Augusti- num, et alios : et contra Evangelium num, et alios : et contra Evangelium

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27.

Lucæ, ubi incidens in latrones spoliatus Lucæ, ubi incidens in latrones spoliatus

est (ut dicit Glossa) gratuitis, et vulnera- est (ut dicit Glossa) gratuitis, et vulnera- tus in naturalibus. Et constat, quod tus in naturalibus. Et constat, quod utrumque istorum non est factum nisi utrumque istorum non est factum nisi per peccatum. Ergo per peccatum vul- per peccatum. Ergo per peccatum vul- nerantur naturalia. Malum ergo culpæ nerantur naturalia. Malum ergo culpæ contrarium est bono naturæ, vel oppo- contrarium est bono naturæ, vel oppo- situm quia nisi esset oppositum, non es- situm quia nisi esset oppositum, non es- set corruptivum ipsius, ut dicit Dionysius. set corruptivum ipsius, ut dicit Dionysius.

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut in SOLUTIO. Dicendum, quod sicut in philosophia probatum est, primum bo- philosophia probatum est, primum bo- num in se consideratum et ab omnibus num in se consideratum et ab omnibus participantibus ipsum separatum, nec participantibus ipsum separatum, nec habet consortem, nec similem, nec com- habet consortem, nec similem, nec com- parem, nec oppositum, nec contrarium, parem, nec oppositum, nec contrarium, nec adversarium. Et hoc ex proprietatibus nec adversarium. Et hoc ex proprietatibus primi in philosophicis irrefragabiliter primi in philosophicis irrefragabiliter probatum est, et ab Avicenna et ab probatum est, et ab Avicenna et ab Algazele in metaphysicis suis, et in libro Algazele in metaphysicis suis, et in libro de Causis a nobis. Si autem primum de Causis a nobis. Si autem primum consideretur in participantibus ipsum, a consideretur in participantibus ipsum, a quibus non secundum primam et puram quibus non secundum primam et puram bonitatem participatur, ut in libro de bonitatem participatur, ut in libro de Causis probatum est tunc recipit plus Causis probatum est tunc recipit plus et minus, et simile et contrarium. et minus, et simile et contrarium.

Unde cum quæritur, Utrum univer- Unde cum quæritur, Utrum univer- saliter omni bono opponatur malum? saliter omni bono opponatur malum? Dicendum, quod non : quia primo bono Dicendum, quod non : quia primo bono in se considerato nullum opponitur ma- in se considerato nullum opponitur ma- lum. lum.

Si autem quæritur, Utrum bonum Si autem quæritur, Utrum bonum participative dictum, universaliter ha- participative dictum, universaliter ha- beat malum oppositum? Dicendum, quod beat malum oppositum? Dicendum, quod sic. Quod patet ex verbis Dionysii, qui sic. Quod patet ex verbis Dionysii, qui ostendit malum esse privationem boni ostendit malum esse privationem boni tam in dæmonibus quam in animabus tam in dæmonibus quam in animabus rationalibus et sensibilibus et vegetabi- rationalibus et sensibilibus et vegetabi- libus, et in corporibus secundum omnes libus, et in corporibus secundum omnes differentias corporum, et etiam in mul- differentias corporum, et etiam in mul- tum vulgata materia malum, et in nullo tum vulgata materia malum, et in nullo habere aliquid vel dicere, sed esse pri- habere aliquid vel dicere, sed esse pri- vationem boni quod consistit in modo, vationem boni quod consistit in modo, commensuratione, et harmonia ordinis. commensuratione, et harmonia ordinis. Quæ probatio nihil valeret, nisi omni Quæ probatio nihil valeret, nisi omni bono per participationem dicto malum bono per participationem dicto malum esset oppositum. esset oppositum.

1 Cf. Luc. x, 30. 1 Cf. Luc. x, 30.

271 271

AD OBJECTA autem primum et secun- Ad 1 et 2. AD OBJECTA autem primum et secun- Ad 1 et 2. dum dicendum, quod oppositio quidem dum dicendum, quod oppositio quidem est secundum formam et secundum ra- est secundum formam et secundum ra- tiones formales. Sed communitas formæ tiones formales. Sed communitas formæ in participantibus formam non est una. in participantibus formam non est una. Sed quædam est communitas univoci : Sed quædam est communitas univoci : et de hac procedunt objectiones. Et et de hac procedunt objectiones. Et quædam est communitas analogiæ, in quædam est communitas analogiæ, in qua id quod vere secundum formam qua id quod vere secundum formam dicitur, est in uno, et non in aliis nisi dicitur, est in uno, et non in aliis nisi secundum modum quemdam habitudinis secundum modum quemdam habitudinis ad illud et de tali communitate non ad illud et de tali communitate non procedunt rationes. Illi enim quod sic procedunt rationes. Illi enim quod sic secundum formam commune dicitur, secundum formam commune dicitur, multa accidunt in uno quæ non accidunt multa accidunt in uno quæ non accidunt in alio. Et est exemplum de necessario, in alio. Et est exemplum de necessario, quod dicitur de eo quod est ens necesse, quod dicitur de eo quod est ens necesse, et de eo quod non potest aliter se habe- et de eo quod non potest aliter se habe- re et ei quod est ens necesse, nullum re et ei quod est ens necesse, nullum opponitur contingens vel possibile opponitur contingens vel possibile tamen quod est impossibile aliter se tamen quod est impossibile aliter se habere, per aliquem modum opponitur habere, per aliquem modum opponitur et contingens et possibile: si enim com- et contingens et possibile: si enim com- pararetur ad causam per quam exivit pararetur ad causam per quam exivit in esse, et contingens erit et possibile. Et in esse, et contingens erit et possibile. Et sic est de bono quod per communitatem sic est de bono quod per communitatem analogiæ dicitur de creato et increato : analogiæ dicitur de creato et increato : et simpliciter est in bono increato, in et simpliciter est in bono increato, in aliis autem secundum modum, quia sci- aliis autem secundum modum, quia sci- licet sunt a bono, et in bono, et ad licet sunt a bono, et in bono, et ad bonum illud, ut dicit Dionysius. Et ideo bonum illud, ut dicit Dionysius. Et ideo accidit ei oppositio mali secundum quod accidit ei oppositio mali secundum quod participative dicitur, quæ non accidit participative dicitur, quæ non accidit ei secundum quod in se accipitur et ut ei secundum quod in se accipitur et ut primum bonum, quod essentialiter bo- primum bonum, quod essentialiter bo- num est et causa boni. num est et causa boni.

ei ei

AD ALIUD dicendum, quod de formis AD ALIUD dicendum, quod de formis univoce dictis bene procedit objectio : de univoce dictis bene procedit objectio : de formis autem per analogiam communibus formis autem per analogiam communibus nihil valet. Et hujus causa dicta est in nihil valet. Et hujus causa dicta est in præhabitis de bono. Ibi enim probatum præhabitis de bono. Ibi enim probatum est, quod malum non potest esse nisi a est, quod malum non potest esse nisi a bono et in bono, quod averti potest a bono et in bono, quod averti potest a primo bono. primo bono.

AD DICTUM Augustini dicendum, quod AD DICTUM Augustini dicendum, quod vitium sive malum non est contrarium vitium sive malum non est contrarium Deo in se ut primo bono: quia illud nec Deo in se ut primo bono: quia illud nec

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad object. Ad object.

272 272

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vitiat, nec vitiare potest, illi enim noce- vitiat, nec vitiare potest, illi enim noce- re non potest: sed dicitur contrarium re non potest: sed dicitur contrarium large, quia vitiat et corrumpit bonum large, quia vitiat et corrumpit bonum quod est ab ipso, et in ipso, et ad ipsum. quod est ab ipso, et in ipso, et ad ipsum.

AD ALIUD dicendum, quod si privatio AD ALIUD dicendum, quod si privatio et habitus acciperentur secundum for- et habitus acciperentur secundum for- mam univoce dictam, tunc valeret ratio mam univoce dictam, tunc valeret ratio introducta sed hoc non est, ut jam ha- introducta sed hoc non est, ut jam ha- bitum est. bitum est.

AD ALIUD dicendum, quod forma sum- AD ALIUD dicendum, quod forma sum- mi boni non est essentialiter forma boni mi boni non est essentialiter forma boni per participationem dicti et ideo essen- per participationem dicti et ideo essen- tialiter non corrumpitur, sed respenden- tialiter non corrumpitur, sed respenden- tia vel imitatio vel similitudo ad ipsum, tia vel imitatio vel similitudo ad ipsum, hoc est, per accidens, scilicet corruptione hoc est, per accidens, scilicet corruptione boni in quo respondet, et quod imitatur boni in quo respondet, et quod imitatur ipsum, et simile est ei : hoc enim sus- ipsum, et simile est ei : hoc enim sus- ceptibile est mali, et non primum bo- ceptibile est mali, et non primum bo-

num. num.

PER HOC patet solutio ad sequens. PER HOC patet solutio ad sequens. Concedimus enim, quod licet bonum se- Concedimus enim, quod licet bonum se- cundum nec sit, nec intelligitur sine cundum nec sit, nec intelligitur sine forma primi boni: tamen corrupta forma forma primi boni: tamen corrupta forma boni secundi, per accidens corrumpitur boni secundi, per accidens corrumpitur resplendentia formæ primi boni, sed ip- resplendentia formæ primi boni, sed ip- sa in se manet incorruptibilis. sa in se manet incorruptibilis.

Quod in contrarium objicitur, conce- Quod in contrarium objicitur, conce- dendum est. dendum est.

Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum, quod in omni culpa pœna est, ad dum, quod in omni culpa pœna est, ad minus poena damni, quæ etiam culpabi- minus poena damni, quæ etiam culpabi- lis est, quia voluntaria est. Ipsa enim lis est, quia voluntaria est. Ipsa enim aversio a bono incommutabili, privatio- aversio a bono incommutabili, privatio- nem dicit boni incommutabilis, quæ pœ- nem dicit boni incommutabilis, quæ pœ- na maxima est, et contrarium naturæ na maxima est, et contrarium naturæ boni quod innuit Psalmus VII, 1, se- boni quod innuit Psalmus VII, 1, se- cundum Hieronymi translationem : cundum Hieronymi translationem : « Conserva me, Domine, quoniam spe- « Conserva me, Domine, quoniam spe- ravi in te et bene mihi non est sine ravi in te et bene mihi non est sine te. » Joan. XIII, 5: Sine me nihil pot- te. » Joan. XIII, 5: Sine me nihil pot- estis facere. Et per hanc poenam malum estis facere. Et per hanc poenam malum culpæ opponitur etiam bono naturæ. Et culpæ opponitur etiam bono naturæ. Et hoc modo unum opponi duobus nihil est hoc modo unum opponi duobus nihil est

1 Vulgata habet, Psal. VII, 1: Domine Deus 1 Vulgata habet, Psal. VII, 1: Domine Deus meus, in se speravi: salvum me fac ex omnibus meus, in se speravi: salvum me fac ex omnibus persequentibus me, et libera me. Cf. Psal. xv, 1. persequentibus me, et libera me. Cf. Psal. xv, 1.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen-

inconveniens, propter duo quæ sunt in inconveniens, propter duo quæ sunt in illo, sicut dicit Aristoteles in II Ethico illo, sicut dicit Aristoteles in II Ethico rum, quod « voluntarium propter duo rum, quod « voluntarium propter duo quæ sunt in ipso, opponitur duobus, quæ sunt in ipso, opponitur duobus, scilicet involuntario per ignorantiam, el scilicet involuntario per ignorantiam, el involuntario per violentiam. » involuntario per violentiam. »

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quo genere oppositionis opponitur ma- Quo genere oppositionis opponitur ma- lum bono? lum bono?

Secundo quæritur, Quo genere oppo- Secundo quæritur, Quo genere oppo- sitionis opponitur malum bono? sitionis opponitur malum bono? Videtur autem, quod non opponitur Videtur autem, quod non opponitur contrarie. contrarie.

1. Contrarium enim non est in contra- 1. Contrarium enim non est in contra- rio, nec potest esse. Dicunt autem omnes rio, nec potest esse. Dicunt autem omnes sancti Doctores, Augustinus, et Diony- sancti Doctores, Augustinus, et Diony- sius, et alii, quod malum est in bono: sius, et alii, quod malum est in bono: ergo malum et bonum non possunt esse ergo malum et bonum non possunt esse contraria. contraria.

2. Adhuc, Utrumque contrariorum est 2. Adhuc, Utrumque contrariorum est in actu sed quod nihil est existentium, in actu sed quod nihil est existentium, et nihil in existentibus, actu esse non et nihil in existentibus, actu esse non potest: ergo nulli est contrarium. Prima potest: ergo nulli est contrarium. Prima patet per inductionem in omnibus contra- patet per inductionem in omnibus contra- riis.SECUNDA probatur a Dionysio in libro riis.SECUNDA probatur a Dionysio in libro de Divinis nominibus, ubi omnia indu- de Divinis nominibus, ubi omnia indu- cendo probat, quod malum nec est ali- cendo probat, quod malum nec est ali- quid existentium, nec aliquid in existen- quid existentium, nec aliquid in existen- tibus 3. Ergo malum et bonum non pos- tibus 3. Ergo malum et bonum non pos- sunt esse contraria. sunt esse contraria.

Nec possunt opponi ut privatio et ha- Nec possunt opponi ut privatio et ha- bitus, ut videtur. bitus, ut videtur.

1. Privatio enim on salvatur in habi- 1. Privatio enim on salvatur in habi- tu, nec e con rs habitus in privatione : tu, nec e con rs habitus in privatione :

tentiarum, Dist. XXXIV, Art. 1. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XXXIV, Art. 1. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

3 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 3 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

cap. 4. cap. 4.

Ira. Ira.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27.

malum autem substantivatur in bono, ut malum autem substantivatur in bono, ut dicunt Augustinus et Dionysius: ergo dicunt Augustinus et Dionysius: ergo malum et bonum non opponuntur ut malum et bonum non opponuntur ut privatio et habitus. privatio et habitus.

2. Adhuc, De privatione non est re- 2. Adhuc, De privatione non est re- gressio in habitum, ut patet in cæcitate, gressio in habitum, ut patet in cæcitate, et surditate, et aliis de malo autem re- et surditate, et aliis de malo autem re- gressus est ad bonum: ergo bonum et gressus est ad bonum: ergo bonum et malum non opponuntur ut privatio et ha- malum non opponuntur ut privatio et ha- bitus. bitus.

Videtur etiam, quod non opponantur Videtur etiam, quod non opponantur ut relativa. ut relativa.

Relativa enim posita se ponunt, et Relativa enim posita se ponunt, et perempta se perimumt, et secundum perempta se perimumt, et secundum cumdem casum ad convertentiam dicun- cumdem casum ad convertentiam dicun- tur. Et sic se non habent ad invicem tur. Et sic se non habent ad invicem bonum et malum: non enim si bonum bonum et malum: non enim si bonum est, malum est, nec bonum mali bonum est, malum est, nec bonum mali bonum est, nec malum boni malum est. Bo- est, nec malum boni malum est. Bo- num ergo et malum non opponuntur ut num ergo et malum non opponuntur ut relativa. relativa.

Nec opponuntur ut affirmatio et nega- Nec opponuntur ut affirmatio et nega- tio. Non enim alterum negat quod ponit tio. Non enim alterum negat quod ponit reliquum. Et sic videtur, quod nulla ge- reliquum. Et sic videtur, quod nulla ge- neris oppositione opponuntur. neris oppositione opponuntur.

IN CONTRARIUM hujus est quod dicit IN CONTRARIUM hujus est quod dicit Augustinus in Enchiridion, quod « in his Augustinus in Enchiridion, quod « in his duobus contrariis quæ sunt bonum et duobus contrariis quæ sunt bonum et malum, fallit illa regula dialecticorum, malum, fallit illa regula dialecticorum, quæ dicit contraria simul in eodem esse quæ dicit contraria simul in eodem esse non posse.» Ergo sunt contraria. non posse.» Ergo sunt contraria.

. .

273 273

nec bonum sit in excellentia virtutum nec nec bonum sit in excellentia virtutum nec malum. malum.

3. Adhuc, Dionysius dicit, quod ma- 3. Adhuc, Dionysius dicit, quod ma- lum non est nisi diminutum bonum. Sed lum non est nisi diminutum bonum. Sed in omni diminuto aliud est diminuens, in omni diminuto aliud est diminuens, et aliud diminutum. Illud ergo diminuens et aliud diminutum. Illud ergo diminuens aut est bonum, aut malum. Non bonum: aut est bonum, aut malum. Non bonum: quia bonum non diminuit bonum. Ergo quia bonum non diminuit bonum. Ergo malum. Ergo malum est mali et hoc ab- malum. Ergo malum est mali et hoc ab- ibit in infinitum, ut dicit Aristoteles. De ibit in infinitum, ut dicit Aristoteles. De illo enim malo iterum quæritur: si enim illo enim malo iterum quæritur: si enim est diminutum bonum, aliud erit dimi- est diminutum bonum, aliud erit dimi- nuens, et aliud diminutum: et non erit sta- nuens, et aliud diminutum: et non erit sta- re, nisi detur aliquod esse primum malum re, nisi detur aliquod esse primum malum quod omnis mali malum est, siçut datur quod omnis mali malum est, siçut datur primum bonum quod omnis boni bonum primum bonum quod omnis boni bonum est. Et ex hoc sequitur, quod aliquod est est. Et ex hoc sequitur, quod aliquod est principium mali, sicut aliquod principium principium mali, sicut aliquod principium boni. Et hoc negat Dionysius, dicens, boni. Et hoc negat Dionysius, dicens, quod « malum nec principium est, nec quod « malum nec principium est, nec ab aliquo principio. » Si enim princi- ab aliquo principio. » Si enim princi- pium est, aliquod existentium est: et si pium est, aliquod existentium est: et si est, in quantum est, bonum est: et non est, in quantum est, bonum est: et non potest intelligi, quod bonum mali sit pro- potest intelligi, quod bonum mali sit pro- ductivum. ductivum.

IN CONTRARIUM dicti Augustini est, Sed contra. IN CONTRARIUM dicti Augustini est, Sed contra. quod quod

1. Non potest intelligi, quod contraria 1. Non potest intelligi, quod contraria simul sint in eodem. Contraria enim simul sint in eodem. Contraria enim sunt, ut dicit Aristoteles in Prædicamen- sunt, ut dicit Aristoteles in Prædicamen- tis, et Boetius in Topicis, quæ posita sub tis, et Boetius in Topicis, quæ posita sub eodem genere maxime a se distant, et eodem genere maxime a se distant, et mutuo se expellunt ab eodem susceptibi- mutuo se expellunt ab eodem susceptibi- li. Quæ autem talia sunt, simul esse in- li. Quæ autem talia sunt, simul esse in-

1. Et GRATIA hujus ulterius de verbo Au- telligi non possunt. 1. Et GRATIA hujus ulterius de verbo Au- telligi non possunt. gustini. gustini.

1. Dicit enim, quod malum non 1. Dicit enim, quod malum non coalescit nisi in bono: et sic malum in coalescit nisi in bono: et sic malum in bono est et sic regula dialecticorum bono est et sic regula dialecticorum fallere videtur. fallere videtur.

2. Adhuc, Dionysius dicit, quod ma- 2. Adhuc, Dionysius dicit, quod ma- lum non est nisi mixtum bonum. Mixta lum non est nisi mixtum bonum. Mixta autem licet in excellentiis virtutum sua- autem licet in excellentiis virtutum sua- rum non habeant miscibilia, tamen actu rum non habeant miscibilia, tamen actu simul habent ea, ut dicit Avicenna. Si simul habent ea, ut dicit Avicenna. Si ergo malum est mixtum bonum, in illo ergo malum est mixtum bonum, in illo mixto actu est et bonum malum, quamvis mixto actu est et bonum malum, quamvis

'S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 14. 'S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 14.

XXXI XXXI

2. Adhuc, Augustinus videtur dicere 2. Adhuc, Augustinus videtur dicere opposita. Dicit enim, quod malum non opposita. Dicit enim, quod malum non est nisi corruptio boni: et sic videtur est nisi corruptio boni: et sic videtur malum esse boni privatio: et si est boni malum esse boni privatio: et si est boni privatio, non potest esse contrarium. privatio, non potest esse contrarium. Quæritur ergo, Quomodo sit contrarium, Quæritur ergo, Quomodo sit contrarium, et quomodo privatio ? et quomodo privatio ?

3. Adhuc, Contraria videntur esse di- 3. Adhuc, Contraria videntur esse di- recte si enim accipiantur duo opposita, recte si enim accipiantur duo opposita, et duo ad hæc sequentia, sic propositum et duo ad hæc sequentia, sic propositum dicitur de proposito, et oppositum de dicitur de proposito, et oppositum de opposito secundum doctrinam Aristo- opposito secundum doctrinam Aristo-

18 18

Quæst. 2. Quæst. 2.

Solutio. Solutio.

274 274

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

telis. Sunt autem duo contraria, ava- telis. Sunt autem duo contraria, ava- ritia et largitas et duo directe con- ritia et largitas et duo directe con- traria, malitia et bonitas. Sequitur ergo, traria, malitia et bonitas. Sequitur ergo, si largitas est bonitas, avaritia est mali- si largitas est bonitas, avaritia est mali- tia. Dicit autem Aristoteles in Magnis tia. Dicit autem Aristoteles in Magnis moralibus, quod virtus est bonitas, et moralibus, quod virtus est bonitas, et quod vitium est malitia: virtus autem quod vitium est malitia: virtus autem et vitium contrarie opponuntur : ergo et vitium contrarie opponuntur : ergo denominative dicta ab eis, contrarie op- denominative dicta ab eis, contrarie op- ponuntur : ergo bonum et malum oppo- ponuntur : ergo bonum et malum oppo- nuntur contrarie : simul ergo in eodem nuntur contrarie : simul ergo in eodem esse non possunt: quod est contra Au- esse non possunt: quod est contra Au- gustinum. gustinum.

ULTERIUS quæritur, Si, sicut dicunt ULTERIUS quæritur, Si, sicut dicunt Dionysius et Augustinus, malum est in Dionysius et Augustinus, malum est in bono substantivatum, non potest esse in bono substantivatum, non potest esse in bono nisi sicut in subjecto: quomodo bono nisi sicut in subjecto: quomodo ergo potest esse contrarium vel opposi- ergo potest esse contrarium vel opposi- tum, cum dicat Aristoteles in primo tum, cum dicat Aristoteles in primo Physicorum, quod subjectum neutri con- Physicorum, quod subjectum neutri con- trariorum est contrarium, sed utriusque trariorum est contrarium, sed utriusque susceptibile et salvativum ? susceptibile et salvativum ?

Videtur enim esse mirabile et contra Videtur enim esse mirabile et contra philosophiam, quod malum sit boni cor- philosophiam, quod malum sit boni cor- ruptivum sicut contrarium contrarii, et ruptivum sicut contrarium contrarii, et quod boni sit salvativum et substanti- quod boni sit salvativum et substanti- vum, et dans ei virtutem pugnandi con- vum, et dans ei virtutem pugnandi con- tra bonum quæ omnia de malo et bono tra bonum quæ omnia de malo et bono dicit Dionysius. dicit Dionysius.

SOLUTIO. Dicendum, quod bonum et SOLUTIO. Dicendum, quod bonum et malum secundum sua nomina opponun- malum secundum sua nomina opponun- tur ut privatio et habitus, sed secundum tur ut privatio et habitus, sed secundum suas essentias quas nominant, sive se- suas essentias quas nominant, sive se- cundum qualitates quas servant, oppo- cundum qualitates quas servant, oppo-

nuntur ut contraria. nuntur ut contraria.

Ad 1 et 2. AD PRIMUM ergo dicendum, quod ma- Ad 1 et 2. AD PRIMUM ergo dicendum, quod ma-

lum nomen impositum est a privatione: lum nomen impositum est a privatione: sed id cui impositum est, dispositio est, sed id cui impositum est, dispositio est, vel dispositum est dispositione cui anne- vel dispositum est dispositione cui anne- xa est privatio. Et est exemplum Diony- xa est privatio. Et est exemplum Diony- sii, fornicatio et castitas. Fornicatio enim sii, fornicatio et castitas. Fornicatio enim dispositio est et qualitas a qua dicitur dispositio est et qualitas a qua dicitur fornicator, quæ dispositio in quantum fornicator, quæ dispositio in quantum est privans ordinem concupiscibilis in est privans ordinem concupiscibilis in modo et commensuratione et harmonia modo et commensuratione et harmonia ad rationem rectam (ut ibidem dicit Ma- ad rationem rectam (ut ibidem dicit Ma- ximus in scholio, quod appositum est ximus in scholio, quod appositum est

litteræ Dionysii) malitia est: quia sic litteræ Dionysii) malitia est: quia sic est boni privatio, et sic cadit in malum est boni privatio, et sic cadit in malum quod vocatur demens concupiscentia. Ut quod vocatur demens concupiscentia. Ut autem conversio est ad bonum commu- autem conversio est ad bonum commu- tabile, obscura resonantia est primi boni, tabile, obscura resonantia est primi boni, quod omnes appetunt, et propter quod quod omnes appetunt, et propter quod agunt quidquid agunt. Et sic subjectum agunt quidquid agunt. Et sic subjectum est malitiæ, quæ corruptio est modi, est malitiæ, quæ corruptio est modi, commensurationis, et harmoniæ. Et hoc commensurationis, et harmoniæ. Et hoc modo est contraria castitati : sic enim modo est contraria castitati : sic enim aliquid existentium est, et aliquid in aliquid existentium est, et aliquid in existentibus, et actu est, in quantum existentibus, et actu est, in quantum autem est privatio ordinis ad rationem in autem est privatio ordinis ad rationem in modo, commensuratione, et harmonia, modo, commensuratione, et harmonia, neque existentium est aliquid, neque in neque existentium est aliquid, neque in existentibus, neque actu est, nisi sicut existentibus, neque actu est, nisi sicut corruptio dicitur esse actu quando cor- corruptio dicitur esse actu quando cor- rumpit: cum tamen corrumpi non sit nisi rumpit: cum tamen corrumpi non sit nisi deficere et privari. Et iste est verus in- deficere et privari. Et iste est verus in- tellectus Dionysii et Augustini. Sic ergo tellectus Dionysii et Augustini. Sic ergo opponuntur malum et bonum, et ut pri- opponuntur malum et bonum, et ut pri- vatio et habitus, et ut contraria. vatio et habitus, et ut contraria.

Nec valet argumentum quia non ut Nec valet argumentum quia non ut contraria sunt in eodem, nec unum in contraria sunt in eodem, nec unum in alio, sed ut privatio est in subjecto, quod alio, sed ut privatio est in subjecto, quod retinet aliquid aptitudinis ad habitum et retinet aliquid aptitudinis ad habitum et ad actum. Aliter enim cæcitas non esset ad actum. Aliter enim cæcitas non esset deformitas in oculo, sicut nec est defor- deformitas in oculo, sicut nec est defor- mitas in lapide. Et propter hoc cæcitas mitas in lapide. Et propter hoc cæcitas dicitur malum oculi, et non malum la- dicitur malum oculi, et non malum la- pidis. pidis.

Et sic patet solutio ad ea quæ objecta Et sic patet solutio ad ea quæ objecta sunt de contrarietate. sunt de contrarietate.

AD ID quod objicitur de oppositione AD ID quod objicitur de oppositione privationis et habitus, dicendum, quod privationis et habitus, dicendum, quod privatio duplices habet considerationes. privatio duplices habet considerationes. Potest enim considerari ut privatio est, Potest enim considerari ut privatio est, et ut deformitas sive malum est. Et pri- et ut deformitas sive malum est. Et pri- mo quidem modo non privatur in habitu : mo quidem modo non privatur in habitu : quia sic nihil est. Cæcitas enim, ut dicit quia sic nihil est. Cæcitas enim, ut dicit Anselmus, non est plus aliquid in oculo Anselmus, non est plus aliquid in oculo quam in lapide. Secundo autem modo quam in lapide. Secundo autem modo considerata fundatur in aliquo quod est considerata fundatur in aliquo quod est habitus: et sic cæcitas oculi est fœditas habitus: et sic cæcitas oculi est fœditas et malum et turpitudo, et non lapidis. et malum et turpitudo, et non lapidis. AD ID quod objicitur de regressu, AD ID quod objicitur de regressu, di- di- cendum quod duplex est privatio per- cendum quod duplex est privatio per- fecta, et imperfecta, ut dicit Aristoteles in fecta, et imperfecta, ut dicit Aristoteles in

A A

Ad Ad

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27.

V Metaphysicæ. Perfecta est, quæ privat V Metaphysicæ. Perfecta est, quæ privat et potentiam et habitudinem ad actum et. et potentiam et habitudinem ad actum et. habitum. Et talis privatio est mors, et habitum. Et talis privatio est mors, et emcitas perfecta: et de hac non est re- emcitas perfecta: et de hac non est re- gressus ad habitum. Et est privatio im- gressus ad habitum. Et est privatio im- perfecta, quæ non privat nisi habitum et perfecta, quæ non privat nisi habitum et habitudinem in parte, et non in toto : et habitudinem in parte, et non in toto : et talem privationem dicit malum in mori- talem privationem dicit malum in mori- bus. Et ideo a tali privatione potest esse bus. Et ideo a tali privatione potest esse regressus ad habitum. regressus ad habitum.

AD ID quod objicitur de relativis, con- AD ID quod objicitur de relativis, con- cedendum est. Bonum enim et malum cedendum est. Bonum enim et malum non sunt relativa nisi secundum ge- non sunt relativa nisi secundum ge-

nus. nus.

SIMILITER concedendum est, quod non SIMILITER concedendum est, quod non opponuntur ut affirmatio et negatio, sive opponuntur ut affirmatio et negatio, sive ut contradictoria. ut contradictoria.

AD DICTUM Augustini in Enchiridion, AD DICTUM Augustini in Enchiridion, jam patet solutio. Etenim contraria non jam patet solutio. Etenim contraria non sunt in eodem, sed ut opposita ut priva- sunt in eodem, sed ut opposita ut priva- tio et habitus, eo modo quo dictum est. tio et habitus, eo modo quo dictum est. Habitudo enim potentiæ ad actum boni, Habitudo enim potentiæ ad actum boni, quæ est habitudo inferiorum potentiarum quæ est habitudo inferiorum potentiarum ad rationem sive rationis ordinem, dis- ad rationem sive rationis ordinem, dis- posita dispositione mali, diminuta et im- posita dispositione mali, diminuta et im- perfecta et corrupta est ad bonum. Et se- perfecta et corrupta est ad bonum. Et se- cundum hoc potentia cum habitudine cundum hoc potentia cum habitudine substrata est malo, secundum quod re- substrata est malo, secundum quod re- fertur et radicatur in substantia animæ fertur et radicatur in substantia animæ secundum partem inferiorem. Et sic nec secundum partem inferiorem. Et sic nec opponitur malo, nec opponitur bono. Est opponitur malo, nec opponitur bono. Est tamen bonum secundum id quod habi- tamen bonum secundum id quod habi- tudinis habet esse ad bonum: quia quod tudinis habet esse ad bonum: quia quod est ad bonum, bonum est. Et sic oppo- est ad bonum, bonum est. Et sic oppo- nitur malo, et non est subjectum ejus. nitur malo, et non est subjectum ejus. Nec in inconveniens oppositum esse in Nec in inconveniens oppositum esse in opposito, quod uno modo est subjectum opposito, quod uno modo est subjectum et alio modo oppositum. et alio modo oppositum.

Et sic verum est dictum Augustini : et Et sic verum est dictum Augustini : et tamen non fallit regula dialecticorum. tamen non fallit regula dialecticorum. Regula enim dialecticorum intelligitur Regula enim dialecticorum intelligitur sic, quod opposita ut opposita non sunt sic, quod opposita ut opposita non sunt in eodem. Dictum vero Augustini instat in eodem. Dictum vero Augustini instat de his quæ uno modo sunt opposita, de his quæ uno modo sunt opposita, et alio modo subjecta. Sic enim omnis et alio modo subjecta. Sic enim omnis privatio imperfecta est in aliquo sui privatio imperfecta est in aliquo sui

275 275

habitus, secundum quod malum et foe- habitus, secundum quod malum et foe-

dum est. dum est.

AD ID quod dicit Dionysius, quod ma- AD ID quod dicit Dionysius, quod ma- lum est mixtum bonum, dicendum quod lum est mixtum bonum, dicendum quod large sumit mixtum, secundum, scilicet large sumit mixtum, secundum, scilicet quod in mixto virtus miscibilium remis- quod in mixto virtus miscibilium remis- sa est et diminuta et fracta. Et est locu- sa est et diminuta et fracta. Et est locu- tio per similitudinem et translationem. tio per similitudinem et translationem. Bonum enim virtute sua destitutum et Bonum enim virtute sua destitutum et remissum et privatum in parte, dicitur remissum et privatum in parte, dicitur mixtum, propter similitudinem destitu- mixtum, propter similitudinem destitu- tionis et remissionis virtutum miscibi- tionis et remissionis virtutum miscibi- lium in mixto. Unde in argumento illo lium in mixto. Unde in argumento illo peccatum est, quod in secundo Topicorum peccatum est, quod in secundo Topicorum vocat Aristoteles peccatum in problema- vocat Aristoteles peccatum in problema- tibus, quod est transferre positam locu- tibus, quod est transferre positam locu- tionem. Non enim sequitur, si aliqua per tionem. Non enim sequitur, si aliqua per translationem similia sunt in uno, quod translationem similia sunt in uno, quod similia sunt in omnibus. similia sunt in omnibus.

AD ID quod loquitur de dicto Dionysii, AD ID quod loquitur de dicto Dionysii, si malum sit diminutum bonum, dicen- si malum sit diminutum bonum, dicen- dum quod sic, sicut probatum est. dum quod sic, sicut probatum est.

Ad hoc autem quod objicitur, quod Ad hoc autem quod objicitur, quod aliud est diminuens et aliud diminutum, aliud est diminuens et aliud diminutum, dicendum quod si aliud intelligitur in ra- dicendum quod si aliud intelligitur in ra- tione, falsum est: diminutum enim bonum tione, falsum est: diminutum enim bonum est diminuens bonum per actum suum. est diminuens bonum per actum suum. Liberum enim arbitrium cum aversione ab Liberum enim arbitrium cum aversione ab incommutabili bono, est diminuens bo- incommutabili bono, est diminuens bo- num per suum actum quod est bonum num per suum actum quod est bonum naturale. Elongat enim ipsum ab incom- naturale. Elongat enim ipsum ab incom- mutabili bono, et facit ipsum minus ha- mutabili bono, et facit ipsum minus ha- bile. Si autem quæritur de diminuente bile. Si autem quæritur de diminuente illud bonum, dicendum quod ipsum per illud bonum, dicendum quod ipsum per seipsum, hoc est, per aversionem pro- seipsum, hoc est, per aversionem pro- priam est diminuens et sic est status in priam est diminuens et sic est status in illo, et non procedit ulterius. illo, et non procedit ulterius.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Quod in contrarium objicitur, jam so- Ad object. Quod in contrarium objicitur, jam so- Ad object. lutum est. Malum enim in actu et habitu lutum est. Malum enim in actu et habitu contrarie opponitur bono in actu et ha- contrarie opponitur bono in actu et ha- bitu. Malum autem secundum rationem bitu. Malum autem secundum rationem mali, et bonum secundum rationem bo. mali, et bonum secundum rationem bo. ni, ut privatio et habitus opponuntur, ni, ut privatio et habitus opponuntur, sicut jam sæpius determinatum est. Et sicut jam sæpius determinatum est. Et sic in eo quod est contrarium, alia est sic in eo quod est contrarium, alia est ratio contrarii, et alia oppositi ut priva- ratio contrarii, et alia oppositi ut priva- tio et habitus et hoc non est inconve- tio et habitus et hoc non est inconve- niens. niens.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

276 276

D.A LB. MAG. ORD. PRÆD. D.A LB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ID quod ulterius quæritur, Quomo- AD ID quod ulterius quæritur, Quomo- do aliquid possit esse subjectum et con- do aliquid possit esse subjectum et con- trarium? solutum est in antehabitis. Non trarium? solutum est in antehabitis. Non enim secundum idem potest esse subje- enim secundum idem potest esse subje- ctum et contrarium. Dictum enim est in ctum et contrarium. Dictum enim est in antehabitis, quod uniuscujusque naturæ antehabitis, quod uniuscujusque naturæ bonum est, quod ultimatum ad proprii et bonum est, quod ultimatum ad proprii et connaturalis habitus operationem, est connaturalis habitus operationem, est virtus ejus et statim in optimo. Hoc au- virtus ejus et statim in optimo. Hoc au- tem in homine quantum ad inferiores tem in homine quantum ad inferiores potentias a ratione suasibiles est habitu- potentias a ratione suasibiles est habitu- do ad rationem. Et si habitudo illa in do ad rationem. Et si habitudo illa in habentibus se potentiis ad rationem con- habentibus se potentiis ad rationem con- sideretur, subjectum erit boni et mali, sideretur, subjectum erit boni et mali, utriusque salvativum et substantificati- utriusque salvativum et substantificati- vum. Si autem consideretur ad ulti- vum. Si autem consideretur ad ulti- mum actum ad quem est, erit bonum mum actum ad quem est, erit bonum malo oppositum, sicut naturale innatu- malo oppositum, sicut naturale innatu- rali, et habitus privationi, et bonum rali, et habitus privationi, et bonum malo, et perfectum imperfecto. Et sic malo, et perfectum imperfecto. Et sic bonum imperfectum virtutem tribuit ma- bonum imperfectum virtutem tribuit ma- lo pugnandi contra bonum perfectum, lo pugnandi contra bonum perfectum, sicut gressus sub claudicatione concep- sicut gressus sub claudicatione concep- tus, virtutem habet pugnandi contra tus, virtutem habet pugnandi contra gressum rectum quam virtutem clau- gressum rectum quam virtutem clau- dicatio secundum se totam accepta non dicatio secundum se totam accepta non habet, quia secundum se nihil esset. habet, quia secundum se nihil esset.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum malum habeat esse in bono Utrum malum habeat esse in bono universaliter ? universaliter ?

DEINDE quæritur, Si malum habeat es- DEINDE quæritur, Si malum habeat es- se in bono universaliter? se in bono universaliter?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Dicit Augustinus, quod malum non 1. Dicit Augustinus, quod malum non coalescit nisi in bono et loquitur uni- coalescit nisi in bono et loquitur uni- versaliter ergo videtur, quod malum versaliter ergo videtur, quod malum non sit nisi in bono. non sit nisi in bono.

2. Adhuc, In XII primæ philosophiæ 2. Adhuc, In XII primæ philosophiæ dicit Aristoteles, quod Pythagorici dixe- dicit Aristoteles, quod Pythagorici dixe- runt malum boni regionem esse et si runt malum boni regionem esse et si

malum est regio boni, tunc bonum erit malum est regio boni, tunc bonum erit in malo ergo et malum in bono. in malo ergo et malum in bono.

3. Adhuc, Malum fundatur in ente, 3. Adhuc, Malum fundatur in ente, quod constat. Aut ergo fundatur in ipso quod constat. Aut ergo fundatur in ipso secundum quod est ens, vel secundum secundum quod est ens, vel secundum quod est unum, vel secundum quod est quod est unum, vel secundum quod est verum, vel secundum quod est bonum verum, vel secundum quod est bonum Non secundum quod est ens: fundatur Non secundum quod est ens: fundatur enim in illo quod corrumpit, et non cor enim in illo quod corrumpit, et non cor rumpit ens. Eadem ratione non fundatur rumpit ens. Eadem ratione non fundatur in eo quod est verum, vel in eo quod est in eo quod est verum, vel in eo quod est unum. Relinquitur ergo, quod fundetur unum. Relinquitur ergo, quod fundetur in eo quod est bonum. in eo quod est bonum.

4. Adhuc, Corruptio non est nisi in 4. Adhuc, Corruptio non est nisi in corrupto malum autem est corruptio corrupto malum autem est corruptio boni: ergo malum est in bono. boni: ergo malum est in bono.

IN CONTRARIUM est, quod oppositum IN CONTRARIUM est, quod oppositum non est in opposito, nec potest esse : non est in opposito, nec potest esse : quia licet nata sint esse circa idem, ta- quia licet nata sint esse circa idem, ta- men unum non potest esse in alio. men unum non potest esse in alio.

SOLUTIO. Sicut dictum est in præhabi- SOLUTIO. Sicut dictum est in præhabi- tis, bonum uniuscujusque est secundum tis, bonum uniuscujusque est secundum actum connaturalem et proprium ad actum connaturalem et proprium ad quem terminatur virtus ejus, ut in I Ethi- quem terminatur virtus ejus, ut in I Ethi- corum vult Aristoteles et est in modo, corum vult Aristoteles et est in modo, commensuratione, et harmonia ad illum. commensuratione, et harmonia ad illum. Et hæc tria habitudinem potentiæ dicunt Et hæc tria habitudinem potentiæ dicunt ad ultimum et optimum, quod propter ad ultimum et optimum, quod propter hoc quod ultimum est potentiæ, et ex- hoc quod ultimum est potentiæ, et ex- tremum in bono, est virtus ejus : et ra- tremum in bono, est virtus ejus : et ra- tione horum trium dicitur unumquodque tione horum trium dicitur unumquodque bonum. Et si quæritur subjectum mali bonum. Et si quæritur subjectum mali universaliter, dicimus quod tam in cor- universaliter, dicimus quod tam in cor- poralibus quam in spiritualibus, ut dicit poralibus quam in spiritualibus, ut dicit Dionysius, potentia determinata modo, Dionysius, potentia determinata modo, commensuratione, et harmonia ad ulti- commensuratione, et harmonia ad ulti- mum et optimum, sive secundum esse, mum et optimum, sive secundum esse, sive secundum bene esse, subjectum est sive secundum bene esse, subjectum est mali. Sicut patet in cæcitate, quæ est mali. Sicut patet in cæcitate, quæ est malum oculi: hoc enim ut malum non malum oculi: hoc enim ut malum non est in oculo, nisi secundum quod poten- est in oculo, nisi secundum quod poten- tia oculi modo, commensuratione, et har- tia oculi modo, commensuratione, et har- monia se habet ad visum eo quod visus monia se habet ad visum eo quod visus est ultimum et optimum a quo determi- est ultimum et optimum a quo determi- natur virtus oculi. natur virtus oculi.

UNDE malum est in eo quod est bonum, UNDE malum est in eo quod est bonum, quamvis non sit in ipso secundum quod quamvis non sit in ipso secundum quod stat sub actu et habitu boni: quia aliter stat sub actu et habitu boni: quia aliter

4.1. 4.1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27.

opposita essent in eodem simul : quod opposita essent in eodem simul : quod esse non potest. Et iste est verus intelle- esse non potest. Et iste est verus intelle- ctus Augustini. ctus Augustini.

PYTHAGORICI autem eadem ratione pri- PYTHAGORICI autem eadem ratione pri- vationem vocabant malum. Et quia pri- vationem vocabant malum. Et quia pri- vatio relinquit malum cum modo, com- vatio relinquit malum cum modo, com- mensuratione, et harmonia ad formam mensuratione, et harmonia ad formam secundum quam materia receptibilis est secundum quam materia receptibilis est formæ quæ est bonum materiæ, dicebant formæ quæ est bonum materiæ, dicebant malum esse boni regionem: non peccan- malum esse boni regionem: non peccan- tes in alio, ut dicit Aristoteles, nisi quia tes in alio, ut dicit Aristoteles, nisi quia camdem receptibilitatem dixerunt esse camdem receptibilitatem dixerunt esse loci et materiæ. Hoc enim non est ve- loci et materiæ. Hoc enim non est ve- rum, cum locus contineat id quod reci- rum, cum locus contineat id quod reci- pit, et sic formaliter se habeat ad ipsum: pit, et sic formaliter se habeat ad ipsum: materia autem ab eo quod recipit, conti- materia autem ab eo quod recipit, conti- neatur. Et ideo dicebant æquale bonum: neatur. Et ideo dicebant æquale bonum: co quod hoc ad æquum terminat modum, co quod hoc ad æquum terminat modum, commensurationem, et harmoniam. In- commensurationem, et harmoniam. In- equale autem dicebant malum eo quod equale autem dicebant malum eo quod secundum modum, commensurationem, secundum modum, commensurationem, et harmoniam ad æquum non respondet, et harmoniam ad æquum non respondet, et ideo indeterminatam relinquit poten- et ideo indeterminatam relinquit poten- tiam. tiam.

AD ALIUD dicendum, quod malum fun- AD ALIUD dicendum, quod malum fun- datur in ente secundum habitudinem ad datur in ente secundum habitudinem ad bonum, ut jam dictum est: sed non fun- bonum, ut jam dictum est: sed non fun- datur in ipso secundum quod stat sub datur in ipso secundum quod stat sub habitu et actu boni. habitu et actu boni.

AD ALIUD dicendum, quod hoc modo AD ALIUD dicendum, quod hoc modo corruptio omnis fundatur in corrupto, ut corruptio omnis fundatur in corrupto, ut dicit Dionysius quia non corrumpitur dicit Dionysius quia non corrumpitur quid existentium: sed circa existens cor- quid existentium: sed circa existens cor- rumpuntur modi, commensurationes, et rumpuntur modi, commensurationes, et harmoniæ, quibus se habet existens ad harmoniæ, quibus se habet existens ad optimum. optimum.

Quop objicitur in contrarium, jam so- Quop objicitur in contrarium, jam so- lutum est. lutum est.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XXXV, Art. 5. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XXXV, Art. 5. Tom. XXVII

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Utrum malum sit corruptio boni Utrum malum sit corruptio boni universaliter ¹? universaliter ¹?

277 277

TERTIO quæritur, Si malum sit corrup- TERTIO quæritur, Si malum sit corrup- tio boni universaliter? tio boni universaliter?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Non enim corrumpit id quod relin- 1. Non enim corrumpit id quod relin- quit: relinquit autem ens: ergo non est quit: relinquit autem ens: ergo non est corruptivum entis. Relicto autem ente, corruptivum entis. Relicto autem ente, sequitur quod sit bonum in quantum est sequitur quod sit bonum in quantum est ens. Dicit enim Dionysius, quod « om- ens. Dicit enim Dionysius, quod « om- nia existentia et non existentia partici- nia existentia et non existentia partici- pant bonum. » Ergo videtur, quod bo- pant bonum. » Ergo videtur, quod bo- num non corrumpit ad minus universa- num non corrumpit ad minus universa- liter. liter.

2. Adhuc, Si visus sequeretur ad sub- 2. Adhuc, Si visus sequeretur ad sub- jecti positionem, cæcitas non posset esse jecti positionem, cæcitas non posset esse corruptio visus: quia aliter opposita es- corruptio visus: quia aliter opposita es- sent simul in eodem. Ergo a simili, quia sent simul in eodem. Ergo a simili, quia bonum sequitur ad positionem entis, ma- bonum sequitur ad positionem entis, ma- lum non potest esse corruptio boni: se- lum non potest esse corruptio boni: se- quitur enim, si malum est, est : et si est quitur enim, si malum est, est : et si est bonum, est. Ergo si malum corruptio bonum, est. Ergo si malum corruptio boni est et quod corruptum est, non boni est et quod corruptum est, non est : sequitur, quod idem sit bonum et est : sequitur, quod idem sit bonum et malum, et quod idem est et non est, quod malum, et quod idem est et non est, quod esse non potest. esse non potest.

3. Si forte quis dicat, quod malum non 3. Si forte quis dicat, quod malum non est in toto corruptum bonum, sed in par- est in toto corruptum bonum, sed in par- te. Videtur, quod hoc sit derisorium. te. Videtur, quod hoc sit derisorium. Est enim bonum simplex habitus : sim- Est enim bonum simplex habitus : sim- plex autem si corrumpitur, in toto cor- plex autem si corrumpitur, in toto cor- rumpitur. Si ergo malum est corruptio rumpitur. Si ergo malum est corruptio boni, videtur et universaliter et in toto boni, videtur et universaliter et in toto corrumpi. corrumpi.

4. Adhuc, Hoc videtur in dæmonibus 4. Adhuc, Hoc videtur in dæmonibus et damnatis, in quibus nihil boni vide- et damnatis, in quibus nihil boni vide- tur nec relinquitur ibi potentia ad bo- tur nec relinquitur ibi potentia ad bo- num, nec habilitas, nec habitus et actus num, nec habilitas, nec habitus et actus

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

278 278

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

boni. Et sic videtur, quod non in parte, boni. Et sic videtur, quod non in parte, sed in toto corruptum sit et privatum. sed in toto corruptum sit et privatum.

5. Adhuc, Quod impossibile est ad bo- 5. Adhuc, Quod impossibile est ad bo- num, nullam habet potentiam vel apti- num, nullam habet potentiam vel apti- tudinem ad bonum, nec habitum, nec tudinem ad bonum, nec habitum, nec actum boni. Dæmones impossibiles sunt actum boni. Dæmones impossibiles sunt ad bonum. Ergo nullam habent poten- ad bonum. Ergo nullam habent poten- tiam, nec aptitudinem, nec habitum, nec tiam, nec aptitudinem, nec habitum, nec actum boni. Quod autem sic se habet actum boni. Quod autem sic se habet universaliter est privatum bono. Ergo universaliter est privatum bono. Ergo videtur, quod malum ad minus aliquod videtur, quod malum ad minus aliquod universaliter sit privativum boni. universaliter sit privativum boni.

: :

6. Adhuc, Si malum in parte privaret 6. Adhuc, Si malum in parte privaret bonum, et non in toto: tunc malum ni- bonum, et non in toto: tunc malum ni- hil aliud esset nisi diminutum vel particu- hil aliud esset nisi diminutum vel particu- latum bonum. Bonum autem diminutum latum bonum. Bonum autem diminutum vel particulatum, ut dicit Dionysius, non vel particulatum, ut dicit Dionysius, non opponitur malo et si non opponitur, non opponitur malo et si non opponitur, non corrumpit ipsum: et tunc sequeretur, quod corrumpit ipsum: et tunc sequeretur, quod malum non esset corruptio boni : quod malum non esset corruptio boni : quod est contra Dionysium et contra Augusti- est contra Dionysium et contra Augusti- num. Non ergo potest dici, quod malum num. Non ergo potest dici, quod malum in parte corrumpit bonum, sed univer- in parte corrumpit bonum, sed univer- saliter. saliter.

7. Adhuc, Nulla privatio sic opponitur 7. Adhuc, Nulla privatio sic opponitur habitui, quod in parte privet, et in parte habitui, quod in parte privet, et in parte non privet. Si enim sic opponeretur, non privet. Si enim sic opponeretur, privatio intenderetur et remitteretur : et privatio intenderetur et remitteretur : et sic unus esset cæcior alio, et unus sur- sic unus esset cæcior alio, et unus sur- dior alio quæ absurda sunt omnia. Er- dior alio quæ absurda sunt omnia. Er- go si malum privative, opponitur bono, go si malum privative, opponitur bono, videtur quod universaliter privet ipsum, videtur quod universaliter privet ipsum, et non secundum partem. et non secundum partem.

IN CONTRARIUM hujus est, quod secun- IN CONTRARIUM hujus est, quod secun- dum comparationem dicitur malum, pe- dum comparationem dicitur malum, pe- jus, pessimum quod non posset esse si jus, pessimum quod non posset esse si malum in toto privaret bonum: tunc malum in toto privaret bonum: tunc enim positivus diceret rem suam in ter- enim positivus diceret rem suam in ter- mino, et sic non haberent locum compa- mino, et sic non haberent locum compa- rativus et superlativus ambo enim illi rativus et superlativus ambo enim illi gradus excessum dicunt super positivum. gradus excessum dicunt super positivum.

SOLUTIO. Dicendum secundum Augu- SOLUTIO. Dicendum secundum Augu- stinum et Dionysium, quod malum uni- stinum et Dionysium, quod malum uni- versaliter non potest esse privatio boni in versaliter non potest esse privatio boni in aliquo existentium. Et hujus causa dicta aliquo existentium. Et hujus causa dicta est in objiciendo: quia ex quo relinqui- est in objiciendo: quia ex quo relinqui- tur ens, et ens et bonum convertuntur tur ens, et ens et bonum convertuntur secundum supposita, sequitur quod sit secundum supposita, sequitur quod sit

bonum et si est bonum, non universa- bonum et si est bonum, non universa- liter est boni ratione privatum. Et hujus liter est boni ratione privatum. Et hujus causa est, quod bonum dicit intentionem causa est, quod bonum dicit intentionem communem, et est de transcendentibus communem, et est de transcendentibus omne genus sicut et ens: et ideo ab en- omne genus sicut et ens: et ideo ab en- te separari non potest. Secus autem est te separari non potest. Secus autem est in aliis privationibus et habitibus, in in aliis privationibus et habitibus, in quibus habitus non ponit nisi particulare quibus habitus non ponit nisi particulare ens et determinatum, ut visus : et illi ens et determinatum, ut visus : et illi possunt privare privatione particulari, possunt privare privatione particulari, sicut ens in genere determinatum et spe- sicut ens in genere determinatum et spe- cificatum privari potest genere remanen- cificatum privari potest genere remanen- te. Bonum enim, ut dicunt Aristoteles et te. Bonum enim, ut dicunt Aristoteles et Dionysius, est ex una tota et sola causa, Dionysius, est ex una tota et sola causa, malum vero omnifariam. Unde ex parti- malum vero omnifariam. Unde ex parti- cularibus et diversis causis est malum: cularibus et diversis causis est malum: et ideo non potest privare bonum uni- et ideo non potest privare bonum uni- versaliter sed privat quoad hoc, vel versaliter sed privat quoad hoc, vel quoad illud. Et quoad hoc quod privat, quoad illud. Et quoad hoc quod privat, non est simpliciter tamen est : sicut non est simpliciter tamen est : sicut cæcus vel mancus, quoad hoc quod ca- cæcus vel mancus, quoad hoc quod ca- cus est, nihil est, simpliciter tamen est : cus est, nihil est, simpliciter tamen est : ita privatum habitu, vel actu boni, vel ita privatum habitu, vel actu boni, vel aliqua conditione boni, in quantum tale, aliqua conditione boni, in quantum tale, non est, simpliciter tamen est, ut dicit non est, simpliciter tamen est, ut dicit Dionysius. Et hoc modo malum nihil est, Dionysius. Et hoc modo malum nihil est, et privatio est. et privatio est.

ET PER HOC patet solutio ad duo prima. ET PER HOC patet solutio ad duo prima. Ex quo enim bonum ex universali et tota Ex quo enim bonum ex universali et tota causa est et sola et perfecta, malum au- causa est et sola et perfecta, malum au- tem ex particulari corruptione, sequitur tem ex particulari corruptione, sequitur quod nihil universaliter est malum. Et ex quod nihil universaliter est malum. Et ex quo bonum intentio communis est ab quo bonum intentio communis est ab ente inseparabilis, non erat simile de bo- ente inseparabilis, non erat simile de bo- no et visu, et de malo et cæcitate. no et visu, et de malo et cæcitate.

ET QUOD dicitur, quod malum non in ET QUOD dicitur, quod malum non in toto corrumpit bonum, verum est. toto corrumpit bonum, verum est.

Et ad objectum in contrarium, dicen- Et ad objectum in contrarium, dicen- dum quod licet bonum sit simplex habi- dum quod licet bonum sit simplex habi- tus, non tamen est ex una et simplici tus, non tamen est ex una et simplici causa, et una et simplici conditione: et causa, et una et simplici conditione: et ideo dicitur esse ex una et tota et univer- ideo dicitur esse ex una et tota et univer- sali causa. Tota autem et universalis est, sali causa. Tota autem et universalis est, quæ ex omnibus ad boni rationem facien- quæ ex omnibus ad boni rationem facien- tibus est congregata. Et ex illa parte de- tibus est congregata. Et ex illa parte de- fectus potest esse in parte, et non in toto: fectus potest esse in parte, et non in toto: et sic incidit malum. Sicut est videre in et sic incidit malum. Sicut est videre in visu, qui est bonum oculi, et fit ex una visu, qui est bonum oculi, et fit ex una et tota et universali causa visus, quæ et tota et universali causa visus, quæ

A A

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 27.

constituta est ex bona dispositione spiri- constituta est ex bona dispositione spiri- tus visivi clari, non commixti, et ad pu- tus visivi clari, non commixti, et ad pu- pillam directi, et optima dispositione pillam directi, et optima dispositione nervi optici, et debita figura et positione nervi optici, et debita figura et positione et claritate miringarum oculi, et debito et claritate miringarum oculi, et debito ordine humoris crystallini. Ex toto enim ordine humoris crystallini. Ex toto enim illo sic congregato fit bonum oculi. Ma- illo sic congregato fit bonum oculi. Ma- lum autem oculi omnifariam fit ex quo- lum autem oculi omnifariam fit ex quo- libet particulari defectu, licet visus sit libet particulari defectu, licet visus sit simplex habitus. simplex habitus.

AD ID quod objicitur de damnatis et AD ID quod objicitur de damnatis et dæmonibus, dicendum quod non univer- dæmonibus, dicendum quod non univer- saliter privati sunt bono, ut dicit Diony- saliter privati sunt bono, ut dicit Diony- sius. sius.

Et quod objicitur, quod impossibiles Et quod objicitur, quod impossibiles sunt ad bonum, dicendum quod impos- sunt ad bonum, dicendum quod impos- sibilitas illa dupliciter consideratur, sci- sibilitas illa dupliciter consideratur, sci- licet secundum comparationem ad natu- licet secundum comparationem ad natu- ram in qua radicatur, et secundum com- ram in qua radicatur, et secundum com- parationem ad actum, ut scilicet actu parationem ad actum, ut scilicet actu boniformes fiant, ut dicit Dionysius. In boniformes fiant, ut dicit Dionysius. In prima consideratione non est in eis im- prima consideratione non est in eis im- possibilitas ad bonum: natura enim in- possibilitas ad bonum: natura enim in- tellectualis quantum est de se, ordinabi- tellectualis quantum est de se, ordinabi- lis est ad bonum. In secunda autem con- lis est ad bonum. In secunda autem con- sideratione est impossibilitas ex alia sideratione est impossibilitas ex alia causa, scilicet ex ordine justitiæ condem- causa, scilicet ex ordine justitiæ condem- nationis finaliter. nationis finaliter.

PATET etiam per hoc solutio ad se- PATET etiam per hoc solutio ad se- quens non enim habent omnimodam quens non enim habent omnimodam impossibilitatem ad bonum. impossibilitatem ad bonum.

AD ALIUD dicendum, quod malum id AD ALIUD dicendum, quod malum id quod est, est diminutum et corruptum quod est, est diminutum et corruptum bonum non tamen extrahit rationem bonum non tamen extrahit rationem oppositionis, sed a ratione privationis: oppositionis, sed a ratione privationis: et ex hoc pugnat contra bonum quod et ex hoc pugnat contra bonum quod deficit a bono perfecto. In antehabitis deficit a bono perfecto. In antehabitis enim jam probatum est, quod bonum enim jam probatum est, quod bonum sub defectu causa mali est. sub defectu causa mali est.

AD ALIUD dicendum, quod licet privatio AD ALIUD dicendum, quod licet privatio in quantum est opposita habitui, non in quantum est opposita habitui, non intendatur et remittatur: tamen in quan- intendatur et remittatur: tamen in quan- tum privat causam habitus, intendi pot- tum privat causam habitus, intendi pot- est et remitti. Sic enim non tantum dicit est et remitti. Sic enim non tantum dicit privationem habitus, sed elongationem privationem habitus, sed elongationem ab habitu vel a potentia habituali, secun- ab habitu vel a potentia habituali, secun-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XXXV, Art. 5 et 6. Tom. tentiarum, Dist. XXXV, Art. 5 et 6. Tom.

279 279

dum quod privat a bono quod est ulti- dum quod privat a bono quod est ulti- mum et optimum potentiæ. Bonum enim mum et optimum potentiæ. Bonum enim est indivisio actus a potentia, sicut in est indivisio actus a potentia, sicut in antehabitis dictum est. antehabitis dictum est.

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

Si malum est corruptio boni, quomodo Si malum est corruptio boni, quomodo corrumpat illud, et quod sit bonum corrumpat illud, et quod sit bonum

illud' ? illud' ?

QUARTO quæritur, Si malum est cor- QUARTO quæritur, Si malum est cor- ruptio boni, quomodo corrumpat illud, ruptio boni, quomodo corrumpat illud, et quod sit bonum illud? et quod sit bonum illud?

Videtur autem, quod hoc bonum quod Videtur autem, quod hoc bonum quod corrumpitur a malo, corrumpitur a malo,

1. Non sit bonum gratiæ: hoc enim 1. Non sit bonum gratiæ: hoc enim totum tollitur per quodlibet malum mor- totum tollitur per quodlibet malum mor- talis culpæ bonum autem quod cor- talis culpæ bonum autem quod cor- rumpitur a malo, corrumpitur plus et rumpitur a malo, corrumpitur plus et minus per iterationem peccatorum. minus per iterationem peccatorum.

2. Si dicatur, quod hoc sit bonum 2. Si dicatur, quod hoc sit bonum naturæ, quæro quæ sit illa natura ? Non naturæ, quæro quæ sit illa natura ? Non enim videtur esse natura intellectus, vel enim videtur esse natura intellectus, vel voluntatis, vel liberi arbitrii : hæc enim voluntatis, vel liberi arbitrii : hæc enim non corrumpuntur in malis: quod patet, non corrumpuntur in malis: quod patet, quia Dionysius de damnatis et dæmoni- quia Dionysius de damnatis et dæmoni- bus dicit, quod « data illis naturalia dona bus dicit, quod « data illis naturalia dona nequaquam ea mutata esse dicimus, sed nequaquam ea mutata esse dicimus, sed sunt integra et splendissima. » Ergo vide- sunt integra et splendissima. » Ergo vide- tur, quod malum talium non sit corrup- tur, quod malum talium non sit corrup- tio. tio.

3. Si forte dicatur, quod tria sunt in 3. Si forte dicatur, quod tria sunt in anima, ut dicit Aristoteles in II Ethico- anima, ut dicit Aristoteles in II Ethico- rum, potentiæ, passiones, et habitus. Et rum, potentiæ, passiones, et habitus. Et potentiarum non est corruptio malum, potentiarum non est corruptio malum, sed passionum quæ sunt affectiones ad bo- sed passionum quæ sunt affectiones ad bo- num, et habituum naturalium virtutum: num, et habituum naturalium virtutum: ita quod naturales virtutes dicantur ex ita quod naturales virtutes dicantur ex naturalibus acquisitæ, secundum quod naturalibus acquisitæ, secundum quod dicit Glossa super Matth. 1x, 1 et seq., dicit Glossa super Matth. 1x, 1 et seq., quod paralyticus ille naturales habuit quod paralyticus ille naturales habuit

XXVII hujusce novæ editionis nostræ. XXVII hujusce novæ editionis nostræ.

Quæst. 1. Quæst. 1.

280 280

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

virtutes, quibus portabatur ad Dominum. virtutes, quibus portabatur ad Dominum. Videtur non esse verum. Affectiones Videtur non esse verum. Affectiones enim ad bonum et virtutes naturales sæ- enim ad bonum et virtutes naturales sæ- pe sunt in malis in peccato mortali exi- pe sunt in malis in peccato mortali exi- stentibus incorruptæ remanentes: ma- stentibus incorruptæ remanentes: ma- lum ergo non erit corruptio talium affe- lum ergo non erit corruptio talium affe- ctionum et talium habituum. ctionum et talium habituum.

4. Adhuc, Constat, quod multi Stoi- 4. Adhuc, Constat, quod multi Stoi- corum fidem non habentes, et in gratia corum fidem non habentes, et in gratia non existentes, qui virtutem ponebant non existentes, qui virtutem ponebant summum bonum, et omnia alia referen- summum bonum, et omnia alia referen- da dicebant ad virtutem, affectiones op- da dicebant ad virtutem, affectiones op- timas habebant, et virtutes non solum timas habebant, et virtutes non solum morales, sed etiam heroicas: cum tamen morales, sed etiam heroicas: cum tamen non essent in gratia: videtur ergo, quod non essent in gratia: videtur ergo, quod malum etiam mortalis peccati, talium malum etiam mortalis peccati, talium affectionum et talium habituum non sit affectionum et talium habituum non sit corruptio. corruptio.

5. Si forte quis dicat, quod bonum 5. Si forte quis dicat, quod bonum quod dicitur naturæ bonum, non est ipsa quod dicitur naturæ bonum, non est ipsa animæ natura, nec potentia, nec affectio, animæ natura, nec potentia, nec affectio, nec passio, nec habitus: sed est habitudo nec passio, nec habitus: sed est habitudo potentiæ ad bonum et habilitas, quæ potentiæ ad bonum et habilitas, quæ magis corrumpitur per peccati iteratio- magis corrumpitur per peccati iteratio- nem. Hæc enim est responsio communis. nem. Hæc enim est responsio communis. Videtur hoc non esse verum. Habitudo Videtur hoc non esse verum. Habitudo enim hæc comparatio et relatio est, et enim hæc comparatio et relatio est, et non est nisi in comparato et relato: nec non est nisi in comparato et relato: nec potest corrumpi, nisi secundum esse potest corrumpi, nisi secundum esse quod habet. Non ergo potest corrumpi, quod habet. Non ergo potest corrumpi, nisi in comparato et relato. Comparatum nisi in comparato et relato. Comparatum ergo corrumpitur per se, et habitudo illa ergo corrumpitur per se, et habitudo illa non nisi per accidens, corruptione scili- non nisi per accidens, corruptione scili- cet comparati sive relati. Malum autem cet comparati sive relati. Malum autem corruptio est boni per se. Non ergo ma- corruptio est boni per se. Non ergo ma- lum videtur esse corruptio talis habitu- lum videtur esse corruptio talis habitu- dinis sive habilitatis. dinis sive habilitatis.