IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 24. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 24.

QUESTIO XXIV. QUESTIO XXIV.

De uno. De uno.

195 195

Uti jam supra diximus, quia unum Uti jam supra diximus, quia unum multipliciter dicitur, quæremus, multipliciter dicitur, quæremus,

Primo, De multiplicitate unius. Primo, De multiplicitate unius. Secundo, De intentione ejus in com- Secundo, De intentione ejus in com- muni, secundum quam de primis inten- muni, secundum quam de primis inten- tionibus esse dicitur. tionibus esse dicitur.

ta. ta.

Tertio, De oppositione unius ad mul- Tertio, De oppositione unius ad mul-

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De multiplicitate unius'. De multiplicitate unius'.

Aristoteles autem in V Metaphysicæ Aristoteles autem in V Metaphysicæ multiplicitatem unius distinguens, sic multiplicitatem unius distinguens, sic dicit Unum dicitur aliud secundum ac- dicit Unum dicitur aliud secundum ac- cidens, aliud secundum se. Secundum cidens, aliud secundum se. Secundum accidens quidem tribus modis, scilicet accidens quidem tribus modis, scilicet secundum quod subjectum et accidens secundum quod subjectum et accidens est unum, ut Coriscus musicus. Alio est unum, ut Coriscus musicus. Alio modo, secundum quod duo accidunt uni, modo, secundum quod duo accidunt uni, ut album et musicum Socrati. Tertio ut album et musicum Socrati. Tertio modo, secundum quod unum accidit duo- modo, secundum quod unum accidit duo- bus, quæ sunt unum in illo, ut albedo bus, quæ sunt unum in illo, ut albedo Socrati et Platoni. Unum secundum se Socrati et Platoni. Unum secundum se dicitur multis modis, et secundum magis dicitur multis modis, et secundum magis et minus. Dicitur enim continuatione et minus. Dicitur enim continuatione unum, sive artificiali, sive naturali. Ar- unum, sive artificiali, sive naturali. Ar- tificiali, sicut colligata vel conglutinata. tificiali, sicut colligata vel conglutinata.

PRIMO ergo quæritur de multiplicitate Naturali, sicut membrum dicitur unum, PRIMO ergo quæritur de multiplicitate Naturali, sicut membrum dicitur unum,

unius. unius.

Et accipiatur primo multiplicitas Dio- Et accipiatur primo multiplicitas Dio- nysii quæ ponitur in libro de Divinis nysii quæ ponitur in libro de Divinis nominibus, ubi dicit sic : « Ea quæ sunt nominibus, ubi dicit sic : « Ea quæ sunt multa partibus, sunt unum toto: et quæ multa partibus, sunt unum toto: et quæ sunt multa accidentibus, sunt unum sub- sunt multa accidentibus, sunt unum sub- jecto et quæ sunt multa numero aut jecto et quæ sunt multa numero aut virtutibus, sunt unum specie: et quæ virtutibus, sunt unum specie: et quæ sunt multa speciebus, sunt unum gene- sunt multa speciebus, sunt unum gene- reet quæ sunt multa processibus, sunt reet quæ sunt multa processibus, sunt unum principio et nihil est existentium unum principio et nihil est existentium quod non participet secundum aliquid quod non participet secundum aliquid unum 2. » Ex hoc accipitur, quod unum unum 2. » Ex hoc accipitur, quod unum dicitur toto, subjecto, specie, genere et dicitur toto, subjecto, specie, genere et principio. principio.

ut manus una, pes unus, quæ composita ut manus una, pes unus, quæ composita sunt ex multis. Et in talibus magis unum sunt ex multis. Et in talibus magis unum est, quod naturaliter est unum, quam est, quod naturaliter est unum, quam quod artificialiter est unum. quod artificialiter est unum.

Adhuc, Dicuntur unum genere,quorum Adhuc, Dicuntur unum genere,quorum genus est unum, differens tamen opposi- genus est unum, differens tamen opposi- tis differentiis. Et dicuntur unum specie, tis differentiis. Et dicuntur unum specie, quæ sunt unum secundum formam specifi- quæ sunt unum secundum formam specifi- cam secundum quem modum bos dici- cam secundum quem modum bos dici- tur unus, et homo unus, et hujusmodi tur unus, et homo unus, et hujusmodi quæ non dividuntur secundum formam. quæ non dividuntur secundum formam. Et hæc sunt quorum totale esse formale Et hæc sunt quorum totale esse formale est unum secundum quem modum li- est unum secundum quem modum li- nea circuli magis est unum, quam aliæ nea circuli magis est unum, quam aliæ lineæ angulosæ. Angulosæ enim divi- lineæ angulosæ. Angulosæ enim divi-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXIX, Art. 1. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXIX, Art. 1. Tom. XXV hujusce novæ editionis. Cf. etiam Comment. in III novæ editionis. Cf. etiam Comment. in III Sententiarum, Dist. VII, Art. 4 et 5. Tom. Sententiarum, Dist. VII, Art. 4 et 5. Tom. XXVIII. Et adhuc, Comment. in IV Sententia- XXVIII. Et adhuc, Comment. in IV Sententia-

rum, Dist. VIII, Art. 13. Tom. XXIX. Et in eo- rum, Dist. VIII, Art. 13. Tom. XXIX. Et in eo- dem libro Sententiarum, Dist. XXIX, Art. 8. dem libro Sententiarum, Dist. XXIX, Art. 8. Tom XXX novæ editionis nostræ. Tom XXX novæ editionis nostræ.

* S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, * S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. ultimo. cap. ultimo.

196 196

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

duntur in diversas formas, acuti scilicet, duntur in diversas formas, acuti scilicet, et recti, et hebetis. Et hoc modo linea et recti, et hebetis. Et hoc modo linea recta magis dicitur una, quam linea cur- recta magis dicitur una, quam linea cur- va vel circularis: quia hæc duarum for- va vel circularis: quia hæc duarum for- marum est, scilicet convexi et concavi : marum est, scilicet convexi et concavi : recta autem non nisi unius, Et secun- recta autem non nisi unius, Et secun- dum hunc modum etiam quæ sunt ho- dum hunc modum etiam quæ sunt ho- mogenia in toto et partibus, sunt magis mogenia in toto et partibus, sunt magis unum toto,quam ea quæ sunt heterogenia. unum toto,quam ea quæ sunt heterogenia.

Dicuntur etiam per essentiam unum Dicuntur etiam per essentiam unum numero, quorum scilicet subjectum et numero, quorum scilicet subjectum et materia est unum, et (sicut dicit Algazel) materia est unum, et (sicut dicit Algazel) quorum accidens proprium est unum. quorum accidens proprium est unum.

Redit ergo ad hoc, quod unum per Redit ergo ad hoc, quod unum per essentiam dicitur multipliciter, scilicet essentiam dicitur multipliciter, scilicet continuatione, subjecto, toto, genere, continuatione, subjecto, toto, genere, specie, et numero et unumquodque isto- specie, et numero et unumquodque isto- rum multipliciter, secundum quod pos- rum multipliciter, secundum quod pos- sunt uniri genere propinquo vel remoto, sunt uniri genere propinquo vel remoto, vel specie propinqua vel remota, vel vel specie propinqua vel remota, vel subjecto proprio vel communi. Sicut subjecto proprio vel communi. Sicut Socrates et album unum sunt subjecto Socrates et album unum sunt subjecto proprio quia Socrates subjectum pro- proprio quia Socrates subjectum pro- prium est albi, per seipsum substans ei. prium est albi, per seipsum substans ei. Album autem et musicum unum sunt Album autem et musicum unum sunt subjecto communi, quando album et subjecto communi, quando album et musicum accidunt eidem, quod tamen musicum accidunt eidem, quod tamen albo non substat per hoc quod est musi- albo non substat per hoc quod est musi- cum, nec musico per hoc quod est al- cum, nec musico per hoc quod est al- bum, nec secundum idem substat musi- bum, nec secundum idem substat musi- co et albo. Unde hæc minus unum sunt co et albo. Unde hæc minus unum sunt subjecto. Et sic facile est videre in mul- subjecto. Et sic facile est videre in mul- tis quæ magis et quæ minus unum sunt tis quæ magis et quæ minus unum sunt et toto, et subjecto, et genere, et specie, et toto, et subjecto, et genere, et specie, et numero quæ enim magis uniuntur, et numero quæ enim magis uniuntur, magis unum sunt. magis unum sunt.

His additur ab Avicenna et Algazele His additur ab Avicenna et Algazele unum proportione, qua scilicet una si- unum proportione, qua scilicet una si- militudine habitudinis rector civitatis se militudine habitudinis rector civitatis se habet ad civitatem, ut rector navis ad habet ad civitatem, ut rector navis ad navem. Et dicuntur hæc unum habitu- navem. Et dicuntur hæc unum habitu- dine unum. dine unum.

Additur etiam unum aggregatione a Additur etiam unum aggregatione a Boetio in libro de Unitate et uno, quæ Boetio in libro de Unitate et uno, quæ non sunt unum simpliciter, sed per ac- non sunt unum simpliciter, sed per ac- cidens quia scilicet aggregantur in lo- cidens quia scilicet aggregantur in lo-

cum unum. cum unum.

1 S. BERNARDUS, Lib. V de Consideratione, 1 S. BERNARDUS, Lib. V de Consideratione,

His etiam a beato Bernardo in libro V His etiam a beato Bernardo in libro V de Consideratione ad Eugenium ', ad- de Consideratione ad Eugenium ', ad- duntur quatuor, scilicet unum unifor- duntur quatuor, scilicet unum unifor- mitatis quo homo dicitur unus semper mitatis quo homo dicitur unus semper in una habitudine se habens. Et unum in una habitudine se habens. Et unum conjugale, sicut dicitur conjugale unum conjugale, sicut dicitur conjugale unum quo vir et mulier dicuntur esse indivi- quo vir et mulier dicuntur esse indivi- duæ vitæ. Et unum sacramentale, sicut duæ vitæ. Et unum sacramentale, sicut aqua et verbum unum sacramentum di- aqua et verbum unum sacramentum di- cuntur: quod tamen reducitur ad uni- cuntur: quod tamen reducitur ad uni- tatem compositi ex materia et forma: tatem compositi ex materia et forma: quia in sanctificatione sacramenti ver- quia in sanctificatione sacramenti ver- bum formale est, elementum autem ma- bum formale est, elementum autem ma- teriale. Et unitas dignitiva, qua limus teriale. Et unitas dignitiva, qua limus noster in unam personam unitur in Fi- noster in unam personam unitur in Fi- lio Dei. Et ut generaliter dicatur, quo- lio Dei. Et ut generaliter dicatur, quo- tiescumque diversa in unum conveniunt, tiescumque diversa in unum conveniunt, quo, formaliter uniuntur in unum actum, quo, formaliter uniuntur in unum actum, vel in unum finem, vel in unam boni- vel in unum finem, vel in unam boni- tatem, vel in unum intellectum, vel in tatem, vel in unum intellectum, vel in unum uniendi modum, vel in unam simi- unum uniendi modum, vel in unam simi- lem habitudinem ad diversa, toties unum lem habitudinem ad diversa, toties unum dicitur, quod videre et diversificare nihil dicitur, quod videre et diversificare nihil est difficile. est difficile.

Unde omnibus his rationalius distin- Unde omnibus his rationalius distin- guit unum Algazel, dicens quod unum guit unum Algazel, dicens quod unum est simpliciter, et unum secundum quid. est simpliciter, et unum secundum quid. Simpliciter unum tribus modis, scilicet Simpliciter unum tribus modis, scilicet in quo non est multitudo nec actu nec in quo non est multitudo nec actu nec potentia, ut unitas una, punctum unum, potentia, ut unitas una, punctum unum, Deus unus. Secundo, in quo est multi- Deus unus. Secundo, in quo est multi- tudo potentia, sed non actu, ut aqua tudo potentia, sed non actu, ut aqua una, aer unus, caro una, continuum una, aer unus, caro una, continuum unum. Tertio, in quo est multitudo actu unum. Tertio, in quo est multitudo actu et potentia, ut homo unus, manus una, et potentia, ut homo unus, manus una, caput vnum. caput vnum.

In omnibus his considerandum quod In omnibus his considerandum quod dicit Proclus, quod aliud est unum, et dicit Proclus, quod aliud est unum, et aliud est unitum. Unum enim vere est, aliud est unitum. Unum enim vere est, quod essentialiter est unum: hoc enim quod essentialiter est unum: hoc enim ita unum est, quod non participat ali- ita unum est, quod non participat ali- quid quo aliud sit a se quo unum fiat, quid quo aliud sit a se quo unum fiat, sicut est unitas. Dicit enim Euclides, sicut est unitas. Dicit enim Euclides, quod « unitas est, qua quælibet res est quod « unitas est, qua quælibet res est una. » Unde alia participatione unitatis una. » Unde alia participatione unitatis unum sunt. Si qua vero res est, cujus unum sunt. Si qua vero res est, cujus unitas est ipsa sua essentia, hoc partici- unitas est ipsa sua essentia, hoc partici-

cap. 8. cap. 8.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST: 24. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST: 24.

pative non est unum, sed essentialiter, pative non est unum, sed essentialiter, ot hoc verissime unum est: et alia mi- ot hoc verissime unum est: et alia mi- mus unum et magis unum, secundum mus unum et magis unum, secundum quod magis et minus participant formam quod magis et minus participant formam unientis. Unde quæ participatione formæ unientis. Unde quæ participatione formæ totius unum sunt, magis unum sunt si totius unum sunt, magis unum sunt si participant formam totius nomine et ra- participant formam totius nomine et ra- tione et partium terminatione sub forma, tione et partium terminatione sub forma, quam si participant eam terminatione quam si participant eam terminatione tantum. Et quæ unum sunt subjecto, ma- tantum. Et quæ unum sunt subjecto, ma- gis unum sunt si subjectum uniens per gis unum sunt si subjectum uniens per we et proprium est, quam si per accidens we et proprium est, quam si per accidens est et per aliud. Et quæ unum sunt ge- est et per aliud. Et quæ unum sunt ge- nere vel specie, magis unum sunt si par- nere vel specie, magis unum sunt si par- ticipant formam generis vel speciei pro- ticipant formam generis vel speciei pro- pinquam, quam si remotam. Et quæ pinquam, quam si remotam. Et quæ unum sunt numero, magis unum sunt unum sunt numero, magis unum sunt si nec intellectu nec esse nec essentia in- si nec intellectu nec esse nec essentia in- venitur in eis numerus: et hoc magis est venitur in eis numerus: et hoc magis est unum, quam ea in quibus invenitur nu- unum, quam ea in quibus invenitur nu- merus et intellectu et esse et essentia. Et merus et intellectu et esse et essentia. Et primo quidem modo unum numero est primo quidem modo unum numero est definitio et definitum. Secundo modo definitio et definitum. Secundo modo proprium, et id cujus est proprium, hoc proprium, et id cujus est proprium, hoc est, species. Tertio modo individuum est, species. Tertio modo individuum cum accidentibus suis. Et hæc omnia cum accidentibus suis. Et hæc omnia sunt unum participatione unientis quod sunt unum participatione unientis quod est intra ipsa, et ideo vere unum sunt. Et est intra ipsa, et ideo vere unum sunt. Et hoc modo unum dictum maxime consi- hoc modo unum dictum maxime consi- deraverunt Philosophi. Hoc enim acci- deraverunt Philosophi. Hoc enim acci- pitur secundum differentias rerum, se- pitur secundum differentias rerum, se- cundum quod res considerantur ut in cundum quod res considerantur ut in seipsis, et per ea quæ essentialiter in seipsis, et per ea quæ essentialiter in seipsis sunt. seipsis sunt.

Si autem uniens participatum, non sit Si autem uniens participatum, non sit uniens ad aliquid intra, tunc talis parti- uniens ad aliquid intra, tunc talis parti- cipatio unionis non facit unum per. se. cipatio unionis non facit unum per. se. Et tunc accipitur secundum unitatem, Et tunc accipitur secundum unitatem, vel secundum metaphoram. vel secundum metaphoram.

Si secundum unitatem, et est uniens Si secundum unitatem, et est uniens diversa: tunc est unitas proportionis di- diversa: tunc est unitas proportionis di- versorum ad unum, vel ad diversa simi- versorum ad unum, vel ad diversa simi- lia, quæ in quantum similia, sunt unum: lia, quæ in quantum similia, sunt unum: sicut habitudo rectoris civitatis, una di- sicut habitudo rectoris civitatis, una di- citur cum habitudine rectoris navis. citur cum habitudine rectoris navis.

Si autem secundum metaphoram ac- Si autem secundum metaphoram ac- cipitur aut accipitur secundum meta- cipitur aut accipitur secundum meta- phoram individuitatis unius, et erit unum phoram individuitatis unius, et erit unum conjugale. Aut per metaphoram ad unam conjugale. Aut per metaphoram ad unam

197 197

formam generis vel speciei: et est unitas formam generis vel speciei: et est unitas duplex, scilicet quam Bernardus vocat duplex, scilicet quam Bernardus vocat votivam, et quam vocat consentaneam. votivam, et quam vocat consentaneam. Secundum primam dicitur, I ad Corinth. Secundum primam dicitur, I ad Corinth. VI, 17: Qui adhæret Domino, unus spi- VI, 17: Qui adhæret Domino, unus spi- ritus est. Uniuntur enim uno amore qui ritus est. Uniuntur enim uno amore qui in utroque est, sicut forma una. Secun- in utroque est, sicut forma una. Secun- dum secundam dicitur, Act. IV, 32: dum secundam dicitur, Act. IV, 32: Multitudinis credentium erat cor unum Multitudinis credentium erat cor unum et anima una, ab una scilicet consen- et anima una, ab una scilicet consen- sione religionis et virtutis quæ in omni- sione religionis et virtutis quæ in omni- bus erat. Si autem accipitur per meta- bus erat. Si autem accipitur per meta- phoram ad formam compositionis, hæc phoram ad formam compositionis, hæc non potest esse nisi duplex. Est enim non potest esse nisi duplex. Est enim forma materiæ et continens, et uniens forma materiæ et continens, et uniens partes materiæ, et est forma composi- partes materiæ, et est forma composi- tionis sive totius denominans totum tionis sive totius denominans totum compositum. Et per metaphoram ad compositum. Et per metaphoram ad primum dicitur unitas dignativa, in qua primum dicitur unitas dignativa, in qua persona æterna univit sibi hominem ut persona æterna univit sibi hominem ut totus esset Deus, et omnis actus ejus, Dei totus esset Deus, et omnis actus ejus, Dei esset, et similiter omnis passio: salva esset, et similiter omnis passio: salva tamen utriusque naturæ distinctione : tamen utriusque naturæ distinctione : sicut anima unit sibi corpus, ut totum et sicut anima unit sibi corpus, ut totum et undique animatum sit, et omnis actus undique animatum sit, et omnis actus ejus et passio, actus sit et passio animati. ejus et passio, actus sit et passio animati. Si autem accipitur per metaphoram ad Si autem accipitur per metaphoram ad formam compositionis respectu totius : formam compositionis respectu totius : tunc est unitas sacramenti, in qua 'nec tunc est unitas sacramenti, in qua 'nec aqua sacramentum est, nec verbum, sed aqua sacramentum est, nec verbum, sed constitutum ex utroque. constitutum ex utroque.

Et hæ omnes unitates accipiuntur per Et hæ omnes unitates accipiuntur per metaphoram ad aliquid uniens intrinse- metaphoram ad aliquid uniens intrinse- cum, et ideo propinquiores sunt ad unum cum, et ideo propinquiores sunt ad unum per se. Remotissime autem unum est, per se. Remotissime autem unum est, quod non participat uniens intrinsecum, quod non participat uniens intrinsecum, aut aliquid simile illi, sed extrinsecum, aut aliquid simile illi, sed extrinsecum, ut est locus, vel tempus, vel sicut acer- ut est locus, vel tempus, vel sicut acer- vus lapidum dicitur unus. vus lapidum dicitur unus.

Sic ergo patet distinctio unius, et pe- Sic ergo patet distinctio unius, et pe- nes quid accipiuntur membra distin- nes quid accipiuntur membra distin- ctionis. ctionis.

Unum autem principio, est multa pro- Unum autem principio, est multa pro- cessibus, quod Dionysius ponit esse cessibus, quod Dionysius ponit esse unum et in uno simpliciter et vere, et unum et in uno simpliciter et vere, et non in aliis nisi secundum modum non in aliis nisi secundum modum quemdam. Et hoc est unum analogiæ, in quemdam. Et hoc est unum analogiæ, in quo principium non est nisi in uno quod quo principium non est nisi in uno quod non unit alia ut in ipsis existens, sed non unit alia ut in ipsis existens, sed

198 198

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia per respectum ad ipsum quidam tio videtur potius esse integri quam quia per respectum ad ipsum quidam tio videtur potius esse integri quam

modi sunt, sicut ens unum est in sub- modi sunt, sicut ens unum est in sub- stantia et accidente, et potentia et actu: stantia et accidente, et potentia et actu: et sicut dicitur de uno simpliciter et uno et sicut dicitur de uno simpliciter et uno secundum quid, et uno per se et uno per secundum quid, et uno per se et uno per accidens. accidens.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De intentione communi unius secundum De intentione communi unius secundum quam de primis intentionibus esse di- quam de primis intentionibus esse di- citur. citur.

SECUNDO, Quæritur de intentione com- SECUNDO, Quæritur de intentione com- muni unius, secundum quam in primis muni unius, secundum quam in primis intentionibus esse dicitur. intentionibus esse dicitur.

Sic enim tripliciter describi a Philoso- Sic enim tripliciter describi a Philoso- phis invenitur. phis invenitur.

Dicit enim Aristoteles in lib.III Physi- Dicit enim Aristoteles in lib.III Physi- corum, quod « unum est indivisum in corum, quod « unum est indivisum in se, et divisum ab aliis. >> se, et divisum ab aliis. >>

Euclides autem dicit, quod « unitas Euclides autem dicit, quod « unitas est, qua quælibet res est una. »> est, qua quælibet res est una. »>

Boetius autem dicit, quod « illud vere Boetius autem dicit, quod « illud vere unum est, in quo nullus numerus, quod unum est, in quo nullus numerus, quod nulli innititur. » In idem videtur Pro- nulli innititur. » In idem videtur Pro- clus consentire in quarta propositione clus consentire in quarta propositione sui libri, ubi dicit, quod « omne unitum, sui libri, ubi dicit, quod « omne unitum, alterum est a per se uno. » Ubi vult, alterum est a per se uno. » Ubi vult, quod per se unum est, cujus essentia quod per se unum est, cujus essentia non est nisi unum, et non est ex uno et non est nisi unum, et non est ex uno et quodam alio productum: hoc enim esset quodam alio productum: hoc enim esset unum participatione unius. unum participatione unius.

VIDETUR autem secundum primam as- VIDETUR autem secundum primam as- signationem, quod unum sit idem quod signationem, quod unum sit idem quod integrum. integrum.

1. Integrum enim est, quod nihil sui 1. Integrum enim est, quod nihil sui divisum habet a seipso, et quod termi- divisum habet a seipso, et quod termi- nis suis essentialibus dividitur ab omni- nis suis essentialibus dividitur ab omni- bus aliis, secundum quod etiam definitio- bus aliis, secundum quod etiam definitio- nem dicimus esse terminum, quia in nem dicimus esse terminum, quia in constituendo concludit omnia quæ sunt constituendo concludit omnia quæ sunt de essentia, et in distinguendo dividit ab de essentia, et in distinguendo dividit ab omnibus quæ sunt: et sic prima assigna- omnibus quæ sunt: et sic prima assigna-

unius. unius.

2. Adhuc, Indivisum in se est ab alio 2. Adhuc, Indivisum in se est ab alio divisum ab aliis: et sic in ipso videtur divisum ab aliis: et sic in ipso videtur esse numerus: in quo autem numerus esse numerus: in quo autem numerus est, divisio est dicit enim Philosophus est, divisio est dicit enim Philosophus in III Physicorum, quod « numerum co- in III Physicorum, quod « numerum co- gnoscimus divisione continui: » et sic gnoscimus divisione continui: » et sic videtur notificatio contraria notificato. videtur notificatio contraria notificato.

3. Adhuc, Dicit Damascenus, quod 3. Adhuc, Dicit Damascenus, quod « differentia est causa numeri: « differentia est causa numeri: » sed » sed differentia sunt idem esse in se, et divi- differentia sunt idem esse in se, et divi- sum esse ab aliis: hæc ergo constituunt sum esse ab aliis: hæc ergo constituunt numerum, et non unum: videtur ergo, numerum, et non unum: videtur ergo, quod mala sit assignatio unius ex de- quod mala sit assignatio unius ex de- scribentibus enim potius intelligitur nu- scribentibus enim potius intelligitur nu-

merus, quam unum. merus, quam unum.

SIMILITER objicitur de secunda assigna- SIMILITER objicitur de secunda assigna- tione. tione.

1. Cum enim dicitur, « Unitas est, 1. Cum enim dicitur, « Unitas est, qua quælibet res est una, » fit assigna- qua quælibet res est una, » fit assigna- tio per causam formalem: et sic vide- tio per causam formalem: et sic vide- tur esse diversitas inter causam, et effe- tur esse diversitas inter causam, et effe- ctum causæ, et id in quo efficit effe- ctum causæ, et id in quo efficit effe- ctum et sic unum non videtur esse ctum et sic unum non videtur esse unum sine numero nec sine diversitate: unum sine numero nec sine diversitate: quod est inconveniens: quia sicut unum quod est inconveniens: quia sicut unum in substantia facit idem, ut dicit Aristo- in substantia facit idem, ut dicit Aristo- teles, ita diversa faciunt diversa: et ita teles, ita diversa faciunt diversa: et ita videtur male esse dictum, quod unitas videtur male esse dictum, quod unitas est, qua quælibet res est una. est, qua quælibet res est una.

2. Adhuc, Cum dicitur, « Unitas est, 2. Adhuc, Cum dicitur, « Unitas est, qua quælibet res est una, » ex modo lo- qua quælibet res est una, » ex modo lo- quendi transitio est inter ablativum et quendi transitio est inter ablativum et nominativum et secundum hoc videtur, nominativum et secundum hoc videtur, quod nihil seipso sit unum: et sic se- quod nihil seipso sit unum: et sic se- queretur, quod unitas seipsa non esset queretur, quod unitas seipsa non esset una quod falsum est: sic enim esset una quod falsum est: sic enim esset abire in infinitum. Quia si unitas alia abire in infinitum. Quia si unitas alia quidem unitate esset una: tunc illa uni- quidem unitate esset una: tunc illa uni- tas iterum quadam unitate alia esset tas iterum quadam unitate alia esset una et abiret hoc in infinitum. una et abiret hoc in infinitum.

SIMILITER objicitur de assignatione SIMILITER objicitur de assignatione quam ponit Boetius, quod « illud vere quam ponit Boetius, quod « illud vere unum est, in quo nullus numerus est. » unum est, in quo nullus numerus est. »

1. Si præpositio in notat transitionem, 1. Si præpositio in notat transitionem, est aliud ab uno, et videtur participatione est aliud ab uno, et videtur participatione

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 24. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 24.

unius esse unum. Aliud est enim specie unius esse unum. Aliud est enim specie participans, et aliud participatum : sicut participans, et aliud participatum : sicut aliud est habens formam, et ipsa forma: aliud est habens formam, et ipsa forma: et hæc ponunt in numerum et sic vide- et hæc ponunt in numerum et sic vide- tur, quod nihil sit in quo nullus nume- tur, quod nihil sit in quo nullus nume- rus sit, et quod nulli innitatur: in omni rus sit, et quod nulli innitatur: in omni enim quod unum est, aliud videtur esse enim quod unum est, aliud videtur esse unitas, et aliud quod habet sive partici- unitas, et aliud quod habet sive partici- pat unitatem. pat unitatem.

2. Adhuc, Cum in omni eo quod est 2. Adhuc, Cum in omni eo quod est citra primum, sit hoc et hoc, ut dicit citra primum, sit hoc et hoc, ut dicit Boetius, videtur secundum hoc, quod Boetius, videtur secundum hoc, quod nihil citra primum sit vere unum. In nihil citra primum sit vere unum. In omni enim eo quod est citra primum, omni enim eo quod est citra primum, est numerus: quia in ipso est hoc et hoc. est numerus: quia in ipso est hoc et hoc.

SOLUTIO. Ad hæc et similia dicendum, SOLUTIO. Ad hæc et similia dicendum, quod unum cum dicitur indivisum in se quod unum cum dicitur indivisum in se et divisum ab aliis, communiter notifica- et divisum ab aliis, communiter notifica- tur ad unum per se, et ad unum partici- tur ad unum per se, et ad unum partici- patione. Sed sicut unum per prius et patione. Sed sicut unum per prius et posterius dicitur de per se uno, et de eo posterius dicitur de per se uno, et de eo quod per se unum est: ita notificatio quod per se unum est: ita notificatio unius per prius convenit uni per se, et unius per prius convenit uni per se, et per posterius ei quod est unum per par- per posterius ei quod est unum per par- ticipationem. ticipationem.

AD ILLUD autem quod primo objicitur AD ILLUD autem quod primo objicitur in contrarium, dicendum quod hæc defi- in contrarium, dicendum quod hæc defi- nitio non est integri secundum hoc no- nitio non est integri secundum hoc no- men quod est integrum. Integrum enim men quod est integrum. Integrum enim ex diversis constituitur, quorum nullum ex diversis constituitur, quorum nullum habet quantitatem totius, sive molis, habet quantitatem totius, sive molis, sive virtutis. Indivisum autem esse in se sive virtutis. Indivisum autem esse in se et divisum ab aliis, ab eodem sunt, et et divisum ab aliis, ab eodem sunt, et non a diversis: et utrumque habet virtu- non a diversis: et utrumque habet virtu- tem utriusque. Eo enim ipso quo res in- tem utriusque. Eo enim ipso quo res in- divisa est in se et constituta in esse, ha- divisa est in se et constituta in esse, ha- bet quo dividitur ab aliis: quo enim bet quo dividitur ab aliis: quo enim constituitur in se, ex ipsa disparatione constituitur in se, ex ipsa disparatione vel oppositione constituentis eam in se vel oppositione constituentis eam in se ad constituentia alia, dividitur et separa- ad constituentia alia, dividitur et separa- tur ab omnibus aliis. Et per hoc patet, tur ab omnibus aliis. Et per hoc patet, quod hæc notificatio non est integri, sed quod hæc notificatio non est integri, sed unius. unius.

PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se- quens quia cum ad idem referatur indi- quens quia cum ad idem referatur indi- visum esse in se et divisum esse ab aliis, visum esse in se et divisum esse ab aliis, constat quod unum cum alio non ponit constat quod unum cum alio non ponit numerum et sic notificatio non erit con- numerum et sic notificatio non erit con-

199 199

traria notificato. Ab eodem enim habet. traria notificato. Ab eodem enim habet. homo, quod homo est, et quod non est homo, quod homo est, et quod non est asinus: sed unum habet primo, et alte- asinus: sed unum habet primo, et alte- rum ex consequenti: et unum absolute, rum ex consequenti: et unum absolute, et alterum ex relatione unius ad alterum: et alterum ex relatione unius ad alterum: quod non facit diversitatem, sed diver- quod non facit diversitatem, sed diver- sum modum unius. sum modum unius.

PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se- quens. Indivisum enim esse in se et di- quens. Indivisum enim esse in se et di- visum ab aliis, non est differentia re- visum ab aliis, non est differentia re- rum, sed differentia modorum in una et rum, sed differentia modorum in una et eadem re. eadem re.

Ad 3. Ad 3.

tione 2. tione 2.

Ad 1.. Ad 1..

AD SECUNDAM assignationem dicendum, De assigna- AD SECUNDAM assignationem dicendum, De assigna- quod unitas et unum formaliter acce- quod unitas et unum formaliter acce- ptum non differunt nisi in modo tantum, ptum non differunt nisi in modo tantum, scilicet concretionis et abstractionis. Uni- scilicet concretionis et abstractionis. Uni- tas enim dicit formam: unum autem di- tas enim dicit formam: unum autem di- cit formæ diffusionem in eo quod est. cit formæ diffusionem in eo quod est. Et sic patet, quod hæc ad diversa non Et sic patet, quod hæc ad diversa non pertinent, nec numerum faciunt nisi in pertinent, nec numerum faciunt nisi in modo tantum. Sicut in omni nomine si- modo tantum. Sicut in omni nomine si- gnificatur substantia cum qualitate: et gnificatur substantia cum qualitate: et dicitur substantia id quod nomen signi- dicitur substantia id quod nomen signi- ficat, qualitas autem id a quo nomen ficat, qualitas autem id a quo nomen imponitur, quæ non in re diversa sunt imponitur, quæ non in re diversa sunt semper, sed tantum in modo significandi. semper, sed tantum in modo significandi. Et sic non oportet, quod diversa sint re Et sic non oportet, quod diversa sint re unitas qua res dicitur una, et res quæ una unitas qua res dicitur una, et res quæ una dicitur. dicitur.

PER HOC patet solutio ad sequens : PER HOC patet solutio ad sequens : quia secundum hoc unitas seipsa est quia secundum hoc unitas seipsa est una sed una ut designata per unum, et una sed una ut designata per unum, et unitas ut forma sive qualitas designans unitas ut forma sive qualitas designans unum et hæc non referuntur nisi ad mo- unum et hæc non referuntur nisi ad mo- dos diversos. Sic etiam non contingit dos diversos. Sic etiam non contingit abire in infinitum: in uno enim et eo- abire in infinitum: in uno enim et eo- dem ut est designans et designatum, dem ut est designans et designatum, modi diversi accipiuntur: qui modi sunt modi diversi accipiuntur: qui modi sunt potius modi existendi et intelligendi, potius modi existendi et intelligendi, quam modi rerum diversarum. quam modi rerum diversarum.

Ad 2. Ad 2.

tione. tione.

Ad 3. Ad 3.

AD ID quod objicitur de Boetio, dicen- De assigna- AD ID quod objicitur de Boetio, dicen- De assigna- dum quod præpositio in non notat trans- dum quod præpositio in non notat trans- itionem rei, sed in modo significandi itionem rei, sed in modo significandi tantum. Unde sensus est, « in quo nullus tantum. Unde sensus est, « in quo nullus est numerus, » hoc est, in cujus signifi- est numerus, » hoc est, in cujus signifi- cato vel supposito nullus est numerus. cato vel supposito nullus est numerus. Significans enim in modo significandi Significans enim in modo significandi

Ad 2. Ad 2.

200 200

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

continentiam habet ad significatum, sic- continentiam habet ad significatum, sic- ut et supponens ad suppositum: quam ut et supponens ad suppositum: quam continentiam notat præpositio, cum dici- continentiam notat præpositio, cum dici- tur, in quo nullus est numerus. » Et tur, in quo nullus est numerus. » Et propter hoc non sequitur, quod sit ibi di- propter hoc non sequitur, quod sit ibi di- versitas rerum in numerum ponentium. versitas rerum in numerum ponentium.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, quod « in omni eo quod est circa pri- quod « in omni eo quod est circa pri- mum, est hoc et hoc, » intelligitur de mum, est hoc et hoc, » intelligitur de perfectis in esse constitutis, et non de perfectis in esse constitutis, et non de simplicibus aliter enim esset abire in simplicibus aliter enim esset abire in infinitum : quia si in quo est, esset ite- infinitum : quia si in quo est, esset ite- rum quo est et quod est, iretur in infini- rum quo est et quod est, iretur in infini- tum nisi forte diceretur, quod in hoc tum nisi forte diceretur, quod in hoc differunt ut designatum et designans, differunt ut designatum et designans, sicut paulo ante dictum est: sic enim sicut paulo ante dictum est: sic enim unum et idem potest esse designans et unum et idem potest esse designans et designatum in modis diversis existendi designatum in modis diversis existendi et intelligendi. et intelligendi.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

De oppositione unius ad multa 1. De oppositione unius ad multa 1.

Tertio quæritur de oppositione unius Tertio quæritur de oppositione unius ad multa. ad multa.

Et videtur primo, quod non sit oppo- Et videtur primo, quod non sit oppo-

situm. situm.

1. Oppositum enim non reducitur ad 1. Oppositum enim non reducitur ad formam oppositi. Probatur autem in II formam oppositi. Probatur autem in II Arithmeticæ, quod omnis multitudo re- Arithmeticæ, quod omnis multitudo re- ducitur ad unum. Ergo unum et multi- ducitur ad unum. Ergo unum et multi- tudo non sunt opposita. tudo non sunt opposita.

2. Adhuc, Unumquodque mensuratur 2. Adhuc, Unumquodque mensuratur sui generis minimo, et non opposito. Est sui generis minimo, et non opposito. Est autem numerus, ut dicitur in X primæ autem numerus, ut dicitur in X primæ philosophiæ, multitudo mensurata per philosophiæ, multitudo mensurata per unum. Ergo unum et multa non oppo- unum. Ergo unum et multa non oppo- nuntur, sed ejusdem sunt generis. nuntur, sed ejusdem sunt generis.

: :

3. Adhuc, Oppositum non constituitur 3. Adhuc, Oppositum non constituitur ex opposito multitudo autem constitui- ex opposito multitudo autem constitui- tur ex unitatibus unum ergo et multi- tur ex unitatibus unum ergo et multi- tudo non opponuntur. tudo non opponuntur.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XXIV, Art. 3. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XXIV, Art. 3. Tom. XXV hujusce

4. Adhuc, Dicit Dionysius in libro de 4. Adhuc, Dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, cap. ultimo, quod Divinis nominibus, cap. ultimo, quod << nihil est existentium non participans << nihil est existentium non participans uno. Sed sicut omnis numerus unitate uno. Sed sicut omnis numerus unitate participat, et unus binarius et denarius participat, et unus binarius et denarius dicitur, et dimidium unum, et tertium, dicitur, et dimidium unum, et tertium, et decimum unum: ita omnia et om- et decimum unum: ita omnia et om- nium partes uno participant. » Et post nium partes uno participant. » Et post pauca subjungit « Neque enim est pauca subjungit « Neque enim est multitudo non participans unum. » Op- multitudo non participans unum. » Op- positum autem non participat opposi- positum autem non participat opposi- situm. Ergo unum et multa non oppo- situm. Ergo unum et multa non oppo- nuntur. nuntur.

5. Adhuc, Proclus in propositione pri- 5. Adhuc, Proclus in propositione pri- ma: « Omnis multitudo participat ali- ma: « Omnis multitudo participat ali- qualiter uno aliter enim neque totum qualiter uno aliter enim neque totum esset unum, neque constituentia essent esset unum, neque constituentia essent unum, sed quælibet multitudo esset ab unum, sed quælibet multitudo esset ab aliquibus multis, et illa multa ab aliis aliquibus multis, et illa multa ab aliis multis et hoc abiret in infinitum, quod multis et hoc abiret in infinitum, quod est inconveniens. » Oportet ergo, quod est inconveniens. » Oportet ergo, quod aliqualiter participet uno et in toto et in aliqualiter participet uno et in toto et in partibus omnis multitudo. Ergo cum op- partibus omnis multitudo. Ergo cum op- positum non participet opposito, unum positum non participet opposito, unum et multa non erunt opposita. et multa non erunt opposita.

6. Adhuc, Hoc probatur per singulas 6. Adhuc, Hoc probatur per singulas species oppositorum. Non enim possunt species oppositorum. Non enim possunt esse contraria: contrariorum enim unum esse contraria: contrariorum enim unum destruit aliud, si in eodem sint subjecto: destruit aliud, si in eodem sint subjecto: unum autem in eodem cum multitudine unum autem in eodem cum multitudine existens, non destruit, neque destruitur existens, non destruit, neque destruitur ab eo. ab eo.

7. Adhuc, Contraria sunt, quæ maxi- 7. Adhuc, Contraria sunt, quæ maxi- me distant in eodem genere, et non ex- me distant in eodem genere, et non ex- pellunt se mutuo ab eodem susceptibili. pellunt se mutuo ab eodem susceptibili. Unum autem et multa non maxime di- Unum autem et multa non maxime di-

stant, nec expellunt se mutuo : quia stant, nec expellunt se mutuo : quia unum in multis est, et multa participant unum in multis est, et multa participant uno. Ergo non possunt esse contrarie uno. Ergo non possunt esse contrarie opposita. opposita.

8. Similiter non possunt esse opposita 8. Similiter non possunt esse opposita ut privatio et habitus. Habitus enim nec ut privatio et habitus. Habitus enim nec constituit privationem, nec constituitur constituit privationem, nec constituitur ab ipsa. Multitudo autem constituitur ex ab ipsa. Multitudo autem constituitur ex unitatibus salvatis in ipsa. Sive ergo unitatibus salvatis in ipsa. Sive ergo unum dicat habitum, et multitudo priva- unum dicat habitum, et multitudo priva-

novæ editionis. novæ editionis.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 24. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 24.

tionem, sive e converso, non possunt tionem, sive e converso, non possunt unum et multa opponi ut privatio et unum et multa opponi ut privatio et habitus. habitus.

9. Sic etiam probatur, quod non oppo- 9. Sic etiam probatur, quod non oppo- nuntur relative. Relativa enim ad con- nuntur relative. Relativa enim ad con- vertentiam dicuntur, et non potest unum vertentiam dicuntur, et non potest unum intelligi sine altero sunt enim coæquæ- intelligi sine altero sunt enim coæquæ- va secundum intellectum quidditatis eo- va secundum intellectum quidditatis eo- rum et rationis definitivæ, secundum rum et rationis definitivæ, secundum quem unum dependet ad alterum, et se- quem unum dependet ad alterum, et se- cundum quem unum est in altero secun- cundum quem unum est in altero secun- dum intellectum : quia si sic opponeren- dum intellectum : quia si sic opponeren- tur unum et multa, tunc posito uno po- tur unum et multa, tunc posito uno po- nerentur multa, et non esset unum ante nerentur multa, et non esset unum ante multa, et destructo multo destrueretur multa, et destructo multo destrueretur unum, et essent unum et multa coæquæ- unum, et essent unum et multa coæquæ- vaquæ omnia impossibilia sunt. Di- vaquæ omnia impossibilia sunt. Di- cit enim Proclus in quinta propositione, cit enim Proclus in quinta propositione, quod « omnis multitudo secunda est ab quod « omnis multitudo secunda est ab uno, et sic non possunt esse coæquæ- uno, et sic non possunt esse coæquæ-

va. » va. »

10. Sic etiam probatur, quod non op- 10. Sic etiam probatur, quod non op- ponuntur ut affirmatio et negatio: eo ponuntur ut affirmatio et negatio: eo quod nec unitas negat multitudinem, quod nec unitas negat multitudinem, nec e converso: sed unitas constituit nec e converso: sed unitas constituit multitudinem, et in multitudine salva- multitudinem, et in multitudine salva- tur unitas. tur unitas.

11. Adhuc, Aristoteles in primo To- 11. Adhuc, Aristoteles in primo To- picorum dicit, quod « unum uni opponi- picorum dicit, quod « unum uni opponi- tur uno genere oppositionis. » Multum tur uno genere oppositionis. » Multum autem opponitur pauco. Ergo non oppo- autem opponitur pauco. Ergo non oppo- nitur uni. Quia duo opposita habere non nitur uni. Quia duo opposita habere non potestunum enim non est paucum. potestunum enim non est paucum.

SOLUTIO. Dicendum, quod unum et SOLUTIO. Dicendum, quod unum et multa diversimode possunt considerari, multa diversimode possunt considerari, scilicet secundum suas causas, et secun- scilicet secundum suas causas, et secun- dum seipsa. Dupliciter enim potest mul- dum seipsa. Dupliciter enim potest mul- titudo considerari. Absolute, prout dicit titudo considerari. Absolute, prout dicit quamcumque pluralitatem. Vel cum ex- quamcumque pluralitatem. Vel cum ex- cessu et tunc ponit respectum ad id cessu et tunc ponit respectum ad id quod excedit. Si considerentur secundum quod excedit. Si considerentur secundum causam tunc cum divisio sive differen- causam tunc cum divisio sive differen- tia sit causa numeri, multum erit di- tia sit causa numeri, multum erit di- visum secundum communem suam in- visum secundum communem suam in- tentionem : unum autem indivisum. tentionem : unum autem indivisum. Et hoc modo unum et multa oppo- Et hoc modo unum et multa oppo- nuntur ut privatio et habitus: et mul- nuntur ut privatio et habitus: et mul- tum dicit privationem, et unum ha- tum dicit privationem, et unum ha-

201 201

bitum. Et hoc videtur dicere nomen bitum. Et hoc videtur dicere nomen numeri, quod est nutus memeris, hoc numeri, quod est nutus memeris, hoc est, divisionis. Est autem unum habitus, est, divisionis. Est autem unum habitus, prout habitus est forma uniens et ter- prout habitus est forma uniens et ter- minans et ambiens totum quod informat. minans et ambiens totum quod informat. Hanc enim unionem, terminationem, et Hanc enim unionem, terminationem, et ambitum tollit et privat divisio : non ta- ambitum tollit et privat divisio : non ta- men totum quia nulla privatio tollit men totum quia nulla privatio tollit totum, sed relinquit sujectum et aptitu- totum, sed relinquit sujectum et aptitu- dinem, et tollit esse secundum actum. dinem, et tollit esse secundum actum.

Et quod objicitur in contrarium, sol- Et quod objicitur in contrarium, sol- vitur. Illa enim objectio procedit de his vitur. Illa enim objectio procedit de his quæ secundum se, hoc est, secundum quæ secundum se, hoc est, secundum suas formas opponuntur ut privatio et suas formas opponuntur ut privatio et habitus, ut cæcitas et visio, ut nudum et habitus, ut cæcitas et visio, ut nudum et vestitum. Sed non tenet in his quæ se- vestitum. Sed non tenet in his quæ se- cundum suas causas ut privatio et habi- cundum suas causas ut privatio et habi- tus opponuntur. Cujus exemplum est tus opponuntur. Cujus exemplum est in albo et nigro, quæ si secundum cau- in albo et nigro, quæ si secundum cau- sas considerentur, ut privatio et habitus sas considerentur, ut privatio et habitus opponuntur. Causa enim albi est, ut di- opponuntur. Causa enim albi est, ut di- cit Philosophus in libro de Natura colo- cit Philosophus in libro de Natura colo- lorum, diffusio luminis in superficie cla- lorum, diffusio luminis in superficie cla- ra, cujus nulla pars obumbrat alteram ra, cujus nulla pars obumbrat alteram per aliquid opaci quod sit in ipsa. Et per aliquid opaci quod sit in ipsa. Et causa nigri est privatio hujus diffusionis. causa nigri est privatio hujus diffusionis. Sed in hoc est dissimile, quod in albo et Sed in hoc est dissimile, quod in albo et nigro causæ accipiuntur generantes ipsas nigro causæ accipiuntur generantes ipsas formas contrarias. In multo autem et formas contrarias. In multo autem et uno causæ accipiuntur non generantes uno causæ accipiuntur non generantes ipsas formas, sed actus formarum. Actus ipsas formas, sed actus formarum. Actus enim formæ unius, est unire et ter- enim formæ unius, est unire et ter- minare ad unum, et ambire et conclu- minare ad unum, et ambire et conclu- dere sub uno id quod unit: et hos actus dere sub uno id quod unit: et hos actus privat divisio. Si autem secundum se privat divisio. Si autem secundum se ista considerentur, iterum dupliciter pos- ista considerentur, iterum dupliciter pos- sunt considerari, scilicet in se prout sunt considerari, scilicet in se prout unum separatur ab altero, vel relata ad unum separatur ab altero, vel relata ad invicem prout unum principium est invicem prout unum principium est alterius et alterum principiatum. Si pri- alterius et alterum principiatum. Si pri- mo modo disparatorum habent opposi- mo modo disparatorum habent opposi- tionem, quæ ex oppositis differentiis tionem, quæ ex oppositis differentiis constituitur. Talium dico disparatorum, constituitur. Talium dico disparatorum, sicut disparatæ sunt formæ eorum quæ sicut disparatæ sunt formæ eorum quæ constitutæ sunt ex principiis, et formæ constitutæ sunt ex principiis, et formæ principiorum constituentium, sicut est principiorum constituentium, sicut est forma elementi et elementati, et forma forma elementi et elementati, et forma syllabæ et forma litteræ. Et quantum ad syllabæ et forma litteræ. Et quantum ad hoc ad nullum genus oppositionis pos- hoc ad nullum genus oppositionis pos-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

A.d 4. A.d 4.

202 202

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sunt reduci. Si autem accipiantur in re- sunt reduci. Si autem accipiantur in re- spectu principiati et principii: tunc oppo- spectu principiati et principii: tunc oppo- sitionem habent relativam, sicut pars et sitionem habent relativam, sicut pars et

totum. totum.

AD HOC autem quod objicitur, quod AD HOC autem quod objicitur, quod non sunt opposita, dicendum quod pro- non sunt opposita, dicendum quod pro- prie loquendo non sunt opposita, sed prie loquendo non sunt opposita, sed disparata per modum qui dictus est: et disparata per modum qui dictus est: et non disparata simpliciter, sed sicut con- non disparata simpliciter, sed sicut con- stitutum et principium constituens habent stitutum et principium constituens habent formas disparatas. Constituens autem di- formas disparatas. Constituens autem di- co actu stans sub forma discretionis: co actu stans sub forma discretionis: quia sic unum sub forma discretionis ac- quia sic unum sub forma discretionis ac- ceptum, constitutivum est multitudinis, ceptum, constitutivum est multitudinis, et remanet in ipsa stans sub forma dis- et remanet in ipsa stans sub forma dis- cretionis propter quod etiam ipsa mul- cretionis propter quod etiam ipsa mul- titudo est in genere discretorum. titudo est in genere discretorum.

est est

AD ALIUD dicendum, quod unum acce- AD ALIUD dicendum, quod unum acce- ptum ut principium discretionis, ptum ut principium discretionis, unum in genere quantitatis: et hoc non unum in genere quantitatis: et hoc non est unum quod est de primis intentioni- est unum quod est de primis intentioni- bus, sed est unum discretam multitudi- bus, sed est unum discretam multitudi- nem constituens talis enim multitudo nem constituens talis enim multitudo est aggregatio numerata per unum. Et est aggregatio numerata per unum. Et quia omne numerans mensurat, ideo ex quia omne numerans mensurat, ideo ex consequenti talis aggregatio est multitu- consequenti talis aggregatio est multitu- do mensurata per unum. Et sic accipien- do mensurata per unum. Et sic accipien- do unum et multum, oppositionem ha- do unum et multum, oppositionem ha- bent eorum quæ sunt relativa secundum bent eorum quæ sunt relativa secundum dici, et non secundum esse, quæ in ge- dici, et non secundum esse, quæ in ge- nitivo casu ad convertentiam non dicun- nitivo casu ad convertentiam non dicun- tur eo quod unum dependet ad alterum, tur eo quod unum dependet ad alterum, et non e converso. Et ideo non tenent et non e converso. Et ideo non tenent objectiones factæ contra hoc. Illæ enim objectiones factæ contra hoc. Illæ enim sunt de relativis in genitivo casu ad con- sunt de relativis in genitivo casu ad con- vertentiam dictis, ut pater filii, filius pa- vertentiam dictis, ut pater filii, filius pa- tris. Non autem sic est in scibili et scien- tris. Non autem sic est in scibili et scien- tia. Licet enim scientia sit scibilis, ta- tia. Licet enim scientia sit scibilis, ta- men scibile non est scientiæ, sed scientia men scibile non est scientiæ, sed scientia scibile. Et sic est principium et princi- scibile. Et sic est principium et princi- piatum. Principiatum enim principii est, piatum. Principiatum enim principii est, sed principium principiati non est. Et sed principium principiati non est. Et ideo in talibus unum est ante multa, nec ideo in talibus unum est ante multa, nec posita se ponunt unum et multa, nec ad posita se ponunt unum et multa, nec ad convertentiam secundum eumdem casum convertentiam secundum eumdem casum dicuntur. dicuntur.

AD ALIUD dicendum, quod oppositum AD ALIUD dicendum, quod oppositum non constituit oppositum per hoc quod non constituit oppositum per hoc quod oppositum unum autem et multa non oppositum unum autem et multa non

sunt opposita per hoc quod sunt: sed sunt opposita per hoc quod sunt: sed sunt opposita sive disparata per intentio- sunt opposita sive disparata per intentio- nes formarum oppositarum ab oppositis nes formarum oppositarum ab oppositis causis factarum, quæ sunt divisio et unio causis factarum, quæ sunt divisio et unio sive divisio et indivisio. Et ideo secun- sive divisio et indivisio. Et ideo secun- dum hoc quod sunt et aliquid sunt, dum hoc quod sunt et aliquid sunt, unum potest esse constitutivum alterius. unum potest esse constitutivum alterius.

PER IDEM pater solutio ad sequens. PER IDEM pater solutio ad sequens. Unum enim oppositorum non participat Unum enim oppositorum non participat alterum in quantum opposita sunt : sed alterum in quantum opposita sunt : sed per hoc quod sunt, unum participat alte- per hoc quod sunt, unum participat alte- rum sicut in elementaliter compositis rum sicut in elementaliter compositis compositum participat simplex et ta- compositum participat simplex et ta- men simplex et compositum in quantum men simplex et compositum in quantum hujusmodi, opposita sunt. Sic dicit Dio- hujusmodi, opposita sunt. Sic dicit Dio- nysius, quod non est quid existentium nysius, quod non est quid existentium quod non participat uno, et quod omnis quod non participat uno, et quod omnis multitudo constituitur ex uno, et redu- multitudo constituitur ex uno, et redu- citur ad unum, et quod denarius est citur ad unum, et quod denarius est unum, et totum est unum, et dimidium unum, et totum est unum, et dimidium est unum, et tertia pars est unum, et bi- est unum, et tertia pars est unum, et bi- narius unum, et ternarius unum. Unum narius unum, et ternarius unum. Unum enim per id quod est, multitudinis con- enim per id quod est, multitudinis con- stitutivum est: per id autem quod sub stitutivum est: per id autem quod sub forma discreti accipitur, per oppositum forma discreti accipitur, per oppositum nominatur et dicitur unum: quia unum nominatur et dicitur unum: quia unum principium est discretionis per hoc quod principium est discretionis per hoc quod indivisum est in se et divisum ab aliis. indivisum est in se et divisum ab aliis. Et sic dicitur denarius unum forma de- Et sic dicitur denarius unum forma de- narii ens in se indivisum et ab aliis divi- narii ens in se indivisum et ab aliis divi- sum et sic dimidium unum sub forma sum et sic dimidium unum sub forma dimidii ens in se indivisum et ab aliis dimidii ens in se indivisum et ab aliis divisum, et sic est in omnibus aliis. Pro- divisum, et sic est in omnibus aliis. Pro- pter quod etiam dicit Aristoteles in V pter quod etiam dicit Aristoteles in V primæ philosophiæ, quod denarius non primæ philosophiæ, quod denarius non est bis quinque, nec septem et tria, nec est bis quinque, nec septem et tria, nec sex et quatuor, nec octo et duo, nec no- sex et quatuor, nec octo et duo, nec no- vem et unum. Et ratio est: quia ab eo- vem et unum. Et ratio est: quia ab eo- dem habet denarius, quod denarius est, dem habet denarius, quod denarius est, et quod unum est in forma denarii. A for- et quod unum est in forma denarii. A for- ma autem denarii habet, quod denarius ma autem denarii habet, quod denarius est, et ab eadem forma habet, quod unum est, et ab eadem forma habet, quod unum est ab omnibus aliis discretum. est ab omnibus aliis discretum.

PER HOC patet solutio ad dictum Pro- Ad PER HOC patet solutio ad dictum Pro- Ad cli. cli.

AD ID quod ulterius objicitur de con- AD ID quod ulterius objicitur de con- trariis, quod non opponuntur ut contra- trariis, quod non opponuntur ut contra- ria, dicendum quod illæ objectiones non ria, dicendum quod illæ objectiones non procedunt nisi de vere contrariis. Et be- procedunt nisi de vere contrariis. Et be-

P P

Ad Ad

IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 25. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 25.

203 203

ne concedimus, quod unum et multa ne concedimus, quod unum et multa non sunt contraria hoc modo. non sunt contraria hoc modo.

AD ALIUD quod de privatione et habitu AD ALIUD quod de privatione et habitu objicitur, dicendum quod objectio illa objicitur, dicendum quod objectio illa non procedit, nisi de privative oppositis non procedit, nisi de privative oppositis secundum se taliter enim non opponun- secundum se taliter enim non opponun- tur unum et multa, ut dictum est: quam- tur unum et multa, ut dictum est: quam- vis causas habeant privative oppositas, in vis causas habeant privative oppositas, in quibus licet unum describatur per indi- quibus licet unum describatur per indi- visionem, quod privationem sonare vide- visionem, quod privationem sonare vide- tur, tamen dicit habitum. Privatio enim tur, tamen dicit habitum. Privatio enim significata per indivisionem, secundum significata per indivisionem, secundum rationem consequens est positionem rationem consequens est positionem unius sicut negatio oppositi sequitur unius sicut negatio oppositi sequitur positionem propositi: et sic est hic, quia positionem propositi: et sic est hic, quia stans sub forma unius, per consequens stans sub forma unius, per consequens indivisum est. Quod autem quidam di- indivisum est. Quod autem quidam di- cunt, quod indivisio privatio sit, et pri- cunt, quod indivisio privatio sit, et pri- vatio non neget totum : et quod aliter vatio non neget totum : et quod aliter sit in ente quando privatur et dicitur sit in ente quando privatur et dicitur non ens, quam in aliis privationibus : non ens, quam in aliis privationibus : aliæ enim privationes non ponuntur in aliæ enim privationes non ponuntur in suis habitibus, sed tantum relinquunt suis habitibus, sed tantum relinquunt subjectum et aptitudinem, et totum tol- subjectum et aptitudinem, et totum tol- lunt habitum et actum : et quod ita non lunt habitum et actum : et quod ita non sit in ente cum dicitur non ens, eo quod sit in ente cum dicitur non ens, eo quod privatio termini infiniti, cum dicitur non privatio termini infiniti, cum dicitur non ens, ponitur in ente. Error est termi- ens, ponitur in ente. Error est termi-

nus enim infinitus secundum se infi- nus enim infinitus secundum se infi- nitari non potest. Infiniti autem ter- nitari non potest. Infiniti autem ter- mini sunt res, unum, aliquid, ens : et mini sunt res, unum, aliquid, ens : et ideo infinitari non possunt. Sed negatio ideo infinitari non possunt. Sed negatio addita non infinitabit, sed totum negabit: addita non infinitabit, sed totum negabit: propter quod dictum nullum est. propter quod dictum nullum est.

AD ID quod objicitur, quod non oppo- AD ID quod objicitur, quod non oppo- nuntur ut relativa, dicendum quod non nuntur ut relativa, dicendum quod non opponuntur ut relativa quæ secundum opponuntur ut relativa quæ secundum eumdem casum ad convertentiam dicun- eumdem casum ad convertentiam dicun- tur, et quæ vere relativa sunt. Sed per tur, et quæ vere relativa sunt. Sed per hoc non excluditur, quin unum possit hoc non excluditur, quin unum possit habere respectum ad alterum sicut prin- habere respectum ad alterum sicut prin- cipiatum ad principium per talem cipiatum ad principium per talem enim respectum non concluditur, quod enim respectum non concluditur, quod unum non sit ante multa. unum non sit ante multa.

AD ID quod objicitur de affirmatione AD ID quod objicitur de affirmatione et negatione, concedendum est. et negatione, concedendum est. AD ULTIMUM dicendum, quod unum AD ULTIMUM dicendum, quod unum uni opponitur quod accipitur ut unum. uni opponitur quod accipitur ut unum. Si autem accipitur ut plura, nihil pro- Si autem accipitur ut plura, nihil pro- hibet habere plura opposita, ut patet hibet habere plura opposita, ut patet per Aristotelem in II Topicorum. Unde per Aristotelem in II Topicorum. Unde multitudo non simpliciter accepta, sed multitudo non simpliciter accepta, sed cum excessu, opponitur uni ut multitudo cum excessu, opponitur uni ut multitudo est, et opponitur pauco ut excessus est : est, et opponitur pauco ut excessus est : et est oppositio relationis inter multum et est oppositio relationis inter multum et paucum hoc modo. et paucum hoc modo.

Ad 9. Ad 9.

Ad 10. Ad 10.

Ad 11. Ad 11.

QUÆSTIO XXV. QUÆSTIO XXV.

De vero. De vero.

Deinde quæritur de vero. Deinde quæritur de vero.

Et quæruntur tria, scilicet de multi- Et quæruntur tria, scilicet de multi- plicitate veri eo quod quid sit determi- plicitate veri eo quod quid sit determi- nari non potest, nisi sciatur multiplicitas nari non potest, nisi sciatur multiplicitas ejus. ejus.

Secundo, Quid sit verum secundum Secundo, Quid sit verum secundum unumquodque de quibus multipliciter unumquodque de quibus multipliciter dicitur ? dicitur ?

Et circa hoc quæruntur duo, Quid Et circa hoc quæruntur duo, Quid s cilicet sit verum, et de propriis passio- s cilicet sit verum, et de propriis passio- nibus ejus, quæ sunt mutabilitas vel nibus ejus, quæ sunt mutabilitas vel immutabilitas, æternitas vel temporali- immutabilitas, æternitas vel temporali- tas, unitas vel pluralitas. tas, unitas vel pluralitas.

Tertio, Quæritur de oppositione veri Tertio, Quæritur de oppositione veri et falsi. et falsi.

204 204

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De modis quibus dicitur verum '. De modis quibus dicitur verum '.

tur, vel negatio rei de qua vere negatur. tur, vel negatio rei de qua vere negatur. Et secundum hanc veritatem dicit Ari- Et secundum hanc veritatem dicit Ari- stoteles in Prædicamentis, quod singu- stoteles in Prædicamentis, quod singu- lum incomplexorum neque verum neque lum incomplexorum neque verum neque falsum significat. Et in III de Anima, falsum significat. Et in III de Anima, quod intelligentia est indivisibilium, in quod intelligentia est indivisibilium, in quibus non est verum: in quibus autem quibus non est verum: in quibus autem verum et falsum est, jam compositio verum et falsum est, jam compositio quædam intellectuum est. De hac etiam quædam intellectuum est. De hac etiam

PRIMO ergo quæritur de modis quibus veritate in fine quinti primæ philoso- PRIMO ergo quæritur de modis quibus veritate in fine quinti primæ philoso- dicitur verum. dicitur verum.

Et ab Aristotele accipitur tam in libro Et ab Aristotele accipitur tam in libro de Anima, quam in libro Prædicamento- de Anima, quam in libro Prædicamento- rum, quod est verum signi, et est verum rum, quod est verum signi, et est verum rei. rei.

Et verum signi dicitur dupliciter, Et verum signi dicitur dupliciter, scilicet complexi, et incomplexi. scilicet complexi, et incomplexi.

Signi incomplexi, ut dicit Anselmus in Signi incomplexi, ut dicit Anselmus in libro de Veritate, veritas est, quando dire- libro de Veritate, veritas est, quando dire- cte significat hoc quod significare accepit cte significat hoc quod significare accepit in prima veritate. Et hoc duobus modis, in prima veritate. Et hoc duobus modis, scilicet implicite, et explicite. Implicite, scilicet implicite, et explicite. Implicite, sicut nomen explicite, sicut definitio. sicut nomen explicite, sicut definitio.

Et utrumque istorum est duplex, sci- Et utrumque istorum est duplex, sci- licet realiter, et secundum vocem. Rea- licet realiter, et secundum vocem. Rea- liter, secundum quod res signum est liter, secundum quod res signum est intellectus causæ primæ: quia sicut se intellectus causæ primæ: quia sicut se habent artificiata ad intellectum artificis, habent artificiata ad intellectum artificis, sic se habent omnes res ad intellectum sic se habent omnes res ad intellectum primæ causæ. Unde sicut in rebus arti- primæ causæ. Unde sicut in rebus arti- ficiatis vera domus est, quæ illius domus ficiatis vera domus est, quæ illius domus quæ est in mente artificis est verum quæ est in mente artificis est verum signum, vere exprimens ipsam et de- signum, vere exprimens ipsam et de- signans ita quælibet res vera est, signans ita quælibet res vera est, quando ideæ quæ est in mente Dei, vere quando ideæ quæ est in mente Dei, vere est designativa. Secundum vocem autem est designativa. Secundum vocem autem est, secundum quod dicit Aristoteles in est, secundum quod dicit Aristoteles in I Perihermenias, « Voces sunt notæ I Perihermenias, « Voces sunt notæ passionum quæ sunt in anima. » Unde passionum quæ sunt in anima. » Unde tunc vera vox est, quando passionis tunc vera vox est, quando passionis quæ est in anima, vere est designativa. quæ est in anima, vere est designativa. Et hæc est essentialis veritas ejus Et hæc est essentialis veritas ejus secundum Anselmum. secundum Anselmum.

Complexi autem sermonis veritas est Complexi autem sermonis veritas est secundum Isaac in libro de Definitioni- secundum Isaac in libro de Definitioni- bus, affirmatio rei de qua vere prædica- bus, affirmatio rei de qua vere prædica-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XLVI, Art. 12. Tom. XXVI hujusce tiarum, Dist. XLVI, Art. 12. Tom. XXVI hujusce

phiæ dicit Philosophus, quod verum phiæ dicit Philosophus, quod verum et falsum non sunt in rebus, sed in et falsum non sunt in rebus, sed in anima quia compositio prædicati cum anima quia compositio prædicati cum subjecto, vel divisio ejusdem ab eodem, subjecto, vel divisio ejusdem ab eodem, in re sine medio est, et notam compo- in re sine medio est, et notam compo- sitionis quæ media est, facit intellectus, sitionis quæ media est, facit intellectus, dicens hoc inesse huic, vel hoc dividi dicens hoc inesse huic, vel hoc dividi ab hoc. Et secundum hoc primo et prin- ab hoc. Et secundum hoc primo et prin- cipaliter veritas signi est adæquatio cipaliter veritas signi est adæquatio signi et intellectus vel primæ causæ, vel signi et intellectus vel primæ causæ, vel ejus qui utitur signo ad designandum ejus qui utitur signo ad designandum id quod est intellectu. Secundaria autem id quod est intellectu. Secundaria autem veritas signi est adæquatio signi ad veritas signi est adæquatio signi ad rem quam intendit designare ille qui rem quam intendit designare ille qui utitur signo, sicut quod Petrus sedet, utitur signo, sicut quod Petrus sedet, significat Petrum sedere. Propter quod significat Petrum sedere. Propter quod dicit Anselmus, quod « veritas prima dicit Anselmus, quod « veritas prima in signo est essentialiter, secunda autem in signo est essentialiter, secunda autem per accidens. » per accidens. »

Veritas autem rei dividitur secundum Veritas autem rei dividitur secundum modos de quibus per prius et posterius modos de quibus per prius et posterius dicitur, ut dicit Avicenna. Uno enim dicitur, ut dicit Avicenna. Uno enim modo verum opponitur permixto, se- modo verum opponitur permixto, se- cundum quod dicimus verum aurum, cundum quod dicimus verum aurum, alienæ naturæ impermixtum. Et hoc alienæ naturæ impermixtum. Et hoc modo veritas est, ut dicit Isaac in libro modo veritas est, ut dicit Isaac in libro de Definitionibus, quod veritas non est de Definitionibus, quod veritas non est nisi quod est, et quod res vere est. Et nisi quod est, et quod res vere est. Et in hoc consentire videtur Augustino in in hoc consentire videtur Augustino in libro Soliloquiorum, ubi sic dicit : libro Soliloquiorum, ubi sic dicit : << Verum est id quod est. » Aliquando di- << Verum est id quod est. » Aliquando di- citur verum per oppositionem ad vanum citur verum per oppositionem ad vanum vel apparens, secundum quod dicimus, vel apparens, secundum quod dicimus, quod id quod est in re extra, vel in quod id quod est in re extra, vel in natura, est verum et id quod est in natura, est verum et id quod est in opinione, non verum, sed apparens, opinione, non verum, sed apparens,

novæ editionis. novæ editionis.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 25. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. VI, QUÆST. 25.

vel fictum. Et juxta hoc sumitur modus vel fictum. Et juxta hoc sumitur modus quo dicit Aristoteles in Prædicamentis, quo dicit Aristoteles in Prædicamentis, quod est animal homo, est verum ani- quod est animal homo, est verum ani- malet quod pingitur, non verum. malet quod pingitur, non verum. Aliquando dicitur verum nihil habens Aliquando dicitur verum nihil habens vel potentia vel actu de contrario veri, vel potentia vel actu de contrario veri, et hoc verissime verum est. Et secun- et hoc verissime verum est. Et secun- dum hoc dicit Isaac, quod « veritas est dum hoc dicit Isaac, quod « veritas est sermo quem affirmat demonstratio, vel sermo quem affirmat demonstratio, vel sensibiliter, vel intellectualiter. » Sermo sensibiliter, vel intellectualiter. » Sermo autem iste sic est ut definitio: quoniam autem iste sic est ut definitio: quoniam definitio est enuntiativa naturæ et essen- definitio est enuntiativa naturæ et essen- tie veritatis quoniam illud secundum tie veritatis quoniam illud secundum quod res est, vere est. Et veritas non quod res est, vere est. Et veritas non est nisi id quod est. Et secundum hoc est nisi id quod est. Et secundum hoc possibile vel contingens non est verum. possibile vel contingens non est verum. Dicitur etiam aliquando verum in oppo- Dicitur etiam aliquando verum in oppo- sitione ad umbratile, sicut dicimus figu- sitione ad umbratile, sicut dicimus figu- ram hominis in homine esse veram, ram hominis in homine esse veram, in umbra autem hominis non veram. in umbra autem hominis non veram. Aliquando dicitur verum nihil habens Aliquando dicitur verum nihil habens de non vero, nec possibile habere: sicut de non vero, nec possibile habere: sicut dicimus Deum verum, eo quod est es- dicimus Deum verum, eo quod est es- sentialitas vera, nihil penitus potens sentialitas vera, nihil penitus potens habere nisi vera esset essentialitas. habere nisi vera esset essentialitas.

ET CUM tot modis dicitur verum, quæ- ET CUM tot modis dicitur verum, quæ- ritur, Penes quid sumuntur isti modi? ritur, Penes quid sumuntur isti modi?

SOLUTIO. Ad quod dicendum, quod sic- SOLUTIO. Ad quod dicendum, quod sic- ut dictum est de uno, quod multipliciter ut dictum est de uno, quod multipliciter dicatur secundum prius et posterius de dicatur secundum prius et posterius de multis et tamen tota illa multiplicitas multis et tamen tota illa multiplicitas reducitur ad unum per se, vel per acci- reducitur ad unum per se, vel per acci- dens et unum per se ad unum secun- dens et unum per se ad unum secun- dum quid, vel simpliciter. Et differunt dum quid, vel simpliciter. Et differunt hæc secundum differentiam eorum in hæc secundum differentiam eorum in quibus uniuntur, ut diximus, sicut patet quibus uniuntur, ut diximus, sicut patet in toto et partibus. Forma enim uniens in toto et partibus. Forma enim uniens in partibus homogeniis, magis est in partibus homogeniis, magis est uniens in partibus heterogeniis. Et in uniens in partibus heterogeniis. Et in his quæ continuatione sunt unum, for- his quæ continuatione sunt unum, for- ma uniens in planis uno modo se ma uniens in planis uno modo se habentibus, quam in angulosis magis habentibus, quam in angulosis magis est uniens. Et in his quæ perfectione est uniens. Et in his quæ perfectione sunt unum, naturaliter copulata ad sunt unum, naturaliter copulata ad unum, magis sunt unum quam quæ unum, magis sunt unum quam quæ per artem uniuntur, ut homo magis per artem uniuntur, ut homo magis est unum quam arca. In his autem quæ est unum quam arca. In his autem quæ