IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. 20. IN 1 P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. 20.

nendum est, Deum esse simplicem et nendum est, Deum esse simplicem et compositum, et secundum fidem, et compositum, et secundum fidem, et secundum philosophiam, sicut conclu- secundum philosophiam, sicut conclu- dunt ultimæ rationes. dunt ultimæ rationes.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod sup- AD PRIMUM ergo dicendum, quod sup- posita in natura divina non distinguun- posita in natura divina non distinguun- tur suis distinguentibus ad esse substan- tur suis distinguentibus ad esse substan- tiale distinctum, ita quod in esse sub- tiale distinctum, ita quod in esse sub- *tantiali et absoluto aliud secundum esse *tantiali et absoluto aliud secundum esse divinum sit Pater, et aliud Filius, et divinum sit Pater, et aliud Filius, et aliud Spiritus sanctus, sicut Socrates et aliud Spiritus sanctus, sicut Socrates et Plato distinguuntur sub homine, sed Plato distinguuntur sub homine, sed relationibus ad originem pertinentibus relationibus ad originem pertinentibus ad quemdam essentiæ modum, quo alius ad quemdam essentiæ modum, quo alius secundum originem sit ex alio, et non secundum originem sit ex alio, et non aliud ab ipso. De relationibus vero se- aliud ab ipso. De relationibus vero se- cundum originem dicit Boetius, quod cundum originem dicit Boetius, quod mihi diversæ essentiæ adjicit relatum, mihi diversæ essentiæ adjicit relatum, nec mutat. Quod autem nihil adjicit vel nec mutat. Quod autem nihil adjicit vel mutat, compositionem non facit. Relatio mutat, compositionem non facit. Relatio ergo talis compositionem non facit: quin ergo talis compositionem non facit: quin potius, ut dicit Avicenna, quo aliud sim- potius, ut dicit Avicenna, quo aliud sim- plicius est,eo multiplicius est in relationi- plicius est,eo multiplicius est in relationi- bus. Et ideo modus existentiæ per rela- bus. Et ideo modus existentiæ per rela- tionem, compositionem non inducit: tionem, compositionem non inducit: quia nec naturam communem particulat quia nec naturam communem particulat in diversa, sed eamdem in numero in in diversa, sed eamdem in numero in tribus relinquit et in uno esse divino. tribus relinquit et in uno esse divino.

AD ALIUD dicendum, quod in Deo non AD ALIUD dicendum, quod in Deo non est natura antecedens, et natura conse- est natura antecedens, et natura conse- quens quia in omni eo in quo natura quens quia in omni eo in quo natura est antecedens et natura consequens, est antecedens et natura consequens, per aliquid essentiale distincta est na- per aliquid essentiale distincta est na- tura antecedens a natura consequente: tura antecedens a natura consequente: propter quod diversa est natura antece- propter quod diversa est natura antece- dens a natura consequente. Unde talis dens a natura consequente. Unde talis natura simplex esse non potest. Et hoc natura simplex esse non potest. Et hoc in Deo non est quamvis sit ibi aliquid in Deo non est quamvis sit ibi aliquid per modum antecedentis, et aliquid per per modum antecedentis, et aliquid per modum consequentis: in quo tamen om- modum consequentis: in quo tamen om- nino et omnimode idem est res quæ an- nino et omnimode idem est res quæ an- tecedit, et res quæ consequitur: quam- tecedit, et res quæ consequitur: quam- vis modus existendi secundum relatio- vis modus existendi secundum relatio- nem solam, quæ nihil adjicit vel mutat nem solam, quæ nihil adjicit vel mutat de absolutis, aliud sit antecedentis, et de absolutis, aliud sit antecedentis, et alius consequentis. Et super illum mo- alius consequentis. Et super illum mo- dum consequentia fundatur, cum dicitur, dum consequentia fundatur, cum dicitur, Pater est, ergo Deus est, et non sequi Pater est, ergo Deus est, et non sequi tur e converso: idem enim est in ante- tur e converso: idem enim est in ante-

135 135

cedente et consequente, tamen secun- cedente et consequente, tamen secun- dum modum significandi diversum : dum modum significandi diversum : propter quod illud quod attribuitur uni, propter quod illud quod attribuitur uni, non attribuitur alteri. Et hæc etiam est non attribuitur alteri. Et hæc etiam est causa, quare non convertibiliter se ha- causa, quare non convertibiliter se ha- bent ad invicem. bent ad invicem.

AD ALIUD dicendum, quod distinctum AD ALIUD dicendum, quod distinctum esse in divinis, est per relationem origi- esse in divinis, est per relationem origi- nis, quæ nihil affert vel variat vel mu- nis, quæ nihil affert vel variat vel mu- tat de esse substantiali vel absoluto. Et tat de esse substantiali vel absoluto. Et ideo in divinis esse distincti idem est ideo in divinis esse distincti idem est cum esse indistincti, diversum tamen se- cum esse indistincti, diversum tamen se- cundum existendi modum, super quem cundum existendi modum, super quem existendi modum diversum fundatur hoc existendi modum diversum fundatur hoc quod dicitur, quod unum est communi- quod dicitur, quod unum est communi- cabile vel incommunicabile, et alterum cabile vel incommunicabile, et alterum incommunicabile vel communicabile : incommunicabile vel communicabile : unde communicabile est idem ei quod est unde communicabile est idem ei quod est incommunicabile, sed modus existendi incommunicabile, sed modus existendi sive significandi diversus. sive significandi diversus.

AD ALIUD dicendum secundum Ansel- AD ALIUD dicendum secundum Ansel- mum, quod innascibile et Pater, et in- mum, quod innascibile et Pater, et in- nascibilitas et paternitas, non dicunt nascibilitas et paternitas, non dicunt quid existens, sed quemdam existentiæ quid existens, sed quemdam existentiæ modum, sicut ab alio non esse, et alium modum, sicut ab alio non esse, et alium ab ipso esse, quæ sunt relationes prin- ab ipso esse, quæ sunt relationes prin- cipii ab ante et post. Jam autem habi- cipii ab ante et post. Jam autem habi- tum est, quod tales relationes nihil ad- tum est, quod tales relationes nihil ad- dunt, nihil variant, nihil mutant in esse dunt, nihil variant, nihil mutant in esse simplici. Propter quod etiam Gilbertus simplici. Propter quod etiam Gilbertus Porretanus tales relationes potius dixit Porretanus tales relationes potius dixit assistentes, quam inhærentes et ideo assistentes, quam inhærentes et ideo nullam conferunt compositionem. Inna- nullam conferunt compositionem. Inna- scibilis enim secundum omne esse abso- scibilis enim secundum omne esse abso- lutum est idem cum eo qui est Pater, et lutum est idem cum eo qui est Pater, et e converso : quamvis innascibilitas e converso : quamvis innascibilitas quemdam modum dicat quem non dicit quemdam modum dicat quem non dicit paternitas: sicut in puncto quod est finis paternitas: sicut in puncto quod est finis et principium, alium modum dicit esse et principium, alium modum dicit esse finem et alium modum dicit existendi finem et alium modum dicit existendi principium esse qui tamen modi nul- principium esse qui tamen modi nul- lam in puncto quantitatis faciunt com- lam in puncto quantitatis faciunt com- positionem. positionem.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicit AD ALIUD dicendum, quod cum dicit Augustinus, quod Deus secundum ali- Augustinus, quod Deus secundum ali- quid videtur, et non totus videtur, par- quid videtur, et non totus videtur, par- titiva constructio est quæ importatur in titiva constructio est quæ importatur in hac oratione secundum aliquid. Partitur hac oratione secundum aliquid. Partitur enim in attributis et connotatis, et non enim in attributis et connotatis, et non

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

136 136

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in partibus essentialibus vel integralibus in partibus essentialibus vel integralibus divinæ essentiæ. Et ideo hoc non impe- divinæ essentiæ. Et ideo hoc non impe- dit simplicitatem quia in quantum ali- dit simplicitatem quia in quantum ali- quid simplicius est, eo plura habet attri- quid simplicius est, eo plura habet attri- buta sicut relatum ad plura. buta sicut relatum ad plura.

AD ALIUD dicendum, quod in creaturis AD ALIUD dicendum, quod in creaturis sic est, ut dicit Augustinus, quod omne sic est, ut dicit Augustinus, quod omne relativum est aliud quam est relatum : relativum est aliud quam est relatum : quia in creaturis relationes ex motu et quia in creaturis relationes ex motu et mutatione innascuntur: et oportet, quod mutatione innascuntur: et oportet, quod aliud sit id quod ex motu suo in ipso aliud sit id quod ex motu suo in ipso efficitur. In divinis autem, ubi relatio efficitur. In divinis autem, ubi relatio non dicit diversam existentiam, sed tan- non dicit diversam existentiam, sed tan- tum diversum existendi modum, idem tum diversum existendi modum, idem penitus est relativum habitu vel actu penitus est relativum habitu vel actu relatum, et suppositum quod refertur per relatum, et suppositum quod refertur per relationem, nec differt ab eo nisi secun- relationem, nec differt ab eo nisi secun- dum existendi modum qui dictus est. dum existendi modum qui dictus est.

AD ALIUD dicendum, quod ubi discer- AD ALIUD dicendum, quod ubi discer- nentia formæ sunt absolutæ, vel res fa- nentia formæ sunt absolutæ, vel res fa- cientes discretionem, ibi necesse est cientes discretionem, ibi necesse est quod discreta secundum esse absolutum quod discreta secundum esse absolutum diversa sint. Ubi autem discernentia non diversa sint. Ubi autem discernentia non faciunt nisi existendi modum secundum faciunt nisi existendi modum secundum relationem originis, ibi discernentia non relationem originis, ibi discernentia non faciunt nisi modum discernendi diver- faciunt nisi modum discernendi diver- sum in quibus esse discretorum absolu- sum in quibus esse discretorum absolu- tum idem est, sicut prius in exemplo tum idem est, sicut prius in exemplo puncti ostendimus. puncti ostendimus.

AD ULTIMUM dicendum, quod in rela- AD ULTIMUM dicendum, quod in rela- tione duo sunt unum ex genere, et alte- tione duo sunt unum ex genere, et alte- rum ex specie. In genere accidentis est et rum ex specie. In genere accidentis est et suum esse est inesse, et quoad hoc non suum esse est inesse, et quoad hoc non manet in divina prædicatione res relatio- manet in divina prædicatione res relatio- nis. Quia omne quod est in essentia di- nis. Quia omne quod est in essentia di- vina, est idipsum quod divina essentia vina, est idipsum quod divina essentia substantialiter et omne quod est in substantialiter et omne quod est in divina persona, est idipsum quod divina divina persona, est idipsum quod divina persona substantialiter. Unde relatio persona substantialiter. Unde relatio quæ est in persona, est ipsa persona. Ex quæ est in persona, est ipsa persona. Ex specie autem habet sive ex speciali ge- specie autem habet sive ex speciali ge- nere, quod ad alterum est: relativum nere, quod ad alterum est: relativum enim hoc quod est, ad alterum esse est : enim hoc quod est, ad alterum esse est : et hoc modo non dicit nisi existendi mo- et hoc modo non dicit nisi existendi mo- dum. Et hoc modo, ut dicit Boetius, re- dum. Et hoc modo, ut dicit Boetius, re- cipitur in divina prædicatione: quia res cipitur in divina prædicatione: quia res

1 Cf. Opp. B Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. VIII, Art. 23. Tom. XXV nostræ tiarum, Dist. VIII, Art. 23. Tom. XXV nostræ

ejus hoc modo non dicit diversam rem a ejus hoc modo non dicit diversam rem a re quæ est substantia, quamvis diversum re quæ est substantia, quamvis diversum modum significandi, qui nihil affert com- modum significandi, qui nihil affert com- positionis, ut dictum est. positionis, ut dictum est.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Qualis sit simplicitas Dei¹? Qualis sit simplicitas Dei¹?

SECUNDO quæritur, Qualis sit simplici- SECUNDO quæritur, Qualis sit simplici- tas ejus? tas ejus?

Est enim simplicitas multiplex, scili- Est enim simplicitas multiplex, scili- cet unitatis puncti in genere quantita- cet unitatis puncti in genere quantita- tis, simplicitas etiam corporis homoge- tis, simplicitas etiam corporis homoge- nii, simplicitas principiorum substantiæ, nii, simplicitas principiorum substantiæ, sicut materia et forma simplicia dicun- sicut materia et forma simplicia dicun- tur et simplicitas componentium quod- tur et simplicitas componentium quod- cumque compositum nisi enim illa es- cumque compositum nisi enim illa es- sent simplicia, abiretur in infinitum. Et sent simplicia, abiretur in infinitum. Et est simplicitas intelligibilium: quia non est simplicitas intelligibilium: quia non intelligitur nisi simplex. intelligitur nisi simplex.

Quæritur ergo, Qualis sit simplicitas Quæritur ergo, Qualis sit simplicitas divina? divina?

Et videtur, quod sit ad modum unita- Et videtur, quod sit ad modum unita- tis simplex. tis simplex.

1. Simplex enim, ut dicit Boetius in 1. Simplex enim, ut dicit Boetius in libro de Trinitate, unitas formaliter una libro de Trinitate, unitas formaliter una est in pluribus unis materialiter nume- est in pluribus unis materialiter nume- ratis. Et similiter videtur in unitate es- ratis. Et similiter videtur in unitate es- sentiæ quæ una et simplex est in tribus sentiæ quæ una et simplex est in tribus personis. personis.

Quod si concedatur, CONTRA est, quod Quod si concedatur, CONTRA est, quod unitas simplicitatis in unitate est sim- unitas simplicitatis in unitate est sim- plicitas determinata ad genus entis: ergo plicitas determinata ad genus entis: ergo est in ea et quod determinatur, et quo est in ea et quod determinatur, et quo determinatur, et unum illorum non est determinatur, et unum illorum non est alterum. Simplicitas autem divina non alterum. Simplicitas autem divina non admittit diversitatem determinati et de- admittit diversitatem determinati et de- terminantis. Ergo simplicitas divina non terminantis. Ergo simplicitas divina non est ad modum simplicitatis unitatis. est ad modum simplicitatis unitatis.

Similiter videtur, quod non sit ad Similiter videtur, quod non sit ad modum simplicitatis puncti : quia dici modum simplicitatis puncti : quia dici

editionis. editionis.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. 20. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. 20.

Aristoteles: « Punctum est substantia Aristoteles: « Punctum est substantia posita in continuo, hoc est, quid posi- posita in continuo, hoc est, quid posi- tum. » Quod autem quid positum est, tum. » Quod autem quid positum est, ab alio habet quod quid est, et ab alio ab alio habet quod quid est, et ab alio quod positum est. Dicit enim Boetius in quod positum est. Dicit enim Boetius in libro de Hebdomadibus, quod omne libro de Hebdomadibus, quod omne quod est, et hoc est, ab alio habet quod quod est, et hoc est, ab alio habet quod est, et ab alio quod hoc est. In Deo au- est, et ab alio quod hoc est. In Deo au- tem idem est quod est, et quod hoc est. tem idem est quod est, et quod hoc est. Ergo simplicitas divina non est ad mo- Ergo simplicitas divina non est ad mo- dum simplicitatis puncti. dum simplicitatis puncti.

Adhuc, Nullo modo potest esse ad Adhuc, Nullo modo potest esse ad modum corporis homogenii, quod sim- modum corporis homogenii, quod sim- plex dicitur. Corpus enim homogenium plex dicitur. Corpus enim homogenium duplex est, scilicet elementum, et ele- duplex est, scilicet elementum, et ele- mentatum. Elementum autem non est mentatum. Elementum autem non est simplex nisi secundum formam: quia simplex nisi secundum formam: quia sicut dicit Isaac in libro de Elementis, sicut dicit Isaac in libro de Elementis, elementum est, quod secundum formam elementum est, quod secundum formam non resolvitur ad formam aliam. In par- non resolvitur ad formam aliam. In par- tibus autem materialibus et integralibus tibus autem materialibus et integralibus multimodam et quantitativam habet multimodam et quantitativam habet compositionem. Homogenium autem compositionem. Homogenium autem elementatum, quamvis partes cum toto elementatum, quamvis partes cum toto in forma dissimiles non sint, nec pars in forma dissimiles non sint, nec pars etiam cum parte, sicut quælibet pars car- etiam cum parte, sicut quælibet pars car- nis est caro, tamen componitur ex his nis est caro, tamen componitur ex his quæ diversæ sunt essentiæ, et in ipso quæ diversæ sunt essentiæ, et in ipso composito essentialem retinent diversi- composito essentialem retinent diversi- tatem. Simplicitas autem divina talis est, tatem. Simplicitas autem divina talis est, quæ nihil diversitatis essentialis admittit. quæ nihil diversitatis essentialis admittit.

Objiciunt tamen quidam contra hoc : Objiciunt tamen quidam contra hoc : quia Scriptura dicit Deum esse petram, et quia Scriptura dicit Deum esse petram, et locum, et aliquando aquam, et hujusmo- locum, et aliquando aquam, et hujusmo- di quæ corpora homogenia sunt. Sed di quæ corpora homogenia sunt. Sed hoc nihil est quia talia symbolice de hoc nihil est quia talia symbolice de Deo dicuntur, ut dicit Dionysius : et ideo Deo dicuntur, ut dicit Dionysius : et ideo per dissimiles similitudines proportio- per dissimiles similitudines proportio- num ad aliquid, et non per naturam num ad aliquid, et non per naturam simplicis vel compositæ essentiæ in Deum simplicis vel compositæ essentiæ in Deum referuntur. referuntur.

Similiter non videtur esse talis simpli- Similiter non videtur esse talis simpli- citas, qualis est principiorum substan- citas, qualis est principiorum substan- tiæ. Quia principia substantiæ quamvis tiæ. Quia principia substantiæ quamvis ex essentiis diversis non sint composita: ex essentiis diversis non sint composita: tamen componibilia sunt ad invicem in tamen componibilia sunt ad invicem in toto et ad formam totius, quia terminan- toto et ad formam totius, quia terminan- tur sub esse totius compositi. Simplicitas tur sub esse totius compositi. Simplicitas autem divina in esse divino talem com- autem divina in esse divino talem com-

137 137

ponibilitatem non admittit. Si enim cum ponibilitatem non admittit. Si enim cum alio posset componi, tunc cum alio pos- alio posset componi, tunc cum alio pos- sibilis esset ad tertium, quod est incon- sibilis esset ad tertium, quod est incon- veniens, et haberet aliud æquipotens sibi veniens, et haberet aliud æquipotens sibi ad componendum, quod majus est incon- ad componendum, quod majus est incon- veniens quam primum. Et hoc tam in veniens quam primum. Et hoc tam in partibus essentialibus verum est, quam partibus essentialibus verum est, quam in partibus formalibus essentialibus. In in partibus formalibus essentialibus. In essentialibus enim una pars ut actus est, essentialibus enim una pars ut actus est, et alia ut potentia. In formalibus autem et alia ut potentia. In formalibus autem essentialibus ultima differentia ut actus essentialibus ultima differentia ut actus est, et ad omnes ante illam ordinatur in est, et ad omnes ante illam ordinatur in polentia generis. Horum autem nihil ad- polentia generis. Horum autem nihil ad- mittit simplicitas divina, quæ tota agens mittit simplicitas divina, quæ tota agens actus purus est, nihil habens in potentia. actus purus est, nihil habens in potentia.

Si vero dicatur, quod est simplex ut Si vero dicatur, quod est simplex ut componentia simplicia sunt, non videtur componentia simplicia sunt, non videtur esse verum. Componentia enim secun- esse verum. Componentia enim secun- dum diversitatem suæ essentiæ nume- dum diversitatem suæ essentiæ nume- rantur in composito, et sic in composito rantur in composito, et sic in composito est aliquis numerus. Dicit autem Boe- est aliquis numerus. Dicit autem Boe- tius, ut præhabitum est, quod « in vero tius, ut præhabitum est, quod « in vero uno et simplici nullus est numerus. » uno et simplici nullus est numerus. »

2. Adhuc, In talibus componentibus 2. Adhuc, In talibus componentibus unum innititur alteri. Potentia enim in- unum innititur alteri. Potentia enim in- nititur actui, et partes componentes nititur actui, et partes componentes innituntur formæ totius. Dicit autem innituntur formæ totius. Dicit autem

Boetius, quod « illud quod verum unum Boetius, quod « illud quod verum unum est et simplex, nulli innititur. » Simpli- est et simplex, nulli innititur. » Simpli- citas ergo divina non est ad modum citas ergo divina non est ad modum simplicitatis componentium. simplicitatis componentium.

3. Adhuc, Secundum hoc Deus intraret 3. Adhuc, Secundum hoc Deus intraret in compositionem omnium existentium in compositionem omnium existentium et commisceretur omnibus existentibus, et commisceretur omnibus existentibus, quod est contra Philosophum in libro quod est contra Philosophum in libro de Causis, propositione decima nona, ubi de Causis, propositione decima nona, ubi sic dicit: «Causa prima regit res crea- sic dicit: «Causa prima regit res crea- tas omnes, præterquam quod commi- tas omnes, præterquam quod commi- sceatur cum eis. » Simplicitas ergo Dei sceatur cum eis. » Simplicitas ergo Dei non est ad modum simplicitatis compo- non est ad modum simplicitatis compo- nentium. nentium.

SIMILITER, Non videtur esse ad mo- SIMILITER, Non videtur esse ad mo- dum simplicitatis intelligibilis. dum simplicitatis intelligibilis.

1. Intelligibile enim simplex dicitur : 1. Intelligibile enim simplex dicitur : quia a materia et appendiciis materiæ quia a materia et appendiciis materiæ depuratum est, eo modo quo universale depuratum est, eo modo quo universale abstrahitur a particulari et particulari- abstrahitur a particulari et particulari- bus nihilominus tamen universale ad- bus nihilominus tamen universale ad-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

138 138

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mittit compositionem diversarum essen- mittit compositionem diversarum essen- tiarum sicut species sive specialissima tiarum sicut species sive specialissima sive subalterna cum sit universale, com- sive subalterna cum sit universale, com- posita tamen est ex genere et differentia. posita tamen est ex genere et differentia. In Deo autem, ut dicit Boetius, nulla In Deo autem, ut dicit Boetius, nulla potest esse essentiarum compositio. Er- potest esse essentiarum compositio. Er- go simplicitas divina non est ad modum go simplicitas divina non est ad modum simplicitatis intelligibilis. simplicitatis intelligibilis.

2. Adhuc, Intelligibile secundum id 2. Adhuc, Intelligibile secundum id quod est, constitutivum est intellecti: quod est, constitutivum est intellecti: aliter enim non essent eadem principia aliter enim non essent eadem principia intelligendi et essendi, quæ eadem vult intelligendi et essendi, quæ eadem vult esse Aristoteles in I Physicorum. Et si esse Aristoteles in I Physicorum. Et si sic esset simplex Deus, tunc non esset sic esset simplex Deus, tunc non esset separatus ab entibus secundum esse, separatus ab entibus secundum esse, sed potius immixtus eis, quod est con- sed potius immixtus eis, quod est con- tra Philosophum in libro de Causis in tra Philosophum in libro de Causis in jam dicta propositione decima nona. jam dicta propositione decima nona.

Ex his videtur relinqui, quod simpli- Ex his videtur relinqui, quod simpli- citas divina exemplum non habeat vel citas divina exemplum non habeat vel simile in aliqua simplicitate. simile in aliqua simplicitate.

IN CONTRARIUM hujus est, quod ea quæ IN CONTRARIUM hujus est, quod ea quæ sunt in creaturis, et pertinent ad nobi- sunt in creaturis, et pertinent ad nobi- litatem earum, exemplificata sunt a crea- litatem earum, exemplificata sunt a crea- tore. Et sic videtur, quod sicut exem- tore. Et sic videtur, quod sicut exem- plum similitudo est exemplaris, ita de- plum similitudo est exemplaris, ita de- beat esse similitudo inter exemplatam beat esse similitudo inter exemplatam similitudinem et exemplarem, et simpli- similitudinem et exemplarem, et simpli- citas quæ in exemplis non invenitur, citas quæ in exemplis non invenitur, videtur etiam non esse in exemplari. videtur etiam non esse in exemplari.

SOLUTIO. Dicendum, quod simplicitas SOLUTIO. Dicendum, quod simplicitas divina non habet exemplum eo modo divina non habet exemplum eo modo quo divina est. Et hujus causa est, quia quo divina est. Et hujus causa est, quia nihil secundorum potest participare ali- nihil secundorum potest participare ali- quam bonitatum quæ influitur ei a pri- quam bonitatum quæ influitur ei a pri- mo secundum puritatem et veritatem mo secundum puritatem et veritatem qua est in primo. Unde in libro de qua est in primo. Unde in libro de Causis super propositionem decimam Causis super propositionem decimam nonam sic dicit commentum : « Causa nonam sic dicit commentum : « Causa prima et prima bonitas influit bonitates prima et prima bonitas influit bonitates super res influxione una verumtamen super res influxione una verumtamen unaquæque rerum recipit ex illa influ- unaquæque rerum recipit ex illa influ- xione secundum modum propriæ virtu- xione secundum modum propriæ virtu- tis et sui esse. » Unde cum causati esse tis et sui esse. » Unde cum causati esse et virtus inferior sit, quam esse et virtus et virtus inferior sit, quam esse et virtus primi, omnes bonitates receptæ a se- primi, omnes bonitates receptæ a se- cundo, inferioris valde nobilitatis sunt cundo, inferioris valde nobilitatis sunt in secundo quam fuerunt in primo. Un- in secundo quam fuerunt in primo. Un-

de sequitur, quod nihil secundorum vere de sequitur, quod nihil secundorum vere simplex sit. simplex sit.

Et hoc etiam dicit Boetius in libro de Et hoc etiam dicit Boetius in libro de Trinitate, quod vere unum est, in quo Trinitate, quod vere unum est, in quo nullus est numerus, nullum in eo aliud nullus est numerus, nullum in eo aliud præter id quod est. In omni autem quod præter id quod est. In omni autem quod est citra primum, aliud est id quod est, est citra primum, aliud est id quod est, et aliud quo est, et propter hoc non vere et aliud quo est, et propter hoc non vere simplex est, sicut patet in simplicibus simplex est, sicut patet in simplicibus quantitatis. Unitas enim in id quod est quantitatis. Unitas enim in id quod est indivisibile, est potentia ad formam dis- indivisibile, est potentia ad formam dis- tincti existens : quo autem unitas est, tincti existens : quo autem unitas est, forma distinctionis est. Et ex his duo- forma distinctionis est. Et ex his duo- bus constituitur unitas in specie unitatis. bus constituitur unitas in specie unitatis.

Similiter punctum in id quod est indi- Similiter punctum in id quod est indi- visibile, est possibile ad formam posi- visibile, est possibile ad formam posi- tionis vel situs in continuo. Formam tionis vel situs in continuo. Formam autem positionis dico, ut ante, retro, autem positionis dico, ut ante, retro, supra, infra, in dextro, vel sinistro. Ab supra, infra, in dextro, vel sinistro. Ab hac enim forma punctum habet quod hac enim forma punctum habet quod punctum est et ideo aliud est in eo punctum est et ideo aliud est in eo quod est, et aliud quo est : propter quod est, et aliud quo est : propter quod ad modum divinæ simplicitatis quod ad modum divinæ simplicitatis non potest esse simplex. non potest esse simplex.

In corpore autem homogenio licet una In corpore autem homogenio licet una in partibus et in toto forma sit, tamen in partibus et in toto forma sit, tamen illa distensa per quantitatem et situm illa distensa per quantitatem et situm partium, dividitur divisione continui : partium, dividitur divisione continui : et ideo perfectionem divinæ simplicitatis et ideo perfectionem divinæ simplicitatis non imitatur. non imitatur.

In principiis etiam substantiæ non In principiis etiam substantiæ non potest esse simplicitas : quia licet ex potest esse simplicitas : quia licet ex aliis principiis substantiæ non compo- aliis principiis substantiæ non compo- nantur, tamen aliud habent hoc quod nantur, tamen aliud habent hoc quod sunt, et aliud quo principia substantiæ sunt, et aliud quo principia substantiæ sunt sunt

hoc enim quod sunt, res quæ- hoc enim quod sunt, res quæ- dam et substantiæ sunt: quia ex non dam et substantiæ sunt: quia ex non substantiis non fit substantia, ut di- substantiis non fit substantia, ut di- cit Philosophus. Eo autem quo prin- cit Philosophus. Eo autem quo prin- cipia substantiæ sunt, utrumque prin- cipia substantiæ sunt, utrumque prin- cipiorum dependentiam habet ad al- cipiorum dependentiam habet ad al- terum. Materia enim dependet ad for- terum. Materia enim dependet ad for- mam ut ad actum, et forma ad ma- mam ut ad actum, et forma ad ma- teriam ut ad id in quo habet esse teriam ut ad id in quo habet esse distinctum et esse in effectu. Unde et distinctum et esse in effectu. Unde et in his et quod est, et quo est princi- in his et quod est, et quo est princi- pium, non idem est et ideo talia prin- pium, non idem est et ideo talia prin- cipia modum simplicitatis divinæ non cipia modum simplicitatis divinæ non habent, nec attingunt. habent, nec attingunt.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. INCIDENS. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. INCIDENS.

Similiter dicendum est de componen- Similiter dicendum est de componen- tibus. Componentium enim unumquod- tibus. Componentium enim unumquod- que id quod est aliud habet, et aliud que id quod est aliud habet, et aliud quo est componens. Quo enim est com- quo est componens. Quo enim est com- ponens, dependens est ad id quod se- ponens, dependens est ad id quod se- cum componit et omnia simul compo- cum componit et omnia simul compo- sita dependentia sunt ad formam com- sita dependentia sunt ad formam com- positi quod componunt: et non est in positi quod componunt: et non est in ois idem quod sunt, et quo sunt et ois idem quod sunt, et quo sunt et ideo ad simplicitatem Dei non perve- ideo ad simplicitatem Dei non perve-

niunt. niunt.

Similiter intelligibile quod simplex Similiter intelligibile quod simplex est quodammodo, a particularibus scilicet est quodammodo, a particularibus scilicet segregatum per intellectum tantum, hoc segregatum per intellectum tantum, hoc quod est in ipso, natura quædam est quod est in ipso, natura quædam est possibilis ad esse in rebus, et ad esse possibilis ad esse in rebus, et ad esse intellectu, licet secundum aliud sit esse intellectu, licet secundum aliud sit esse

139 139

in intellectu, et secundum aliud in re- in intellectu, et secundum aliud in re- bus unde aliud est in ipso quod est, bus unde aliud est in ipso quod est, et aliud quo intelligibile vel universale et aliud quo intelligibile vel universale est. In prima autem causa, quæ Deus est. In prima autem causa, quæ Deus est, ut dicunt Avicenna et Algazel, om- est, ut dicunt Avicenna et Algazel, om- nino et omnimodum idem est esse, et nino et omnimodum idem est esse, et quod est, et quo est. quod est, et quo est.

Et ex his relinquitur, quod divina Et ex his relinquitur, quod divina simplicitas in creaturis nullum habet simplicitas in creaturis nullum habet exemplum. exemplum.

AD ID quod objicitur, dicendum quod Ad object. AD ID quod objicitur, dicendum quod Ad object. est exemplum imitationis, et exemplum est exemplum imitationis, et exemplum perfectæ æqualitatis. Et simplicia in crea- perfectæ æqualitatis. Et simplicia in crea- tis exempla sunt simplicitatis divinæ se- tis exempla sunt simplicitatis divinæ se- cundum qualemcumque imitationem : cundum qualemcumque imitationem : sed exempla esse non possunt secundum sed exempla esse non possunt secundum æqualitatem perfectam. æqualitatem perfectam.

QUÆSTIO INCIDENS. QUÆSTIO INCIDENS.

Utrum Deus sit forma vel materia omnium ' ? Utrum Deus sit forma vel materia omnium ' ?

JUXTA hoc quæritur, Utrum Deus sit JUXTA hoc quæritur, Utrum Deus sit forma omnium, vel sit materia om- forma omnium, vel sit materia om- nium ? nium ?

Et videtur, quod forma. Et videtur, quod forma.

1. Dicit enim Dionysius in libro de 1. Dicit enim Dionysius in libro de Coelesti hierarchia, quod « esse omnium Coelesti hierarchia, quod « esse omnium est super esse deitas 2. » est super esse deitas 2. »

2. Adhuc, Augustinus : << Verbum 2. Adhuc, Augustinus : << Verbum Dei forma est non formata: » verbum Dei forma est non formata: » verbum autem Dei Deus est: ergo Deus forma autem Dei Deus est: ergo Deus forma omnium est. omnium est.

3. Quidam etiam fuerunt, qui Deum 3. Quidam etiam fuerunt, qui Deum animam mundi posuerunt, quæ ad se animam mundi posuerunt, quæ ad se idealem formam existentem omnia for- idealem formam existentem omnia for- mat, secundum quod etiam Aristoteles mat, secundum quod etiam Aristoteles videtur dicere de principio universi esse videtur dicere de principio universi esse

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. XX. Art. 1. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. XX. Art. 1. Tom. XXV hujusce novæ editionis. Cf. etiam IIam Partem Sum- novæ editionis. Cf. etiam IIam Partem Sum-

quod in creatione sua actus est ex actu, quod in creatione sua actus est ex actu, sicut in operante per artem medicinæ sicut in operante per artem medicinæ plaga est ex plaga, sanitas ex sanitate, plaga est ex plaga, sanitas ex sanitate, domus ex domo. domus ex domo.

4. Adhuc, Intellectus practicus per 4. Adhuc, Intellectus practicus per hoc quod est practicus, est forma om- hoc quod est practicus, est forma om- nium suorum operatorum : res autem nium suorum operatorum : res autem creatæ in Deo sunt eodem modo quo creatæ in Deo sunt eodem modo quo artificiata sunt in intellectu artificis, sic- artificiata sunt in intellectu artificis, sic- ut dicunt omnes Philosophi tam Peripa- ut dicunt omnes Philosophi tam Peripa- tetici quam Stoici ergo videtur, quod tetici quam Stoici ergo videtur, quod

Deus sit forma omnium suorum facto- Deus sit forma omnium suorum facto-

rum. rum.

5. Alexander etiam in quodam libello 5. Alexander etiam in quodam libello quem fecit de Principio incorporeæ et quem fecit de Principio incorporeæ et corporeæ substantiæ, quem secutus est corporeæ substantiæ, quem secutus est

mæ de Creaturis, Quæst. 12. Tom. XXXV. mæ de Creaturis, Quæst. 12. Tom. XXXV. 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 4. cap. 4.

140 140

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quidam David de Dinanto in libro quem quidam David de Dinanto in libro quem scripsit de Tomis, hoc est, de divisioni- scripsit de Tomis, hoc est, de divisioni- bus, dicit Deum esse principium mate- bus, dicit Deum esse principium mate- riale omnium. Quod probat sic: quia riale omnium. Quod probat sic: quia yous, hoc est, substantia mentalis primum yous, hoc est, substantia mentalis primum formabile est in omnem substantiam in- formabile est in omnem substantiam in- corpoream. Primum autem formabile corpoream. Primum autem formabile in res alicujus generis, primum materiale in res alicujus generis, primum materiale est ad illa vous ergo primum princi- est ad illa vous ergo primum princi- pium est ad omnes incorporeas substan pium est ad omnes incorporeas substan tias materia autem possibilis ad tres tias materia autem possibilis ad tres dimensiones, primum formabile est in dimensiones, primum formabile est in omnes corporales substantias : ergo omnes corporales substantias : ergo est primum materiale ad illas. Quæro est primum materiale ad illas. Quæro ergo, Si vous et materia prima differunt, ergo, Si vous et materia prima differunt, an non? Si differunt sub aliquo com- an non? Si differunt sub aliquo com- muni a quo illa differentia egreditur, muni a quo illa differentia egreditur, differunt, et illud commune per diffe- differunt, et illud commune per diffe- rentias formabile est in utrumque. Quod rentias formabile est in utrumque. Quod autem unum formabile est in plures, autem unum formabile est in plures, materia est, vel ad minus principium materia est, vel ad minus principium materiale propter quod in nono primæ materiale propter quod in nono primæ philosophiæ dicit Philosophus, quod philosophiæ dicit Philosophus, quod quæcumque sunt in genere uno, eorum quæcumque sunt in genere uno, eorum est materia una. Si ergo dicatur una ma- est materia una. Si ergo dicatur una ma- teria esse materiæ primæ, et vous erit pri- teria esse materiæ primæ, et vous erit pri- mæ materiæ materia : et hoc ibit in mæ materiæ materia : et hoc ibit in infinitum. Relinquitur ergo, quod vous infinitum. Relinquitur ergo, quod vous et materia prima sunt idem. et materia prima sunt idem.

Similiter Deus et materia prima et Similiter Deus et materia prima et vous aut differunt, aut non. Si differunt, vous aut differunt, aut non. Si differunt, oportet quod sub aliquo communi a quo oportet quod sub aliquo communi a quo differentiæ illæ exeunt, differant : et se- differentiæ illæ exeunt, differant : et se- quitur ex hoc, quod illud commune ge- quitur ex hoc, quod illud commune ge- nus sit ad illa, et quod hoc genus mate- nus sit ad illa, et quod hoc genus mate- rialis principii sit notitia ad illa, et rialis principii sit notitia ad illa, et quod hoc genus materialis principii sit quod hoc genus materialis principii sit notitia ad illa, et quod primorum ma- notitia ad illa, et quod primorum ma- terialium sit materia, quod inconve- terialium sit materia, quod inconve- niens est, sicut prius habitum est. niens est, sicut prius habitum est. Et ex hoc videtur relinqui, quod Deus Et ex hoc videtur relinqui, quod Deus et vous et materia prima idem sunt se- et vous et materia prima idem sunt se- cundum id quod sunt : quia quæcum- cundum id quod sunt : quia quæcum- que sunt, et nulla differentia differunt, que sunt, et nulla differentia differunt, eadem sunt: Deus autem et vous et ma- eadem sunt: Deus autem et vous et ma- teria prima sunt, et nulla differentia dif- teria prima sunt, et nulla differentia dif- ferunt, ut jam probatum est: ergo ea- ferunt, ut jam probatum est: ergo ea- dem sunt, dicente Aristotele in IX Topi- dem sunt, dicente Aristotele in IX Topi- corum, quod idem est, a quo non dif- corum, quod idem est, a quo non dif-

ferunt differentia et sic videtur, quod ferunt differentia et sic videtur, quod Deus sit materia omnium. Deus sit materia omnium.

IN CONTRARIUM dicendum, quod IN CONTRARIUM dicendum, quod 1. Hoc absurdissimum est primum 1. Hoc absurdissimum est primum enim non commiscetur cum aliquo, ut enim non commiscetur cum aliquo, ut dicitur in vicesima propositione libri dicitur in vicesima propositione libri Causarum materiale autem principium Causarum materiale autem principium commiscetur cum omnibus principiatis commiscetur cum omnibus principiatis suis sive materiatis. suis sive materiatis.

2. Adhuc, In II Physicorum dicit 2. Adhuc, In II Physicorum dicit Aristoteles quod tres causæ coincidunt Aristoteles quod tres causæ coincidunt in unam rem, quarta vero numquam in in unam rem, quarta vero numquam in eamdem rem coincidit cum tribus effi- eamdem rem coincidit cum tribus effi- ciens enim, formalis, et finalis sæpius ciens enim, formalis, et finalis sæpius coincidunt in unum, quod est efficiens coincidunt in unum, quod est efficiens univocum cum effectu, et ad faciendum univocum cum effectu, et ad faciendum formatur, et movetur a fine, qui finis formatur, et movetur a fine, qui finis forma est effectus et terminus actionis forma est effectus et terminus actionis efficientis. Materialis autem cum tribus efficientis. Materialis autem cum tribus his numquam coincidit in idem : quia his numquam coincidit in idem : quia non potest esse idem re faciens et fa- non potest esse idem re faciens et fa- ctum, et movens et motum, et in poten- ctum, et movens et motum, et in poten- tia existens et in actu. Habitum enim tia existens et in actu. Habitum enim est, quod Deus est primum efficiens : est, quod Deus est primum efficiens : non ergo potest esse idem in re cum non ergo potest esse idem in re cum materia. materia.

SOLUTIO. Dicendum, quod Deus nec SOLUTIO. Dicendum, quod Deus nec forma essentialis, nec materia alicujus forma essentialis, nec materia alicujus est, nec esse potest. est, nec esse potest.

Sed # Sed #

Solu Solu

AD DICTA Dionysii et Augustini dicen- Ad 1 AD DICTA Dionysii et Augustini dicen- Ad 1 dum, quod sicut dicit Bernardus in Can- dum, quod sicut dicit Bernardus in Can- ticis, " Deus est esse omnium, non ticis, " Deus est esse omnium, non materiale, vel essentiale, sed causale. » materiale, vel essentiale, sed causale. » Et est causale secundum efficientem et Et est causale secundum efficientem et formalem et finalem causam : quia est formalem et finalem causam : quia est efficiens et formans et finiens esse rei, efficiens et formans et finiens esse rei, sicut paradigma a quo fiunt, et ad quod sicut paradigma a quo fiunt, et ad quod formantur, et ad quod finiuntur : cum formantur, et ad quod finiuntur : cum tamen intrinsecum sit extra facta for- tamen intrinsecum sit extra facta for- mata et finita existens, et nihil sit de esse mata et finita existens, et nihil sit de esse eorum sicut lignum ad figuram pedis eorum sicut lignum ad figuram pedis formatum, paradigma est ad omnes cal- formatum, paradigma est ad omnes cal- ceos qui fiunt ad ipsum. Et quia hoc ceos qui fiunt ad ipsum. Et quia hoc quod paradigmaliter forma est, ab eo quod paradigmaliter forma est, ab eo quod essentialiter forma est quidam ne- quod essentialiter forma est quidam ne- scierunt distinguere, sicut Anaximander scierunt distinguere, sicut Anaximander et Democritus, sicut narrat Aristoteles et Democritus, sicut narrat Aristoteles in I Metaphysicorum, ideo dixerunt om- in I Metaphysicorum, ideo dixerunt om-

A4 4. A4 4.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. INCIDENS. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. INCIDENS.

nia esse unum in forma. Et quia Deus nia esse unum in forma. Et quia Deus prima forma est, dixerunt omnia esse prima forma est, dixerunt omnia esse Deum, quod est erroneum, sicut proba- Deum, quod est erroneum, sicut proba- tum est. Paradigma enim de suo esse tum est. Paradigma enim de suo esse essentiali nihil dat formato, sicut sigil- essentiali nihil dat formato, sicut sigil- lum de metallo nihil dat ceræ : sed figu- lum de metallo nihil dat ceræ : sed figu- ram quæ extrinsecus terminus ejus est, ram quæ extrinsecus terminus ejus est, dat ei ita tamen, quod totam retineat dat ei ita tamen, quod totam retineat quæ secundum esse est in metallo. Sic quæ secundum esse est in metallo. Sic dicitur dare, eo quod simile imprimit dicitur dare, eo quod simile imprimit in cera quæ tamen non est similis nisi in cera quæ tamen non est similis nisi per imitationem, et non per æqualita- per imitationem, et non per æqualita- tem deficit enim a figura sigilli in hoc, tem deficit enim a figura sigilli in hoc, quod virtutem sigillandi non habet ul- quod virtutem sigillandi non habet ul- terius sicut figura sigilli quæ multa valet terius sicut figura sigilli quæ multa valet sigillare. Id autem quod sic facit quod sigillare. Id autem quod sic facit quod quoad omnia sua manet extrinsecum quoad omnia sua manet extrinsecum facto, et nihil de essentialibus suis lar- facto, et nihil de essentialibus suis lar- gitur facto, non potest esse forma essen- gitur facto, non potest esse forma essen- tialis factorum. tialis factorum.

AD ALIUD dicendum, quod cum Deus AD ALIUD dicendum, quod cum Deus causa prima sit, animæ alicujus ratio= causa prima sit, animæ alicujus ratio= nem habere non potest, nec coeli, nec nem habere non potest, nec coeli, nec mundi, sicut in Physicis determinatum mundi, sicut in Physicis determinatum est. Anima enim quantumcumque per- est. Anima enim quantumcumque per- fecta sit, non nisi vitæ et motus localis fecta sit, non nisi vitæ et motus localis potest esse principium in eo cujus est potest esse principium in eo cujus est anima, ut in libro de Causis probatum anima, ut in libro de Causis probatum est Deus autem universi esse princi- est Deus autem universi esse princi- pium est. pium est.

Adhuc, Anima essentialis est ei cujus Adhuc, Anima essentialis est ei cujus est anima, hoc est, in quo facit vitam et est anima, hoc est, in quo facit vitam et motum, et est conjuncta ei cujus est motum, et est conjuncta ei cujus est anima. Deus autem principium est se- anima. Deus autem principium est se- paratum, nulli essentiale et nulli con- paratum, nulli essentiale et nulli con- junctum. Unde Hermes Trismegistus in junctum. Unde Hermes Trismegistus in libro qui dicitur Delphora ad Æscula- libro qui dicitur Delphora ad Æscula- pium « Solus Deus, et merito solus pium « Solus Deus, et merito solus ipse ipse enim in se est, et a se est, et ipse ipse enim in se est, et a se est, et ipse totus est plenus atque perfectus : ipse totus est plenus atque perfectus : hujusque sua summa stabilitas est, nec hujusque sua summa stabilitas est, nec alicujus impulsu, nec loco moveri pot- alicujus impulsu, nec loco moveri pot- est cum in eo sint omnia, et in omni- est cum in eo sint omnia, et in omni- bus ipse sit solus. » Non negatur tamen, bus ipse sit solus. » Non negatur tamen, quin Deus idealiter se habeat ad facta : quin Deus idealiter se habeat ad facta : omnia enim facta sunt ad ipsum sicut omnia enim facta sunt ad ipsum sicut ad ideam. ad ideam.

AD ID quod objicitur de intellectu, AD ID quod objicitur de intellectu, practico et operatis ab ipso, conceden- practico et operatis ab ipso, conceden-

141 141

dum est sed ex hoc non sequitur nisi dum est sed ex hoc non sequitur nisi quod Deus idealiter sit causa formalis quod Deus idealiter sit causa formalis omnium. omnium.

AD ID quod quæritur de materia, di- AD ID quod quæritur de materia, di- cendum quod sicut probatum est, Deus cendum quod sicut probatum est, Deus non potest esse materia rerum. Unde er- non potest esse materia rerum. Unde er- ror ille et contra fidem et contra philo- ror ille et contra fidem et contra philo- sophiam est. sophiam est.

Et quod objicitur de voi et materia, Et quod objicitur de voi et materia, dicendum quod si vous primum formale dicendum quod si vous primum formale est ad incorporeas substantias, et mate- est ad incorporeas substantias, et mate- ria primum formabile ad materiales: ria primum formabile ad materiales: quidam concedunt, quod vous et materia quidam concedunt, quod vous et materia prima id quod sunt idem sunt: hoc enim prima id quod sunt idem sunt: hoc enim necesse est concedere omnes illos qui necesse est concedere omnes illos qui corporalium et incorporalium dicunt esse corporalium et incorporalium dicunt esse materiam unam. Super quam positio- materiam unam. Super quam positio- nem videtur esse fundatus liber qui dici- nem videtur esse fundatus liber qui dici- tur Fons vitæ, quem dicunt quidam fa- tur Fons vitæ, quem dicunt quidam fa- ctum fuisse ab Avicebron Philosopho. ctum fuisse ab Avicebron Philosopho. Quod tamen ego non credo esse verum. Quod tamen ego non credo esse verum. Puto enim corporalium materiam esse Puto enim corporalium materiam esse unam primam incorporalium autem unam primam incorporalium autem nullam, ut expresse in libro de Trinitate nullam, ut expresse in libro de Trinitate dicit Boetius. Esse tamen in ipsis in cor- dicit Boetius. Esse tamen in ipsis in cor- poralibus, in quantum facta sunt, pri- poralibus, in quantum facta sunt, pri- mum subjectum, quod quasi fundamen- mum subjectum, quod quasi fundamen- tum est eorum quibus ad esse perfectum tum est eorum quibus ad esse perfectum determinatur, quod cum materia nec determinatur, quod cum materia nec idem specie, nec idem genere est, sed idem specie, nec idem genere est, sed similitudinem habet ad ipsam secundum similitudinem habet ad ipsam secundum proportionem. Sicut enim materia ad proportionem. Sicut enim materia ad formas quibus determinatur se habet, sic formas quibus determinatur se habet, sic ista se habet ut primum subjectum ad de- ista se habet ut primum subjectum ad de- terminantia. Sed de his in sequentibus terminantia. Sed de his in sequentibus propria erit intentio quærendi. propria erit intentio quærendi.

Processus autem et Alexandri et Da- Processus autem et Alexandri et Da- vid non valet procedunt enim ac si om- vid non valet procedunt enim ac si om- nia distincta et differentia sub aliqua nia distincta et differentia sub aliqua communitate generis distinguantur et communitate generis distinguantur et differant quod patet esse falsum. Ens differant quod patet esse falsum. Ens enim per se et ens per accidens distin- enim per se et ens per accidens distin- guuntur: similiter ens actu et ens poten- guuntur: similiter ens actu et ens poten- tia et tamen sub nulla communitate tia et tamen sub nulla communitate generis distinguuntur. Genus enim sub- generis distinguuntur. Genus enim sub- stantialiter prædicatur de sibi subjectis. stantialiter prædicatur de sibi subjectis. Ens autem substantialiter non prædicatur Ens autem substantialiter non prædicatur de ente per accidens, et de ente in po- de ente per accidens, et de ente in po- tentia: quia ens in potentia secundum id tentia: quia ens in potentia secundum id

Ad 5. Ad 5.

142 142

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod est, non est, nec habet esse nisi quod est, non est, nec habet esse nisi secundum quod dependet ad actum. Si- secundum quod dependet ad actum. Si- militer ens per accidens secundum id militer ens per accidens secundum id quod est, non est: esse autem habet se- quod est, non est: esse autem habet se- cundum quod aliqualiter se habet ad sub- cundum quod aliqualiter se habet ad sub- stantiam, scilicet ut mensura ejus, vel stantiam, scilicet ut mensura ejus, vel dispositio, vel respectus. Et sic distincta dispositio, vel respectus. Et sic distincta sub communi secundum analogiam, non sub communi secundum analogiam, non necesse est differentiis distingui constitu- necesse est differentiis distingui constitu- tivis, sed modis quibus plura habent tivis, sed modis quibus plura habent analogiam ad unum et sic distincta non analogiam ad unum et sic distincta non necesse est unum principium potentiale necesse est unum principium potentiale per modum generis vel materiæ habere per modum generis vel materiæ habere ante se. ante se.

Ex hoc ulterius patet, quod non pro- Ex hoc ulterius patet, quod non pro- cedit ratio qua probari videtur, quod cedit ratio qua probari videtur, quod Deus et vous et materia prima unum sint. Deus et vous et materia prima unum sint.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Quanta sit simplicitas Dei¹? Quanta sit simplicitas Dei¹?

TERTIO quæritur, Quanta sit simplicitas TERTIO quæritur, Quanta sit simplicitas divinæ essentiæ ? divinæ essentiæ ?

In libro enim de Causis dicitur, quod In libro enim de Causis dicitur, quod sit in fine simplicitatis. Et hoc non vide- sit in fine simplicitatis. Et hoc non vide-

tur esse verum. tur esse verum.

1. Non enim in fine simplicitatis est, 1. Non enim in fine simplicitatis est, in quo est aliud quod est et esse. In Deo in quo est aliud quod est et esse. In Deo autem videtur, quod aliud sit quod est autem videtur, quod aliud sit quod est et esse. Dicimus enim, quod in Deo est et esse. Dicimus enim, quod in Deo est essentia sive natura divina. Dicit autem essentia sive natura divina. Dicit autem Philosophus in quarto Physicorum, Philosophus in quarto Physicorum, quod nihil est in seipso. Ergo videtur, quod nihil est in seipso. Ergo videtur, quod in Deo essentia sit sicut aliud in quod in Deo essentia sit sicut aliud in alio et sic videtur in eo differre quod alio et sic videtur in eo differre quod

: :

est et esse. est et esse.

2. Adhuc, Esse cui nihil additur ut 2. Adhuc, Esse cui nihil additur ut determinans ipsum, esse commune est determinans ipsum, esse commune est ut de omnibus prædicatum. Si ergo esse ut de omnibus prædicatum. Si ergo esse in Deo nihil addit: tunc esse divinum in Deo nihil addit: tunc esse divinum commune esse est quod de omnibus commune esse est quod de omnibus

1 Cf. Comment. B. Alberti in I Sententiarum, 1 Cf. Comment. B. Alberti in I Sententiarum, Dist. VIII, Art. 22. Tom. XXV novæ editionis Dist. VIII, Art. 22. Tom. XXV novæ editionis

prædicatur: et sic redit Anaximandri er- prædicatur: et sic redit Anaximandri er- ror qui in præcedentibus reprobatus est. ror qui in præcedentibus reprobatus est.

3. Si quis dicat, quod in his quæ sunt 3. Si quis dicat, quod in his quæ sunt sine materia, individuatio et determina- sine materia, individuatio et determina- tio sit per se ipsa. Hoc esse non potest : tio sit per se ipsa. Hoc esse non potest : si enim determinaretur se ipso aliquid, si enim determinaretur se ipso aliquid, tunc idem esset determinans et determi- tunc idem esset determinans et determi- natum, et communicabile et incommuni- natum, et communicabile et incommuni- cabile, et ens in potentia et ens in actu : cabile, et ens in potentia et ens in actu : quæ omnia abhorret intellectus. Ens quæ omnia abhorret intellectus. Ens enim indeterminatum, in potentia ad enim indeterminatum, in potentia ad ens determinatum est, sicut genus se ens determinatum est, sicut genus se habet ad speciem ut potentia ad actum. habet ad speciem ut potentia ad actum. Ex eodem ergo non videtur esse in Deo Ex eodem ergo non videtur esse in Deo esse et determinatum esse ad esse divi- esse et determinatum esse ad esse divi- num et sic aliud videtur esse in Deo num et sic aliud videtur esse in Deo quod est, et quo est: et ita non est in quod est, et quo est: et ita non est in fine simplicitatis. fine simplicitatis.

4. Adhuc, Major est simplicitas et in- 4. Adhuc, Major est simplicitas et in- differentia in natura quæ non admittit differentia in natura quæ non admittit distinctionem personalem, quam in ea distinctionem personalem, quam in ea quæ admittit divina essentia admittit quæ admittit divina essentia admittit distinctionem personarum et pluralita- distinctionem personarum et pluralita- tem ergo videtur, quod non sit in ter- tem ergo videtur, quod non sit in ter- mino simplicitatis. mino simplicitatis.

5. Adhuc, Cum dicitur, Pater est Deus, 5. Adhuc, Cum dicitur, Pater est Deus, Pater est pater, quæro, Utrum eo sit Pater est pater, quæro, Utrum eo sit Deus, quo Pater est, et e converso? Et Deus, quo Pater est, et e converso? Et videtur quod non, quia paternitate est videtur quod non, quia paternitate est Pater, deitate Deus: et si paternitate es- Pater, deitate Deus: et si paternitate es- set Deus, sequeretur quod non esset set Deus, sequeretur quod non esset Deus in quo non esset paternitas, et sic Deus in quo non esset paternitas, et sic Filius non esset Deus, et Spiritus san- Filius non esset Deus, et Spiritus san- ctus non esset Deus: ergo aliud est in eo ctus non esset Deus: ergo aliud est in eo paternitas, et aliud deitas: et sic in Pa- paternitas, et aliud deitas: et sic in Pa- tre videtur esse numerus: sequitur ergo, tre videtur esse numerus: sequitur ergo, quod non sit vere unum,et vere simplex, quod non sit vere unum,et vere simplex, secundum dictum Boetii ante introdu- secundum dictum Boetii ante introdu-

ctum. ctum.

6. Adhuc, In Deo videtur esse multi- 6. Adhuc, In Deo videtur esse multi- tudo accidentium. Dicit enim Aristoteles tudo accidentium. Dicit enim Aristoteles in primo primæ philosophiæ, quod sub- in primo primæ philosophiæ, quod sub- stantia nulli est accidens: et quod acci- stantia nulli est accidens: et quod acci- dens est in uno, in nullo potest esse sub- dens est in uno, in nullo potest esse sub- stantia sed sapientia, virtus, et hujus- stantia sed sapientia, virtus, et hujus- modi in creatis sunt accidentia : ergo modi in creatis sunt accidentia : ergo

nostræ. nostræ.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. 20. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. 20.

non possunt in Deo esse substantiæ: et non possunt in Deo esse substantiæ: et sic videtur, cum sapientia, justitia, et hu- sic videtur, cum sapientia, justitia, et hu- jusmodi multa sint in Deo, quod non sit jusmodi multa sint in Deo, quod non sit in fine simplicitatis. in fine simplicitatis.

7. Adhuc, Negari non potest quin in 7. Adhuc, Negari non potest quin in Deo proprie duo sint prædicamenta sal- Deo proprie duo sint prædicamenta sal- vata secundum modum suæ prædicatio- vata secundum modum suæ prædicatio- nis, substantia scilicet, et relatio. Hoc nis, substantia scilicet, et relatio. Hoc enim supponit Catholica fides, et dicit enim supponit Catholica fides, et dicit Boetius in libro de Trinitate. Et sic sunt Boetius in libro de Trinitate. Et sic sunt ibi duo, quorum unum non est alterum : ibi duo, quorum unum non est alterum : ergo numerus et per consequens sequi ergo numerus et per consequens sequi videtur, quod non sit in fine simplicita- videtur, quod non sit in fine simplicita- tis, ut dicit Boetius. tis, ut dicit Boetius.

IN CONTRARIUM hujus est quod dicit IN CONTRARIUM hujus est quod dicit 1. Augustinus in libro VI de Trinitate', 1. Augustinus in libro VI de Trinitate', quod « Deus vere et summe simplex quod « Deus vere et summe simplex

est » non autem est vere et summe est » non autem est vere et summe

simplex, nisi per abnegationem omnis simplex, nisi per abnegationem omnis compositionis et omnis componibilitatis, compositionis et omnis componibilitatis, et quod nullo modo contingat composi- et quod nullo modo contingat composi- tioni: ergo nec compositio in Deo est, tioni: ergo nec compositio in Deo est, nec componibilitas, nec est contingens nec componibilitas, nec est contingens compositioni. Dico autem compositio- compositioni. Dico autem compositio- nem, quæ est uniens multa in unum, sive nem, quæ est uniens multa in unum, sive unione naturæ, ut essentialia uniuntur unione naturæ, ut essentialia uniuntur in unum compositum ut ex potentia et in unum compositum ut ex potentia et actu: sive per modum congregationis actu: sive per modum congregationis in unum, sicut accidentia uniuntur in in unum, sicut accidentia uniuntur in subjecto uno. Componibilitatem autem subjecto uno. Componibilitatem autem dico, sicut componentia aliquid non sunt dico, sicut componentia aliquid non sunt tantum id quod sunt, sed conjunctam tantum id quod sunt, sed conjunctam habent habitudinem qua se habent ad habent habitudinem qua se habent ad invicem ut potentia et actus, et omnia invicem ut potentia et actus, et omnia ad compositum componentia ut stantia ad compositum componentia ut stantia et determinata sub forma compositi. Et et determinata sub forma compositi. Et dico contingens compositioni, quod non dico contingens compositioni, quod non est nisi compositi, sicut universale præ- est nisi compositi, sicut universale præ- dicabile de sibi subjectis (hoc enim non dicabile de sibi subjectis (hoc enim non prædicatur per verbum substantivum, prædicatur per verbum substantivum, quod nota compositionis est, nisi in quod nota compositionis est, nisi in quantum totum esse est) oportet quod quantum totum esse est) oportet quod dicat formam quæ non contingit nisi dicat formam quæ non contingit nisi compositioni aliter enim non diceret compositioni aliter enim non diceret totum esse compositi, et esset prædicatio totum esse compositi, et esset prædicatio falsa, et sequeretur, quod non esset idem falsa, et sequeretur, quod non esset idem esse formale universalis et particularis, esse formale universalis et particularis,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 6. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 6.

143 143

quæ omnia absurda sunt. Deus ergo quæ omnia absurda sunt. Deus ergo summe simplex est per negationem com- summe simplex est per negationem com- positionis essentialis et accidentalis, et positionis essentialis et accidentalis, et per negationem componibilitatis, et per per negationem componibilitatis, et per hoc quod non contingit compositioni. hoc quod non contingit compositioni.

2. Adhuc, In omni genere quod prius 2. Adhuc, In omni genere quod prius est, simplicius est, dummodo sit prius est, simplicius est, dummodo sit prius per naturam ergo quod omnium pri- per naturam ergo quod omnium pri- mum est, simplicissimum est. Deus au- mum est, simplicissimum est. Deus au- tem omnium primum est: ergo simplicis- tem omnium primum est: ergo simplicis- simus est: sed superlativus rem suam di- simus est: sed superlativus rem suam di- cit in termino: ergo omnium simplicis- cit in termino: ergo omnium simplicis- simum est in fine simplicitatis. simum est in fine simplicitatis.

3. Adhuc, Omne quod quocumque 3. Adhuc, Omne quod quocumque modo compositum, vel componibile, vel modo compositum, vel componibile, vel compositioni contingens est, alii inniti- compositioni contingens est, alii inniti- tur vel quoad esse in actu, vel quoad tur vel quoad esse in actu, vel quoad constitutionem. Primum impossibile est constitutionem. Primum impossibile est alii inniti: sequeretur enim, quod pri- alii inniti: sequeretur enim, quod pri- mum non esset primum si alii innitere- mum non esset primum si alii innitere- tur. Deus autem omnium primum est. tur. Deus autem omnium primum est. Ergo impossibile est alii inniti Deum. Ergo impossibile est alii inniti Deum. Ergo nec compositus, nec componibilis, Ergo nec compositus, nec componibilis, nec compositioni contingens est. nec compositioni contingens est.

SOLUTIO. SOLUTIO.

Concedendum et firmiter Solutio. Concedendum et firmiter Solutio. credendum, quod Deus in fine sive in credendum, quod Deus in fine sive in termino simplicitatis simplex est, ut pro- termino simplicitatis simplex est, ut pro- bant ultimæ rationes. Et dicitur simplex bant ultimæ rationes. Et dicitur simplex per per

abnegationem compositionis, et abnegationem compositionis, et componibilitatis, et quia non contingit componibilitatis, et quia non contingit compositioni. Et hujus causa est, quia compositioni. Et hujus causa est, quia Deus primum est, et ideo non composi- Deus primum est, et ideo non composi- tus compositum enim posterius est tus compositum enim posterius est componentibus. Et quia compositum componentibus. Et quia compositum causatum est primum autem causatum causatum est primum autem causatum esse non potest. Et quia in omni compo- esse non potest. Et quia in omni compo- sito est potentia et actus, et sic aliquid sito est potentia et actus, et sic aliquid imperfectum in Deo autem nihil imper- imperfectum in Deo autem nihil imper- fectum esse potest. Et quia omne com- fectum esse potest. Et quia omne com- positum est agens non per seipsum, sed positum est agens non per seipsum, sed per aliquid quod in ipso est, quod est per aliquid quod in ipso est, quod est vel forma substantialis vel accidentalis : vel forma substantialis vel accidentalis : Deus autem causa est per seipsam agens. Deus autem causa est per seipsam agens.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod in AD PRIMUM ergo dicendum, quod in Deo idem est esse et quod est, sive Deo idem est esse et quod est, sive quod est et quo est. Et hoc non solum quod est et quo est. Et hoc non solum

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

144 144

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicit fides, sed etiam in philosophia pro- dicit fides, sed etiam in philosophia pro- batum est. Quia quod est, in quantum batum est. Quia quod est, in quantum est hoc quod est, nihil est et in potentia est hoc quod est, nihil est et in potentia est, et esse non habet nisi ex dependentia est, et esse non habet nisi ex dependentia ad alterum, sicut in libro Physicorum ad alterum, sicut in libro Physicorum probatum est. Et ideo in Deo sicut in probatum est. Et ideo in Deo sicut in primo universi esse principio totum est primo universi esse principio totum est esse quod in ipso est. Et si signatur ut esse quod in ipso est. Et si signatur ut id quod est, oportet quod illud quod est, id quod est, oportet quod illud quod est, idem sit cum esse. Et quod Aristoteles idem sit cum esse. Et quod Aristoteles dicit, quod « nihil est in seipso, » dicit dicit, quod « nihil est in seipso, » dicit propter hoc, quod præpositio, in, diver- propter hoc, quod præpositio, in, diver- sitatis nota est, sive transitionis, et notat sitatis nota est, sive transitionis, et notat diversitatem continentis et contenti se- diversitatem continentis et contenti se- cundum omnem modum. Et hæc diversi- cundum omnem modum. Et hæc diversi- tas vera est in omnibus in quibus est di- tas vera est in omnibus in quibus est di- versum esse et quod est. In quo autem versum esse et quod est. In quo autem idem est esse et quod est, diversitatem idem est esse et quod est, diversitatem notare non potest, nisi illo modo signi- notare non potest, nisi illo modo signi- ficandi per locutionem quam theologi ficandi per locutionem quam theologi diversum modum attribuendi appellare diversum modum attribuendi appellare consueverunt. Et hujus causa est inopia consueverunt. Et hujus causa est inopia sermonis nostri et intellectus: quia de sermonis nostri et intellectus: quia de simplicissimo esse, cui multa propter simplicissimo esse, cui multa propter perfectionem suam attribuuntur, loqui perfectionem suam attribuuntur, loqui non possumus nisi modo nostro, hoc est, non possumus nisi modo nostro, hoc est, ut de composito. ut de composito.

AD ALIUD dicendum, quod esse divi- AD ALIUD dicendum, quod esse divi- num cum dicit divinum, non determina- num cum dicit divinum, non determina- tur ut aliud ab alio, sive ut confusum a tur ut aliud ab alio, sive ut confusum a determinante confusionem suam, sed ut determinante confusionem suam, sed ut idem per idem aliter et aliter significa- idem per idem aliter et aliter significa-

tum. tum.

AD ALIUD dicendum, quod esse in di- AD ALIUD dicendum, quod esse in di- vinis non est alterius receptibile, eo vinis non est alterius receptibile, eo quod non est componibile, sed excessu quod non est componibile, sed excessu suo determinatur ad unum: omnia enim suo determinatur ad unum: omnia enim quæ in ipso sunt ut bonum, sapiens, quæ in ipso sunt ut bonum, sapiens, simplex, et hujusmodi, per superabun- simplex, et hujusmodi, per superabun- dantiam conveniunt ei: et ideo est unum dantiam conveniunt ei: et ideo est unum solum quod seipso ut primum ab aliis solum quod seipso ut primum ab aliis omnibus habet distinctionem. Et si de- omnibus habet distinctionem. Et si de- terminari videtur per aliquid, hoc non terminari videtur per aliquid, hoc non est nisi secundum modum significandi. est nisi secundum modum significandi. Propter quod, Sapient. xiv, 21: Incom- Propter quod, Sapient. xiv, 21: Incom- municabite nomen dicitur Deus: quia municabite nomen dicitur Deus: quia secundum seipsum incommunicabilts secundum seipsum incommunicabilts quid est. quid est.

nato et indeterminato et ente potentia et nato et indeterminato et ente potentia et ente actu, locum non habet nisi in his in ente actu, locum non habet nisi in his in quibus diversum est determinans et de- quibus diversum est determinans et de- terminatum. terminatum.

AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- sitio falsa est, quod major est simplicitas sitio falsa est, quod major est simplicitas in natura quæ pluralitatem personarum in natura quæ pluralitatem personarum non admittit, quam in ea quæ admittit. non admittit, quam in ea quæ admittit. Habitum est enim in prædictis, quod Habitum est enim in prædictis, quod quo aliquid simplicius est, eo plures ha- quo aliquid simplicius est, eo plures ha- bet habitudines: quia quo simplicius est, bet habitudines: quia quo simplicius est, eo pluribus modis multa referuntur ad eo pluribus modis multa referuntur ad ipsum. Et ideo cum habitudinibus rela- ipsum. Et ideo cum habitudinibus rela- tionum originalium distinguantur perse- tionum originalium distinguantur perse- næ, simplicissimum est esse, quod hoc næ, simplicissimum est esse, quod hoc modo in pluribus distinctis est unum, et modo in pluribus distinctis est unum, et majoris virtutis in simplicitate, quam id majoris virtutis in simplicitate, quam id quod in se unum est et in uno tantum quod in se unum est et in uno tantum unum et in pluribus non unum. Et ideo unum et in pluribus non unum. Et ideo dicit Richardus de sancto Victore in libro dicit Richardus de sancto Victore in libro de Trinitate, quod simplicitas essentiæ de Trinitate, quod simplicitas essentiæ non obviat distinctioni personarum, sicut non obviat distinctioni personarum, sicut nec simplicitas personæ obviat distinctio- nec simplicitas personæ obviat distinctio- ni notionum, et e converso. Habitum est ni notionum, et e converso. Habitum est enim in prioribus, quod tales existendi enim in prioribus, quod tales existendi modi nihil addunt vel demunt, nihil va- modi nihil addunt vel demunt, nihil va- riant in eo in quo sunt. riant in eo in quo sunt.

AD ALIUD dicendum, quod eodem AD ALIUD dicendum, quod eodem modo realiter Pater est pater, et Pater modo realiter Pater est pater, et Pater est Deus quia Pater est Deus, et pater- est Deus quia Pater est Deus, et pater- nitas est Deus, et Pater est deitas, et pa- nitas est Deus, et Pater est deitas, et pa- ternitas est deitas, et e converso. Diffe- ternitas est deitas, et e converso. Diffe- runt tamen in modo prædicandi. Et hu- runt tamen in modo prædicandi. Et hu- jus causa est quæ superius assignata est: jus causa est quæ superius assignata est: quia scilicet relativum secundum inesse quia scilicet relativum secundum inesse quo comparatur ad subjectum, in divinis quo comparatur ad subjectum, in divinis modum prædicandi proprium non reti- modum prædicandi proprium non reti- net, sed modum prædicationis substan- net, sed modum prædicationis substan- tiæ accipit: et ideo in eo in quo est, ni- tiæ accipit: et ideo in eo in quo est, ni- hil addit, nihil demit, nihil variat. Sed hil addit, nihil demit, nihil variat. Sed secundum quod relativum est, hoc est, secundum quod relativum est, hoc est, secundum quod ad alterum est, in divi- secundum quod ad alterum est, in divi- nis retinet proprium modum prædicatio- nis retinet proprium modum prædicatio- nis et sic non inest, sed ad alterum est, nis et sic non inest, sed ad alterum est, hoc est, non prædicat aliquid inesse ab- hoc est, non prædicat aliquid inesse ab- solute, sed prædicat modum quo alter ex solute, sed prædicat modum quo alter ex altero est et sic iterum nihil addit, ni- altero est et sic iterum nihil addit, ni- hil demit, nihil variat. Et ignorantia hu- hil demit, nihil variat. Et ignorantia hu-

Et ideo id quod objicitur de determi- jus distinctionis introduxit Arianam hæ- Et ideo id quod objicitur de determi- jus distinctionis introduxit Arianam hæ-

A A

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. 20. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUÆST. 20.

resim. Et ex hoc sequitur, quod primum resim. Et ex hoc sequitur, quod primum Mive Deus tantæ simplicitatis sit, quod Mive Deus tantæ simplicitatis sit, quod substantialiter omnia est quæ in ipso substantialiter omnia est quæ in ipso sunt. Et hoc est quod dicit Augustinus, sunt. Et hoc est quod dicit Augustinus, quod « Deus est omnia sua. » quod « Deus est omnia sua. »

AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- sitio falsa est, Quod in uno est accidens, sitio falsa est, Quod in uno est accidens, in alio non potest esse substantia, nisi in alio non potest esse substantia, nisi addatur, quod in uno sit per eumdem addatur, quod in uno sit per eumdem modum quo est in alio. Et in hoc sensu modum quo est in alio. Et in hoc sensu ponit eam Aristoteles. Probatur enim in ponit eam Aristoteles. Probatur enim in libro de Causis, quod causatum est in libro de Causis, quod causatum est in causa per modum causæ, et non per causa per modum causæ, et non per modum causati. Unde sapientia, justitia, modum causati. Unde sapientia, justitia, bonitas in Deo sunt per modum primæ bonitas in Deo sunt per modum primæ causæ et per modum simplicitatis primæ, causæ et per modum simplicitatis primæ, et ideo sunt in eo per indifferentiam sub- et ideo sunt in eo per indifferentiam sub- stantiæ. In causatis autem eo quod cau- stantiæ. In causatis autem eo quod cau- satæ bonitates sunt a primo, in ea nobi- satæ bonitates sunt a primo, in ea nobi- litate et simplicitate non percipiunt qua litate et simplicitate non percipiunt qua sunt in primo, sed unumquodque recipit sunt in primo, sed unumquodque recipit modo suo, et modo suæ simplicitatis : modo suo, et modo suæ simplicitatis : propter quod accidentia efficiuntur in propter quod accidentia efficiuntur in