Wal Wal

. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 15. . IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 15.

ctus autem scientia est: ergo fides me- ctus autem scientia est: ergo fides me- dium est ad scientiam. dium est ad scientiam.

2. Adhuc, I ad Corinth. XIII, 12 : 2. Adhuc, I ad Corinth. XIII, 12 : Videmus nunc per speculum in ænig- Videmus nunc per speculum in ænig- mate, tunc autem facie ad faciem. Glossa mate, tunc autem facie ad faciem. Glossa vult, quod per speculum et in ænig- vult, quod per speculum et in ænig- mate videre, fidei sit: quæ enim sic mate videre, fidei sit: quæ enim sic videntur, quasi alieno testimonio sed videntur, quasi alieno testimonio sed idoneo traduntur, cum præsto non sint idoneo traduntur, cum præsto non sint vel intus ad intellectum, vel extra ad vel intus ad intellectum, vel extra ad sensum. Unde Augustinus in libro de sensum. Unde Augustinus in libro de Videndo Deum : « Credita, quamvis Videndo Deum : « Credita, quamvis absint a nostris sensibus, videri tamen absint a nostris sensibus, videri tamen mente ea dicimus, si videatur idoneum mente ea dicimus, si videatur idoneum testimonium quod eis perhibetur. » Et testimonium quod eis perhibetur. » Et dat exemplum: « Lux corporea sensui dat exemplum: « Lux corporea sensui præsto est, et testimonio non indiget: præsto est, et testimonio non indiget: voluntatem autem meam, quæ num- voluntatem autem meam, quæ num- quam præsto fuit sensibus, indicanti quam præsto fuit sensibus, indicanti mihi per vocem credo, dummodo vo- mihi per vocem credo, dummodo vo- cem indicantis pro teste accipiam ido- cem indicantis pro teste accipiam ido- neo, hoc est, quod credam eum non neo, hoc est, quod credam eum non mentiri qui indicat. » mentiri qui indicat. »

3. Adhuc, Apud Philosophos distin- 3. Adhuc, Apud Philosophos distin- guitur inter credulitatem et scientiam. guitur inter credulitatem et scientiam. Scientia enim est per causam certam, Scientia enim est per causam certam, credulitas autem per probabilia et opi- credulitas autem per probabilia et opi- nabilia ergo videtur, quod nec fides nabilia ergo videtur, quod nec fides media sit ad scientiam, nec e converso media sit ad scientiam, nec e converso scientia ad fidem, sed utrumque sibi scientia ad fidem, sed utrumque sibi habeat aliud et aliud determinatum me- habeat aliud et aliud determinatum me- dium. dium.

ULTERIUS quæritur, Si generaliter ve- ULTERIUS quæritur, Si generaliter ve- rum sit quod dicitur, quod fides est ab- rum sit quod dicitur, quod fides est ab- sentium acceptio? sentium acceptio?

1. Si enim hoc est verum, cum ima- 1. Si enim hoc est verum, cum ima- ginaria visio et memorialis sint absen- ginaria visio et memorialis sint absen- tium acceptiones, videntur imaginaria tium acceptiones, videntur imaginaria et memorialis vel fides esse vel aliquid et memorialis vel fides esse vel aliquid fidei. fidei.

2. Adhuc, Non videtur verum esse, 2. Adhuc, Non videtur verum esse, quod fides sit quædam scientia. Dicit quod fides sit quædam scientia. Dicit enim Aristoteles in III de Anima, quod enim Aristoteles in III de Anima, quod triplex est acceptio intellectus: opinio, triplex est acceptio intellectus: opinio, fides, et scientia. Cum ergo ista tria fides, et scientia. Cum ergo ista tria per opposita dividant acceptionem intel- per opposita dividant acceptionem intel- lectus, nullum eorum prædicabitur de lectus, nullum eorum prædicabitur de altero et sic fides non est scientia. altero et sic fides non est scientia.

105 105

3. Adhuc, Alia media cognitionis di- 3. Adhuc, Alia media cognitionis di- vinæ ponit Dionysius, theoriam scilicet vinæ ponit Dionysius, theoriam scilicet et theophaniam. Theoriam vocat lumen et theophaniam. Theoriam vocat lumen in corporalibus similitudinibus accep- in corporalibus similitudinibus accep- tum, quod ducit ad Dei cognitionem, tum, quod ducit ad Dei cognitionem, sicut hic totus mundus in modo, spe- sicut hic totus mundus in modo, spe- cie, et ordine, a Magistro Hugone de cie, et ordine, a Magistro Hugone de sancto Victore mundana dicitur theolo- sancto Victore mundana dicitur theolo- logia vel theoria, et sicut in ritibus sa- logia vel theoria, et sicut in ritibus sa- cramentorum in elementis corporalibus cramentorum in elementis corporalibus theoriæ sunt divinorum. Theophanias theoriæ sunt divinorum. Theophanias vero vocat lumina a Deo emissa et spi- vero vocat lumina a Deo emissa et spi- ritualia sive intellectualia, in quibus ritualia sive intellectualia, in quibus aliquid divinum cognoscitur, sive illa aliquid divinum cognoscitur, sive illa sint gratiæ, sive gloriæ, sicut fit in vi- sint gratiæ, sive gloriæ, sicut fit in vi- sionibus propheticis, sive angelicis illu- sionibus propheticis, sive angelicis illu- minationibus, secundum quod dicitur, minationibus, secundum quod dicitur, Sapient. VII, 27: Per nationes in ani- Sapient. VII, 27: Per nationes in ani- mas sanctas se transfert, amicos Dei mas sanctas se transfert, amicos Dei et prophetas constituit. et prophetas constituit.

SOLUTIO. Dicendum, quod fides me- SOLUTIO. Dicendum, quod fides me- dium est in cognitione viæ, sive sit fides dium est in cognitione viæ, sive sit fides informis, sive formata. Sed in hoc est informis, sive formata. Sed in hoc est differentia, quod informis non est nisi differentia, quod informis non est nisi ut medium testificans: formata autem ut medium testificans: formata autem ut testificans et informans conscientiam, ut testificans et informans conscientiam, et trahens eo modo quo virtus trahit et et trahens eo modo quo virtus trahit et inclinat ad ea quæ sunt virtutes, ut na- inclinat ad ea quæ sunt virtutes, ut na- tura ad ea quæ sunt naturalia. Et cum tura ad ea quæ sunt naturalia. Et cum supra multiplex medium est distinctum, supra multiplex medium est distinctum, fides est medium ducens in scientiam fides est medium ducens in scientiam crediti, et coadjuvans credentem ad in- crediti, et coadjuvans credentem ad in- telligendum per quod medium quæri- telligendum per quod medium quæri- tur et invenitur intellectus crediti. Unde, tur et invenitur intellectus crediti. Unde, ad Galat. v, 22 et 23, super illud: Fru- ad Galat. v, 22 et 23, super illud: Fru- ctus autem spiritus, ubi Apostolus in- ctus autem spiritus, ubi Apostolus in- fert et dicit, Fides, modestia dicit fert et dicit, Fides, modestia dicit Glossa, quod « fides ibi dicitur invisi- Glossa, quod « fides ibi dicitur invisi- bilium certitudo: » quod esse non pot- bilium certitudo: » quod esse non pot- est, nisi quia ducit ad certitudinem in- est, nisi quia ducit ad certitudinem in- visibilium. Adhuc super illud Apostoli, visibilium. Adhuc super illud Apostoli, ad Hebr. x1, 1: Est autem fides speran- ad Hebr. x1, 1: Est autem fides speran- randarum substantia rerum, dicit Glos- randarum substantia rerum, dicit Glos- sa, quod « est substantia sicut funda- sa, quod « est substantia sicut funda- mentum, quod substare facit res speran- mentum, quod substare facit res speran- das in nobis » actus medii est et sic das in nobis » actus medii est et sic fides est medium. Anselmus etiam li- fides est medium. Anselmus etiam li- brum suum Prosologion vocavit de fide brum suum Prosologion vocavit de fide

: :

Solutio. Solutio.

106 106

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quærente intellectum : eo quod in ipso quærente intellectum : eo quod in ipso per ea quæ sunt fidei, intellectum et per ea quæ sunt fidei, intellectum et scientiam quærit sic crediti: quod non scientiam quærit sic crediti: quod non faceret, nisi fides medium esset ad scien- faceret, nisi fides medium esset ad scien- tiam et intellectum. tiam et intellectum.

Ex his omnibus patet, quod fides me- Ex his omnibus patet, quod fides me- dium est in scientia Dei quæ est in via. dium est in scientia Dei quæ est in via. Sicut enim in visione sensibili et ima- Sicut enim in visione sensibili et ima- ginaria ad hoc quod divinæ sint, neces- ginaria ad hoc quod divinæ sint, neces- saria est visio intellectualis, sic in omni saria est visio intellectualis, sic in omni acceptione speculi vel ænigmatis vel acceptione speculi vel ænigmatis vel cujuscumque similitudinis necessaria est cujuscumque similitudinis necessaria est credulitas fidei ad hoc quod vera Dei credulitas fidei ad hoc quod vera Dei cognitio in ipsis accipiatur. Hujus si- cognitio in ipsis accipiatur. Hujus si- gnum est, quod hujusmodi similitudines gnum est, quod hujusmodi similitudines considerantes sine fide, in multis aber- considerantes sine fide, in multis aber- rant a veritate. Unde, II ad Corinth. x, rant a veritate. Unde, II ad Corinth. x, 4, de fide loquens Apostolus dicit : 4, de fide loquens Apostolus dicit : In captivitatem redigentes omnem in- In captivitatem redigentes omnem in- tellectum in obsequium Christi: et cum tellectum in obsequium Christi: et cum maxime, ut dicit Damascenus, per ser- maxime, ut dicit Damascenus, per ser- monem eloquiorum divinorum ducatur monem eloquiorum divinorum ducatur homo in scientiam et cognitionem Dei, homo in scientiam et cognitionem Dei, Apostolus, ad Hebr. 1v, 2, dicit de qui- Apostolus, ad Hebr. 1v, 2, dicit de qui- busdam Non profuit illis sermo audi- busdam Non profuit illis sermo audi- tus, non admistus fidei ex iis quæ au- tus, non admistus fidei ex iis quæ au- dierunt. dierunt.

Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod si Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod si credere stricte capiatur, tunc creditur id credere stricte capiatur, tunc creditur id quod in seipso non cognoscitur vel vi- quod in seipso non cognoscitur vel vi- detur, sed alterius testimonio cui mens detur, sed alterius testimonio cui mens inhæret tamquam vero accipitur : et inhæret tamquam vero accipitur : et ideo medium est. Oportet enim, quod ideo medium est. Oportet enim, quod alterius testimonio inducamur ad acci- alterius testimonio inducamur ad acci- piendum hoc quod in seipso non appa- piendum hoc quod in seipso non appa- ret. Unde ex illo magis probatur pro- ret. Unde ex illo magis probatur pro- positum, quam oppositum. positum, quam oppositum.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum, quod ex illo non AD ALIUD dicendum, quod ex illo non sequitur, nisi quod medium quoad nos sequitur, nisi quod medium quoad nos sit certius quam extremum : et ideo sit certius quam extremum : et ideo non oportet, quin simpliciter sit incer- non oportet, quin simpliciter sit incer- tius. Medium enim quoad nos certius : tius. Medium enim quoad nos certius : simpliciter autem incertius, et in omni- simpliciter autem incertius, et in omni- bus illis argumentationibus est, quæ bus illis argumentationibus est, quæ simpliciter certum probant ex nobis simpliciter certum probant ex nobis

certo. certo.

AD ALIUD dicendum, quod medium AD ALIUD dicendum, quod medium

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

quod simpliciter notius est, simpliciter quod simpliciter notius est, simpliciter facit.cognosci ultima, et præsentia facit facit.cognosci ultima, et præsentia facit in cognitione. Et hoc est ideo, quia tale in cognitione. Et hoc est ideo, quia tale medium est causa et propter quid et medium est causa et propter quid et quid dicens. Medium autem quod non quid dicens. Medium autem quod non est nisi adminiculans, non facit simpli- est nisi adminiculans, non facit simpli- citer præsentia extrema, sed secundum citer præsentia extrema, sed secundum quid, secundum cognitionem scilicet quid, secundum cognitionem scilicet umbrosam et tenebrosam, quæ absen- umbrosam et tenebrosam, quæ absen- tium in se, præsentium autem in spe- tium in se, præsentium autem in spe- culo et ænigmate potest esse. Et hoc culo et ænigmate potest esse. Et hoc est quod dicit Psalmus XVII, 12: Posuit est quod dicit Psalmus XVII, 12: Posuit tenebras latibulum suum. Unde Glossa tenebras latibulum suum. Unde Glossa ibidem: « Tenebras posuit, ubi per fidem ibidem: « Tenebras posuit, ubi per fidem ambulamus, et non per speciem. ambulamus, et non per speciem.

» »

AD ALIUD dicendum, quod fides est AD ALIUD dicendum, quod fides est argumentum effective et inductive, hoc argumentum effective et inductive, hoc est, arguens mentem et informans de est, arguens mentem et informans de non apparentibus ut mens illis innita- non apparentibus ut mens illis innita- tur, et ideo est medium coadunans. Et tur, et ideo est medium coadunans. Et hoc modo nihil prohibet medium esse hoc modo nihil prohibet medium esse argumentum : quia sicut dicit Diony- argumentum : quia sicut dicit Diony- sius in libro de Divinis nominibus : sius in libro de Divinis nominibus : « Fides est lumen, locans credentes in « Fides est lumen, locans credentes in veritate, et veritatem in ipsis creden- veritate, et veritatem in ipsis creden- tibus'. » tibus'. »

PER HOC etiam patet, quod fides habi- PER HOC etiam patet, quod fides habi- tudinem loci habet ad non apparentia, tudinem loci habet ad non apparentia, et sic medium est: quia habitudo loci et sic medium est: quia habitudo loci ad medium syllogisticum reducitur. ad medium syllogisticum reducitur. Quod autem extrema conjungit, et qua- Quod autem extrema conjungit, et qua- liter præsentia facit, patet per præ- liter præsentia facit, patet per præ- dicta. dicta.

Si autem aliquis objiciat, quod dicit Si autem aliquis objiciat, quod dicit Boetius, quod « argumentum est ratio Boetius, quod « argumentum est ratio rei dubiæ faciens fidem : » et sic fides rei dubiæ faciens fidem : » et sic fides est effectus argumenti, et non argumen- est effectus argumenti, et non argumen- tum. Patet, quod æquivocatio est in tum. Patet, quod æquivocatio est in argumento. Fides enim argumentum argumento. Fides enim argumentum dicitur per similitudinem: quia sicut dicitur per similitudinem: quia sicut ratio in qua extrema medio conjungun- ratio in qua extrema medio conjungun- tur, mentem arguit, sic et fides. Et sicut tur, mentem arguit, sic et fides. Et sicut ratio mentem arguens, fidem facit con- ratio mentem arguens, fidem facit con- clusionis quæ dubia fuit: sic fides men- clusionis quæ dubia fuit: sic fides men- tem de non apparentibus arguens, as- tem de non apparentibus arguens, as- sentire facit non apparentibus. Unde, sentire facit non apparentibus. Unde, ad Hebr. x1, 7, de fide Noe loquens ad Hebr. x1, 7, de fide Noe loquens

cap. cap.

7. 7.

A A

A A

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 15. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 15.

Apostolus dicit Fide Noe, responso Apostolus dicit Fide Noe, responso accepto de iis quæ adhuc non videban- accepto de iis quæ adhuc non videban- tur, metuens aptavit arcam, etc. Et tur, metuens aptavit arcam, etc. Et infra, y. 27, de Moyse dicit, quod in- infra, y. 27, de Moyse dicit, quod in- visibilem tamquam videns sustinuit. visibilem tamquam videns sustinuit. 'nde Augustinus : « Argumentum in 'nde Augustinus : « Argumentum in logicis facit fidem: in theologicis autem logicis facit fidem: in theologicis autem lides facit argumentum : quia mentem lides facit argumentum : quia mentem arguens facit assentire non apparenti- arguens facit assentire non apparenti- bus. » bus. »

AD ALIUD dicendum, quod fides pro- AD ALIUD dicendum, quod fides pro- prio loquendo non est scientia, sed po- prio loquendo non est scientia, sed po- tius est credulitas testimonio aliorum tius est credulitas testimonio aliorum accepta. Aliquando tamen dicitur scien- accepta. Aliquando tamen dicitur scien- tia propter certitudinis similitudinem in tia propter certitudinis similitudinem in tide et scientia: quia scilicet utrumque tide et scientia: quia scilicet utrumque certa est acceptio mentis. certa est acceptio mentis.

PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se-

quens. quens.

AD DUO prima quæ objiciuntur in con- AD DUO prima quæ objiciuntur in con- trarium, concedendum est. trarium, concedendum est.

AD TERTIUM dicendum, quod aliter ac- AD TERTIUM dicendum, quod aliter ac- cipitur fides et credulitas in philosophi- cipitur fides et credulitas in philosophi- cis et in theologicis. In philosophicis cis et in theologicis. In philosophicis enim, ut dicit Aristoteles in III de Ani- enim, ut dicit Aristoteles in III de Ani- ma, « opinio juvata rationibus fit fides. » ma, « opinio juvata rationibus fit fides. » Et dicitur fides habitus hærens uni parti Et dicitur fides habitus hærens uni parti contradictionis, tremens tamen et ti- contradictionis, tremens tamen et ti- mens de altera parte propter rationis mens de altera parte propter rationis debilitatem, et ideo actum non ponit debilitatem, et ideo actum non ponit misi credulitatis, et non est via vel me- misi credulitatis, et non est via vel me- dium ad sciendum, sed in diverso ordi- dium ad sciendum, sed in diverso ordi- ne a scientia: scientia enim non fit nisi ne a scientia: scientia enim non fit nisi per causam, et non per probabile me- per causam, et non per probabile me- dium. In theologicis autem fides lumen dium. In theologicis autem fides lumen st, certissimam faciens adhæsionem et st, certissimam faciens adhæsionem et Assensum dicit enim Augustinus, quod Assensum dicit enim Augustinus, quod ■ credere est cum cognitione et admi- ■ credere est cum cognitione et admi- ratione assentire : » et ideo est via et ratione assentire : » et ideo est via et medium ad scientiam veritatis divino- medium ad scientiam veritatis divino-

rum. rum.

AD ID quod ulterius quæritur, Si fides AD ID quod ulterius quæritur, Si fides wit absentium ? wit absentium ?

Dicendum, quod fides absentium di- Dicendum, quod fides absentium di- ritur, non apparentium, quæ in se- ritur, non apparentium, quæ in se- ipsis non suut, nec umquam fuerunt, nec ipsis non suut, nec umquam fuerunt, nec erunt aliquando, nec possunt esse præ- erunt aliquando, nec possunt esse præ- mentia secundum cognitionem viæ. Ima- mentia secundum cognitionem viæ. Ima-

107 107

ginatio autem et memoria absentium ginatio autem et memoria absentium est in præsenti, quæ tamen fuerunt et est in præsenti, quæ tamen fuerunt et esse possunt præsentia secundum sen- esse possunt præsentia secundum sen-

sum. sum.

: :

AD ALIUD dicendum, quod Aristoteles AD ALIUD dicendum, quod Aristoteles dividit acceptionem secundum divisio- dividit acceptionem secundum divisio- nem medii per quod aliquid accipitur nem medii per quod aliquid accipitur ab intellectu composito, qui subjecto ab intellectu composito, qui subjecto idem est cum ratione. Hoc enim me- idem est cum ratione. Hoc enim me- dium vel est causa essentialis, vel pro- dium vel est causa essentialis, vel pro- xima et tunc acceptio est scientia. Aut xima et tunc acceptio est scientia. Aut non est causa, sed est signum proba- non est causa, sed est signum proba- bile: tunc autem inclinatur ad unam bile: tunc autem inclinatur ad unam partem contradictionis plus quam in partem contradictionis plus quam in aliam et acceptio illius erit fides. Aut aliam et acceptio illius erit fides. Aut cum ipso est via in alteram partem con- cum ipso est via in alteram partem con- tradictionis et sic acceptio est opinio, tradictionis et sic acceptio est opinio, secundum quod etiam Boetius in Topi- secundum quod etiam Boetius in Topi- cis dividit medium rationis in dubium cis dividit medium rationis in dubium ambiguum, et opinionem. Dubium enim ambiguum, et opinionem. Dubium enim dictum est quasi divinum, hoc est, dua- dictum est quasi divinum, hoc est, dua- rum viarum eo quod apud Latinos B rum viarum eo quod apud Latinos B pro v ponitur frequenter. Et est motus pro v ponitur frequenter. Et est motus rationis interminatæ ad utramque, par- rationis interminatæ ad utramque, par- tem rationis declinans et ad neutram tem rationis declinans et ad neutram rationem habens. Ambiguum autem rationem habens. Ambiguum autem ambas partes contradictionis ample- ambas partes contradictionis ample- ctens est per æquales rationes: propter ctens est per æquales rationes: propter quod et ambiguum vocatur. Opinio quod et ambiguum vocatur. Opinio autem motus rationis est in alteram par- autem motus rationis est in alteram par- tem per media probabilia : formidans tem per media probabilia : formidans tamen oppositum propter medii debili- tamen oppositum propter medii debili- tatem. Et hoc si multis et probabilibus tatem. Et hoc si multis et probabilibus rationibus juvatur, fides efficitur, sed rationibus juvatur, fides efficitur, sed non scientia: quia verum et essentiale non scientia: quia verum et essentiale medium et convertibile non habet. Fi- medium et convertibile non habet. Fi- des autem in theologicis non est talis des autem in theologicis non est talis fides quæ per medium fit, sed lumen est fides quæ per medium fit, sed lumen est quod ut medium non habens medium quod ut medium non habens medium quo probetur, credentes locat in pri- quo probetur, credentes locat in pri- ma veritate per assensum et certitudi- ma veritate per assensum et certitudi-

nem. nem.

AD ULTIMUM dicendum, quod medium AD ULTIMUM dicendum, quod medium theoriæ et theophaniæ ad medium quod theoriæ et theophaniæ ad medium quod est fides, reducitur. Similitudines enim est fides, reducitur. Similitudines enim sunt, quibus oportet, quod homo innitatur sunt, quibus oportet, quod homo innitatur per fidem. Omnes autem similitudines in per fidem. Omnes autem similitudines in quibus cognoscitur Deus, speculum di- quibus cognoscitur Deus, speculum di- citur et ænigma. In omnibus enim hu- citur et ænigma. In omnibus enim hu-

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

* 4 * 4

108 108

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

jusmodi non in se, sed in alio et tamquam jusmodi non in se, sed in alio et tamquam alio testimonium perhibente de ipso co- alio testimonium perhibente de ipso co- gnoscitur Deus. Et hoc non est scientia, gnoscitur Deus. Et hoc non est scientia, nisi scientia valde large accipiatur pro nisi scientia valde large accipiatur pro quibuscumque creditis, sive credantur quibuscumque creditis, sive credantur propter causam propriam, sive credantur propter causam propriam, sive credantur propter alienum infallibile testimonium. propter alienum infallibile testimonium.

MEMBRI TERTII MEMBRI TERTII

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De comparatione cognitionis per gratiam De comparatione cognitionis per gratiam ad comparationem cognitionis per na- ad comparationem cognitionis per na-

turam. turam.

Secundo, Quæritur de comparatione Secundo, Quæritur de comparatione cognitionis per gratiam ad cognitionem cognitionis per gratiam ad cognitionem per naturam. per naturam.

Videtur autem, quod non sit compa- Videtur autem, quod non sit compa- ratio eo quod fides excedit in infi- ratio eo quod fides excedit in infi- nitum. nitum.

1. Ea enim quæ supra rationem sunt, 1. Ea enim quæ supra rationem sunt, et rationem excellunt et incomparabilia et rationem excellunt et incomparabilia sunt his quæ sunt sub ratione. Quæ au- sunt his quæ sunt sub ratione. Quæ au- tem fidei sunt, supra rationem sunt, ut tem fidei sunt, supra rationem sunt, ut dicit Dionysius in Ecclesiastica hierar- dicit Dionysius in Ecclesiastica hierar- chia, cap. de resurrectione : chia, cap. de resurrectione : quæ de quæ de naturali cognitione sunt, sub ratione naturali cognitione sunt, sub ratione sunt. Ergo incomparabilis est cognitio sunt. Ergo incomparabilis est cognitio per fidem ad cognitionem per naturam. per fidem ad cognitionem per naturam. 2. Adhuc, In cognitione per fidem in- 2. Adhuc, In cognitione per fidem in- nitimur non apparentibus et divinis pro- nitimur non apparentibus et divinis pro- pter se et super omnia in cognitione pter se et super omnia in cognitione autem naturali innitimur divinis propter autem naturali innitimur divinis propter aliud et non propter se, et super omnia : aliud et non propter se, et super omnia : ergo incomparabilia sunt media : et sic ergo incomparabilia sunt media : et sic sequitur, quod cognitiones incomparabi- sequitur, quod cognitiones incomparabi- les sunt, quia media incomparabilia sunt. les sunt, quia media incomparabilia sunt. 3. Adhuc, In cognitione fidei fides est 3. Adhuc, In cognitione fidei fides est argumentum probans non probatum: in argumentum probans non probatum: in cognitione naturali fides est habitus pro- cognitione naturali fides est habitus pro- bati, non probantis probans autem non bati, non probantis probans autem non probatum, et probatum non probans sunt probatum, et probatum non probans sunt

: :

incomparabilia: cognitio ergo per fidem, incomparabilia: cognitio ergo per fidem, et cognitio per naturam, sunt incompa- et cognitio per naturam, sunt incompa- rabiles. rabiles.

4. Adhuc, Quod certificat per informa- 4. Adhuc, Quod certificat per informa- tionem et ut natura, magis certificat tionem et ut natura, magis certificat quam id quod per modum artis : quia di- quam id quod per modum artis : quia di- cit Aristoteles in II Ethicorum, quod cit Aristoteles in II Ethicorum, quod << virtus arte certior est, eo quod magis << virtus arte certior est, eo quod magis imitatur naturam. » Fides autem per in- imitatur naturam. » Fides autem per in- formationem certificat: cognitio autem formationem certificat: cognitio autem naturalis per modum artis: incompará- naturalis per modum artis: incompará- biliter ergo certior est fides, quam cogni- biliter ergo certior est fides, quam cogni-

tio naturalis. tio naturalis.

5. Adhuc, Augustinus super illud Ge- 5. Adhuc, Augustinus super illud Ge- nesis, 1, 7 Divisit aquas quæ erant su- nesis, 1, 7 Divisit aquas quæ erant su- per firmamentum, dicit, quod « major per firmamentum, dicit, quod « major est scripturæ hujus auctoritas, quam om- est scripturæ hujus auctoritas, quam om- nis humani ingenii perspicacitas. » Cer- nis humani ingenii perspicacitas. » Cer- tificatio autem fidei per auctoritatem est : tificatio autem fidei per auctoritatem est : quia dicit Augustinus, quod « credere quia dicit Augustinus, quod « credere debemus auctoritati, quod intelligimus debemus auctoritati, quod intelligimus rationi, quod opinamur errori. » rationi, quod opinamur errori. » IN CONTRARIUM est : IN CONTRARIUM est :

Certius enim est illud quod videtur in Certius enim est illud quod videtur in lumine, et de quo cognoscitur quia est, lumine, et de quo cognoscitur quia est, et quid est, et propter quid est : quam et quid est, et propter quid est : quam illud quod videtur in tenebris, et de quo illud quod videtur in tenebris, et de quo non cognoscitur nisi quia est, et quid est non cognoscitur nisi quia est, et quid est infinite, et quid non est. Per cognitionem infinite, et quid non est. Per cognitionem autem naturalem ad minus creatura co- autem naturalem ad minus creatura co- gnoscitur in lumine suorum principiorum gnoscitur in lumine suorum principiorum et cognoscitur quia est, et propter quid et cognoscitur quia est, et propter quid est de Deo autem non est cognitio nisi est de Deo autem non est cognitio nisi in tenebris, et quia est, et quid est non in tenebris, et quia est, et quid est non nisi infinite. Videtur ergo, quod per na- nisi infinite. Videtur ergo, quod per na- turalem rationem certius cognoscatur turalem rationem certius cognoscatur aliquid, quam per fidem. aliquid, quam per fidem.

ULTERIUS quæritur, Si cognitio natura- ULTERIUS quæritur, Si cognitio natura- lis aliquid valet ad fidem ? lis aliquid valet ad fidem ?

Et videtur, quod nocet. Et videtur, quod nocet.

1. Dicit enim Gregorius, quod «< fides 1. Dicit enim Gregorius, quod «< fides non habet meritum, cui humana ratio non habet meritum, cui humana ratio præbet experimentum : » ergo evacuat præbet experimentum : » ergo evacuat cognitio per rationes naturales meritum cognitio per rationes naturales meritum fidei. fidei.

2. Videtur etiam, quod inutilis sit : 2. Videtur etiam, quod inutilis sit : per dictum enim Augustinus super Gene- per dictum enim Augustinus super Gene- sim patet, quod nihil est certius fide : sim patet, quod nihil est certius fide :

S S

Ira Ira

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 15. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 15.

incertius autem ad probationem certioris incertius autem ad probationem certioris inducere, inutile est. inducere, inutile est.

IN CONTRARIUM hujus est quod dicit Ri- IN CONTRARIUM hujus est quod dicit Ri- chardus in libro de Trinitate: « Credo chardus in libro de Trinitate: « Credo sine dubio cuicumque quod necesse est sine dubio cuicumque quod necesse est esse, non tantum probabilia, imo etiam esse, non tantum probabilia, imo etiam necessaria argumenta non deesse. » Cre- necessaria argumenta non deesse. » Cre- denda autem necesse est esse. Ergo ad denda autem necesse est esse. Ergo ad credenda sunt rationes probabiles et ne- credenda sunt rationes probabiles et ne- cessariæ, quas utile est propter studium cessariæ, quas utile est propter studium investigare. investigare.

SOLUTIO. Certitudo multiplex est. Est SOLUTIO. Certitudo multiplex est. Est enim certitudo simpliciter et certitudo enim certitudo simpliciter et certitudo quoad nos et certitudo quoad nos du- quoad nos et certitudo quoad nos du- plex, scilicet certitudo inclinantis ad ac- plex, scilicet certitudo inclinantis ad ac- tum, et certitudo rationis quasi arguen- tum, et certitudo rationis quasi arguen- tis. Et quælibet istarum certitudinum du- tis. Et quælibet istarum certitudinum du- cit ad alterum minus certum. Certitudine cit ad alterum minus certum. Certitudine ergo simpliciter nihil est adeo certum ergo simpliciter nihil est adeo certum sicut Deus et divina. Ut enim dicit Au- sicut Deus et divina. Ut enim dicit Au- gustinus in libro Soliloquiorum, « Deus gustinus in libro Soliloquiorum, « Deus in seipso est sol fulgens, splendens per in seipso est sol fulgens, splendens per virtutem, et fidem, et per scientiam, con- virtutem, et fidem, et per scientiam, con- silium, intellectum, et sapientiam dona- silium, intellectum, et sapientiam dona- tam in cordibus credentium. » Unde ad tam in cordibus credentium. » Unde ad Corinth. IV, 6 : : Deus, qui dixit de tene- Corinth. IV, 6 : : Deus, qui dixit de tene- bris lumen splendescere, ipse illuxit in bris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris, ad illuminationem cordibus nostris, ad illuminationem scientiæ. Hoc modo certissima cognitio- scientiæ. Hoc modo certissima cognitio- num est cognitio divinorum facie ad fa- num est cognitio divinorum facie ad fa- ciem, et sub illa cognitio per fidem, in- ciem, et sub illa cognitio per fidem, in- fima vero cognitio per naturalem ratio- fima vero cognitio per naturalem ratio- nem. Est enim hæc cognitio per certissi- nem. Est enim hæc cognitio per certissi- mum secundum seipsum. Certitudo autem mum secundum seipsum. Certitudo autem quæ est quoad nos, ex notioribus est quæ est quoad nos, ex notioribus est quoad nos, secundum quod animales su- quoad nos, secundum quod animales su- mus enutriti sensibus, ut dicit Augusti- mus enutriti sensibus, ut dicit Augusti- nus. Et hoc modo nihil prohibet cogni- nus. Et hoc modo nihil prohibet cogni- tionem per naturales rationes esse certis- tionem per naturales rationes esse certis- simam, et post hoc cognitionem fidei, et simam, et post hoc cognitionem fidei, et minime certam eam quæ est facie ad fa- minime certam eam quæ est facie ad fa- ciem. Iterum certitudine informationis ciem. Iterum certitudine informationis mentis vel conscientiæ, certior est fides et mentis vel conscientiæ, certior est fides et cognitio quæ per fidem est, quam aliqua cognitio quæ per fidem est, quam aliqua cognitio quæ est per naturales rationes, cognitio quæ est per naturales rationes, quæ non nisi per modum persuasionis quæ non nisi per modum persuasionis aliquid ostendit de credito sive de divi- aliquid ostendit de credito sive de divi- nis. Et hoc modo certissima est cognitio nis. Et hoc modo certissima est cognitio

109 109

per gustum, sicut fit in raptu : et sub illa per gustum, sicut fit in raptu : et sub illa cognitio fidei, infima vero per rationem cognitio fidei, infima vero per rationem naturalem. naturalem.

HIS HABITIS, facile solvere est objecta. HIS HABITIS, facile solvere est objecta. Patet enim jam solutio ad quinque pri- Patet enim jam solutio ad quinque pri- ma. Illa enim quatuor prima procedunt ma. Illa enim quatuor prima procedunt ex eo quod certificat ex notiori simplici- ex eo quod certificat ex notiori simplici- ter, et quoad hoc verum est quod con- ter, et quoad hoc verum est quod con- cluditur in omnibus eis. Quintum autem cluditur in omnibus eis. Quintum autem procedit ex eo quod notificat ex notiori procedit ex eo quod notificat ex notiori per informationem, et quoad hoc verum per informationem, et quoad hoc verum concludit. concludit.

AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object. AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object. dicendum quod hoc procedit de cogni- dicendum quod hoc procedit de cogni- tione quæ est ex prioribus quoad nos, et tione quæ est ex prioribus quoad nos, et per modum persuasionis, non informa- per modum persuasionis, non informa- tionis et hoc modo verum conclu- tionis et hoc modo verum conclu- dit. dit.

AD ID quod ulterius quæritur, satis AD ID quod ulterius quæritur, satis bene responderunt antiqui Præpositivus bene responderunt antiqui Præpositivus et Gulielmus Altisiodorensis. Tres enim et Gulielmus Altisiodorensis. Tres enim rationes assignaverunt propter quas bo- rationes assignaverunt propter quas bo- num est quærere rationes credendorum. num est quærere rationes credendorum. Una est ut melius cognoscatur creditum. Una est ut melius cognoscatur creditum. Melius enim cognoscitur, quod duabus Melius enim cognoscitur, quod duabus viis cognoscitur, quam quod una : et sic viis cognoscitur, quam quod una : et sic quod fide et ratione cognoscitur, melius quod fide et ratione cognoscitur, melius cognoscitur quam quod cognoscitur fide cognoscitur quam quod cognoscitur fide sola. Secunda est propter inductionem sola. Secunda est propter inductionem simplicium ad fidem, qui facilius indu- simplicium ad fidem, qui facilius indu- cuntur per rationem persuasivam. Ad cuntur per rationem persuasivam. Ad Roman. x, 7: Fides ex auditu, auditus Roman. x, 7: Fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. Tertia est autem per verbum Christi. Tertia est propter contradictionem infidelium con- propter contradictionem infidelium con- vincendam, qui non possunt convinci vincendam, qui non possunt convinci nisi per rationem, ut dicit Augustinus, nisi per rationem, ut dicit Augustinus, quod cum talibus verbis et rationibus li- quod cum talibus verbis et rationibus li- tigandum est: quia scripturam non re- tigandum est: quia scripturam non re- cipiunt. I Petr. 111, 15: Parati semper cipiunt. I Petr. 111, 15: Parati semper ad satisfactionem omni poscenti vos ra- ad satisfactionem omni poscenti vos ra- tionem de ea quæ in vobis est, fide et tionem de ea quæ in vobis est, fide et spe. Propter has rationes dicit Psalmus spe. Propter has rationes dicit Psalmus CIV, 4 Quærite Dominum, et confirma- CIV, 4 Quærite Dominum, et confirma- mini: quærite faciem ejus semper. mini: quærite faciem ejus semper.

AD GREGORIUM dicendum, quod si ali- AD GREGORIUM dicendum, quod si ali- quis inniteretur credito propter rationem, quis inniteretur credito propter rationem, tunc evacuaretur fidei meritum: sed quia tunc evacuaretur fidei meritum: sed quia hoc non est : sed si innititur credito pro- hoc non est : sed si innititur credito pro-

Ad quæst. Ad quæst.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad object. Ad object.

110 110

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

pter se, et rationem quærit ad admini- pter se, et rationem quærit ad admini- culum, non evacuatur fidei meritum. culum, non evacuatur fidei meritum.

AD ALIUD dicendum, quod non est inu- AD ALIUD dicendum, quod non est inu- tile quærere rationem: quia licet fides tile quærere rationem: quia licet fides ex certioribus sit secundum se, tamen ex certioribus sit secundum se, tamen quoad nos utilis est ratio adminiculans. quoad nos utilis est ratio adminiculans. AD DICTUM Richardi dicendum est, quod AD DICTUM Richardi dicendum est, quod nihil prohibet ad quodlibet creditum ra- nihil prohibet ad quodlibet creditum ra- tiones esse necessarias: sed illæ divinæ tiones esse necessarias: sed illæ divinæ sunt et nobis ignotæ, et ideo inquiri non sunt et nobis ignotæ, et ideo inquiri non possunt. possunt.

MEMBRI TERTII MEMBRI TERTII

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum in omni cognitione Dei necessa- Utrum in omni cognitione Dei necessa- rium sit medium per gratiam ? rium sit medium per gratiam ?

Tertio quæritur, An in omni cognitio- Tertio quæritur, An in omni cognitio- ne Dei necessarium sit medium per gra- ne Dei necessarium sit medium per gra- tiam? tiam?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Intellectus enim intelligibile non ac- 1. Intellectus enim intelligibile non ac- cipit nisi per illustrationem intelligentiæ, cipit nisi per illustrationem intelligentiæ, quæ (sicut dicit Avicenna) illustrat super quæ (sicut dicit Avicenna) illustrat super animas nostras, per cujus illustrationem animas nostras, per cujus illustrationem potentia intellectualia fiunt actu intelle- potentia intellectualia fiunt actu intelle- ctus. Si hoc ergo est in intellectis natu- ctus. Si hoc ergo est in intellectis natu- ralibus quæ sunt proportionata intelle- ralibus quæ sunt proportionata intelle- ctui, videtur quod multo magis sit in his ctui, videtur quod multo magis sit in his quæ sunt supra naturam. Oportet ergo quæ sunt supra naturam. Oportet ergo aliquod lumen descendens esse, per aliquod lumen descendens esse, per quod elevetur intellectus ad cognoscen- quod elevetur intellectus ad cognoscen- dum id quod supra se est : et sic in om- dum id quod supra se est : et sic in om- ni cognitione divina aliquod lumen opor- ni cognitione divina aliquod lumen opor- tet esse quo perficiatur intellectus: quod tet esse quo perficiatur intellectus: quod cum non sit naturæ, videtur esse lumen cum non sit naturæ, videtur esse lumen gratiæ. gratiæ.

2. Adhuc, In dispositione oculorum sic 2. Adhuc, In dispositione oculorum sic est, quod oculus minus adunatum ha- est, quod oculus minus adunatum ha- bens visum, solem non respicit in rota. bens visum, solem non respicit in rota.

1 Luc. 1, 35. 1 Luc. 1, 35.

Herodii autem oculus, qui magis aduna- Herodii autem oculus, qui magis aduna- tum habet visum, respicit. Ergo in oculo tum habet visum, respicit. Ergo in oculo spirituali sic est, quod oportet in ipso spirituali sic est, quod oportet in ipso aliquid recipi quo adunetur visus ejus ad aliquid recipi quo adunetur visus ejus ad videndum quod supra se est. videndum quod supra se est.

3. Adhuc, Nulla potentia receptiva re- 3. Adhuc, Nulla potentia receptiva re- cipit illud quod improportionabile est si- cipit illud quod improportionabile est si- bi, nisi per aliquod illi proportionetur. bi, nisi per aliquod illi proportionetur. Intelligibile quod Deus est, improportio- Intelligibile quod Deus est, improportio- natum est intellectui nostro. Ergo non natum est intellectui nostro. Ergo non recipitur ab ipso nisi per aliquod quod in- recipitur ab ipso nisi per aliquod quod in- tellectum nostrum intelligibili facit pro- tellectum nostrum intelligibili facit pro- portionabilem. portionabilem.

4. Adhuc, Videtur dicere Origenes in 4. Adhuc, Videtur dicere Origenes in libro nept apxov, tractans illud: Virtus Al- libro nept apxov, tractans illud: Virtus Al- tissimi obumbrabit tibi. Dicit enim, quod tissimi obumbrabit tibi. Dicit enim, quod obumbratio illa est imago virtutis Altis- obumbratio illa est imago virtutis Altis- simi in Virgine, sicut umbra formæ quæ simi in Virgine, sicut umbra formæ quæ est in speculo. Parva quidem in se ima- est in speculo. Parva quidem in se ima- go est maximæ rei, cujus illa umbra est. go est maximæ rei, cujus illa umbra est. Et sicut parvus infans secundum omnia Et sicut parvus infans secundum omnia lineamenta figura est patris, etiamsi po- lineamenta figura est patris, etiamsi po- natur quod pater esset infinitus. Si ergo natur quod pater esset infinitus. Si ergo intellectus cognoscendo concipiat Deum, intellectus cognoscendo concipiat Deum, videtur quod in omni cognitione divina videtur quod in omni cognitione divina necessarium sit aliquod simile cognito, necessarium sit aliquod simile cognito, quod perficiat intellectum ad concipien- quod perficiat intellectum ad concipien- dum cognitum. dum cognitum.

5. Adhuc, Aristoteles in III de Anima 5. Adhuc, Aristoteles in III de Anima vult, quod non ex eodem formali intel_ vult, quod non ex eodem formali intel_ lectus noster accipit naturalia, metaphy- lectus noster accipit naturalia, metaphy- sica, et divina: ex formali tamen aliquo sica, et divina: ex formali tamen aliquo semper accipit. Divinissima autem sunt semper accipit. Divinissima autem sunt credenda. Formale ergo aliquid oportet credenda. Formale ergo aliquid oportet esse per quod intellectus accipiat ea. Hoc esse per quod intellectus accipiat ea. Hoc etiam videtur dicere Psalmus xxxv, 10: etiam videtur dicere Psalmus xxxv, 10: In lumine tuo videbimus lumen. In lumine tuo videbimus lumen.

IN CONTRARIUM est, quod in corporali- sed IN CONTRARIUM est, quod in corporali- sed bus per se visibilia sine omni alio illu- bus per se visibilia sine omni alio illu- minante videntur. Ergo in intellectuali- minante videntur. Ergo in intellectuali- bus similiter est, quod per se intelligibilia bus similiter est, quod per se intelligibilia seipsis intelliguntur. seipsis intelliguntur.

SOLUTIO. Ad hæc secundum prædicta s SOLUTIO. Ad hæc secundum prædicta s non est difficile solvere. Concedendum non est difficile solvere. Concedendum enim est, quod sine lumine illustrante enim est, quod sine lumine illustrante intellectum nullius cogniti intellectus no- intellectum nullius cogniti intellectus no-

M' M'

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 16. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 16.

*ter possibilis perceptivus est. Per hoc *ter possibilis perceptivus est. Per hoc enim lumen efficitur intellectus possibi- enim lumen efficitur intellectus possibi- bilis oculus ad videndum et hoc lumen bilis oculus ad videndum et hoc lumen ad naturalia recipienda, naturale est : ad ad naturalia recipienda, naturale est : ad redenda vero, gratuitum est: ad beati- redenda vero, gratuitum est: ad beati- Meantia autem, gloria est. Totum tamen Meantia autem, gloria est. Totum tamen gratuitum est, secundum quod gratia di- gratuitum est, secundum quod gratia di- citur omne illud quod superadditum est citur omne illud quod superadditum est naturæ. Hoc autem lumen sic descendens, naturæ. Hoc autem lumen sic descendens, non est aliquid conferens cognitio ut co- non est aliquid conferens cognitio ut co- gnosbile sit, sed est conferens cognoscen- gnosbile sit, sed est conferens cognoscen- tu cognoscere possit, et assimilatio est tu cognoscere possit, et assimilatio est quadam cognoscentis et cogniti, sicut quadam cognoscentis et cogniti, sicut dicitur, I Joan. 111, 2: Similes ei erimus, dicitur, I Joan. 111, 2: Similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est. Et quoniam videbimus eum sicuti est. Et sicut dicit Augustinus in lib. IX de Trini- sicut dicit Augustinus in lib. IX de Trini- tute, quod « in omni cognitione cum tute, quod « in omni cognitione cum Deum novimus, fit aliqua similitudo Dei Deum novimus, fit aliqua similitudo Dei in nobis. » in nobis. »

ET DE TALI lumine recepto in intelle- ET DE TALI lumine recepto in intelle- etu nostro concludunt prima tria argu- etu nostro concludunt prima tria argu-

menta. menta.

AD ID quod dicit Origenes, dicendum AD ID quod dicit Origenes, dicendum quod adaptatio est, quæ satis congruit quod adaptatio est, quæ satis congruit intellectui concipienti secundum rei ve- intellectui concipienti secundum rei ve- ritatem tamen ostendere intendit qua- ritatem tamen ostendere intendit qua- liter parvus in carne et temporalis com- liter parvus in carne et temporalis com- mensuratus Virginis utero, imago est mensuratus Virginis utero, imago est immensi et æterni Patris, æquans ipsum immensi et æterni Patris, æquans ipsum secundum omnia, secundum quod dicitur, secundum omnia, secundum quod dicitur,

111 111

Isaiæ, x, 22: Consummatio abbreviata Isaiæ, x, 22: Consummatio abbreviata inundabit justitiam. inundabit justitiam.

AD DICTUM Aristotelis dicendum, quod AD DICTUM Aristotelis dicendum, quod hoc necessarium est. Intellectus enim ad hoc necessarium est. Intellectus enim ad sensum reflexus, accipit naturalia per lu- sensum reflexus, accipit naturalia per lu- men, quod in sui ratione diffinitiva con- men, quod in sui ratione diffinitiva con- cipit materiam sensibilem. Mathematicus cipit materiam sensibilem. Mathematicus autem concipit reflexus ad imaginem autem concipit reflexus ad imaginem per lumen quod in sui definitiva ratione per lumen quod in sui definitiva ratione non concipit hanc vel illam sensibilem non concipit hanc vel illam sensibilem materiam, sed in omni materia est sensi- materiam, sed in omni materia est sensi- bili univoce, sicut circulus unius rationis bili univoce, sicut circulus unius rationis est, sive sit in ligno, sive in ferro, sive est, sive sit in ligno, sive in ferro, sive in stramine, sive in cœlo: semper enim in stramine, sive in cœlo: semper enim est figura plana una linea contenta, in est figura plana una linea contenta, in cujus medio est punctum, a quo omnes cujus medio est punctum, a quo omnes lineæ ductæ ad circumferentiam sunt lineæ ductæ ad circumferentiam sunt æquales, ut dicit Euclides. Divina autem æquales, ut dicit Euclides. Divina autem non accipit nisi in lumine bonitatum non accipit nisi in lumine bonitatum quæ sunt a primo: hoc tamen lumen quæ sunt a primo: hoc tamen lumen disponit intellectum, et nihil confert in- disponit intellectum, et nihil confert in- telligibili in cognitione divina. Et de hoc telligibili in cognitione divina. Et de hoc etiam lumine loquitur. etiam lumine loquitur.

Ad 5. Ad 5.

AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object. AD ID quod objicitur in contrarium, Ad object. dicendum quod tale medium non obstat, dicendum quod tale medium non obstat, nec interstat: quia non est nisi medium nec interstat: quia non est nisi medium coadjuvans et disponens intellectum ad coadjuvans et disponens intellectum ad intelligendum. Unde non impedit, quin intelligendum. Unde non impedit, quin intelligibilia per se, et primo per se et intelligibilia per se, et primo per se et sine medio intelligantur. sine medio intelligantur.

QUÆSTIO XVI. QUÆSTIO XVI.

Utrum Deus sit nominabilis vel significabilis sermone ? Utrum Deus sit nominabilis vel significabilis sermone ?

Deinde quæritur, Utrum Deus sit no- Deinde quæritur, Utrum Deus sit no- minabilis vel significabilis sermone ? minabilis vel significabilis sermone ? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Quod enim contingit intelligi, con- 1. Quod enim contingit intelligi, con- tingit significari Deum autem, ut habi- tingit significari Deum autem, ut habi- tum est, contingit intelligi: ergo contin- tum est, contingit intelligi: ergo contin- git significari per nomen et locutionem. git significari per nomen et locutionem.

2. Adhuc, Voces sunt notæ earum quæ 2. Adhuc, Voces sunt notæ earum quæ sunt in anima passionum, ut vult Ari- sunt in anima passionum, ut vult Ari- stoteles in lib. I Perihermenias. Ergo quid- stoteles in lib. I Perihermenias. Ergo quid- quid habet passionem in anima per quam quid habet passionem in anima per quam intelligitur, contingit significari per vo- intelligitur, contingit significari per vo- cem, cum omne quod intelligitur, non cem, cum omne quod intelligitur, non intelligitur nisi per passionem quam ha- intelligitur nisi per passionem quam ha-

Sed contra. Sed contra.

112 112

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bet in anima ergo omne quod intelli- bet in anima ergo omne quod intelli- gitur, contingit significari per nomen gitur, contingit significari per nomen sive sermonem : Deus autem intelligitur: sive sermonem : Deus autem intelligitur: ergo nominatur. ergo nominatur.

3. Adhuc, Palam est, quod nominatur 3. Adhuc, Palam est, quod nominatur hoc nomine, Deus, et Qui est, et multis hoc nomine, Deus, et Qui est, et multis aliis nominibus. Ergo nominabilis est, aliis nominibus. Ergo nominabilis est, Deus. Deus.

IN CONTRARIUM est quod dicitur, IN CONTRARIUM est quod dicitur,

1. In libro de Causis, propositione 1. In libro de Causis, propositione sexta « Causa prima superior est nar- sexta « Causa prima superior est nar- ratione et ideo deficiunt linguæ a nar- ratione et ideo deficiunt linguæ a nar- ratione ejus, propter excellentiam esse ratione ejus, propter excellentiam esse ejus, hoc est, quia esse ejus secundum ejus, hoc est, quia esse ejus secundum quod est, narrari non potest. » Ergo vi- quod est, narrari non potest. » Ergo vi- detur, quod nominari non possit. detur, quod nominari non possit.

2. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- 2. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- nis nominibus dicit, quod « innomina- nis nominibus dicit, quod « innomina- bilis est Deus et cum ad divina venitur, bilis est Deus et cum ad divina venitur, perfecta invenitur inenarrabilitas vel ir- perfecta invenitur inenarrabilitas vel ir- rationabilitas. » Ergo videtur, quod no. rationabilitas. » Ergo videtur, quod no. minari non possit. minari non possit.

3. Adhuc, Si nominaretur: tunc etiam 3. Adhuc, Si nominaretur: tunc etiam vel diffiniretur, vel describeretur: hoc vel diffiniretur, vel describeretur: hoc autem impossibile est ergo videtur, autem impossibile est ergo videtur, quod nominari non possit. quod nominari non possit.

4. Adhuc, Ambrosius : « Impossibile 4. Adhuc, Ambrosius : « Impossibile .est mihi generationis narrare secretum : .est mihi generationis narrare secretum : silet vox, non mea tantum, sed Angelo- silet vox, non mea tantum, sed Angelo- rum etiam. » Sicut autem de generatione rum etiam. » Sicut autem de generatione impossibile est narrationem fieri, sic et de impossibile est narrationem fieri, sic et de omnibus divinis. Ergo videtur, quod se- omnibus divinis. Ergo videtur, quod se- cundum nihil divinorum nominari possit. cundum nihil divinorum nominari possit.

5. Adhuc, Ad Philip. 11, 9: Donavit 5. Adhuc, Ad Philip. 11, 9: Donavit illi nomen quod est super omne nomen. illi nomen quod est super omne nomen. Nomen autem quod est super omne no- Nomen autem quod est super omne no- men, nullum est. Ergo videtur, quod di- men, nullum est. Ergo videtur, quod di- vinorum nullum nomen sit. vinorum nullum nomen sit.

6. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- 6. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- nis nominibus: « Quomodo de divinis nis nominibus: « Quomodo de divinis nominibus divinus a nobis tractabitur nominibus divinus a nobis tractabitur sermo, invocabili et innominabili super- sermo, invocabili et innominabili super- substantiali deitate demonstrata 2 ?» Quasi substantiali deitate demonstrata 2 ?» Quasi dicat Cum deitas sit demonstrata inno- dicat Cum deitas sit demonstrata inno- minabilis et invocabilis, quomodo tracta- minabilis et invocabilis, quomodo tracta- bitur de nomine ejus ? bitur de nomine ejus ?

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 1. cap. 1.

SOLUTIO. Secundum Dionysium in SOLUTIO. Secundum Dionysium in lib. de Divinis nominibus, cap. 1, Theo- lib. de Divinis nominibus, cap. 1, Theo- logi et sicut innominabilem Deum lau- logi et sicut innominabilem Deum lau- dant, et ex omni nomine. Quod enim in- dant, et ex omni nomine. Quod enim in- nominabilis, probant ex illo verbo Ge- nominabilis, probant ex illo verbo Ge- nesis, xxx, 29, ubi cum Jacob Dei no- nesis, xxx, 29, ubi cum Jacob Dei no- men quæreret, ab Angelo sibi apparente men quæreret, ab Angelo sibi apparente increpatus est, cur quæreret nomen Dei increpatus est, cur quæreret nomen Dei quod esse mirabile. Super quod dicit quod esse mirabile. Super quod dicit Dionysius: « Numquid autem non hoc Dionysius: « Numquid autem non hoc est vere mirabile nomen, quod est super est vere mirabile nomen, quod est super omne nomen, quod est innominabile, omne nomen, quod est innominabile, quod est collocatum super omne nomen quod est collocatum super omne nomen quod nominatur, sive sit in sæculo isto, quod nominatur, sive sit in sæculo isto, sive in futuro. » Sic ergo innominabilis sive in futuro. » Sic ergo innominabilis

est. est.

Multorum autem nominum laudant Multorum autem nominum laudant eum, sicut quando ipsum inducunt di- eum, sicut quando ipsum inducunt di- centem, Exod. ш, 14 Ego sum qui centem, Exod. ш, 14 Ego sum qui sum et vita, lumen, Deus, veritas, et sum et vita, lumen, Deus, veritas, et hujusmodi multa alia. Et qualiter nomi- hujusmodi multa alia. Et qualiter nomi- netur ex istis, post pauca subjungit : netur ex istis, post pauca subjungit : « Ita igitur omnium causæ et super om- « Ita igitur omnium causæ et super om- nia existenti, et innominabile convenit nia existenti, et innominabile convenit et omnium existentium nomina. In quan- et omnium existentium nomina. In quan- tum enim est segregata substantia divina tum enim est segregata substantia divina ab omnibus, excellenter eminens et in- ab omnibus, excellenter eminens et in- finite, innominabilis est. In quantum finite, innominabilis est. In quantum autem præhabet ut causa omnium boni- autem præhabet ut causa omnium boni- tates, quæ fluunt ab ipsa, et præhabet tates, quæ fluunt ab ipsa, et præhabet eas, ita quod sunt in ipsa per modum eas, ita quod sunt in ipsa per modum causæ, et non per modum effectivum : causæ, et non per modum effectivum : sic omnium nominibus nominatur. Et sic omnium nominibus nominatur. Et sic dicitur essentia, substantia, vita, in- sic dicitur essentia, substantia, vita, in- tellectus, ratio, sensus, vegetatio, virtus, tellectus, ratio, sensus, vegetatio, virtus, lumen, regnum, et hujusmodi. Omne lumen, regnum, et hujusmodi. Omne enim quod habet aliquid, etiamsi per enim quod habet aliquid, etiamsi per modum causæ habeat, et non per modum modum causæ habeat, et non per modum suiipsius, quando habet illud idealiter suiipsius, quando habet illud idealiter sive formaliter, et nominari potest ex sive formaliter, et nominari potest ex illo. Et sic omnium nominibus nomina- illo. Et sic omnium nominibus nomina- tur vel mystice vel symbolice. Sic enim tur vel mystice vel symbolice. Sic enim ex omnibus intelligitur quoad nos: et ex omnibus intelligitur quoad nos: et sicut intelligitur, ita nomine significa- sicut intelligitur, ita nomine significa- tur. » Et hoc est quod dicit Philosophus tur. » Et hoc est quod dicit Philosophus in libro de Causis : « Causa prima est in libro de Causis : « Causa prima est

2 IDEM, Ibidem. 2 IDEM, Ibidem.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 16. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 16.

uper omnem causam, et non narratur uper omnem causam, et non narratur nisi per causas secundas, quæ illumi- nisi per causas secundas, quæ illumi- nantur a lumine primæ causæ. » nantur a lumine primæ causæ. »

AD PRIMUM ergo dicendum, quod bene AD PRIMUM ergo dicendum, quod bene conceditur, quod illud quod intelligitur, conceditur, quod illud quod intelligitur, etiam nominatur per modum quo intelli- etiam nominatur per modum quo intelli- gitur. Jam autem habitum est, quod de gitur. Jam autem habitum est, quod de Deo non intelligitur nisi quid est infini- Deo non intelligitur nisi quid est infini- to sed definite intelligitur quid non est: to sed definite intelligitur quid non est: et ideo definite non nominatur. Et cum et ideo definite non nominatur. Et cum one nomen definite significat substan- one nomen definite significat substan- tiam ejus quod nominat, quia aliter no- tiam ejus quod nominat, quia aliter no- men et definitio non dicerent idem diffe- men et definitio non dicerent idem diffe- rens per explicitum et implicitum, patet rens per explicitum et implicitum, patet quod simpliciter innominabilis est Deus, quod simpliciter innominabilis est Deus, et nominabilis secundum aliquid. et nominabilis secundum aliquid.

AD ALIUD eodem modo dicendum est. AD ALIUD eodem modo dicendum est. Voces enim significativæ ad placitum li- Voces enim significativæ ad placitum li- cet prima relatione referantur ad passio- cet prima relatione referantur ad passio- nem quæ est in anima, ut dicit Plato in nem quæ est in anima, ut dicit Plato in Timæo, et Basilius in sermone de fide Timæo, et Basilius in sermone de fide divinitatis (sermo enim est ad hoc, ut divinitatis (sermo enim est ad hoc, ut affectus et passiones nostras nobis invi- affectus et passiones nostras nobis invi- com pandamus) tamen per passiones ad com pandamus) tamen per passiones ad res referuntur: quia passiones non sunt res referuntur: quia passiones non sunt in anima, nisi a rebus conceptis. Et ideo in anima, nisi a rebus conceptis. Et ideo quando res perfecto intellectu incogno- quando res perfecto intellectu incogno- scibilis est, sequitur quod simpliciter in- scibilis est, sequitur quod simpliciter in- nominabilis est et si nominatur, secun- nominabilis est et si nominatur, secun- dum aliquid suorum nominatur. Quam- dum aliquid suorum nominatur. Quam- vis enim secundum se infinite distet a vis enim secundum se infinite distet a suis effectibus, et sic sit in tenebris, ut suis effectibus, et sic sit in tenebris, ut dicit Dionysius, et a nullo intellectu crea- dicit Dionysius, et a nullo intellectu crea- to possit comprehendi vel cognosci : ta- to possit comprehendi vel cognosci : ta- men per habitudinem causalitatis qua se men per habitudinem causalitatis qua se habet ad effectus, non distat in infinitum, habet ad effectus, non distat in infinitum, sed attingit quemlibet eorum effectuum. sed attingit quemlibet eorum effectuum. Et sic est causa efficiens omnia produ- Et sic est causa efficiens omnia produ- cens, formalis omnia determinans et in cens, formalis omnia determinans et in speciem ponens, finalis omnia finiens : et speciem ponens, finalis omnia finiens : et ex his omnibus nominatur secundum ex his omnibus nominatur secundum aliquid. Materialis autem non est, nec aliquid. Materialis autem non est, nec privativa, nec materialibus nec privativis privativa, nec materialibus nec privativis nominari potest: quia non præhabet illa nominari potest: quia non præhabet illa sicut causa præhabet effectum. Et si ali- sicut causa præhabet effectum. Et si ali- quo tali nominetur nomine, sicut ali- quo tali nominetur nomine, sicut ali- quando dicitur petra, vel dormiens, vel quando dicitur petra, vel dormiens, vel

1 Genes. XXXIII, 29. 1 Genes. XXXIII, 29.

113 113

latus, symbolica erit nominatio, et sicut latus, symbolica erit nominatio, et sicut (dicit Dionysius) per proportiones dissi- (dicit Dionysius) per proportiones dissi- milium similitudinum exponenda est. milium similitudinum exponenda est.

AD ALIUD dicendum, quod talibus non AD ALIUD dicendum, quod talibus non nominatur nisi secundum quid simpli- nominatur nisi secundum quid simpli- citer autem non significatur quid est, sed citer autem non significatur quid est, sed infinite, secundum quod dicit Damasce- infinite, secundum quod dicit Damasce- nus de hoc nomine, Qui est, quod non nus de hoc nomine, Qui est, quod non significat quid est, sed pelagus substan- significat quid est, sed pelagus substan- tiæ infinitum. tiæ infinitum.

Ad 3. Ad 3.

1 et 2. 1 et 2.

AD EA quæ objiciuntur in contrarium, Ad object. AD EA quæ objiciuntur in contrarium, Ad object. jam patet solutio. Simpliciter enim inno- jam patet solutio. Simpliciter enim inno- minabilis est Deus, secundum aliquid minabilis est Deus, secundum aliquid autem nominabilis. Et omne nomen quod autem nominabilis. Et omne nomen quod nominatur, mystice vel symbolice dici- nominatur, mystice vel symbolice dici- tur cum non possit in Deum transferri, tur cum non possit in Deum transferri, nisi supereminenter et excellenter super nisi supereminenter et excellenter super omne quod intelligimus vel significamus, omne quod intelligimus vel significamus, omne nomen ejus manet in admiratione omne nomen ejus manet in admiratione infinitum, ut patet in hoc nomine, Qui infinitum, ut patet in hoc nomine, Qui est. Est enim, quia super omnia est, et est. Est enim, quia super omnia est, et ab ipso omnium esse est, et omnium ab ipso omnium esse est, et omnium esse in seipso præhabet excellenter et esse in seipso præhabet excellenter et eminenter per excellentiam et eminen- eminenter per excellentiam et eminen- tiam infinitam. Similiter cum dicitur tiam infinitam. Similiter cum dicitur Deus a fewpew-eis, quod est video, vides, Deus a fewpew-eis, quod est video, vides, dicitur sicut omnia videns, et sicut omnia dicitur sicut omnia videns, et sicut omnia providens, et sicut omnium providentias providens, et sicut omnium providentias in se habens et præhabens, et ab omnium in se habens et præhabens, et ab omnium providentiis segregatus excellenter et providentiis segregatus excellenter et eminenter. Propter quod quolibet no- eminenter. Propter quod quolibet no- mine significatus, in admiratione rema- mine significatus, in admiratione rema- net suspensionis infinitæ. Unde merito net suspensionis infinitæ. Unde merito corripuit eum qui quæsivit nomen ejus corripuit eum qui quæsivit nomen ejus definitum, dicens : Cur quæris nomen definitum, dicens : Cur quæris nomen meum, quod est mirabile ? admiratione meum, quod est mirabile ? admiratione scilicet qua suspenditur intellectus in scilicet qua suspenditur intellectus in infinitum. Eccli. XLII, 29: Multa dice- infinitum. Eccli. XLII, 29: Multa dice- mus, et deficiemus in verbis. Consum- mus, et deficiemus in verbis. Consum- matio autem sermonum ipse est in om- matio autem sermonum ipse est in om- nibus. Et ibidem, y. 30 Gloriantes ad nibus. Et ibidem, y. 30 Gloriantes ad quid valebimus? Ipse enim Omnipotens quid valebimus? Ipse enim Omnipotens super omnia opera sua. Et post pauca, super omnia opera sua. Et post pauca, . 32: Glorificantes Dominum quan- . 32: Glorificantes Dominum quan- tumcumque potueritis, supervalebit enim tumcumque potueritis, supervalebit enim adhuc : et admirabilis magnificentia adhuc : et admirabilis magnificentia ejus. ejus.

XXXI XXXI

8 8

Ad object. 3. Ad object. 3.

Adobject. 4. Adobject. 4.

Ad object. 5. Ad object. 5.

114 114

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et per hoc patet solutio ad primum et Et per hoc patet solutio ad primum et secundum. secundum.

AD TERTIUM dicendum, quod si definite AD TERTIUM dicendum, quod si definite nominaretur, tunc sequeretur quod infert nominaretur, tunc sequeretur quod infert objectio sic autem non nominatur. objectio sic autem non nominatur.

AD DICTUM Ambrosii dicendum, quod AD DICTUM Ambrosii dicendum, quod intelligit, quod nomine simpliciter dicen- intelligit, quod nomine simpliciter dicen- te quid est, nominari non possunt divina, te quid est, nominari non possunt divina, nec a nobis, nec ab Angelis. nec a nobis, nec ab Angelis.

SIC ETIAM respondendum est ab se- SIC ETIAM respondendum est ab se-

quens, quod nomen ejus proprium est quens, quod nomen ejus proprium est super omne nomen quod nominatur vel super omne nomen quod nominatur vel nominari potest, sive a nobis, sive ab nominari potest, sive a nobis, sive ab Angelis, sive in hoc sæculo, sive in fu- Angelis, sive in hoc sæculo, sive in fu- turo et ideo, sicut dictum est, admira- turo et ideo, sicut dictum est, admira- bile. bile.

AD ULTIMUM dicendum, quod simpli- ^« AD ULTIMUM dicendum, quod simpli- ^« citer innominabilis est: secundum autem citer innominabilis est: secundum autem aliquid nominabilis. aliquid nominabilis.

Et sic tractatur de nominibus divinis. Et sic tractatur de nominibus divinis.

QUÆSTIO XVII. QUÆSTIO XVII.

Utrum demonstrabile sit Deum esse, vel sit per se notum ¹ ? Utrum demonstrabile sit Deum esse, vel sit per se notum ¹ ?

Deinde quæritur, Si demonstrabile sit Deinde quæritur, Si demonstrabile sit Deum esse, vel sit per se notum ? Deum esse, vel sit per se notum ?

est Deum esse. Si enim demonstraretur est Deum esse. Si enim demonstraretur esse de Deo, oporteret quod medium es- esse de Deo, oporteret quod medium es-

Quod enim demonstrabile non sit, vi- set definitio dicens quid et propter quid, Quod enim demonstrabile non sit, vi- set definitio dicens quid et propter quid, detur. detur.

1. Deum enim esse articulus est fidei: 1. Deum enim esse articulus est fidei: articulus autem supra omnem rationem articulus autem supra omnem rationem est quod autem demonstratur, sub ra- est quod autem demonstratur, sub ra- tione est ergo Deum esse non demon- tione est ergo Deum esse non demon-

stratur. stratur.

2. Adhuc, Omne quod demonstratur, 2. Adhuc, Omne quod demonstratur, perfecto intellectu comprehenditur : perfecto intellectu comprehenditur : Deum esse perfecto intellectu non com- Deum esse perfecto intellectu non com- prehenditur ergo non demonstratur. prehenditur ergo non demonstratur. PROBATIO minoris Gregorius super illud PROBATIO minoris Gregorius super illud Job, x1, 7: Et usque ad perfectum Om- Job, x1, 7: Et usque ad perfectum Om- nipotentem reperies? dicit sic: « In fu- nipotentem reperies? dicit sic: « In fu- turo reperietur Omnipotens per speciem, turo reperietur Omnipotens per speciem, sed non ad perfectum : quia essentia sed non ad perfectum : quia essentia ejus a nullo plene videbitur. » Et sic ha- ejus a nullo plene videbitur. » Et sic ha- betur propositum. betur propositum.

3. Adhuc, In demonstratione medium 3. Adhuc, In demonstratione medium dicit quid et propter quid quid autem dicit quid et propter quid quid autem et propter quid nec habet Deus nec ha- et propter quid nec habet Deus nec ha- bere potest ergo nec demonstrari pot- bere potest ergo nec demonstrari pot-

1 Cf. Comment. B Alberti in I Sententiarum, 1 Cf. Comment. B Alberti in I Sententiarum, Dist. III, Art. 2. Tom. XXV novæ editionis. Cf. Dist. III, Art. 2. Tom. XXV novæ editionis. Cf.

vel esse divini et Dei, secundum duas vel esse divini et Dei, secundum duas opiniones, quarum una dicit, quod talis opiniones, quarum una dicit, quod talis demonstratio sit per definitionem pas- demonstratio sit per definitionem pas- sionis altera, quod sit per definitionem sionis altera, quod sit per definitionem subjecti. Neutrum autem in Deo defini- subjecti. Neutrum autem in Deo defini- bile est demonstratione dicente quid vel bile est demonstratione dicente quid vel propter quid. Ergo Deum esse non est propter quid. Ergo Deum esse non est demonstrabile. demonstrabile.

4. Si quis dicat, quod non est de- 4. Si quis dicat, quod non est de- monstrabile Deum esse demonstratione monstrabile Deum esse demonstratione propter quid, sed demonstratione quia. propter quid, sed demonstratione quia. CONTRA Demonstratio quia non fit nisi CONTRA Demonstratio quia non fit nisi duobus modis, scilicet per causam re- duobus modis, scilicet per causam re- motam, vel per effectum convertibilem. motam, vel per effectum convertibilem. Per causam autem remotam non potest Per causam autem remotam non potest demonstrari: quia talem non habet. demonstrari: quia talem non habet. Causa enim remota per coarctationem fit Causa enim remota per coarctationem fit proxima et si Deus vel esse Dei talem proxima et si Deus vel esse Dei talem causam haberet, sequeretur quod ipse causam haberet, sequeretur quod ipse non esset causa prima, quod falsum est. non esset causa prima, quod falsum est. Similiter per effectum non potest demon- Similiter per effectum non potest demon-

etiam comment. in III Sententiarum, Dist. II, etiam comment. in III Sententiarum, Dist. II, Art. 9. Tom. XXVIII. Art. 9. Tom. XXVIII.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 17. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. III, QUÆST. 17.

trari nullum enim habet effectum trari nullum enim habet effectum convertibilem et essentialem. Licet enim convertibilem et essentialem. Licet enim posito effectu ponatur causa quia est, ta- posito effectu ponatur causa quia est, ta- men causa posita non de necessitate po- men causa posita non de necessitate po- mitur effectus ideo per effectum non mitur effectus ideo per effectum non potest demonstrari. potest demonstrari.

3. Si forte aliquis dicat, quod demon- 3. Si forte aliquis dicat, quod demon- *tratur per signum, secundum quod *tratur per signum, secundum quod Augustinus dicit, quod « per omnia ope- Augustinus dicit, quod « per omnia ope- ra significationis suæ sparsit indicia '. » ra significationis suæ sparsit indicia '. » CONTRA: Demonstratio per signum si CONTRA: Demonstratio per signum si debeat certificare sicut vera demonstra- debeat certificare sicut vera demonstra- lio, oportet quod fiat per signum conver- lio, oportet quod fiat per signum conver- tibile cum causa: nullum autem tale si- tibile cum causa: nullum autem tale si- num est in effectibus Dei: ergo per tale num est in effectibus Dei: ergo per tale *ignum demonstrari non potest Deum *ignum demonstrari non potest Deum

0880. 0880.

IN CONTRARIUM videtur esse quod dici- IN CONTRARIUM videtur esse quod dici- tur, ad Roman. 1, 20: Invisibilia ipsius, tur, ad Roman. 1, 20: Invisibilia ipsius, scilicet Dei, per ea quæ facta sunt, in- scilicet Dei, per ea quæ facta sunt, in- tellecta, conspiciuntur. Non autem con- tellecta, conspiciuntur. Non autem con- *piceretur, nisi per ea quæ facta sunt *piceretur, nisi per ea quæ facta sunt demonstraretur. Ergo Deum esse de- demonstraretur. Ergo Deum esse de- monstrabile est per effectus. monstrabile est per effectus.

FORTE dicet aliquis, quod Deum esse FORTE dicet aliquis, quod Deum esse demonstrabile non est, sed per se notum. demonstrabile non est, sed per se notum. Quæritur, An hoc sit verum ? Quæritur, An hoc sit verum ?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Per se enim nota sunt, quæ insunt 1. Per se enim nota sunt, quæ insunt nobis a natura. Dicit autem Damascenus, nobis a natura. Dicit autem Damascenus, quod «notitia existendi Deum, omnibus quod «notitia existendi Deum, omnibus per naturam inserta est. » Ergo per se per naturam inserta est. » Ergo per se notum est Deum esse. notum est Deum esse.

2. Adhuc Dicit Boetius in libro de 2. Adhuc Dicit Boetius in libro de Hebdomadibus, quod « dignitas est per Hebdomadibus, quod « dignitas est per se nota quam quisque probat auditam : » se nota quam quisque probat auditam : » que etiam communis animæ conceptio que etiam communis animæ conceptio vocatur eo quod scitis terminis, statim vocatur eo quod scitis terminis, statim acquiescitur ei. Deum autem esse ab om- acquiescitur ei. Deum autem esse ab om- nibus ponitur, qui sciunt quid significat nibus ponitur, qui sciunt quid significat Deus, et quid significat esse. Videtur Deus, et quid significat esse. Videtur ergo, quod per se notum sit. ergo, quod per se notum sit.

3. Adhuc, In II de Coelo et Mundo di- 3. Adhuc, In II de Coelo et Mundo di- rit Aristoteles quod « omnes conveniunt rit Aristoteles quod « omnes conveniunt in hoc, quod Deus in cœlo est. » Sed non in hoc, quod Deus in cœlo est. » Sed non poterant convenire in secundo nisi con- poterant convenire in secundo nisi con-