B. ALBERTI MAGNI B. ALBERTI MAGNI

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM

OPERA OMNIA OPERA OMNIA

EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS

AD FIDEM VULGATÆ VERSIONIS ACCURATIORUMQUE AD FIDEM VULGATÆ VERSIONIS ACCURATIORUMQUE

PATROI OGIE TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA PATROI OGIE TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LABORE CURA AC LABORE

AUGUSTI BORGNET. AUGUSTI BORGNET.

Sacerdotis dioecesis Remensis Sacerdotis dioecesis Remensis

ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII

VOLUMEN TRIGESIMUM PRIMUM VOLUMEN TRIGESIMUM PRIMUM

SUMME THEOLOGIÆ PARS PRIMA SUMME THEOLOGIÆ PARS PRIMA

LV. LV.

PARISIIS PARISIIS

APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM

13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13 13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCCCXCIV MDCCCXCIV

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

PRIMA PARS PRIMA PARS

SUMMÆ THEOLOGIÆ. SUMMÆ THEOLOGIÆ.

PROLOGUS. PROLOGUS.

Mirabilis facta est scientia tua ex me: confortata est, et non potero ad eam 1. Mirabilis facta est scientia tua ex me: confortata est, et non potero ad eam 1. In hac auctoritate sex notantur, quibus scientia sacrarum litterarum omnes In hac auctoritate sex notantur, quibus scientia sacrarum litterarum omnes excellit alias scientias: quod notatur cum dicit, Mirabilis. Primum est subjecti excellit alias scientias: quod notatur cum dicit, Mirabilis. Primum est subjecti mirabilitas. Secundum, ejus acquisitionis auctoritas: quod notatur per, Facta mirabilitas. Secundum, ejus acquisitionis auctoritas: quod notatur per, Facta est. Tertium, ejus certitudinis credulitas : quod notatur per, Scientia tua. Quar- est. Tertium, ejus certitudinis credulitas : quod notatur per, Scientia tua. Quar- tum, ad intellectum nostrum applicabilitas quod notatur per hoc quod dicit, tum, ad intellectum nostrum applicabilitas quod notatur per hoc quod dicit, Er me. Quintum, demonstrationis ipsius fortissima veritas : quod notatur per Er me. Quintum, demonstrationis ipsius fortissima veritas : quod notatur per hoc quod dicit, Confortata est. Sextum, super nos et intellectum nostrum altis- hoc quod dicit, Confortata est. Sextum, super nos et intellectum nostrum altis- sima ejus dignitas: quod notatur per hoc quod dicit, Et non potero ad eam. sima ejus dignitas: quod notatur per hoc quod dicit, Et non potero ad eam.

Ex hoc quod mirabilis est, habet honorabilitatem. Cum enim scientiæ in duo- Ex hoc quod mirabilis est, habet honorabilitatem. Cum enim scientiæ in duo- bus differant, scilicet subjecti mirabilitate et honorabilitate, et demonstrationis bus differant, scilicet subjecti mirabilitate et honorabilitate, et demonstrationis certitudine, ut in principio de Anima dicitur, constat illam honorabilissimam certitudine, ut in principio de Anima dicitur, constat illam honorabilissimam osso quæ de mirabilissimo et altissimo est. Hæc autem theologia est, quæ'tota osso quæ de mirabilissimo et altissimo est. Hæc autem theologia est, quæ'tota do Deo est, secundum quod per omnia opera sua attingit a fine usque ad finem do Deo est, secundum quod per omnia opera sua attingit a fine usque ad finem fortiter, ut disponit omnia suaviter 2. Sic enim innotescit in omnibus. In effecti- fortiter, ut disponit omnia suaviter 2. Sic enim innotescit in omnibus. In effecti-

Psal. CXXXVI, 6. Psal. CXXXVI, 6. Sapient. vII, 1. Sapient. vII, 1.

XXXI XXXI

2 2

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bus quidem naturæ per vestigium et imaginem, in operibus autem reparationis bus quidem naturæ per vestigium et imaginem, in operibus autem reparationis per similitudinem gratiæ, in actibus autem glorificationis sive beatificationis per similitudinem gratiæ, in actibus autem glorificationis sive beatificationis per consummationem gloriæ. Mirabilis igitur est et ex hoc altissima et nobi- per consummationem gloriæ. Mirabilis igitur est et ex hoc altissima et nobi- lissima et honorabilissima. lissima et honorabilissima.

Facta est etiam in nobis alio quodam superiori eam efficiente. Est enim im- Facta est etiam in nobis alio quodam superiori eam efficiente. Est enim im- pressio quædam ut sigillatio divinæ sapientiæ in nobis, ut mens humana Dei pressio quædam ut sigillatio divinæ sapientiæ in nobis, ut mens humana Dei sapientis sit sigillum, et impressa formis et rationibus causæ primæ in sa- sapientis sit sigillum, et impressa formis et rationibus causæ primæ in sa- pientia sua creantis et reparantis et glorificantis sua causata. Quod dicitur, pientia sua creantis et reparantis et glorificantis sua causata. Quod dicitur, Cantic. VIII, 6: Pone me ut signaculum super cor tuum. Quod exponens Grego- Cantic. VIII, 6: Pone me ut signaculum super cor tuum. Quod exponens Grego- rius dicit : « Signaculum est sigillum profundatum. » Propter quod, Ezechiel. rius dicit : « Signaculum est sigillum profundatum. » Propter quod, Ezechiel. XXVIII, 12, dicitur de Angelo cæteros excellente in sapientia: Tu signaculum XXVIII, 12, dicitur de Angelo cæteros excellente in sapientia: Tu signaculum similitudinis, plenus sapientia, et perfectus decore. Per talem ergo impressionem similitudinis, plenus sapientia, et perfectus decore. Per talem ergo impressionem factam in nobis, constat quod fit in nobis, nobis ascendentibus ad Deum, et ad factam in nobis, constat quod fit in nobis, nobis ascendentibus ad Deum, et ad ipsam, sicut cera ascendens ad sigillum, et non e converso. Propter quod ora- ipsam, sicut cera ascendens ad sigillum, et non e converso. Propter quod ora- tione et devotione plus acquiritur quam studio. Sapient. VII, 7: Optavi, et datus tione et devotione plus acquiritur quam studio. Sapient. VII, 7: Optavi, et datus est mihi sensus : invocavi, et venit in me spiritus sapientiæ. Ex hoc infert Augusti- est mihi sensus : invocavi, et venit in me spiritus sapientiæ. Ex hoc infert Augusti- nus in libro VIII de Trinitate, quod quia cor hominis ascendit ad illam, necesse nus in libro VIII de Trinitate, quod quia cor hominis ascendit ad illam, necesse est quod in sola illa cor hominis exaltetur. Alia quippe scibilia vel æqualia est quod in sola illa cor hominis exaltetur. Alia quippe scibilia vel æqualia sunt, vel inferiora corde humano: propter quod secundum quod in corde hu- sunt, vel inferiora corde humano: propter quod secundum quod in corde hu- mano sunt, exaltationem recipiunt et nobilius esse quam habent in seipsis, sic- mano sunt, exaltationem recipiunt et nobilius esse quam habent in seipsis, sic- ut nobilius est incorruptibile quam corruptibile. Sola autem illa est quæ cor ut nobilius est incorruptibile quam corruptibile. Sola autem illa est quæ cor elevat, et elevatum purificat, et in æterna fundat immortalitate. Sapient. xv, 3: elevat, et elevatum purificat, et in æterna fundat immortalitate. Sapient. xv, 3: Nosse te, consummata justitia est: et scire justitiam tuam et virtutem tuam, radix Nosse te, consummata justitia est: et scire justitiam tuam et virtutem tuam, radix est immortalitatis. Hinc est quod dicit Alpharabius in libro de Intellectu et in- est immortalitatis. Hinc est quod dicit Alpharabius in libro de Intellectu et in- telligibili, quod omnes Philosophi in intellectu adepto divino radicem posue- telligibili, quod omnes Philosophi in intellectu adepto divino radicem posue- runt immortalitatis animæ. Licet autem sic facta sit, ut dicit Dionysius de runt immortalitatis animæ. Licet autem sic facta sit, ut dicit Dionysius de I erotheo, quod patiendo divina didicit, tamen studium ad hoc cooperatur sicut I erotheo, quod patiendo divina didicit, tamen studium ad hoc cooperatur sicut dispositio in subjecto. Propter quod studium sacrarum litterarum multum dispositio in subjecto. Propter quod studium sacrarum litterarum multum commendat Hieronymus in Proœmio galeato, et dicit, quod hoc commendat commendat Hieronymus in Proœmio galeato, et dicit, quod hoc commendat Paulus in discipulo suo Timotheo. Dicit etiam, quod propter hoc oportet Episco- Paulus in discipulo suo Timotheo. Dicit etiam, quod propter hoc oportet Episco- pum esse amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem, ut pum esse amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere 1. potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere 1.

Est etiam hæc scientia certissimæ credulitatis et fidei. Aliæ enim scientiæ Est etiam hæc scientia certissimæ credulitatis et fidei. Aliæ enim scientiæ quæ de creaturis sunt, quamvis rationes habeant immobiles, tamen eædem quæ de creaturis sunt, quamvis rationes habeant immobiles, tamen eædem rationes per esse in rebus creatis ac piæ, mobiles sunt: hæc autem in rationi- rationes per esse in rebus creatis ac piæ, mobiles sunt: hæc autem in rationi- bus æternis fundata, penitus est immobilis et secundum esse et secundum ra- bus æternis fundata, penitus est immobilis et secundum esse et secundum ra- tionem. Et cum scientia sit stans habitus et immobilis ex intellectualibus tionem. Et cum scientia sit stans habitus et immobilis ex intellectualibus acceptus et factus, et non ex sensibilibus vel imaginabilibus, eo quod illa acceptus et factus, et non ex sensibilibus vel imaginabilibus, eo quod illa ab appendiciis materiæ separata non sunt, planum est hanc vel solam ab appendiciis materiæ separata non sunt, planum est hanc vel solam

1 Ad Titum, 1, 9. 1 Ad Titum, 1, 9.

IN I P. SUM. THEOL. PROLOGUS. IN I P. SUM. THEOL. PROLOGUS.

vel præcipuam esse scientiam vel præcipuam esse scientiam

3 3

nihil enim nisi intellectuale est intelle- nihil enim nisi intellectuale est intelle- ctus divinus, prout ipse lux est et causa omnium intelligibilium; et ex illo nobis ctus divinus, prout ipse lux est et causa omnium intelligibilium; et ex illo nobis est scientia divina. Et hoc est quod dicitur, Psal. xxxv, 10: In lumine tuo est scientia divina. Et hoc est quod dicitur, Psal. xxxv, 10: In lumine tuo videbimus lumen. Et, Psal. IV, 7: Signatum est super nos lumen vultus tui, Do- videbimus lumen. Et, Psal. IV, 7: Signatum est super nos lumen vultus tui, Do- mine: dedisti lætitiam in corde meo. Hinc est quod dicit Averroes, quod « scibile mine: dedisti lætitiam in corde meo. Hinc est quod dicit Averroes, quod « scibile «< illud quod omnes homines natura scire desiderant, intellectus divinus est, «< illud quod omnes homines natura scire desiderant, intellectus divinus est, « prout primam habet influentiam super omnia intelligentia et intelligibilia, « prout primam habet influentiam super omnia intelligentia et intelligibilia, « conferens intelligentibus virtutem qua possint intelligere, et dans intelligibi- « conferens intelligentibus virtutem qua possint intelligere, et dans intelligibi- « libus lumen quo movere valeant intellectum ad actum intelligendi. » Et hoc « libus lumen quo movere valeant intellectum ad actum intelligendi. » Et hoc est quod dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod « intellectus divinus est quod dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod « intellectus divinus << per omnes se expandit intellectuales vultus¹. » II ad Corinth. IV, 6: Deus, qui << per omnes se expandit intellectuales vultus¹. » II ad Corinth. IV, 6: Deus, qui dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris, ad illumina- dixit de tenebris lumen splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris, ad illumina- tionem scientiæ claritatis Dei, in facie Christi Jesu. Ex intelligibilibus ergo solis tionem scientiæ claritatis Dei, in facie Christi Jesu. Ex intelligibilibus ergo solis est, et ex prima forma intelligendi omne quod intelligitur, et quod ab omni est, et ex prima forma intelligendi omne quod intelligitur, et quod ab omni homine scire desideratur. Si enim propter quod unumquodque tale, et illud homine scire desideratur. Si enim propter quod unumquodque tale, et illud magis, ut dicit Aristoteles in I Posteriorum: scimus autem secunda propter magis, ut dicit Aristoteles in I Posteriorum: scimus autem secunda propter prima: si natura scire desideramus secunda, multo magis desideramus scire prima: si natura scire desideramus secunda, multo magis desideramus scire prima. prima.

Et sic dicitur, Scientia tua, secundum causam formalem omnis scibilis et Et sic dicitur, Scientia tua, secundum causam formalem omnis scibilis et omnis scientis. omnis scientis.

Dicitur etiam, Scientia tua, secundum causam efficientem eo quod Deus Dicitur etiam, Scientia tua, secundum causam efficientem eo quod Deus largitate sua hanc efficit in nobis per Spiritum sanctum. Joan. xvi, 13: Cum largitate sua hanc efficit in nobis per Spiritum sanctum. Joan. xvi, 13: Cum venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Jerem. xxxi, 34: Non venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Jerem. xxxi, 34: Non docebit ultra vir proximum suum et vir fratrem suum dicens: Cognosce Dominum; docebit ultra vir proximum suum et vir fratrem suum dicens: Cognosce Dominum; omnes enim cognoscent me, a minimo eorum usque ad maximum. omnes enim cognoscent me, a minimo eorum usque ad maximum.

Est etiam scientia subjecti ut de quo : quia de ipso est. Et si objicitur, quod Est etiam scientia subjecti ut de quo : quia de ipso est. Et si objicitur, quod materia cum efficiente et forma non coincidit in idem, ut dicit Aristoteles in materia cum efficiente et forma non coincidit in idem, ut dicit Aristoteles in II Physicorum. Dicimus, quod hoc intelligitur de materia ex qua, et non de II Physicorum. Dicimus, quod hoc intelligitur de materia ex qua, et non de materia circa quam : alioquin instantia erit in omni intellecto et volito, quod materia circa quam : alioquin instantia erit in omni intellecto et volito, quod et materia et forma finis est intellectus et voluntatis. et materia et forma finis est intellectus et voluntatis.

Dicitur etiam, Scientia tua, quia ad Deum est sicut ad finem. Hinc est enim Dicitur etiam, Scientia tua, quia ad Deum est sicut ad finem. Hinc est enim quod in Psalmo XLII, 3, dicitur: Emitte lucem tuam et veritatem tuam : ipsa me quod in Psalmo XLII, 3, dicitur: Emitte lucem tuam et veritatem tuam : ipsa me deduxerunt, et adduxerunt in montem sanctum tuum, et in tabernacula tua. Ex deduxerunt, et adduxerunt in montem sanctum tuum, et in tabernacula tua. Ex hoc consequens est, quod hæc scientia sola sapientia sit, vel maxime. Dicit hoc consequens est, quod hæc scientia sola sapientia sit, vel maxime. Dicit enim Philosophus in I primæ philosophiæ, quod illa scientia maxime sapientia enim Philosophus in I primæ philosophiæ, quod illa scientia maxime sapientia est, cujus finis intus est et sciendi gratia sive causa. Hæc autem scientia hæc est, cujus finis intus est et sciendi gratia sive causa. Hæc autem scientia hæc omnia habet. Est enim ab intellectu divino sicut ab efficiente, et ex intellectu omnia habet. Est enim ab intellectu divino sicut ab efficiente, et ex intellectu divino sicut a primo formali, et de ipso prout est ars plena rationibus omnium divino sicut a primo formali, et de ipso prout est ars plena rationibus omnium quæ sunt et ad ipsum et propter ipsum sicut ad finem. Primum attribuitur quæ sunt et ad ipsum et propter ipsum sicut ad finem. Primum attribuitur

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 7. 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 7.

4 4

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Patri. Secundum et tertium Filio, secundum quod est virtus et sapientia Patris : Patri. Secundum et tertium Filio, secundum quod est virtus et sapientia Patris : secundum quidem attribuitur ei in eo quod est virtus Patris, tertium vero in eo secundum quidem attribuitur ei in eo quod est virtus Patris, tertium vero in eo quod est sapientia. Quartum autem attribuitur Spiritui sancto. quod est sapientia. Quartum autem attribuitur Spiritui sancto.

Hæc etiam scientia intellectui nostro maxime est applicabilis: et ideo in ipsa Hæc etiam scientia intellectui nostro maxime est applicabilis: et ideo in ipsa maxime quiescit anima. Si enim omne intelligibile per hoc applicabile est in- maxime quiescit anima. Si enim omne intelligibile per hoc applicabile est in- tellectui nostro, quod intelligibile est, hoc est, ad lumen scientiæ deputatum, tellectui nostro, quod intelligibile est, hoc est, ad lumen scientiæ deputatum, illud quod maxime est intelligibile et in purissimo intelligentiæ lumine, ma- illud quod maxime est intelligibile et in purissimo intelligentiæ lumine, ma- xime erit applicabile secundum naturam. Unde, Jacobi, 1, 21 : In mansuetudine xime erit applicabile secundum naturam. Unde, Jacobi, 1, 21 : In mansuetudine suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestrás. Ubi dicit Glossa, suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestrás. Ubi dicit Glossa, quod insitum est per naturam. Ad Roman. x, 8: Prope est verbum in ore tuo quod insitum est per naturam. Ad Roman. x, 8: Prope est verbum in ore tuo Cujus ratio est, quod in nullo scibili quiescit animus, nisi deducat illud ad Cujus ratio est, quod in nullo scibili quiescit animus, nisi deducat illud ad scibile primum, ad quod non est aliquod medium: et tunc quiescit et stat in scibile primum, ad quod non est aliquod medium: et tunc quiescit et stat in illo, et in omnibus aliis assentit propter illud. illo, et in omnibus aliis assentit propter illud.

Cum igitur jam constet, quod hæc scientia est de scibili primo, prout lux Cum igitur jam constet, quod hæc scientia est de scibili primo, prout lux luminum est in seipso, et relucens in omnibus aliis, constat quod in ipsa ma- luminum est in seipso, et relucens in omnibus aliis, constat quod in ipsa ma- xime quiescit animus hominis. xime quiescit animus hominis.

Et si objicitur, quod dicit Philosophus in II Metaphysicæ, quod « dispositio Et si objicitur, quod dicit Philosophus in II Metaphysicæ, quod « dispositio « nostri intellectus ad manifestissima naturæ est sicut dispositio oculorum « nostri intellectus ad manifestissima naturæ est sicut dispositio oculorum « vespertilionis ad lumen solis. » Oculus autem vespertilionis nihil videt in « vespertilionis ad lumen solis. » Oculus autem vespertilionis nihil videt in lumine solis, sed fugit ipsum. Ergo et noster intellectus manifestissima et lumine solis, sed fugit ipsum. Ergo et noster intellectus manifestissima et prima fugiet, et non quiescet in eis. Dicimus, quod hoc accidit oculis vesperti- prima fugiet, et non quiescet in eis. Dicimus, quod hoc accidit oculis vesperti- lionis in quantum sunt vespertilionis scilicet, et non in quantum sunt oculi. lionis in quantum sunt vespertilionis scilicet, et non in quantum sunt oculi. Oculi quippe herodii applicantur lumini solis in rota, et quiescunt in ipsa. Et Oculi quippe herodii applicantur lumini solis in rota, et quiescunt in ipsa. Et sic accidit intellectui in quantum noster est, hoc est, cum continuo et tempore, sic accidit intellectui in quantum noster est, hoc est, cum continuo et tempore, reverberari a naturæ manifestissimis et primis. In quantum autem intellectus reverberari a naturæ manifestissimis et primis. In quantum autem intellectus est et quædam pars divina, ut dicit Philosophus in VI Ethicorum, nihil adeo est et quædam pars divina, ut dicit Philosophus in VI Ethicorum, nihil adeo convenit ei sicut quiescere in primis. Et ideo docent. Philosophi, quod aliquis convenit ei sicut quiescere in primis. Et ideo docent. Philosophi, quod aliquis per separationem a continuo et tempore, hoc est, ab imaginabilibus et sensibi- per separationem a continuo et tempore, hoc est, ab imaginabilibus et sensibi- libus, suum adipiscatur intellectum, ut possesso intellectu applicando ea ad libus, suum adipiscatur intellectum, ut possesso intellectu applicando ea ad divina quiescat. Augustinus in libro I Confessionum : « Fecisti nos ad te, Do- divina quiescat. Augustinus in libro I Confessionum : « Fecisti nos ad te, Do- « mine, et irrequietum est cor nostrum, donec requiescat in te 2. » Hoc respectu « mine, et irrequietum est cor nostrum, donec requiescat in te 2. » Hoc respectu theologia quæ natura omnium scientiarum est prima, ultima efficitur ordine theologia quæ natura omnium scientiarum est prima, ultima efficitur ordine studii et inquisitionis. Propter quod dicit Alpharabius, quod « in studio illius studii et inquisitionis. Propter quod dicit Alpharabius, quod « in studio illius Philosophi vitam finierunt. » Philosophi vitam finierunt. »

Est etiam in demonstratione fortissimæ veritatis eo quod per revelationem Est etiam in demonstratione fortissimæ veritatis eo quod per revelationem primi luminis omnia demonstret quæ probat. Aliæ autem per lucem intelli- primi luminis omnia demonstret quæ probat. Aliæ autem per lucem intelli- gentiæ in creatis acceptam, quæ lux sæpe occumbit subjecti malitia in quo est gentiæ in creatis acceptam, quæ lux sæpe occumbit subjecti malitia in quo est et caligine phantasiarum. Ista autem demonstrat per lucem puram et invinci- et caligine phantasiarum. Ista autem demonstrat per lucem puram et invinci- bilem et immutabilem. Sapient. VII, 29 et 30: Luci comparata, invenitur prior. bilem et immutabilem. Sapient. VII, 29 et 30: Luci comparata, invenitur prior.

1 Cf. Deuter. xxx, 14: Sed juxta te est sermo valde, in ore tuo, et in corde tuo, ut facias illum. 1 Cf. Deuter. xxx, 14: Sed juxta te est sermo valde, in ore tuo, et in corde tuo, ut facias illum. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I Confessionum, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I Confessionum, cap.

IN I P. SUM. THEOL. PROLOGUS. IN I P. SUM. THEOL. PROLOGUS.

. .

5 5

Illi enim succedit nox: sapientiam autem non vincit malitia. Joan, 1, 4 et 5, de Illi enim succedit nox: sapientiam autem non vincit malitia. Joan, 1, 4 et 5, de luce quæ vita est: Et vita erat lux hominum. Et lux in tenebris lucet, et tenebræ luce quæ vita est: Et vita erat lux hominum. Et lux in tenebris lucet, et tenebræ cum non comprehenderunt. Chrysostomus in Originali super idem huic verbo cum non comprehenderunt. Chrysostomus in Originali super idem huic verbo addens dicit : « Quin potius lux comprehendit tenebras, et sui claritate dis- addens dicit : « Quin potius lux comprehendit tenebras, et sui claritate dis- sipat. » sipat. »

Altissima etiam ejus dignitas est, quod supra est non tantum nos, sed etiam Altissima etiam ejus dignitas est, quod supra est non tantum nos, sed etiam Angelicum intellectum posita, quam solus Deus perfecte habet et possidet, Angelicum intellectum posita, quam solus Deus perfecte habet et possidet, Unde Augustinus in libro de Videndo Deum ad Paulinam: « Scire Deum possu- Unde Augustinus in libro de Videndo Deum ad Paulinam: « Scire Deum possu- « mus, comprehendere vero minime. » Scire, est suprema mentis nostræ vir- « mus, comprehendere vero minime. » Scire, est suprema mentis nostræ vir- tute per intellectum tangere. Comprehendere autem, discursus et contactus tute per intellectum tangere. Comprehendere autem, discursus et contactus intellectus est supra terminos rei: quod in infinito fieri non potest et incircum- intellectus est supra terminos rei: quod in infinito fieri non potest et incircum- scripto. Propter quod dicit Damascenus, quod « Deus infinitus dicitur, quia scripto. Propter quod dicit Damascenus, quod « Deus infinitus dicitur, quia a nec loco, nec tempore, nec intellectu mensuratur.» Et Anselmus in Prosologio, a nec loco, nec tempore, nec intellectu mensuratur.» Et Anselmus in Prosologio, quod « Deus est majus quam cogitari possit vel intelligi. » Augustinus in libro quod « Deus est majus quam cogitari possit vel intelligi. » Augustinus in libro Ide Trinitate: « Mentis humanæ invalida acies in tam excellenti luce non figi- Ide Trinitate: « Mentis humanæ invalida acies in tam excellenti luce non figi- « tur, nisi per justitiam fidei emundetur ¹. » Ad Roman. XI, 34: Quis cognovit « tur, nisi per justitiam fidei emundetur ¹. » Ad Roman. XI, 34: Quis cognovit sensum Domini? Et ideo in hac scientia quilibet proficere poterit, numquam sensum Domini? Et ideo in hac scientia quilibet proficere poterit, numquam autem ad ultimum perfici: quia hoc esset comprehendere, ita quod nihil sui autem ad ultimum perfici: quia hoc esset comprehendere, ita quod nihil sui esset extra intellectum. Ad Ephes. 1, 20 et 21: Ei qui potens est omnia facere esset extra intellectum. Ad Ephes. 1, 20 et 21: Ei qui potens est omnia facere superabundanter quam petimus aut intelligimus, secundum virtutem quæ operatur superabundanter quam petimus aut intelligimus, secundum virtutem quæ operatur in nobis, ipsi gloria in Ecclesia, et in Christo Jesu, in omnes generationes sæculi in nobis, ipsi gloria in Ecclesia, et in Christo Jesu, in omnes generationes sæculi sæculorum. Amen. sæculorum. Amen.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 2.

EXPLICIT PROLOGUS. EXPLICIT PROLOGUS.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 1. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 1.

7 7

TRACTATUS I. TRACTATUS I.

DE SCIENTIA THEOLOGIÆ. DE SCIENTIA THEOLOGIÆ.

Cupientes igitur petitionibus fratrum satisfacere et multorum aliorum nos Cupientes igitur petitionibus fratrum satisfacere et multorum aliorum nos quasi ad hoc compellentium, de hac scientia et scibilibus ejus inquire- quasi ad hoc compellentium, de hac scientia et scibilibus ejus inquire-

mus. mus.

Et quia dicit Philosophus, quod solvere non potest qui nescit nodum, de Et quia dicit Philosophus, quod solvere non potest qui nescit nodum, de quolibet nodum quæstionis præmittemus, et singulis solutiones congruas, quolibet nodum quæstionis præmittemus, et singulis solutiones congruas, prout Deus dederit, annotabimus. prout Deus dederit, annotabimus.

Quæremus autem de ipsa scientia sex, scilicet an est ? Quæremus autem de ipsa scientia sex, scilicet an est ?

Secundo, Quid est ? Secundo, Quid est ?

Tertio, De quo sit ut de subjecto? Tertio, De quo sit ut de subjecto?

Quarto, Qualiter ab aliis scientiis separata est ? Quarto, Qualiter ab aliis scientiis separata est ?

Quinto, Quis proprius modus ejus est? Quinto, Quis proprius modus ejus est?

Et sexto, Ad quid est sicut ad finem ? Et sexto, Ad quid est sicut ad finem ?

QUÆSTIO I. QUÆSTIO I.

An theologia sit scientia An theologia sit scientia

Primo ergo quæritur, An theologia quæ gesta historialiter describuntur. De Primo ergo quæritur, An theologia quæ gesta historialiter describuntur. De

Bit scientia? Bit scientia?

Et sex modis arguitur, quod non sit Et sex modis arguitur, quod non sit scientia. scientia.

1. Primus accipitur ex eo de quo est. 1. Primus accipitur ex eo de quo est. Est enim de gestis singularibus Dei et Est enim de gestis singularibus Dei et sanctorum Veteris et Novi Testamenti, sanctorum Veteris et Novi Testamenti,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum,

quibus dicit Augustinus in libro quibus dicit Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum, quod « historiæ LXXXIII Quæstionum, quod « historiæ rerum semper creduntur, et numquam rerum semper creduntur, et numquam intelliguntur 1. » Sed de his quæ num- intelliguntur 1. » Sed de his quæ num- quam intelliguntur, non potest esse quam intelliguntur, non potest esse scientia omnis enim scientia ex intelli- scientia omnis enim scientia ex intelli-

Q. 47. Q. 47.

8 8

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gibilibus accipitur, ut docet Aristoteles gibilibus accipitur, ut docet Aristoteles in I Posteriorum: de intelligibilibus au- in I Posteriorum: de intelligibilibus au- tem meliorem habemus acceptionem tem meliorem habemus acceptionem quam sit scientia. Cum igitur ea ex qui- quam sit scientia. Cum igitur ea ex qui- bus accipitur theologia non sint intelli- bus accipitur theologia non sint intelli- gibilia, videtur quod theologia non sit gibilia, videtur quod theologia non sit scientia. scientia.

Hoc confirmatur per hoc, quod omnis Hoc confirmatur per hoc, quod omnis scientia ex universalibus est: gesta au- scientia ex universalibus est: gesta au- tem historica particularia sunt per hic et tem historica particularia sunt per hic et nunc determinata, ut Philosophus in nunc determinata, ut Philosophus in I Metaphysicæ dicit, quod ex multis par- I Metaphysicæ dicit, quod ex multis par- ticularibus similiter acceptis experientia ticularibus similiter acceptis experientia fit, hoc est, experimentalis cognitio. Et fit, hoc est, experimentalis cognitio. Et ibidem post pauca dicit : « Universale ibidem post pauca dicit : « Universale artis et scientiæ principium est. » artis et scientiæ principium est. »

2. Secundo, Objicitur ex considera- 2. Secundo, Objicitur ex considera- tione ejus de quo est. Est enim de trini- tione ejus de quo est. Est enim de trini- tate personarum in una natura, et diver- tate personarum in una natura, et diver- sitate naturarum in una persona Christi, sitate naturarum in una persona Christi, et effectibus istorum. Cum enim intelle- et effectibus istorum. Cum enim intelle- ctus noster possibiliter sit, non potest ctus noster possibiliter sit, non potest accipere scientiam, nisi per propositiones accipere scientiam, nisi per propositiones primas, quas habet apud se, et a nullo primas, quas habet apud se, et a nullo accipit Doctore, quibus tamquam instru- accipit Doctore, quibus tamquam instru- mentis de potentia ducitur ad actum, et mentis de potentia ducitur ad actum, et contrarium illis nihil accipit, sicut est contrarium illis nihil accipit, sicut est de quolibet affirmatio vel negatio vera, de quolibet affirmatio vel negatio vera, et quod nomina et voces non significant et quod nomina et voces non significant infinita, et hujusmodi quæ ponit Aristo- infinita, et hujusmodi quæ ponit Aristo- teles in IV primæ philosophiæ. Inter has teles in IV primæ philosophiæ. Inter has autem est, quod una natura simplex per autem est, quod una natura simplex per esse numeratur in diversis hypostasibus, esse numeratur in diversis hypostasibus, et quod diversarum naturarum substantia et quod diversarum naturarum substantia et potentia et proprietate differentium, et potentia et proprietate differentium, diversæ sunt hypostases, et quod non diversæ sunt hypostases, et quod non est idem corruptibile et incorruptibile, est idem corruptibile et incorruptibile, sicut et probat Aristoteles in I de Cœlo et sicut et probat Aristoteles in I de Cœlo et Mundo. Si enim potentia semper essendi Mundo. Si enim potentia semper essendi in eodem subjecto sit cum potentia cor- in eodem subjecto sit cum potentia cor- rumpendi, sequitur quod idem subje- rumpendi, sequitur quod idem subje- ctum erit, et non erit aliquando, quod ctum erit, et non erit aliquando, quod est impossibile. Ista ergo principia quæ est impossibile. Ista ergo principia quæ intellectus apud se habet, non permit- intellectus apud se habet, non permit- tunt quod scientia generatur in ipso vel tunt quod scientia generatur in ipso vel de fide Trinitatis et unitatis, vel de fide de fide Trinitatis et unitatis, vel de fide incarnationis et passionis, vel de fide incarnationis et passionis, vel de fide

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Trinitate, cap. 1 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Trinitate, cap. 1

resurrectionis et ascensionis: quæ potis- resurrectionis et ascensionis: quæ potis- sima sunt in scientia theologiæ. Ergo sima sunt in scientia theologiæ. Ergo videtur, quod scientia theologica non sit videtur, quod scientia theologica non sit scientia. scientia.

3. Tertio, Arguitur ex hoc, quod tres 3. Tertio, Arguitur ex hoc, quod tres sunt acceptionis partes, ut dicit Philoso- sunt acceptionis partes, ut dicit Philoso- phus. Ex probabilibus enim est opinio. Ex phus. Ex probabilibus enim est opinio. Ex credibilibus fides, et hæc etiam innata credibilibus fides, et hæc etiam innata rationibus ex probabilibus nascitur. Ex rationibus ex probabilibus nascitur. Ex intelligibilibus autem generatur scientia. intelligibilibus autem generatur scientia. Cum ergo sacra Scriptura ex credibili- Cum ergo sacra Scriptura ex credibili- bus sit, videtur quod non sit scientia de bus sit, videtur quod non sit scientia de theologicis, sed fides. Unde Augustinus theologicis, sed fides. Unde Augustinus in libro XIV de Trinitate: « Non quid- in libro XIV de Trinitate: « Non quid- quid sciri ab hominibus potest in rebus quid sciri ab hominibus potest in rebus humanis huic scientiæ tribuo, ubi plu- humanis huic scientiæ tribuo, ubi plu- rimum supervacuæ vanitatis et noxia rimum supervacuæ vanitatis et noxia curiositatis est, sed illud tantummodo curiositatis est, sed illud tantummodo quo fides saluberrima, quæ ad veram quo fides saluberrima, quæ ad veram beatitudinem ducit, gignitur, nutritur, beatitudinem ducit, gignitur, nutritur, defenditur, roboratur ¹. » Videtur ergo, defenditur, roboratur ¹. » Videtur ergo, quod de theologicis sit fides et non scien- quod de theologicis sit fides et non scien- tia. tia.

4. Quarto quia dicit Richardus de 4. Quarto quia dicit Richardus de sancto Victore quod « fides est supra sancto Victore quod « fides est supra opinionem, et infra scientiam veritatis. » opinionem, et infra scientiam veritatis. » Videtur ergo, quod de credibilibus non Videtur ergo, quod de credibilibus non sit scientia, sed aliquid infra scientiam. sit scientia, sed aliquid infra scientiam.

5. Quinto quia si scientia est, eva- 5. Quinto quia si scientia est, eva- cuat meritum fidei. Dicit enim Grego- cuat meritum fidei. Dicit enim Grego- rius in homilia sua paschali, quod « fides rius in homilia sua paschali, quod « fides non habet meritum, cui humana ratio non habet meritum, cui humana ratio præbet experimentum. » Et cum omnis præbet experimentum. » Et cum omnis scientia quæ est in nobis, ex humana ra- scientia quæ est in nobis, ex humana ra- tione sit, videtur quod doctrina fidei non tione sit, videtur quod doctrina fidei non sit scientia. sit scientia.

6. Sexto, Arguitur ex hoc quod dicit 6. Sexto, Arguitur ex hoc quod dicit Boetius, et Ptolemæus in Almagesto, in Boetius, et Ptolemæus in Almagesto, in principio, quod « quædam propter ni- principio, quod « quædam propter ni- miam suam perfectionem perfecto in- miam suam perfectionem perfecto in- tellectu intelligibilia non sunt, ut Deus, tellectu intelligibilia non sunt, ut Deus, et substantiæ separatæ. » Sed de qui- et substantiæ separatæ. » Sed de qui- bus non est perfectus intellectus, non ge- bus non est perfectus intellectus, non ge- neratur perfecta scientia. Et hoc confir- neratur perfecta scientia. Et hoc confir- mat Dionysius in libro de Divinis nomi- mat Dionysius in libro de Divinis nomi- nibus, dicens, quod « cum ad divina veni- nibus, dicens, quod « cum ad divina veni- mus, perfectam invenimus irrationabilita- mus, perfectam invenimus irrationabilita-

Contra. Contra.

Ad 1. Ad 1.

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 1. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 1.

tem. » Et hoc est etiam quod dicit Phi- tem. » Et hoc est etiam quod dicit Phi- losophus in libro de Causis, quod << prima losophus in libro de Causis, quod << prima causa est super omne nomen, et super causa est super omne nomen, et super omnem rationem, et numquam sufficiunt omnem rationem, et numquam sufficiunt linguæ ad narrationem ejus, propter linguæ ad narrationem ejus, propter excellentiam esse ejus. » I ad Timoth. excellentiam esse ejus. » I ad Timoth. VI, 16 Lucem inhabitat inaccessibilem. VI, 16 Lucem inhabitat inaccessibilem. CONTRA hoc est, quod CONTRA hoc est, quod

1. Illud quod scitur ex primo, verius 1. Illud quod scitur ex primo, verius scitur quam id quod scitur ex aliquo se- scitur quam id quod scitur ex aliquo se- cundorum sed quod scitur per inspira- cundorum sed quod scitur per inspira- tionem, scitur ex primo : ergo verius tionem, scitur ex primo : ergo verius scitur quam aliqua alia causa. scitur quam aliqua alia causa.

: :

2. Adhuc, Quod scitur ex immobili- 2. Adhuc, Quod scitur ex immobili- bus et immobilissimis, verius scitur bus et immobilissimis, verius scitur quam quod scitur ex mobilibus vel mi- quam quod scitur ex mobilibus vel mi- nus immobilibus: quod autem per reve- nus immobilibus: quod autem per reve- lationem scitur, ex immobilissimis sci- lationem scitur, ex immobilissimis sci- tur ergo illa verissime scientia est. tur ergo illa verissime scientia est.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod theo- SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod theo- logia verissima scientia est, et quod plus logia verissima scientia est, et quod plus est, sapientia eo quod per altissimas est, sapientia eo quod per altissimas causas est, quas difficile est homini scire: causas est, quas difficile est homini scire: talia enim cognoscentem Philosophus talia enim cognoscentem Philosophus dicit esse sapientem in primo primæ dicit esse sapientem in primo primæ philosophiæ et talem scientiam vocat philosophiæ et talem scientiam vocat sapientiam. sapientiam.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod scien- AD PRIMUM ergo dicendum, quod scien- tia theologiæ de particularibus est, non tia theologiæ de particularibus est, non quia sit in particularibus particulariter quia sit in particularibus particulariter consideratis, sed quia scientia est secun- consideratis, sed quia scientia est secun- dum pietatem, ut dicitur, ad Titum, 1, 1 ², dum pietatem, ut dicitur, ad Titum, 1, 1 ², et informans ad fidem meritorum et ope- et informans ad fidem meritorum et ope- rum. Talis autem scientiæ perfectio ul- rum. Talis autem scientiæ perfectio ul- tima in operibus particularibus particu- tima in operibus particularibus particu- lariter operantibus est. lariter operantibus est.

Adhuc autem quia talis scientia ma- Adhuc autem quia talis scientia ma- gis creditur eis qui talia amant opera et gis creditur eis qui talia amant opera et faciunt, quam propter persuasionem, ut faciunt, quam propter persuasionem, ut dicit Philosophus in libro IX Ethicorum. dicit Philosophus in libro IX Ethicorum. Adhuc arguitur quia in particulari- Adhuc arguitur quia in particulari- bus proposita, plures qui secundum sen- bus proposita, plures qui secundum sen- sum judicant, instruit et informat ad pie- sum judicant, instruit et informat ad pie-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 1. cap. 1.

Ad Titum, 1, 1: Paulus, servus Dei, Aposto- Ad Titum, 1, 1: Paulus, servus Dei, Aposto- lus autem Jesu Chrsti, secundum fidem electo- lus autem Jesu Chrsti, secundum fidem electo-

9 9

tatem ideo in libris suis in particulari- tatem ideo in libris suis in particulari- bus proponitur. Unde Hieronymus in bus proponitur. Unde Hieronymus in suo Prooemio galeato: «Nolo ut offen- suo Prooemio galeato: «Nolo ut offen- daris in Scripturis sanctis simplicitate daris in Scripturis sanctis simplicitate et quasi vilitate verborum, quæ vel vitio et quasi vilitate verborum, quæ vel vitio interpretum, vel de industria sic prolata interpretum, vel de industria sic prolata sunt, ut rusticam concionem facilius in- sunt, ut rusticam concionem facilius in- struerent, et in una eademque sententia struerent, et in una eademque sententia aliter doctus, aliter sentiret indoctus 3. » aliter doctus, aliter sentiret indoctus 3. » Singulare enim potentia universale est Singulare enim potentia universale est aliquando: quia sicut in uno similiter se aliquando: quia sicut in uno similiter se habet in omnibus aliis. Propter quod habet in omnibus aliis. Propter quod sequitur, si anima Petri est immortalis: sequitur, si anima Petri est immortalis: ergo anima omnis hominis. Et similiter, ergo anima omnis hominis. Et similiter, si fides, spes et charitas in Abraham ac- si fides, spes et charitas in Abraham ac- cepta est, in omnibus hominibus accepta cepta est, in omnibus hominibus accepta erit. Et si revelatum a Spiritu veritatis in erit. Et si revelatum a Spiritu veritatis in uno verum est, in omnibus verum erit. uno verum est, in omnibus verum erit. Propter quod particularia sacræ Scri- Propter quod particularia sacræ Scri- pturæ potentia universalia sunt, ut ex pturæ potentia universalia sunt, ut ex ipsis sicut ex universalibus arguatur. Si ipsis sicut ex universalibus arguatur. Si enim semel interpositio terræ, recto dia- enim semel interpositio terræ, recto dia- metro semel faciat eclipsim, sequitur metro semel faciat eclipsim, sequitur quod semper facit. Sic igitur et hac de quod semper facit. Sic igitur et hac de causa theologia in particularibus propo- causa theologia in particularibus propo- nitur, cum tamen verissime scientia sit nitur, cum tamen verissime scientia sit universalis. universalis.

Quod autem quidam hic distinguunt, Quod autem quidam hic distinguunt, quod quatuor modis dicitur universale. quod quatuor modis dicitur universale. Prædicatione scilicet, quod de pluribus Prædicatione scilicet, quod de pluribus potentia vel actu vel utroque modo præ- potentia vel actu vel utroque modo præ- dicatur, ut homo, domus heptangula, dicatur, ut homo, domus heptangula, quæ forte numquam fuit, sed tamen esse quæ forte numquam fuit, sed tamen esse potuit, ut dicit Avicenna. Et sol qui uni- potuit, ut dicit Avicenna. Et sol qui uni- versale est, quamvis non nisi de uno versale est, quamvis non nisi de uno actu prædicatur. Secundo modo univer- actu prædicatur. Secundo modo univer- sale est, ut dicunt, quod exemplariter ad sale est, ut dicunt, quod exemplariter ad multa refertur, ut sigillum, et actus multa refertur, ut sigillum, et actus exemplaris Sanctorum. Tertio modo uni- exemplaris Sanctorum. Tertio modo uni- versale est significando ad multa rela- versale est significando ad multa rela- tum, ut mors Abel ad mortem Christi in tum, ut mors Abel ad mortem Christi in se et in omnibus martyribus suis. Pro- se et in omnibus martyribus suis. Pro- pter quod dicitur, Apocal. xi, 8: Agnus pter quod dicitur, Apocal. xi, 8: Agnus qui occisus est ab origine mundi. Quarto qui occisus est ab origine mundi. Quarto

rum Dei, et agnitionem veritatis quæ secundum rum Dei, et agnitionem veritatis quæ secundum pietatem est, etc. pietatem est, etc.

3 S. HIERONYMUS, In Prologo galeato, cap. 7. 3 S. HIERONYMUS, In Prologo galeato, cap. 7.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

modo dicunt universale esse causando modo dicunt universale esse causando ad multa relatum, sicut prima causa uni- ad multa relatum, sicut prima causa uni- versalis dicitur esse. Hæc quidem bene versalis dicitur esse. Hæc quidem bene dicta sunt, quamvis ad propositum ni- dicta sunt, quamvis ad propositum ni- hil quia scientia non est de universa- hil quia scientia non est de universa- libus exemplificando, vel significando, libus exemplificando, vel significando, vel causando, sed prædicando tantum. vel causando, sed prædicando tantum.

Et quod dicit Augustinus, quod talia Et quod dicit Augustinus, quod talia « semper creduntur, et numquam in- « semper creduntur, et numquam in- telliguntur, » intelligitur de gestis hu- telliguntur, » intelligitur de gestis hu- manis, in quibus non sicut in uno, sic in manis, in quibus non sicut in uno, sic in omnibus aliis est. omnibus aliis est.

AD ID quod secundo objicitur, dicendum AD ID quod secundo objicitur, dicendum quod noster intellectus perficitur lumini- quod noster intellectus perficitur lumini- bus et elevatur et ex lumine quidem bus et elevatur et ex lumine quidem connaturali non elevatur ad scientiam connaturali non elevatur ad scientiam Trinitatis et incarnationis et resurrectio- Trinitatis et incarnationis et resurrectio- nis. Ex lumine autem fluente a superiori nis. Ex lumine autem fluente a superiori natura, ad supermundana elevatur, quæ natura, ad supermundana elevatur, quæ potentia sola divina et voluntate sunt, ut potentia sola divina et voluntate sunt, ut dicit Chrysostomus. Et his lumine desu- dicit Chrysostomus. Et his lumine desu- per fluente assentit: et certius ea scit, per fluente assentit: et certius ea scit, quam ea quæ ex lumine sibi connaturali quam ea quæ ex lumine sibi connaturali accipit. accipit.

AD ID quod tertio objicitur, dicendum AD ID quod tertio objicitur, dicendum quod sunt credibilia quæ intelligibilia quod sunt credibilia quæ intelligibilia esse non possunt, sicut gesta humana, esse non possunt, sicut gesta humana, quæ potentiam universalitatis non ha- quæ potentiam universalitatis non ha- bent. Et hæc non generant nisi opinio- bent. Et hæc non generant nisi opinio- nem, vel fidem, non secundum quod nem, vel fidem, non secundum quod fides est virtus, sed secundum quod dicit fides est virtus, sed secundum quod dicit Philosophus in III de Anima, opinio Philosophus in III de Anima, opinio innata rationibus fit fides. Et sunt credi- innata rationibus fit fides. Et sunt credi- bilia quæ per inductionem luminis supe- bilia quæ per inductionem luminis supe- rioris fiunt intelligibilia: et hæc faciunt rioris fiunt intelligibilia: et hæc faciunt certissimam scientiam. Isaiæ, VII, 9, certissimam scientiam. Isaiæ, VII, 9, secundum translationem Septuaginta secundum translationem Septuaginta interpretum : « Nisi credideritis, non in- interpretum : « Nisi credideritis, non in- telligetis. » Et Dionysius dicit in libro de telligetis. » Et Dionysius dicit in libro de Divinis mominibus, quod « fides est lu- Divinis mominibus, quod « fides est lu- men locans credentes in prima veritate, men locans credentes in prima veritate, et primam veritatem in ipsis immobili- et primam veritatem in ipsis immobili- bus. » Et ideo sub lumine illius accipi- bus. » Et ideo sub lumine illius accipi- tur quod sub lumine naturali non potest tur quod sub lumine naturali non potest accipi. Dicit enim Boetius, quod « quid- accipi. Dicit enim Boetius, quod « quid-

1 Vulgata habet, Isa. VII, 9: Si non credide- 1 Vulgata habet, Isa. VII, 9: Si non credide- ritis, non permanabitis. ritis, non permanabitis.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus

quid potest potentia inferior, potest su- quid potest potentia inferior, potest su- perior, et amplius. » perior, et amplius. »

AD QUARTUM dicendum, quod Richar- AD QUARTUM dicendum, quod Richar- dus vocat opinionem omne id quod hu- dus vocat opinionem omne id quod hu- mana æstimatione vel ratione acceptum mana æstimatione vel ratione acceptum est scientiam vero veritatis id solum est scientiam vero veritatis id solum quod in visione Dei faciem ad facie per- quod in visione Dei faciem ad facie per- spectum est. Et sic verum est, quod fides spectum est. Et sic verum est, quod fides est media inter opinionem et scientiam est media inter opinionem et scientiam veritatis. I ad Corinth. x1, 12: Videmus veritatis. I ad Corinth. x1, 12: Videmus nunc per speculum in ægnimate: tunc nunc per speculum in ægnimate: tunc autem facie ad faciem. Sed secundum autem facie ad faciem. Sed secundum quod scientia est acceptio veritatis per quod scientia est acceptio veritatis per certas rationes et immobiles de credibili- certas rationes et immobiles de credibili-

bus fidei, potest esse et est vera scientia. bus fidei, potest esse et est vera scientia.

AD QUINTUM dicendum, quod si esset AD QUINTUM dicendum, quod si esset ex humana ratione, teneret objectum : ex humana ratione, teneret objectum : nunc autem quia ex rationibus fidei est, nunc autem quia ex rationibus fidei est, non tenet. non tenet.

Et quod dicitur, quod omnis nostra Et quod dicitur, quod omnis nostra scientia est ex humana ratione, falsum scientia est ex humana ratione, falsum est, nisi intelligatur humanitus non di- est, nisi intelligatur humanitus non di- vinitus accepta. vinitus accepta.

AD SEXTUM jam patet solutio. Perfe- AD SEXTUM jam patet solutio. Perfe- ctissima enim lumine humani intelle- ctissima enim lumine humani intelle- ctus non perfecte intelliguntur, lumine ctus non perfecte intelliguntur, lumine autem superioris naturæ vere possunt autem superioris naturæ vere possunt intelligi et perfecte, perfectione viæ, et intelligi et perfecte, perfectione viæ, et non patriæ, nisi paucis, ut Paulo in ra- non patriæ, nisi paucis, ut Paulo in ra- ptu hoc concessum fuit per privilegium ptu hoc concessum fuit per privilegium speciale. Job, xxxvI, 25: Omnes homi- speciale. Job, xxxvI, 25: Omnes homi- nes vident eum: unusquisque intuetur nes vident eum: unusquisque intuetur procul. I ad Corinth. XIII, 12: Nunc co- procul. I ad Corinth. XIII, 12: Nunc co- gnosco ex parte tunc autem cogno- gnosco ex parte tunc autem cogno- scam, sicut et cognitus sum. scam, sicut et cognitus sum.

Ex his patet, quod credibile tribus Ex his patet, quod credibile tribus modis se habet ad intellectum, ut dicit modis se habet ad intellectum, ut dicit Augustinus in libro LXXXIII Quæstio- Augustinus in libro LXXXIII Quæstio- num: « Impossibiliter, ut in gestis homi- num: « Impossibiliter, ut in gestis homi- num, quæ semper creduntur et num- num, quæ semper creduntur et num- quam intelliguntur. Antecedenter, ut in quam intelliguntur. Antecedenter, ut in gestis divinis, quæ non intelliguntur gestis divinis, quæ non intelliguntur nisi prius credantur. Consequenter, ut nisi prius credantur. Consequenter, ut in rationibus disciplinabilibus, quæ mox in rationibus disciplinabilibus, quæ mox ut intelliguntur, statim creduntur ³. ut intelliguntur, statim creduntur ³.

cap. 7. cap. 7.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 3 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 47. Q. 47.

Ad Ad

Ad Ad

Ad Ad

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 2. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 2.

11 11

QUÆSTIO II. QUÆSTIO II.

Quid sit theologia secundum definitionem ? Quid sit theologia secundum definitionem ?

Secundo quæritur, Quid est theologia Secundo quæritur, Quid est theologia per rationem definitivam ? per rationem definitivam ?

Et dicit Augustinus in libro XIV de Et dicit Augustinus in libro XIV de Trinitate, quod « theologia est scientia Trinitate, quod « theologia est scientia quæ est de rebus ad salutem hominum quæ est de rebus ad salutem hominum pertinentibus ¹. » pertinentibus ¹. »

Item, Ibidem dicit : « Non quidquid Item, Ibidem dicit : « Non quidquid sciri potest ab hominibus in rebus hu- sciri potest ab hominibus in rebus hu- manis, ubi plurimum est supervacuæ manis, ubi plurimum est supervacuæ vanitatis, aut noxia curiositatis, huic vanitatis, aut noxia curiositatis, huic scientiæ tribuo: sed id solummodo quo scientiæ tribuo: sed id solummodo quo fides saluberrima, quæ ad veram beati- fides saluberrima, quæ ad veram beati- tudinem ducit, gignitur, nutritur, et ro- tudinem ducit, gignitur, nutritur, et ro- boratur. » boratur. »

Ex quo accipitur, quod theologia Ex quo accipitur, quod theologia scientia est, ea quæ sunt ad fidem gene- scientia est, ea quæ sunt ad fidem gene- randam, nutriendam, roborandam con- randam, nutriendam, roborandam con- siderans. siderans.

CONTRA PRIMAM harum definitionum CONTRA PRIMAM harum definitionum objicitur sic: objicitur sic:

1. Theologia de multis est, quæ non 1. Theologia de multis est, quæ non directe ad salutem hominis pertinent, directe ad salutem hominis pertinent, quæ in diversis narrantur historiis. Ergo quæ in diversis narrantur historiis. Ergo non tantum est de his quæ ad salutem non tantum est de his quæ ad salutem hominis pertinent. hominis pertinent.

2. Adhuc, De peccatis est, quæ ad 2. Adhuc, De peccatis est, quæ ad salutem hominis salutem hominis non pertinent, sed non pertinent, sed potius impediunt, non ergo est de potius impediunt, non ergo est de his quæ ad salutem hominis pertinent his quæ ad salutem hominis pertinent

tantum. tantum.

CONTRA SECUNDAM vero definitionem CONTRA SECUNDAM vero definitionem sic objicitur: sic objicitur:

1. Fides enim saluberrima in quan- 1. Fides enim saluberrima in quan-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Trinitate, cap.

tum fides, gignitur per miracula, et in tum fides, gignitur per miracula, et in quantum saluberrima, informatur per quantum saluberrima, informatur per charitatem. Secundum hoc ergo tota charitatem. Secundum hoc ergo tota theologia esse debet de miraculis et cha- theologia esse debet de miraculis et cha- ritate quod constat esse falsum. ritate quod constat esse falsum.

2. Adhuc, Diffinitio et nomen per im- 2. Adhuc, Diffinitio et nomen per im- plicitum et explicitum idem dicunt : plicitum et explicitum idem dicunt : nomen autem theologiæ non dicit nisi nomen autem theologiæ non dicit nisi sermonem vel rationem de Deo : ergo sermonem vel rationem de Deo : ergo videtur, quod in diffinitione non plus videtur, quod in diffinitione non plus debeat contineri: non ergo debet poni, debeat contineri: non ergo debet poni, quod sit de his quæ ad salutem hominis quod sit de his quæ ad salutem hominis pertinent. pertinent.

3. Adhuc, Dicit Augustinus in libro 3. Adhuc, Dicit Augustinus in libro II de Libero arbitrio, quod « virtus est II de Libero arbitrio, quod « virtus est bona qualitas mentis, qua recte vivitur, bona qualitas mentis, qua recte vivitur, qua nemo male utitur, quam Deus ope- qua nemo male utitur, quam Deus ope- ratur in nobis sine nobis 2. » Secundum ratur in nobis sine nobis 2. » Secundum hoc ergo theologia non esset nisi de hoc ergo theologia non esset nisi de Deo in quantum gignit in nobis virtutes: Deo in quantum gignit in nobis virtutes: nihil enim gignit in nobis virtutes nisi nihil enim gignit in nobis virtutes nisi Deus. Deus.

SOLUTIO. Ad hæc et similia dicendum, SOLUTIO. Ad hæc et similia dicendum, quod sicut dicitur ad Titum, 1, 1, theo- quod sicut dicitur ad Titum, 1, 1, theo- logia scientia est secundum pietatem, logia scientia est secundum pietatem, hoc est, quod non est de scibili simpli- hoc est, quod non est de scibili simpli- citer ut scibile est, nec de omni scibili, citer ut scibile est, nec de omni scibili, sed secundum quod est inclinans ad sed secundum quod est inclinans ad pietatem. Pietas autem, ut dicit Augu- pietatem. Pietas autem, ut dicit Augu- stinus, cultus Dei est, qui perficitur fide, stinus, cultus Dei est, qui perficitur fide, spe, charitate, oratione, et sacrificiis. spe, charitate, oratione, et sacrificiis. Et hoc modo theologia scientia est de his Et hoc modo theologia scientia est de his quæ ad salutem pertinent: pietas enim quæ ad salutem pertinent: pietas enim conducit ad salutem. Hoc etiam modo conducit ad salutem. Hoc etiam modo

2 IDEM, Lib. II de Libero arbitrio, cap. 18. 2 IDEM, Lib. II de Libero arbitrio, cap. 18.

Solutio. Solutio.

1. 1.

Ad 1. Ad 1.

12 12

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est de his ex quibus fides generatur, est de his ex quibus fides generatur, nutritur, et roboratur in nobis quantum nutritur, et roboratur in nobis quantum ad assensum primæ veritatis. Assensus ad assensum primæ veritatis. Assensus est primæ veritatis propter se et super est primæ veritatis propter se et super omnia fides est in actu. Hunc autem omnia fides est in actu. Hunc autem assensum inductive quædam generant, assensum inductive quædam generant, sicut auditus operum et miraculorum, sicut auditus operum et miraculorum, sive in seipso, sive in factis Sanctorum, sive in seipso, sive in factis Sanctorum, sive etiam in judiciis et poenis malorum, sive etiam in judiciis et poenis malorum, sive in mundi constitutione, lapsu ho- sive in mundi constitutione, lapsu ho- minis, in recreatione et glorificatione minis, in recreatione et glorificatione Sanctorum. Ad Roman. x, 17: Fides Sanctorum. Ad Roman. x, 17: Fides est ex auditu: auditus autem per ver- est ex auditu: auditus autem per ver- bum Christi. Hæc etiam sæpius medi- bum Christi. Hæc etiam sæpius medi- tata fidem nutriunt ut calescat, et con- tata fidem nutriunt ut calescat, et con- fortant ut avertentibus resistat. Et de fortant ut avertentibus resistat. Et de omnibus his in quantum hujusmodi sunt, omnibus his in quantum hujusmodi sunt, theologia est. theologia est.

Ad diffin. 1, AD PRIMUM ergo dicendum, quod sicut Ad diffin. 1, AD PRIMUM ergo dicendum, quod sicut dicit Aristoteles, nihil prohibet unam dicit Aristoteles, nihil prohibet unam scientiam esse plurium, velut amborum scientiam esse plurium, velut amborum finium unius tamquam finis, alterius finium unius tamquam finis, alterius tamquam ejus quod est ad finem. Et tamquam ejus quod est ad finem. Et ideo theologia est de his quæ ad salu- ideo theologia est de his quæ ad salu- tem pertinent ut finis de multis autem tem pertinent ut finis de multis autem aliis est ut inclinantibus ad pietatem aliis est ut inclinantibus ad pietatem quæ ducit ad finem: et hæc in theolo- quæ ducit ad finem: et hæc in theolo- gia describuntur. gia describuntur.

Ad 2. Ad 2.

AD ALIUD dicendum, quod de peccatis AD ALIUD dicendum, quod de peccatis est theologia, in quantum per fugam est theologia, in quantum per fugam eorum inclinant ad pietatem, sicut me- eorum inclinant ad pietatem, sicut me- dicina de ægritudinibus est, docens per- dicina de ægritudinibus est, docens per- severare corpora ne ægritudinem inci- severare corpora ne ægritudinem inci- dant si ægra sint, docet quibus antido- dant si ægra sint, docet quibus antido- tis ab ægritudine purgentur et liberentur. tis ab ægritudine purgentur et liberentur. Et hoc modo theologia tractat de pec- Et hoc modo theologia tractat de pec- catis et remediis peccatorum. catis et remediis peccatorum.

Ex His facile patet respondere ad se- Ad diffi Ex His facile patet respondere ad se- Ad diffi quens. quens.

AD ALIUD dicendum, quod theologia AD ALIUD dicendum, quod theologia nomine ipso non dicit nisi rationem vel nomine ipso non dicit nisi rationem vel sermonem de Deo: sermo autem de Deo sermonem de Deo: sermo autem de Deo debet esse determinativus Dei, non debet esse determinativus Dei, non secundum esse et substantiam tantum, secundum esse et substantiam tantum, sed secundum quod est principium et sed secundum quod est principium et finis eorum finis eorum

quæ sunt : quia aliter quæ sunt : quia aliter imperfecte cognoscitur. Non autem est imperfecte cognoscitur. Non autem est principium et finis nisi per ea quæ ad principium et finis nisi per ea quæ ad exitum rerum ab ipso et ad reductio- exitum rerum ab ipso et ad reductio- nem rerum ad ipsum pertinent: et hæc nem rerum ad ipsum pertinent: et hæc sunt quæ pertinent ad salutem hominis. sunt quæ pertinent ad salutem hominis. Et per hoc patet solutio. Et per hoc patet solutio.

AD HOC quod objicitur, quod solus AD HOC quod objicitur, quod solus Deus operatur fidem in nobis et virtu- Deus operatur fidem in nobis et virtu- tes, dicendum quod licet solus efficienter tes, dicendum quod licet solus efficienter operetur dando gratiam prævenientem operetur dando gratiam prævenientem et subsequentem, in virtutibus tamen et subsequentem, in virtutibus tamen multa sunt quæ inductive et inclinative multa sunt quæ inductive et inclinative ad hoc cooperantur ex parte nostra, se- ad hoc cooperantur ex parte nostra, se- cundum quod fides est ex auditu interio- cundum quod fides est ex auditu interio- ri vel exteriori. ri vel exteriori.

Ex his accipitur, quod theologia scien- Ex his accipitur, quod theologia scien- tia religiosa est, secundum quod Tullius tia religiosa est, secundum quod Tullius in fine primæ rhetoricæ religionem dif- in fine primæ rhetoricæ religionem dif- finit, dicens, quod « religio est quæ finit, dicens, quod « religio est quæ curam ceremoniamque cuidam naturæ curam ceremoniamque cuidam naturæ quam superiorem vocant, affert. >> quam superiorem vocant, affert. >>

Patet etiam, quod est scientia, secun- Patet etiam, quod est scientia, secun- dum quod sanctitatem in libro de Bonis dum quod sanctitatem in libro de Bonis laudabilibus diffinit Aristoteles, dicens laudabilibus diffinit Aristoteles, dicens quod « sanctitas est scientia scire faciens quod « sanctitas est scientia scire faciens quæ ad Deum justa sunt. » Sapient. x, quæ ad Deum justa sunt. » Sapient. x, 10 Dedit illi scientiam Sanctorum. 10 Dedit illi scientiam Sanctorum.

Ad Ad

Ad 2 Ad 2

Ad 3 Ad 3

QUESTIO III. QUESTIO III.

De quo sit theologia ut de subjecto ? De quo sit theologia ut de subjecto ?

Tertio quæritur, De quo sit theologia Tertio quæritur, De quo sit theologia ut de subjecto? ut de subjecto?

Et de hoc sunt quatuor positiones. Et de hoc sunt quatuor positiones. Una est Augustini in libro I de Doc- Una est Augustini in libro I de Doc-

IN I P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 3. IN I P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUÆST. 3.

trina Christiania', quam sequitur Ma- trina Christiania', quam sequitur Ma- gister in Sententiis, quæ est, quod « qui gister in Sententiis, quæ est, quod « qui diligenter legit continentiam novæ et diligenter legit continentiam novæ et veteris legis, inveniet eam circa res et veteris legis, inveniet eam circa res et signa versari. » signa versari. »

Secunda est Hugonis de sancto Victo- Secunda est Hugonis de sancto Victo- re in libro Sententiarum suarum, quæ re in libro Sententiarum suarum, quæ dicit, quod « materia divinarum Scri- dicit, quod « materia divinarum Scri- pturarum sunt opera reparationis : pturarum sunt opera reparationis : aliarum vero scientiarum materia sunt aliarum vero scientiarum materia sunt opera conditionis. >> opera conditionis. >>

Tertia, In principio Glossæ Psalterii Tertia, In principio Glossæ Psalterii dicitur, quod « nihil est in Scriptura di- dicitur, quod « nihil est in Scriptura di- vina, quod non ad Christum vel Eccle- vina, quod non ad Christum vel Eccle- siam pertineat. » Ergo caput et corpus, siam pertineat. » Ergo caput et corpus, sponsus et sponsa, Christus et Ecclesia sponsus et sponsa, Christus et Ecclesia subjectum sunt sacræ Scripturæ, hoc est, subjectum sunt sacræ Scripturæ, hoc est, totus Christus integer. totus Christus integer.

Alia positio est, quod Deus sit sub- Alia positio est, quod Deus sit sub- jectum sacræ Scripturæ, sicut et per no- jectum sacræ Scripturæ, sicut et per no- men significatur quo theologia vocatur. men significatur quo theologia vocatur.

De istis ergo positionibus quæritur. De istis ergo positionibus quæritur. Et principaliter quidem quæritur de Et principaliter quidem quæritur de subjecto. subjecto.

Sed quia per subjectum scientia est Sed quia per subjectum scientia est una vel plures, secundo quæritur, utrum una vel plures, secundo quæritur, utrum theologia scientia sit una vel plures? theologia scientia sit una vel plures? et, Qua unitate est una, si una est ? et, Qua unitate est una, si una est ?

Item, Ex subjecto habet quod sit pra- Item, Ex subjecto habet quod sit pra- ctica vel theorica. ctica vel theorica.

Adhuc, Ex subjecto habet quod sit Adhuc, Ex subjecto habet quod sit universalis vel particularis. Et ideo quar- universalis vel particularis. Et ideo quar- to quæritur, utrum universalis vel par- to quæritur, utrum universalis vel par- ticularis est scientia? ticularis est scientia?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De subjecto theologiæ secundum quatuor De subjecto theologiæ secundum quatuor positiones assignatas 2. positiones assignatas 2.

PRIMUM ergo inter hæc est quærere PRIMUM ergo inter hæc est quærere de subjecto theologiæ. de subjecto theologiæ.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christia- 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christia- на, сар. 2. на, сар. 2.

Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. I, Art. 2. Tom. XXV nostræ edi- tiarum, Dist. I, Art. 2. Tom. XXV nostræ edi-

13 13

Et quæramus primo de positione Au- Et quæramus primo de positione Au- gustinis, qui dicit res et signa esse sub- gustinis, qui dicit res et signa esse sub- jectum. jectum.

Hoc enim probatur sic: Hoc enim probatur sic:

Jam enim habitum est, quod theolo- Jam enim habitum est, quod theolo- gia est scientia de his quæ ad salutem gia est scientia de his quæ ad salutem hominis pertinent : ergo erit de his quæ hominis pertinent : ergo erit de his quæ salutem faciunt effective, et sunt objecta salutem faciunt effective, et sunt objecta salutis, et de his quæ ad salutem dis- salutis, et de his quæ ad salutem dis- ponunt, et de ipso homine percipiente ponunt, et de ipso homine percipiente salutem secundum quod salutis est salutem secundum quod salutis est perceptibilis. Erit ergo de rebus qui- perceptibilis. Erit ergo de rebus qui- bus fruimur tantum, in quibus salutis bus fruimur tantum, in quibus salutis est complementum. Et erit de utilibus est complementum. Et erit de utilibus disponentibus ad hoc. Et hoc duplici- disponentibus ad hoc. Et hoc duplici- ter, scilicet ex parte intellectus, et ex ter, scilicet ex parte intellectus, et ex parte affectus. Ex parte quidem intelle- parte affectus. Ex parte quidem intelle- ctus significando ut signa. Ex parte ctus significando ut signa. Ex parte autem affectus ut disponentia ad salu- autem affectus ut disponentia ad salu- tem per se vel per accidens in recessu a tem per se vel per accidens in recessu a malo, vel in accessu ad bonum: et hæc malo, vel in accessu ad bonum: et hæc sunt utilia. Et hac ratione dixit Augu- sunt utilia. Et hac ratione dixit Augu- stinus ³, quod tota theologia versatur stinus ³, quod tota theologia versatur aut circa res quibus fruendum est, quæ aut circa res quibus fruendum est, quæ sunt Pater, Filius, et Spiritus sanctus: sunt Pater, Filius, et Spiritus sanctus: aut circa res quibus utendum est, signi- aut circa res quibus utendum est, signi- ficando vel disponendo ad salutem : aut ficando vel disponendo ad salutem : aut circa res fruentes vel utentes, quæ sunt circa res fruentes vel utentes, quæ sunt salutis perceptibiles, ut homo. Sic enim salutis perceptibiles, ut homo. Sic enim signum ad rem utilem reducitur, se- signum ad rem utilem reducitur, se- cundum quod uti est, ut dicit Augusti- cundum quod uti est, ut dicit Augusti- nus, aliquid in facultatem voluntatis nus, aliquid in facultatem voluntatis assumere, et ad aliud referre significan- assumere, et ad aliud referre significan- do vel disponendo. do vel disponendo.

SED CONTRA hanc opinionem videtur sed contra. SED CONTRA hanc opinionem videtur sed contra. esse, quod esse, quod

1. Signa et res non videntur esse 1. Signa et res non videntur esse ordinabilia sub uno genere subjecti. ordinabilia sub uno genere subjecti. Unde in aliis scientiis, scientiæ de signis Unde in aliis scientiis, scientiæ de signis ut de sermonibus, distinguuntur a scien- ut de sermonibus, distinguuntur a scien- tiis de rebus. Sermotionales enim a rea- tiis de rebus. Sermotionales enim a rea- libus scientiis distinguuntur. Ergo vide- libus scientiis distinguuntur. Ergo vide- tur, quod in ista scientia non possit tur, quod in ista scientia non possit esse una scientia de rebus et de signis. esse una scientia de rebus et de signis.

tionis, pag. 15. tionis, pag. 15.

3 A. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina Christia- 3 A. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina Christia- na, cap. 11. na, cap. 11.

14 14

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Adhuc, Signa valde multiplicia 2. Adhuc, Signa valde multiplicia sunt quædam enim sunt signa per sunt quædam enim sunt signa per allegoriam, quædam vero per modum allegoriam, quædam vero per modum sacramentalem et illa in una parte sacramentalem et illa in una parte scientiæ non continentur: alia enim scientiæ non continentur: alia enim scientia sacramentalis est, et alia sym- scientia sacramentalis est, et alia sym- bolica. Et ita videtur, quod res et bolica. Et ita videtur, quod res et signa materia non possunt esse signa materia non possunt esse Scripturæ. Scripturæ.

sacræ sacræ

3. Adhuc, Res valde ample accepta est 3. Adhuc, Res valde ample accepta est secundum quod ad unam scientiam non secundum quod ad unam scientiam non videtur posse reduci. Res enim quibus videtur posse reduci. Res enim quibus utimur et fruimur, omnia continent : utimur et fruimur, omnia continent : omnibus enim quot sunt in coelo et in omnibus enim quot sunt in coelo et in terra utimur vel fruimur: ergo videtur, terra utimur vel fruimur: ergo videtur, quod theologia sit de omnibus : et quod theologia sit de omnibus : et consequenter tunc aliis scientiis non consequenter tunc aliis scientiis non indigeremus. indigeremus.

CONTRA positionem secundam, scilicet CONTRA positionem secundam, scilicet Hugonis, sic objicitur : Hugonis, sic objicitur :

1. Statim in principio Genesis theolo- 1. Statim in principio Genesis theolo- gia est de operibus conditionis : ergo gia est de operibus conditionis : ergo non videtur materia sacræ Scripturæ non videtur materia sacræ Scripturæ tantum esse de operibus reparationis. tantum esse de operibus reparationis.

2. Adhuc, Sacra theologia est de 2. Adhuc, Sacra theologia est de causa operum conditionis et reparatio- causa operum conditionis et reparatio- nis non ergo videtur, quod sit de ope- nis non ergo videtur, quod sit de ope- ribus reparationis tantum ut de subjecto. ribus reparationis tantum ut de subjecto.

quæ non sunt Deus, nec de Deo pro- quæ non sunt Deus, nec de Deo pro- bantur ut de subjecto. bantur ut de subjecto.

2. Adhuc, Quia dicit Boetius in libro 2. Adhuc, Quia dicit Boetius in libro de Trinitate, quod « Deus subjectum esse de Trinitate, quod « Deus subjectum esse non potest » ergo non potest esse sub- non potest » ergo non potest esse sub- jectum theologiæ. jectum theologiæ.

SOLUTIO. Ad hæc et similia dicendum, Solutio SOLUTIO. Ad hæc et similia dicendum, Solutio quod subjectum in scientiis tripliciter quod subjectum in scientiis tripliciter assignatur, scilicet quod principaliter assignatur, scilicet quod principaliter intenditur et in principali parte scientiæ, intenditur et in principali parte scientiæ, sicut Deus dicitur esse subjectum primæ sicut Deus dicitur esse subjectum primæ philosophiæ, quia in principali parte philosophiæ, quia in principali parte ejus de Deo intenditur et de substantiis ejus de Deo intenditur et de substantiis divinis quæ separate sunt, a quo etiam divinis quæ separate sunt, a quo etiam ab antiquis Philosophis theologia voca- ab antiquis Philosophis theologia voca- batur denominatio enim debet fieri ab batur denominatio enim debet fieri ab ultimo et optimo. ultimo et optimo.

Secundo modo assignatur subjectum Secundo modo assignatur subjectum in scientiis, de quo et de cujus par- in scientiis, de quo et de cujus par- tibus probantur passio nes :sicut ens tibus probantur passio nes :sicut ens subjectum esse dicitur primæ philoso- subjectum esse dicitur primæ philoso- phiæ, quia unum et multa, potentia et phiæ, quia unum et multa, potentia et actus, et ens necesse et ens possibile actus, et ens necesse et ens possibile probantur de ente. probantur de ente.

Tertio modo assignatur subjectum Tertio modo assignatur subjectum scientiæ, circa quod est continentia ejus scientiæ, circa quod est continentia ejus propter bonitatem et claritatem doctrinæ, propter bonitatem et claritatem doctrinæ, et talia sunt quæcumque sunt adminicu- et talia sunt quæcumque sunt adminicu- lativa ad subjectum primo modo vel se- lativa ad subjectum primo modo vel se-

CONTRA positionem tertiam sic obji- cundo modo dictum, per quæ declaratur CONTRA positionem tertiam sic obji- cundo modo dictum, per quæ declaratur

citur : quia citur : quia

1. Multa sunt in sacra Scriptura quæ 1. Multa sunt in sacra Scriptura quæ nec de Christo sunt, nec de Ecclesia, nec de Christo sunt, nec de Ecclesia, sicut quod Deus creavit in principio cœ- sicut quod Deus creavit in principio cœ- lum et terram, quod diluvium inductum lum et terram, quod diluvium inductum est, quod linguæ divisæ sunt, et alia est, quod linguæ divisæ sunt, et alia multa quæ de coelis, elementis, et Ange- multa quæ de coelis, elementis, et Ange- lis scribuntur. Videtur ergo, quod totus lis scribuntur. Videtur ergo, quod totus Christus non sit materia sacræ Scripturæ. Christus non sit materia sacræ Scripturæ.

2. Præterea, Mali sive in via, sive in 2. Præterea, Mali sive in via, sive in inferno, et diabolus, non sunt de capite, inferno, et diabolus, non sunt de capite, nec de corpore et tamen de illis etiam nec de corpore et tamen de illis etiam sub differentiis eorum in sacra Scriptura sub differentiis eorum in sacra Scriptura