IN IV SENTENT. DIST. XLVIII, D, ART. 4. IN IV SENTENT. DIST. XLVIII, D, ART. 4.

659 659

suscitet corpora, et judicet: non otiose tamen et præter rationem ei secun- suscitet corpora, et judicet: non otiose tamen et præter rationem ei secun- dum formam Dei tribuitur vivificatio animarum, et secundum formam dum formam Dei tribuitur vivificatio animarum, et secundum formam servi judicium et resuscitatio corporum. servi judicium et resuscitatio corporum.

D. De loco judicii. D. De loco judicii.

Putant quidam Dominum descensurum in vallem Josaphat in judicio : Putant quidam Dominum descensurum in vallem Josaphat in judicio : eo quod ipse per Joelem Prophetam sic loquitur: Congregabo omnes eo quod ipse per Joelem Prophetam sic loquitur: Congregabo omnes gentes, et deducam eas in vallem Josaphat: et disceptabo cum eis ibi 1. In gentes, et deducam eas in vallem Josaphat: et disceptabo cum eis ibi 1. In cujus capituli expositione ita reperi Hoc quidam pueriliter intelligunt, cujus capituli expositione ita reperi Hoc quidam pueriliter intelligunt, quod in valle quæ est in latere montis Oliveti, descensurus sit Dominus ad quod in valle quæ est in latere montis Oliveti, descensurus sit Dominus ad judicium, quod frivolum est: quia non in terra, sed in spatio hujus aeris judicium, quod frivolum est: quia non in terra, sed in spatio hujus aeris sedebit contra locum montis Oliveti, ex quo ascendit. Et sicut Joannes sedebit contra locum montis Oliveti, ex quo ascendit. Et sicut Joannes Chrysostomus dicit: Angeli deferent ante eum signum crucis: unde in Chrysostomus dicit: Angeli deferent ante eum signum crucis: unde in Evangelio veritas dicit: Et tunc parebit signum Filii hominis, etc. 2. Josa- Evangelio veritas dicit: Et tunc parebit signum Filii hominis, etc. 2. Josa- phat autem interpretatur judicium Domini. In vallem ergo Josaphat, id est, phat autem interpretatur judicium Domini. In vallem ergo Josaphat, id est, judicii Domini congregabuntur omnes impii. Justi vero non descendent in judicii Domini congregabuntur omnes impii. Justi vero non descendent in vallem judicii, id est, damnationem, sed in nubibus elevabuntur obviam vallem judicii, id est, damnationem, sed in nubibus elevabuntur obviam Christo 3. Christo 3.

Expositio textus. Expositio textus.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An sit aliquis locus in quo sit Deus ju- An sit aliquis locus in quo sit Deus ju- dicaturus mundum ? dicaturus mundum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, « Et sicut dicitur Christus secun- ibi, C, « Et sicut dicitur Christus secun- dum formam servi, etc. » dum formam servi, etc. »

Sciendum est, quod totum istud jam Sciendum est, quod totum istud jam disputatum est in distinctione XLIII, ubi disputatum est in distinctione XLIII, ubi quæsitum est de causis resurrectionis *. quæsitum est de causis resurrectionis *.

1 Joel, III, 2. 1 Joel, III, 2.

2 Matth xxiv, 30. 2 Matth xxiv, 30.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Putant quidam Dominum descen- D, « Putant quidam Dominum descen- surum, etc. »> surum, etc. »>

1. Videtur enim, quod non contra 1. Videtur enim, quod non contra montem Oliveti, sed contra locum præ- montem Oliveti, sed contra locum præ- torii Pilati, ubi judicatus est, sedere in torii Pilati, ubi judicatus est, sedere in aere debeat: quia congruit, ut ibi judi- aere debeat: quia congruit, ut ibi judi- cet, ubi judicatus est. cet, ubi judicatus est.

3. Cf. I ad Thessal. IV, 16. 3. Cf. I ad Thessal. IV, 16.

4 Cf. præcipue Art. 5 istius distinct. XLIII. 4 Cf. præcipue Art. 5 istius distinct. XLIII.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

660 660

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, Videtur falsum quod dicit, 2. Item, Videtur falsum quod dicit, quod impii in terra manebunt: quia quod impii in terra manebunt: quia elementum eis congruentius est ignis af- elementum eis congruentius est ignis af- flictivus et ustivus: ergo super Sanctos flictivus et ustivus: ergo super Sanctos debent disponi in igne potius quam in debent disponi in igne potius quam in

terra. terra.

ULTERIUS quæritur de nubibus in qui- ULTERIUS quæritur de nubibus in qui- bus elevabuntur justi: quia nubes per bus elevabuntur justi: quia nubes per resolutionem fiunt de terra et aqua: et resolutionem fiunt de terra et aqua: et tunc a nullo fiet evaporatio vel resolutio: tunc a nullo fiet evaporatio vel resolutio: ergo nullæ nubes erunt. ergo nullæ nubes erunt.

RESPONSIO. Disputare de ista materia RESPONSIO. Disputare de ista materia est potius divinare, quam disserere. est potius divinare, quam disserere.

Dicendum tamen, quod bene congruit Dicendum tamen, quod bene congruit sic esse, ut dicunt: et tunc sedebit con- sic esse, ut dicunt: et tunc sedebit con-

tra montem Olivarum, ut significet a ju- tra montem Olivarum, ut significet a ju- dicio illo misericordiam relaxantem non dicio illo misericordiam relaxantem non esse alienam cujus contrarium signifi- esse alienam cujus contrarium signifi- caretur, si sederet contra Golgotha vel caretur, si sederet contra Golgotha vel prætorium Pilati. prætorium Pilati.

AD ALIUD dicendum, quod ignis ille AD ALIUD dicendum, quod ignis ille in quo erunt mali, motu insecutionis ma- in quo erunt mali, motu insecutionis ma- teriæ suæ descendet deorsum, ut prius teriæ suæ descendet deorsum, ut prius dictum est et ideo bene puto, quod ma- dictum est et ideo bene puto, quod ma- li in terra stabunt in igne involvente eos li in terra stabunt in igne involvente eos et trahente in infernum. et trahente in infernum.

AD ULTIMUM dicendum, quod meo judi- Ad q AD ULTIMUM dicendum, quod meo judi- Ad q cio nubes hic vocatur densitas lucis re- cio nubes hic vocatur densitas lucis re- splendentis a corporibus Sanctorum, et splendentis a corporibus Sanctorum, et non dicuntur hæ nubes hic obscuræ, quæ non dicuntur hæ nubes hic obscuræ, quæ fiunt ex terræ et aquæ evaporationibus. fiunt ex terræ et aquæ evaporationibus.

Ad Ad

1 1

E. De qualitate luminarium, et temporibus post judicium. E. De qualitate luminarium, et temporibus post judicium.

4 4

Veniente autem ad judicium Domino in fortitudine et potestate magna, Veniente autem ad judicium Domino in fortitudine et potestate magna, sol et luna dicuntur obscurari 2 : non sui luminis privatione, sed superve- sol et luna dicuntur obscurari 2 : non sui luminis privatione, sed superve- niente majoris luminis claritate. Virtutes quoque cœlorum, id est, Angeli, niente majoris luminis claritate. Virtutes quoque cœlorum, id est, Angeli, dicuntur moveri ³ : non metu damnationis, vel aliqua perturbatione pavo- dicuntur moveri ³ : non metu damnationis, vel aliqua perturbatione pavo- ris, sed quadam admiratione eorum quæ viderint. Unde Job: Columnæ ris, sed quadam admiratione eorum quæ viderint. Unde Job: Columnæ coli contremiscunt, et pavent adventum ejus. Ante diem vero judicii coli contremiscunt, et pavent adventum ejus. Ante diem vero judicii sol et luna eclipsim patientur, sicut Joel testatur dicens: Sol convertelur sol et luna eclipsim patientur, sicut Joel testatur dicens: Sol convertelur in tenebras, et luna in sanguinem, antequam veniat dies Domini magnus et in tenebras, et luna in sanguinem, antequam veniat dies Domini magnus et horribilis. Magnus vero dicitur, propter magna quæ ibi fient. Cum autem horribilis. Magnus vero dicitur, propter magna quæ ibi fient. Cum autem factum fuerit cœlum novum, et terra nova ', tunc erit lux lunæ sicut lux factum fuerit cœlum novum, et terra nova ', tunc erit lux lunæ sicut lux solis, testante Isaia: Et lux solis erit septempliciter sicut lux septem die- solis, testante Isaia: Et lux solis erit septempliciter sicut lux septem die- rum quía quantum luxit sol in prima conditione septem dierum ante rum quía quantum luxit sol in prima conditione septem dierum ante

1 Edit. J. Alleaume, temporis. 1 Edit. J. Alleaume, temporis.

2 Cf. Luc. XXI, 25%; Matth. XVIV, 29; Marc. XIII, 24. 2 Cf. Luc. XXI, 25%; Matth. XVIV, 29; Marc. XIII, 24.

3 Cf. Matth. xxiv, 29; Marc. XIII, 23. 3 Cf. Matth. xxiv, 29; Marc. XIII, 23.

4 Vulgata habet, ad nutum ejus. 4 Vulgata habet, ad nutum ejus.

5 Job, xxvi, 11. 5 Job, xxvi, 11.

6 Joel, 1, 31. Cf. etiam 11 et 1, passim 6 Joel, 1, 31. Cf. etiam 11 et 1, passim

Cf. Isa. LXV, 17: Ecce ego creɔ cælos novos, et terram noram. Cf. Isa. LXV, 17: Ecce ego creɔ cælos novos, et terram noram.

8 Isa. xxx, 26. 8 Isa. xxx, 26.

IN IV SENTENT. DIST. XLVIII, E, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XLVIII, E, ART. 7.

661 661

peccatum primi hominis, tantum lucebit post judicium. Minorata enim fuit peccatum primi hominis, tantum lucebit post judicium. Minorata enim fuit lux solis et lunæ aliorumque siderum, per peccatum primi hominis: sed lux solis et lunæ aliorumque siderum, per peccatum primi hominis: sed tunc recipiet sol mercedem sui laboris, quia septempliciter lucebit : et tunc recipiet sol mercedem sui laboris, quia septempliciter lucebit : et tunc non erit vicissitudo diei et noctis, sed tantum dies. Unde Zacharias: tunc non erit vicissitudo diei et noctis, sed tantum dies. Unde Zacharias: Et erit dies una quæ nota est Domino, non dies neque nox: et in tempore Et erit dies una quæ nota est Domino, non dies neque nox: et in tempore vesperi erit lux', quia tunc non erit varietas diei et noctis quæ modo est, vesperi erit lux', quia tunc non erit varietas diei et noctis quæ modo est, sed continua dies et lux. Isaias tamen videtur dicere, quod tunc non luceat sed continua dies et lux. Isaias tamen videtur dicere, quod tunc non luceat sol vel luna, loquens congregationi sanctorum. Non erit ibi 2, inquit, sol vel luna, loquens congregationi sanctorum. Non erit ibi 2, inquit, amplius sol ad lucendum per diem, nec splendor lunæ illuminabit te: sed amplius sol ad lucendum per diem, nec splendor lunæ illuminabit te: sed erit tibi Dominus in lucem sempiternam 3. Sed his verbis non negat solem erit tibi Dominus in lucem sempiternam 3. Sed his verbis non negat solem et lunam tunc lucere, sed significat his qui tunc erunt in æterna beatitu- et lunam tunc lucere, sed significat his qui tunc erunt in æterna beatitu- dine, nullum lucis usum præstare : quia,ut ait Hieronymus super eumdem dine, nullum lucis usum præstare : quia,ut ait Hieronymus super eumdem locum, Coeli et terræ, solis atque lunæ nobis cessabit officium, et erit ipse locum, Coeli et terræ, solis atque lunæ nobis cessabit officium, et erit ipse Dominus lumen suis in perpetuum *. Potest etiam intelligi illud Isaiæ ea Dominus lumen suis in perpetuum *. Potest etiam intelligi illud Isaiæ ea ratione dictum, quia sol et luna tunc non habebunt ortum et occasum sicut ratione dictum, quia sol et luna tunc non habebunt ortum et occasum sicut nunc. Unde Isidorus illud Isaiæ quasi exponens ait: Post judicium sol nunc. Unde Isidorus illud Isaiæ quasi exponens ait: Post judicium sol laboris sui mercedem suscipiet. Unde Propheta, Lucebit septempliciter ³, et laboris sui mercedem suscipiet. Unde Propheta, Lucebit septempliciter ³, et non veniet ad occasum nec sol nec luna, sed in ordine quo creati sunt, non veniet ad occasum nec sol nec luna, sed in ordine quo creati sunt, stabunt, ne impii in tormentis sub terra positi, fruantur luce eorum. Unde stabunt, ne impii in tormentis sub terra positi, fruantur luce eorum. Unde Habacuc Sol et luna steterunt in ordine suo 6. Ecce aperte dicit solem et Habacuc Sol et luna steterunt in ordine suo 6. Ecce aperte dicit solem et lunam tunc lucere, sed stabiliter permanere: ubi etiam significat infernum lunam tunc lucere, sed stabiliter permanere: ubi etiam significat infernum esse sub terra. esse sub terra.

Si vero quæritur, Quis sit usus lucis solis et lunæ tunc ? Fateor me Si vero quæritur, Quis sit usus lucis solis et lunæ tunc ? Fateor me ignorare, quia in Scripturis non memini me legisse. ignorare, quia in Scripturis non memini me legisse.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Videtur enim hoc impossibile: quia Videtur enim hoc impossibile: quia sol et luna numquam possunt simul pati sol et luna numquam possunt simul pati eclipsim sed sol in conjunctione eclip- eclipsim sed sol in conjunctione eclip- sim patitur, et luna in oppositione: ergo sim patitur, et luna in oppositione: ergo

An in judicio extremo sol et luna eclip- falsum est quod dicit. An in judicio extremo sol et luna eclip- falsum est quod dicit.

sim patientur ? sim patientur ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, E, Deinde quæritur de hoc quod dicit, E, paulo post initium : « Sol et luna eclip- paulo post initium : « Sol et luna eclip- sim patientur, etc. » sim patientur, etc. »

1 Zachar. xiv, 7. 1 Zachar. xiv, 7.

2 Vulgata habet, tibi. 2 Vulgata habet, tibi.

3 Isa. LX, 19. 3 Isa. LX, 19.

4 S. HIERONYMUS, Lib. X. 4 S. HIERONYMUS, Lib. X.

RESPONSIO. Ad hoc dicendum, quod Solutio. RESPONSIO. Ad hoc dicendum, quod Solutio. Hieronymus multa dicit signa debere Hieronymus multa dicit signa debere præcedere diem judicii, quæ quia nescio præcedere diem judicii, quæ quia nescio si vera sunt, ideo non pono. Sed istud si vera sunt, ideo non pono. Sed istud videtur dicendum, quod si sol et luna videtur dicendum, quod si sol et luna

5 Isa. xxx, 26: Lux solis erit septempliciter 5 Isa. xxx, 26: Lux solis erit septempliciter sicut lux septem dierum. sicut lux septem dierum.

6 Habacuc. 11, 11. Vulgata habet, steterunt 6 Habacuc. 11, 11. Vulgata habet, steterunt

in habitaculo suo. in habitaculo suo.

Solutio. Solutio.

662 662

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

obscurabuntur simul, sicut videtur velle obscurabuntur simul, sicut videtur velle Hieronymus, hoc non erit per causam Hieronymus, hoc non erit per causam naturalem conjunctionis vel præventio- naturalem conjunctionis vel præventio- nis eorum, sed potius virtute divina, ut nis eorum, sed potius virtute divina, ut terror hominibus incutiatur, sicut Lucas terror hominibus incutiatur, sicut Lucas innuit, xx1, 25: Et erunt signa in sole, innuit, xx1, 25: Et erunt signa in sole, et luna, etc. Sequitur: Et in terris pres-. et luna, etc. Sequitur: Et in terris pres-. sura gentium, etc. » sura gentium, etc. »

Vel forte, quia lumine solis et lunæ Vel forte, quia lumine solis et lunæ cuncta generantur et vivunt: et tunc cuncta generantur et vivunt: et tunc stabit generatio ideo etiam defectus di- stabit generatio ideo etiam defectus di- citur esse luminarium. citur esse luminarium.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An lux solis erit major post judicium, An lux solis erit major post judicium, quam fuit ante? quam fuit ante?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, E, Deinde quæritur de hoc quod dicit, E, paulo ante medium: « Et lux solis erit paulo ante medium: « Et lux solis erit septempliciter, etc. » septempliciter, etc. »

Videtur enim hoc esse contra ratio- Videtur enim hoc esse contra ratio- nem quia lux solis data est ad moven- nem quia lux solis data est ad moven- dum ad generationem inferiorum: ergo dum ad generationem inferiorum: ergo sublata generatione, debet auferri ejus sublata generatione, debet auferri ejus lumen non ergo debet tunc amplius lu- lumen non ergo debet tunc amplius lu- cere, sed minus. cere, sed minus.

AD Hoc dicunt, quod remunerabitur AD Hoc dicunt, quod remunerabitur sol propter hominis dignitatem, ad cujus sol propter hominis dignitatem, ad cujus generationem movit, ut numerus electo- generationem movit, ut numerus electo- rum impleretur. rum impleretur.

AD OBJECTUM autem dicunt, quod lux AD OBJECTUM autem dicunt, quod lux non movebit amplius ad generationem, non movebit amplius ad generationem, sed stabit quia per motum causabat ge- sed stabit quia per motum causabat ge- nerationem. Dicunt autem, quod sol in nerationem. Dicunt autem, quod sol in sex primis diebus ante peccatum hominis sex primis diebus ante peccatum hominis plusquam modo luxit, et tunc redibit ad plusquam modo luxit, et tunc redibit ad illam lucem, et insuper septies addetur illam lucem, et insuper septies addetur ei tantum de lumine, quantum habuit in ei tantum de lumine, quantum habuit in sex primis diebus. Homines autem in sex primis diebus. Homines autem in septuplum plusquam sol in illis diebus, septuplum plusquam sol in illis diebus, scilicet post judicium. Et quid de hoc ve- scilicet post judicium. Et quid de hoc ve- rum sit, nullus scit nisi Deus. rum sit, nullus scit nisi Deus.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An tunc erunt vices diei et noctis ? An tunc erunt vices diei et noctis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, circa medium: « Et tunc non erit ibi, E, circa medium: « Et tunc non erit vicissitudo diei et noctis, etc. >> vicissitudo diei et noctis, etc. >>

Hoc videtur impossibile: quia terra Hoc videtur impossibile: quia terra ad oppositum locum solis semper dabit ad oppositum locum solis semper dabit umbram et umbra terræ est nox: ergo umbram et umbra terræ est nox: ergo tunc erit nox. tunc erit nox.

Ad Hoc dicendum, quod nusquam crit Ad Hoc dicendum, quod nusquam crit tunc nox, nisi in centro terræ: quia licet tunc nox, nisi in centro terræ: quia licet sol stet cum elementis et stellis et luna, sol stet cum elementis et stellis et luna, tamen tantum addetur in lumine, quod tamen tantum addetur in lumine, quod hemisphærium sibi oppositum erit illu- hemisphærium sibi oppositum erit illu- minatum, sicut et illud in quo stabit sol: minatum, sicut et illud in quo stabit sol: et ideo dicitur non esse vicissitudo diei et ideo dicitur non esse vicissitudo diei et noctis. et noctis.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An sot et luna præstabunt beatis lucem? An sot et luna præstabunt beatis lucem?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, paulo post medium: « Sed significat E, paulo post medium: « Sed significat his qui erunt in æterna beatitudine, etc. » his qui erunt in æterna beatitudine, etc. »

Videtur falsum: quia illi maxime ha- Videtur falsum: quia illi maxime ha- bebunt lucis usum : quia aliter erit vana. bebunt lucis usum : quia aliter erit vana.

Solutio Solutio

AD HOC dicendum quod intelligit, quod Solutio, AD HOC dicendum quod intelligit, quod Solutio, non est idem usus lucis qui modo est: non est idem usus lucis qui modo est: tunc enim erit ad admirationem sapien- tunc enim erit ad admirationem sapien- tiæ creatoris, et non ad illuminandas te- tiæ creatoris, et non ad illuminandas te- nebras, quæ nullæ erunt nisi in inferno, nebras, quæ nullæ erunt nisi in inferno, et illæ non illuminantur. et illæ non illuminantur.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

IN IV SENTENT. DIST. XLVIII, E, ART. 11 ET 12. IN IV SENTENT. DIST. XLVIII, E, ART. 11 ET 12.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An infernus sit in superficie terræ ? An infernus sit in superficie terræ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, paulo ante finem: « Ne impii in tor- E, paulo ante finem: « Ne impii in tor- mentis sub terra positi fruantur luce, mentis sub terra positi fruantur luce,

etc. » etc. »

Et quæruntur hic duo de inferno, sci- Et quæruntur hic duo de inferno, sci- licet an sit in superficie terræ, sicut vi- licet an sit in superficie terræ, sicut vi- detur velle Isidorus hic? detur velle Isidorus hic?

663 663

locis habitabilibus geometricas edidit de- locis habitabilibus geometricas edidit de- monstrationes, illud hemisphærium æque monstrationes, illud hemisphærium æque est temperatum sicut istud: sed verum est temperatum sicut istud: sed verum est quod Ptolemæus dicit, quod non est est quod Ptolemæus dicit, quod non est visa observatio stellarum vel eclipsium visa observatio stellarum vel eclipsium alicujus habitantium in illis locis, quæ alicujus habitantium in illis locis, quæ pervenerit ad nos. Et hoc intendit Phi- pervenerit ad nos. Et hoc intendit Phi- losophia dicere in libro de Consolatione losophia dicere in libro de Consolatione philosophiæ. Quæ autem sit causa, iņ li- philosophiæ. Quæ autem sit causa, iņ li- bro II Sententiarum, tractatu de para- bro II Sententiarum, tractatu de para- diso, secundum Augustinum est nota- diso, secundum Augustinum est nota-

tum. tum.

AD ALIUD dicendum, quod. Isaac. tri- AD ALIUD dicendum, quod. Isaac. tri- stem orbem ibi vocat ima terræ, ubi in stem orbem ibi vocat ima terræ, ubi in Tartaro damnati recludentur. Tartaro damnati recludentur.

AD ALIUD dicendum, quod Isaac ea quæ AD ALIUD dicendum, quod Isaac ea quæ

Et secundo, An aliquid aeris sit in in- dixit, non probavit, nec fidei sunt: et Et secundo, An aliquid aeris sit in in- dixit, non probavit, nec fidei sunt: et ideo ea facilitate condemnantur, qua di- ideo ea facilitate condemnantur, qua di- cuntur. cuntur.

ferno vel non? ferno vel non?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1.Sicut dicit Philosophia ad Boetium in 1.Sicut dicit Philosophia ad Boetium in libro de Consolatione philosophiæ: libro de Consolatione philosophiæ: « Ptolemæus probavit solam mundi quar- « Ptolemæus probavit solam mundi quar- tam esse habitabilem. » Ex hoc sequi- tam esse habitabilem. » Ex hoc sequi- tur, quod quarta terræ inferior non sit tur, quod quarta terræ inferior non sit habitabilis hominibus: sed constat, quod habitabilis hominibus: sed constat, quod nihil factum est sine causa: ergo vide- nihil factum est sine causa: ergo vide- tur, quod ibi sit habitatio damnatorum, tur, quod ibi sit habitatio damnatorum, cum ad aliud non videatur pertinere. cum ad aliud non videatur pertinere.

2. Item, Isaac dicit, quod peccatorem 2. Item, Isaac dicit, quod peccatorem depriment peccata sua sub tristi orbe, et depriment peccata sua sub tristi orbe, et erit ibi in igne maximo: et hic est ejus erit ibi in igne maximo: et hic est ejus infernus. Orbis autem tristis est inferior infernus. Orbis autem tristis est inferior pars orbis secundum Philosophos. Ergo pars orbis secundum Philosophos. Ergo videtur, quod ibi sit infernus. videtur, quod ibi sit infernus.

3. Item, Hoc dicit Isaac, quod non ro- 3. Item, Hoc dicit Isaac, quod non ro- tabuntur luminaria, ne impii in Tartaro tabuntur luminaria, ne impii in Tartaro positi sua luce fruantur: ergo si rotaren- positi sua luce fruantur: ergo si rotaren- tur, impii sua luce fruerentur: sed hoc tur, impii sua luce fruerentur: sed hoc non posset esse, si infernus esset in cen- non posset esse, si infernus esset in cen- tro terræ sed impossibile est, quod sit tro terræ sed impossibile est, quod sit in alia mundi parte: ergo infernus est in in alia mundi parte: ergo infernus est in parte mundi inferiori. parte mundi inferiori.

RESPONSIO. Dicendum, quod infernus RESPONSIO. Dicendum, quod infernus non est in alio mundi hemisphærio. non est in alio mundi hemisphærio. Quod autem sit in aliquo hemisphærio Quod autem sit in aliquo hemisphærio non arbitror scire quemquam: quia se- non arbitror scire quemquam: quia se- cundum philosophiam Theodosii ubi de cundum philosophiam Theodosii ubi de

Vel, si aliquis vult cum defendere: Vel, si aliquis vult cum defendere: tunc dici potest, quod contingit duplici- tunc dici potest, quod contingit duplici- ter frui luce luminarium, scilicet secun- ter frui luce luminarium, scilicet secun- dum se, et secundum effectum. Et secun- dum se, et secundum effectum. Et secun- dum se quidem non contingit frui, etiam- dum se quidem non contingit frui, etiam- si rotarentur, sicut probat objectio. Sed si rotarentur, sicut probat objectio. Sed secundum effectum contingeret: quia si- secundum effectum contingeret: quia si- cut dicit Ptolemæus, radii stellarum non cut dicit Ptolemæus, radii stellarum non uniuntur nisi in centro terræ, quamdiu uniuntur nisi in centro terræ, quamdiu rotatu suo movent terram ad generatio- rotatu suo movent terram ad generatio- nem et cum stabunt, tunc amplius non nem et cum stabunt, tunc amplius non movebunt et tunc quoad hunc effectum movebunt et tunc quoad hunc effectum non fruentur. non fruentur.

: :

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An aliquid aeris sit in inferno ? An aliquid aeris sit in inferno ?

Secundo quæro, Utrum aliquid aeris Secundo quæro, Utrum aliquid aeris sit in inferno ? sit in inferno ?

Videtur, quod sic : quia Videtur, quod sic : quia

1. Nihil est vacuum constat autem, 1. Nihil est vacuum constat autem, quod damnati non replent totum locum quod damnati non replent totum locum illum, nec aliquod grossum elementum, illum, nec aliquod grossum elementum, nec ignis est ibi nisi in damnatis: ergo nec ignis est ibi nisi in damnatis: ergo videtur, quod aer sit ibi. videtur, quod aer sit ibi.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

664 664

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, Homo est animal spirans : et 2. Item, Homo est animal spirans : et non potest inspirando aliquod elemen- non potest inspirando aliquod elemen- tum vivere nisi aerem: ergo videtur, tum vivere nisi aerem: ergo videtur, quod ibi sit aer. quod ibi sit aer.

RESPONSIO. Dicendum, quod istæ quæ- RESPONSIO. Dicendum, quod istæ quæ- stiones frivolæ sunt, nec determinari hu- stiones frivolæ sunt, nec determinari hu- mano ingenio possunt: tamen magis mano ingenio possunt: tamen magis puto, quod non erit ibi aer, sed tantum puto, quod non erit ibi aer, sed tantum ignis, et frigus, et damnati. ignis, et frigus, et damnati.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod locus AD PRIMUM ergo dicendum, quod locus ille plenus est igne, et frigidis materiis, ille plenus est igne, et frigidis materiis, et damnatis. et damnatis.

AD ALIUD dicendum, quod inspiratio et AD ALIUD dicendum, quod inspiratio et exspiratio sunt modo propter pectoris exspiratio sunt modo propter pectoris calorem et cordis, ne incendatur humor calorem et cordis, ne incendatur humor cordis ex motu: sed tunc non erit humor cordis ex motu: sed tunc non erit humor alterabilis et ideo non erit respiratio. alterabilis et ideo non erit respiratio. Sed tamen hoc sine præjudicio dico. Sed tamen hoc sine præjudicio dico.

: :

Qualiter autem sit in cœlo empyreo, Qualiter autem sit in cœlo empyreo, infra patebit, cum de sensibus gloriosi infra patebit, cum de sensibus gloriosi corporis dicetur. corporis dicetur.

Ad 2. Ad 2.

IN IV SENTENT. DIST. XLIX, A. IN IV SENTENT. DIST. XLIX, A.

665 665

DISTINCTIO XLIX. DISTINCTIO XLIX.

De statu et conditione bonorum post judicium. De statu et conditione bonorum post judicium.

A. De differentia mansionum in cœlo et in inferno. A. De differentia mansionum in cœlo et in inferno.

Post resurrectionem vero facto universo impletoque judicio, suos fines Post resurrectionem vero facto universo impletoque judicio, suos fines habebunt civitates duæ : una Christi, alia diaboli una bonorum, altera habebunt civitates duæ : una Christi, alia diaboli una bonorum, altera malorum, utraque tamen Angelorum et hominum. Istis voluntas, illis malorum, utraque tamen Angelorum et hominum. Istis voluntas, illis facultas non poterit esse peccandi, vel ulla conditio moriendi. Istis in æter- facultas non poterit esse peccandi, vel ulla conditio moriendi. Istis in æter- na vita feliciter viventibus, illis infeliciter in æterna morte sine moriendi na vita feliciter viventibus, illis infeliciter in æterna morte sine moriendi potestate durantibus: quoniam utrique sine fine. Sed in beatitudine isti, potestate durantibus: quoniam utrique sine fine. Sed in beatitudine isti, alius alio præstabilius: in miseria vero illi, alius alio tolerabilius perma- alius alio præstabilius: in miseria vero illi, alius alio tolerabilius perma- nebunt. Ex his apparet, quod sicut boni differenter glorificabuntur, alii nebunt. Ex his apparet, quod sicut boni differenter glorificabuntur, alii magis, alii minus: ita et mali differenter in inferno punientur. Sicut enim magis, alii minus: ita et mali differenter in inferno punientur. Sicut enim in domo Patris, id est, in regno coelorum mansiones multæ sunt, id est, in domo Patris, id est, in regno coelorum mansiones multæ sunt, id est, præmiorum differentiæ : ita et in gehenna diversæ sunt mansiones, id est, præmiorum differentiæ : ita et in gehenna diversæ sunt mansiones, id est, suppliciorum differentiæ. Omnes tamen æternam pœnam patientur, sicut suppliciorum differentiæ. Omnes tamen æternam pœnam patientur, sicut omnes electi eumdem habebunt denarium, quem paterfamilias dedit omni- omnes electi eumdem habebunt denarium, quem paterfamilias dedit omni- bus qui operati sunt in vinea 2. Nomine denarii aliquid omnibus electis bus qui operati sunt in vinea 2. Nomine denarii aliquid omnibus electis commune intelligitur, scilicet vita æterna : Deus ipse quo omnes fruentur, commune intelligitur, scilicet vita æterna : Deus ipse quo omnes fruentur, sed impariter. Nam sicut erit differens clarificatio corporum, ita differens sed impariter. Nam sicut erit differens clarificatio corporum, ita differens gloria erit animarum. Stella enim a stella, id est, electus ab electo gloria erit animarum. Stella enim a stella, id est, electus ab electo differt 3 in claritate mentis et corporis. Alii enim aliis vicinius clariusque differt 3 in claritate mentis et corporis. Alii enim aliis vicinius clariusque Dei speciem contemplabuntur: et ipsa contemplandi differentia diversitas Dei speciem contemplabuntur: et ipsa contemplandi differentia diversitas

1 Joan. xiv. 2: In domo Patris mei mansiones multæ sunt. 1 Joan. xiv. 2: In domo Patris mei mansiones multæ sunt.

2 Cf. Matth. xx, 9. 2 Cf. Matth. xx, 9.

3 Edit. J. Alleaume, differre. 3 Edit. J. Alleaume, differre.

*I ad Corinth. v, 41 Alia claritas solis, alia claritas lunæ, et alia claritas stellarum: stella *I ad Corinth. v, 41 Alia claritas solis, alia claritas lunæ, et alia claritas stellarum: stella enim a stella differt in claritate. enim a stella differt in claritate.

666 666

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2 2

mansionum vocatur. Domus ergo est una, id est, denarius est unus₁: sed mansionum vocatur. Domus ergo est una, id est, denarius est unus₁: sed diversitas est ibi mansionum, id est, differentia claritatis: quia unum est diversitas est ibi mansionum, id est, differentia claritatis: quia unum est et summum bonum beatitudo vita omnium, id est, Deus ipse. Hoc bono et summum bonum beatitudo vita omnium, id est, Deus ipse. Hoc bono omnes electi perfruentur, sed alii aliis plenius. Perfruentur autem videndo omnes electi perfruentur, sed alii aliis plenius. Perfruentur autem videndo per speciem, non per speculum in ænigmate . Habere ergo vitam, est per speciem, non per speculum in ænigmate . Habere ergo vitam, est videre vitam, id est, cognoscere Deum in specie. Unde veritas dicit * in videre vitam, id est, cognoscere Deum in specie. Unde veritas dicit * in Evangelio Hæc est vita æterna : ut cognoscant te verum Deum, et quem Evangelio Hæc est vita æterna : ut cognoscant te verum Deum, et quem misisti, Jesum Christum 5, esse unum et solum verum Deum : hoc est misisti, Jesum Christum 5, esse unum et solum verum Deum : hoc est habere vitam, id est, cognoscere te non est ipsa cognitio, quæ tu es, sed habere vitam, id est, cognoscere te non est ipsa cognitio, quæ tu es, sed per cognitionem habere bonum, quod tu es, id est, vita. per cognitionem habere bonum, quod tu es, id est, vita.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Post resurrectionem vero, etc. » « Post resurrectionem vero, etc. » Hic incipit pars quæ est de consequen- Hic incipit pars quæ est de consequen- tibus judicium. tibus judicium.

Et habet duas partes, in quarum pri- Et habet duas partes, in quarum pri- ma agit de consequentibus judicium ex ma agit de consequentibus judicium ex parte bonorum: in secunda, de conse- parte bonorum: in secunda, de conse- quentibus ex parte malorum. quentibus ex parte malorum.

In prima autem ex parte bonorum sex In prima autem ex parte bonorum sex inducuntur quæstiones, scilicet primo inducuntur quæstiones, scilicet primo de differentia mansionum: secundo, de de differentia mansionum: secundo, de beatitudine tertio, de differentia cogni- beatitudine tertio, de differentia cogni- tionis beatorum: quarto, de differentia tionis beatorum: quarto, de differentia et paritate gaudiorum: quinto, An bea- et paritate gaudiorum: quinto, An bea- titudo augeatur post judicium, Et sexto, titudo augeatur post judicium, Et sexto, Quare animæ resumunt corpora, cum Quare animæ resumunt corpora, cum sine his beatitudinem habere possint ? sine his beatitudinem habere possint ?

Et hæc patent in principiis capitulo- Et hæc patent in principiis capitulo- rum istius distinctionis per ordinem. rum istius distinctionis per ordinem.

Circa primum capitulum incidunt tria Circa primum capitulum incidunt tria inquirenda, scilicet quid sit mansio? inquirenda, scilicet quid sit mansio?

Secundo, Quid sit factivum mansio- Secundo, Quid sit factivum mansio-

nis? nis?

Et tertio, Ubi est mansio? Et tertio, Ubi est mansio?

Cf. Matth. xx, 29. Cf. Matth. xx, 29.

2 Edit. J. Alleaume habet, beatitudo et vita. 2 Edit. J. Alleaume habet, beatitudo et vita. 3 I ad Corinth. xi, 12: Videmus nunc per 3 I ad Corinth. xi, 12: Videmus nunc per speculum in ænigmate: tunc autem facie ad speculum in ænigmate: tunc autem facie ad

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit mansio? Quid sit mansio?

AD PRIMUM objicitur ex Littera ubi di- AD PRIMUM objicitur ex Littera ubi di- cit, quod mansiones sunt præmiorum cit, quod mansiones sunt præmiorum differentiæ. differentiæ.

Videtur enim hoc falsum: quia Videtur enim hoc falsum: quia

1. Mansio dicit secundum nomen suum 1. Mansio dicit secundum nomen suum aliquid domus: præmium autem secun- aliquid domus: præmium autem secun- dum nomen suum nihil dicit domus : dum nomen suum nihil dicit domus : ergo diffinitio est inconveniens, quia se- ergo diffinitio est inconveniens, quia se- cundum nomen dari debet. cundum nomen dari debet.

2. Item, Unum uno modo se habens, 2. Item, Unum uno modo se habens, omnium erit præmium: sed unum uno omnium erit præmium: sed unum uno modo se habens, non habet differentiam: modo se habens, non habet differentiam: ergo id quod præmium erit omnibus, ergo id quod præmium erit omnibus, præmiorum non habebit differentias: sed præmiorum non habebit differentias: sed habebit differentias mansionum, dicente habebit differentias mansionum, dicente Evangelio Joannis, xiv, 2: In domo Pa- Evangelio Joannis, xiv, 2: In domo Pa- tris mei mansiones multæ sunt. Ergo vi- tris mei mansiones multæ sunt. Ergo vi- detur, quod mansiones non sunt præ- detur, quod mansiones non sunt præ- miorum differentiæ. miorum differentiæ.

3. Item, In inferioribus dicitur mansio 3. Item, In inferioribus dicitur mansio locus præparatus habitationi hominum, locus præparatus habitationi hominum,

faciem faciem

4 Edit. J. Alleaume, ait. 4 Edit. J. Alleaume, ait. 7 Joan. xvn; 3. 7 Joan. xvn; 3.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN IV SENTENT. DIST. XLIX, A, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. XLIX, A, ART. 2.

in quo ab infestantibus et intemperamen- in quo ab infestantibus et intemperamen- tis aeris defendatur: cum ergo secun- tis aeris defendatur: cum ergo secun- dum translationem in cœlo dicatur, vi- dum translationem in cœlo dicatur, vi- detur quod secundum hunc modum etiam detur quod secundum hunc modum etiam sit in cœlo. Et hoc falsum esse multipli- sit in cœlo. Et hoc falsum esse multipli- citer probatur. Primo quidem, quia non citer probatur. Primo quidem, quia non sunt ibi infestantia: hominis autem man- sunt ibi infestantia: hominis autem man- sio contra infestantia ædificatur. Secundo sio contra infestantia ædificatur. Secundo autem, quia una mansio in inferioribus autem, quia una mansio in inferioribus est plurium, in coelo autem nullo modo: est plurium, in coelo autem nullo modo: ergo non accipitur ibi mansio per simi- ergo non accipitur ibi mansio per simi-

litudinem ad istam. litudinem ad istam.

4. Item, Una mansio unius hominis 4. Item, Una mansio unius hominis plura habet loca distincta, scilicet dor- plura habet loca distincta, scilicet dor- mitorium, cellarium, refectorium, et hu- mitorium, cellarium, refectorium, et hu- jusmodi in coelo autem nihil talium est: jusmodi in coelo autem nihil talium est: ergo non bene dicitur mansio, ut vide- ergo non bene dicitur mansio, ut vide- tur. tur.

5. Item, Semper se mutantis non est 5. Item, Semper se mutantis non est mansio aliqua: sed in coelo semper mu- mansio aliqua: sed in coelo semper mu- tant se beati ergo nulla est mansio ip- tant se beati ergo nulla est mansio ip- sorum. PRIMA patet per se. SECUNDA pro- sorum. PRIMA patet per se. SECUNDA pro- batur ex hoc, quod continue illuminan- batur ex hoc, quod continue illuminan- tur novis modis, et altius ascendunt in tur novis modis, et altius ascendunt in Dei contemplationem, sicut innuit Dio- Dei contemplationem, sicut innuit Dio- nysius nysius

RESPONSIO. Dicendum, quod mansiones RESPONSIO. Dicendum, quod mansiones sunt in coelo in domo Patris. Gaudium sunt in coelo in domo Patris. Gaudium enim illius beatitudinis dupliciter consi- enim illius beatitudinis dupliciter consi- deratur, scilicet ut gaudium boni infiniti: deratur, scilicet ut gaudium boni infiniti: et sic finitum intrat in ipsum: et hoc et sic finitum intrat in ipsum: et hoc modo dicitur domus nos undique cir- modo dicitur domus nos undique cir- cumstans, et supereffluens mensura, cumstans, et supereffluens mensura, prout dicitur, Matth. xxv, 21: Intra in prout dicitur, Matth. xxv, 21: Intra in gaudium domini tui. Secundo modo gaudium domini tui. Secundo modo consideratur ut participatum secundum consideratur ut participatum secundum proportionem meriti nostri et sic dici- proportionem meriti nostri et sic dici- tur mansio, quia illa participatio est ad tur mansio, quia illa participatio est ad modum meriti cujuscumque : et quia plu- modum meriti cujuscumque : et quia plu- rimæ sunt tales participationes, ideo in rimæ sunt tales participationes, ideo in una domo plurimæ sunt mansiones. una domo plurimæ sunt mansiones.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Au- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Au- gustinus loquitur de re mansionis, et gustinus loquitur de re mansionis, et non de nomine: quia res eadem est dif- non de nomine: quia res eadem est dif- ferentiæ præmii, licet ratio nominum ferentiæ præmii, licet ratio nominum mansionis et præmii sit diversa. mansionis et præmii sit diversa.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

667 667

AD ALIUD dicendum, quod licet Deus AD ALIUD dicendum, quod licet Deus uno modo se habeat, et sic sit domus: uno modo se habeat, et sic sit domus: tamen Sancti non uno modo habent se. tamen Sancti non uno modo habent se. in ipso participato: et sic ex parte par- in ipso participato: et sic ex parte par- ticipantium distinguuntur mansiones. ticipantium distinguuntur mansiones.

AD ALIUD dicendum, quod bene et con- AD ALIUD dicendum, quod bene et con- grue fit translatio: quia licet ibi non sint grue fit translatio: quia licet ibi non sint intemperamenta, tamen essent, nisi man- intemperamenta, tamen essent, nisi man- sio esset et est sicut mansio sancta, ut sio esset et est sicut mansio sancta, ut non sint ibi aeris tempestates. non sint ibi aeris tempestates.

AD IDEM dicendum, quod non est plu- AD IDEM dicendum, quod non est plu- rium uua mansio commensurata secun- rium uua mansio commensurata secun- dum quantitatem et commodum, sed dum quantitatem et commodum, sed plurium potest esse una domus. A plurium potest esse una domus. A

mansione autem commensurata sumitur mansione autem commensurata sumitur translatio ad mansionem coelestem. translatio ad mansionem coelestem.

AD ALIUD dicendum, quod illa loca AD ALIUD dicendum, quod illa loca distincta vocantur vel dicuntur mansio- distincta vocantur vel dicuntur mansio- nes et id in quo distinguuntur, habet nes et id in quo distinguuntur, habet similitudinem domus. similitudinem domus.

AD ALIUD dicendum, quod licet San- AD ALIUD dicendum, quod licet San- cti accipiant revelationem novam, non cti accipiant revelationem novam, non tamen mutant statum suæ sortis in bea- tamen mutant statum suæ sortis in bea- titudine et illi statui soli respondet titudine et illi statui soli respondet mansio. mansio.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An omnes beati habeant distinctas An omnes beati habeant distinctas mansiones? mansiones?

Secundo quæritur, Quid sit distinctio Secundo quæritur, Quid sit distinctio mansionis ? mansionis ?

Videtur, quod differens actus: quia Videtur, quod differens actus: quia

1. Mansio respondet merito: meritum 1. Mansio respondet merito: meritum autem omne est in actibus: ergo diffe- autem omne est in actibus: ergo diffe- rens actus differentiam facit mansionum. rens actus differentiam facit mansionum.

2. Item, In malis damnatis non est 2. Item, In malis damnatis non est distinguens nisi actus mali meriti: ergo distinguens nisi actus mali meriti: ergo per oppositum etiam in bonis non est per oppositum etiam in bonis non est distinguens mansiones nisi actus boni distinguens mansiones nisi actus boni meriti ergo ut prius. meriti ergo ut prius.

3. Item, De quolibet Sancto dicitur: 3. Item, De quolibet Sancto dicitur:

cap. 3. cap. 3.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Sed contra. Sed contra.

668 668

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

«Non est inventus similis illi 1. » Con- «Non est inventus similis illi 1. » Con- stat autem, quod hoc non intelligitur de stat autem, quod hoc non intelligitur de essentia virtutis, ut dicunt sancti Docto- essentia virtutis, ut dicunt sancti Docto- res, res,

sed de usu. Ergo videtur, quod pe- sed de usu. Ergo videtur, quod pe- nes usum virtutis differt quilibet ab al- nes usum virtutis differt quilibet ab al- tero sed penes tale aliquid habet dis- tero sed penes tale aliquid habet dis- tingui mansio, quia uniuscujusque man- tingui mansio, quia uniuscujusque man- sio differt ab alia: ergo videtur, quod sio differt ab alia: ergo videtur, quod penes usum virtutis distinguatur: usus penes usum virtutis distinguatur: usus autem virtutis est operatio meritoria: autem virtutis est operatio meritoria: ergo penes opus meritorium distinguun- ergo penes opus meritorium distinguun- tur mansiones. tur mansiones.

4. Item, Nullum bonum est irremune- 4. Item, Nullum bonum est irremune- ratum constat autem, quod hoc de bono ratum constat autem, quod hoc de bono opere intelligitur : ergo præmiorum opere intelligitur : ergo præmiorum differentiæ sunt penes operum differen- differentiæ sunt penes operum differen- tiam sed istæ sunt mansiones, ut dici- tiam sed istæ sunt mansiones, ut dici- tur in Littera: ergo penes opera man- tur in Littera: ergo penes opera man- siones distinguuntur. siones distinguuntur.

IN CONTRARIUM hujus videtur, quod pe- IN CONTRARIUM hujus videtur, quod pe- nes naturam: quia nes naturam: quia

1. Angeli, ut dicit Magister in libro 1. Angeli, ut dicit Magister in libro II Sententiarum, distincti sunt penes na- II Sententiarum, distincti sunt penes na- turam sed mansiones hominum sunt turam sed mansiones hominum sunt secundum mansiones Angelorum: ergo secundum mansiones Angelorum: ergo mansiones hominum secundum natura- mansiones hominum secundum natura- lem gradum habent distingui. lem gradum habent distingui.

2. Item, Matth. xxv, 13: Dedit uni- 2. Item, Matth. xxv, 13: Dedit uni- cuique secundum propriam virtutem. cuique secundum propriam virtutem. Ubi constat, quod loquitur de bonis gra- Ubi constat, quod loquitur de bonis gra- tiæ, ante quæ nulla sunt nisi naturalia: tiæ, ante quæ nulla sunt nisi naturalia: ergo dona gratiæ dantur secundum vir- ergo dona gratiæ dantur secundum vir- tutem naturæ et dona gloriæ sunt dona tutem naturæ et dona gloriæ sunt dona gratiæ ergo dona gloriæ distinguuntur gratiæ ergo dona gloriæ distinguuntur secundum dona naturæ: ergo et mansio- secundum dona naturæ: ergo et mansio-

nes. nes.

ITEM, In contrarium horum amborum ITEM, In contrarium horum amborum videtur, quod penes quantitatem chari- videtur, quod penes quantitatem chari- tatis: quia tatis: quia

1. Hoc est distinguens, cujus altitudini 1. Hoc est distinguens, cujus altitudini respondet mansio altior, et inferioritati respondet mansio altior, et inferioritati mansio inferior: sed hoc non est nisi se- mansio inferior: sed hoc non est nisi se- cundum charitatem : ergo differentia cundum charitatem : ergo differentia mansionum accipitur secundum diffe- mansionum accipitur secundum diffe- rentiam charitatis. rentiam charitatis.

2. Item, Quantitas omnis meriti est 2. Item, Quantitas omnis meriti est

1 Cf. Eccli. XLIV, 20. 1 Cf. Eccli. XLIV, 20.

secundum quantitatem charitatis: ergo secundum quantitatem charitatis: ergo quantitas præmii: ergo et differentia quantitas præmii: ergo et differentia mansionum. PROBATUR prima: quia sic- mansionum. PROBATUR prima: quia sic- ut dicunt Sancti, non habens plura ut dicunt Sancti, non habens plura opera, majoris est meriti, sed habens opera, majoris est meriti, sed habens majorem radicem charitatis. majorem radicem charitatis.

RESPONSIO. Dicendum, quod charitas solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod charitas solutio. et quantitas charitatis distinguit mansio- et quantitas charitatis distinguit mansio- nes, sicut ultimo est probatum. nes, sicut ultimo est probatum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod me- AD PRIMUM ergo dicendum, quod me- ritum non est in actibus, nisi secundum ritum non est in actibus, nisi secundum quantitatem charitatis: quia substantia quantitatem charitatis: quia substantia meriti non est habentis majus opus, sed meriti non est habentis majus opus, sed ex majori operantis charitate, sicut acci- ex majori operantis charitate, sicut acci- pitur ex epistola I ad Corinth. XIII, 1 et pitur ex epistola I ad Corinth. XIII, 1 et seq., ubi dicit, quod si charitatem non seq., ubi dicit, quod si charitatem non habeam, cætera nihil mihi prosunt etiam habeam, cætera nihil mihi prosunt etiam excellentia opera. excellentia opera.

AD ALIUD dicendum, quod in malis AD ALIUD dicendum, quod in malis non est simile: quia mala opera non non est simile: quia mala opera non uniuntur in aliqua forma una sicut bona: uniuntur in aliqua forma una sicut bona: et ideo etiam mansiones in inferno se- et ideo etiam mansiones in inferno se- cundum opera bene distinguuntur, sed cundum opera bene distinguuntur, sed non in domo patris cœlestis. non in domo patris cœlestis.

De hoc autem qualiter mala non ha- De hoc autem qualiter mala non ha- bent aliquam formam unam, notatum bent aliquam formam unam, notatum invenies in secundo Sententiarum. invenies in secundo Sententiarum.

AD ALIUD dicendum, quod hoc facit AD ALIUD dicendum, quod hoc facit differentiam præmii accidentalis, quod differentiam præmii accidentalis, quod est in qualitate et multitudine et magni- est in qualitate et multitudine et magni- tudine operum: sed differentia mansio- tudine operum: sed differentia mansio- num attenditur penes præmium substan- num attenditur penes præmium substan- tiale. tiale.

AD ALIUD dicendum, quod omne re- AD ALIUD dicendum, quod omne re- muneratur præmio substantiali vel acci- muneratur præmio substantiali vel acci- dentali. dentali.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

AD ID quod in contrarium primo obji- Ad object. 1. AD ID quod in contrarium primo obji- Ad object. 1. citur, dicendum quod mansiones in An- citur, dicendum quod mansiones in An- gelis non distinguuntur formaliter penes gelis non distinguuntur formaliter penes naturam sed natura ad hoc ponit dis- naturam sed natura ad hoc ponit dis- positionem naturalem, et formalem per- positionem naturalem, et formalem per- ficit donum gratiæ et gloriæ. Et hoc ficit donum gratiæ et gloriæ. Et hoc etiam super secundum Sententiarum est etiam super secundum Sententiarum est notatum. notatum.

AD ALIUD dicendum, quod ista dona- Ad object 2. AD ALIUD dicendum, quod ista dona- Ad object 2. tio est per modum congrui, et non per tio est per modum congrui, et non per

IN IV SENTENT. DIST. XLIX, A, ART. 3 ET 4. IN IV SENTENT. DIST. XLIX, A, ART. 3 ET 4.

modum debiti: et ideo non potest ulte- modum debiti: et ideo non potest ulte- rius inferri, quod mansio distinguatur rius inferri, quod mansio distinguatur penes ipsam, sed potius penes quantita- penes ipsam, sed potius penes quantita- tem ejus quod inter dona Dei nobilissi- tem ejus quod inter dona Dei nobilissi- mum est, quod est charitas. mum est, quod est charitas.

669 669

cit nisi materialem multiplicationem cit nisi materialem multiplicationem mansionum: et talis non quæritur hic. mansionum: et talis non quæritur hic.

AD HOC quod objicitur de limbo pa- AD HOC quod objicitur de limbo pa- trum, patet solutio per antedicta: quia trum, patet solutio per antedicta: quia non fuit habitatio perpetua. non fuit habitatio perpetua.

Ad 5. Ad 5.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quomodo et ubi distinguantur Quomodo et ubi distinguantur

mansiones? mansiones?

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quid sit claritas animæ ? Quid sit claritas animæ ?

Solutio. Solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit,

Tertio quæritur, Ubi distinguantur ibi, A, paulo ante finem: « Habere vi- Tertio quæritur, Ubi distinguantur ibi, A, paulo ante finem: « Habere vi- mansiones? mansiones?

Et videtur, quod in purgatorio: quia Et videtur, quod in purgatorio: quia 1. Ibi sunt differentiæ pœnarum: ergo 1. Ibi sunt differentiæ pœnarum: ergo et mansionum. et mansionum.

2. Item, Eorum qui sunt in purgato- 2. Item, Eorum qui sunt in purgato- rio differens est charitas: sed differentia rio differens est charitas: sed differentia charitatis est causa differentiæ mansio- charitatis est causa differentiæ mansio- num ergo eorum qui sunt in purgato- num ergo eorum qui sunt in purgato- rio, differentes sunt mansiones. rio, differentes sunt mansiones.

3. Item, In limbo puerorum est habi- 3. Item, In limbo puerorum est habi- tatio perpetua ergo videtur, quod ibi tatio perpetua ergo videtur, quod ibi sunt differentes mansiones. sunt differentes mansiones.

4. Item, Quilibet habet ibi suam : et 4. Item, Quilibet habet ibi suam : et ipsi sunt diversi: ergo et habitationes ipsi sunt diversi: ergo et habitationes diversæ. diversæ.

3. Item, In limbo patrum fuit diffe- 3. Item, In limbo patrum fuit diffe- rens charitas et differens meritum : ergo rens charitas et differens meritum : ergo differens mansio, ut videtur. differens mansio, ut videtur.

RESPONSIO. Dicendum, quod differentia RESPONSIO. Dicendum, quod differentia mansionum non est nisi in inferno dam- mansionum non est nisi in inferno dam- natorum, et in cœlo sanctorum. natorum, et in cœlo sanctorum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod man- AD PRIMUM ergo dicendum, quod man- sio dicit suo nomine habitationem per- sio dicit suo nomine habitationem per- petuam et hæc non est in purgatorio. petuam et hæc non est in purgatorio.

Et per hoc patet etiam solutio ad se- Et per hoc patet etiam solutio ad se- quens. quens.

AD ALIUD dicendum, quod cum pueri AD ALIUD dicendum, quod cum pueri non habent nisi originale, et illud in non habent nisi originale, et illud in quantum est alienum propagatum a pa- quantum est alienum propagatum a pa- tribus, non hanc habent in limbo pueri tribus, non hanc habent in limbo pueri mansionum differentiam. mansionum differentiam.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non fa- AD ALIUD dicendum, quod hoc non fa-

tam, est videre vitam, etc. » tam, est videre vitam, etc. »

Quæruntur enim hic duo. Quæruntur enim hic duo. Primo quæritur, Quæ sit claritas ani- Primo quæritur, Quæ sit claritas ani- mæ de qua loquitur in Littera? mæ de qua loquitur in Littera?

Et secundo, Quid sit videre in specie? Et secundo, Quid sit videre in specie? de quo etiam facit mentionem in Littera. de quo etiam facit mentionem in Littera.

Cætera autem in primo Sententiarum, Cætera autem in primo Sententiarum, et supra in præcedenti distinctione de et supra in præcedenti distinctione de visione Dei in patria hic quæri possunt. visione Dei in patria hic quæri possunt.

ОвJICITUR autem ad primum sic: ОвJICITUR autem ad primum sic:

1. Videndo nihil efficitur clarum: ergo 1. Videndo nihil efficitur clarum: ergo claritas non est visio, ut videtur dicere claritas non est visio, ut videtur dicere in Littera. in Littera.

2. Item, Claritas in corpore consistit 2. Item, Claritas in corpore consistit in lumine penetrante et illustrante sub- in lumine penetrante et illustrante sub- stantiam corporis, et non in visione stantiam corporis, et non in visione luminis ergo similiter consistit claritas luminis ergo similiter consistit claritas animæ in lumine aliquo spirituali: et animæ in lumine aliquo spirituali: et ita nihil est quod dicit de visione. ita nihil est quod dicit de visione.

3. Item, Anima de se obscura est du- 3. Item, Anima de se obscura est du- pliciter, scilicet ex peccato, et ex hoc pliciter, scilicet ex peccato, et ex hoc quod est de nihilo et mutabilis: ergo du. quod est de nihilo et mutabilis: ergo du. plici indiget glorificativo, si debeat fieri plici indiget glorificativo, si debeat fieri beata: sed neutrum horum tollitur per beata: sed neutrum horum tollitur per visionem ergo claritas animæ nullo visionem ergo claritas animæ nullo modo consistit in visione. modo consistit in visione.

4. Item, In Angelis est alia claritas, 4. Item, In Angelis est alia claritas, quam visio intelligentiæ: ergo et in ani- quam visio intelligentiæ: ergo et in ani- ma erit. ma erit.

RESPONSIO. Bene concedo, quod clari- RESPONSIO. Bene concedo, quod clari- tas erit in anima etiam in substantia, tas erit in anima etiam in substantia,

Solutio. Solutio.

670 670

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sicut objectiones probant: sed quod di- sicut objectiones probant: sed quod di- citur in Littera, dictum est per causam: citur in Littera, dictum est per causam: quia per visionem accipitur claritas sa- quia per visionem accipitur claritas sa- pientiæ, quæ totam animam glorificando pientiæ, quæ totam animam glorificando penetrat et hujus imaginatio est, sicut penetrat et hujus imaginatio est, sicut si quis videndo lumen, in se per oculos si quis videndo lumen, in se per oculos traheret lumen, quod ingressum in ipsum traheret lumen, quod ingressum in ipsum

totum faceret clarum. totum faceret clarum.

per essentiam sunt in anima. Ergo illa per essentiam sunt in anima. Ergo illa solutio nulla esse videtur. solutio nulla esse videtur.

IN CONTRARIUM hujus est, quod impos- sed contre IN CONTRARIUM hujus est, quod impos- sed contre sibile est illius accipere speciem univer- sibile est illius accipere speciem univer- salem quod nullam habet: sed Deus salem quod nullam habet: sed Deus nullam habet speciem universalem: ergo nullam habet speciem universalem: ergo impossibile est accipere suam speciem impossibile est accipere suam speciem universalem ergo ab eo nihil est in in- universalem ergo ab eo nihil est in in-

Et per hoc patet solutio ad omnia ob- tellectu, ut videtur, quia species accepta Et per hoc patet solutio ad omnia ob- tellectu, ut videtur, quia species accepta jecta. jecta.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Quid sit videre per speciem? Quid sit videre per speciem?

Secundo quæritur, Quid sit videre in Secundo quæritur, Quid sit videre in specie? specie?

Ad omnem enim intellectum exigitur Ad omnem enim intellectum exigitur informatio ergo ad intellectum Dei: informatio ergo ad intellectum Dei: ergo si Deus intellectu videri debeat, ergo si Deus intellectu videri debeat, oportet speciem Dei esse in intellectu oportet speciem Dei esse in intellectu sicut formam in subjecto, et sicut pas- sicut formam in subjecto, et sicut pas- sionem quamdam animæ in intellectu: sionem quamdam animæ in intellectu: ergo videtur, quod Deus non videatur ergo videtur, quod Deus non videatur per speciem quæ ipse est, sed per spe- per speciem quæ ipse est, sed per spe- ciem ab ipso acceptam. ciem ab ipso acceptam.

Si dicas, quod quædam per se sunt in Si dicas, quod quædam per se sunt in anima, sicut Deus, et intellectus ipse, anima, sicut Deus, et intellectus ipse, et hujusmodi: et in illis non exigitur et hujusmodi: et in illis non exigitur hujusmodi abstractio. CONTRA: hujusmodi abstractio. CONTRA:

1. Philosophus dicit, quod intellectus 1. Philosophus dicit, quod intellectus intelligit se, sicut alia intellectibilia: intelligit se, sicut alia intellectibilia: sed alia intelligit per abstractionem: ergo sed alia intelligit per abstractionem: ergo et seipsum. et seipsum.

2. Item, Aliud est secundum Philo- 2. Item, Aliud est secundum Philo- sophum esse in anima sicut partem ani- sophum esse in anima sicut partem ani- mæ in toto, et aliud esse in anima sicut mæ in toto, et aliud esse in anima sicut intellectum in intellectu. Primo enim intellectum in intellectu. Primo enim modo non necessario intelligitur quod modo non necessario intelligitur quod est in anima, sed secundo modo neces- est in anima, sed secundo modo neces- sario intelligitur. Ergo non sequitur, sario intelligitur. Ergo non sequitur, quod illa necessario intelligantur quæ quod illa necessario intelligantur quæ

per intellectum, est universale. per intellectum, est universale.

RESPONSIO. Dicendum, quod in li- Solutio RESPONSIO. Dicendum, quod in li- Solutio bro III Sententiarum de hoc plura sunt bro III Sententiarum de hoc plura sunt notata in tractatu de fide. Hic tamen notata in tractatu de fide. Hic tamen potest dici, quod Deus in patria aliter potest dici, quod Deus in patria aliter est in anima, et aliter in via et in omni- est in anima, et aliter in via et in omni- bus: quia in patria est in intellectu lu- bus: quia in patria est in intellectu lu- mine gloriæ replens totam animam, et mine gloriæ replens totam animam, et vitam æternam sibi influens, secundum vitam æternam sibi influens, secundum quod beatitudinis est objectum, ut supra quod beatitudinis est objectum, ut supra dictum est: et sub illa claritate anima dictum est: et sub illa claritate anima convertitur immediate in Deum, non ac- convertitur immediate in Deum, non ac- cipiendo aliud ab ipso quam ipse sit: cipiendo aliud ab ipso quam ipse sit: sed hoc modo unita ei in uno spiritu in- sed hoc modo unita ei in uno spiritu in- telliget eum: et ideo ad hunc intellectum telliget eum: et ideo ad hunc intellectum non est necessaria speciei assimilatio for- non est necessaria speciei assimilatio for- malis quando substantialiter inest. malis quando substantialiter inest.

et 2. et 2.

AD DICTUM autem utriusque Philoso- Ad object. I AD DICTUM autem utriusque Philoso- Ad object. I phi dicendum, quod ipsi verum dicunt phi dicendum, quod ipsi verum dicunt de intellectu materiali, qui de potentia de intellectu materiali, qui de potentia ad actum egreditur : ad actum egreditur : nec aliud quam nec aliud quam ipsi dicunt intelligi potest, dummodo ipsi dicunt intelligi potest, dummodo sciat homo quid dicat aut intelligat. sciat homo quid dicat aut intelligat. Sed in patria non erit sic: ibi enim in- Sed in patria non erit sic: ibi enim in- circumscriptum lumen deitatis quod est circumscriptum lumen deitatis quod est Deus ipse, unitur intellectui agenti, et Deus ipse, unitur intellectui agenti, et sic effunditur substantialiter super totam sic effunditur substantialiter super totam animam et implet eam: et hoc modo animam et implet eam: et hoc modo anima plena erit ipso Deo qui est sua anima plena erit ipso Deo qui est sua beatitudo. Et hoc est quod obscure dixe- beatitudo. Et hoc est quod obscure dixe- runt Philosophi, quod si anima post runt Philosophi, quod si anima post mortem primo motori continuaretur, mortem primo motori continuaretur, hoc esset ratione suæ prosperitatis. hoc esset ratione suæ prosperitatis.

Et per hoc patet solutio ad omnia ob- Et per hoc patet solutio ad omnia ob- jecta. jecta.

IN IV SENTENT. DIST. XLIX, B. IN IV SENTENT. DIST. XLIX, B.

671 671

B. Si omnes homines volunt esse beati ? B. Si omnes homines volunt esse beati ?

Solet etiam quæri de beatitudine, Utrum eam omnes velint, et sciant quæ Solet etiam quæri de beatitudine, Utrum eam omnes velint, et sciant quæ sit vero beatitudo? De hoc Augustinus in libro XIII de Trinitate ita dis- sit vero beatitudo? De hoc Augustinus in libro XIII de Trinitate ita dis- serit Mirum est cum capescendæ retinendæque beatitudinis voluntas una serit Mirum est cum capescendæ retinendæque beatitudinis voluntas una sit omnium, unde tanta existat de ipsa beatitudine rursus diversitas volun- sit omnium, unde tanta existat de ipsa beatitudine rursus diversitas volun- tatum non quod eam aliquis nolit, sed quod non omnes eam norint. Si tatum non quod eam aliquis nolit, sed quod non omnes eam norint. Si enim eam omnes noscerent, non ab aliis putaretur esse in virtute animi, enim eam omnes noscerent, non ab aliis putaretur esse in virtute animi, ab aliis in voluptate corporis, ab aliis atque aliis alibi atque alibi. Quomodo ab aliis in voluptate corporis, ab aliis atque aliis alibi atque alibi. Quomodo ergo omnes amant quod non omnes sciunt? Quis potest amare quod ne- ergo omnes amant quod non omnes sciunt? Quis potest amare quod ne- scit, sicut supra disputavi ? Cur ergo beatitudo amatur ab omnibus, nec scit, sicut supra disputavi ? Cur ergo beatitudo amatur ab omnibus, nec tamen scitur ab omnibus? An forte sciunt omnes quæ ipsa sit, sed non tamen scitur ab omnibus? An forte sciunt omnes quæ ipsa sit, sed non omnes sciunt ubi sit, et inde contentio est? An forte falsum est quod pro omnes sciunt ubi sit, et inde contentio est? An forte falsum est quod pro vero posuimus, beate vivere omnes homines velle? Si enim beate vivere vero posuimus, beate vivere omnes homines velle? Si enim beate vivere est, verbi gratia, secundum animi virtutem vivere: quomodo beate vivere est, verbi gratia, secundum animi virtutem vivere: quomodo beate vivere vult, qui hoc non vult? Nonne verius diximus, Homo ille non vult beate vult, qui hoc non vult? Nonne verius diximus, Homo ille non vult beate vivere, quia non vult secundum virtutem vivere: quod solum est beate vivere, quia non vult secundum virtutem vivere: quod solum est beate vivere? Non ergo omnes beate vivere volunt, imo pauci hoc volunt: si non vivere? Non ergo omnes beate vivere volunt, imo pauci hoc volunt: si non est beate vivere, nisi secundum virtutem animi vivere, quod multi nolunt. est beate vivere, nisi secundum virtutem animi vivere, quod multi nolunt. Itane falsum erit, unde nec ipse Cicero dubitavit? Ait e nim: Beati certe Itane falsum erit, unde nec ipse Cicero dubitavit? Ait e nim: Beati certe omnes esse volumus'. Absit ut hoc falsum esse dicamus. Quid ergo? An omnes esse volumus'. Absit ut hoc falsum esse dicamus. Quid ergo? An dicendum est, etiamsi nihil aliud sit beate vivere, quam secundum virtu- dicendum est, etiamsi nihil aliud sit beate vivere, quam secundum virtu- tem animi vivere: tamen et qui hoc non vult, beate vivere vult. Nimis qui- tem animi vivere: tamen et qui hoc non vult, beate vivere vult. Nimis qui- dem hoc videtur absurdum. Tale enim est ac si dicamus, qui non vult dem hoc videtur absurdum. Tale enim est ac si dicamus, qui non vult beate vivere, vult beate vivere. Istam repugnantiam quis audeat ? quis beate vivere, vult beate vivere. Istam repugnantiam quis audeat ? quis ferat? et tamen ad hanc contrudit necessitas. Si omnes beate vivere velle ferat? et tamen ad hanc contrudit necessitas. Si omnes beate vivere velle verum est, et non omnes volunt sic vivere, quomodo solum vivitur beate. verum est, et non omnes volunt sic vivere, quomodo solum vivitur beate. An illud ab his angustiis poterit nos eruere, si dicamus nihil esse beate vi- An illud ab his angustiis poterit nos eruere, si dicamus nihil esse beate vi- vere, nisi vivere secundum delectationem suam: et ideo falsum non esse, vere, nisi vivere secundum delectationem suam: et ideo falsum non esse, quod omnes beate vivere velint, quia omnes ita volunt ut quemque dele- quod omnes beate vivere velint, quia omnes ita volunt ut quemque dele- ctat. Sed id quidem falsum est. Velle enim quod non deceat, est esse miser- ctat. Sed id quidem falsum est. Velle enim quod non deceat, est esse miser-

1 CICERO, In Hortensio. 1 CICERO, In Hortensio.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 4. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 4.

672 672

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rimum. Nec tam miserum est non adipisci quod velis, quam adipisci velle rimum. Nec tam miserum est non adipisci quod velis, quam adipisci velle quod non oporteat. Quis ita cæcus sit, ut dicat aliquem ideo beatum, quia quod non oporteat. Quis ita cæcus sit, ut dicat aliquem ideo beatum, quia vivit ut vult? cum profecto etsi miser esset, minus tamen esset, si nihil vivit ut vult? cum profecto etsi miser esset, minus tamen esset, si nihil eorum quæ perperam voluisset, habere potuisset. Mala enim voluntate vel eorum quæ perperam voluisset, habere potuisset. Mala enim voluntate vel sola miser quisque efficitur: sed miserior, cum desiderium malæ volun- sola miser quisque efficitur: sed miserior, cum desiderium malæ volun- tatis impletur. Quapropter, quoniam verum est, quod omnes homines tatis impletur. Quapropter, quoniam verum est, quod omnes homines esse beati velint, idque ardentissimo amore appetant, et propter hoc cæte- esse beati velint, idque ardentissimo amore appetant, et propter hoc cæte- ra quæcumque appetant: nec quisquam potest amare, quod omnino quid ra quæcumque appetant: nec quisquam potest amare, quod omnino quid vel quale sit nescit, nec potest nescire quid sit, quod se velle scit: sequitur vel quale sit nescit, nec potest nescire quid sit, quod se velle scit: sequitur ut omnes beatam vitam sciant. Omnes autem beati habent quod volunt, ut omnes beatam vitam sciant. Omnes autem beati habent quod volunt, quamvis non omnes qui habent quod volunt, continuo sint beati. Continuo quamvis non omnes qui habent quod volunt, continuo sint beati. Continuo autem miseri sunt, qui vel non habent quod volunt, vel id habent quod autem miseri sunt, qui vel non habent quod volunt, vel id habent quod non recte volunt. Beatus ergo non est nisi qui et habet omnia quæ vult, et non recte volunt. Beatus ergo non est nisi qui et habet omnia quæ vult, et nihil vult male. Ille quippe beate vivit, qui vivit ut vult, nec male aliquid nihil vult male. Ille quippe beate vivit, qui vivit ut vult, nec male aliquid vult. Cum ergo ex his duobus constet beata vita, licet in malis sit aliquis vult. Cum ergo ex his duobus constet beata vita, licet in malis sit aliquis bonus, non tamen nisi finitis omnibus malis est beatus. Cum ergo ex hac bonus, non tamen nisi finitis omnibus malis est beatus. Cum ergo ex hac vita, qui in his miseriis fidelis et bonus est, venerit ad beatam vitam : tunc vita, qui in his miseriis fidelis et bonus est, venerit ad beatam vitam : tunc erit vere quod nunc nullo modo esse potest, ut sic homo vivat quomodo erit vere quod nunc nullo modo esse potest, ut sic homo vivat quomodo vult. Non enim ibi volet male vivere, aut volet aliquid quod deerit, aut vult. Non enim ibi volet male vivere, aut volet aliquid quod deerit, aut deerit aliquid quod voluerit. Quidquid amabitur, aderit, nec desiderabitur deerit aliquid quod voluerit. Quidquid amabitur, aderit, nec desiderabitur quod non aderit. Et omne quod ibi erit, bonum erit, et summus Deus quod non aderit. Et omne quod ibi erit, bonum erit, et summus Deus summum bonum erit: et, quod est omnino beatissimum, ita semper fore summum bonum erit: et, quod est omnino beatissimum, ita semper fore certum erit. Beatos autem esse se velle, omnium hominum est. Beatos au- certum erit. Beatos autem esse se velle, omnium hominum est. Beatos au- tem se esse velle, omnes in corde suo vident, nec tamen omnium est fides, tem se esse velle, omnes in corde suo vident, nec tamen omnium est fides, qua ad beatitudinem pervenitur ¹. qua ad beatitudinem pervenitur ¹.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An beatitudo sit bene diffinita a An beatitudo sit bene diffinita a Philosopho? Philosopho?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, « Solet etiam quæri de beatitu- ibi, B, « Solet etiam quæri de beatitu- dine, Utrum eam omnes velint, etc. ? » dine, Utrum eam omnes velint, etc. ? »