Solutio. Solutio.

Ad object.1. Ad object.1.

IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 1.

per distantiam a bono non potest au- per distantiam a bono non potest au- tem distare, nisi per immixtionem ma- tem distare, nisi per immixtionem ma- li ergo mediocriter bonus, est immix- li ergo mediocriter bonus, est immix- tus alicui malo. Similiter mediocriter tus alicui malo. Similiter mediocriter malus non dicitur, nisi per majorem ac- malus non dicitur, nisi per majorem ac- cessum ad bonum: sed idem est medio- cessum ad bonum: sed idem est medio- criter accedens, et mediocriter recedens criter accedens, et mediocriter recedens re, licet ratione differant: ergo isti duo re, licet ratione differant: ergo isti duo status supponunt unum genus hominum. status supponunt unum genus hominum.

2. Item, In mediis coloribus idem est 2. Item, In mediis coloribus idem est mediocriter album et mediocriter ni- mediocriter album et mediocriter ni- grum ergo similiter erit in medio inter grum ergo similiter erit in medio inter bonum et malum. bonum et malum.

: :

3. Item, Idem in Littera ab Augustino 3. Item, Idem in Littera ab Augustino attribuitur utrique statui, scilicet juvari attribuitur utrique statui, scilicet juvari posse suffragiis sed quorum est idem posse suffragiis sed quorum est idem attributum, illa sunt eadem in suppo- attributum, illa sunt eadem in suppo- nendo se illi attributo ergo isti duo nendo se illi attributo ergo isti duo status sunt unus status. status sunt unus status.

4. Item, In Littera est habitum, quod 4. Item, In Littera est habitum, quod nulli valent suffragia, nisi ei qui se di- nulli valent suffragia, nisi ei qui se di- gnum fecit ut hæc ei possint prodesse. gnum fecit ut hæc ei possint prodesse. Ergo et mediocriter malus fecit se di- Ergo et mediocriter malus fecit se di- gnum, et similiter mediocriter bonus: gnum, et similiter mediocriter bonus: sed nullus facit se dignum, nisi per gra- sed nullus facit se dignum, nisi per gra- tiam ergo uterque istorum habet gra- tiam ergo uterque istorum habet gra- tiam: sed mediocriter boni et mali sup- tiam: sed mediocriter boni et mali sup- posita gratia in subjecto non faciunt ni- posita gratia in subjecto non faciunt ni- si statum unum: ergo isti duo status si statum unum: ergo isti duo status

sunt unus status. sunt unus status.

RESPONSIO. Dicendum, quod hoc pro- RESPONSIO. Dicendum, quod hoc pro- blema oportuit disputare ante sequens : blema oportuit disputare ante sequens : quia aliter sequens non esset intelligi- quia aliter sequens non esset intelligi- bile. Unde diversæ opiniones diversi- bile. Unde diversæ opiniones diversi- mode solvunt dicentes enim suffragia mode solvunt dicentes enim suffragia prodesse damnatis, concedunt primam prodesse damnatis, concedunt primam objectionum partem. objectionum partem.

ET AD primum quod est contra, dicunt ET AD primum quod est contra, dicunt quod distantia a bono non est per im- quod distantia a bono non est per im- mixtionem mali, sed potius per statum mixtionem mali, sed potius per statum imperfectionis venialium, sicut illi di- imperfectionis venialium, sicut illi di- stant, qui ædificant lignum, foenum, sti- stant, qui ædificant lignum, foenum, sti- pulam, de quibus supra in tractatu de pulam, de quibus supra in tractatu de poenitentia habitum est 1. Et accessus ad poenitentia habitum est 1. Et accessus ad bonum in mediocriter malis est per bo- bonum in mediocriter malis est per bo-

1 Cf. IV Sententiarum, Dist. XXI, Art. 2 et 3. 1 Cf. IV Sententiarum, Dist. XXI, Art. 2 et 3. Tom. XXIX hujusce novæ editionis. Tom. XXIX hujusce novæ editionis.

629 629

na quæ dicuntur gratis data et de genere na quæ dicuntur gratis data et de genere bonorum, sicut est fides informis danti bonorum, sicut est fides informis danti eleemosynam, et jejunia, et hujusmodi, eleemosynam, et jejunia, et hujusmodi, in peccato mortali et ita non faciunt in peccato mortali et ita non faciunt statum unum. statum unum.

AD ALIUD dicunt, quod non est simile AD ALIUD dicunt, quod non est simile de mediis coloribus: quia illi consti- de mediis coloribus: quia illi consti- tuuntur per participationem duorum tuuntur per participationem duorum contrariorum hic autem non est sic : contrariorum hic autem non est sic : quia medium inter bonum simpliciter et quia medium inter bonum simpliciter et malum, non est participatione duorum malum, non est participatione duorum per differentem recessum ab eodem, sed per differentem recessum ab eodem, sed per statum imperfectionis, et per actum per statum imperfectionis, et per actum peccati mortalis cum participatione bo- peccati mortalis cum participatione bo- norum habilitantium ad gratiam. norum habilitantium ad gratiam.

Ad object. 2. Ad object. 2.

AD ALIUD dicendum, quod secundum Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod secundum Ad object. 3. eos nihil prohibet idem per diversas eos nihil prohibet idem per diversas rationes attribui diversis et ita dicunt rationes attribui diversis et ita dicunt hic, quod ratione boni habilitantis ad hic, quod ratione boni habilitantis ad gratiam, ad tolerabiliorem damnationem gratiam, ad tolerabiliorem damnationem valent suffragia mediocriter malis. Et valent suffragia mediocriter malis. Et ratione gratiæ boni imperfecti valent ratione gratiæ boni imperfecti valent mediocriter bonis ad velociorem absolu- mediocriter bonis ad velociorem absolu- tionem a poenis. tionem a poenis.

AD ULTIMUM dicunt, quod est meritum AD ULTIMUM dicunt, quod est meritum duplex, scilicet congrui, et condigni. duplex, scilicet congrui, et condigni. Meritum congrui ut eis valeant suffragia Meritum congrui ut eis valeant suffragia habent mediocriter mali: et meritum habent mediocriter mali: et meritum condigni ut citius per suffragia liberen- condigni ut citius per suffragia liberen- tur, habent mediocriter boni. Dicunt tur, habent mediocriter boni. Dicunt etiam, quod ista ipsorum opinio magis etiam, quod ista ipsorum opinio magis pia est et inductiva Ecclesiæ ad multa pia est et inductiva Ecclesiæ ad multa bona et ideo magis tenenda et eligenda. bona et ideo magis tenenda et eligenda.

E CONTRARIO dicunt alii, quibus ego E CONTRARIO dicunt alii, quibus ego consentio, quod secunda pars objectio- consentio, quod secunda pars objectio- num vere concludit. num vere concludit.

per per

Et ad primum dicunt, quod ista divi- Et ad primum dicunt, quod ista divi- sio non est per oppositas res, sed sio non est per oppositas res, sed oppositos modos rei medii enim modi oppositos modos rei medii enim modi sunt ejusdem rei, et tamen diversarum sunt ejusdem rei, et tamen diversarum rationum. rationum.

AD SECUNDUM autem dicunt, quod alius AD SECUNDUM autem dicunt, quod alius est ordo judicandorum, et eorum quibus est ordo judicandorum, et eorum quibus suffragatur Ecclesia: judicandi enim suffragatur Ecclesia: judicandi enim (ut dicit Apostolus 2) judicantur secun- (ut dicit Apostolus 2) judicantur secun-

2 Ad Roman. II, 12: Quicumque in lege pec- 2 Ad Roman. II, 12: Quicumque in lege pec- caverunt, per legem judicabuntur. caverunt, per legem judicabuntur.

Ad object.4. Ad object.4.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

630 630

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dum differentiam operum suorum et dum differentiam operum suorum et hæc quadruplicia sunt secundum genus hæc quadruplicia sunt secundum genus operum sed Ecclesia nulli suffragatur, operum sed Ecclesia nulli suffragatur, nisi cujus solubilis et diminuibilis est nisi cujus solubilis et diminuibilis est poena constat autem nullam poenam in- poena constat autem nullam poenam in- ferni diminuibilem esse manente culpa ferni diminuibilem esse manente culpa secundum esse et quantitatem, quæ tota secundum esse et quantitatem, quæ tota et sola est causa pœnæ infernalis. Et et sola est causa pœnæ infernalis. Et constat, quod culpa in eis numquam di- constat, quod culpa in eis numquam di- minuetur, cum culpa numquam solvatur minuetur, cum culpa numquam solvatur vel minuatur nisi per gratiam: et ipsi vel minuatur nisi per gratiam: et ipsi non sunt gratiæ susceptibiles: ergo non sunt gratiæ susceptibiles: ergo constat, quod Ecclesia nulli suffragatur constat, quod Ecclesia nulli suffragatur damnato. damnato.

PER HOC etiam patet solutio ad se- PER HOC etiam patet solutio ad se- quens quia alia sunt genera operum, quens quia alia sunt genera operum, et alius ordo eorum quibus Ecclesia suf- et alius ordo eorum quibus Ecclesia suf- fragatur, ut dictum est. fragatur, ut dictum est.

AD ULTIMUM dicendum, quod valde bo- AD ULTIMUM dicendum, quod valde bo- nus dicitur hic a statu perfectionis et nus dicitur hic a statu perfectionis et ideo dicit excessum ultra simpliciter bo- ideo dicit excessum ultra simpliciter bo- num. Mediocriter autem bonus dicitur a num. Mediocriter autem bonus dicitur a statu imperfectionis, et similiter medio- statu imperfectionis, et similiter medio- criter malus. Et si concedatur inferri criter malus. Et si concedatur inferri simpliciter bonus ex mediocriter malo: simpliciter bonus ex mediocriter malo: tamen non potest inferri simpliciter ma- tamen non potest inferri simpliciter ma- lus ex mediocriter bono: quia simplici- lus ex mediocriter bono: quia simplici- ter malus est, qui nihil habet de bo- ter malus est, qui nihil habet de bo- no gratiæ gratum facientis: no gratiæ gratum facientis: sed me- sed me- diocriter malus non dicitur ab actu vel diocriter malus non dicitur ab actu vel habitu malo simpliciter, sed a statu cui habitu malo simpliciter, sed a statu cui immixta sunt venialia, quæ sunt li- immixta sunt venialia, quæ sunt li- gnum, foenum, stipula ¹. gnum, foenum, stipula ¹.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

gia Ecclesiæ, hoc est, damnatis fidelibus. gia Ecclesiæ, hoc est, damnatis fidelibus. Et inveniuntur tres modi opinionum Et inveniuntur tres modi opinionum

suarum. suarum.

Dixit enim Præpositivus, quod suffra- Dixit enim Præpositivus, quod suffra- gium unum minuit aliquotam partem gium unum minuit aliquotam partem pœnæ, et secundum æquale primo, mi- pœnæ, et secundum æquale primo, mi- nuit æqualem partem pœnæ : et ita mul- nuit æqualem partem pœnæ : et ita mul- tiplicatis suffragiis tota poena posset tiplicatis suffragiis tota poena posset tolli. Ne autem diceret, quod liberaren- tolli. Ne autem diceret, quod liberaren- tur, et poena eorum haberet finem, et tur, et poena eorum haberet finem, et ita caderet in errorem Origenis, dixit, ita caderet in errorem Origenis, dixit, quod poena suspenditur per Ecclesiæ quod poena suspenditur per Ecclesiæ suffragia usque ad diem judicii, et tunc suffragia usque ad diem judicii, et tunc relabentur in infernum in corpore et relabentur in infernum in corpore et anima simul in æternum cruciandi. anima simul in æternum cruciandi.

Alii dixerunt, ut Porretani, quod hæc Alii dixerunt, ut Porretani, quod hæc diminutio geometrica est, ut tollatur diminutio geometrica est, ut tollatur pars ejusdem proportionis per secundum pars ejusdem proportionis per secundum suffragium, et non semper ejusdem suffragium, et non semper ejusdem quantitatis: ut si primum suffragium quantitatis: ut si primum suffragium tollit pœnæ centesimam, secundum suf- tollit pœnæ centesimam, secundum suf- fragium æquale primo, tollit centesi- fragium æquale primo, tollit centesi- mam residui, et tertium centesimam mam residui, et tertium centesimam illius residui: ei sic manet semper pœ- illius residui: ei sic manet semper pœ- na, eo quod est divisibilis in infinitum. na, eo quod est divisibilis in infinitum.

Antisiodorensis alium modum inve- Antisiodorensis alium modum inve- nit, et dixit, quod non diminuitur pœna : nit, et dixit, quod non diminuitur pœna : quia manente causa manet effectus, hoc quia manente causa manet effectus, hoc est, manente culpa manet poena: sed est, manente culpa manet poena: sed confortatur sustinens per suffragium, ut confortatur sustinens per suffragium, ut facilius possit sustinere pœnam et de facilius possit sustinere pœnam et de hoc posuit simile, sicut si homo portat hoc posuit simile, sicut si homo portat grave onus et cum est in pondere et grave onus et cum est in pondere et sudore, facies ejus perfunditur aqua fri- sudore, facies ejus perfunditur aqua fri- gida, confortatur ad melius portandum, gida, confortatur ad melius portandum, et tamen onus suum in nullo est le- et tamen onus suum in nullo est le- vius. vius.

OBJICITUR autem contra primam obje- OBJICITUR autem contra primam obje-

Quot sint opiniones de suffragiis respectu ctionem: quia Quot sint opiniones de suffragiis respectu ctionem: quia

damnatorum ? damnatorum ?

Secundo, Quæritur de opinionibus Secundo, Quæritur de opinionibus antiquorum circa materiam istam. antiquorum circa materiam istam.

Fuerunt autem antiqui qui dicebant dam- Fuerunt autem antiqui qui dicebant dam- natis mediocriter malis prodesse suffra- natis mediocriter malis prodesse suffra-

1 Cf. I ad Corinth. II, 12. 1 Cf. I ad Corinth. II, 12.

1. Sicut dicit Gregorius, « Nulla est 1. Sicut dicit Gregorius, « Nulla est animæ et hominis passibilitas ab æterno animæ et hominis passibilitas ab æterno igne, nisi quam fecit culpa. » Ergo ma- igne, nisi quam fecit culpa. » Ergo ma- nente eodem modo passibilitate quæ est nente eodem modo passibilitate quæ est a culpa, et uno modo agente igne, una a culpa, et uno modo agente igne, una erit passio semper. Constat autem, quod erit passio semper. Constat autem, quod culpa in omnibus damnatis manet eodem culpa in omnibus damnatis manet eodem

IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 3.

modo semper immobilis. Ergo si est di- modo semper immobilis. Ergo si est di- versitas, hoc est ex parte ignis agentis: versitas, hoc est ex parte ignis agentis: sed hoc est falsum, quia dicit Gregorius, sed hoc est falsum, quia dicit Gregorius, quod uno modo agit, sicut unus sol uno quod uno modo agit, sicut unus sol uno modo agit in eos qui ex diversis causis modo agit in eos qui ex diversis causis infirmantur si soli exponantur : et ta- infirmantur si soli exponantur : et ta- men isti non uno modo patiuntur. Ergo men isti non uno modo patiuntur. Ergo constat hanc opinionem esse falsam. constat hanc opinionem esse falsam.

2. Item, Hoc est contra dicta sancto- 2. Item, Hoc est contra dicta sancto- rum Dionysii, Augustini, Gregorii, su- rum Dionysii, Augustini, Gregorii, su- perius inducta. perius inducta.

3. Item, Cum de talibus nihil sit au- 3. Item, Cum de talibus nihil sit au- dendum dicere, nisi per dicta Sanctorum dendum dicere, nisi per dicta Sanctorum probetur, videtur quod præsumptio fuit probetur, videtur quod præsumptio fuit talia dicere, eo quod nec rationem nec talia dicere, eo quod nec rationem nec auctoritatem habent probantem. auctoritatem habent probantem.

CONTRA secundam plane objicitur : CONTRA secundam plane objicitur : quia quia

1. Duobus existentibus æqualibus in 1. Duobus existentibus æqualibus in virtute activa, patiente autem existente virtute activa, patiente autem existente fortiori et debiliori ad patiendum et re- fortiori et debiliori ad patiendum et re- sistendum agenti, magis agit in patiens sistendum agenti, magis agit in patiens id quod invenit patiens debilius ad resi- id quod invenit patiens debilius ad resi- stendum, quam id quod invenit fortius: stendum, quam id quod invenit fortius: sed duo æqualia suffragia sunt agentia, sed duo æqualia suffragia sunt agentia, et damnatus primo magis resistere pot- et damnatus primo magis resistere pot- est quam secundo: ergo secundum plus est quam secundo: ergo secundum plus tollit de poena, quam primum: et ita tollit de poena, quam primum: et ita nulla est fictio illa. nulla est fictio illa.

2. Item, Quæratur ab eis, quare se- 2. Item, Quæratur ab eis, quare se- cundum cum sit æquale primo, minus cundum cum sit æquale primo, minus tollit, quam primum? Et non poterunt tollit, quam primum? Et non poterunt causam assignare: ergo cum dictum causam assignare: ergo cum dictum irrationale sit, est abjiciendum. irrationale sit, est abjiciendum.

3. Item, Isti incidunt in inconveniens 3. Item, Isti incidunt in inconveniens quod effugere volunt: quia licet secun- quod effugere volunt: quia licet secun- dum minuat similem in proportione et dum minuat similem in proportione et non æqualem, tamen tot suffragia fieri non æqualem, tamen tot suffragia fieri possunt, quod poena insensibilis efficie- possunt, quod poena insensibilis efficie- tur et hoc voluerunt evitare, quia se- tur et hoc voluerunt evitare, quia se- cundum eos semper aliquid remanet de cundum eos semper aliquid remanet de poena sensibili. poena sensibili.

4. Item quæratur, In qua arte hoc di- 4. Item quæratur, In qua arte hoc di- dicerunt, quod poena divisibilis esset in dicerunt, quod poena divisibilis esset in infinitum hoc enim falsum est, quia et infinitum hoc enim falsum est, quia et corpus naturale non est divisibile in in- corpus naturale non est divisibile in in- finitum ergo multo minus dispositio finitum ergo multo minus dispositio corporis vel animæ: sed de mathematico corporis vel animæ: sed de mathematico

631 631

tantum probatum est, quod est divisibile tantum probatum est, quod est divisibile in infinitum. in infinitum.

SIMILITER de tertia opponitur : SIMILITER de tertia opponitur :

1. Animæ enim non recipiunt confor- 1. Animæ enim non recipiunt confor- tationem, nisi per gratiam gratum fa- tationem, nisi per gratiam gratum fa- cientem] vel "gratis datam : et ipsa non cientem] vel "gratis datam : et ipsa non est in statu recipiendi gratiam : ergo est in statu recipiendi gratiam : ergo nulla est hujusmodi confortatio. nulla est hujusmodi confortatio.

2. Item, Similitudo corporis non ha- 2. Item, Similitudo corporis non ha- bet locum in spiritu, quia spiritus non bet locum in spiritu, quia spiritus non habet passibilitatem, nisi ex culpa : ergo habet passibilitatem, nisi ex culpa : ergo nulla fiet in eo confortatio, nisi per cul- nulla fiet in eo confortatio, nisi per cul- pæ alleviationem hanc autem impossi- pæ alleviationem hanc autem impossi- bile est alleviari: ergo nullam damnati bile est alleviari: ergo nullam damnati aliqui accipient consolationem. aliqui accipient consolationem.

HÆC AUTEM omnia non puto esse con- HÆC AUTEM omnia non puto esse con- cedenda, nisi eo modo quo supra dictum cedenda, nisi eo modo quo supra dictum est de verme conscientiæ. Et qui has est de verme conscientiæ. Et qui has opiniones vel potius errores sequi vult, opiniones vel potius errores sequi vult, qui cum Sanctis non concordant, laboret qui cum Sanctis non concordant, laboret ista determinare. ista determinare.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An in omni opere Domini sit misericor- An in omni opere Domini sit misericor- dia et veritas ? dia et veritas ?

Tertio autem quæritur, Utrum in om- Tertio autem quæritur, Utrum in om- ni opere Domini sit misericordia et veri- ni opere Domini sit misericordia et veri- tas? tas?

Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

1. In opere creationis nec justitia nec 1. In opere creationis nec justitia nec misericordia apparet : quia sicut dicit misericordia apparet : quia sicut dicit Augustinus in Littera, « in coelo nulla Augustinus in Littera, « in coelo nulla est miseria: » ergo nec misericordia: est miseria: » ergo nec misericordia: ergo a simili cum ante mundum nulla ergo a simili cum ante mundum nulla esset miseria, nulla fuit misericordia: esset miseria, nulla fuit misericordia: sed nec justitia, quia illa unicuique pro sed nec justitia, quia illa unicuique pro meritis distribuit justitia autem dici- meritis distribuit justitia autem dici- tur veritas ergo nec misericordia nec tur veritas ergo nec misericordia nec veritas in opere creationis fuerunt. veritas in opere creationis fuerunt.

2. Item, In justificatione impii non 2. Item, In justificatione impii non videtur esse veritas, nec justitia, sed videtur esse veritas, nec justitia, sed

Solutio. Solutio.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

632 632

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

misericordia tantum : quia Deus non misericordia tantum : quia Deus non debet justificare impium: ergo non ap- debet justificare impium: ergo non ap- paret ibi justitia. paret ibi justitia.

3. Item, Videtur quod in nullo ope- 3. Item, Videtur quod in nullo ope- rum Dei apparet justitia: quia justitia rum Dei apparet justitia: quia justitia obligat ad debitum sed Deus ex debito obligat ad debitum sed Deus ex debito non obligatur : ergo in nullo opere Dei non obligatur : ergo in nullo opere Dei justitia apparet. justitia apparet.

: :

4. Item, In condemnatione prælato- 4. Item, In condemnatione prælato- rum valde malorum non apparet mise- rum valde malorum non apparet mise- ricordia quia dicitur, Sapientiæ, vi, 7: ricordia quia dicitur, Sapientiæ, vi, 7: Exiguo conceditur misericordia: poten- Exiguo conceditur misericordia: poten- tes autem potenter tormenta patien- tes autem potenter tormenta patien-

tur. tur.

5. Item, Secundum præhabita in valde 5. Item, Secundum præhabita in valde malorum poenis non apparet misericor- malorum poenis non apparet misericor- dia, sed veritas. dia, sed veritas.

IN CONTRARIUM Sunt ea quæ dicuntur in IN CONTRARIUM Sunt ea quæ dicuntur in Littera, et quod dicitur in Psalmo xxiv, Littera, et quod dicitur in Psalmo xxiv, 10 Universæ viæ Domini, misericordia 10 Universæ viæ Domini, misericordia et veritas'. et veritas'.

RESPONSIO. Dicendum, quod ista dis- RESPONSIO. Dicendum, quod ista dis- putatio parum valet et multum protela- putatio parum valet et multum protela- tur in Littera, et solvitur : et dictum tur in Littera, et solvitur : et dictum Psalmistæ tribus modis exponitur in ul- Psalmistæ tribus modis exponitur in ul- timo capitulo istius distinctionis 2. In timo capitulo istius distinctionis 2. In fine autem penultimi dicit in Littera, fine autem penultimi dicit in Littera, quod misericordia sæpe accipitur pro quod misericordia sæpe accipitur pro bonitate, sicut et veritas pro justitia 3. bonitate, sicut et veritas pro justitia 3. Et tunc levius est videre: quia secun- Et tunc levius est videre: quia secun- dum quod misericordia ponitur pro bo- dum quod misericordia ponitur pro bo- nitate, apparuit misericordia in operibus nitate, apparuit misericordia in operibus creationis veritas autem, quia ibi pro- creationis veritas autem, quia ibi pro- duxit quod ab æterno in veritate et arte duxit quod ab æterno in veritate et arte sua resplendens prævidit, quia aliter sua resplendens prævidit, quia aliter falsum subfuisset præscientiæ et præde- falsum subfuisset præscientiæ et præde- stinationi. Si autem veritas pro justitia stinationi. Si autem veritas pro justitia ponatur tunc accipitur justitia, sicut ponatur tunc accipitur justitia, sicut dicit Anselmus in Prosologio, pro de- dicit Anselmus in Prosologio, pro de- centia divinæ bonitatis: quia justum centia divinæ bonitatis: quia justum fuit, ut sic seipsum manifestaret. fuit, ut sic seipsum manifestaret.

: :

Et per hoc patet solutio ad primum Et per hoc patet solutio ad primum quæsitum et in argumentis illis est quæsitum et in argumentis illis est

1 Cf. Tob. II, 2: Justus es, Domine, et omnia 1 Cf. Tob. II, 2: Justus es, Domine, et omnia judicia tua justa sunt, et omnes viæ tuæ miseri- judicia tua justa sunt, et omnes viæ tuæ miseri- cordia, et veritas, et judicium. cordia, et veritas, et judicium.

2 Cf. Supra in hac eadem distinctione cap. E. 2 Cf. Supra in hac eadem distinctione cap. E.

æquivocationis deceptio: quia utrumque æquivocationis deceptio: quia utrumque istorum in diversis sensibus accipitur. istorum in diversis sensibus accipitur.

AD ID quod objicitur de justificatio- Ad 2009. AD ID quod objicitur de justificatio- Ad 2009. ne, dicendum quod ibi resultat miseri- ne, dicendum quod ibi resultat miseri- cordia principaliter, et etiam veritas pro- cordia principaliter, et etiam veritas pro- missi quia hoc promisit: unde in missi quia hoc promisit: unde in Psalmo L, 6 Ut justificeris in sermoni- Psalmo L, 6 Ut justificeris in sermoni- bus tuis, etc. Ibi una Glossa est: Ut bus tuis, etc. Ibi una Glossa est: Ut justificeris in sermonibus, quibus pecca- justificeris in sermonibus, quibus pecca- toribus veniam promisisti. Justitia enim toribus veniam promisisti. Justitia enim est ibi, quæ est decentia divinæ pietatis. est ibi, quæ est decentia divinæ pietatis. Unde Anselmus in Prosologio : « Si par- Unde Anselmus in Prosologio : « Si par- cis peccatoribus, justum est, decet enim cis peccatoribus, justum est, decet enim

te. » te. »

AD ID quod quæritur de pœnis præla- AD ID quod quæritur de pœnis præla- torum valde malorum et aliorum, habet torum valde malorum et aliorum, habet unam solutionem quæ jacet in Littera unam solutionem quæ jacet in Littera in fine istius capituli quia duplex est in fine istius capituli quia duplex est misericordia, scilicet liberans, et hanc misericordia, scilicet liberans, et hanc non experiuntur et est misericordia re- non experiuntur et est misericordia re- laxans, et hanc habent, quia minus pu- laxans, et hanc habent, quia minus pu- niuntur, quam mereurunt. Et hoc notat niuntur, quam mereurunt. Et hoc notat potenter tormenta pati, quod non reci- potenter tormenta pati, quod non reci- piunt diminutionem postquam sunt in- piunt diminutionem postquam sunt in- flicta. flicta.

Auctoritas autem Jacobi solvitur in Auctoritas autem Jacobi solvitur in Littera. Littera.

De omnibus autem illis quæ dicuntur De omnibus autem illis quæ dicuntur in illo cap. C, « Sed quomodo justi- in illo cap. C, « Sed quomodo justi- tia Dei, etc., » expeditum est in primo tia Dei, etc., » expeditum est in primo libro Sententiarum. libro Sententiarum.

Et de duobus ultimis quidquid dubi- Et de duobus ultimis quidquid dubi- tari potest, expeditum est per dicta. tari potest, expeditum est per dicta.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An aliqua sit vita æterna ? An aliqua sit vita æterna ?

Incidenter tamen ratione ejus quod Incidenter tamen ratione ejus quod dicit, ibi, A, paulo ante finem : « Sicut dicit, ibi, A, paulo ante finem : « Sicut

3 In fine cap. D: « Interdum tamen mise- 3 In fine cap. D: « Interdum tamen mise- ricordia large accipitur, ut bonitas. » ricordia large accipitur, ut bonitas. »

4 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 9. 4 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 9.

Ad 4. Ad 4.

Bed contra. Bed contra.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 5. IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 5.

manebit communiter omnium vita æter- manebit communiter omnium vita æter- na Sanctorum. » na Sanctorum. »

Quæritur hic de vita æterna, et per Quæritur hic de vita æterna, et per oppositum de morte æterna. oppositum de morte æterna.

Et de vita æterna quæruntur quatuor, Et de vita æterna quæruntur quatuor, scilicet an sit? scilicet an sit?

Secundo, Quid sit ? Secundo, Quid sit ?

Tertio, An sit ratione essentiæ vel po- Tertio, An sit ratione essentiæ vel po- tentiæ ? tentiæ ?

Et quarto, An Angeli et homines dam- Et quarto, An Angeli et homines dam-

nati habeant vitam æternam ? nati habeant vitam æternam ?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

In cujuscumque ratione cadit unum In cujuscumque ratione cadit unum oppositum, illi nullo modo convenire oppositum, illi nullo modo convenire potest reliquum sed in ratione vitæ in- potest reliquum sed in ratione vitæ in- cipientis sive creatæ cadit oppositum cipientis sive creatæ cadit oppositum æternitatis ergo non potest convenire æternitatis ergo non potest convenire vitæ creatæ, quod sit æterna sed ho- vitæ creatæ, quod sit æterna sed ho- minis et Angeli vita est creata : ergo minis et Angeli vita est creata : ergo non est æterna. PRIMA patet per se. SE- non est æterna. PRIMA patet per se. SE- CUNDA supponitur a ratione creati quod CUNDA supponitur a ratione creati quod habet initium : et æternitas diffinitur habet initium : et æternitas diffinitur per non habere initium. Unde dicit Au- per non habere initium. Unde dicit Au- gustinus, quod « vera æternitas est vera gustinus, quod « vera æternitas est vera incommutabilitas : » sed nulla creatura incommutabilitas : » sed nulla creatura est incommutabilis, ut dicit idem : ergo est incommutabilis, ut dicit idem : ergo nullius creaturæ vita est æterna. nullius creaturæ vita est æterna.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicitur, Joan. 1, 15 : Ut 1. Quod dicitur, Joan. 1, 15 : Ut omnis qui credit in ipsum, non pereat, omnis qui credit in ipsum, non pereat, sed habeat vitam æternam. sed habeat vitam æternam.

2. Item, Joan. x, 28: Ego vitam 2. Item, Joan. x, 28: Ego vitam æternam do eis. æternam do eis.

Item est contra symbolum Apostolo- Item est contra symbolum Apostolo- rum, ubi articulus ultimus dicit, « Et rum, ubi articulus ultimus dicit, « Et vitam æternam. » vitam æternam. »

AD HOC dicendum, quod vita æterna AD HOC dicendum, quod vita æterna triplex est optimo modo essendi. triplex est optimo modo essendi.

Uno modo per essentiam vitæ et æter- Uno modo per essentiam vitæ et æter- nitatis et sic Deus solus qui est vita nitatis et sic Deus solus qui est vita supra omnem vitam, et æternitas super supra omnem vitam, et æternitas super omnem æternitatem, ut dicit Dionysius, omnem æternitatem, ut dicit Dionysius,

est vita æterna. est vita æterna.

Secundo modo dicitur ut in objecto Secundo modo dicitur ut in objecto viventium æterna vita: et sic iterum viventium æterna vita: et sic iterum Deus est vita æterna : quia solus est Deus est vita æterna : quia solus est objectum, quod exhibitum ut est, movet objectum, quod exhibitum ut est, movet

633 633

sanctos ad vitam æternam, secundum sanctos ad vitam æternam, secundum quod dicit Aristoteles, quod extra cœlum quod dicit Aristoteles, quod extra cœlum nihil est nisi vita beata: quod non pot- nihil est nisi vita beata: quod non pot- est esse verum, quod esset ibi vita æter- est esse verum, quod esset ibi vita æter- na vel beata, nisi sicut in objecto, quod na vel beata, nisi sicut in objecto, quod intra orbem coeli non includitur, nec intra orbem coeli non includitur, nec extra clauditur. extra clauditur.

Tertio modo dicitur vita æterna parti- Tertio modo dicitur vita æterna parti- cipatione viventium et sic Sancti ha- cipatione viventium et sic Sancti ha- bent vitam æternam. bent vitam æternam.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non est optimum in ratione vitæ dictæ primo est optimum in ratione vitæ dictæ primo et secundo modo: et hæc eadem parti- et secundo modo: et hæc eadem parti- cipata facit tertiam. Unde licet participa- cipata facit tertiam. Unde licet participa- tio inceperit, tamen participatum quod tio inceperit, tamen participatum quod vita æterna dicitur, non incepit. vita æterna dicitur, non incepit.

AD PROBATIONEM dicendum, quod com- AD PROBATIONEM dicendum, quod com- mutabiles sunt omnes creaturæ per na- mutabiles sunt omnes creaturæ per na- turam sed tamen participando incom- - turam sed tamen participando incom- - mutabilem substantiam numquam exe- mutabilem substantiam numquam exe- runt suam mutationem, ut dicit Augusti- runt suam mutationem, ut dicit Augusti- nus in libro XII Confessionum: et ideo nus in libro XII Confessionum: et ideo in quantum vivunt vita æterna, incom- in quantum vivunt vita æterna, incom- mutabiles efficiuntur. mutabiles efficiuntur.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Quid sit vita æterna? Quid sit vita æterna?

Secundo quæritur, Quid sit vita æter- Secundo quæritur, Quid sit vita æter- na? na?

« «

Dicitur autem in libro de Motu cordis, Dicitur autem in libro de Motu cordis, quod « vita est continuus actus animæ in quod « vita est continuus actus animæ in corpus » sed in libro de Causis, in corpus » sed in libro de Causis, in commento propositionis 17, dicitur, commento propositionis 17, dicitur, quod vita est processio ex ente primo, quod vita est processio ex ente primo, quieto, sempiterno, et primus motus. » quieto, sempiterno, et primus motus. » 1. Aut ergo accipitur hic primo, aut 1. Aut ergo accipitur hic primo, aut secundo modo. Si primo modo tunc secundo modo. Si primo modo tunc oportet, quod vita æterna esset a princi- oportet, quod vita æterna esset a princi- pio intrinseco essentialiter conjuncto : pio intrinseco essentialiter conjuncto : et hoc falsum est: quia a Deo est : et et hoc falsum est: quia a Deo est : et ille non est alicui essentialiter conjun- ille non est alicui essentialiter conjun- ctus. Si secundo modo: tunc vita acci- ctus. Si secundo modo: tunc vita acci- pitur secundum quod est causatum vitæ pitur secundum quod est causatum vitæ

Solutio. Solutio.

634 634

D. ALB. MAG. ORD). PRÆD. D. ALB. MAG. ORD). PRÆD.

primæ hoc autem est in omnibus vi- primæ hoc autem est in omnibus vi- vis ergo videtur, quod eadem ratione vis ergo videtur, quod eadem ratione esset principium vitæ æternæ et vitæ esset principium vitæ æternæ et vitæ naturalis in omnibus vivis et hoc fal- naturalis in omnibus vivis et hoc fal- sum est. sum est.

2. Item, In utroque istorum modorum 2. Item, In utroque istorum modorum dicit Aristoteles quod « vivere in viven- dicit Aristoteles quod « vivere in viven- tibus est esse: » sed hoc non est verum tibus est esse: » sed hoc non est verum de viventibus vita æterna : ergo videtur, de viventibus vita æterna : ergo videtur, quod vita æterna non proprie dicatur quod vita æterna non proprie dicatur vita. vita.

3. Si forte dicatur, quod vita sumitur 3. Si forte dicatur, quod vita sumitur secundum bene esse. CONTRA: Secun- secundum bene esse. CONTRA: Secun- dum bene esse conveniens, est secundum dum bene esse conveniens, est secundum accidens nullum autem accidens per accidens nullum autem accidens per accidens est æternum : ergo vita æterna accidens est æternum : ergo vita æterna non est æterna, quod ridiculum est. non est æterna, quod ridiculum est.

Si forte dicas, quod non est accidens Si forte dicas, quod non est accidens per accidens, sed per se. CONTRA: Acci- per accidens, sed per se. CONTRA: Acci- dens per se semper sequitur ad subje- dens per se semper sequitur ad subje- ctum ergo homo qui esset in vita ctum ergo homo qui esset in vita æterna, semper esset in vita æterna, et æterna, semper esset in vita æterna, et numquam fuisset sine vita æterna : quod numquam fuisset sine vita æterna : quod iterum ridiculum est. iterum ridiculum est.

4. Item, Eternitas diffinitur per vi- 4. Item, Eternitas diffinitur per vi- tam quia dicit Boetius, quod « æterni- tam quia dicit Boetius, quod « æterni- tas est interminabilis vitæ tota simul et tas est interminabilis vitæ tota simul et perfecta possessio. » Sed res cadens in perfecta possessio. » Sed res cadens in alicujus diffinitione, non denominatur alicujus diffinitione, non denominatur ab illa. Ergo non debet dici vita æterna. ab illa. Ergo non debet dici vita æterna.

5. Item, Joan. XVII, 3 : Hæc est vita 5. Item, Joan. XVII, 3 : Hæc est vita æterna ut cognoscant te solum verum æterna ut cognoscant te solum verum Deum, et quem misisti Jesum Christum. Deum, et quem misisti Jesum Christum. Ergo vita æterna cognitio quædam est: Ergo vita æterna cognitio quædam est: et hoc modo non dicitur vita in naturis. et hoc modo non dicitur vita in naturis.

RESPONSIO. Dicendum, quod vita di- RESPONSIO. Dicendum, quod vita di- citur dupliciter, scilicet secundum esse, citur dupliciter, scilicet secundum esse, et secundum bene esse. et secundum bene esse.

prima et sic intelligitur dictum de cau- prima et sic intelligitur dictum de cau- sis introductum quia, sicut dicit Phi- sis introductum quia, sicut dicit Phi- losophus, « Omne ens est ab ente primo, losophus, « Omne ens est ab ente primo, et omnis vita a vita prima, et omnis in- et omnis vita a vita prima, et omnis in- tellectus et scientia ab intelligentia pri- tellectus et scientia ab intelligentia pri- ma. » Sic etiam loquitur Dionysius de ma. » Sic etiam loquitur Dionysius de vita, cap. 6 de Divinis nominibus, ubi vita, cap. 6 de Divinis nominibus, ubi sic dicit : « Immortalium Angelorum sic dicit : « Immortalium Angelorum vita est immortalitas, et ipsum indestru- vita est immortalitas, et ipsum indestru- ctivum Angelici sempiterni motus est ex ctivum Angelici sempiterni motus est ex ipsa, et propter vitam ipsam, quæ est ipsa, et propter vitam ipsam, quæ est super omnem vitam. » Secundo autem super omnem vitam. » Secundo autem modo intelligitur dictum quod addu- modo intelligitur dictum quod addu- ctum est de libro de Motu cordis. ctum est de libro de Motu cordis.

Improprie autem dicitur vita perfectio Improprie autem dicitur vita perfectio uniuscujusque a forma propria ad esse, uniuscujusque a forma propria ad esse, et actum qui esse consequitur: sicut la- et actum qui esse consequitur: sicut la- pis dicitur vivus, et aqua, quando perfi- pis dicitur vivus, et aqua, quando perfi- cere potest hoc quod est lapidis, et hoc cere potest hoc quod est lapidis, et hoc quod est aquæ. quod est aquæ.

Secundum bene esse autem dicitur vita Secundum bene esse autem dicitur vita ad sensus bene esse, et rationis bene ad sensus bene esse, et rationis bene esse. Secundum autem esse in sensu di- esse. Secundum autem esse in sensu di- citur vivere, delectabiliter et voluptuose citur vivere, delectabiliter et voluptuose vivens, secundum quod dicit Apostolus, vivens, secundum quod dicit Apostolus, ad Coloss. 111,5 Mortificate membra ve- ad Coloss. 111,5 Mortificate membra ve- stra quæ sunt super terram, fornicatio- stra quæ sunt super terram, fornicatio- nem, etc. Et, I ad Timoth. v, 6: Quæ in nem, etc. Et, I ad Timoth. v, 6: Quæ in deliciis est, vivens, mortua est. Secun- deliciis est, vivens, mortua est. Secun- dum autem bene esse rationis dupliciter dum autem bene esse rationis dupliciter dicitur, scilicet secundum bonum ratio- dicitur, scilicet secundum bonum ratio- nis in patria et gloria. Et secundum pri- nis in patria et gloria. Et secundum pri- mum modum dicitur, ad Galat. 11, 20: mum modum dicitur, ad Galat. 11, 20: Vivo autem, jam non ego : vivit vero in Vivo autem, jam non ego : vivit vero in me Christus. Et secundum secundum me Christus. Et secundum secundum modum dicitur, Matth. xx11, 32: Non est modum dicitur, Matth. xx11, 32: Non est Deus mortuorum, sed viventium. Et hoc Deus mortuorum, sed viventium. Et hoc modo sumitur vita æterna hic. modo sumitur vita æterna hic.

Et per hoc patet, quod si ipsa debeat Et per hoc patet, quod si ipsa debeat

Secundum esse adhuc dupliciter, sci- diffiniri, quod ipsa erit processio sive Secundum esse adhuc dupliciter, sci- diffiniri, quod ipsa erit processio sive licet proprie, et improprie. licet proprie, et improprie.

Proprie adhuc dupliciter et primo Proprie adhuc dupliciter et primo quidem modo dicitur vita actus quo est quidem modo dicitur vita actus quo est spiritus in quo est et hoc modo dicitur spiritus in quo est et hoc modo dicitur anima vivere, et Angelus vivere. Alio anima vivere, et Angelus vivere. Alio modo dicitur actus animæ continuus in modo dicitur actus animæ continuus in corpus : corpus : et hoc modo dicitur animal et hoc modo dicitur animal vivere et hoc modo omnis vita creata vivere et hoc modo omnis vita creata exemplariter et efficienter est a vita exemplariter et efficienter est a vita

actus primæ vitæ in beatos, secundum actus primæ vitæ in beatos, secundum bene esse gloriæ sive beatitudinis, et bene esse gloriæ sive beatitudinis, et

actus. actus.

Et per hoc patet solutio ad omnia præ- Et per hoc patet solutio ad omnia præ- ter ultimum ad quod dicendum, quod ter ultimum ad quod dicendum, quod ibi diffinitur vita æterna per causam, ibi diffinitur vita æterna per causam, quia immediata cognitio Dei est causa quia immediata cognitio Dei est causa hujus vitæ secundum bene esse gloriæ. hujus vitæ secundum bene esse gloriæ. AD ID autem quod objicitur quod sit AD ID autem quod objicitur quod sit

Ad 3. Ad 3.

contra. contra.

IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 6 ET 7. IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 6 ET 7.

accidens, dicendum quod non est acci- accidens, dicendum quod non est acci- dens, sed potius perfectio naturalis: est dens, sed potius perfectio naturalis: est enim natura nostra ad actum illum qui enim natura nostra ad actum illum qui est vita æterna, et gloria est ejus habitus est vita æterna, et gloria est ejus habitus ad illum et in talibus dicit Aristoteles, ad illum et in talibus dicit Aristoteles, quod homo non est alteratus, sed potius quod homo non est alteratus, sed potius perfectus, præcipue, quia non est acci- perfectus, præcipue, quia non est acci- dens quod fluit a subjecto, sed potius a dens quod fluit a subjecto, sed potius a Deo essentialiter per modum gloriæ nos Deo essentialiter per modum gloriæ nos

vivificante. vivificante.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An vita æterna conveniat ratione essen- An vita æterna conveniat ratione essen- tiæ vel ratione potentiæ beatis spiriti- tiæ vel ratione potentiæ beatis spiriti- bus? bus?

Tertio quæritur, Utrum conveniat ra- Tertio quæritur, Utrum conveniat ra- tione essentiæ vel ratione potentiæ ? tione essentiæ vel ratione potentiæ ?

Videtur autem, quod ratione poten- Videtur autem, quod ratione poten- tiæ : quia tiæ : quia

1. Cognitio est vita æterna : et illa 1. Cognitio est vita æterna : et illa non est nisi ratione potentiæ : ergo et non est nisi ratione potentiæ : ergo et vita. vita.

2. Item, Vita non dicitur hic secun- 2. Item, Vita non dicitur hic secun- dum esse, sed secundum bene esse: bene dum esse, sed secundum bene esse: bene autem esse est secundum verum et bo- autem esse est secundum verum et bo- num increatum et utrumque istorum num increatum et utrumque istorum percipitur ratione potentiæ : igitur et percipitur ratione potentiæ : igitur et vita inest ratione potentiæ, ut videtur. vita inest ratione potentiæ, ut videtur.

3. Item, In isto modo vita est motus in 3. Item, In isto modo vita est motus in spiritum a Deo qui est vita prima secun- spiritum a Deo qui est vita prima secun- dum perceptionem gloriæ: hoc autem dum perceptionem gloriæ: hoc autem est secundum quod ipse est summum est secundum quod ipse est summum bonum et summum verum et constat, bonum et summum verum et constat, quod hoc sit ratione potentiæ: ergo prius. quod hoc sit ratione potentiæ: ergo prius. IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod

1. Vita semper ab interiori procedit : 1. Vita semper ab interiori procedit : ergo prius est in essentia, quam in po- ergo prius est in essentia, quam in po- tentia. tentia.

2. Item, Gratia per prius perficit es- 2. Item, Gratia per prius perficit es- sentiam, quam potentiam: ergo et glo- sentiam, quam potentiam: ergo et glo- ria ria

hæc autem vita est secundum bene hæc autem vita est secundum bene esse gloriæ ergo prius percipitur ab esse gloriæ ergo prius percipitur ab essentia, quam a potentia. essentia, quam a potentia.

635 635 RESPONSIO. Dicendum, quod vita glo- solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod vita glo- solutio. riæ et etiam gratiæ per prius est in es- riæ et etiam gratiæ per prius est in es- sentia. Est enim hæc vita, ut dictum est, sentia. Est enim hæc vita, ut dictum est, actus primæ vitæ in spiritum secundum actus primæ vitæ in spiritum secundum influxum gloriæ et beatitudinis: et sic influxum gloriæ et beatitudinis: et sic procedit ab ipsa secundum quod ipsa est procedit ab ipsa secundum quod ipsa est in beatis spiritibus per gloriam et hoc in beatis spiritibus per gloriam et hoc in esse primo est spiritus, et secundo po- in esse primo est spiritus, et secundo po- tentiæ. tentiæ.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod cog- AD PRIMUM ergo dicendum, quod cog- nitio illa non accipitur extra, sicut inte- nitio illa non accipitur extra, sicut inte- rior cognitio quia non est per abstra- rior cognitio quia non est per abstra- ctionem, sed est ejus quod se interius ctionem, sed est ejus quod se interius manifestat in anima per experimentum manifestat in anima per experimentum vitæ, id est, actus in spiritum a vita pri- vitæ, id est, actus in spiritum a vita pri- ma, quieta, sempiterna, quæ essentiali- ma, quieta, sempiterna, quæ essentiali- ter est in spiritu beato. ter est in spiritu beato.

Ad 1. Ad 1.

AD ALIUD dicendum, quod bonum il- Ad 2 et 3. AD ALIUD dicendum, quod bonum il- Ad 2 et 3. lud dupliciter accipitur, scilicet ut distin- lud dupliciter accipitur, scilicet ut distin- ctum, et indistinctum est. Et primo mo- ctum, et indistinctum est. Et primo mo- do agens in spiritum, dicitur vita. Se- do agens in spiritum, dicitur vita. Se- cundo autem modo sic est, quasi vita cundo autem modo sic est, quasi vita potentiæ secundum rationem veri et bo- potentiæ secundum rationem veri et bo- ni. Et hoc debet sic imaginari: Intelli- ni. Et hoc debet sic imaginari: Intelli- gamus primum non esse verum et bo- gamus primum non esse verum et bo- num, et tamen per gloriam inesse spiri- num, et tamen per gloriam inesse spiri- tui creato adhuc ipse in essentia sua tui creato adhuc ipse in essentia sua beate vivit in illo, per hoc quod illud in- beate vivit in illo, per hoc quod illud in- fluit ei vitam nobilissimam, quæ est per fluit ei vitam nobilissimam, quæ est per gloriam. gloriam.

Per hoc etiam patet solutio ad se- Per hoc etiam patet solutio ad se- quens. quens.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An damnati vivant vita æterna ? An damnati vivant vita æterna ?

Ultimo quæritur, Utrum damnati vi- Ultimo quæritur, Utrum damnati vi- vant vita æterna ? vant vita æterna ?

Videtur, quod sic: quia vivunt sine Videtur, quod sic: quia vivunt sine fine in poenis ergo æternaliter. fine in poenis ergo æternaliter. IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod 1. Vita æterna præmium est beato- 1. Vita æterna præmium est beato- rum ergo non convenit malis. rum ergo non convenit malis.

2. Item, Non eidem convenit vita 2. Item, Non eidem convenit vita

Sed contra. Sed contra.

636 636

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio.

æterna, et mors æterna: sed mors æterna æterna, et mors æterna: sed mors æterna convenit damnatis: ergo non habent vi- convenit damnatis: ergo non habent vi-

tam æternam. tam æternam.

RESPONSIO. Dicendum, quod damnati RESPONSIO. Dicendum, quod damnati non vivunt vita æterna, nec habent vi- non vivunt vita æterna, nec habent vi- tam æternam vivere enim est habere tam æternam vivere enim est habere principium vitæ et hoc non habent principium vitæ et hoc non habent damnati, sed potius per separationem ab damnati, sed potius per separationem ab illo principio et ideo sunt mortui sim- illo principio et ideo sunt mortui sim- pliciter, sed secundum quid vivi, scilicet pliciter, sed secundum quid vivi, scilicet secundum miseram naturæ vitam. secundum miseram naturæ vitam.

Si autem conceditur, quod vivunt, Si autem conceditur, quod vivunt, non debet concedi, quod vivant vita non debet concedi, quod vivant vita æterna dictum est enim, quod æter- æterna dictum est enim, quod æter- num hic dicitur participative. Et quia num hic dicitur participative. Et quia sic creatura æternitatem participat, ut sic creatura æternitatem participat, ut dicit Augustinus, in quantum nusquam dicit Augustinus, in quantum nusquam exerit mutabilitatem suam, sed potius exerit mutabilitatem suam, sed potius totam vitam suam simul et perfectionem totam vitam suam simul et perfectionem habet in uno, in quo nihil transit et ni- habet in uno, in quo nihil transit et ni- hil exspectatur in futurum. Et ita non vi- hil exspectatur in futurum. Et ita non vi- vunt, nisi in pœnis : quia vicissitudi vunt, nisi in pœnis : quia vicissitudi nantur in illis. Sed bene conceditur, nantur in illis. Sed bene conceditur, quod non videbunt interitum, et vivent quod non videbunt interitum, et vivent adhuc in finem consumptionis secundum adhuc in finem consumptionis secundum poenarum vicissitudinem. poenarum vicissitudinem.

Si autem inveniatur improprie dictum, Si autem inveniatur improprie dictum, quod vivant vita æterna propter caren- quod vivant vita æterna propter caren- tiam finis in pœnis, non debet concedi tiam finis in pœnis, non debet concedi quod habeant vitam æternam : quia hoc quod habeant vitam æternam : quia hoc sonat possessionem: nemo autem habet sonat possessionem: nemo autem habet mobilem participationem per modum mobilem participationem per modum possessionis (sicut sæpe supra dictum possessionis (sicut sæpe supra dictum est) nisi qui habet eam ad nutum : et est) nisi qui habet eam ad nutum : et hoc non habent damnati, qui desiderant hoc non habent damnati, qui desiderant mortem, et mors fugit ab eis. mortem, et mors fugit ab eis.

AD PRIMUM ergo dicitur, quod non est AD PRIMUM ergo dicitur, quod non est idem sine fine vivere, sicut jam dictum idem sine fine vivere, sicut jam dictum est. est.

1 Job. xxiv, 19: Ad nimium calorem transeat 1 Job. xxiv, 19: Ad nimium calorem transeat

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Quid sit mors æterna? Quid sit mors æterna?

Deinde quæritur per oppositum de Deinde quæritur per oppositum de

morte æterna : morte æterna :

1. Si enim mors et vita sunt opposita, 1. Si enim mors et vita sunt opposita, videtur mors æterna esse separatio ab videtur mors æterna esse separatio ab hujusmodi vita. hujusmodi vita.

2. Item, Mors opposita vitæ naturali 2. Item, Mors opposita vitæ naturali est separatio animæ, quæ est causa vitæ, est separatio animæ, quæ est causa vitæ, a corpore, ut dicunt Philosophi : ergo et a corpore, ut dicunt Philosophi : ergo et ibi erit mors æterna separatio ab hujus- ibi erit mors æterna separatio ab hujus- modi principio vitæ. modi principio vitæ.

3. Item, Dionysius reprehendit in Ec- 3. Item, Dionysius reprehendit in Ec- clesiastica hierarchia dicentes mortem clesiastica hierarchia dicentes mortem aliud esse, quam separationem a vita : aliud esse, quam separationem a vita : ergo ut prius. ergo ut prius.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Separatio a vita qualibet, est in 1. Separatio a vita qualibet, est in momento ergo nulla erit mors æterna. momento ergo nulla erit mors æterna. 2. Item, Æternum est incommutabile 2. Item, Æternum est incommutabile essentialiter, vel participative, ut dictum essentialiter, vel participative, ut dictum est sed neutro istorum modorum dici est sed neutro istorum modorum dici

potest mors æterna : ergo ipsa non est potest mors æterna : ergo ipsa non est

æterna. æterna.

3. Item, Si mors non est nisi separa- 3. Item, Si mors non est nisi separa- tio, et separatio non dicit nisi pœnam tio, et separatio non dicit nisi pœnam damni ergo illi qui sunt mortui morte damni ergo illi qui sunt mortui morte æterna, non habent nisi pœnam damni : æterna, non habent nisi pœnam damni : ergo nullam habent poenam sensus, quod ergo nullam habent poenam sensus, quod falsum est, cum patiantur nimium calo- falsum est, cum patiantur nimium calo- rem et nimium frigus '. rem et nimium frigus '.

Sed conte Sed conte

AD HOC dicendum, quod mors de se Solutio, AD HOC dicendum, quod mors de se Solutio, non dicit nisi separationem, sicut primo non dicit nisi separationem, sicut primo probatum est. probatum est.

AD HOC ergo quod contra objicitur, di- AD HOC ergo quod contra objicitur, di- cendum quod mors non proprie dicitur cendum quod mors non proprie dicitur æterna: quia æternum ponitur pro per- æterna: quia æternum ponitur pro per- petuo quando mors æterna vocatur: et petuo quando mors æterna vocatur: et hoc est simile æterno in carentia finis, hoc est simile æterno in carentia finis,

(impius) ab aquis nivium. (impius) ab aquis nivium.

Ad 1. Ad 1.

13. 13.

IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 8. IN IV SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 8.

637 637

et non in alio. Et bene concedo, quod rat, et egressus animæ est mors, exspira- et non in alio. Et bene concedo, quod rat, et egressus animæ est mors, exspira- hæc separatio durat sine fine. hæc separatio durat sine fine.

AD ALIUD dicendum, quod causa sepa- AD ALIUD dicendum, quod causa sepa- rationis adjacet continue, quæ est mali- rationis adjacet continue, quæ est mali- tia confirmata et damnata, et hæc cau- tia confirmata et damnata, et hæc cau- sat posse pati poenas: et ideo passibi- sat posse pati poenas: et ideo passibi- lium pœnarum passio potius est sequela lium pœnarum passio potius est sequela talis mortis, quam mors: quia sicut ani- talis mortis, quam mors: quia sicut ani- ma egrediente corpus marcescit et exspi- ma egrediente corpus marcescit et exspi-

tio autem et putrefactio sunt sequelæ tio autem et putrefactio sunt sequelæ mortis, eo quod ab anima non continetur mortis, eo quod ab anima non continetur corpus ita separatio a principio æternæ corpus ita separatio a principio æternæ vitæ est mors æterna, et sequela hujus vitæ est mors æterna, et sequela hujus mortis est passio ignis, eo quod spiritus mortis est passio ignis, eo quod spiritus condemnatus a principio vitæ æternæ condemnatus a principio vitæ æternæ

non continetur. non continetur.

638 638

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XLVII. DISTINCTIO XLVII.

De judicio extremo quantum ad modum secundum quem dabitur. De judicio extremo quantum ad modum secundum quem dabitur.

A. De sententia judicii. A. De sententia judicii.

Solet etiam quæri, Qualiter dabitur judicii sententia? Sed non est per- Solet etiam quæri, Qualiter dabitur judicii sententia? Sed non est per- spicuum id explicare. Non enim Scriptura aperte diffinit an voce illa profe- spicuum id explicare. Non enim Scriptura aperte diffinit an voce illa profe- rantur: Venite, benedicti : et, Discedite a me, maledicti: an virtute judicis rantur: Venite, benedicti : et, Discedite a me, maledicti: an virtute judicis ita fiet, conscientiis singulorum attestantibus: ut modo dicitur futurum, ita fiet, conscientiis singulorum attestantibus: ut modo dicitur futurum, ut judicis potentiæ effectus ipsius dictione significentur. Illa etiam, Esu- ut judicis potentiæ effectus ipsius dictione significentur. Illa etiam, Esu- rivi, et non dedistis mihi manducare 2,et hujusmodi, magis conscientiis ex- rivi, et non dedistis mihi manducare 2,et hujusmodi, magis conscientiis ex- primenda plurimi putant quam verbis: quia Apostolus in momento primenda plurimi putant quam verbis: quia Apostolus in momento et in ictu oculi mysterium consummandum tradit. Sed illud ad resurre- et in ictu oculi mysterium consummandum tradit. Sed illud ad resurre- ctionis statum tantum referunt, non ad judicium: qui aliis judicii sententiam, ctionis statum tantum referunt, non ad judicium: qui aliis judicii sententiam, et malorum increpationes, et bonorum præmia verbis exprimenda asse- et malorum increpationes, et bonorum præmia verbis exprimenda asse-

runt. runt.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

tio, de consequentibus judicium, et in- tio, de consequentibus judicium, et in- cipit distinctione penultima hujus libri. cipit distinctione penultima hujus libri. In prima harum partium quæruntur In prima harum partium quæruntur quinque, scilicet qualiter dabitur judicii quinque, scilicet qualiter dabitur judicii sententia? sententia?

Secundo, De sanctis qui cum Domino Secundo, De sanctis qui cum Domino

« Solet etiam quæri, Qualiter dabitur, judicabunt. « Solet etiam quæri, Qualiter dabitur, judicabunt.

etc. » etc. »

Hic agit de judicio. Hic agit de judicio.

Et dividitur in tres partes. In prima Et dividitur in tres partes. In prima agit de judicio. In secunda, de judice, agit de judicio. In secunda, de judice, et incipit in sequenti distinctione. Ter- et incipit in sequenti distinctione. Ter-

Tertio, De ordine judicandorum. Tertio, De ordine judicandorum. Quarto, De ministerio Angelorum in Quarto, De ministerio Angelorum in judicio. judicio.

Et quinto, An dæmones malis præsint Et quinto, An dæmones malis præsint in inferno ? in inferno ?

1 Matth. xxv, 34 et 41. 1 Matth. xxv, 34 et 41.

2 Ibid. . 42. 2 Ibid. . 42.

3 I ad Corinth. xv, 52: In momento, in ictu 3 I ad Corinth. xv, 52: In momento, in ictu oculi... mortui resurgent incorrupti, etc. oculi... mortui resurgent incorrupti, etc.

IN IV SENTENT. DIST. XLVII, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XLVII, A, ART. 1.

Et hæc secundum ordinem inducuntur Et hæc secundum ordinem inducuntur hic in Littera in quinque capitulis. hic in Littera in quinque capitulis.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An sententia judicis in extremo judicio An sententia judicis in extremo judicio sit vocalis, vel mentalis? sit vocalis, vel mentalis?

CIRCA PRIMUM incidit quærendum, CIRCA PRIMUM incidit quærendum, Utrum sententia illa sit vocalis, vel Utrum sententia illa sit vocalis, vel mentalis? Et de hoc etiam quærit Ma- mentalis? Et de hoc etiam quærit Ma- gister in Littera. gister in Littera.

Videtur autem, quod mentalis: quia Videtur autem, quod mentalis: quia 1. Maxima erit multitudo in loco illo: 1. Maxima erit multitudo in loco illo: sed maxima multitudo audire vocem sed maxima multitudo audire vocem unam corpoream non posset : ergo unam corpoream non posset : ergo videtur, quod vox illa corporea non videtur, quod vox illa corporea non

est. est.

Si quis dicat, quod miraculose virtute Si quis dicat, quod miraculose virtute divina fiet, quod omnes audiant vocem divina fiet, quod omnes audiant vocem illam. CONTRA: Compendium eligit om- illam. CONTRA: Compendium eligit om- nis natura, et omnis sapienter operans: nis natura, et omnis sapienter operans: sed compendiosus est, quod fiat virtutė sed compendiosus est, quod fiat virtutė divina in mente, quam in sermone divina in mente, quam in sermone ergo videtur, quod mente non voce ex- ergo videtur, quod mente non voce ex- teriori sententia exprimatur. teriori sententia exprimatur.

: :

2. Item, Licet in Evangelio Joannis, 2. Item, Licet in Evangelio Joannis, v, 28, dicatur, quod omnes qui in mo- v, 28, dicatur, quod omnes qui in mo- numentis sunt, audient vocem Filii numentis sunt, audient vocem Filii Dei: Dei: non tamen intelligitur de voce non tamen intelligitur de voce vocali, sed mentali: ergo a simili licet vocali, sed mentali: ergo a simili licet de ista sententia Evangelium dicere de ista sententia Evangelium dicere videatur, quod sit vocalis, mentaliter videatur, quod sit vocalis, mentaliter tamen debet intelligi. tamen debet intelligi.

639 639

4. Item, Testes non deponent vocali- 4. Item, Testes non deponent vocali- ter, sed mentaliter : ergo et sententia ter, sed mentaliter : ergo et sententia est in mente. PRIMA probatur per hoc, est in mente. PRIMA probatur per hoc, quod conscientiæ erunt testes. quod conscientiæ erunt testes.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Evangelium dicit expresse, Matth. 1. Evangelium dicit expresse, Matth. XXV, XXV, 41. Tunc dicet rex his qui a sini- 41. Tunc dicet rex his qui a sini- stris erunt, etc. Ergo ita est tenendum. stris erunt, etc. Ergo ita est tenendum.

2. Item, Sicut patebit in sequenti di- 2. Item, Sicut patebit in sequenti di- stinctione, judex judicabit in forma stinctione, judex judicabit in forma servised formæ hominis est judi- servised formæ hominis est judi- care judicio hominis : hoc autem est, care judicio hominis : hoc autem est, quod sententia scripto proferatur, et. quod sententia scripto proferatur, et. voce sedentis judicis exprimatur post voce sedentis judicis exprimatur post consilium vel auditum testium in aure consilium vel auditum testium in aure facta ergo videtur, quod sententia illa facta ergo videtur, quod sententia illa erit vocalis. erit vocalis.

RESPONSIO. Dicendum, quod de ista RESPONSIO. Dicendum, quod de ista quæstione nihil est perspicuum dicere: quæstione nihil est perspicuum dicere: et tamen melius credo, quod erit menta- et tamen melius credo, quod erit menta- lis, quam vocalis. lis, quam vocalis.

Sed contra. Sed contra.

Solutio Solutio

AD ID autem quod objicitur in con- Ad object 1 AD ID autem quod objicitur in con- Ad object 1 trarium, dicendum quod Evangelium trarium, dicendum quod Evangelium rudibus loquitur, qui spiritualia non rudibus loquitur, qui spiritualia non capiunt, nisi corporalibus similitudini- capiunt, nisi corporalibus similitudini- bus exprimantur et tamen spiritualiter bus exprimantur et tamen spiritualiter intelligi debent, sicut et vox tubæ, quæ intelligi debent, sicut et vox tubæ, quæ erit in resurrectione, et alia quæ cor- erit in resurrectione, et alia quæ cor- poraliter circa resurrectionem expri- poraliter circa resurrectionem expri- muntur : de quibus supra habitum muntur : de quibus supra habitum est 2. est 2.

AD ALIUD dicendum, quod in forma Ad odject 2. AD ALIUD dicendum, quod in forma Ad odject 2. servi judicabit, ut videatur judex et co- servi judicabit, ut videatur judex et co- gnoscatur: et non ad hoc ut judicium gnoscatur: et non ad hoc ut judicium tanquam servus vel homo exerceat: tanquam servus vel homo exerceat: quinimo exercebit judicium secundum quinimo exercebit judicium secundum occulta cordium, et hoc est judicium di- occulta cordium, et hoc est judicium di- vinum et non humanum et ideo hoc vinum et non humanum et ideo hoc

3. Item, Supra', habitum est in au- 3. Item, Supra', habitum est in au- ctoritatibus a Richardo inductis, quod argumentum non valet. ctoritatibus a Richardo inductis, quod argumentum non valet. illa sententia est mentalis ergo et ista. illa sententia est mentalis ergo et ista.

1 Cf. Supra, Dist. XLIII. 1 Cf. Supra, Dist. XLIII.

2 Cf. ibidem, Art. 4 et seq. 2 Cf. ibidem, Art. 4 et seq.

640 640

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

B. Quod judicabunt Sancti, et quomodo? B. Quod judicabunt Sancti, et quomodo?

Non autem solus Christus judicabit, sed et sancti cum eo judicabunt na- Non autem solus Christus judicabit, sed et sancti cum eo judicabunt na- tiones. Ipse enim Apostolus ait: Sedebitis et vos super sedes duodecim, tiones. Ipse enim Apostolus ait: Sedebitis et vos super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel. Nec est putandum, quod duodecim judicantes duodecim tribus Israel. Nec est putandum, quod duodecim Apostolis tantum hoc promiserit Christus. Ubi enim sedebit Paulus, qui plus Apostolis tantum hoc promiserit Christus. Ubi enim sedebit Paulus, qui plus omnibus laboravit 3, si non ibi sedebunt nisi duodecim? Per duodecim ergo omnibus laboravit 3, si non ibi sedebunt nisi duodecim? Per duodecim ergo sedes perfectio tribunalis, id est, universitas judicantium intelligitur, scili- sedes perfectio tribunalis, id est, universitas judicantium intelligitur, scili- cet omnes perfecti, qui relictis omnibus secuti sunt Christum *. Per duode- cet omnes perfecti, qui relictis omnibus secuti sunt Christum *. Per duode- cim tribus universitas judicandorum. Judicabunt vero eos Sancti, non modo cim tribus universitas judicandorum. Judicabunt vero eos Sancti, non modo cooperatione, sed etiam auctoritate et potestate. Unde, Gladii ancipites in cooperatione, sed etiam auctoritate et potestate. Unde, Gladii ancipites in manibus eorum, id est, sententia de bonis et malis in potestate eorum. manibus eorum, id est, sententia de bonis et malis in potestate eorum.

Si vero quæritur, Quæ erit eorum potestas vel auctoritas in judicando ? Si vero quæritur, Quæ erit eorum potestas vel auctoritas in judicando ? Puto non ante sciri, quam videatur, nisi divina revelatione quis didice- Puto non ante sciri, quam videatur, nisi divina revelatione quis didice- rit. rit.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An Sancti aliqui judicabunt cum An Sancti aliqui judicabunt cum

Domino? Domino?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, « Non autem solus Christus ju- ibi, B, « Non autem solus Christus ju- dicabit, etc. » dicabit, etc. »

Et de hoc in hoc capitulo quæruntur Et de hoc in hoc capitulo quæruntur

tria. tria.

Primum, Unde quidam Sancti habeant Primum, Unde quidam Sancti habeant judicare? judicare?

Secundum, De modo judicii Sancto- Secundum, De modo judicii Sancto-

rum. rum.

Tertium, Utrum alii Sancti aliquo mo- Tertium, Utrum alii Sancti aliquo mo- do se habeant ad judicium confirmando do se habeant ad judicium confirmando vel judicando ? vel judicando ?

AD PRIMUM objicitur : AD PRIMUM objicitur :

1. Per hoc quod dicitur in Littera; 1. Per hoc quod dicitur in Littera; quod illi qui relictis omnibus secuti quod illi qui relictis omnibus secuti sunt Christum, cum Domino judica- sunt Christum, cum Domino judica- bunt ergo illi Sancti a paupertate vo- bunt ergo illi Sancti a paupertate vo- luntaria habent, quod cum Domino ju- luntaria habent, quod cum Domino ju- dicabunt. dicabunt.

2. Item, Job, xxxv1, 6: Deus... non 2. Item, Job, xxxv1, 6: Deus... non salvat impios, et judicium pauperibus salvat impios, et judicium pauperibus tribuit. Ergo ut prius. tribuit. Ergo ut prius.

3. Item, Hoc videtur ex modo loquendi 3. Item, Hoc videtur ex modo loquendi

1 Sapient. II, 8. 1 Sapient. II, 8.

2 Matth. XIX, 28. 2 Matth. XIX, 28.

31 ad Corinth. xv, 30 et 31. 31 ad Corinth. xv, 30 et 31.

4 Cf. Matth. xix, 27 et seq.; Marc. x, 28 et 4 Cf. Matth. xix, 27 et seq.; Marc. x, 28 et

seq. seq.

5 Psal. CXLIX, 6. 5 Psal. CXLIX, 6.

6 Cf. Matth. XIX, 28. 6 Cf. Matth. XIX, 28.

Sed contra. Sed contra.

IN IV SENTENT. DIST. XLVII, B, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XLVII, B, ART. 3.

in Matthæo, xix, 27 et 28, ubi Petrus in Matthæo, xix, 27 et 28, ubi Petrus hoc meritum allegat, dicens: Ecce nos hoc meritum allegat, dicens: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te : reliquimus omnia, et secuti sumus te : quid ergo erit nobis ? Et Christus sub- quid ergo erit nobis ? Et Christus sub- jungit : Amen dico vobis, quod vos jungit : Amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me, etc. Ergo videtur, qui secuti estis me, etc. Ergo videtur, quod a paupertate spiribus habent, quod quod a paupertate spiribus habent, quod cum Domino judicabunt. cum Domino judicabunt.

4. Item, Glossa ibidem dicit : « Qui 4. Item, Glossa ibidem dicit : « Qui reliquerunt omnia, et secuti sunt Chri- reliquerunt omnia, et secuti sunt Chri- stum, hi judices erunt, qui licita haben- stum, hi judices erunt, qui licita haben- tes, recte usi sunt. Ideo judicabunt. » tes, recte usi sunt. Ideo judicabunt. » Ex hoc sequitur idem quod prius. Ex hoc sequitur idem quod prius.

IN CONTRARIUM est, IN CONTRARIUM est,

1. Quod dicit Richardus de sancto 1. Quod dicit Richardus de sancto Victore «Apertio librorum est mani- Victore «Apertio librorum est mani- festatio conscientiarum his libris in- festatio conscientiarum his libris in- scribitur, quidquid ab eis memoriter scribitur, quidquid ab eis memoriter retinetur his libris quasi inscriptum te- retinetur his libris quasi inscriptum te- netur, quidquid ab eis plena intelligen- netur, quidquid ab eis plena intelligen- tia comprehenditur. In aliis itaque hu- tia comprehenditur. In aliis itaque hu- hujusmodi libris merita humana, in aliis hujusmodi libris merita humana, in aliis vero judicia divina, in illis qualitas vero judicia divina, in illis qualitas actionum, in illis vero etiam qualitas actionum, in illis vero etiam qualitas retributionum unusquisque enim in retributionum unusquisque enim in sua conscientia quasi scriptum gerit, un- sua conscientia quasi scriptum gerit, un- de eum sua conscientia vel accusat, vel de eum sua conscientia vel accusat, vel defendit. Qui autem divinæ contempla- defendit. Qui autem divinæ contempla- tioni assistunt, qui in libro sapientiæ tioni assistunt, qui in libro sapientiæ quotidie legunt, velut in cordium volu- quotidie legunt, velut in cordium volu- minibus transcribunt quidquid jam per- minibus transcribunt quidquid jam per- spicua veritatis intelligentia comprehen- spicua veritatis intelligentia comprehen- dunt. Quid itaque sunt judicandorum dunt. Quid itaque sunt judicandorum

641 641

tas spiritus in quantum hujusmodi : tas spiritus in quantum hujusmodi : ergo paupertas non est meritum pro- ergo paupertas non est meritum pro- prium, quo potestatem judiciariam pro- prium, quo potestatem judiciariam pro- merentur. merentur.

RESPONSIO. Dicendum, quod tria exi- Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod tria exi- Solutio. guntur meo judicio ad merendam judi- guntur meo judicio ad merendam judi- ciariam potestatem. Primum est abdi- ciariam potestatem. Primum est abdi- catio temporalium curarum, ut studere catio temporalium curarum, ut studere possit sapientiæ secundum quam dictan- possit sapientiæ secundum quam dictan- da est sententia judicii. Secundum est da est sententia judicii. Secundum est habitus luminis, justitiæ, et sapientiæ, habitus luminis, justitiæ, et sapientiæ, qui judicium statuit et observat. Et ter- qui judicium statuit et observat. Et ter- tium est meritum, quod acquirit in tium est meritum, quod acquirit in justitiæ illius promulgatione per prædi- justitiæ illius promulgatione per prædi- cationem. cationem.