10 10

IN IV SENTENT. DIST. XLIII, B. IN IV SENTENT. DIST. XLIII, B.

omnibus operationibus, sunt naturalia : omnibus operationibus, sunt naturalia : sicut una operatione sperma attingit spe- sicut una operatione sperma attingit spe- ciei, pluribus autem operatio politica ha- ciei, pluribus autem operatio politica ha- bitum, et omnibus generatio speciei, per- bitum, et omnibus generatio speciei, per- petuitatem. Sed nullo modo attingibile petuitatem. Sed nullo modo attingibile operatione naturæ, sicut est forma re- operatione naturæ, sicut est forma re- surrectionis, non potest dici naturale. surrectionis, non potest dici naturale.

AD ALIUD dicendum, quod Rabbi Moy- AD ALIUD dicendum, quod Rabbi Moy- dictum intelligitur de his quæ a natura dictum intelligitur de his quæ a natura causantur, forma naturæ in alium statum causantur, forma naturæ in alium statum transmutante, et de his verum est. Sed transmutante, et de his verum est. Sed forma resurrectionis erit ad alium statum forma resurrectionis erit ad alium statum transmutante nos divina justitia. transmutante nos divina justitia.

AD ALIUD dicendum, quod Deus dupli- AD ALIUD dicendum, quod Deus dupli- citer potest dare effectum, scilicet conse- citer potest dare effectum, scilicet conse- quentem speciem et naturam alicujus, quentem speciem et naturam alicujus, sicut dedit cæco videre per hoc quod dedit sicut dedit cæco videre per hoc quod dedit ei visum et ille actus est naturalis. Dat ei visum et ille actus est naturalis. Dat

509 509

etiam effectum qui non consequitur na- etiam effectum qui non consequitur na- turam speciei illius rei quæ efficit ipsum : turam speciei illius rei quæ efficit ipsum : et hoc modo dabitur voci virtus mortuos et hoc modo dabitur voci virtus mortuos resuscitandi et ideo non erit naturalis. resuscitandi et ideo non erit naturalis. Et est simile sicut si daretur tibi videre Et est simile sicut si daretur tibi videre per cubitum, vel manum: actus enim per cubitum, vel manum: actus enim tunc esset miraculosus. tunc esset miraculosus.

AD ALIUD dicendum, quod corporis AD ALIUD dicendum, quod corporis corrupti ad animam non est dependentia corrupti ad animam non est dependentia naturalis, sed justitiæ divinæ tantum: naturalis, sed justitiæ divinæ tantum: et ideo non valet illa ratio. et ideo non valet illa ratio.

Ex ista quæstione patet, quod amen- Ex ista quæstione patet, quod amen- tes sunt qui reprehendunt Philosophos tes sunt qui reprehendunt Philosophos non loquentes de resurrectione, quia per non loquentes de resurrectione, quia per philosophiam non potest probari resur- philosophiam non potest probari resur- rectio, sed potius per principia fidei. rectio, sed potius per principia fidei.

Ad 12. Ad 12.

B. De voce tubæ. B. De voce tubæ.

Causa enim resurrectionis mortuorum erit vox tubæ, quæ in adventu Causa enim resurrectionis mortuorum erit vox tubæ, quæ in adventu judicis ab omnibus audietur: et cujus virtute excitabuntur mortui, et de judicis ab omnibus audietur: et cujus virtute excitabuntur mortui, et de monumentis resurgent. Unde Propheta : Dabit voci suæ vocem virtutis ', monumentis resurgent. Unde Propheta : Dabit voci suæ vocem virtutis ', id est, effectum resuscitandi mortuos. Et Joannes Evangelista ait: Venit id est, effectum resuscitandi mortuos. Et Joannes Evangelista ait: Venit hora, in qua omnes qui in monumentis sunt, audient vocem Filii Dei: et hora, in qua omnes qui in monumentis sunt, audient vocem Filii Dei: et procedent qui bona fecerunt, in resurrectionem vitæ : qui vero mala ege- procedent qui bona fecerunt, in resurrectionem vitæ : qui vero mala ege- runt, in resurrectionem judicii. Si vero quæritur, Cujus vel qualis erit runt, in resurrectionem judicii. Si vero quæritur, Cujus vel qualis erit vox illa? Apostolus dicit, quod erit Archangeli, id est, ipsius Christi, qui vox illa? Apostolus dicit, quod erit Archangeli, id est, ipsius Christi, qui est princeps Archangelorum. Vel vox erit alicujus vel plurium Angelorum. est princeps Archangelorum. Vel vox erit alicujus vel plurium Angelorum. Eademque dicitur tuba, quia erit manifesta: et novissima, quia post eam Eademque dicitur tuba, quia erit manifesta: et novissima, quia post eam non erit alia. Hæc tuba (ut ait Augustinus ') est clamor, de quo dicitur in non erit alia. Hæc tuba (ut ait Augustinus ') est clamor, de quo dicitur in Evangelio Media nocte clamor factus est: Ecce sponsus venit, exite ob- Evangelio Media nocte clamor factus est: Ecce sponsus venit, exite ob-

1 Psal. LXVII, 34. 1 Psal. LXVII, 34.

2 Joan. v, 28 et 29. 2 Joan. v, 28 et 29.

3 I ad Thessal. IV, 15: Quoniam ipse Dominus in jussu, et in voce Archangeli, et in tuba Dei 3 I ad Thessal. IV, 15: Quoniam ipse Dominus in jussu, et in voce Archangeli, et in tuba Dei descendet de cœlo, etc. Cf. I ad Corinth. xv, 52: In momento, in ictu oculi, in novissima tuba: descendet de cœlo, etc. Cf. I ad Corinth. xv, 52: In momento, in ictu oculi, in novissima tuba: canet enim tuba, et mortui resurgent, etc. canet enim tuba, et mortui resurgent, etc.

* S. AUGUSTINUS, Lib. de gratia Novi et Veteris Testamenti. * S. AUGUSTINUS, Lib. de gratia Novi et Veteris Testamenti.

510 510

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

viam ei. Tubæ nomine aliquod evidens et præclarum signum intelligi- viam ei. Tubæ nomine aliquod evidens et præclarum signum intelligi- tur. Quod vox Archangeli et tuba Dei ab Apostolo dicitur *, in Evangelio tur. Quod vox Archangeli et tuba Dei ab Apostolo dicitur *, in Evangelio vox Filii Dei et clamor appellatur: quod signum mortui audient, et vox Filii Dei et clamor appellatur: quod signum mortui audient, et rusurgent. rusurgent.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An causa resurrectionis erit vox tubæ ? An causa resurrectionis erit vox tubæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, « Causa enim resurrectionis mor- ibi, B, « Causa enim resurrectionis mor- tuorum erit vor tubæ, etc. » tuorum erit vor tubæ, etc. »

CONTRA hoc enim objicitur: quia CONTRA hoc enim objicitur: quia

1. Cum superfluum non sit in natura, 1. Cum superfluum non sit in natura, multo minus erit in operibus divinis: sed multo minus erit in operibus divinis: sed superfluum est, quidquid additur ultra superfluum est, quidquid additur ultra causam sufficienter causantem totum : causam sufficienter causantem totum : ergo si in resurrectione tali causæ aliquid ergo si in resurrectione tali causæ aliquid addatur, videtur quod erit superfluum : addatur, videtur quod erit superfluum : sed dicit Damascenus: « Crede resur- sed dicit Damascenus: « Crede resur- rectionem futuram divina voluntate et rectionem futuram divina voluntate et virtute et mutu. » Et constat, quod hæc virtute et mutu. » Et constat, quod hæc tria sufficientissima sunt ut causetur to- tria sufficientissima sunt ut causetur to- tum ergo vox tubæ superfluit. tum ergo vox tubæ superfluit.

2. Item, Tria sunt opera ordinata, 2. Item, Tria sunt opera ordinata, scilicet creatio, recreatio, et status resur- scilicet creatio, recreatio, et status resur- rectionis et duo per se Deus operatus rectionis et duo per se Deus operatus est, non per aliquam creaturam: ergo est, non per aliquam creaturam: ergo per seipsum etiam operabitur tertium, per seipsum etiam operabitur tertium, quod non est minus, quam secundum. quod non est minus, quam secundum.

3. Item, Licet superior virtus operetur 3. Item, Licet superior virtus operetur cum inferiori in actu proprio inferiori, cum inferiori in actu proprio inferiori, tamen non convertitur hoc sed constat, tamen non convertitur hoc sed constat, quod de summis actibus est suscitare quod de summis actibus est suscitare mortuos ergo in illo cum superiori vir- mortuos ergo in illo cum superiori vir- tute non operabitur virtus inferior : ergo tute non operabitur virtus inferior : ergo nec vox tubæ, nec aliquod creatum, ut nec vox tubæ, nec aliquod creatum, ut videtur. videtur.

4. Item, Majoris potentiæ est de pri- 4. Item, Majoris potentiæ est de pri-

1 Matth. xxv, 6. 1 Matth. xxv, 6.

Cf. ad Thessal. iv, 13; et, I ad Corinth. Cf. ad Thessal. iv, 13; et, I ad Corinth.

vatione restituere habitum, quam de po- vatione restituere habitum, quam de po- tentia educere quod patet per hoc, quia tentia educere quod patet per hoc, quia secundum est naturale, primum autem secundum est naturale, primum autem non sed nullus nisi Deus in eductione non sed nullus nisi Deus in eductione hominis de potentia conjunxit animam hominis de potentia conjunxit animam corpori ergo nullus, Deo excepto, de corpori ergo nullus, Deo excepto, de morte suscitabit hominem, quando ite- morte suscitabit hominem, quando ite- rum conjungetur anima corpori. rum conjungetur anima corpori.

3. Item, Damascenus non ponit aliquid 3. Item, Damascenus non ponit aliquid pro causa, nisi tria, quæ omnia sunt in pro causa, nisi tria, quæ omnia sunt in Deo, scilicet voluntatem, virtutem, et Deo, scilicet voluntatem, virtutem, et nutum ergo videtur, quod ea quæ Ma- nutum ergo videtur, quod ea quæ Ma- gister hic tangit, scilicet ministerium gister hic tangit, scilicet ministerium Angelorum, et vocem tuba, nihil faciant Angelorum, et vocem tuba, nihil faciant inter causas resurrectionis. inter causas resurrectionis.

6. Ulterius quæritur, Quid in resurre- 6. Ulterius quæritur, Quid in resurre- ctione respondeat tribus, scilicet volun- ctione respondeat tribus, scilicet volun- tati, virtuti, et nutui, quæ Damascenus tati, virtuti, et nutui, quæ Damascenus ponit in causa resurrectionis. ponit in causa resurrectionis.

7. Item, Cum in resurrectione opere- 7. Item, Cum in resurrectione opere- tur Deus, et homo Christus, et Angeli, tur Deus, et homo Christus, et Angeli, quæratur, quid respondeat operationi quæratur, quid respondeat operationi singulorum ? singulorum ?

8. ULTERIUS, Videtur quod inutilis sit 8. ULTERIUS, Videtur quod inutilis sit vox tubæ: quia ubi impossibile est au- vox tubæ: quia ubi impossibile est au- dire, ubi pro nihilo canit tuba: sed im- dire, ubi pro nihilo canit tuba: sed im- possibile est, quod cineres vel mortui possibile est, quod cineres vel mortui audiant ergo pro nihilo canit eis tuba. audiant ergo pro nihilo canit eis tuba. 9. Item, Cum, Numer. x, 1 et seq., 9. Item, Cum, Numer. x, 1 et seq., triplex usus tubæ determinetur, quæra- triplex usus tubæ determinetur, quæra- tur, qualia tria in resurrectione illis tri- tur, qualia tria in resurrectione illis tri- bus respondeant. bus respondeant.

RESPONSIO. Dicendum, quod in Littera RESPONSIO. Dicendum, quod in Littera ponuntur diversæ opiniones de voce tu- ponuntur diversæ opiniones de voce tu- bæ secundum tamen probabiliorem sen- bæ secundum tamen probabiliorem sen- tentiam videtur consentiendum Gregorio tentiam videtur consentiendum Gregorio dicenti, quod « tubam sonare nihil aliud dicenti, quod « tubam sonare nihil aliud est, quam mundo ut judicem Filium de- est, quam mundo ut judicem Filium de-

XV, 32. XV, 32.

3 Cf. Joan. 1, 28 et 29. 3 Cf. Joan. 1, 28 et 29.

Se Se

1 I. 1 I.

Ad 2. Ad 2.

A4 3. A4 3.

A4 1. A4 1.

IN IV SENTENT. DIST. XLIII, B, ART. 4. IN IV SENTENT. DIST. XLIII, B, ART. 4.

monstrare. » Sicut dicitur, Matth. xxiv, monstrare. » Sicut dicitur, Matth. xxiv, 27 Sicut fulgur exit ab Oriente, et pa- 27 Sicut fulgur exit ab Oriente, et pa- ret usque in Occidentem, ita erit et ad- ret usque in Occidentem, ita erit et ad- ventus Filii hominis. Et hæc evidentia ventus Filii hominis. Et hæc evidentia vocatur vox tubæ excitans mortuos. vocatur vox tubæ excitans mortuos.

DICENDUM ergo ad primum, quod non DICENDUM ergo ad primum, quod non est superfluum quia Deus est causa re- est superfluum quia Deus est causa re- surrectionis extra genus: sed Christus surrectionis extra genus: sed Christus est ut judex veniens, causa in genere per est ut judex veniens, causa in genere per formam resurrectionis suæ nostram fa- formam resurrectionis suæ nostram fa- ciens et ostendens: quia, sicut dicit Glos- ciens et ostendens: quia, sicut dicit Glos- sa super epist. I ad Corinth. xv, 4 et sa super epist. I ad Corinth. xv, 4 et seq., constat Christum surrexisse, qui seq., constat Christum surrexisse, qui est causa efficiens resurrectionis mortuo- est causa efficiens resurrectionis mortuo- rum. Secundum autem quod de ministe- rum. Secundum autem quod de ministe- rio Angelorum exponitur, tunc vox tu- rio Angelorum exponitur, tunc vox tu- bæ est causa in ministerio et imperata: bæ est causa in ministerio et imperata: et sic iterum non superfluit, quia licet et sic iterum non superfluit, quia licet prima causa sufficiens sit ad omnia, ta- prima causa sufficiens sit ad omnia, ta- men propter congruentiam et meritorum men propter congruentiam et meritorum acquisitionem operatur per ministros. acquisitionem operatur per ministros.

: :

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile quia illa duo opera procedunt ab mile quia illa duo opera procedunt ab alto ad imum: et ideo necesse fuit altis- alto ad imum: et ideo necesse fuit altis- simum in illis operari. Sed resurrectio simum in illis operari. Sed resurrectio procedit ab imo, scilicet collectione cine- procedit ab imo, scilicet collectione cine- rum ad altum et ideo in ea quantum ad rum ad altum et ideo in ea quantum ad antecedentia aliquid ministrando pos- antecedentia aliquid ministrando pos- sunt operari creaturæ inferiores, et in sunt operari creaturæ inferiores, et in alto consummans est Deus per seip- alto consummans est Deus per seip-

sum. sum.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est in eo quod istud opus est in alto, sed est in eo quod istud opus est in alto, sed in eo quod procedit ab imo, potest ali- in eo quod procedit ab imo, potest ali- quid citra ipsum operari ministerialiter, quid citra ipsum operari ministerialiter, scilicet quoad terminum a quo est resur- scilicet quoad terminum a quo est resur- rectio, licet non quoad terminum ad rectio, licet non quoad terminum ad quem, et in quo est consummatio resur- quem, et in quo est consummatio resur- rectionis. rectionis.

AD ALIUD dicendum, quod conjunctio AD ALIUD dicendum, quod conjunctio animæ ad corpus erit opus solius Dei, sed animæ ad corpus erit opus solius Dei, sed quædam sunt opera antecedentia illud, quædam sunt opera antecedentia illud, sicut in natura coagulatio sanguinis, sicut in natura coagulatio sanguinis, coadunatio membrorum similium, et for- coadunatio membrorum similium, et for- matio membrorum, et compositio eorum, matio membrorum, et compositio eorum, quæ operatur vis formativa in semine: quæ operatur vis formativa in semine: ita et in resurrectione est collectio cine- ita et in resurrectione est collectio cine- rum, et mutatio eorum ad formam mem- rum, et mutatio eorum ad formam mem- brorum similium, et coadunatio organo- brorum similium, et coadunatio organo-

511 511

rum, et compositio eorum in corpore : rum, et compositio eorum in corpore : et hoc Deus operabitur per ministerium et hoc Deus operabitur per ministerium Angelorum et Christi hominis. Angelorum et Christi hominis.

AD ALIUD dicendum, quod Damascenus AD ALIUD dicendum, quod Damascenus non respicit nisi causam efficientem ex non respicit nisi causam efficientem ex auctoritate, et non illam quæ operatur in auctoritate, et non illam quæ operatur in ministerio, ministerio,

AD ALIUD dicendum, quod in resur- AD ALIUD dicendum, quod in resur- gentibus sunt tria, scilicet participatio in- gentibus sunt tria, scilicet participatio in- corruptionis divinæ, eductio habitus de corruptionis divinæ, eductio habitus de privatione, et facilitas operis. Et primum privatione, et facilitas operis. Et primum proprie respicit voluntas quæ communi- proprie respicit voluntas quæ communi- cat bona: secundum autem virtus, quia cat bona: secundum autem virtus, quia est maximæ potentiæ tertium autem est maximæ potentiæ tertium autem nutus, quia nutu potius quam labore ope- nutus, quia nutu potius quam labore ope-

ratur. ratur.

AD ALIUD dicendum, quod probabiliter AD ALIUD dicendum, quod probabiliter dici potest, quod collectio cinerum quæ dici potest, quod collectio cinerum quæ infimum opus est in resurrectione, fiet infimum opus est in resurrectione, fiet virtute Angelorum, sed formatio humani virtute Angelorum, sed formatio humani corporis mutando cineres ad membra si- corporis mutando cineres ad membra si- milia, et formando organa, et componen- milia, et formando organa, et componen- do, homini Christo attribuitur, qui refor- do, homini Christo attribuitur, qui refor- mabit corpus humilitatis nostræ, confi- mabit corpus humilitatis nostræ, confi- guratum corpori claritatis suæ, sicut di- guratum corpori claritatis suæ, sicut di- citur, ad Philip. n, 21: sed immutatio in citur, ad Philip. n, 21: sed immutatio in incorruptionem et animatio erit opus di- incorruptionem et animatio erit opus di- vinum. vinum.

AD ALIUD dicendum, quod sicut dicit AD ALIUD dicendum, quod sicut dicit Isaac, sensus duplices sunt, scilicet natu- Isaac, sensus duplices sunt, scilicet natu- rales, et animales et ad similitudinem rales, et animales et ad similitudinem sensus naturalis non animalis possumus sensus naturalis non animalis possumus dicere, quod quælibet creatura nutum pot- dicere, quod quælibet creatura nutum pot- est percipere Creatoris: sic, Matth. vii, est percipere Creatoris: sic, Matth. vii, 26 Imperavit ventis et mari, et facta 26 Imperavit ventis et mari, et facta est tranquillitas magna: et ideo talis est tranquillitas magna: et ideo talis auditus, id est, vis perceptiva nutus et auditus, id est, vis perceptiva nutus et voluntatis Dei est in cineribus et mor- voluntatis Dei est in cineribus et mor- tuis. tuis.

AD ALIUD dicendum, quod usus tuba- AD ALIUD dicendum, quod usus tuba- rum fuit ad congregandum exercitum : rum fuit ad congregandum exercitum : et ille erit in congregatione mortuorum et ille erit in congregatione mortuorum ad judicium. ad judicium.

Item, Vox tube commovebat ad præ- Item, Vox tube commovebat ad præ- lium et hoc erit in hoc quod pro judice lium et hoc erit in hoc quod pro judice pugnabit orbis terrarum contra insensa- pugnabit orbis terrarum contra insensa- tos, ut dicitur, Sapient. v, 21. tos, ut dicitur, Sapient. v, 21.

Erat tertius usus tubarum, vocatio ad Erat tertius usus tubarum, vocatio ad festum, et illi respondet vocatio sancto- festum, et illi respondet vocatio sancto-

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7t Ad 7t

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

3-12 3-12

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rum ad gaudia, cum dicetur eis: Venite, rum ad gaudia, cum dicetur eis: Venite, benedicti patris mei, possidete, etc. ¹. benedicti patris mei, possidete, etc. ¹.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An Christus sit causa nostræ resurre- An Christus sit causa nostræ resurre- ctionis ? ctionis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, post initium: « Venit hora, in qua B, post initium: « Venit hora, in qua omnes qui in monumentis sunt, etc. » omnes qui in monumentis sunt, etc. »

Ex hoc enim videtur elici, quod Ex hoc enim videtur elici, quod 1. Christus est causa nostræ resurre- 1. Christus est causa nostræ resurre- ctionis. ctionis.

Et hoc etiam videtur elici ex Glossa Et hoc etiam videtur elici ex Glossa super epistolam I ad Corinth. xv, 16, super epistolam I ad Corinth. xv, 16, super illud: Si mortui non resurgunt, super illud: Si mortui non resurgunt, quæ dicit, quod « Christi resurrectio est quæ dicit, quod « Christi resurrectio est causa efficiens nostræ resurrectionis. » causa efficiens nostræ resurrectionis. »

2. Item, Arguitur hic ex textu: quia 2. Item, Arguitur hic ex textu: quia si aliquid positum ponit aliud, et destru si aliquid positum ponit aliud, et destru tum destruit illud, est causa immediata tum destruit illud, est causa immediata illius sed utrumque illorum facit resur- illius sed utrumque illorum facit resur- rectio Christi ad nostram resurrectionem: rectio Christi ad nostram resurrectionem: ergo Christi resurrectio est causa imme- ergo Christi resurrectio est causa imme- diata nostræ resurrectionis. PROBATIO diata nostræ resurrectionis. PROBATIO mediæ ex textu accipitur: quia utraque mediæ ex textu accipitur: quia utraque istarum scribitur, si Christus resurrexit, istarum scribitur, si Christus resurrexit, mortui resurgunt et si mortui non re- mortui resurgunt et si mortui non re- surgunt, neque Christus resurrexit 2. surgunt, neque Christus resurrexit 2.

3. Item, Dicitur, ad Roman. IV, 23, 3. Item, Dicitur, ad Roman. IV, 23, quod Christus traditus est propter delicta quod Christus traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter justificatio- nostra, et resurrexit propter justificatio- nem nostram. Et ibi innuit Glossa, quod nem nostram. Et ibi innuit Glossa, quod mors Christi causa est et sacramentum mors Christi causa est et sacramentum nostræ mortis spiritualis, quando mori- nostræ mortis spiritualis, quando mori- mur peccato, ut justitiæ vivamus: sed est mur peccato, ut justitiæ vivamus: sed est causa nostræ resurrectionis animæ et causa nostræ resurrectionis animæ et corporis, sed non sacramentum. Sed corporis, sed non sacramentum. Sed Christi resurrectio est causa, non sacra- Christi resurrectio est causa, non sacra-

mentum mors autem causa et sacramen- mentum mors autem causa et sacramen-

tum justificationis, et resurrectionis. Ex tum justificationis, et resurrectionis. Ex hoc arguitur, quod resurrectio Christi hoc arguitur, quod resurrectio Christi

1 Matth. xxv, 31. 1 Matth. xxv, 31.

est causa efficiens et exemplar per mo- est causa efficiens et exemplar per mo- dum signi sacramentalis nostræ resurre- dum signi sacramentalis nostræ resurre- ctionis. Et ex hoc arguitur idem quod ctionis. Et ex hoc arguitur idem quod prius. prius.

4. Item, Sicut dicit Ambrosius, et ha- 4. Item, Sicut dicit Ambrosius, et ha- bitum est in tertio Sententiarum: Nostra bitum est in tertio Sententiarum: Nostra opera justificationis virtutem et efficaciam opera justificationis virtutem et efficaciam accipiunt ab operibus Christi, et aliter accipiunt ab operibus Christi, et aliter non essent grata. Sed minus possunt ci- non essent grata. Sed minus possunt ci- neres ad gloriam et incorruptionem, neres ad gloriam et incorruptionem, quam etiam liberum arbitrium ad gra- quam etiam liberum arbitrium ad gra- tiam in resurrectione. Ergo in resurre- tiam in resurrectione. Ergo in resurre- ctione major erit etiam dependentia cine- ctione major erit etiam dependentia cine- rum ad resurrectionem Christi, quam rum ad resurrectionem Christi, quam liberi arbitrii ad justificationis opera : liberi arbitrii ad justificationis opera : sed Christus est causa justificationis ope- sed Christus est causa justificationis ope- rum ergo sua resurrectio erit causa rum ergo sua resurrectio erit causa nostræ resurrectionis. nostræ resurrectionis.

IN CONTRARIUM autem hujus objiciunt sed IN CONTRARIUM autem hujus objiciunt sed multi sic : multi sic :

1. Causa est quam necessario sequitur 1. Causa est quam necessario sequitur effectus sed Christi resurrectionem non effectus sed Christi resurrectionem non est secutus effectus nostræ resurrectio- est secutus effectus nostræ resurrectio-

nis: ergo non est causa nostræ resurre- nis: ergo non est causa nostræ resurre-

ctionis. ctionis.

2. Item, Causatum esse non potest sine 2. Item, Causatum esse non potest sine causa, id est, nisi sua causa exstiterit, causa, id est, nisi sua causa exstiterit, vel existit sed nostra resurrectio potest vel existit sed nostra resurrectio potest fore sine Christi resurrectione: ergo no- fore sine Christi resurrectione: ergo no- stra resurrectio non causatur a resurre- stra resurrectio non causatur a resurre- ctione Christi. SECUNDAM probant dupli- ctione Christi. SECUNDAM probant dupli- citer. Primo sic: Dicit Augustinus, quod citer. Primo sic: Dicit Augustinus, quod alius modus possibilis fuit nostræ libera- alius modus possibilis fuit nostræ libera- tionis et tune constat, quod resurrectio tionis et tune constat, quod resurrectio nostra subsecuta fuisset sine resurrectio- nostra subsecuta fuisset sine resurrectio- ne Christi ergo constat propositum. Se- ne Christi ergo constat propositum. Se- cundo sic: Sit, quod Christus non resur- cundo sic: Sit, quod Christus non resur- rexit, adhuc verum est, quod sancti Pa- rexit, adhuc verum est, quod sancti Pa- tres crediderunt resurrectionem carnis tres crediderunt resurrectionem carnis futuram: et fidei non potest subesse fal- futuram: et fidei non potest subesse fal- sum ergo resurrectio carnis immutabi- sum ergo resurrectio carnis immutabi- liter erat adhuc futura: et non per resur- liter erat adhuc futura: et non per resur- rectionem Christi: ergo iterum constat rectionem Christi: ergo iterum constat prius habita propositio. prius habita propositio.

3. Item, Idem est factivum unius ope- 3. Item, Idem est factivum unius ope- ris in tota specie una: sed resurrectio ris in tota specie una: sed resurrectio opus quoddam est, quod perfectum est opus quoddam est, quod perfectum est

2 Cf. I ad Corinth. xv, 12 et seq. 2 Cf. I ad Corinth. xv, 12 et seq.

IN IV SENTENT. DIST. XLIII, B, ART. 5. IN IV SENTENT. DIST. XLIII, B, ART. 5.

in Christo, et fiet in nobis: ergo idem in Christo, et fiet in nobis: ergo idem habebit factivum et in Christo, et in no- habebit factivum et in Christo, et in no- bis ergo resurrectio non est causa no- bis ergo resurrectio non est causa no- stræ resurrectionis, sed potius nostra et stræ resurrectionis, sed potius nostra et sua unam habent causam, quæcumque sua unam habent causam, quæcumque sit illa. sit illa.

4. Item, Quod est causa universalis in 4. Item, Quod est causa universalis in genere aliquo, non causatur secundum genere aliquo, non causatur secundum id quod causat in aliis: sed Christi resur- id quod causat in aliis: sed Christi resur- rectio est causa universalis in genere rectio est causa universalis in genere hominum resurrectionis, ut dicit adver- hominum resurrectionis, ut dicit adver- sarius: ergo non causatur secundum id sarius: ergo non causatur secundum id quod causat in aliis: hoc autem est re- quod causat in aliis: hoc autem est re- surrectio ergo ipse non habuit causam surrectio ergo ipse non habuit causam suæ resurrectionis, quod est hæreticum: suæ resurrectionis, quod est hæreticum: ergo et illud ex quo sequitur hoc, scili- ergo et illud ex quo sequitur hoc, scili- cet Christum esse causam universalis re- cet Christum esse causam universalis re- surrectionis. PROBATUR autem prima in surrectionis. PROBATUR autem prima in omni natura in sole qui est causa uni- omni natura in sole qui est causa uni- versalis omnium generabilium, in in- versalis omnium generabilium, in in- tellectu agente, et in omnibus aliis. tellectu agente, et in omnibus aliis. SECUNDA autem accipitur ab adversario. SECUNDA autem accipitur ab adversario.

5. Item, Si est causa: aut est causa 5. Item, Si est causa: aut est causa necessaria, aut voluntaria. Si necessaria: necessaria, aut voluntaria. Si necessaria: ergo ipsa existente statim sequeretur ef- ergo ipsa existente statim sequeretur ef- fectus, quod non videmus. Si voluntaria: fectus, quod non videmus. Si voluntaria: aut ergo voluntate divina, aut humana. aut ergo voluntate divina, aut humana. Si divina, constat quod hæc eadem est Si divina, constat quod hæc eadem est Patris et Filii et Spiritus sancti: ergo Patris et Filii et Spiritus sancti: ergo tunc resurrectio non est attribuenda re- tunc resurrectio non est attribuenda re- surrectioni Christi ut causæ, sed potius surrectioni Christi ut causæ, sed potius voluntati divinæ et hoc est quod volu- voluntati divinæ et hoc est quod volu- mus. Si autem humana. CONTRA: Hæc mus. Si autem humana. CONTRA: Hæc est infirma et indiget alia: ergo non pot- est infirma et indiget alia: ergo non pot- est esse causa resurrectionis, quod est est esse causa resurrectionis, quod est excellentissimum operum et sic iterum excellentissimum operum et sic iterum constat, quod resurrectio Christi non constat, quod resurrectio Christi non est causa nostræ resurrectionis. est causa nostræ resurrectionis.

Isti etiam respondent ad objectum Isti etiam respondent ad objectum Apostoli supra inductum, dicentes, quod Apostoli supra inductum, dicentes, quod est ex hypothesi argumentum : quia cum est ex hypothesi argumentum : quia cum Christus sit sic homo, quod humana na- Christus sit sic homo, quod humana na- tura sit in Christo, hoc idem erit ejus- tura sit in Christo, hoc idem erit ejus- dem naturæ in omnibus: vel si non est dem naturæ in omnibus: vel si non est in omnibus hoc humanæ naturæ, tunc in omnibus hoc humanæ naturæ, tunc etiam hoc non fuit humanæ naturæ in etiam hoc non fuit humanæ naturæ in Christo. Christo.

1 Psal. LXXXVII, 5 et 6: Factus sum sicut homo 1 Psal. LXXXVII, 5 et 6: Factus sum sicut homo

XXX XXX

513 513

SED CONTRA hoc etiam objicitur iterum : SED CONTRA hoc etiam objicitur iterum :

1. Quæcumque enim per unam natu- 1. Quæcumque enim per unam natu- ram conveniunt omnibus quæ sunt illius ram conveniunt omnibus quæ sunt illius naturæ, unum illorum non dicitur alio naturæ, unum illorum non dicitur alio prius in illo : ergo a destructione conse- prius in illo : ergo a destructione conse- quentis cum Christus dicatur primus in quentis cum Christus dicatur primus in resurrectione, ipse non eodem modo resurrectione, ipse non eodem modo participat resurrectioni ut alii: ergo non participat resurrectioni ut alii: ergo non erat argumentum ex hypothesi. PRIMA erat argumentum ex hypothesi. PRIMA patet per se. SECUNDA scribitur, I ad Co- patet per se. SECUNDA scribitur, I ad Co- rinth. xv, 23, ubi dicitur: Primitiæ, scili- rinth. xv, 23, ubi dicitur: Primitiæ, scili- cet dormientium, Christus: deinde ii qui cet dormientium, Christus: deinde ii qui sunt Christi, qui in adventu ejus credi- sunt Christi, qui in adventu ejus credi- derunt. Et, Apocal. 1, 5: Primogenitus derunt. Et, Apocal. 1, 5: Primogenitus mortuorum, et princeps regum terræ. mortuorum, et princeps regum terræ.

2. Item, Potestatem habens se susci- 2. Item, Potestatem habens se susci- tandi, et non habens, non uno modo se tandi, et non habens, non uno modo se habent ad resurrectionem: sed Christus habent ad resurrectionem: sed Christus potestatem habuit, alii non: ergo non potestatem habuit, alii non: ergo non uno modo se habent ad resurrectionem: uno modo se habent ad resurrectionem: ergo nihil valuit argumentum ab hypo- ergo nihil valuit argumentum ab hypo- thesiet si ita arguit Apostolus, tunc thesiet si ita arguit Apostolus, tunc omnino nihil scivit de arte arguendi. omnino nihil scivit de arte arguendi. PRIMA constat. SECUNDA Scribitur, Joan. PRIMA constat. SECUNDA Scribitur, Joan. x, 18 Potestatem habeo, etc., ubi dicit x, 18 Potestatem habeo, etc., ubi dicit Augustinus, quod caro habuit potestatem Augustinus, quod caro habuit potestatem se suscitandi virtute latentis in se divini- se suscitandi virtute latentis in se divini- tatis. tatis.

3. Item, In Psalmo ipse solus dicitur 3. Item, In Psalmo ipse solus dicitur inter mortuos liber esse 1. Ergo ipse ad inter mortuos liber esse 1. Ergo ipse ad resurrectionem aliter se habuit, quam alii. resurrectionem aliter se habuit, quam alii.

Hoc idem arguitur, Act. 11, 24, ubi di- Hoc idem arguitur, Act. 11, 24, ubi di- cit Petrus Quem Deus suscitavit, solu- cit Petrus Quem Deus suscitavit, solu- tis doloribus inferni, juxta quod impos- tis doloribus inferni, juxta quod impos- sibile, etc. Et constat quod hoc de aliis sibile, etc. Et constat quod hoc de aliis dici non potuit: ergo, etc. dici non potuit: ergo, etc.

4. Item, Quæ causa posset fingi, quod 4. Item, Quæ causa posset fingi, quod Christus causaret nostram justificationem Christus causaret nostram justificationem et ab inferis ereptionem, et non causaret et ab inferis ereptionem, et non causaret resurrectionem per suam resurrectionem? resurrectionem per suam resurrectionem?

RESPONSIO, quod in hac quæstione ra- RESPONSIO, quod in hac quæstione ra- tio per se parum vel nihil valet et ideo tio per se parum vel nihil valet et ideo Sanctis inspirationem divinam habenti- Sanctis inspirationem divinam habenti- bus omnino consentiendum videtur. Et bus omnino consentiendum videtur. Et quia ipsi dicunt, quod Christi resurrectio quia ipsi dicunt, quod Christi resurrectio sit causa efficiens et sacramentalis no- sit causa efficiens et sacramentalis no-

sine adjutorio, inter mortuos liber. sine adjutorio, inter mortuos liber.

33 33

Solutio. Solutio.

Ad object. 1. Ad object. 1.

514 514

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stræ resurrectionis, ideo etiam hoc dico stræ resurrectionis, ideo etiam hoc dico nihil mutando de dictis eorum. nihil mutando de dictis eorum.

Unde dicendum, quod triplex est causa Unde dicendum, quod triplex est causa nostræ resurrectionis, scilicet efficiens nostræ resurrectionis, scilicet efficiens æquivoca, efficiens univoca habitua- æquivoca, efficiens univoca habitua- lis, et efficiens univoca actualis. Causa lis, et efficiens univoca actualis. Causa efficiens æquivoca dicitur quando causa efficiens æquivoca dicitur quando causa cum effectu non est ejusdem speciei, cum effectu non est ejusdem speciei, sicut dicitur, quod sol generat homi- sicut dicitur, quod sol generat homi- nem et sic Pater et Filius et Spiritus nem et sic Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt causa efficiens nostræ re- sanctus sunt causa efficiens nostræ re- surrectionis. Causa vero efficiens univoca surrectionis. Causa vero efficiens univoca habitualis dicitur, quæ efficit simile sibi habitualis dicitur, quæ efficit simile sibi in specie, sicut homo generat hominem: in specie, sicut homo generat hominem: et sic Christus resurgens, est causa effi- et sic Christus resurgens, est causa effi- ciens nostræ resurrectionis secundum ciens nostræ resurrectionis secundum habitum tantum. Causa vero efficiens habitum tantum. Causa vero efficiens univoca secundum actum sive actualis, univoca secundum actum sive actualis, erit Christus in judicio portans insignia erit Christus in judicio portans insignia nostræ redemptionis: unde ibi statim se- nostræ redemptionis: unde ibi statim se- quitur nostra resurrectio. Est igitur tri- quitur nostra resurrectio. Est igitur tri- plex causa efficiens nostræ resurrectio- plex causa efficiens nostræ resurrectio- nis, scilicet causa efficiens æquivoca, nis, scilicet causa efficiens æquivoca, causa efficiens univoca habitualis, et causa efficiens univoca habitualis, et causa efficiens univoca actualis. Primo causa efficiens univoca actualis. Primo modo causa sunt nostræ resurrectionis modo causa sunt nostræ resurrectionis Pater, Filius, et Spiritus sanctus, vo- Pater, Filius, et Spiritus sanctus, vo- luntate, virtute, et nutu, ut prius habi- luntate, virtute, et nutu, ut prius habi- tum est. Secundo autem modo Christus tum est. Secundo autem modo Christus resurgens est causa nostræ resurrectionis resurgens est causa nostræ resurrectionis habitualis. Et tertio modo Christus in habitualis. Et tertio modo Christus in judicio portans redemptionis nostræ in- judicio portans redemptionis nostræ in- signia, et ut judex judicando mundo de- signia, et ut judex judicando mundo de- monstrans, erit nostræ resurrectionis monstrans, erit nostræ resurrectionis causa actualis. causa actualis.

CONSENTIENDO igitur primis et ultimis CONSENTIENDO igitur primis et ultimis auctoritatibus et rationibus inductis, di- auctoritatibus et rationibus inductis, di- cendum videtur ad primum quod con- cendum videtur ad primum quod con- tra hoc est, quod Christi resurrectio di- tra hoc est, quod Christi resurrectio di- citur hic Christus resurgens: quia resur- citur hic Christus resurgens: quia resur- rectio Christi abstracta, nullius est causa rectio Christi abstracta, nullius est causa formalis, nisi forte Christi resurgentis: formalis, nisi forte Christi resurgentis: Christus autem resurgens est causa in Christus autem resurgens est causa in habitu, et illam non necessario sequitur habitu, et illam non necessario sequitur effectus sicut sciens in habitu est suffi- effectus sicut sciens in habitu est suffi- ciens causa considerationis, sed tamen ciens causa considerationis, sed tamen non necessario considerat, sed considera- non necessario considerat, sed considera-

: :

1 Ad Philip. 11, 21. 1 Ad Philip. 11, 21.

bit quando voluerit. Ita est etiam de bit quando voluerit. Ita est etiam de Christo resurgente in ordine ad nostram Christo resurgente in ordine ad nostram resurrectionem. resurrectionem.

AD ALIUD dicendum, quod est potentia A AD ALIUD dicendum, quod est potentia A duplex, scilicet absoluta, et ordinata sub duplex, scilicet absoluta, et ordinata sub dispositione immobili de futuris, qua dispositione immobili de futuris, qua dispositione explicatur per tempora con- dispositione explicatur per tempora con- silium divinum, quod prædiffinivit ab silium divinum, quod prædiffinivit ab æterno. De prima autem potentia fuit æterno. De prima autem potentia fuit alius modus possibilis: et sic patet, quod alius modus possibilis: et sic patet, quod non valet probatio proposita. Et est in- non valet probatio proposita. Et est in- stantia quia si Deus illam primam nu- stantia quia si Deus illam primam nu- beculam stare permisisset, qui primos beculam stare permisisset, qui primos tres dies creavit, ipsa creasset omnes tres dies creavit, ipsa creasset omnes dies: et ideo sol potuit non esse causa dies: et ideo sol potuit non esse causa diei super terram : et tamen si inferatur, diei super terram : et tamen si inferatur, sol non potuit esse causa diei: ergo non sol non potuit esse causa diei: ergo non est causa constat, quod fallacia conse- est causa constat, quod fallacia conse- quentis incidit: et ita est in proposito. Ad quentis incidit: et ita est in proposito. Ad aliam propositi probationem dicendum, aliam propositi probationem dicendum, quod Patres nostram resurrectionem per quod Patres nostram resurrectionem per efficaciam resurrectionis Christi fore cre- efficaciam resurrectionis Christi fore cre- diderunt. Si tamen aliter ordinasset Deus, diderunt. Si tamen aliter ordinasset Deus, tunc aliter esse posset: sed ex hoc non tunc aliter esse posset: sed ex hoc non sequitur, quod non sit causa, ut jam ha- sequitur, quod non sit causa, ut jam ha-

bitum est. bitum est.

AD ALIUD dicendum, quod resurrectio A AD ALIUD dicendum, quod resurrectio A Christi cum nostra non est omnino uni- Christi cum nostra non est omnino uni- voca, sicut patuit supra in quæstione, voca, sicut patuit supra in quæstione, Quid est resurrectio? Sed si esset om- Quid est resurrectio? Sed si esset om- nino ejusdem rationis tunc aliquid vale- nino ejusdem rationis tunc aliquid vale- ret argumentum: quia Christus resur- ret argumentum: quia Christus resur- rexit virtute propria, et non rexit virtute propria, et non nos, sed nos, sed virtute Christi resurgentis. virtute Christi resurgentis.

AD ALIUD dicendum, quod si genus Add AD ALIUD dicendum, quod si genus Add illud esset in omnibus unum, tunc ve- illud esset in omnibus unum, tunc ve- rissima esset propositio: quia tunc actus rissima esset propositio: quia tunc actus ille flueret ab uno aliquo in totum genus. ille flueret ab uno aliquo in totum genus. Et ita non est de Christo: licet enim Et ita non est de Christo: licet enim Christus sit verus homo, non tamen pu- Christus sit verus homo, non tamen pu- rus est homo Christus, et ita habet ali- rus est homo Christus, et ita habet ali- quid influentiæ super alios homines, sic- quid influentiæ super alios homines, sic- ut causa super causatum. ut causa super causatum.

AD ALIUD dicendum, quod ipse est Adobett AD ALIUD dicendum, quod ipse est Adobett causa voluntaria, formam causati apud causa voluntaria, formam causati apud se habens quia reformabit corpus hu- se habens quia reformabit corpus hu- militatis nostræ, etc. 1. militatis nostræ, etc. 1.

IN IV SENTENT. DIST. XLIII, C. IN IV SENTENT. DIST. XLIII, C.

: :

Ad hoc quod ulterius quæritur, dicen- Ad hoc quod ulterius quæritur, dicen- dum quod est voluntas Dei in homine dum quod est voluntas Dei in homine resurgente, et unita humanæ et ita resurgente, et unita humanæ et ita patet quod non valet illud quod infertur: patet quod non valet illud quod infertur: quia illa solius Christi est resurgentis. quia illa solius Christi est resurgentis.

Responsiones autem illorum ad dictum Responsiones autem illorum ad dictum Apostoli, sufficienter improbatæ esse vi- Apostoli, sufficienter improbatæ esse vi- dentur. dentur.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

515 515

1. Plures enim fuerunt, qui ministra- 1. Plures enim fuerunt, qui ministra- verunt in custodia: ergo etiam plures verunt in custodia: ergo etiam plures erunt ministrantes, ut resurgant ad ju- erunt ministrantes, ut resurgant ad ju- dicium, et reddant rationem qualiter An- dicium, et reddant rationem qualiter An- gelis custodientibus obedierunt. gelis custodientibus obedierunt.

2. Item, Virtutum est facere mirabilia : 2. Item, Virtutum est facere mirabilia : sed omnium mirabilior est resurrectio : sed omnium mirabilior est resurrectio : ergo videtur, quod ad hoc quod fiat re- ergo videtur, quod ad hoc quod fiat re- surrectio, conveniant omnes Virtutes: surrectio, conveniant omnes Virtutes: ergo plures. ergo plures.

3. Item, Matth. xxiv, 29, non dicitur 3. Item, Matth. xxiv, 29, non dicitur de uno, sed de omnibus in communi, de uno, sed de omnibus in communi, nam ita ibi dicitur: Virtutes cœlorum nam ita ibi dicitur: Virtutes cœlorum

An vox tubæ erit unius, aut plurium commovebuntur: et exponitur de choro An vox tubæ erit unius, aut plurium commovebuntur: et exponitur de choro

Angelorum? Angelorum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, in medio: « Vox erit alicujus ibi, B, in medio: « Vox erit alicujus vel plurium Angelorum, etc. » vel plurium Angelorum, etc. »

Idem etiam dicitur, I ad Thessal. IV, Idem etiam dicitur, I ad Thessal. IV, 15 ¹ 15 ¹

Et quæritur quare dicit, Alicujus, vel Et quæritur quare dicit, Alicujus, vel plurium? plurium?

Videtur enim, quod nullo modo sit Videtur enim, quod nullo modo sit unius, sed plurium: unius, sed plurium:

Virtutum a beato Bernardo in libro V de Virtutum a beato Bernardo in libro V de Consideratione ad Eugenium Papam. Consideratione ad Eugenium Papam.

RESPONSIO. Dicendum, quod est alicu- Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod est alicu- Solutio. jus et multorum. Alicujus, ut in præpo- jus et multorum. Alicujus, ut in præpo- sito Ecclesiæ, quia Michael est præposi- sito Ecclesiæ, quia Michael est præposi- tus Ecclesiæ et princeps, ut dicitur, Daniel. tus Ecclesiæ et princeps, ut dicitur, Daniel. XII, 1. Multorum autem obsequentium XII, 1. Multorum autem obsequentium circa singulorum rationes, ut supra habi- circa singulorum rationes, ut supra habi-

tum est. tum est.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

C. De media nocte. C. De media nocte.

: :

Media autem nocte dicitur venturus 2, ut ait Augustinus³, non pro hora Media autem nocte dicitur venturus 2, ut ait Augustinus³, non pro hora temporis sed quia tunc veniet, cum non speratur. Media ergo nocte, sci- temporis sed quia tunc veniet, cum non speratur. Media ergo nocte, sci- licet cum valde obscurum erit, id est, occultum veniet. Dies enim Domini, licet cum valde obscurum erit, id est, occultum veniet. Dies enim Domini, sicut fur in nocte, ita veniet. Potest tamen non incongrue intelligi mediæ sicut fur in nocte, ita veniet. Potest tamen non incongrue intelligi mediæ noctis tempore venturus: quia, ut ait Cassiodorus: Hoc tempore primo- noctis tempore venturus: quia, ut ait Cassiodorus: Hoc tempore primo- genita Ægypti percussa sunt ³, quando etiam sponsus venturus est. Pluri- genita Ægypti percussa sunt ³, quando etiam sponsus venturus est. Pluri- bus etiam locis contestantur Auctores, quod adventus Christi dies dicitur bus etiam locis contestantur Auctores, quod adventus Christi dies dicitur

1 I ad Thessal. iv, 15: Quoniam ipse Dominus in jussu, et in voce Archangeli, et in tuba Dei de- 1 I ad Thessal. iv, 15: Quoniam ipse Dominus in jussu, et in voce Archangeli, et in tuba Dei de- scendet de cælo: et mortui qui in Christo sunt resurgent primi. scendet de cælo: et mortui qui in Christo sunt resurgent primi.

2 Cf. Matth. xxv, 6: Media nocte clamor factus est, etc. 2 Cf. Matth. xxv, 6: Media nocte clamor factus est, etc.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. de gratia Novi et Veteris Testamenti. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. de gratia Novi et Veteris Testamenti.

I ad Thessal. v, 2. I ad Thessal. v, 2.

5 Cf. Exod. XII, 29. 5 Cf. Exod. XII, 29.

516 516

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Domini, non pro qualitate temporis, sed rerum : quia tunc cogitationes et Domini, non pro qualitate temporis, sed rerum : quia tunc cogitationes et consilia singulorum patebunt. Unde in Daniele Vetustus dierum sedit, consilia singulorum patebunt. Unde in Daniele Vetustus dierum sedit, et libri aperti sunt coram eo *. Libri sunt conscientiæ singulorum, quæ et libri aperti sunt coram eo *. Libri sunt conscientiæ singulorum, quæ tunc aperientur aliis. Et tunc implebitur: Nihil occultum quod non reve- tunc aperientur aliis. Et tunc implebitur: Nihil occultum quod non reve- letur. Adveniente autem summo judice, non solum aeris tenebræ illumi- letur. Adveniente autem summo judice, non solum aeris tenebræ illumi- nabuntur, sed abscondita cordium manifestabuntur³. Virtute ergo divina nabuntur, sed abscondita cordium manifestabuntur³. Virtute ergo divina fiet, ut cuique opera sua bona vel mala cuncta in memoriam revocentur, fiet, ut cuique opera sua bona vel mala cuncta in memoriam revocentur, et mentis intuitu mira celeritate cernantur: ut accuset vel excuset hominem et mentis intuitu mira celeritate cernantur: ut accuset vel excuset hominem conscientia, eaque teste damnetur vel salvetur *. conscientia, eaque teste damnetur vel salvetur *.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An scibile sit tempus adventus Domini An scibile sit tempus adventus Domini ad judicium? ad judicium?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, «Media autem nocte dicitur ventu- C, «Media autem nocte dicitur ventu-

rus, etc. » rus, etc. »

Quæruntur autem hic tria, scilicet an Quæruntur autem hic tria, scilicet an scibile sit tempus adventus Domini ad scibile sit tempus adventus Domini ad judicium? judicium?

Secundo, Quæ hora sit magis conve- Secundo, Quæ hora sit magis conve- niens ad veniendum? niens ad veniendum?

Tertio, Quare citatio nulla hanc ho- Tertio, Quare citatio nulla hanc ho- ram præcedat, cum hoc videatur esse de ram præcedat, cum hoc videatur esse de forma justitiæ ? forma justitiæ ?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Cujuscumque rei principiorum scitur 1. Cujuscumque rei principiorum scitur finis, et ipsius finis necessario scietur: finis, et ipsius finis necessario scietur: sed principiorum mundi scitur finis: sed principiorum mundi scitur finis: ergo necessario etiam scietur finis ipsius ergo necessario etiam scietur finis ipsius mundi. PROBATUR autem prima: quia mundi. PROBATUR autem prima: quia corruptis principiis primis, impossibile est corruptis principiis primis, impossibile est aliquod principiatorum remanere. SE- aliquod principiatorum remanere. SE-

CUNDA autem accipitur ex hoc, quod prin- CUNDA autem accipitur ex hoc, quod prin- cipium totius generationis et corruptio- cipium totius generationis et corruptio- nis, est allatio superiorum, ut dicunt nis, est allatio superiorum, ut dicunt Philosophi et scitur finis illorum, sicut Philosophi et scitur finis illorum, sicut accipitur ex propria doctrina mathemati- accipitur ex propria doctrina mathemati- corum ergo constant ambæ præmissæ. corum ergo constant ambæ præmissæ. Et cum finis mundi est dies judicii: ergo Et cum finis mundi est dies judicii: ergo constat, quod est scibilis. constat, quod est scibilis.

2. Item, Philosophi scripserunt de 2. Item, Philosophi scripserunt de magno anno, quo omnia in primum magno anno, quo omnia in primum chaos reverterentur, et nobis tradiderunt chaos reverterentur, et nobis tradiderunt principia inveniendi primum, medium, principia inveniendi primum, medium, et ultimum illius anni: ergo nobis etiam et ultimum illius anni: ergo nobis etiam scibile est, quando omnia in primum scibile est, quando omnia in primum chaos redibunt : hoc autem constat, chaos redibunt : hoc autem constat, quod est finis mundi et dies judicii: ergo quod est finis mundi et dies judicii: ergo videtur, quod nobis scibilis est dies judi- videtur, quod nobis scibilis est dies judi- cii. cii.

3. Item, Cujuscumque principium est 3. Item, Cujuscumque principium est in aliquo determinatum et finitum, illius in aliquo determinatum et finitum, illius finis scitur ex eodem, quia ex fine prin- finis scitur ex eodem, quia ex fine prin- cipii sed principium mundi inferioris cipii sed principium mundi inferioris est in motu coeli determinato et finito: est in motu coeli determinato et finito: ergo finis ejus scitur ex eodem. Et inde ergo finis ejus scitur ex eodem. Et inde ut prius. PRIMA patet per se. SECUNDA ut prius. PRIMA patet per se. SECUNDA autem scribitur ab Aristotele: quia cu- autem scribitur ab Aristotele: quia cu- juscumque principium est in tempore ut juscumque principium est in tempore ut in numero, illius finis erit in eodem: et in numero, illius finis erit in eodem: et hoc propter finem periodi, ut dicunt ma- hoc propter finem periodi, ut dicunt ma- thematici. thematici.

Daniel. VII, 9: Antiquus dierum sedit. Et Daniel. VII, 9: Antiquus dierum sedit. Et infra, y. 10: Judicium sedit, et libri aperti sunt. infra, y. 10: Judicium sedit, et libri aperti sunt.

1 Matth. x, 26: Nihil est opertum, quod non 1 Matth. x, 26: Nihil est opertum, quod non revelabitur et occultum, quod non scietur. revelabitur et occultum, quod non scietur.

3 Cf. I ad Corinth. IV, 51. 3 Cf. I ad Corinth. IV, 51.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XX de Civitate Dei, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XX de Civitate Dei, cap. 13. 13.

led contra. led contra.

IN IV SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 7.

4. Item, Daniel et Apostolus scribunt 4. Item, Daniel et Apostolus scribunt de die judicii: non autem scribitur de die judicii: non autem scribitur quod nescitur: ergo videtur, quod dies quod nescitur: ergo videtur, quod dies judicii sit scibilis. judicii sit scibilis.

5. Item, Sunt multi qui de hoc loquun- 5. Item, Sunt multi qui de hoc loquun- tur per revelationes, quas dicunt sibi fa- tur per revelationes, quas dicunt sibi fa- ctas quod autem per revelationem sci- ctas quod autem per revelationem sci- tur, verissime scitur: ergo videtur, quod tur, verissime scitur: ergo videtur, quod sciatur. sciatur.

6. Item, Etiam Philosophi, sicut patet 6. Item, Etiam Philosophi, sicut patet in Timæo Platonis loquntur de diluvio in Timæo Platonis loquntur de diluvio per ignem constat autem secundum per ignem constat autem secundum dicta Sanctorum, quod hoc judicium erit dicta Sanctorum, quod hoc judicium erit per ignem ergo videtur, quod cum hoc per ignem ergo videtur, quod cum hoc sciatur, dies judicii sit scibilis. sciatur, dies judicii sit scibilis. IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Omnis circularis mobilis et motoris 1. Omnis circularis mobilis et motoris perpetuorum perpetuus est motus quan- perpetuorum perpetuus est motus quan- tum ad principia motus: talis autem tum ad principia motus: talis autem motus est cœli : ergo quantum est de motus est cœli : ergo quantum est de principiis motus, motus est perpetuus. principiis motus, motus est perpetuus. PRIMA patet ex libro VIII Physicorum. PRIMA patet ex libro VIII Physicorum. Similiter autem et secunda patet ex his, Similiter autem et secunda patet ex his, quæ disputata sunt a nobis super secun- quæ disputata sunt a nobis super secun- dum Sententiarum. Inde sic: Stante dum Sententiarum. Inde sic: Stante motu cæli, non erit dies resurrectionis motu cæli, non erit dies resurrectionis et judicii, ut dicitur, Job, xiv, 12: et judicii, ut dicitur, Job, xiv, 12: Donec atteratur cælum, non evigilabit, Donec atteratur cælum, non evigilabit, nec consurget de somno suo. Sed quan- nec consurget de somno suo. Sed quan- tum est de principiis motus numquam tum est de principiis motus numquam non stabit. Ergo ex illis principiis num- non stabit. Ergo ex illis principiis num- quam scietur finis mundi, vel dies judi- quam scietur finis mundi, vel dies judi- cii. Patet autem omnibus etiam modi- cii. Patet autem omnibus etiam modi- cum scientibus, quod Philosophi non cum scientibus, quod Philosophi non possunt scire aliquod futurorum, nisi ex possunt scire aliquod futurorum, nisi ex principiis illis, scilicet motoris, et mobi- principiis illis, scilicet motoris, et mobi- lis ergo non potest per naturales vel lis ergo non potest per naturales vel mathematicas rationes sciri dies judicii. mathematicas rationes sciri dies judicii.

2. Item, Nullus Philosophorum scri- 2. Item, Nullus Philosophorum scri- psit physice de fine mundi: ergo vide- psit physice de fine mundi: ergo vide- tur, quod nihil scire potuerunt. tur, quod nihil scire potuerunt.

Si forte quis dicat, quod per revelatio- Si forte quis dicat, quod per revelatio- nem sciatur. CONTRA: Probabile est quod nem sciatur. CONTRA: Probabile est quod hoc quod Deus non vult revelare majo- hoc quod Deus non vult revelare majo- ribus, per hoc etiam nolit revelare mi- ribus, per hoc etiam nolit revelare mi-

1 Cf. Daniel. XII, 7 et seq., et Apocal. x, 5 et 1 Cf. Daniel. XII, 7 et seq., et Apocal. x, 5 et

sex. sex.

2 Marc. x1, 32: De die autem illo vel hora 2 Marc. x1, 32: De die autem illo vel hora

.517 .517

noribus sed noluit hoc revelare Apo- noribus sed noluit hoc revelare Apo- stolis ergo nec minoribus quibuscumque stolis ergo nec minoribus quibuscumque revelabit. PROBATIO mediæ. Act. 1, 6: revelabit. PROBATIO mediæ. Act. 1, 6: Igitur qui convenerant, interrogabant Igitur qui convenerant, interrogabant eum, dicentes: Domine, si in tempore hoc eum, dicentes: Domine, si in tempore hoc restitues regnum Israel, etc. restitues regnum Israel, etc.

3. Item, Ex illo quod dixit, Matth. 3. Item, Ex illo quod dixit, Matth. XXIV, 36 De die autem illa et hora ne- XXIV, 36 De die autem illa et hora ne- mo scit, neque Angeli cælorum, nisi so- mo scit, neque Angeli cælorum, nisi so- lus Pater 2. Ergo videntur esse trutanni, lus Pater 2. Ergo videntur esse trutanni, qui se de revelatione illa intromittunt. qui se de revelatione illa intromittunt.

RESPONSIO. Dicendum, quod nullo mo- Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod nullo mo- Solutio. do puto quemquam posse præscire diem do puto quemquam posse præscire diem judicii. Et causa redditur in Littera ab judicii. Et causa redditur in Littera ab Augustino, scilicet quia insperate vult Augustino, scilicet quia insperate vult judex venire. Sed ratio etiam reddi pot- judex venire. Sed ratio etiam reddi pot- est quia per dispositionem motus su- est quia per dispositionem motus su- perioris non potest sciri: sed per reve- perioris non potest sciri: sed per reve- lationem non vult Deus aliquem scire: lationem non vult Deus aliquem scire: et ita nullo modo sciri potest. et ita nullo modo sciri potest.

Quare autem ex dispositione motus Quare autem ex dispositione motus sciri non possit, patebit inferius in solu- sciri non possit, patebit inferius in solu- tione objectorum. tione objectorum.

DICENDUM ergo ad primum, quod finis DICENDUM ergo ad primum, quod finis mundi non potest sciri ex motu coeli ex mundi non potest sciri ex motu coeli ex propria scientia mathematicorum: sed propria scientia mathematicorum: sed finis habitationis regni civitatis et habi- finis habitationis regni civitatis et habi- tabilis terræ nostræ bene scitur ex pro- tabilis terræ nostræ bene scitur ex pro- pria scientia mathematicorum, sed non pria scientia mathematicorum, sed non totius terræ quia quando una quarta totius terræ quia quando una quarta pars habitabilis modo efficitur inhabita- pars habitabilis modo efficitur inhabita- bilis propter brevitates diametrorum bilis propter brevitates diametrorum planetarum et præcipue solis, tunc eo planetarum et præcipue solis, tunc eo ipso longitudo longior alterius partis eo- ipso longitudo longior alterius partis eo- rumdem diametrorum erit in altera parte rumdem diametrorum erit in altera parte quartæ et illa efficitur habitabilis trans- quartæ et illa efficitur habitabilis trans- seunte habitatore et habitabilitate ab una seunte habitatore et habitabilitate ab una quarta in aliam et nihil amplius pot- quarta in aliam et nihil amplius pot- est accipi a propria scientia mathemati- est accipi a propria scientia mathemati- corum, sicut sciunt omnes qui de arte corum, sicut sciunt omnes qui de arte aliquid perfecte noverunt et scribunt aliquid perfecte noverunt et scribunt hæc auctores Ptolemæus, Malarba, et Al- hæc auctores Ptolemæus, Malarba, et Al- bumasar in libro de Conjunctionibus bumasar in libro de Conjunctionibus majoribus, et Abraham in libro Conjun- majoribus, et Abraham in libro Conjun-

nemo scit, neque Angeli in cœlo, neque Filius, ni- nemo scit, neque Angeli in cœlo, neque Filius, ni- si later. si later.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

518 518

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ctionum Saturni et Jovis, et Messalach in ctionum Saturni et Jovis, et Messalach in libro Conjunctionum planetarum. Ari- libro Conjunctionum planetarum. Ari- stoteles etiam objiciendo innuit hoc in stoteles etiam objiciendo innuit hoc in fine libri primi de Causis proprietatem fine libri primi de Causis proprietatem elementorum et planetarum. elementorum et planetarum.

AD ALIUD dicendum, quod Philosophi AD ALIUD dicendum, quod Philosophi diversa tradiderunt de magno anno se- diversa tradiderunt de magno anno se- cundum diversam ejus acceptionem: di- cundum diversam ejus acceptionem: di- citur enim annus magnus planetarum, et citur enim annus magnus planetarum, et hoc multipliciter, scilicet quantum ad hoc multipliciter, scilicet quantum ad unius planetæ significatum quod instillat unius planetæ significatum quod instillat sectæ, et sic alii sunt anni maximi Sa- sectæ, et sic alii sunt anni maximi Sa- turni et aliorum planetarum, ut dicunt turni et aliorum planetarum, ut dicunt Auctores. Et secundum hoc dicuntur an- Auctores. Et secundum hoc dicuntur an- ni medii quibus durat significatum pla- ni medii quibus durat significatum pla- netæ in civitate, vel villa: et minimi netæ in civitate, vel villa: et minimi quibus durat suum significatum in nato, quibus durat suum significatum in nato, et alii siderei anni honoris ejus. Quan- et alii siderei anni honoris ejus. Quan- doque autem dicitur annus magnus quoad doque autem dicitur annus magnus quoad restitutiones planetarum ad loca et origi- restitutiones planetarum ad loca et origi- nes suas, ut quilibet a sua origine pro- nes suas, ut quilibet a sua origine pro- grediatur, sicut a principio suæ creatio- grediatur, sicut a principio suæ creatio- nis progrediebatur: et hic vocatur an- nis progrediebatur: et hic vocatur an- nus magnus a Firmitio Philosopho in nus magnus a Firmitio Philosopho in libro de Significatis astrorum. Quando- libro de Significatis astrorum. Quando- que autem annus magnus dicitur secun- que autem annus magnus dicitur secun- dum reditum totius sphæræ stellatæ. In dum reditum totius sphæræ stellatæ. In omnibus autem illis annis non accipitur omnibus autem illis annis non accipitur status motus, et non est ibi revolutio ul- status motus, et non est ibi revolutio ul- tima, post quam non fit alia: et ideo tima, post quam non fit alia: et ideo finis mundi numquam accipitur, sicut finis mundi numquam accipitur, sicut patuit prius, sed finis hujus sectæ vel ha- patuit prius, sed finis hujus sectæ vel ha- bitationis, ut habuimus, et non finis bitationis, ut habuimus, et non finis mundi simpliciter. mundi simpliciter.

AD ALIUD dicendum, quod inferiora AD ALIUD dicendum, quod inferiora sunt in numero et tempore, sed accipiun- sunt in numero et tempore, sed accipiun- tur dupliciter, scilicet secundum totam tur dupliciter, scilicet secundum totam successionem ipsorum, vel secundum successionem ipsorum, vel secundum durationem specialem hujus vel illius. durationem specialem hujus vel illius. Primo autem modo sunt in tempore to- Primo autem modo sunt in tempore to- to, cujus finis per philosophiam non to, cujus finis per philosophiam non comprehenditur. Secundo autem modo comprehenditur. Secundo autem modo sunt in quadam parte temporis quod sci- sunt in quadam parte temporis quod sci- tur et sic intelligitur dictum Aristotelis tur et sic intelligitur dictum Aristotelis dicentis inferiora esse in tempore sicut dicentis inferiora esse in tempore sicut in quodam numero: unde ibidem dicit, in quodam numero: unde ibidem dicit, quod esse in tempore nihil aliud est, quod esse in tempore nihil aliud est, quam quadam parte temporis mensu- quam quadam parte temporis mensu- rari. rari.

AD ALIUD dicendum, quod Sanctis fa- AD ALIUD dicendum, quod Sanctis fa- cta est revelatio de signis antecedentibus: cta est revelatio de signis antecedentibus: sed, ut puto, determinatum tempus num- sed, ut puto, determinatum tempus num- quam alicui revelatum est in toto, ut sci- quam alicui revelatum est in toto, ut sci- ret quantum ab hodie vel alio determina- ret quantum ab hodie vel alio determina- to die est usque ad diem judicii. Et to die est usque ad diem judicii. Et Daniel videtur determinate dicere tempus Daniel videtur determinate dicere tempus quod erit inter mortem Antichristi et ju- quod erit inter mortem Antichristi et ju- dicium, sed quod est usque ad Antichri- dicium, sed quod est usque ad Antichri- sti apparitionem non dixit. sti apparitionem non dixit.

AD ALIUD dicendum, quod omnes quot- AD ALIUD dicendum, quod omnes quot- quot hactenus se de talibus intromiserunt, quot hactenus se de talibus intromiserunt, fatui apparuerunt: et ideo illa objectio fatui apparuerunt: et ideo illa objectio super nihil stabile fundatur. super nihil stabile fundatur.

A+ A+

Adv Adv

AD ALIUD dicendum, quod Philosophi Ade AD ALIUD dicendum, quod Philosophi Ade considerant causas diluviorum particula- considerant causas diluviorum particula- rium secundum elevationes et depressio- rium secundum elevationes et depressio- nes planetarum in signis calidis et frigi- nes planetarum in signis calidis et frigi- dis, et secundum dominia calidorum et dis, et secundum dominia calidorum et frigidorum : nullus tamen determinat frigidorum : nullus tamen determinat diem judicii. diem judicii.

INTER EA autem quæ objiciuntur in Adobe ca INTER EA autem quæ objiciuntur in Adobe ca contrarium, nullum indiget solutione, contrarium, nullum indiget solutione, nisi hoc quod dicit, quod nec Filius no- nisi hoc quod dicit, quod nec Filius no- vit diem illam. vit diem illam.

Et ad hoc dicendum, quod (ut dicit Et ad hoc dicendum, quod (ut dicit Glossa) Filius dicitur nescire, quia non Glossa) Filius dicitur nescire, quia non facit nos scire. Vel melius dicatur, quod facit nos scire. Vel melius dicatur, quod loquitur de Filio hominis ut hominis: loquitur de Filio hominis ut hominis: quia ex natura humana non scivit hoc, quia ex natura humana non scivit hoc, sed divina in qua idem erat Patri. sed divina in qua idem erat Patri.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Qua hora erit judicium ? Qua hora erit judicium ?

Secundo quæritur, Quæ hora sit ma- Secundo quæritur, Quæ hora sit ma- gis conveniens ad veniendum ? gis conveniens ad veniendum ?

1. Videtur autem, quod meridies: quia 1. Videtur autem, quod meridies: quia exteriora interioribus congruere debent: exteriora interioribus congruere debent: sed in die judicii omnia interiora illu- sed in die judicii omnia interiora illu- strabuntur ergo exteriora omnia tunc strabuntur ergo exteriora omnia tunc debent esse illustrata et hoc est in me- debent esse illustrata et hoc est in me- ridie ergo illud tempus est maxime con- ridie ergo illud tempus est maxime con- gruum. gruum.

IN IV SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 9 ET 10. IN IV SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 9 ET 10.

519 519

Bolutio. Bolutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Solutio. Solutio.

2. Item, Nulla ratio videtur esse quam 2. Item, Nulla ratio videtur esse quam ponit in Littera, scilicet cum valde ob- ponit in Littera, scilicet cum valde ob- scurum erit, id est, occultum : non enim scurum erit, id est, occultum : non enim debet judex occultus supervenire, sed debet judex occultus supervenire, sed potius manifestus : ergo melius con- potius manifestus : ergo melius con- gruit, quod veniat in die, quam in no- gruit, quod veniat in die, quam in no-

cte. cte.

RESPONSIO. Dicendum, quod rationes RESPONSIO. Dicendum, quod rationes congruentiæ diversæ possunt assignari, congruentiæ diversæ possunt assignari, nec magna vis est in eis: cum patribus nec magna vis est in eis: cum patribus ergo videtur consentiendum, quod con- ergo videtur consentiendum, quod con- gruit eum in media nocte venire ex my- gruit eum in media nocte venire ex my- sterio quod adducit : et ex congruentia sterio quod adducit : et ex congruentia judicandorum, qui hoc merentur, ut in- judicandorum, qui hoc merentur, ut in- certi de hora semper sint solliciti. certi de hora semper sint solliciti.

AD ID quod primo objicitur, dicendum, AD ID quod primo objicitur, dicendum, quod illa congruentia sumitur ex parte quod illa congruentia sumitur ex parte conditionis judicis tantum, qui semper conditionis judicis tantum, qui semper inhabitat lucem inaccessibilem omnia inhabitat lucem inaccessibilem omnia perlustrantem sed qualitas temporis ju- perlustrantem sed qualitas temporis ju- dicii (ut patet in Littera) magis sumitur dicii (ut patet in Littera) magis sumitur ex parte judicandorum : et hoc ideo fit, ex parte judicandorum : et hoc ideo fit, quia judicium est propter judicandum, quia judicium est propter judicandum, non propter judicem. non propter judicem.

PER HOC etiam patet solutio ad resi- PER HOC etiam patet solutio ad resi- duum. duum.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Quare citatio non præcedat judicium ? Quare citatio non præcedat judicium ?

Tertio quæritur, Quare citatio non Tertio quæritur, Quare citatio non præcedat? præcedat?

Cum enim sit judex summe justus, ni- Cum enim sit judex summe justus, ni- hil de ordine juris prætermittit: sed de hil de ordine juris prætermittit: sed de ordine juris est citare judicandum: ergo ordine juris est citare judicandum: ergo hoc prætermitti non debet. hoc prætermitti non debet.

AD HOC dicendum, quod omnes prædi- AD HOC dicendum, quod omnes prædi- catores citaverunt præcipua tamen et catores citaverunt præcipua tamen et finalis citatio erit per Eliam et Enoch: finalis citatio erit per Eliam et Enoch: et quoad hoc observabitur ibi ordo ju- et quoad hoc observabitur ibi ordo ju- ris. ris.

1 Cf. Exod. XII, 29; Matth. xxv, 0. 1 Cf. Exod. XII, 29; Matth. xxv, 0.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Qualiter conscientiæ dicuntur libri ? Qualiter conscientiæ dicuntur libri ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, « Libri sunt con- « Libri sunt con- ibi, C, post medium ibi, C, post medium scientiæ singulorum, etc. » scientiæ singulorum, etc. » Quæruntur autem hic quatuor, scilicet Quæruntur autem hic quatuor, scilicet qualiter conscientiæ dicantur libri ? qualiter conscientiæ dicantur libri ? Secundo, Utrum omnia peccata vel Secundo, Utrum omnia peccata vel quædam contineant libri illi ? quædam contineant libri illi ?

Tertio, Utrum patebunt eis sua et alie- Tertio, Utrum patebunt eis sua et alie- na peccata vel sua tantum ? na peccata vel sua tantum ?

Quarto, De cruciatu vel consolatione Quarto, De cruciatu vel consolatione consequente hujusmodi manifestatio- consequente hujusmodi manifestatio-

nem. nem.

AD PRIMUM: AD PRIMUM:

1. Proceditur ex Littera, ubi dicit, 1. Proceditur ex Littera, ubi dicit, quod libri sunt conscientiæ singulo- quod libri sunt conscientiæ singulo-

« rum, quæ tunc aperiuntur aliis. » « rum, quæ tunc aperiuntur aliis. »

2. Item, Richardus de sancto Victore 2. Item, Richardus de sancto Victore in libro de Judicio sic dicit : « Quid sunt in libro de Judicio sic dicit : « Quid sunt corda judicandorum, nisi quædam (ut ita corda judicandorum, nisi quædam (ut ita dicam) actiones Scripturæ ? quid vero dicam) actiones Scripturæ ? quid vero judicantium corda in omnem divinitus judicantium corda in omnem divinitus veritatem edocta, nisi quædam quasi ca- veritatem edocta, nisi quædam quasi ca- nonum decreta? Ex hac ergo gemina nonum decreta? Ex hac ergo gemina scriptura omnis trahitur sententia, unde scriptura omnis trahitur sententia, unde quilibet judicandorum absolvitur, vel quilibet judicandorum absolvitur, vel condemnatur. » Ex hoc accipitur, quod condemnatur. » Ex hoc accipitur, quod tam judicandorum, quam judicantium tam judicandorum, quam judicantium conscientiæ libri dicantur: sed judican- conscientiæ libri dicantur: sed judican- dorum conscientiæ ponunt causas judi- dorum conscientiæ ponunt causas judi- candi, et judicantium conscientiæ exhi- candi, et judicantium conscientiæ exhi- bent canones sententiæ in talibus causis bent canones sententiæ in talibus causis ferendæ. ferendæ.

3. Item, Ibidem, Dicit sic: « Judican- 3. Item, Ibidem, Dicit sic: « Judican- dos itaque nihil aliud est actionum sua- dos itaque nihil aliud est actionum sua- rum codices coram judicibus aperire, rum codices coram judicibus aperire, quam conscientias illis non posse abscon- quam conscientias illis non posse abscon- dere. » Ex hoc accipitur idem quod prius. dere. » Ex hoc accipitur idem quod prius.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad object.1. Ad object.1.

Ad object.2. Ad object.2.

520 520

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

4. Item, Sicut se habet judicium ho- 4. Item, Sicut se habet judicium ho- minis ad faciem exteriorem, ita se habet minis ad faciem exteriorem, ita se habet Dei judicium ad cor, sicut innuitur, Dei judicium ad cor, sicut innuitur, I Reg. xvi, 7 sed judicium hominis ad I Reg. xvi, 7 sed judicium hominis ad faciem, est secundum faciem, et per te- faciem, est secundum faciem, et per te- stes, vel evidentiam facti manifestatio- stes, vel evidentiam facti manifestatio- nem ergo judicium Dei est ad cor se- nem ergo judicium Dei est ad cor se- cundum cordis apertionem vel manife- cundum cordis apertionem vel manife-