ned contra. ned contra.

Quiest, Quiest,

IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, B, ART. 18. IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, B, ART. 18.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

An cum omnibus potest dispensari ? An cum omnibus potest dispensari ?

Tertio quæritur, Cum quo debeat dis- Tertio quæritur, Cum quo debeat dis- pensari ? pensari ?

Videtur autem, quod cum nullo re- Videtur autem, quod cum nullo re- ligioso quia ligioso quia

1. Status contemplationis nihil habet 1. Status contemplationis nihil habet securius et melius et talis est status securius et melius et talis est status

419 419

2. Item, Deus in beneficiis suis et 2. Item, Deus in beneficiis suis et dispensationibus non distinguit inter dispensationibus non distinguit inter personas: ergo nec homo judex eccle- personas: ergo nec homo judex eccle- siasticus in talibus debet distinguere. siasticus in talibus debet distinguere. SED CONTRA: SED CONTRA:

Aliquis dives plus affligitur abstinen- Aliquis dives plus affligitur abstinen- tia, quam maxima eleemosynæ collatio- tia, quam maxima eleemosynæ collatio- ne, et aliquis pauper e converso: sed ne, et aliquis pauper e converso: sed diversæ qualitates in dispensando sunt diversæ qualitates in dispensando sunt respiciendæ ergo non per idem debet respiciendæ ergo non per idem debet compensari abstinentia divitis et paupe- compensari abstinentia divitis et paupe-

ris. ris.

Sed contra. Sed contra.

Ad 1. Ad 1.

RESPONSIO. Dicendum ad primum, solutio. RESPONSIO. Dicendum ad primum, solutio. omnis religionis : ergo numquam potest quod dispensatio fieri potest, ita quod omnis religionis : ergo numquam potest quod dispensatio fieri potest, ita quod dispensari cum aliquo illorum. dispensari cum aliquo illorum.

: :

2. Item, Omnis potestas, ut dicit Apo- 2. Item, Omnis potestas, ut dicit Apo- stolus, est in ædificationem, et non in stolus, est in ædificationem, et non in destructionem sed nulla est ædificatio destructionem sed nulla est ædificatio quando melius destruitur, ut minus bo- quando melius destruitur, ut minus bo- num ædificetur: fit autem hoc cum de num ædificetur: fit autem hoc cum de religione sumitur aliquis in officium religione sumitur aliquis in officium actionis ergo videtur, quod talis dispen- actionis ergo videtur, quod talis dispen- tio numquam fieri possit. tio numquam fieri possit.

IN CONTRARIUM hujus est, quod. IN CONTRARIUM hujus est, quod. 1. Sancti patres in pluribus decretis fa- 1. Sancti patres in pluribus decretis fa- ciunt et concedunt, quod monachi quan- ciunt et concedunt, quod monachi quan- do digni sunt, etiam in plebanos et in do digni sunt, etiam in plebanos et in parochos constitui possunt: ergo multo parochos constitui possunt: ergo multo magis ad minora officia. magis ad minora officia.

2. Item, Genes. XLVII, 6, dicit Pharao 2. Item, Genes. XLVII, 6, dicit Pharao ad Joseph, quod si nosceret fratres suos ad Joseph, quod si nosceret fratres suos industrios viros, constitueret eos super industrios viros, constitueret eos super

pecora sua. Ergo et in spiritualibus pecora sua. Ergo et in spiritualibus multo magis homines industrii et boni, multo magis homines industrii et boni, ubicumque sunt, accipi debent ad custo- ubicumque sunt, accipi debent ad custo- diam gregis Dominici. diam gregis Dominici.

ULTERIUS quæritur de votis tempora- ULTERIUS quæritur de votis tempora- libus, Utrum ejusdem speciei votum eo- libus, Utrum ejusdem speciei votum eo- dem modo dispensandum sit, sicut vo- dem modo dispensandum sit, sicut vo- tum abstinentiæ ? tum abstinentiæ ?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Unius boni in specie recompensatio 1. Unius boni in specie recompensatio * fit per unum sed votum abstinentiæ * fit per unum sed votum abstinentiæ idem est in specie in quocumque fiat : idem est in specie in quocumque fiat : ergo uno modo compensandum est. ergo uno modo compensandum est.

1 II ad Corinth. XIII, 10. 1 II ad Corinth. XIII, 10.

votum commutetur et non frangatur, ut votum commutetur et non frangatur, ut dictum est: et bene concedo, quod ubi- dictum est: et bene concedo, quod ubi- cumque sit homo, si utilis est ad re- cumque sit homo, si utilis est ad re- gimen, quod assumi debet et obedire gimen, quod assumi debet et obedire tenetur quia bonum commune melius tenetur quia bonum commune melius est, quam aliquod bonum particulare. est, quam aliquod bonum particulare. Unde quod objicitur, verum est statu Unde quod objicitur, verum est statu ad statum comparato : sed quando addi- ad statum comparato : sed quando addi- tur boni communitas in altero statu, tur boni communitas in altero statu, efficitur ille status melioris boni, quam efficitur ille status melioris boni, quam sit alter qui est boni singularis homi- sit alter qui est boni singularis homi- nis. nis.

AD ALIUD dicendum, quod ædificatio AD ALIUD dicendum, quod ædificatio magna est, quando non abrumpitur bo- magna est, quando non abrumpitur bo- num ejus, sed intermutatur aliquando num ejus, sed intermutatur aliquando ut possit prodesse multis, sicut dictum ut possit prodesse multis, sicut dictum est Jeremiæ, Jerem. 1, 10: Ecce consti- est Jeremiæ, Jerem. 1, 10: Ecce consti- tui te hodie super gentes et super re- tui te hodie super gentes et super re- gna. gna.

Ad 2. Ad 2.

AD HOC quod ulterius quæritur de votis Ad quæst. AD HOC quod ulterius quæritur de votis Ad quæst. temporalibus, dicendum, quod vota pe- temporalibus, dicendum, quod vota pe- regrinationis satis etiam possunt de faci- regrinationis satis etiam possunt de faci- li dispensari quia non est peregrina- li dispensari quia non est peregrina- tionibus talibus magna peregrinan- tionibus talibus magna peregrinan- tium emendatio: sed in voto abstinen- tium emendatio: sed in voto abstinen- tiæ est caute agendum, et non ita cum tiæ est caute agendum, et non ita cum divite sicut cum paupere est dispensan- divite sicut cum paupere est dispensan- dum quia pauper non habet unde sibi dum quia pauper non habet unde sibi satisfaciat, sed dives in his abundat ni- satisfaciat, sed dives in his abundat ni- mis. Unde si cum divite dispensetur, mis. Unde si cum divite dispensetur, magnæ debent imponi eleemosynæ, vel magnæ debent imponi eleemosynæ, vel

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

420 420

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

aliquod magnum quid injungi, quod aliquod magnum quid injungi, quod compenset dolorem famis quam opor- compenset dolorem famis quam opor- tuisset sustinere in abstinentia. tuisset sustinere in abstinentia.

AD OBJECTUM autem contra, dicendum AD OBJECTUM autem contra, dicendum quod cæteris paribus est hoc verum quod quod cæteris paribus est hoc verum quod objicitur sed hæ conditiones sunt dis- objicitur sed hæ conditiones sunt dis- pares valde. pares valde.

: :

AD ALIUD dicendum, quod Deus corda AD ALIUD dicendum, quod Deus corda

intuetur, et ideo corda diversimode præ- intuetur, et ideo corda diversimode præ- parata diversis infundit donis, quandoque parata diversis infundit donis, quandoque diviti dando plus, et quandoque minus diviti dando plus, et quandoque minus pauperi: sed judex ecclesiasticus non pauperi: sed judex ecclesiasticus non videt nisi faciem, et ideo diversæ cir- videt nisi faciem, et ideo diversæ cir- cumstantiæ in faciei diversitate debent cumstantiæ in faciei diversitate debent apud eum dispensationem diversificare. apud eum dispensationem diversificare.

C. De virginibus non velatis. C. De virginibus non velatis.

2 2

De virginibus autem non velatis, si deviaverint, a prædecessore nostro De virginibus autem non velatis, si deviaverint, a prædecessore nostro Innocentio Papa tale decretum habemus: Hæ quæ necdum sacro velamine Innocentio Papa tale decretum habemus: Hæ quæ necdum sacro velamine tectæ, tamen in proposito virginali semper se simulaverunt permanere: tectæ, tamen in proposito virginali semper se simulaverunt permanere: licet velatæ non fuerint, tamen si nupserint aliquo tempore, his agenda licet velatæ non fuerint, tamen si nupserint aliquo tempore, his agenda poenitentia est: quia sponsio earum a Domino tenebatur. Si enim inter poenitentia est: quia sponsio earum a Domino tenebatur. Si enim inter homines solet bonæ fidei contractus nulla ratione dissolvi quanto magis homines solet bonæ fidei contractus nulla ratione dissolvi quanto magis ista pollicitatio quam cum Deo pepigit ', solvi sine vindicta non poterit * ? ista pollicitatio quam cum Deo pepigit ', solvi sine vindicta non poterit * ? Item, Si virgines nondum velatæ taliter publica poenitentia puniuntur, Item, Si virgines nondum velatæ taliter publica poenitentia puniuntur, et a coetu fidelium usque ad satisfactionem excluduntur: quanto magis et a coetu fidelium usque ad satisfactionem excluduntur: quanto magis viduæ, quæ perfectioris ætatis, et maturioris consilii existunt, et habitum viduæ, quæ perfectioris ætatis, et maturioris consilii existunt, et habitum religionis assumpserunt : et deinde apostataverunt, atque ad priorem vo- religionis assumpserunt : et deinde apostataverunt, atque ad priorem vo- mitum sunt reversæ : a nobis et ab omnibus fidelibus, a liminibus Eccle- mitum sunt reversæ : a nobis et ab omnibus fidelibus, a liminibus Eccle- siæ, et a cœtu fidelium usque ad satisfactionem sunt eliminandæ, et carce- siæ, et a cœtu fidelium usque ad satisfactionem sunt eliminandæ, et carce- ribus tradendæ. Ex his apparet, virgines vel viduas voto continentiæ ribus tradendæ. Ex his apparet, virgines vel viduas voto continentiæ adstrictas, sive fuerint velatæ, sive non, nullatenus conjugium sortiri posse. adstrictas, sive fuerint velatæ, sive non, nullatenus conjugium sortiri posse. Quod itidem de omnibus intelligendum est, qui continentiam voverunt. Quod itidem de omnibus intelligendum est, qui continentiam voverunt. Quod enim ante erat licitum, post votum fit illicitum. Non est igitur præ- Quod enim ante erat licitum, post votum fit illicitum. Non est igitur præ- termittendum quod Innocentius Papa de viduis et puellis decrevit, quæ termittendum quod Innocentius Papa de viduis et puellis decrevit, quæ Christo spiritualiter nubunt: si postea publice nupserint, non eas admit- Christo spiritualiter nubunt: si postea publice nupserint, non eas admit- tendas esse ad pœnitentiam, nisi hi quibus se junxerant, de mundo reces- tendas esse ad pœnitentiam, nisi hi quibus se junxerant, de mundo reces- serint. Si enim de omnibus hæc ratio custoditur, ut quæcumque vivente serint. Si enim de omnibus hæc ratio custoditur, ut quæcumque vivente viro alteri nupserit, adultera habeatur, nec ei agendæ pœnitenliæ licentia . viro alteri nupserit, adultera habeatur, nec ei agendæ pœnitenliæ licentia .

1 Edit. J. Alleaume, pepigerunt. 1 Edit. J. Alleaume, pepigerunt.

2 Cf. 27, quæst. 1, cap. Hæc vero (Nota edit. Lugd.) 2 Cf. 27, quæst. 1, cap. Hæc vero (Nota edit. Lugd.)

Ibidem, cap. Quæ Christo. Ibidem, cap. Quæ Christo.

: :

IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, C, ART. 19. IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, C, ART. 19.

421 421

conceditur, nisi unus de illis fuerit defunctus: quanto magis de illa te- conceditur, nisi unus de illis fuerit defunctus: quanto magis de illa te- nenda est, quæ ante se immortali sponso conjunxerat, et post hoc ad huma- nenda est, quæ ante se immortali sponso conjunxerat, et post hoc ad huma- nas nuptias transmigravit? Attende 'quod non solum conjugium talibus nas nuptias transmigravit? Attende 'quod non solum conjugium talibus negare videtur, sed etiam locum pœnitentiæ. Sed non ita intelligendum negare videtur, sed etiam locum pœnitentiæ. Sed non ita intelligendum est, ut aliquando excludantur a pœnitentia, quæ digne pœnitentiam agere est, ut aliquando excludantur a pœnitentia, quæ digne pœnitentiam agere volunt sed illæ non sunt admittendæ ad pœnitentiam, quæ ab incestus volunt sed illæ non sunt admittendæ ad pœnitentiam, quæ ab incestus copula discedere noluerint: quia post religionis propositum non potest copula discedere noluerint: quia post religionis propositum non potest Deo reconciliari per poenitentiam, quæ ad habitum suæ professionis redire Deo reconciliari per poenitentiam, quæ ad habitum suæ professionis redire neglexerit. Tunc ille qui se conjunxerat ei, defunctus erit, cum ab ejus il- neglexerit. Tunc ille qui se conjunxerat ei, defunctus erit, cum ab ejus il- licitis amplexibus hæc penitus recesserit. Cum ergo dicitur eas non esse licitis amplexibus hæc penitus recesserit. Cum ergo dicitur eas non esse admittendas ad pœnitentiam, nisi hi quibus se junxerant, de mundo reces- admittendas ad pœnitentiam, nisi hi quibus se junxerant, de mundo reces- serint, subaudiendum est eis. Tunc enim eis viri de mundo recedunt et de- serint, subaudiendum est eis. Tunc enim eis viri de mundo recedunt et de- funguntur, cum ab eorum concupiscentia istæ se alienant: quem sensum funguntur, cum ab eorum concupiscentia istæ se alienant: quem sensum similitudo subdita declarat et confirmat. similitudo subdita declarat et confirmat.

ARTICULUS XIX. ARTICULUS XIX.

An votum conditionale debet impleri sim. An votum conditionale debet impleri sim. pliciter vel solum stante conditione? pliciter vel solum stante conditione?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, «De virginibus autem non velatis, ibi, C, «De virginibus autem non velatis, etc. ». etc. ».

Hic enim quæritur de voto conditio- Hic enim quæritur de voto conditio- nato et interpretato. nato et interpretato.

De primo quidem sic : De primo quidem sic :

1. Sit quod aliquis voveat cum condi- 1. Sit quod aliquis voveat cum condi- tione apposita, sicut videtur Jacob fecis- tione apposita, sicut videtur Jacob fecis- se, Genes. xxvшш, 20, quando dixit: se, Genes. xxvшш, 20, quando dixit: Si fuerit Deus mecum, et custodierit me Si fuerit Deus mecum, et custodierit me in via, etc. videtur quod etiam condi- in via, etc. videtur quod etiam condi- tione non obstante debeat votum solvi. tione non obstante debeat votum solvi. Domino enim debemus esse et posse si- Domino enim debemus esse et posse si- ne conditione: ergo sive conditio appo- ne conditione: ergo sive conditio appo- natur, sive non, videtur quod debeat natur, sive non, videtur quod debeat solvi Domino quod promittitur. solvi Domino quod promittitur.

2. Item, Mercenaria servitus non est 2. Item, Mercenaria servitus non est

1 Edit. J. Alleaume, attendite. 1 Edit. J. Alleaume, attendite.

Deo grata sed conditionata est merce- Deo grata sed conditionata est merce- naria ergo non est Deo grata: ergo naria ergo non est Deo grata: ergo vel est conditio non apponenda, vel ap- vel est conditio non apponenda, vel ap- posita non attendenda. posita non attendenda.

IN CONTRARIUM est, quod votum non Sed contra. IN CONTRARIUM est, quod votum non Sed contra. obligat ex necessitate, sed ex voluntate: obligat ex necessitate, sed ex voluntate: ergo non obligat amplius, quam sicut ergo non obligat amplius, quam sicut promittit voluntas: sed voluntas non promittit voluntas: sed voluntas non promittit nisi sub conditione. promittit nisi sub conditione.

QUOD CONCEDENDUM est: et ideo nisi ve- Solutio. QUOD CONCEDENDUM est: et ideo nisi ve- Solutio. lit ille qui vovit, conditione non exi- lit ille qui vovit, conditione non exi- stente, ipse ad votum non obligatur. stente, ipse ad votum non obligatur.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet Domino totum quod sumus debeamus, Domino totum quod sumus debeamus, non tamen hoc totum requiritur a nobis: non tamen hoc totum requiritur a nobis: et ideo non obligamur nisi cum condi- et ideo non obligamur nisi cum condi- tione vel promissione absoluta. tione vel promissione absoluta.

AD ALIUD dicendum, quod non est ser- AD ALIUD dicendum, quod non est ser- vitus mercenaria: quia hoc intelligitur vitus mercenaria: quia hoc intelligitur de his qui etiam ea quæ sunt necessaria de his qui etiam ea quæ sunt necessaria ad salutem, non faciunt nisi propter mer- ad salutem, non faciunt nisi propter mer- cedem temporalem. Hæc autem conditio cedem temporalem. Hæc autem conditio ponitur ad id quod non est necessarium ponitur ad id quod non est necessarium

ad salutem. ad salutem.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

422 422

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XX. ARTICULUS XX.

De voto interpretativo. An aliquis in- De voto interpretativo. An aliquis in- trans religionem et manens ultra tem- trans religionem et manens ultra tem- pus professionis, sit professus ? et, An pus professionis, sit professus ? et, An sit compellendus ut maneat et profi- sit compellendus ut maneat et profi- teatur ? teatur ?

Secundo, Quæritur de voto interpreta- Secundo, Quæritur de voto interpreta- tivo, scilicet quando aliquis habens æta- tivo, scilicet quando aliquis habens æta- tem, votum in religione non facit, sed tem, votum in religione non facit, sed moratur amplius quam sit probationis moratur amplius quam sit probationis tempus, utrum possit exire si verbo non tempus, utrum possit exire si verbo non profitetur, vel ibi manere sit compellen- profitetur, vel ibi manere sit compellen-

dus? dus?

Videtur autem, quod possit exire : Videtur autem, quod possit exire : quia quia

1. Votum fit verbi promissione: ille 1. Votum fit verbi promissione: ille autem verbo nihil promittit: ergo potest autem verbo nihil promittit: ergo potest

exire. exire.

2. Item, Multas fœminas hoc modo in 2. Item, Multas fœminas hoc modo in partibus Alemaniæ exire permittit Eccle- partibus Alemaniæ exire permittit Eccle- sia, et maritos ducere: quod non fieret, sia, et maritos ducere: quod non fieret, si per ipsum tempus votum esset solem- si per ipsum tempus votum esset solem- nizatum. nizatum.

3. Item, In quibusdam claustris nigri 3. Item, In quibusdam claustris nigri ordinis non exstat memoria, quod um- ordinis non exstat memoria, quod um- quam servata ibi fuerit regula ex inte- quam servata ibi fuerit regula ex inte- gro, sed tantum quædam partes, sicut gro, sed tantum quædam partes, sicut officium nocturnum et diurnum, et non officium nocturnum et diurnum, et non modus abstinendi: et non intrant aliquæ modus abstinendi: et non intrant aliquæ

personæ hac intentione, nisi ut servent personæ hac intentione, nisi ut servent quæ inveniunt cum ergo non amplius quæ inveniunt cum ergo non amplius profiteantur, videtur quod ad amplius profiteantur, videtur quod ad amplius non obligentur. non obligentur.

IN CONTRARIUM hujus est, quod consue- Sed contra IN CONTRARIUM hujus est, quod consue- Sed contra tudines et institutiones Ecclesiarum sine tudines et institutiones Ecclesiarum sine superioris auctorirate immutari non pos- superioris auctorirate immutari non pos- sunt sed scimus illas Ecclesias ordini sunt sed scimus illas Ecclesias ordini sancti Benedicti esse assignatas, et a sancti Benedicti esse assignatas, et a nullo majorum esse mutatas: ergo ad nullo majorum esse mutatas: ergo ad observandum ordinem sancti Benedicti observandum ordinem sancti Benedicti tenentur, ut videtur. tenentur, ut videtur.

RESPONDEO sine præjudicio, quod vo- RESPONDEO sine præjudicio, quod vo- tum et professionem interpretativam tum et professionem interpretativam omnis homo facit, quando stat ultra tem- omnis homo facit, quando stat ultra tem- pus communiter probationi assignatum, pus communiter probationi assignatum, habens libertatem recedendi si voluerit: habens libertatem recedendi si voluerit: sed hoc in quibusdam claustris potest sed hoc in quibusdam claustris potest prolongari, secundum quod communitati prolongari, secundum quod communitati pro temporis conveniens videtur expe- pro temporis conveniens videtur expe- dire. Unde tutum etiam videtur mihi, dire. Unde tutum etiam videtur mihi, quod in claustris in quibus in periculo quod in claustris in quibus in periculo castitatis vivunt moniales, multum pro- castitatis vivunt moniales, multum pro- telatur donec desperent de hoc quod ali- telatur donec desperent de hoc quod ali- quis eas legitimo ducat matrimonio: et quis eas legitimo ducat matrimonio: et ideo dissimulatur protelatio in claustris ideo dissimulatur protelatio in claustris Teutoniæ. Teutoniæ.

Solutio. Solutio.

AD ID ergo quod contra est, dicendum Ad object. AD ID ergo quod contra est, dicendum Ad object. quod tales Ecclesiæ sunt ordinis sancti quod tales Ecclesiæ sunt ordinis sancti Benedicti, et mutatio inducitur in obser- Benedicti, et mutatio inducitur in obser- vantiis ex dissimulatione Prælatorum : vantiis ex dissimulatione Prælatorum : quod enim vident Prælati, et tamen dis- quod enim vident Prælati, et tamen dis- simulant, concedere vel indulgere viden- simulant, concedere vel indulgere viden-

tur. tur.

D. Quam grande malum sit adulterium. D. Quam grande malum sit adulterium.

Cum vir et mulier legitime conjuncti sunt, constat alterum altero vivente Cum vir et mulier legitime conjuncti sunt, constat alterum altero vivente ad aliam non posse transire copulam: alioquin adulterium committitur, de ad aliam non posse transire copulam: alioquin adulterium committitur, de quo Clemens Papa ait : Quid in omnibus peccatis adulterio est gravius? quo Clemens Papa ait : Quid in omnibus peccatis adulterio est gravius?

1 Edit. J. Alleaume, Quod. 1 Edit. J. Alleaume, Quod.

2 Cf. 32, quæst. 6, cap. Quid in omnibus (Nota edit. Lugd) 2 Cf. 32, quæst. 6, cap. Quid in omnibus (Nota edit. Lugd)

Quiest. Quiest.

IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, D, ART. 21. IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, D, ART. 21.

423 423

Secundum namque in poenis tenet locum, quem primum illi habent qui Secundum namque in poenis tenet locum, quem primum illi habent qui aberrant a Deo. Gravissime ergo peccant adulteri, graviter fornicarii, sed aberrant a Deo. Gravissime ergo peccant adulteri, graviter fornicarii, sed cunctis his gravius incestuosi: quos omnes transcendunt contra naturam cunctis his gravius incestuosi: quos omnes transcendunt contra naturam delinquentes. Unde Augustinus: Adulterii malum vincit fornicationem, delinquentes. Unde Augustinus: Adulterii malum vincit fornicationem, vincitur ab incestu. Pejus enim est cum matre, quam cum aliena uxore dor- vincitur ab incestu. Pejus enim est cum matre, quam cum aliena uxore dor- mire sed horum omnium pessimum est, quod contra naturam fit: ut si vir mire sed horum omnium pessimum est, quod contra naturam fit: ut si vir membro mulieris non ad hoc concesso utatur, hoc exsecrabiliter fit in me- membro mulieris non ad hoc concesso utatur, hoc exsecrabiliter fit in me- retrice, sed exsecrabilius fit in uxore. retrice, sed exsecrabilius fit in uxore.

ARTICULUS XXI. ARTICULUS XXI.

Si forte dicas, quod habet transgres- Si forte dicas, quod habet transgres- sionem secundam in negativis. CONTRA : sionem secundam in negativis. CONTRA : Hoc erit contra Litteram: quia dicit, Hoc erit contra Litteram: quia dicit, quod primum locum habent hi qui aber- quod primum locum habent hi qui aber- rant a Deo quod non diceret, si prædi- rant a Deo quod non diceret, si prædi- cto modo intelligeret, sed potius, quod cto modo intelligeret, sed potius, quod

An adulterium homicidio et aliis pecca- primum locum tenerent homicidæ. An adulterium homicidio et aliis pecca- primum locum tenerent homicidæ.

tis sit gravius ? tis sit gravius ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, post initium : « Quid in omnibus ibi, D, post initium : « Quid in omnibus peccatis adulterio, etc. » peccatis adulterio, etc. »

Videtur enim falsum: quia Videtur enim falsum: quia

1. Homicidium in genere moris, gra- 1. Homicidium in genere moris, gra- vius est adulterio, et infidelitas gravior vius est adulterio, et infidelitas gravior est simpliciter. est simpliciter.

2. Item, Adulterium est peccatum ex 2. Item, Adulterium est peccatum ex infirmitate carnis exortum: sed illo gra- infirmitate carnis exortum: sed illo gra- vius est peccatum in Spiritum sanctum : vius est peccatum in Spiritum sanctum : ergo adulterium non est in omnibus pec- ergo adulterium non est in omnibus pec- catis gravius. catis gravius.

ITEM quæritur, Quare in poenis secun- ITEM quæritur, Quare in poenis secun- dum tenet locum ? dum tenet locum ?

Si enim dicas, quod secundum tenet Si enim dicas, quod secundum tenet locum, quia secundum præceptum trans- locum, quia secundum præceptum trans- greditur. CONTRA: Tria præcepta sunt in greditur. CONTRA: Tria præcepta sunt in prima tabula, ex quibus nullum transgre- prima tabula, ex quibus nullum transgre-

ditur. ditur.

Si dicas quod tenet transgressionem Si dicas quod tenet transgressionem secundam in secunda tabula. CONTRA: secundam in secunda tabula. CONTRA: Secundum præceptum est: Non occides, Secundum præceptum est: Non occides, et non contra hoc est adulterium. et non contra hoc est adulterium.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de adulterinis conju- 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de adulterinis conju- giis; et habetur, 32, quæst. 7, cap. Adulterii giis; et habetur, 32, quæst. 7, cap. Adulterii

Si vero dicas, quod secundum locum Si vero dicas, quod secundum locum tenet in poenis: quia lapidantur sicut aber- tenet in poenis: quia lapidantur sicut aber- rans a Deo. CONTRA: Jus majus peccatum rans a Deo. CONTRA: Jus majus peccatum debet magis punire: sed homicidium debet magis punire: sed homicidium est majus peccatum, quam adulterium: est majus peccatum, quam adulterium: ergo lege juris magis debet puniri. ergo lege juris magis debet puniri.

Item, Illa quæ fornicatur in domo pa- Item, Illa quæ fornicatur in domo pa- tris sui, lapidatur, sicut dicitur, Deuter. tris sui, lapidatur, sicut dicitur, Deuter. XXII, 23 et 24. XXII, 23 et 24.

Item, Filius contumax lapidatur: quia Item, Filius contumax lapidatur: quia non vult audire monita patris 2. non vult audire monita patris 2.

Ergo videtur, quod nullo modo secun- Ergo videtur, quod nullo modo secun- dum locum tenet in pœnis. dum locum tenet in pœnis.

RESPONSIO. Sine præjudicio dicendum, Solutio. RESPONSIO. Sine præjudicio dicendum, Solutio. quod aberrans a Deo frangit fidem uni- quod aberrans a Deo frangit fidem uni- tatis spiritus quam habet cum Deo in tatis spiritus quam habet cum Deo in significato matrimonii quantum ad bo- significato matrimonii quantum ad bo- num sacramenti. Adulterans autem fran- num sacramenti. Adulterans autem fran- git fidem thori et individuitatis matrimo- git fidem thori et individuitatis matrimo- nii, quæ significat societatem animæ nii, quæ significat societatem animæ cum Deo et ideo exemplariter et quoad cum Deo et ideo exemplariter et quoad quantitatem reatus est in secundo loco quantitatem reatus est in secundo loco aberrans a fide: et ideo Dominus per aberrans a fide: et ideo Dominus per Isaiam aberranti loquitur per modum Isaiam aberranti loquitur per modum adulteræ, Isa. xxvIII, 20: Coangustatum adulteræ, Isa. xxvIII, 20: Coangustatum est enim stratum, ita ut alter decidat : et est enim stratum, ita ut alter decidat : et

malum (Nota edit. Lugd.) malum (Nota edit. Lugd.)

2 Cf. Deuter. xx 18 et seq. 2 Cf. Deuter. xx 18 et seq.

424 424

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

pallium breve utrumque operire non pot- pallium breve utrumque operire non pot- est. Et, ibidem, LVII, 8: Juxta me disco- est. Et, ibidem, LVII, 8: Juxta me disco- operuisti, et suscepisti adulterum. operuisti, et suscepisti adulterum.

1 et seq., 1 et seq.,

Et similiter, Ezechiel. xvi, Et similiter, Ezechiel. xvi, et Osee, In, 1, et in aliis multis locis. et Osee, In, 1, et in aliis multis locis. Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

E. De illis qui post longam captivitatem redeunt. E. De illis qui post longam captivitatem redeunt.

: :

Hic quæritur de illis fœminis, quæ putantes viros suos interemptos, vel in Hic quæritur de illis fœminis, quæ putantes viros suos interemptos, vel in captivitate, vel ab iniqua dominatione numquam liberandos, in aliorum con- captivitate, vel ab iniqua dominatione numquam liberandos, in aliorum con- jugia transierunt : si illi qui putabantur periisse remeaverint, utrum eis red- jugia transierunt : si illi qui putabantur periisse remeaverint, utrum eis red- di debeant, et an secundi fornicati sint, et ipsæ reæ adulterii. De hoc Leo Pa- di debeant, et an secundi fornicati sint, et ipsæ reæ adulterii. De hoc Leo Pa- pa sic ait: Necesse est ut legitimarum fœdera nuptiarum reintegranda cre- pa sic ait: Necesse est ut legitimarum fœdera nuptiarum reintegranda cre- damus et remotis his quæ hostilitas intulit, cuique id legitime reformetur damus et remotis his quæ hostilitas intulit, cuique id legitime reformetur quod intulit, procurandumque est, ut recipiat quisque quod proprium est: quod intulit, procurandumque est, ut recipiat quisque quod proprium est: Nec tamen culpabilis judicetur, et quasi alieni juris pervasor habeatur, Nec tamen culpabilis judicetur, et quasi alieni juris pervasor habeatur, qui personam ejus mariti qui jam non esse existimabatur, assumpsit. Sic qui personam ejus mariti qui jam non esse existimabatur, assumpsit. Sic enim multa quæ ad eos qui in captivitatem ducti sunt, pertinebant, in jus enim multa quæ ad eos qui in captivitatem ducti sunt, pertinebant, in jus alienum transire poterunt, et tamen plenæ justitiæ est, ut eisdem reversis alienum transire poterunt, et tamen plenæ justitiæ est, ut eisdem reversis reformentur. Ideoque si viri post longam captivitatem reversi, ita in dile- reformentur. Ideoque si viri post longam captivitatem reversi, ita in dile- ctione suarum conjugum perserverant, ut eas cupiant in suum redire con- ctione suarum conjugum perserverant, ut eas cupiant in suum redire con- sortium, dimittendum est, et inculpabile judicandum quod necessitas intu- sortium, dimittendum est, et inculpabile judicandum quod necessitas intu- lit, et restituendum quod fides poscit. Sin autem aliquæ mulieres ita viro- lit, et restituendum quod fides poscit. Sin autem aliquæ mulieres ita viro- rum posterorum ³ amore sunt captæ, ut malint his cohærere quam ad legi- rum posterorum ³ amore sunt captæ, ut malint his cohærere quam ad legi- timum transire consortium, merito sunt notandæ, ita ut ecclesiastica com- timum transire consortium, merito sunt notandæ, ita ut ecclesiastica com- munione priventur, quæ de re excusabili contaminationem criminis elege- munione priventur, quæ de re excusabili contaminationem criminis elege- runt. Redeant ergo in suum conjugia statum : quia sicut mulieres quæ ad runt. Redeant ergo in suum conjugia statum : quia sicut mulieres quæ ad viros suos reverti noluerint, impiæ sunt habendæ : ita illæ quæ redeunt, viros suos reverti noluerint, impiæ sunt habendæ : ita illæ quæ redeunt, merito sunt laudandæ. Ex his ostenditur, illos qui taliter junguntur, ut cre- merito sunt laudandæ. Ex his ostenditur, illos qui taliter junguntur, ut cre- dant virum interemptum, per ignorantiam, aliquam excusationem habere dant virum interemptum, per ignorantiam, aliquam excusationem habere de peccato, et tantum primam copulam esse legitimam, non secundam: de peccato, et tantum primam copulam esse legitimam, non secundam: veniam tamen habere, si careat opprobrio malæ voluntatis. Sed si quis re- veniam tamen habere, si careat opprobrio malæ voluntatis. Sed si quis re- licta in patria sua uxore in longinquam abiens regionem, aliam ducat uxo- licta in patria sua uxore in longinquam abiens regionem, aliam ducat uxo- rem, deinde pœnitentia ductus eam dimittere velit, asserens se aliam ha- rem, deinde pœnitentia ductus eam dimittere velit, asserens se aliam ha-

3 3

1 Cf. 32, quæst. 1, cap. Cum per bellicam (Nota edit. Lugd.) 1 Cf. 32, quæst. 1, cap. Cum per bellicam (Nota edit. Lugd.)

Edit. J. Alleaume, potuerunt. Edit. J. Alleaume, potuerunt.

3 Ibidem, posteriorum. 3 Ibidem, posteriorum.

Nolutio. Nolutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 22 ET 23. IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 22 ET 23.

425 425

buisse quæ vivit, nec Ecclesia permittat, quæ quod ille asserit ignorat, buisse quæ vivit, nec Ecclesia permittat, quæ quod ille asserit ignorat, quæritur an in hac secunda copula sit conjugium ¹? Sane dicit potest non quæritur an in hac secunda copula sit conjugium ¹? Sane dicit potest non esse conjugium, et mulierem de crimine excusari per ignorantiam, virum esse conjugium, et mulierem de crimine excusari per ignorantiam, virum autem adulterium admisisse. Sed ex quo ad primam redire volens nec va- autem adulterium admisisse. Sed ex quo ad primam redire volens nec va- lens, cogitur Ecclesiæ disciplina hanc tenere, incipit excusari per obedien- lens, cogitur Ecclesiæ disciplina hanc tenere, incipit excusari per obedien- tiam et timorem, de hoc quod poscenti mulieri debitum reddit, a qua ipse tiam et timorem, de hoc quod poscenti mulieri debitum reddit, a qua ipse numquam poscere debet : et sic de aliis hujusmodi sentiendum est. numquam poscere debet : et sic de aliis hujusmodi sentiendum est.

ARTICULUS XXII. ARTICULUS XXII.

Quid faciendum sit mulieribus quæ pu- Quid faciendum sit mulieribus quæ pu- tant viros interemptos, vel in captivi- tant viros interemptos, vel in captivi- tate, vel ab iniqua dominatione num- tate, vel ab iniqua dominatione num- quam liberandos ? quam liberandos ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, « Hic quæritur de illis fœminis, ibi, E, « Hic quæritur de illis fœminis,

etc. » etc. »

Videtur enim illis foeminis esse conce- Videtur enim illis foeminis esse conce- dendum, ut interim alios ducant: quia dendum, ut interim alios ducant: quia

1. Matrimonium est in medicina, et 1. Matrimonium est in medicina, et morbus concupiscentiæ medicina tam- morbus concupiscentiæ medicina tam- diu carere non potest. diu carere non potest.

2. Item, Impeditur bonum naturæ 2. Item, Impeditur bonum naturæ quod est proles: ergo videtur, quod cum quod est proles: ergo videtur, quod cum secundo concedi debeat matrimonium. secundo concedi debeat matrimonium.

RESPONSIO. In præcedentibus satis est RESPONSIO. In præcedentibus satis est de hoc habitum: quia omnes molestiæ de hoc habitum: quia omnes molestiæ matrimonio supervenientes propter fidem matrimonio supervenientes propter fidem thori sunt tolerandæ et ideo longa cap- thori sunt tolerandæ et ideo longa cap- tivitas cum patientia est exspectanda. tivitas cum patientia est exspectanda. Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod est Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod est medicina indirecta, quia gratia magis medicina indirecta, quia gratia magis medicatur: unde si convertatur ad fidem medicatur: unde si convertatur ad fidem thori, magis juvabitur quam in matri- thori, magis juvabitur quam in matri- monio et si illa fides postponatur, tunc monio et si illa fides postponatur, tunc

1 HUGO DE S. VICTORE, In IV Sententiarum, 1 HUGO DE S. VICTORE, In IV Sententiarum, cap. 4. cap. 4.

vivit potius in concupiscentia quam ma- vivit potius in concupiscentia quam ma- trimonii honestate. trimonii honestate.

AD ALIUD dicendum, quod bonum pro- AD ALIUD dicendum, quod bonum pro- lis in sui ratione habet, quod honestate lis in sui ratione habet, quod honestate matrimonii suscipiatur: et cum hoc hic matrimonii suscipiatur: et cum hoc hic esse non possit, non potest per coitum esse non possit, non potest per coitum tale bonum prolis procurare. tale bonum prolis procurare.

ARTICULUS XXIII. ARTICULUS XXIII.

An redeunte marito alter potest manere An redeunte marito alter potest manere cum ea quam putat uxorem propter cum ea quam putat uxorem propter scandalum ? scandalum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in fine distinctionis, ibi E, paulo ante finem: fine distinctionis, ibi E, paulo ante finem: Ex quo ad primam redire volens nec Ex quo ad primam redire volens nec valens, etc. » valens, etc. »

Videtur enim hoc esse falsum: quia Videtur enim hoc esse falsum: quia propter nullum scandalum est aliquid fa- propter nullum scandalum est aliquid fa- ciendum contra vitæ veritatem: sed esse ciendum contra vitæ veritatem: sed esse cum alia postposita sua, est contra vitæ cum alia postposita sua, est contra vitæ veritatem ergo non debet esse cum illa veritatem ergo non debet esse cum illa propter scandalum vel etiam metum ex- propter scandalum vel etiam metum ex- communicationis. communicationis.

AD HOC respondeo, quod Magister hic AD HOC respondeo, quod Magister hic errat, et falsum est quod dicit: quia iste errat, et falsum est quod dicit: quia iste debet potius mori excommunicatus, quam debet potius mori excommunicatus, quam commaneat illi quæ non est uxor ejus. commaneat illi quæ non est uxor ejus.

2 Hoc hodie non tenetur: imo non debet Ec- 2 Hoc hodie non tenetur: imo non debet Ec- clesiæ obedire (Nota edit. Lugd.) clesiæ obedire (Nota edit. Lugd.)

Ad 2. Ad 2.

Solutio. Solutio.

426 426

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXIX. DISTINCTIO XXXIX.

De impedimentis quæ faciunt omnino illegitimum ad contrahen- De impedimentis quæ faciunt omnino illegitimum ad contrahen- dum matrimonium cum quodam et cum quodam non : quod ve- dum matrimonium cum quodam et cum quodam non : quod ve- nit ex cultus disparitate. nit ex cultus disparitate.

A. De dispari cultu. A. De dispari cultu.

3 3

Post hæc de dispari cultu videndum est: hæc est enim una de causis, Post hæc de dispari cultu videndum est: hæc est enim una de causis, quibus personæ illegitimæ fiunt ad contrahendum matrimonium. Non enim quibus personæ illegitimæ fiunt ad contrahendum matrimonium. Non enim licet Christiano cum Gentili vel Judæa inire conjugium: quia in Veteri Te- licet Christiano cum Gentili vel Judæa inire conjugium: quia in Veteri Te- stamento prohibitum est, fideles viros infideles ducere uxores, Domino di- stamento prohibitum est, fideles viros infideles ducere uxores, Domino di- cente Non accipias uxorem de filiabus alienigenarum filiis tuis, ne tradu- cente Non accipias uxorem de filiabus alienigenarum filiis tuis, ne tradu- cent eos post deos suos ¹. Juxta hoc Domini præceptum, Judæorum conju- cent eos post deos suos ¹. Juxta hoc Domini præceptum, Judæorum conju- gia cum alienis inita Esdras separavit. Hoc idem etiam in Novo Testa- gia cum alienis inita Esdras separavit. Hoc idem etiam in Novo Testa- mento servatur. Unde Augustinus: Ne nubat fœmina, nisi suæ religionis mento servatur. Unde Augustinus: Ne nubat fœmina, nisi suæ religionis viro vel ne vir talem ducat uxorem. Id enim, ut dicis, jubet Dominus ³, viro vel ne vir talem ducat uxorem. Id enim, ut dicis, jubet Dominus ³, docet Apostolus, utrumque præcipit Testamentum *. Item, Ambrosius : docet Apostolus, utrumque præcipit Testamentum *. Item, Ambrosius : Cave, Christiane, Gentili vel Judæo filiam tuam tradere, cave ne Gentilem Cave, Christiane, Gentili vel Judæo filiam tuam tradere, cave ne Gentilem vel Judæam vel alienigenam, id est, hæreticam et omnem alienam a fide vel Judæam vel alienigenam, id est, hæreticam et omnem alienam a fide tua, uxorem accersas tibi 6. Item, Si quis Judææ, sive Christiana Judæo, tua, uxorem accersas tibi 6. Item, Si quis Judææ, sive Christiana Judæo, sive Judæa Christiano carnali consortio misceatur, quæcumque 7 tantum sive Judæa Christiano carnali consortio misceatur, quæcumque 7 tantum nefas admiserit, a Christiano cætu protinus segregetur. Ex his aliisque nefas admiserit, a Christiano cætu protinus segregetur. Ex his aliisque pluribus testimoniis apparet non posse contrahi conjugium ab his qui sunt pluribus testimoniis apparet non posse contrahi conjugium ab his qui sunt diversæ religionis et fidei. diversæ religionis et fidei.

1 Exod. xxxiv, 16: Nec uxorem de filiabus eorum accipies filiis tuis, ne postquam ipsæ fuerint 1 Exod. xxxiv, 16: Nec uxorem de filiabus eorum accipies filiis tuis, ne postquam ipsæ fuerint fornicatæ, fornicari faciant et filios tuos in deos suos. Cf. etiam, Deuter. vII, 3. fornicatæ, fornicari faciant et filios tuos in deos suos. Cf. etiam, Deuter. vII, 3.

2 I Esdræ, x, 1 et seq. 2 I Esdræ, x, 1 et seq.

3 Cf. Exod. xXXIV, 16. 3 Cf. Exod. xXXIV, 16.

Cf. I ad Corinth. VII, 12 et seq. Cf. I ad Corinth. VII, 12 et seq.

5 S. AUGUSTINUS, Lib. de adulterinis conjugiis, cap. 21; et habetur, 28, quæst. 1, cap. Sic 5 S. AUGUSTINUS, Lib. de adulterinis conjugiis, cap. 21; et habetur, 28, quæst. 1, cap. Sic enim, ad finem (Nota edit. Lugd.) enim, ad finem (Nota edit. Lugd.)

€ S. AMBROSIUS, Lib. de Patriarchis; et ponitur, 28, quæst. 1, cap. Cave (Nota edit. Lugd.) € S. AMBROSIUS, Lib. de Patriarchis; et ponitur, 28, quæst. 1, cap. Cave (Nota edit. Lugd.) Edit. J. Alleaume, quicumque. Edit. J. Alleaume, quicumque.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIX, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XXXIX, A, ART. 1.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

: :

427 427

ab altero habet dependentiam essentia- ab altero habet dependentiam essentia- lem sed talia duo sunt matrimonium, et lem sed talia duo sunt matrimonium, et fides Christi ergo, etc. PROBATIO media fides Christi ergo, etc. PROBATIO media est, quod ante Christum fuit matrimo- est, quod ante Christum fuit matrimo- nium, et hodie est inter infideles, sicut nium, et hodie est inter infideles, sicut probatur per ultimam partem distinctionis probatur per ultimam partem distinctionis

<< Post hæc de dispari cultu videndum hujus. << Post hæc de dispari cultu videndum hujus. est, etc. » est, etc. »

Hic agitur de impedimento quod impe- Hic agitur de impedimento quod impe- dit ex parte fundamenti quod destruit. dit ex parte fundamenti quod destruit. Magister autem quatuor in hac dis- Magister autem quatuor in hac dis- tinctione tangit, scilicet quare dispar cul- tinctione tangit, scilicet quare dispar cul- tus faciat personas illegitimas? tus faciat personas illegitimas?

Secundo, Quid sit fornicatio spiritua- Secundo, Quid sit fornicatio spiritua- lis? lis?

2. Item, Quod nulli bono matrimonii 2. Item, Quod nulli bono matrimonii est contrarium, non videtur facere perso- est contrarium, non videtur facere perso- nam illegitimam ad contrahendum: tale nam illegitimam ad contrahendum: tale autem est infidelitas: ergo, etc. PROBATIO autem est infidelitas: ergo, etc. PROBATIO mediæ: quia una unius potest esse infide- mediæ: quia una unius potest esse infide- lis servans fidem thori, et generans filios lis servans fidem thori, et generans filios qui ad religionem Dei nutriri possunt. qui ad religionem Dei nutriri possunt. 3. Item, Non fuit dictum ab initio, 3. Item, Non fuit dictum ab initio,

Et tertio, Utrum fidelis dimissus se al- Erunt duo in fide de una, sed potius in Et tertio, Utrum fidelis dimissus se al- Erunt duo in fide de una, sed potius in teri potest copulare? teri potest copulare?

Et ultimo, Utrum inter infideles verum Et ultimo, Utrum inter infideles verum matrimonium possit esse? matrimonium possit esse?

Et per se patet ubi ista incipiant. Et per se patet ubi ista incipiant.

Circa primum autem duo inducit. Pri- Circa primum autem duo inducit. Pri- ma enim opinio est, quod dispar cultus ma enim opinio est, quod dispar cultus impedit matrimonium contrahendum et impedit matrimonium contrahendum et dirimit contractum. Secundo autem con- dirimit contractum. Secundo autem con- tra objicit, et solvit et iterum patet ubi tra objicit, et solvit et iterum patet ubi hoc facit. hoc facit.

INCIDUNT autem hic tria quærenda. INCIDUNT autem hic tria quærenda. Primum est, An dispar cultus faciat Primum est, An dispar cultus faciat personam illegitimam? personam illegitimam?

Secundo, Quare hoc potius facit oppo- Secundo, Quare hoc potius facit oppo- situm fidei, quam alterius virtutis ? situm fidei, quam alterius virtutis ? Tertio, Ratione cujus articuli fides habet Tertio, Ratione cujus articuli fides habet personam facere legitimam? personam facere legitimam?

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

carne una: ergo disparitas fidei matri- carne una: ergo disparitas fidei matri- monium in nullo debet impedire, dum- monium in nullo debet impedire, dum- modo possit ibi salvari unitas carnis. modo possit ibi salvari unitas carnis.

4. Item, Amicitia matrimonii magis 4. Item, Amicitia matrimonii magis stringit, quam aliqua alia: ergo videtur, stringit, quam aliqua alia: ergo videtur, quod etiam suadendæ sint tales nuptiæ, quod etiam suadendæ sint tales nuptiæ, quia hac occasione infideles ad fidem quia hac occasione infideles ad fidem

convertentur. convertentur.

IN CONTRARIUM hujus multa adducuntur Sed contra. IN CONTRARIUM hujus multa adducuntur Sed contra. in Littera de Esdra et aliis. in Littera de Esdra et aliis.

Sed per rationem objicitur sic: Sed per rationem objicitur sic:

1. Ubi non est fundamentum sacramen- 1. Ubi non est fundamentum sacramen- torum, ibi non est aliquid ratum sacra- torum, ibi non est aliquid ratum sacra- mentum sed baptismus et fides sunt mentum sed baptismus et fides sunt fundamentum sacramentorum: ergo ubi fundamentum sacramentorum: ergo ubi hoc non est, non est aliquid sacramen- hoc non est, non est aliquid sacramen- tum sed in dispari cultu non est: ergo, tum sed in dispari cultu non est: ergo, etc. ergo nec matrimonium est sacra- etc. ergo nec matrimonium est sacra- mentum. mentum.

2. Item, Malach. II, 11 et 12: Conta- 2. Item, Malach. II, 11 et 12: Conta- minavit Judas sanctificationem Domini, minavit Judas sanctificationem Domini, quam dilexit, et habuit filiam Dei alieni. quam dilexit, et habuit filiam Dei alieni. Disperdet Dominus virum qui fecerit hoc, Disperdet Dominus virum qui fecerit hoc, magistrum et discipulum de tabernaculis magistrum et discipulum de tabernaculis

An dispar cultus faciat personam illegi- Jacob. Ergo disperdendum est matrimo- An dispar cultus faciat personam illegi- Jacob. Ergo disperdendum est matrimo-

timam ? timam ?

ОJICITUR autem ad primum sic: ОJICITUR autem ad primum sic: 1. Quorumcumque duorum 1. Quorumcumque duorum quandoque fuit sine alio, illorum neutrum quandoque fuit sine alio, illorum neutrum

unum unum

nium, in quo est filia Dei alieni: ergo nium, in quo est filia Dei alieni: ergo dispar cultus personam facit illegitimam. dispar cultus personam facit illegitimam.

RESPONSIO. Dicendum, quod hoc quod Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod hoc quod Solutio. dicitur in Littera, omnino videtur esse dicitur in Littera, omnino videtur esse tenendum. tenendum.

1 Genes. 11, 24. 1 Genes. 11, 24.

Ad 1. Ad 1.

428 428

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ad Hoc autem quod primo objicitur, Ad Hoc autem quod primo objicitur, dicendum, quod matrimonium numquam dicendum, quod matrimonium numquam fuit ratum sine fide Christi implicita, vel fuit ratum sine fide Christi implicita, vel explicita, ita quod ratum dicatur omnino explicita, ita quod ratum dicatur omnino indissolubile. Unde in naturali lege, Ge- indissolubile. Unde in naturali lege, Ge- nes. xxvII, 46, dicit Rebecca: Tædet nes. xxvII, 46, dicit Rebecca: Tædet me vitæ meæ propter filias Heth: si ac- me vitæ meæ propter filias Heth: si ac- ceperit Jacob uxorem de stirpe hujus te- ceperit Jacob uxorem de stirpe hujus te- ræ, nolo vivere. Licet ergo infra dicatur ræ, nolo vivere. Licet ergo infra dicatur inter infideles verum posse esse conju- inter infideles verum posse esse conju- gium, non tamen est omnino ratum: gium, non tamen est omnino ratum: quia aliquo casu interveniente poterit quia aliquo casu interveniente poterit dissolvi. dissolvi.

Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod contrariatur Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod contrariatur bono prolis: quia quoad alterum paren- bono prolis: quia quoad alterum paren- tem non suscipitur in timore et pietate tem non suscipitur in timore et pietate Christi. Similiter fidem non servans ad Christi. Similiter fidem non servans ad Christum, numquam fidem veram ser- Christum, numquam fidem veram ser- vare potest ad hominem. Bonum autem vare potest ad hominem. Bonum autem sacramenti est in potentia tantum in ta- sacramenti est in potentia tantum in ta- libus, et non ducit actu in conjunctionem libus, et non ducit actu in conjunctionem fidelis animæ cum Deo, sed tantum po- fidelis animæ cum Deo, sed tantum po- tentia. Et ideo omnia illa bona talis ma- tentia. Et ideo omnia illa bona talis ma- trimonii sunt imperfecta. trimonii sunt imperfecta.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

AD ALIUD dicendum, quod licet non sit AD ALIUD dicendum, quod licet non sit dictum, tamen est præintellectum, sicut dictum, tamen est præintellectum, sicut fundamentum præintelligitur ædificio. fundamentum præintelligitur ædificio.

AD ALIUD dicendum, quod talis amici- AD ALIUD dicendum, quod talis amici- tia est periculosa, ubi Christianus obliga- tia est periculosa, ubi Christianus obliga- tur infideli: quia forte posset perverti, et tur infideli: quia forte posset perverti, et ideo prohibitum est a Domino tales con- ideo prohibitum est a Domino tales con- fœderari. fœderari.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quare hoc potius convenit fidei, quam Quare hoc potius convenit fidei, quam alteri virtuti? alteri virtuti?

Secundo quæritur, Quare potius fides Secundo quæritur, Quare potius fides habet hoc, quam alia virtus, et infidelitas habet hoc, quam alia virtus, et infidelitas potius quam aliquod vitium ? potius quam aliquod vitium ?

1. Dicit enim Augustinus, quod quod 1. Dicit enim Augustinus, quod quod libet vitium separat a Deo: ergo contra- libet vitium separat a Deo: ergo contra-

1 Cf. Matth. XII, 32; Marc. III, 28 et 29; Luc. 1 Cf. Matth. XII, 32; Marc. III, 28 et 29; Luc.

riatur ei quod sua individuitate illam con- riatur ei quod sua individuitate illam con- junctionem significat: sed hoc est matri- junctionem significat: sed hoc est matri- monium: ergo quodlibet vitium facit monium: ergo quodlibet vitium facit personam illegitimam ad matrimonium. personam illegitimam ad matrimonium. 2. Item, Infra in Littera dicitur, quod 2. Item, Infra in Littera dicitur, quod furtum, avaritia, et alia multa vitia hoc furtum, avaritia, et alia multa vitia hoc idem faciunt : ergo constat proposi- idem faciunt : ergo constat proposi-

tum. tum.

3. Item, Fides non est unitiva, sed 3. Item, Fides non est unitiva, sed potius charitas : quia sicut dicit Aposto- potius charitas : quia sicut dicit Aposto- lus, I ad Corinth. vi, 17: Qui adhæret lus, I ad Corinth. vi, 17: Qui adhæret Domino, unus spiritus est. Ergo oppo- Domino, unus spiritus est. Ergo oppo- situm charitatis potius debet facere per- situm charitatis potius debet facere per- sonam illegitimam, eo quod opponitur sonam illegitimam, eo quod opponitur conjunctioni et unioni fidelis animæ conjunctioni et unioni fidelis animæ cum Deo, quam significat matrimo- cum Deo, quam significat matrimo-

nium. nium.

: ergo : ergo

4. Item, Peccatum in Spiritum san- 4. Item, Peccatum in Spiritum san- ctum est gravissimum, quod nec in hoc ctum est gravissimum, quod nec in hoc sæculo, nec in futuro remittitur ' sæculo, nec in futuro remittitur ' copulæ animæ cum Deo et in hoc sæcu- copulæ animæ cum Deo et in hoc sæcu- lo et in futuro reluctatur: et hoc præ- lo et in futuro reluctatur: et hoc præ- tendit matrimonium: ergo potius pec- tendit matrimonium: ergo potius pec- catum in Spiritum sanctum facit perso- catum in Spiritum sanctum facit perso- nam illegitimam ad matrimonium, quam nam illegitimam ad matrimonium, quam dispar cultus. dispar cultus.

IN CONTRARIUM hujus sunt: IN CONTRARIUM hujus sunt: 1. Ea quæ dicuntur in Littera. 1. Ea quæ dicuntur in Littera. 2. Item, Adhuc per rationem objici- 2. Item, Adhuc per rationem objici- tur: Sicut dicit Apostolus, ad Hebr. tur: Sicut dicit Apostolus, ad Hebr. x1, 1 Est fides sperandarum substantia x1, 1 Est fides sperandarum substantia rerum quia, ut dicit Glossa, facit in rerum quia, ut dicit Glossa, facit in nobis subsistere res sperandas. Ergo sine nobis subsistere res sperandas. Ergo sine fide nihil subsistit in nobis de rebus fide nihil subsistit in nobis de rebus sperandis sed nihil est firmum, quod sperandis sed nihil est firmum, quod cum rebus sperandis non subsistit: ergo cum rebus sperandis non subsistit: ergo quod subsistit sine fide, non est firmum : quod subsistit sine fide, non est firmum : ergo et matrimonium subsistens sine ergo et matrimonium subsistens sine fide, non habet firmitatem perfectam. fide, non habet firmitatem perfectam. Quod autem nihil firmum sit, quod Quod autem nihil firmum sit, quod cum rebus sperandis non subsistit, pro- cum rebus sperandis non subsistit, pro- batur ex hoc quod res sperandæ sunt batur ex hoc quod res sperandæ sunt æternæ et quod nec æternum est, nec æternæ et quod nec æternum est, nec cum æterno est, hoc est temporale tan- cum æterno est, hoc est temporale tan- tum temporale tantum existens, nullam tum temporale tantum existens, nullam habet firmitatem. habet firmitatem.

3. Item, Quod non placet Deo, non 3. Item, Quod non placet Deo, non

XII, 10. XII, 10.

Sed contra Sed contra

Solutio, Solutio,

Al 1. Al 1.

Ad 2. Ad 2.

A 13. A 13.

: :

IN IV SENTENT. DITS. XXXIX, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DITS. XXXIX, A, ART. 3.

debet esse firmum in contractibus hu- debet esse firmum in contractibus hu- manis sed quod est sine fide impossi- manis sed quod est sine fide impossi- bile est placere Deo, ut dicit Apostolus, bile est placere Deo, ut dicit Apostolus, ad Hebr. x1, 6: ergo nullam habet fir- ad Hebr. x1, 6: ergo nullam habet fir- mitatem ergo et matrimonium infidelis mitatem ergo et matrimonium infidelis firmitate carere debet. firmitate carere debet.

4. Item, Nullus contractus posset 4. Item, Nullus contractus posset esse in quo legislator excluditur, et lex esse in quo legislator excluditur, et lex contractum rectificans: ergo et in spi- contractum rectificans: ergo et in spi- ritualibus non tenet aliquis contractus, ritualibus non tenet aliquis contractus, ubi Deus et lex divina excluditur: sed ubi Deus et lex divina excluditur: sed in matrimonio infidelis sic excluditur in matrimonio infidelis sic excluditur Deus et lex divina : ergo contractus Deus et lex divina : ergo contractus talis non est ratus ad plenum. talis non est ratus ad plenum.

RESPONSIO. Secundum ultimas rationes RESPONSIO. Secundum ultimas rationes dicendum, quod æquissimum est non dicendum, quod æquissimum est non esse ratum matrimonium, ubi est dispar esse ratum matrimonium, ubi est dispar cultus. cultus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet quodlibet vitium separet a Deo, non ta- quodlibet vitium separet a Deo, non ta- men quodlibet vitium dissipat omnino men quodlibet vitium dissipat omnino fundamentum boni et sacramentorum, fundamentum boni et sacramentorum, sed sola infidelitas : et ideo nihil stat sed sola infidelitas : et ideo nihil stat de ædificio, ubi non est fundus fidei: de ædificio, ubi non est fundus fidei: quia dicit Augustinus, quod « infidelitas quia dicit Augustinus, quod « infidelitas est vitium et peccatum, quo cætera om- est vitium et peccatum, quo cætera om- nia peccata tenentur. » nia peccata tenentur. »

AD ALIUD dicendum, quod vitia mo- AD ALIUD dicendum, quod vitia mo- ralia quæ non sunt contra matrimonium, ralia quæ non sunt contra matrimonium, non impediunt matrimonium contra- non impediunt matrimonium contra- hendum, nec dirimunt contractum, sed hendum, nec dirimunt contractum, sed possunt dissolvere cohabitationem: non possunt dissolvere cohabitationem: non enim oportet cohabitare furi, qui non enim oportet cohabitare furi, qui non vult resipiscere, vel etiam usurario: et vult resipiscere, vel etiam usurario: et quoad hoc intelliguntur ea quæ dicuntur quoad hoc intelliguntur ea quæ dicuntur infra in Littera. Supra tamen habitum, infra in Littera. Supra tamen habitum, est, quæ vitia impediant matrimonium, est, quæ vitia impediant matrimonium, et quæ non. et quæ non.

AD ALIUD dicendum, quod perfectio AD ALIUD dicendum, quod perfectio conjunctionis animæ cum Deo est in conjunctionis animæ cum Deo est in charitate, sed desponsatio est in fide et charitate, sed desponsatio est in fide et conjunctio prima et ideo contrarium conjunctio prima et ideo contrarium fidei totum dissolvit sequens, sed non fidei totum dissolvit sequens, sed non contrarium charitatis, quia non destru- contrarium charitatis, quia non destru- cta posteriori parte ædificii destruitur cta posteriori parte ædificii destruitur præcedens, sed potius e converso. præcedens, sed potius e converso. Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod peccatum Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod peccatum dicitur alio majus multis modis, sicut dicitur alio majus multis modis, sicut

429 429

notatum est super secundum Sententia- notatum est super secundum Sententia- rum: sed quantum ad propositum per- rum: sed quantum ad propositum per- tinet, dicendum quod infidelitas maxi- tinet, dicendum quod infidelitas maxi- mum peccatum est ratione nocumenti, mum peccatum est ratione nocumenti, et ejus contra quod est, et ratione actus : et ejus contra quod est, et ratione actus : peccatum autem in Spiritum sanctum peccatum autem in Spiritum sanctum ratione radicis : et ideo infidelitas est ratione radicis : et ideo infidelitas est maximum peccatum simpliciter: tamen maximum peccatum simpliciter: tamen peccatum non ex magnitudine sua habet peccatum non ex magnitudine sua habet impedire matrimonium, sed potius ex impedire matrimonium, sed potius ex contrarietate quam habet ad fundamen- contrarietate quam habet ad fundamen- tum vel actum. tum vel actum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Ratione cujus articuli fides facit perso- Ratione cujus articuli fides facit perso- sonam legitimam ? sonam legitimam ?

Tertio quæritur, Ratione cujus articuli Tertio quæritur, Ratione cujus articuli fides habeat personam facere legiti- fides habeat personam facere legiti-

mam? mam?

1. Videtur, quod sit ratione ejus 1. Videtur, quod sit ratione ejus quod est, « Vitam æternam : quia vita quod est, « Vitam æternam : quia vita æterna erit in conjunctione animæ cum æterna erit in conjunctione animæ cum Deo, et illam significat matrimonium. Deo, et illam significat matrimonium.

2. Sed iterum videtur, quod ratione 2. Sed iterum videtur, quod ratione communionis Sanctorum: quia com- communionis Sanctorum: quia com- munio Sanctorum erit in individuitate munio Sanctorum erit in individuitate vitæ et societatis, quam iterum præten- vitæ et societatis, quam iterum præten- dit matrimonium. dit matrimonium.

AD HOC dicendum, quod ratione illius AD HOC dicendum, quod ratione illius articuli qui est, « Sanctam Ecclesiam, » articuli qui est, « Sanctam Ecclesiam, » fides personam legitimam facit: quia sic fides personam legitimam facit: quia sic ille intelligitur, id est, Credo in Spiritum ille intelligitur, id est, Credo in Spiritum sanctum, scilicet sanctificantem et unien- sanctum, scilicet sanctificantem et unien- tem Ecclesiam sicut una est unius : tem Ecclesiam sicut una est unius : sicut enim dicitur, ad Ephes. v, sicut enim dicitur, ad Ephes. v, 32: 32: Sacramentum hoc magnum est: ego Sacramentum hoc magnum est: ego autem dico in Christo et in Ecclesia. autem dico in Christo et in Ecclesia.

AD PRIMUM ergo sciendum, quod vita AD PRIMUM ergo sciendum, quod vita æterna non est unio fidelis animæ cum æterna non est unio fidelis animæ cum Deo, sed potius visio, et visionem sequi- Deo, sed potius visio, et visionem sequi- tur unio. tur unio.

AD ALIUD dicendum, quod communio AD ALIUD dicendum, quod communio

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

430 430

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sanctorum consistit in communione bo- Sanctorum consistit in communione bo- norum ad invicem : sed significatum norum ad invicem : sed significatum matrimonii potius est in relatione ad matrimonii potius est in relatione ad Deum et ideo ratione illius articuli Deum et ideo ratione illius articuli fides non facit personam legitimam. fides non facit personam legitimam.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An si quis ducat hæreticam baptizatam An si quis ducat hæreticam baptizatam quæ nolit dimittere hæresim, debeat quæ nolit dimittere hæresim, debeat eam dimittere? eam dimittere?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, paulo ante finem : « Vel alieni- ibi, A, paulo ante finem : « Vel alieni- genam, id est, hæreticam, etc. »> genam, id est, hæreticam, etc. »>

1. Ponamus enim, quod aliquis sciat 1. Ponamus enim, quod aliquis sciat aliquam mulierem esse hæreticam, et aliquam mulierem esse hæreticam, et tamen baptizatam, et ducat cam in ma- tamen baptizatam, et ducat cam in ma- trimonium, et illa postea nolit hæresim trimonium, et illa postea nolit hæresim dimittere videtur quod iste talis secun- dimittere videtur quod iste talis secun- dum ea quæ dicuntur in Littera possit dum ea quæ dicuntur in Littera possit eam dimittere. eam dimittere.

2. Item, Majus est segregari a consor- 2. Item, Majus est segregari a consor- tio fidelium, quam a societate mariti tio fidelium, quam a societate mariti sed mulier propter hæresim segregatur a sed mulier propter hæresim segregatur a consortio fidelium: ergo multo magis a consortio fidelium: ergo multo magis a consortio mariti. consortio mariti.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Baptizatus ab hæretico, est bapti- 1. Baptizatus ab hæretico, est bapti- zatus ergo matrimonio copulatus hæ- zatus ergo matrimonio copulatus hæ- retico, verum habet matrimonium: ergo retico, verum habet matrimonium: ergo non est separandum. non est separandum.

2. Item, Baptismus est sacramentorum 2. Item, Baptismus est sacramentorum fundamentum quidquid autem ædifica- fundamentum quidquid autem ædifica- tur super fundamentum immobile, illud tur super fundamentum immobile, illud est ædificium firmum : ergo istud est est ædificium firmum : ergo istud est firmum matrimonium : ergo non est firmum matrimonium : ergo non est dissolvendum. dissolvendum.

ITEM, Ponamus, quod aliquis Judæus, ITEM, Ponamus, quod aliquis Judæus, vel hæreticus, vel paganus, velit bapti- vel hæreticus, vel paganus, velit bapti-

: :

zari, et non invenit aquam, vel bapti- zari, et non invenit aquam, vel bapti- zantem qui eum baptizet, et in isto zantem qui eum baptizet, et in isto statu contrahit videtur, quod stet ma- statu contrahit videtur, quod stet ma- trimonium quia baptismo flaminis etsi trimonium quia baptismo flaminis etsi non fluminis omnium peccatorum remis- non fluminis omnium peccatorum remis- sionem consecutus est: ergo matrimonio sionem consecutus est: ergo matrimonio suo quod contrahit cum Christiana nul- suo quod contrahit cum Christiana nul- lum peccatum repugnat: ergo stat ma- lum peccatum repugnat: ergo stat ma- trimonium. trimonium.

IN CONTRARIUM hujus est, quod baptis- se IN CONTRARIUM hujus est, quod baptis- se mus est fundamentum sacramentorum: mus est fundamentum sacramentorum: et iste non habet characterem baptisma- et iste non habet characterem baptisma- lem ergo non habet fundamentum : lem ergo non habet fundamentum : ergo non est firmum ædificium. ergo non est firmum ædificium.

RESPONSIO ad hoc, quod ut dicit Hugo, RESPONSIO ad hoc, quod ut dicit Hugo, in primo casu stat matrimonium propter in primo casu stat matrimonium propter baptismum, et videtur mihi rationabili- baptismum, et videtur mihi rationabili- ter dicere. ter dicere.

AD OBJECTUM contra, dicendum, quod AD OBJECTUM contra, dicendum, quod Ambrosius loquitur in Littera de hære- Ambrosius loquitur in Littera de hære- tico non in forma Ecclesiæ baptizato. tico non in forma Ecclesiæ baptizato.

AD ALIUD dicendum, quod licet ma- AD ALIUD dicendum, quod licet ma- jus sit segregari a consortio fidelium, jus sit segregari a consortio fidelium, quam mariti non tamen ordinatur ex quam mariti non tamen ordinatur ex

contrarietate contra fundamentum ma- contrarietate contra fundamentum ma- trimonii omne segregans a consortio trimonii omne segregans a consortio fidelium, et ideo non dissolvit contra- fidelium, et ideo non dissolvit contra- ctum matrimonium sed verum est, ctum matrimonium sed verum est, quod contrahi non debet. quod contrahi non debet.

AD ID quod quæritur de secundo ca- Ad AD ID quod quæritur de secundo ca- Ad su, dicendum quod non est ratum ma- su, dicendum quod non est ratum ma- trimonium quia non habet characte- trimonium quia non habet characte- rem baptismalem, licet rem habeat bap- rem baptismalem, licet rem habeat bap-

tismi. tismi.

Ad Ad

Ad Ad

queas queas

Ad id quod contra objicitur, dicendum Ad obje Ad id quod contra objicitur, dicendum Ad obje quod immunitas peccati non jacit funda- quod immunitas peccati non jacit funda- mentum sacramentorum, sed potius im- mentum sacramentorum, sed potius im- pressio characteris. Unde non bapti- pressio characteris. Unde non bapti- zatus, immunis tamen a peccato, si or- zatus, immunis tamen a peccato, si or- dinaretur, nihil reciperet de ordine et dinaretur, nihil reciperet de ordine et habens characterem baptismalem, et non habens characterem baptismalem, et non immunis a peccato, si ordinatur, recipit. immunis a peccato, si ordinatur, recipit. ordinem. ordinem.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIX, B. IN IV SENTENT. DIST. XXXIX, B.

431 431

B. De conjugio fidelis et infidelis, et duorum infidelium. B. De conjugio fidelis et infidelis, et duorum infidelium.

Huic autem videtur obviare quod Apostolus ait de imparibus conjugiis: Huic autem videtur obviare quod Apostolus ait de imparibus conjugiis: Ego dico, non Dominus : Si quis frater uxorem habet infidelem, et hæc Ego dico, non Dominus : Si quis frater uxorem habet infidelem, et hæc consentit habitare cum illo, non dimittat illam. Et si qua mulier, etc. '. Sed consentit habitare cum illo, non dimittat illam. Et si qua mulier, etc. '. Sed aliud hoc esse, aliud illud, evidenter ostendit Augustinus 2. Ibi enim agitur aliud hoc esse, aliud illud, evidenter ostendit Augustinus 2. Ibi enim agitur de illis conjugiis fidelium et infidelium, quæ contrahuntur ab eis in dispari de illis conjugiis fidelium et infidelium, quæ contrahuntur ab eis in dispari religione fide manentibus. Apostolus vero agit de illis, qui unius ejusdem- religione fide manentibus. Apostolus vero agit de illis, qui unius ejusdem- que infidelitatis fuerunt, quando conjuncti sunt. Sed cum venisset Evan- que infidelitatis fuerunt, quando conjuncti sunt. Sed cum venisset Evan- gelium, alter sine altera credidit. Intelligisne quid dicam? Attende, ut rem gelium, alter sine altera credidit. Intelligisne quid dicam? Attende, ut rem ipsam diligentius explanem. Ecce conjuges duo unius infidelitatis fuerunt ipsam diligentius explanem. Ecce conjuges duo unius infidelitatis fuerunt quando conjuncti sunt, nulla de his quæstio est quæ pertineat ad illud præ- quando conjuncti sunt, nulla de his quæstio est quæ pertineat ad illud præ- ceptum Veteris et Novi Testamenti, quo prohibetur fidelis cum infideli ceptum Veteris et Novi Testamenti, quo prohibetur fidelis cum infideli copulare conjugium. Jam sunt conjuges, et ambo adhuc sunt infideles. copulare conjugium. Jam sunt conjuges, et ambo adhuc sunt infideles. Tales sunt adhuc quales conjuncti sunt. Venitque Evangelii prædicator, Tales sunt adhuc quales conjuncti sunt. Venitque Evangelii prædicator, credidit eorum unus vel una, sed ita ut infidelis cum fideli habitare consen- credidit eorum unus vel una, sed ita ut infidelis cum fideli habitare consen- tiat, non jubet Dominus ut fidelis infidelem dimittat taliter conjunctum. tiat, non jubet Dominus ut fidelis infidelem dimittat taliter conjunctum. Nec Apostolus jubet ut non dimittat, sed consulit ut si quis aliter agat, non Nec Apostolus jubet ut non dimittat, sed consulit ut si quis aliter agat, non sit transgressor, sicut et de virginibus consulit³. Monet autem quod est lu- sit transgressor, sicut et de virginibus consulit³. Monet autem quod est lu- ctandi occasio, cum possit licite relinquere, sed non expedit. Tunc enim ctandi occasio, cum possit licite relinquere, sed non expedit. Tunc enim non expedit id quod licitum est, quando permittitur quidem, sed ipsius non expedit id quod licitum est, quando permittitur quidem, sed ipsius usus aliis affert impedimentum salutis, sicut discessio fidelis ab infideli, usus aliis affert impedimentum salutis, sicut discessio fidelis ab infideli, quam non prohibet Dominus, quia coram illo non est injusta: sed Aposto- quam non prohibet Dominus, quia coram illo non est injusta: sed Aposto- lus ne fiat, consilio charitatis suadet, ut nemo in ea re jussionis necessi- lus ne fiat, consilio charitatis suadet, ut nemo in ea re jussionis necessi- tate teneatur, sed consilii voluntate libere faciat. Ex his monstratur inter tate teneatur, sed consilii voluntate libere faciat. Ex his monstratur inter infideles conjugium esse, et consilium Apostoli non obviare præcepto Do- infideles conjugium esse, et consilium Apostoli non obviare præcepto Do- mini, quo jubet fidelem non jungi infideli: et si conjuncti fuerint, separari. mini, quo jubet fidelem non jungi infideli: et si conjuncti fuerint, separari. Legitur enim, quod Esdras Propheta, imo Dominus per eum jussit Legitur enim, quod Esdras Propheta, imo Dominus per eum jussit

1 I ad Corinth. VII, 12 et 13. 1 I ad Corinth. VII, 12 et 13.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de adulterinis conjugiis, cap. 21; et habetur, 28, quæst. 1, cap. Sic 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de adulterinis conjugiis, cap. 21; et habetur, 28, quæst. 1, cap. Sic enim, ad finem (Nota edit. Lugd.) enim, ad finem (Nota edit. Lugd.)

3 Cf. I ad Corinth. VII, 12 et seq., et ibidem, yŷ. 25 et seq. 3 Cf. I ad Corinth. VII, 12 et seq., et ibidem, yŷ. 25 et seq.

* S. AUGUSTINUS, Lib. 1 de adulterinis conjugiis, cap. 17; et habetur, 28, quæst. 1, cap. Jam * S. AUGUSTINUS, Lib. 1 de adulterinis conjugiis, cap. 17; et habetur, 28, quæst. 1, cap. Jam nunc illud. Cf. etiam epistolam Augustini ad Pollentium. nunc illud. Cf. etiam epistolam Augustini ad Pollentium.

5 I Esdræ, x, 1 et seq. 5 I Esdræ, x, 1 et seq.

432 432

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Israelitis uxores dimittere alienigenas, per quas ibant ad deos alienos, non Israelitis uxores dimittere alienigenas, per quas ibant ad deos alienos, non illæ per maritos acquirebantur Deo. Recte hoc præcipit, quia per Moysen illæ per maritos acquirebantur Deo. Recte hoc præcipit, quia per Moysen jusserat Dominus, ne quis uxorem alienigenam duceret. Merito ergo quas jusserat Dominus, ne quis uxorem alienigenam duceret. Merito ergo quas duxerant Domino prohibente, Domino jubente dimiserunt: quia, ut ait duxerant Domino prohibente, Domino jubente dimiserunt: quia, ut ait Ambrosius: Non est putandum matrimonium, quod extra decretum Dei fa- Ambrosius: Non est putandum matrimonium, quod extra decretum Dei fa- ctum est: sed cum cognoscitur, emendandum: ut quando fidelis infideli ctum est: sed cum cognoscitur, emendandum: ut quando fidelis infideli copulatur. Sed, ut ait Augustinus', cum coepisset Gentibus Evangelium præ- copulatur. Sed, ut ait Augustinus', cum coepisset Gentibus Evangelium præ- dicari, jam conjunctos Gentiles Gentilibus comperit conjugibus ex quibus dicari, jam conjunctos Gentiles Gentilibus comperit conjugibus ex quibus si non ambo crederent, sed unus vel una, et infidelis cum fideli consentiret si non ambo crederent, sed unus vel una, et infidelis cum fideli consentiret habitare, nec prohiberi a Domino debuit fidelis infidelem dimittere, nec ju- habitare, nec prohiberi a Domino debuit fidelis infidelem dimittere, nec ju- beri. Ideo non prohiberi, quia justita permittit a fornicante discedere. Et beri. Ideo non prohiberi, quia justita permittit a fornicante discedere. Et infidelis hominis fornicatio est major in corde, nec vera ejus pudicitia cum infidelis hominis fornicatio est major in corde, nec vera ejus pudicitia cum conjuge dici potest: quia omne quod non est ex fide, peccatum est *; quam- conjuge dici potest: quia omne quod non est ex fide, peccatum est *; quam- vis veram fidelis habeat pudicitiam, etiam cum infideli conjuge, quæ non vis veram fidelis habeat pudicitiam, etiam cum infideli conjuge, quæ non habet veram. Ideo autem nec juberi, quia nec contra jussionem Domini habet veram. Ideo autem nec juberi, quia nec contra jussionem Domini Gentiles fuerunt ambo conjuncti. Licitum ergo erat per justitiam, fideli in- Gentiles fuerunt ambo conjuncti. Licitum ergo erat per justitiam, fideli in- fidelem dimittere: sed licitum non erat faciendum, propter liberam bene- fidelem dimittere: sed licitum non erat faciendum, propter liberam bene- volentiam. Evidenter apparet et inter infideles conjugium esse, et Aposto- volentiam. Evidenter apparet et inter infideles conjugium esse, et Aposto- lum de illis agere, qui in infidelitate conjuncti fuerunt, et post alter ad fidem lum de illis agere, qui in infidelitate conjuncti fuerunt, et post alter ad fidem conversus est: cum quo etiam infidelis habitare consensit, et hunc non conversus est: cum quo etiam infidelis habitare consensit, et hunc non dimittere fideli consulit Apostolus: quia forte per fidelem salvabitur infide- dimittere fideli consulit Apostolus: quia forte per fidelem salvabitur infide- lis *. lis *.