IN IV SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 11. IN IV SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 11.

389 389

jusmodi) quid aliud habendi sunt quam homicidæ ? ac per hoc ad pœni- jusmodi) quid aliud habendi sunt quam homicidæ ? ac per hoc ad pœni- tentiam redigendi, quibus penitus denegatur conjugium. Hic videtur tentiam redigendi, quibus penitus denegatur conjugium. Hic videtur Nicolaus permittere maritis pro adulterio aut alio hujusmodi uxores suas Nicolaus permittere maritis pro adulterio aut alio hujusmodi uxores suas interficere sed ecclesiastica disciplina spirituali gladio, non materiali interficere sed ecclesiastica disciplina spirituali gladio, non materiali criminosos ferire jubet. Unde idem Nicolaus: Inter hæc vestra sanctitas criminosos ferire jubet. Unde idem Nicolaus: Inter hæc vestra sanctitas addere studuit, si cujus uxor adulterium perpetraverit, utrum marito addere studuit, si cujus uxor adulterium perpetraverit, utrum marito ejus secundum mundanam legem interficere liceat? Sed sancta Dei Eccle- ejus secundum mundanam legem interficere liceat? Sed sancta Dei Eccle- sia numquam mundanis constringitur legibus: gladium non habet nisi sia numquam mundanis constringitur legibus: gladium non habet nisi spiritualem. Item, Pius Papa : Quicunque propriam uxorem absque lege spiritualem. Item, Pius Papa : Quicunque propriam uxorem absque lege et sine causa interfecerit, aliamque duxerit, armis depositis publicam agat et sine causa interfecerit, aliamque duxerit, armis depositis publicam agat pœnitentiam et si contumax exstiterit, anathematizetur usquequo consen- pœnitentiam et si contumax exstiterit, anathematizetur usquequo consen- tiat 2. tiat 2.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

est pœna sicut crimen : ergo nullum est pœna sicut crimen : ergo nullum adeo efficaciter debet impedire matrimo- adeo efficaciter debet impedire matrimo- nium ergo crimen debet impedire con- nium ergo crimen debet impedire con- trahendum, et dirimere contractum. trahendum, et dirimere contractum.

2. Item, Crimen directe contrarium est 2. Item, Crimen directe contrarium est conjunctioni animæ cum Deo: cum ergo conjunctioni animæ cum Deo: cum ergo

An crimen impedimentum sit, et quantæ matrimonium sit hujusmodi conjunctio- An crimen impedimentum sit, et quantæ matrimonium sit hujusmodi conjunctio-

virtutis ? virtutis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, «His adjiciendum est de occisoribus, B, «His adjiciendum est de occisoribus, etc. » etc. »

nis signum, crimen frustrat signatum nis signum, crimen frustrat signatum matrimonio ergo aufert a matrimonio matrimonio ergo aufert a matrimonio bonum sacramenti: sed sublato illo au- bonum sacramenti: sed sublato illo au- fertur matrimonium, ut supra habitum fertur matrimonium, ut supra habitum est ergo videtur, quod crimen impe- est ergo videtur, quod crimen impe- diat contrahendum, et dirimat contra- diat contrahendum, et dirimat contra-

Quæritur enim hic de impedimento ctum. Quæritur enim hic de impedimento ctum. criminis. criminis.

Et quæruntur quatuor. Et quæruntur quatuor.

Primum est, Quantæ virtutis sit istud Primum est, Quantæ virtutis sit istud impedimentum ? impedimentum ?

Secundum, Quæ et quot sunt crimina Secundum, Quæ et quot sunt crimina matrimonium impedientia ? matrimonium impedientia ?

Tertio, De tribus casibus, in quibus Tertio, De tribus casibus, in quibus per crimen commissum dividitur matri- per crimen commissum dividitur matri- monium contractum. monium contractum.

Quartum, Utrum licet maritis uxores Quartum, Utrum licet maritis uxores adulteras interficere, sicut Littera vide- adulteras interficere, sicut Littera vide- tur dicere, vel non ? tur dicere, vel non ?

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

1. Nullum impedimentum adeo dignum 1. Nullum impedimentum adeo dignum

1 Cf. 32, quæst. 2, cap. Interfectores (Nota 1 Cf. 32, quæst. 2, cap. Interfectores (Nota edit. Lugd.) edit. Lugd.)

3. Item, In omnibus aliis sacramentis 3. Item, In omnibus aliis sacramentis crimen impedit effectum : ergo et in crimen impedit effectum : ergo et in isto ergo videtur, quod dirimat contra- isto ergo videtur, quod dirimat contra-

ctum. ctum.

: :

4. Item, Nullum est impedimentum 4. Item, Nullum est impedimentum quod adeo directe contrariatur matrimo- quod adeo directe contrariatur matrimo- nio sicut crimen sed alia quædam mi- nio sicut crimen sed alia quædam mi- nus contrariantia dirimunt contractum : nus contrariantia dirimunt contractum : ergo et istud dirimet ipsum. PROBATUR ergo et istud dirimet ipsum. PROBATUR autem prima quia alia sunt frequenter autem prima quia alia sunt frequenter sine peccato personæ quæ matrimonium sine peccato personæ quæ matrimonium contrahit istud autem numquam. SE- contrahit istud autem numquam. SE- CUNDA autem patet per se. CUNDA autem patet per se.

IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod

1. Matrimonium est medicina: sed 1. Matrimonium est medicina: sed

2 Cf. 33, quæst. 2, cap. Quicumque propriam 2 Cf. 33, quæst. 2, cap. Quicumque propriam (Nota edit. Lugd.) (Nota edit. Lugd.)

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quanto aliquis est infirmior, tanto paratior quanto aliquis est infirmior, tanto paratior debet ei esse medicina: ergo cum cri- debet ei esse medicina: ergo cum cri- men sit infirmitatis, quanto aliquis est men sit infirmitatis, quanto aliquis est criminosior, tanto minus impediri debet criminosior, tanto minus impediri debet a matrimonio, ne per concupiscentiam a matrimonio, ne per concupiscentiam ruat in præceps. ruat in præceps.

2. Item, Ponamus, quod istud super- 2. Item, Ponamus, quod istud super- veniat matrimonio constat, quod non veniat matrimonio constat, quod non impedit propter periculum: ergo nec impedit propter periculum: ergo nec etiam tunc debet impedire, cum idem etiam tunc debet impedire, cum idem periculum sit de incontinentia. periculum sit de incontinentia.

3. Item, Alia impedimenta impediunt 3. Item, Alia impedimenta impediunt frequenter quoad unam, et non quoad frequenter quoad unam, et non quoad aliam, et in illis non tollitur medicina: aliam, et in illis non tollitur medicina: sed istud impedit quoad omnia: ergo sed istud impedit quoad omnia: ergo tollit medicinam : ergo nisi temperetur, tollit medicinam : ergo nisi temperetur, desperabit æger: ergo ab Ecclesia tem- desperabit æger: ergo ab Ecclesia tem- perandum est, ita quod licet impediat perandum est, ita quod licet impediat contrahendum, non tamen dirimat con- contrahendum, non tamen dirimat con- tractum. tractum.

QUOD CONCEDENDUM est: quia nullum QUOD CONCEDENDUM est: quia nullum impedimentum criminis ita impedit con- impedimentum criminis ita impedit con- trahendum, quod etiam dirimat contra- trahendum, quod etiam dirimat contra- ctum præter adulterium in triplici casu, ctum præter adulterium in triplici casu, sicut partim supra dictum est, et iterum sicut partim supra dictum est, et iterum infra dicetur. infra dicetur.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ex AD PRIMUM ergo dicendum, quod ex ratione reatus maxime impedit, sed ob ratione reatus maxime impedit, sed ob hoc non contrahit fortitudinem impe- hoc non contrahit fortitudinem impe- diendi, sed potius ex hoc quod destruit diendi, sed potius ex hoc quod destruit essentialia matrimonio, sicut consensum, essentialia matrimonio, sicut consensum, vel debiti redditionem, vel aliquid tale : vel debiti redditionem, vel aliquid tale : nullum autem horum destruit crimen : nullum autem horum destruit crimen : et ideo non est adeo violenter impediens et ideo non est adeo violenter impediens sicut alia. sicut alia.

AD ALIUD dicendum, quod contrariatur AD ALIUD dicendum, quod contrariatur conjunctioni ex eo quod destruit causam conjunctioni ex eo quod destruit causam conjunctionis quæ est meritum, et non conjunctionis quæ est meritum, et non ex hoc quod destruat signum. Unde non ex hoc quod destruat signum. Unde non est verum, quod id quod contrariatur est verum, quod id quod contrariatur signato, contrarietur signo, nisi per se et signato, contrarietur signo, nisi per se et formaliter intelligatur, scilicet quod formaliter intelligatur, scilicet quod contrariatur signato, in quantum est si- contrariatur signato, in quantum est si- gnatum illius: hoc autem modo crimen gnatum illius: hoc autem modo crimen crimen non contrariatur conjunctioni crimen non contrariatur conjunctioni fidelis animæ cum Deo: unde non valet fidelis animæ cum Deo: unde non valet argumentum. argumentum.

AD ALIUD dicendum. quod impedit AD ALIUD dicendum. quod impedit

effectum matrimonii qui est gratia: sed effectum matrimonii qui est gratia: sed tamen non impedit matrimonii effectum, tamen non impedit matrimonii effectum, id est, quod matrimonium efficiatur : id est, quod matrimonium efficiatur : sicut etiam crimen in aliis sacramentis sicut etiam crimen in aliis sacramentis sacramentum non impedit, sed effectum sacramentum non impedit, sed effectum sacramenti, qui est gratia. sacramenti, qui est gratia.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est fal- AD ALIUD dicendum, quod hæc est fal- sa: quia nullum impedimentum ita con- sa: quia nullum impedimentum ita con- trariatur matrimonio sicut crimen, ut trariatur matrimonio sicut crimen, ut patet ex prædictis. patet ex prædictis.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

Quot et quæ sunt crimina matrimonium Quot et quæ sunt crimina matrimonium impedientia ? impedientia ?

Secundo quæritur, Quæ et quot sint Secundo quæritur, Quæ et quot sint signa criminis matrimonium impedien- signa criminis matrimonium impedien-

tia ? tia ?

Et consueverunt poni sex, scilicet in- Et consueverunt poni sex, scilicet in- terfectio propriæ conjugis, incestus, rap- terfectio propriæ conjugis, incestus, rap- tus sponsæ alterius, insidians juri vel tus sponsæ alterius, insidians juri vel debito uxoris, sicut ille qui proprium debito uxoris, sicut ille qui proprium filium levat a fonte, ut per hoc uxoris filium levat a fonte, ut per hoc uxoris suæ compater effectus, non teneatur ad suæ compater effectus, non teneatur ad debitum occisio presbyteri, et pœniten- debitum occisio presbyteri, et pœniten- tia solemnis. tia solemnis.

1. ОPJICITUR autem de primo: quia 1. ОPJICITUR autem de primo: quia interficiens propriam conjugem, non pec- interficiens propriam conjugem, non pec- cat nisi in matrimonium quod fuit inter cat nisi in matrimonium quod fuit inter cum et conjugem suam: ergo non debet cum et conjugem suam: ergo non debet puniri nisi in illo matrimonio: ergo puniri nisi in illo matrimonio: ergo videtur, quod liceat ei contrahere aliud videtur, quod liceat ei contrahere aliud matrimonium, contra quod non peccavit. matrimonium, contra quod non peccavit.

2. Similiter etiam objicitur de incestu: 2. Similiter etiam objicitur de incestu: in illo enim apparet æstuans concupi- in illo enim apparet æstuans concupi- scentia cum ergo medicina illius sit ma- scentia cum ergo medicina illius sit ma- trimonium, videtur quod ille maxime trimonium, videtur quod ille maxime debeat per Ecclesiam ad matrimonium debeat per Ecclesiam ad matrimonium invitari ergo non debet constitui ab invitari ergo non debet constitui ab Ecclesia, quod hoc crimen matrimonium Ecclesia, quod hoc crimen matrimonium impediat. impediat.

3. Eodem modo de tertio objicitur. Vi- 3. Eodem modo de tertio objicitur. Vi- detur enim, quod rapiens sponsam debet detur enim, quod rapiens sponsam debet eam habere quia inter eam et primum eam habere quia inter eam et primum

Ad i Ad i

Qutest. Qutest.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 12. IN IV SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 12.

non sunt nisi sponsalia, et inter eam et non sunt nisi sponsalia, et inter eam et secundum intervenit carnale commer- secundum intervenit carnale commer- cium et per hoc solvuntur sponsalia, ut cium et per hoc solvuntur sponsalia, ut supra habitum est: ergo videtur, quod supra habitum est: ergo videtur, quod ex hoc ipso, quod rapit eam, efficiatur ex hoc ipso, quod rapit eam, efficiatur non sponsa alterius: ergo non impedit non sponsa alterius: ergo non impedit matrimonium ex hoc, quod rapuerit matrimonium ex hoc, quod rapuerit sponsam, sed eam potest habere uxo- sponsam, sed eam potest habere uxo-

rem. rem.

4. Ulterius de quarto: quia ille nullo 4. Ulterius de quarto: quia ille nullo modo peccat contra omne matrimonium, modo peccat contra omne matrimonium, sed tantum contra suam conjugem: sicut sed tantum contra suam conjugem: sicut ergo peccans in contractu unius matri- ergo peccans in contractu unius matri- monii, non propter hoc impeditur ab monii, non propter hoc impeditur ab alio, ita nec iste impediri debet ab alio alio, ita nec iste impediri debet ab alio matrimonio contrahendo post mortem matrimonio contrahendo post mortem conjugis suæ. conjugis suæ.

5. De quinto autem videtur, quod sit 5. De quinto autem videtur, quod sit penitus irrationabile quia presbyter penitus irrationabile quia presbyter non est persona pertinens ad matrimo- non est persona pertinens ad matrimo- nium ergo occidens eum, nihil peccat nium ergo occidens eum, nihil peccat contra matrimonium: ergo injuste pu- contra matrimonium: ergo injuste pu- nitur in matrimonio. nitur in matrimonio.

6. Sextum etiam nihil rationis habere 6. Sextum etiam nihil rationis habere vidatur quia solemniter pœnitens est vidatur quia solemniter pœnitens est laudabilis: quia nec apertum vituperium laudabilis: quia nec apertum vituperium eum retrahit a pœnitentia: sed nihil ha- eum retrahit a pœnitentia: sed nihil ha- bet rationis, quod aliquis puniatur in eo bet rationis, quod aliquis puniatur in eo in quo est laudabilis ergo pro illa poe- in quo est laudabilis ergo pro illa poe- nitentia non debet pœnitens solemniter nitentia non debet pœnitens solemniter puniri sed magna pœna est impediri a puniri sed magna pœna est impediri a matrimonio ergo solemniter poenitens a matrimonio ergo solemniter poenitens a matrimonio non debet impediri. matrimonio non debet impediri.

: :

ULTERIUS quæritur, Cum hæresis et ULTERIUS quæritur, Cum hæresis et apostasia a fide et ipsa infidelitas, sint apostasia a fide et ipsa infidelitas, sint graviora crimina quam ista, quare non graviora crimina quam ista, quare non ponuntur inter impedientia matrimo- ponuntur inter impedientia matrimo- nium? nium?

Videtur enim, quod debeant poni : Videtur enim, quod debeant poni : quia enormia sunt, et contra fundamen- quia enormia sunt, et contra fundamen- tum matrimonii peccant: ergo impedire tum matrimonii peccant: ergo impedire debent matrimonium. debent matrimonium.

SOLUTIO. Dicendum, quod sex dicta ab SOLUTIO. Dicendum, quod sex dicta ab antiquis sunt posita crimina impedien- antiquis sunt posita crimina impedien- tia matrimonium contrahendum ex in- tia matrimonium contrahendum ex in- terdicto Ecclesiæ, sed non dirimunt con- terdicto Ecclesiæ, sed non dirimunt con- tractum, quinimo dixerunt, quod si ju- tractum, quinimo dixerunt, quod si ju-

391 391

venes sunt talia crimina committentes, venes sunt talia crimina committentes, Ecclesia debet cum eis dispensa e etiam Ecclesia debet cum eis dispensa e etiam de matrimonio contrahendo, ne aliqua de matrimonio contrahendo, ne aliqua occasio ruinæ detur eis ex incendio con- occasio ruinæ detur eis ex incendio con- cupiscentiæ. cupiscentiæ.

DICENDUM ergo ad primum, quod in DICENDUM ergo ad primum, quod in pœna est hoc statutum : satis enim pœna est hoc statutum : satis enim æquum est ut interficiens conjugem, con- æquum est ut interficiens conjugem, con- jugem de cætero non inveniat, licet non jugem de cætero non inveniat, licet non peccaverit nisi in unam: timetur enim, peccaverit nisi in unam: timetur enim, quod similis furor eum etiam debeat quod similis furor eum etiam debeat concitare in aliam, ut etiam interficiat concitare in aliam, ut etiam interficiat illam. Unde hoc fit, non ideo quia pec- illam. Unde hoc fit, non ideo quia pec- caverit in secundum matrimonium, quia caverit in secundum matrimonium, quia adhuc non est, sed in criminis detesta- adhuc non est, sed in criminis detesta- tionem, et propter timorem similis in tionem, et propter timorem similis in matrimonio sequenti. matrimonio sequenti.

AD ALIUD dicendum, quod licet ince- AD ALIUD dicendum, quod licet ince- stus significet nimium æstum concupi- stus significet nimium æstum concupi- scentiæ, tamen reddit etiam personam scentiæ, tamen reddit etiam personam aliquo modo illegitimam ad matrimo- aliquo modo illegitimam ad matrimo- nium, in quantum non attendit vel time- nium, in quantum non attendit vel time- tur non debere attendere matrimonii tur non debere attendere matrimonii honestatem, qui naturæ gradus non at- honestatem, qui naturæ gradus non at- tendit sed præcipue tamen Ecclesia at- tendit sed præcipue tamen Ecclesia at- tendit, ut magis vitentur ista crimina tendit, ut magis vitentur ista crimina propter timorem pœnæ adjunctæ. propter timorem pœnæ adjunctæ.

AD TERTIUM dicendum, quod raptor AD TERTIUM dicendum, quod raptor sponsæ alterius dicitur, non quod sponsa sponsæ alterius dicitur, non quod sponsa remaneat si ille voluerit, sed quia ille remaneat si ille voluerit, sed quia ille rapuit eam quæ fuit sponsa: propter ma- rapuit eam quæ fuit sponsa: propter ma- trimonii enim inchoationem aliquam quæ trimonii enim inchoationem aliquam quæ fit in sponsalibus (ut supra habitum est) fit in sponsalibus (ut supra habitum est) vult Ecclesia, quod hoc crimen quilibet vult Ecclesia, quod hoc crimen quilibet detestetur, et ideo pœnam talem adjun- detestetur, et ideo pœnam talem adjun- xit. xit.

AD QUARTUM dicendum, quod non est AD QUARTUM dicendum, quod non est simile de contractu matrimonii: quia ibi simile de contractu matrimonii: quia ibi fit damnum temporale tantum, sed hic fit damnum temporale tantum, sed hic fit damnum et insidiatio etiam spiritua- fit damnum et insidiatio etiam spiritua- lium, sicut fidei, et hujusmodi et ideo lium, sicut fidei, et hujusmodi et ideo istud est detestabile. istud est detestabile.

AD QUINTUM dicendum, quod enormi- AD QUINTUM dicendum, quod enormi- tas criminis exigit longam et asperri- tas criminis exigit longam et asperri- mam pœnitentiam et ideo interdicitur mam pœnitentiam et ideo interdicitur ei matrimonium, ut nullo alio occupatus ei matrimonium, ut nullo alio occupatus possit deflere peccata sua: tali enim con- possit deflere peccata sua: tali enim con- sulendum est ut intret religionem: et sulendum est ut intret religionem: et hæc est ratio ecclesiasticæ institutionis. hæc est ratio ecclesiasticæ institutionis.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 Ad 2

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6, Ad 6,

Ad quest. Ad quest.

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod solemniter AD ALIUD dicendum, quod solemniter poenitens non potest de cætero vacare poenitens non potest de cætero vacare deliciis quia solemnis poenitentia non fit deliciis quia solemnis poenitentia non fit nisi pro crimine quod totam commovit nisi pro crimine quod totam commovit patriam vel urbem, ut supra in tractatu patriam vel urbem, ut supra in tractatu de Pænitentia dictum est: et ideo non de Pænitentia dictum est: et ideo non est congruum illi amplius vacare deliciis est congruum illi amplius vacare deliciis cum uxore: et ideo interdicitur ei ma- cum uxore: et ideo interdicitur ei ma- trimonium contrahendum. trimonium contrahendum.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod multis aliis criminibus pos- dum quod multis aliis criminibus pos- set Ecclesia adjungere hoc in pœnam, set Ecclesia adjungere hoc in pœnam, quod non contraherent si vellet: sed quod non contraherent si vellet: sed tamen in præhabitis fecit: quia magis tamen in præhabitis fecit: quia magis contra matrimonium peccabant vel enor- contra matrimonium peccabant vel enor- mitate sua perpetuum luctum exige- mitate sua perpetuum luctum exige- bant, sicut duo ultima. Et bene credo, bant, sicut duo ultima. Et bene credo, quod hoc infideli et apostatæ esset con- quod hoc infideli et apostatæ esset con- sulendum tamen quia talia peccata cum sulendum tamen quia talia peccata cum errore et ignorantia sunt mixta, licet errore et ignorantia sunt mixta, licet enormia sint in se, facilius tamen apud enormia sint in se, facilius tamen apud Ecclesiam impetrant veniam: quia non Ecclesiam impetrant veniam: quia non tantum ex malitia, quantum ex ignoran- tantum ex malitia, quantum ex ignoran- tia processerunt. Unde, I ad Timoth. 1, tia processerunt. Unde, I ad Timoth. 1, 13 Misericordiam Dei consecutus sum, 13 Misericordiam Dei consecutus sum, quia ignorans feci in incredulitate. quia ignorans feci in incredulitate. Act. II, 17 Et nunc, fratres, scio quia Act. II, 17 Et nunc, fratres, scio quia per ignorantiam fecistis, sicut et princi- per ignorantiam fecistis, sicut et princi- pes vestri. pes vestri.

: :

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An in tribus casibus qui polluit aliquam An in tribus casibus qui polluit aliquam per adulterium, post mortem uxoris per adulterium, post mortem uxoris eam non potest ducere in matrimo- eam non potest ducere in matrimo- nium ? nium ?

Tertio, Quæritur de tribus istis casi- Tertio, Quæritur de tribus istis casi- bus in quibus ille qui polluit aliquam bus in quibus ille qui polluit aliquam per adulterium, post mortem suæ con- per adulterium, post mortem suæ con- jugis eam non potest ducere in matrimo- jugis eam non potest ducere in matrimo- nium sicut enim supra patuit, illi sunt, nium sicut enim supra patuit, illi sunt, si machinatus est cum effectu in mortem si machinatus est cum effectu in mortem conjugis, si fidem dedit de contrahendo, conjugis, si fidem dedit de contrahendo, si contraxit de facto. si contraxit de facto.

: :

enim, quod ex ira vel ex inimicitia ma- enim, quod ex ira vel ex inimicitia ma- chinetur in mortem conjugis prioris, et chinetur in mortem conjugis prioris, et non ad hoc quod contrahat cum adultera, non ad hoc quod contrahat cum adultera, videtur tunc non impedire quia tales videtur tunc non impedire quia tales iræ non faciunt aliquod speciale pericu- iræ non faciunt aliquod speciale pericu- lum conjugi, eo quod etiam sine adulte- lum conjugi, eo quod etiam sine adulte- rio talia possunt accidere: ergo videtur, rio talia possunt accidere: ergo videtur, quod hoc sit generale. quod hoc sit generale.

2. Similiter ponamus, quod quando 2. Similiter ponamus, quod quando dedit fidem de contrahendo vel etiam dedit fidem de contrahendo vel etiam contraxit, illa nescivit istum esse conju- contraxit, illa nescivit istum esse conju- gatum, sed putavit solutum tunc enim gatum, sed putavit solutum tunc enim ignorantia excusat totum peccatum : ergo ignorantia excusat totum peccatum : ergo illa injuste puniretur, si post mortem illa injuste puniretur, si post mortem alterius conjugis non liceret ei contra- alterius conjugis non liceret ei contra- here secum. here secum.

3. Item, Pono, quod non fuit verum 3. Item, Pono, quod non fuit verum matrimonium, sed tamen ante separa- matrimonium, sed tamen ante separa- tionem per judicium Ecclesiæ fidem det tionem per judicium Ecclesiæ fidem det vel contrahat cum alia: videtur enim, vel contrahat cum alia: videtur enim, quod non impeditur: quia cum quod non impeditur: quia cum non sit non sit impedimentum nisi ex matrimonio, et impedimentum nisi ex matrimonio, et illud nullum sit, illud nullum faciet im- illud nullum sit, illud nullum faciet im- pedimentum : ergo fiet contractus se- pedimentum : ergo fiet contractus se- cundus. cundus.

4. Item, Ulterius pono, quod det fidem 4. Item, Ulterius pono, quod det fidem de contrahendo vel contrahat, antequam de contrahendo vel contrahat, antequam eam polluat per adulterium, et postea eam polluat per adulterium, et postea polluat eam per adulterium. Videtur, polluat eam per adulterium. Videtur, quod hoc non impedit: quia jus non est quod hoc non impedit: quia jus non est nisi de eo qui duxit in matrimonium nisi de eo qui duxit in matrimonium eam quam prius polluit per adulterium: eam quam prius polluit per adulterium: sed iste non fecit: ergo hoc non impe- sed iste non fecit: ergo hoc non impe- dit. dit.

RESPONSIO. Dicendum, quod in omni- RESPONSIO. Dicendum, quod in omni- bus istis casibus præter ultimum habent bus istis casibus præter ultimum habent instantiam illi casus tres qui inducti instantiam illi casus tres qui inducti sunt. sunt.

Sed de ultimo dicendum, quod ex Sed de ultimo dicendum, quod ex novo jure determinatum est, quod sive novo jure determinatum est, quod sive fidem ante adulterium daret, sive post, fidem ante adulterium daret, sive post, quod impedit contrahendum cum illa quod impedit contrahendum cum illa cui fidem dat, et dirimit contractum : cui fidem dat, et dirimit contractum : quia similes invidiæ per utrumque fiunt quia similes invidiæ per utrumque fiunt matrimonio primo: et ideo similiter de- matrimonio primo: et ideo similiter de- terminant de utroque. terminant de utroque.

In aliis autem tenendum est sicut pro- In aliis autem tenendum est sicut pro-

1. OBJICITUR autem de primo sit bant objecta. 1. OBJICITUR autem de primo sit bant objecta.

Solutio. Solutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 14. IN IV SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 14.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An liceat maritis uxores adulteras in- An liceat maritis uxores adulteras in- terficere? terficere?

Quarto quæritur, Utrum liceat mari- Quarto quæritur, Utrum liceat mari- tis uxores adulteras interficere, sicut in tis uxores adulteras interficere, sicut in Littera videtur dicere in decreto Nicolai Littera videtur dicere in decreto Nicolai Рарӕ? Рарӕ?

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Lex præcipit adulteram lapidari ': 1. Lex præcipit adulteram lapidari ': quod autem lex divina præcipit, homo quod autem lex divina præcipit, homo exsequi tenetur cum ergo nullus sit exsequi tenetur cum ergo nullus sit adeo offensus ab adultera sicut maritus, adeo offensus ab adultera sicut maritus, ipse potest eam lapidare. ipse potest eam lapidare.

2. Item, Lex dicit: Maleficos non pa- 2. Item, Lex dicit: Maleficos non pa- tieris vivere 2: sed malefica maxime est tieris vivere 2: sed malefica maxime est adultera ergo peccatum etiam est ma- adultera ergo peccatum etiam est ma- rito, si patitur eam vivere: ergo tenetur rito, si patitur eam vivere: ergo tenetur eam interficere. eam interficere.

3. Item, Legibus humanis ignoscitur 3. Item, Legibus humanis ignoscitur marito, si uno vulnere confodit utrum- marito, si uno vulnere confodit utrum- que, et adulterum et adulteram: cum que, et adulterum et adulteram: cum igitur leges humanæ exemplatæ sint a igitur leges humanæ exemplatæ sint a

1 Deuter. XVI, et xix, 15. 1 Deuter. XVI, et xix, 15.

393 393

divinis, videtur quod secundum legem divinis, videtur quod secundum legem divinam idem fieri debeat: ergo si inter- divinam idem fieri debeat: ergo si inter- ficiat eam, debet ei ignosci. ficiat eam, debet ei ignosci.

IN CONTRARIUM est quod dicitur, Eze- Sed contra. IN CONTRARIUM est quod dicitur, Eze- Sed contra. chiel. xxxm, 11: Nolo mortem impii, chiel. xxxm, 11: Nolo mortem impii, sed ut convertatur impius a via sua, et sed ut convertatur impius a via sua, et vivat. Ergo homo debet eam exspectare vivat. Ergo homo debet eam exspectare ad poenitentiam, et non statim interficere. ad poenitentiam, et non statim interficere.

RESPONSIO. Dicendum, quod Ecclesia- RESPONSIO. Dicendum, quod Ecclesia- stico judicio nullus interficitur: si autem stico judicio nullus interficitur: si autem adulter per judicium civile fecerit eam adulter per judicium civile fecerit eam interfici, ipse videat: bene enim puto, interfici, ipse videat: bene enim puto, quod si lex humana in talibus servetur, quod si lex humana in talibus servetur, non est peccatum. non est peccatum.

Solutio. Solutio.

AD PRIMUM ergo et secundum dicen- Ad 1 et 2. AD PRIMUM ergo et secundum dicen- Ad 1 et 2. dum, quod lex timoris fuit lex vetus : et dum, quod lex timoris fuit lex vetus : et ideo crimina atrociter puniebat, et adul- ideo crimina atrociter puniebat, et adul- teros condemnabat et alios criminosos: teros condemnabat et alios criminosos: sed lex nova lex amoris est: et ideo Do- sed lex nova lex amoris est: et ideo Do- minus, Joan. vii, 3 et seq., adulteram minus, Joan. vii, 3 et seq., adulteram liberabat. liberabat.

AD ALIUD patet solutio per dicta: quia AD ALIUD patet solutio per dicta: quia si lex civilis servetur, peccatum, ut puto, si lex civilis servetur, peccatum, ut puto, nullum incurritur: sed tamen ex miseri- nullum incurritur: sed tamen ex miseri- cordia dissimulandum est, sicut ipse Do- cordia dissimulandum est, sicut ipse Do- minus sua misericordia exaltat judicium, minus sua misericordia exaltat judicium, dissimulans peccata hominum propter dissimulans peccata hominum propter pœnitentiam. pœnitentiam.

Exod. XXII, 18. Exod. XXII, 18.

Ad 3. Ad 3.

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXVIII. DISTINCTIO XXXVIII.

De impedimentis quæ omnino faciunt illegitimum ad centrahen- De impedimentis quæ omnino faciunt illegitimum ad centrahen- dum matrimonium cum omni, propter propriam obligationem. dum matrimonium cum omni, propter propriam obligationem.

A. De voto. A. De voto.

Nunc de voto inspiciamus. Votum est testificatio quædam promissionis Nunc de voto inspiciamus. Votum est testificatio quædam promissionis spontaneæ, quæ Deo et de his quæ Dei sunt, proprie fieri debet. Sunt ta- spontaneæ, quæ Deo et de his quæ Dei sunt, proprie fieri debet. Sunt ta- men et vota stultorum, quæ frangenda sunt. men et vota stultorum, quæ frangenda sunt.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Nunc de voto inspiciamus, etc. » « Nunc de voto inspiciamus, etc. » In hac diffinitione tria inquiruntur, sci- In hac diffinitione tria inquiruntur, sci- licet primo de voto. Secundo, de quanti- licet primo de voto. Secundo, de quanti- tate reatus adulterii, ibi, D, « Cum vir tate reatus adulterii, ibi, D, « Cum vir et mulier, etc. » Tertio, quæritur de fœ- et mulier, etc. » Tertio, quæritur de fœ- minis contrahentibus post longam exspe- minis contrahentibus post longam exspe- ctationem mariti, qui defunctus esse cre- ctationem mariti, qui defunctus esse cre- debatur, ibi, E, « Hic quæritur de illis debatur, ibi, E, « Hic quæritur de illis fœminis, etc. » fœminis, etc. »

Circa primum duo determinat Magi- Circa primum duo determinat Magi- ster, scilicet de voto, et differentiis voto- ster, scilicet de voto, et differentiis voto- rum et hoc secundum incipit, ibi, B, rum et hoc secundum incipit, ibi, B, « Sciendum, quod votum aliud com- « Sciendum, quod votum aliud com- mune, etc. » mune, etc. »

Incidunt autem circa primum sex in- Incidunt autem circa primum sex in- quirenda, scilicet primo quid sit votum? quirenda, scilicet primo quid sit votum?

1 HUGO DE S. VICTORE, Lib. de Sacramentis, 1 HUGO DE S. VICTORE, Lib. de Sacramentis,

Secundo, De quo sit votum ? Secundo, De quo sit votum ? Tertio, Quis possit vovere? Tertio, Quis possit vovere?

Quarto, An licitum votum reddere sit Quarto, An licitum votum reddere sit necessitatis? necessitatis?

Quinto, An votum sit magis obligato- Quinto, An votum sit magis obligato- rium, quam juramentum, vel e conver- rium, quam juramentum, vel e conver- so? so?

Sexto, Quid sit illud ex quo votum ha- Sexto, Quid sit illud ex quo votum ha- bet vim suæ obligationis? bet vim suæ obligationis?

AD PRIMUM assumantur diffinitiones AD PRIMUM assumantur diffinitiones quæcumque inveniuntur. quæcumque inveniuntur.

Continetur autem hæc in Littera: Continetur autem hæc in Littera: « Votum est testificatio quædam promis- « Votum est testificatio quædam promis- sionis spontanæ, quæ Deo et de his quæ sionis spontanæ, quæ Deo et de his quæ Dei sunt, proprie fieri debet. » Dei sunt, proprie fieri debet. »

Hugo de sancto Victore in libro de Hugo de sancto Victore in libro de Sacramentis, sic diffinit votum : « Votum Sacramentis, sic diffinit votum : « Votum est sponsio animi voluntaria '. » est sponsio animi voluntaria '. »

Et quidam Jurisperiti sic: «Votum Et quidam Jurisperiti sic: «Votum est alicujus boni cum deliberatione facta est alicujus boni cum deliberatione facta promissio. »> promissio. »>

parte 12. parte 12.

IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 1.

Antiqui autem Doctores Theologiæ Antiqui autem Doctores Theologiæ sic: « Votum est conceptio boni propo- sic: « Votum est conceptio boni propo- siti cum deliberatione firmata, qua quis siti cum deliberatione firmata, qua quis ad aliquid faciendum vel non faciendum ad aliquid faciendum vel non faciendum se Deo obligat. » se Deo obligat. »

Alii autem sic: « Votum est promissio Alii autem sic: « Votum est promissio melioris boni ex deliberatione firmata. » melioris boni ex deliberatione firmata. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

395 395

videtur generaliter convenire voto: quia videtur generaliter convenire voto: quia quidam Jurisperiti dividunt votum dicen- quidam Jurisperiti dividunt votum dicen- tes, quod votorum aliud est voluntatis, tes, quod votorum aliud est voluntatis, aliud necessitatis: ergo aliquod votum aliud necessitatis: ergo aliquod votum est exhibitionis necessariæ, potius quam est exhibitionis necessariæ, potius quam promissionis spontaneæ: ergo male dif- promissionis spontaneæ: ergo male dif-

finitur. finitur.

5. Item, Promissio spontanea est vo- 5. Item, Promissio spontanea est vo- tum quia promissio spontanea est essen- tum quia promissio spontanea est essen- tiale prædicatum voti: ergo videtur, quod tiale prædicatum voti: ergo videtur, quod in recto, non in obliquo debet poni in in recto, non in obliquo debet poni in diffinitione. diffinitione.

6. Ulterius quæritur de hoc quod dicit, 6. Ulterius quæritur de hoc quod dicit, Quæ Deo fieri debet. Quia vota frequen- Quæ Deo fieri debet. Quia vota frequen-

An diffinitiones voti sint bene assignatæ ? ter fiunt Sanctis: ergo videtur, quod non An diffinitiones voti sint bene assignatæ ? ter fiunt Sanctis: ergo videtur, quod non semper fiat Deo votum. semper fiat Deo votum.

Objicitur autem contra primam, Objicitur autem contra primam, sic: sic: 1. Omnis testificatio coram quibusdam 1. Omnis testificatio coram quibusdam est, qui testes esse possunt: sed non est, qui testes esse possunt: sed non omne votum sic est: ergo non omne vo- omne votum sic est: ergo non omne vo- tum testificatio est. PRIMA patet ex ratio- tum testificatio est. PRIMA patet ex ratio- ne testificationis, quæ nihil aliud est, ne testificationis, quæ nihil aliud est, quam invocatio testium ad veritatis asser- quam invocatio testium ad veritatis asser- tionem. SECUNDA autem probatur per hoc, tionem. SECUNDA autem probatur per hoc, quod quoddam votum est privatum, quod quod quoddam votum est privatum, quod fit tantum coram Deo. fit tantum coram Deo.

2. Item, Testificatio aut est per signum, 2. Item, Testificatio aut est per signum, aut per testes. Per signum, sicut dicimus, aut per testes. Per signum, sicut dicimus, quod verbum est testis cordis. Si per quod verbum est testis cordis. Si per signum. CONTRA: Quoddam votum tan- signum. CONTRA: Quoddam votum tan- tum fit in corde, quod numquam proce- tum fit in corde, quod numquam proce- dit ad signum aliquod. Si autem per te- dit ad signum aliquod. Si autem per te- sles: tunc non esset votum nisi quod per sles: tunc non esset votum nisi quod per testes probari posset, quod iterum falsum testes probari posset, quod iterum falsum est. est.

3. Item, Aliud est testificatio, et aliud 3. Item, Aliud est testificatio, et aliud est de quo fertur testimonium quando- est de quo fertur testimonium quando- que ergo non est testificatio: ergo male que ergo non est testificatio: ergo male diffinitur per testificationem. diffinitur per testificationem.

4. Ulterius objicitur de hoc quod dicit, 4. Ulterius objicitur de hoc quod dicit, Promissionis spontaneæ. Hoc enim non Promissionis spontaneæ. Hoc enim non

1 Prima diffinitio voti est Magistri: « Votum 1 Prima diffinitio voti est Magistri: « Votum est testificatio quædam promissionis sponta- est testificatio quædam promissionis sponta- neæ, quæ Deo et de his quæ Dei sunt, proprie neæ, quæ Deo et de his quæ Dei sunt, proprie fieri debet. » fieri debet. »

2 Secunda diffinitio est Hugonis : « Votum 2 Secunda diffinitio est Hugonis : « Votum est sponsio animi voluntaria. >> est sponsio animi voluntaria. >>

3 Tertia quorumdum Jurisperitorum, sic: 3 Tertia quorumdum Jurisperitorum, sic:

ULTERIUS objicitur contra secundam 2. ULTERIUS objicitur contra secundam 2.

Quia Quia

1. Omnis sponsio facta etiam homini 1. Omnis sponsio facta etiam homini est voluntaria, quia non coacta : ergo est voluntaria, quia non coacta : ergo omnis talis sponsio est votum. omnis talis sponsio est votum.

2. Item, Sponsalia sunt voluntariæ 2. Item, Sponsalia sunt voluntariæ sponsiones nuptiarum : ergo sunt vota, sponsiones nuptiarum : ergo sunt vota, quod derisio est dicere: ergo videtur, quod derisio est dicere: ergo videtur, quod diffinitio sit mala. quod diffinitio sit mala.

ULTERIUS quæritur de tertia 3. Quia ULTERIUS quæritur de tertia 3. Quia

1. Aliquod est bonum naturæ: ergo 1. Aliquod est bonum naturæ: ergo promissio illius boni cum deliberatione promissio illius boni cum deliberatione firmata, est votum, quod est absurdum. firmata, est votum, quod est absurdum. 2. Item, Promissio quæ fit homini cum 2. Item, Promissio quæ fit homini cum deliberatione firmata, si est alicujus boni, deliberatione firmata, si est alicujus boni, secundum hoc esset votum : et sic multa secundum hoc esset votum : et sic multa fierent vota inter socios et concives et fierent vota inter socios et concives et amicos tota die, quod falsum est: ergo amicos tota die, quod falsum est: ergo diffinitio nihil valet. diffinitio nihil valet.

ULTERIUS quæritur de quarta *. ULTERIUS quæritur de quarta *.

1. Conceptio enim boni non processit 1. Conceptio enim boni non processit adhuc in promissionem cum igitur vo- adhuc in promissionem cum igitur vo- tum sit promissio, ut dicitur in Littera, tum sit promissio, ut dicitur in Littera,

« Votum est alicujus boni cum deliberatione « Votum est alicujus boni cum deliberatione facta promissio. » facta promissio. »

* Quarta antiquorum Doctorum, sic: « Vo- * Quarta antiquorum Doctorum, sic: « Vo- tum est conceptio boni propositi cum delibe- tum est conceptio boni propositi cum delibe- ratione firmata, qua quis ad aliquid faciendum ratione firmata, qua quis ad aliquid faciendum vel non faciendum se Deo obligat. » vel non faciendum se Deo obligat. »

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

393 393

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

videtur quod male et imperfecte diffinit cipue a quibusdam Jurisperitis votum ne- videtur quod male et imperfecte diffinit cipue a quibusdam Jurisperitis votum ne- per conceptionem. per conceptionem.

2. Item, Conceptio natura et tempore 2. Item, Conceptio natura et tempore est ante propositum: ergo non est con- est ante propositum: ergo non est con- ceptio boni propositi, sed potius propo- ceptio boni propositi, sed potius propo- situm bonæ conceptionis: ergo iterum situm bonæ conceptionis: ergo iterum male per hunc modum diffinitur. PROBA- male per hunc modum diffinitur. PROBA- TUR autem prima per hoc, quod nihil TUR autem prima per hoc, quod nihil proponitur, quod non sit corde ante con- proponitur, quod non sit corde ante con- ceptum multa autem concipiuntur quæ ceptum multa autem concipiuntur quæ non proponuntur fieri. non proponuntur fieri.

3. Item, Non omnis rei est deliberatio 3. Item, Non omnis rei est deliberatio secundum Philosophum sed potius de- secundum Philosophum sed potius de- liberatio est propter consilium dum est in liberatio est propter consilium dum est in dubiis tantum ergo et deliberatio est dubiis tantum ergo et deliberatio est tantum in dubiis sed votum frequenter tantum in dubiis sed votum frequenter est de his quæ certitudinaliter sunt bona: est de his quæ certitudinaliter sunt bona: ergo non omne votum est firmatum deli- ergo non omne votum est firmatum deli- beratione, sed potius circa suppositio- beratione, sed potius circa suppositio- nem boni. nem boni.

4. Item, Votum deliberatione non 4. Item, Votum deliberatione non firmatur, sed potius promissione et pu- firmatur, sed potius promissione et pu- blicatione et solemnizatione: ergo vide- blicatione et solemnizatione: ergo vide- tur, quod non bene dicit, Deliberatione tur, quod non bene dicit, Deliberatione firmatum. firmatum.

ULTERIUS quæritur de ultima '. ULTERIUS quæritur de ultima '. Videtur, quod votum non semper sit Videtur, quod votum non semper sit melioris boni, quia votum necessitatis non melioris boni, quia votum necessitatis non est melioris boni, sed communis: ergo est melioris boni, sed communis: ergo non bene sic diffinitur. non bene sic diffinitur.

PRETEREA, Cum unius rei sit esse PRETEREA, Cum unius rei sit esse unum, et diffinitio declaret esse diffiniti, unum, et diffinitio declaret esse diffiniti, quæritur, Penes quid tot sumantur diffi- quæritur, Penes quid tot sumantur diffi- nitiones? nitiones?

RESPONSIO. Dicendum ad hoc ultimum, RESPONSIO. Dicendum ad hoc ultimum, Ad quæst. quod votum dicitur dupliciter: commu- Ad quæst. quod votum dicitur dupliciter: commu- niter, et proprie. Communiter autem niter, et proprie. Communiter autem quælibet promissio facta Deo de his quæ quælibet promissio facta Deo de his quæ ad religionem Christianam pertinent, ad religionem Christianam pertinent, votum dicitur, et sic votum est promis- votum dicitur, et sic votum est promis- sio facta in baptismo et in pœnitentia, sio facta in baptismo et in pœnitentia, et in aliis præceptis divinis sive quibus et in aliis præceptis divinis sive quibus non est salus, et hoc votum vocatur præ- non est salus, et hoc votum vocatur præ-

1 Quinta diffinitio voti est hæc: «Volum est 1 Quinta diffinitio voti est hæc: «Volum est promissio melioris boni ex deliberatione fir- promissio melioris boni ex deliberatione fir-

cessitatis: quia velit nolit homo, oportet cessitatis: quia velit nolit homo, oportet eum servare illa si vult salvari. eum servare illa si vult salvari.

Dicitur etiam votum de his facta pro- Dicitur etiam votum de his facta pro- missio quæ supra præceptum sunt, qua missio quæ supra præceptum sunt, qua Deus non requirit a nobis, nisi nos Deus non requirit a nobis, nisi nos sponte ad ea obligemus: et de illis dicit sponte ad ea obligemus: et de illis dicit Augustinus, quod « vovere est volunta- Augustinus, quod « vovere est volunta- tis, et reddere necessitatis: » et sic dici- tis, et reddere necessitatis: » et sic dici- tur votum proprie. tur votum proprie.

Dicatur ergo, quod prima diffinitio Dicatur ergo, quod prima diffinitio quæ ponitur in Littera, tangit genus et quæ ponitur in Littera, tangit genus et propriam materiam voti in communi, et propriam materiam voti in communi, et cui est faciendum. Secunda autem non cui est faciendum. Secunda autem non tangit nisi formam voti in genere voti tangit nisi formam voti in genere voti communis. Tertia autem proprium effi- communis. Tertia autem proprium effi- ciens et materiam quia deliberatio ciens et materiam quia deliberatio efficit, et bonum est materia. Quarta efficit, et bonum est materia. Quarta vero tangit efficiens remotum et pro- vero tangit efficiens remotum et pro- pinquum, et cui fit et ad quid, id est, pinquum, et cui fit et ad quid, id est, finem, quia fit ad obligandum se Deo. finem, quia fit ad obligandum se Deo. Quinta autem et ultima est data de voto Quinta autem et ultima est data de voto propriissime dicto: quia illud non est propriissime dicto: quia illud non est nisi de meliori bono et tangit formam nisi de meliori bono et tangit formam in genere per promissionem et effecti- in genere per promissionem et effecti- vum quod est deliberatio spontanea: et vum quod est deliberatio spontanea: et ideo ista ultima melior est inter omnes. ideo ista ultima melior est inter omnes.

Au Au

AD PRIMUM ergo dicendum, quod testi- Dedi AD PRIMUM ergo dicendum, quod testi- Dedi ficatio hæc est per signum a delibera- ficatio hæc est per signum a delibera- tione procedens, quod est promissio quæ tione procedens, quod est promissio quæ cordis est testis: et ideo potest fieri inter cordis est testis: et ideo potest fieri inter se et Deum quia tunc promissio sua se et Deum quia tunc promissio sua testis erit vel contra cum si transgressor testis erit vel contra cum si transgressor voti fuerit, vel pro ipso si illud servet. voti fuerit, vel pro ipso si illud servet. AD ALIUD dicendum, quod in corde Ad 2 t AD ALIUD dicendum, quod in corde Ad 2 t etiam est promissio, quæ testis est inter etiam est promissio, quæ testis est inter se et Deum et ideo patet solutio. se et Deum et ideo patet solutio.

AD ALIUD dicendum, quod non diffinit AD ALIUD dicendum, quod non diffinit hic Magister nisi votum proprie sum- hic Magister nisi votum proprie sum- ptum. Vel potest dici, quod præceptum ptum. Vel potest dici, quod præceptum divinum dupliciter potest attendi, scili- divinum dupliciter potest attendi, scili- cet in comparatione ad finem qui est sal- cet in comparatione ad finem qui est sal- vatio, et sic est necessarium: vel abso- vatio, et sic est necessarium: vel abso- lute quoad observationem, et sic est vo- lute quoad observationem, et sic est vo- luntarium, quia voluntarie impletum: luntarium, quia voluntarie impletum:

mata. » mata. »

Ad 1. Ad 1.

A16. A16.

if 2. if 2.

Ad 1. Ad 1.

A 2. A 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 2.

et ita non repugnat aliquid esse volunta- et ita non repugnat aliquid esse volunta- rium et necessarium. rium et necessarium.

: :

AD ALIUD dicendum, quod votum pro- AD ALIUD dicendum, quod votum pro- prie est confirmatæ voluntatis: et ideo prie est confirmatæ voluntatis: et ideo promissio proprie loquendo est conse- promissio proprie loquendo est conse- quens votum, sicut testificans et confir- quens votum, sicut testificans et confir- mans ipsum et ideo cadit oblique in mans ipsum et ideo cadit oblique in diffinitione voti: quia tamen promissio diffinitione voti: quia tamen promissio materialiter accipitur pro re promissa, materialiter accipitur pro re promissa, quia illa confirmate est volita: ideo ma- quia illa confirmate est volita: ideo ma- terialiter dicitur aliquando votum in re- terialiter dicitur aliquando votum in re- cto, sed tamen magis proprie prædica- cto, sed tamen magis proprie prædica- tur oblique de voto. tur oblique de voto.

AD ULTIMUM dicendum, quod votum AD ULTIMUM dicendum, quod votum non fit Sanctis, nisi per hoc quod Deus non fit Sanctis, nisi per hoc quod Deus relucet in eis quoad suffragia: et ideo relucet in eis quoad suffragia: et ideo omne votum refertur ad Deum. omne votum refertur ad Deum.

AD ID quod quæritur ulterius de se- AD ID quod quæritur ulterius de se- cunda diffinitione. cunda diffinitione.

Ad primum dicendum, quod sponsio a Ad primum dicendum, quod sponsio a Magistro Hugone accommode accipitur, ut Magistro Hugone accommode accipitur, ut sit de his quæ pertinent ad religionem. sit de his quæ pertinent ad religionem.

AD ALIUD dicendum, quod sponsalia AD ALIUD dicendum, quod sponsalia sunt ad matrimonium ordinata, quod sunt ad matrimonium ordinata, quod non tantum pertinet ad religionem, sed non tantum pertinet ad religionem, sed secundum quod est officium naturæ. secundum quod est officium naturæ.

diffinit. 3. AD ID quod opponitur de tertia diffini- diffinit. 3. AD ID quod opponitur de tertia diffini- Adet 2. tione, dicendum quod hæc est voti in Adet 2. tione, dicendum quod hæc est voti in communi et intelligitur sponsio facta de communi et intelligitur sponsio facta de his quæ pertinent ad religionem. his quæ pertinent ad religionem.

AL. AL.

Et per hoc patet solutio ad utrumque Et per hoc patet solutio ad utrumque objectorum illorum, objectorum illorum,

Baffinit. 4. AD ID quod objicitur de quarta, dicen- Baffinit. 4. AD ID quod objicitur de quarta, dicen- dum quod conceptio dicitur dupliciter. dum quod conceptio dicitur dupliciter. Uno modo quando aliquid quocumque Uno modo quando aliquid quocumque modo cogitatur et hæc improprie voca- modo cogitatur et hæc improprie voca- tur conceptio. Alio modo dicitur conce- tur conceptio. Alio modo dicitur conce- ptio quando clauditur corde, et formatur ptio quando clauditur corde, et formatur ad actum et ad opus, sicut dicitur conce- ad actum et ad opus, sicut dicitur conce- ptus infans qui formatur. Et hoc modo ptus infans qui formatur. Et hoc modo conceptio ponitur in voti diffinitione. Et conceptio ponitur in voti diffinitione. Et patet, quod hoc modo conceptio dicit patet, quod hoc modo conceptio dicit aliquid perfecte volitum. aliquid perfecte volitum.

Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod conceptio Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod conceptio primo modo dicta præit natura et tem- primo modo dicta præit natura et tem- pore propositum, sed secundo modo di- pore propositum, sed secundo modo di-

397 397

cta subsequitur: quia nihil prædicto cta subsequitur: quia nihil prædicto modo formatur, nisi quod ante proposi- modo formatur, nisi quod ante proposi- tum est ad volendum et agendum. tum est ad volendum et agendum.

AD ALIUD dicendum, quod licet ma- AD ALIUD dicendum, quod licet ma- teria voti certissime sit bona, tamen mo- teria voti certissime sit bona, tamen mo- dus exsecutionis est dubius, et potestas dus exsecutionis est dubius, et potestas voventis, et exitus voti: et quoad illa voventis, et exitus voti: et quoad illa locum habet deliberatio, et est necessa- locum habet deliberatio, et est necessa- ria. ria.

AD ULTIMUM dicendum, quod delibera- AD ULTIMUM dicendum, quod delibera- tio firmat votum simplex, sed promissio tio firmat votum simplex, sed promissio et publicatio et solemnizatio firmat quoad et publicatio et solemnizatio firmat quoad aliud etiam votum quoddam. aliud etiam votum quoddam.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4, Ad 4,

AD ID quod opponitur de quinta, di- De diffin. 5. AD ID quod opponitur de quinta, di- De diffin. 5. cendum quod illa est magis propria inter cendum quod illa est magis propria inter omnes, et datur de voto propriissime omnes, et datur de voto propriissime dicto, quod semper est melioris boni dicto, quod semper est melioris boni quam sit aliquod bonum quod cadit sub quam sit aliquod bonum quod cadit sub præcepto. præcepto.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An votum est eorum quæ sunt sub An votum est eorum quæ sunt sub consilio ? consilio ?

Secundo quæritur, De quo fit votum ? Secundo quæritur, De quo fit votum ? Videtur autem, quod de omni bono: Videtur autem, quod de omni bono: 1. Cum enim omne bonum actibile sit 1. Cum enim omne bonum actibile sit voluntarie factum, et votum sit sponsio voluntarie factum, et votum sit sponsio spontanea, videtur quod sit de omni bo- spontanea, videtur quod sit de omni bo-

no. no.

2. Item, Genes. xxvIII, 20 et seq., vo- 2. Item, Genes. xxvIII, 20 et seq., vo- tum vovit Jacob de his bonis quæ erant tum vovit Jacob de his bonis quæ erant necessitatis, scilicet quod Deus esset sibi necessitatis, scilicet quod Deus esset sibi in Deum, et quod decimas hostias paci- in Deum, et quod decimas hostias paci- ficas esset oblaturus: ergo videtur cum ficas esset oblaturus: ergo videtur cum hoc sit necessitatis, quod votum sit de hoc sit necessitatis, quod votum sit de bono necessario salutem. bono necessario salutem.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Dicit Augustinus, quod « vovere est 1. Dicit Augustinus, quod « vovere est voluntatis » ergo votum cadit super bo- voluntatis » ergo votum cadit super bo- num, quod Deus non requirit ab homi- num, quod Deus non requirit ab homi- ne hoc autem est bonum consilii: ergo ne hoc autem est bonum consilii: ergo votum est de bono consilii tantum. votum est de bono consilii tantum.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

398 398

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, Votum poprie est melioris 2. Item, Votum poprie est melioris boni, ut habitum est: sed melius bonum boni, ut habitum est: sed melius bonum est consilii ergo votum est de bono con- est consilii ergo votum est de bono con- silii. silii.

3. Item, Nos videmus, quod soli illi 3. Item, Nos videmus, quod soli illi dicuntur super se habere vota, qui se dicuntur super se habere vota, qui se obligant ad consilia, ut religiosi, pere- obligant ad consilia, ut religiosi, pere- grini, et hujusmodi: ergo videtur, quod grini, et hujusmodi: ergo videtur, quod votum sit de bono consilii tantum. votum sit de bono consilii tantum.

SED ITERUM ulterius videtur, quod sit SED ITERUM ulterius videtur, quod sit etiam illiciti, sicut patuit in voto Jephte, etiam illiciti, sicut patuit in voto Jephte, qui vovit ut primum offerret Deo quod qui vovit ut primum offerret Deo quod sibi revertenti de victoria domum occur- sibi revertenti de victoria domum occur- reret, et obtulit propriam filiam : ergo reret, et obtulit propriam filiam : ergo videtur, quod non sit tantum boni melio- videtur, quod non sit tantum boni melio- ris de quo est consilium. ris de quo est consilium.

Si dicas, quod fuit stultum votum, et Si dicas, quod fuit stultum votum, et ideo non acceptum. CONTRA: Ad Hebr. ideo non acceptum. CONTRA: Ad Hebr. x1, 32, Jepthe numeratur ab Apostolo in x1, 32, Jepthe numeratur ab Apostolo in catalogo Sanctorum: sed hoc non fieret, catalogo Sanctorum: sed hoc non fieret, nisi Deo votum suum et cætera quæ nisi Deo votum suum et cætera quæ egit, placuissent: ergo votum illud non egit, placuissent: ergo votum illud non fuit stultum, nec impium. fuit stultum, nec impium.

2. Item, Videmus quosdam et præci- 2. Item, Videmus quosdam et præci- pue fœminas vovere, quod non pectinent pue fœminas vovere, quod non pectinent caput tali vel tali die profesto quando caput tali vel tali die profesto quando licet operari, vel quod non comedant licet operari, vel quod non comedant hunc cibum, sicut anguillam, vel aliud hunc cibum, sicut anguillam, vel aliud simile et de his neque consilium est, simile et de his neque consilium est, neque præceptum : ergo videtur, quod neque præceptum : ergo videtur, quod votum non semper est de bono de quo votum non semper est de bono de quo est consilium. est consilium.

: :

3. Item, Quidam vovent sibi periculo- 3. Item, Quidam vovent sibi periculo- sa, sicut jejunia biduana vel triduana, sa, sicut jejunia biduana vel triduana, vel cum pane et aqua et generatur eis vel cum pane et aqua et generatur eis periculum in tali vita vel ex infirmitate, periculum in tali vita vel ex infirmitate, vel ex paupertate: constat autem, quod vel ex paupertate: constat autem, quod de periculosis neque est consilium, ne- de periculosis neque est consilium, ne- que præceptum : ergo videtur, quod non que præceptum : ergo videtur, quod non semper sit votum boni melioris de quo semper sit votum boni melioris de quo

est consilium. est consilium.

RESPONSIO. Dicendum, quod votum RESPONSIO. Dicendum, quod votum proprie dictum non est nisi de his quæ proprie dictum non est nisi de his quæ cadunt sub consilio: votum autem com- cadunt sub consilio: votum autem com- muniter acceptum est de his etiam quæ muniter acceptum est de his etiam quæ

1 Cf. Judicum, x1, 29 et seq. 1 Cf. Judicum, x1, 29 et seq.

cadunt sub præcepto et per hoc patet cadunt sub præcepto et per hoc patet solutio ad primum. solutio ad primum.

AD SECUNDUM dicendum, quod votum AD SECUNDUM dicendum, quod votum Jacob erat de bono consilii cum enim Jacob erat de bono consilii cum enim dicit, Erit mihi Dominus in Deum, in- dicit, Erit mihi Dominus in Deum, in- telligitur per cultum specialem ad quem telligitur per cultum specialem ad quem in communi non tenebantur alii, sicut in communi non tenebantur alii, sicut est erectio altaris, præordinatio loci ad est erectio altaris, præordinatio loci ad templi futuram ædificationem. Et cum templi futuram ædificationem. Et cum dicit, Decimas, etc., hoc erat consiliabi- dicit, Decimas, etc., hoc erat consiliabi- le quia necdum erant ministri, quibus le quia necdum erant ministri, quibus deberentur decimæ, nec etiam multi pau- deberentur decimæ, nec etiam multi pau- peres, eo quod habitatores tunc erant peres, eo quod habitatores tunc erant rari et ideo cadebant sub consilio. rari et ideo cadebant sub consilio.

Quæ autem objiciuntur in contrarium, Quæ autem objiciuntur in contrarium, sunt concedenda. sunt concedenda.

A4F A4F

Ad 1 Ad 1

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad qu AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad qu dum quod sicut dicit auctoritas, Jepthe dum quod sicut dicit auctoritas, Jepthe stultus fuit in vovendo, et impius in stultus fuit in vovendo, et impius in reddendo. reddendo.

Ad objectionem autem dicendum, quod Ad objectionem autem dicendum, quod ratione victoriæ quam Dei auxilio ha- ratione victoriæ quam Dei auxilio ha- buit, ponitur in catalogo tam Sancto- buit, ponitur in catalogo tam Sancto- rum, quam eorum qui magna virtute rum, quam eorum qui magna virtute fidei fecerunt, et non ratione ejus quod fidei fecerunt, et non ratione ejus quod stulte vovit, et impie solvit : quia Isido- stulte vovit, et impie solvit : quia Isido- rus de talibus dicit : « In malis promis- rus de talibus dicit : « In malis promis- sis rescinde fidem, et in turpi voto muta sis rescinde fidem, et in turpi voto muta decretum. » decretum. »

AD ALIUD dicendum, quod omnia talia AD ALIUD dicendum, quod omnia talia vota potius sunt sortilegia quædam vota potius sunt sortilegia quædam quam vota, et sunt reliquiæ vanitatis quam vota, et sunt reliquiæ vanitatis paganorum, qui ad imagines cœli vel paganorum, qui ad imagines cœli vel dominos horarum vel dierum hæc vel dominos horarum vel dierum hæc vel hæc dicebant non esse facienda. Unde de hæc dicebant non esse facienda. Unde de talibus dixit Apostolus, ad Galat. Iv, talibus dixit Apostolus, ad Galat. Iv, 10 Dies observatis, et menses, et tem- 10 Dies observatis, et menses, et tem- pora, et annos. Et si etiam aliquis hæc pora, et annos. Et si etiam aliquis hæc fecerit in honore Dei et suorum sancto- fecerit in honore Dei et suorum sancto- rum, tamen prohibenda sunt, nec pro rum, tamen prohibenda sunt, nec pro votis habenda propter idololatriæ simili- votis habenda propter idololatriæ simili- tudinem quia ut dicit Hieronymus tudinem quia ut dicit Hieronymus super Oseam: « Non tantum idololatria super Oseam: « Non tantum idololatria fugienda est, sed etiam ejus similitu- fugienda est, sed etiam ejus similitu- do. » Et dicitur, I ad Thessal. V, 22: do. » Et dicitur, I ad Thessal. V, 22: Ab omni specie mala abstinete vos. Ab omni specie mala abstinete vos.

Ad 2. Ad 2.

14.3. 14.3.

IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 3.

AD ALIUD dicendum, quod in pericu- AD ALIUD dicendum, quod in pericu- lum suæ sanitatis et vitæ nullus potest lum suæ sanitatis et vitæ nullus potest aliquid vovere et ideo cum est pericu- aliquid vovere et ideo cum est pericu- lum, fugiendum est votum potius, vel lum, fugiendum est votum potius, vel pro non voto habendum. Tutum est pro non voto habendum. Tutum est tamen, quod in talibus quæratur dispen- tamen, quod in talibus quæratur dispen- satio superioris sed si tarde habeatur satio superioris sed si tarde habeatur illa, etiam sine dispensatione tempore illa, etiam sine dispensatione tempore periculi est. frangendum. Videtur autem periculi est. frangendum. Videtur autem mihi, quod sufficiens causa periculi est mihi, quod sufficiens causa periculi est paupertas vel infirmitas. Paupertas qui- paupertas vel infirmitas. Paupertas qui- dem, ut si vovit non comedere carnes, dem, ut si vovit non comedere carnes, et cum mendicat, non dantur ei nisi et cum mendicat, non dantur ei nisi carnes, vel ea quæ sunt cum carnibus, carnes, vel ea quæ sunt cum carnibus, quæ si non comedat, inedia consumetur, quæ si non comedat, inedia consumetur, Infirmitas autem, ut si vovit non come- Infirmitas autem, ut si vovit non come- dere hoc vel illud, et postea debilita- dere hoc vel illud, et postea debilita- tur nisi comedat, tunc puto posse solvi tur nisi comedat, tunc puto posse solvi

votum. votum.

Et sic patet solutio ad omnia quæsita. Et sic patet solutio ad omnia quæsita.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Qui sunt qui possunt vovere? Qui sunt qui possunt vovere?

Tertio quæritur, Quis possit vovere? Tertio quæritur, Quis possit vovere? Videtur autem, quod quilibet: si enim Videtur autem, quod quilibet: si enim impediatur, hoc non erit nisi ideo quia impediatur, hoc non erit nisi ideo quia tenetur homini in contrario voti. tenetur homini in contrario voti.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Nullus ita tenetur homini sicut Deo : 1. Nullus ita tenetur homini sicut Deo : ergo votum Dei numquam est dimitten- ergo votum Dei numquam est dimitten- dum propter obligationem hominis: dum propter obligationem hominis: ergo quilibet potest vovere. ergo quilibet potest vovere.

2. Item, Inferior dominus non potest 2. Item, Inferior dominus non potest prohibere obsequium domini superioris : prohibere obsequium domini superioris : sed omnis homo respectu Dei est infe- sed omnis homo respectu Dei est infe- rior ergo obsequium Dei prohibere vel rior ergo obsequium Dei prohibere vel impedire non potest: ergo votum Dei impedire non potest: ergo votum Dei quod est de divino obsequio, numquam quod est de divino obsequio, numquam est dimittendum propter hominem er- est dimittendum propter hominem er- go quilibet vovere potest. go quilibet vovere potest.

3. Item, Carnali domino qui super 3. Item, Carnali domino qui super

1 Cf. Supra, Dist. XXXII, cap. A, circa me- 1 Cf. Supra, Dist. XXXII, cap. A, circa me- dium. Cf. S. Augustinum, In quæst. Numero- dium. Cf. S. Augustinum, In quæst. Numero-

399 399

aliquem habet potestatem, magis prod- aliquem habet potestatem, magis prod- est spirituale obsequium exhibitum ab est spirituale obsequium exhibitum ab inferiori, quam carnale : ergo propter inferiori, quam carnale : ergo propter carnale non debet eum retrahere a spi- carnale non debet eum retrahere a spi- rituali sed votum est spirituale: ergo rituali sed votum est spirituale: ergo non debet eum retrahere a voto propter non debet eum retrahere a voto propter carnale. carnale.

4. Item, Interest qualiter quilibet re 4. Item, Interest qualiter quilibet re sua utatur, ut dicit lex: constat autem, sua utatur, ut dicit lex: constat autem, quod numquam melius uti potest, quam quod numquam melius uti potest, quam ad obsequium Dei ergo videtur, quod ad obsequium Dei ergo videtur, quod dominus numquam melius servo uti dominus numquam melius servo uti potest, quam ut impleat votum : ergo potest, quam ut impleat votum : ergo voventem impedire non potest. voventem impedire non potest.

ULTERIUS quæritur, Utrum monachus Quæst. 1. ULTERIUS quæritur, Utrum monachus Quæst. 1. vovere potest? vovere potest?

Videtur, quod sic: quia in multis ha- Videtur, quod sic: quia in multis ha- bet propriam voluntatem : quod autem bet propriam voluntatem : quod autem suæ voluntatis est in aliquo et arbiter, suæ voluntatis est in aliquo et arbiter, vovere potest : ergo monachus vovere vovere potest : ergo monachus vovere potest. PROBATUR prima per dictum Ber- potest. PROBATUR prima per dictum Ber- nardi in libro de Dispensatione et præ- nardi in libro de Dispensatione et præ- cepto, ubi dicit : « Nihil exigat Prælatus cepto, ubi dicit : « Nihil exigat Prælatus eorum quæ non promisi. » SECUNDA au- eorum quæ non promisi. » SECUNDA au- tem constat ex hoc, quod nullus mona- tem constat ex hoc, quod nullus mona- chus omnia bona se servaturum pro- chus omnia bona se servaturum pro- mittit. mittit.

IN CONTRARIUM est, quod promittit obe- Sed contra. IN CONTRARIUM est, quod promittit obe- Sed contra. dienter vivere usque ad mortem : ergo dienter vivere usque ad mortem : ergo in nullo habet propriam voluntatem: in nullo habet propriam voluntatem: ergo nihil potest vovere. ergo nihil potest vovere.

ULTERIUS quæritur de uxore. ULTERIUS quæritur de uxore.

Videtur enim, quod illa multa possit Videtur enim, quod illa multa possit vovere quia ipsa non est ancilla, et in vovere quia ipsa non est ancilla, et in multis ad paria judicatur cum viro : multis ad paria judicatur cum viro : ergo vovere potest in multis sicut vir. ergo vovere potest in multis sicut vir. IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicitur, Numer. xxx, 4 et 1. Quod dicitur, Numer. xxx, 4 et seq., ubi nulla ejus vota approbantur, seq., ubi nulla ejus vota approbantur, nisi quorum auctor est vir. nisi quorum auctor est vir.

2. Ad idem facit dictum Augustini 2. Ad idem facit dictum Augustini supra positum : « Manifestum est ita supra positum : « Manifestum est ita voluisse legem, fœminam sub viro esse, voluisse legem, fœminam sub viro esse, etc. 1. » etc. 1. »

rum, Lib. IV, cap. 59. rum, Lib. IV, cap. 59.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

400 400

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ULTERIUS quæritur de filio et filiafa- restringit aliquem ad meliorem usum ULTERIUS quæritur de filio et filiafa- restringit aliquem ad meliorem usum milias. milias.

Videtur enim, quod nec illi vovere Videtur enim, quod nec illi vovere possunt quia eadem lex prohibet: et possunt quia eadem lex prohibet: et quod lex prohibet, fieri non debet quod lex prohibet, fieri non debet tales nec per se vovere possunt. tales nec per se vovere possunt.

ergo ergo

In contrarium est, quod videmus filios- In contrarium est, quod videmus filios- familias ad religionem contra volunta- familias ad religionem contra volunta- tem parentum convolare, et rata tem parentum convolare, et rata vota eorum ergo vovere possunt, ut vota eorum ergo vovere possunt, ut videtur. videtur.

esse esse

RESPONSIO. Dicendum, quod servus in RESPONSIO. Dicendum, quod servus in hoc quod servus, et monachus in hoc hoc quod servus, et monachus in hoc quod monachus, et uxor in hoc quod quod monachus, et uxor in hoc quod uxor, et filius vel filiafamilias in hoc uxor, et filius vel filiafamilias in hoc quod hujusmodi, nihil penitus sua au- quod hujusmodi, nihil penitus sua au- ctoritate vovere possunt: sed superiori- ctoritate vovere possunt: sed superiori- bus suis confirmantibus vota corum, vel bus suis confirmantibus vota corum, vel cum sciunt ea et non contradicunt quan- cum sciunt ea et non contradicunt quan- do possunt, vim accipiunt habere vota do possunt, vim accipiunt habere vota talium personarum. Ilujus autem hæc talium personarum. Ilujus autem hæc est causa, quia votum est sponsio volun- est causa, quia votum est sponsio volun- taria, et tales personæ voluntatem libe- taria, et tales personæ voluntatem libe- ram in talibus non habent, et ideo vove- ram in talibus non habent, et ideo vove- re non possunt. re non possunt.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet omnis homo plus obligetur Deo quam omnis homo plus obligetur Deo quam homini, tamen Deus non requirit illud homini, tamen Deus non requirit illud obsequium quod factum est in præjudi- obsequium quod factum est in præjudi- cium juris hominis et ideo vult Deus cium juris hominis et ideo vult Deus ut reddat homini suum, et in hoc maxi- ut reddat homini suum, et in hoc maxi- me Deo obsequitur. me Deo obsequitur.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est, quando sunt contraria obsequia in- est, quando sunt contraria obsequia in- ferioris et superioris: sed quando unum ferioris et superioris: sed quando unum est obsequium utriusque, tunc sæpe est obsequium utriusque, tunc sæpe retrahitur aliquis ab obsequio quod tan- retrahitur aliquis ab obsequio quod tan- tum est superioris per obsequium infe- tum est superioris per obsequium infe- rioris quod est de ordinatione superio- rioris quod est de ordinatione superio- ris et ita est hic in proposito. ris et ita est hic in proposito.

AD ALIUD dicendum, quod licet magis AD ALIUD dicendum, quod licet magis forte prodesset carnali domino spirituale forte prodesset carnali domino spirituale quam corporale obsequium, tamen quam corporale obsequium, tamen Deus non requirit hoc ab ipso, quod Deus non requirit hoc ab ipso, quod carnali carcat pro spirituali, nisi libere carnali carcat pro spirituali, nisi libere hoc velit et ideo potest eum retrahere hoc velit et ideo potest eum retrahere si vult. si vult.