A4 3. A4 3.

Casus 6. Casus 6. As I, As I,

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 10. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 10.

talis est ista ignorantia, quando alius talis est ista ignorantia, quando alius recipitur pro alio, sicut Lia recepta est a recipitur pro alio, sicut Lia recepta est a Jacob pro Rachel '. Jacob pro Rachel '.

AD ID quod objicitur de quinto, dicen- AD ID quod objicitur de quinto, dicen- 2. dum quod iste casus intelligitur de vi 2. dum quod iste casus intelligitur de vi absoluta, quæ licet non cadat in animum, absoluta, quæ licet non cadat in animum, tamen cadit in corpus et non intelligi- tamen cadit in corpus et non intelligi- tur de metu honoris, vel parentum, vel tur de metu honoris, vel parentum, vel alicujus alterius: et hæc vis dicta est alicujus alterius: et hæc vis dicta est oppressio, potius quam metus vel vio- oppressio, potius quam metus vel vio- lentia timoris. lentia timoris.

Per hoc etiam patet solutio ad se- Per hoc etiam patet solutio ad se- quens quoniam constat, quod nihil con- quens quoniam constat, quod nihil con- fert, sed tantum patitur. fert, sed tantum patitur.

AD ALIUD dicendum, quod non velan- AD ALIUD dicendum, quod non velan- tur taliter oppressæ propter cautelam : tur taliter oppressæ propter cautelam : tamen si omnimoda fit eis vis, possunt tamen si omnimoda fit eis vis, possunt meo judicio velari, sicut notatum est in meo judicio velari, sicut notatum est in quæstione de velo virginum, et probatur quæstione de velo virginum, et probatur per rationes satis congruas, et etiam per per rationes satis congruas, et etiam per auctoritates, licet solus Leo Papa aliquid auctoritates, licet solus Leo Papa aliquid videatur dicere contrarium, quod propter videatur dicere contrarium, quod propter cautelam dictum est amplioris humilita- cautelam dictum est amplioris humilita- tis. Si tamen aliquis vellet tenere con- tis. Si tamen aliquis vellet tenere con- trariam opinionem, scilicet quod non de- trariam opinionem, scilicet quod non de- bent velari, ille potest dicere ad istud, bent velari, ille potest dicere ad istud, quod non est simile: quia velum requi- quod non est simile: quia velum requi- rit signum potius quam virtutem et gra- rit signum potius quam virtutem et gra- tiam sed jus illud in favorem virtutis tiam sed jus illud in favorem virtutis et detestationem vitii inductum est, et et detestationem vitii inductum est, et cum non inveniat majorem in uno con- cum non inveniat majorem in uno con- jugio virtutem, quam in alio, nec vitium jugio virtutem, quam in alio, nec vitium quod præcipue in mente est, non datur quod præcipue in mente est, non datur licentia alteri objiciendi hujusmodi for- licentia alteri objiciendi hujusmodi for- nicationem. nicationem.

AD ID quod quæritur de sexto, dicen- AD ID quod quæritur de sexto, dicen- dum quod utroque modo potest intelligi: dum quod utroque modo potest intelligi: si enim reddit ei debitum, aut reddit ut si enim reddit ei debitum, aut reddit ut reconciliatæ cui culpam dimisit, aut red- reconciliatæ cui culpam dimisit, aut red- dit sicut ei a cujus debito est nondum dit sicut ei a cujus debito est nondum absolutus per judicium ecclesiasticum. absolutus per judicium ecclesiasticum. Si primo modo: tunc tenet casus: quia Si primo modo: tunc tenet casus: quia non est jus ut semel dimissum iterum non est jus ut semel dimissum iterum repetatur vel objiciatur in crimen : quia, repetatur vel objiciatur in crimen : quia, sicut dicit Propheta, non consurget du- sicut dicit Propheta, non consurget du-

1 Cf. Genes. xxix, 23 et seq. 1 Cf. Genes. xxix, 23 et seq.

. .

359 359

plex tribulatio 2: nec idem peccatum plex tribulatio 2: nec idem peccatum potest esse indultum et punitum ac si potest esse indultum et punitum ac si non sit indultum. Si autem reddit secun- non sit indultum. Si autem reddit secun- do modo tunc non obstat ei quin eam do modo tunc non obstat ei quin eam adhuc accusare possit. adhuc accusare possit.

Et per hoc patet solutio primæ obje- Et per hoc patet solutio primæ obje- ctionis. ctionis.

AD ALIUD dicendum, quod de beneficiis AD ALIUD dicendum, quod de beneficiis nullus de jure suo aliquid amittit: sed ex nullus de jure suo aliquid amittit: sed ex beneficio quandoque sequitur amissio, beneficio quandoque sequitur amissio, sicut si tu debes mihi centum, et ego re- sicut si tu debes mihi centum, et ego re- mitto tibi propter Deum ex beneficio ele- mitto tibi propter Deum ex beneficio ele- emosynæ, amitto jus petendi a te centum : emosynæ, amitto jus petendi a te centum : et hic est ita, ex remissione enim iste et hic est ita, ex remissione enim iste amittit jus accusandi. amittit jus accusandi.

Ad 2. Ad 2.

ET AD quod ulterius objicitur de septi- Casus 7. ET AD quod ulterius objicitur de septi- Casus 7. mo, dicendum quod ultimo inducta De- mo, dicendum quod ultimo inducta De- cretalis totum jus dicit quod est in casu cretalis totum jus dicit quod est in casu

isto. isto.

Ad primum autem quod contra oppo- Ad primum autem quod contra oppo- nitur, dicendum quod hoc verum est quod nitur, dicendum quod hoc verum est quod dicit Apostolus, quod in hujusmodi non dicit Apostolus, quod in hujusmodi non est frater aut soror subjectus servituti : est frater aut soror subjectus servituti : sed in alterius modi est subjectus, hoc est, sed in alterius modi est subjectus, hoc est, si alterius modi efficitur, id est, fidelis si alterius modi efficitur, id est, fidelis sicut maritus. sicut maritus.

AD ALIUD dicendum, quod si aliam AD ALIUD dicendum, quod si aliam duxerit ante suæ conjugis conversionem, duxerit ante suæ conjugis conversionem, tunc favore fidei absolvitur: quia fortius tunc favore fidei absolvitur: quia fortius est vinculum matrimonii, quod fundatur est vinculum matrimonii, quod fundatur super fidem Christi, quam id quod in in- super fidem Christi, quam id quod in in- fidelitate contrahitur: et ideo secundum fidelitate contrahitur: et ideo secundum stat matrimonium, et etiamsi illa conver- stat matrimonium, et etiamsi illa conver- tatur quam prius habuit. Sed quando tatur quam prius habuit. Sed quando nullum vinculum stringebat in opposi- nullum vinculum stringebat in opposi- tum, secus fuit, sicut patet in vinculis tum, secus fuit, sicut patet in vinculis corporalibus, quod debile per se stringit: corporalibus, quod debile per se stringit: quod si veniat fortius in oppositum strin- quod si veniat fortius in oppositum strin- gens, rumpitur primum, quod cum solum gens, rumpitur primum, quod cum solum erat, non rumpebatur. erat, non rumpebatur.

Sed tamen notandum est, quod in ea- Sed tamen notandum est, quod in ea- dem Decretali parum ante dicitur, « scili- dem Decretali parum ante dicitur, « scili- cet si plures uxores ille intuitu suæ infi- cet si plures uxores ille intuitu suæ infi- delitatis habuit, cum nulli umquam nisi delitatis habuit, cum nulli umquam nisi ex divina dispensatione plures habere ex divina dispensatione plures habere licuerit, quod unam de pluribus eligat, licuerit, quod unam de pluribus eligat,

2 Nahum, 1, 9. 2 Nahum, 1, 9.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

360 360

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

si omnes secum convertuntur, quæ sibi si omnes secum convertuntur, quæ sibi magis congruit: et aliis datur licentia magis congruit: et aliis datur licentia nubendi, quia uxores veræ numquam nubendi, quia uxores veræ numquam fuerunt. Illa autem quam eligit, per con- fuerunt. Illa autem quam eligit, per con- tractum novum fidei Christianæ vera tractum novum fidei Christianæ vera uxor ejus efficitur. » uxor ejus efficitur. »

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An post latam sententiam de separatione, An post latam sententiam de separatione, teneatur vir recipere adulteram si ipse teneatur vir recipere adulteram si ipse adulteratur? adulteratur?

Quinto quæritur, Utrum post latam Quinto quæritur, Utrum post latam sententiam de separatione thori, teneatur sententiam de separatione thori, teneatur recipere adulteram, si et ipse adultera- recipere adulteram, si et ipse adultera-

tur? tur?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Tunc non habet quod ei objiciat : 1. Tunc non habet quod ei objiciat : ergo videtur, quod tenetur eam recipere. ergo videtur, quod tenetur eam recipere. 2. Item, Jus istud in favorem conti- 2. Item, Jus istud in favorem conti- nentiæ inductum est: sed cadens in cri- nentiæ inductum est: sed cadens in cri-

men, favorem juris non meretur: ergo men, favorem juris non meretur: ergo iste amplius non debet gaudere illo jure : iste amplius non debet gaudere illo jure : ergo tenetur eam recipere, ut videtur. ergo tenetur eam recipere, ut videtur.

3. Item, Extra, de divortio, scribit 3. Item, Extra, de divortio, scribit Alexander tertius, Ex litteris. Et infra: Alexander tertius, Ex litteris. Et infra: « Sane tu convocato capitulo tuo, cum « Sane tu convocato capitulo tuo, cum ex eorumdem consilio utrisque privatis ex eorumdem consilio utrisque privatis continentiam injunxeris observandam, continentiam injunxeris observandam, ita quod caste viverent ab invicem segre- ita quod caste viverent ab invicem segre- gati, memoratus V. furtim cum alia spon- gati, memoratus V. furtim cum alia spon- salia et nuptias temere celebravit : verum salia et nuptias temere celebravit : verum cum factum inquirere laborares, supra cum factum inquirere laborares, supra dictus V. seriem rei explicans et expo- dictus V. seriem rei explicans et expo- nens ad audientiam nostram fertur ap- nens ad audientiam nostram fertur ap- pellasse. Unde fraternitati tuæ mandamus pellasse. Unde fraternitati tuæ mandamus quatenus si ita processit, dictum virum quatenus si ita processit, dictum virum ad uxorem legitimam redire compellas. ad uxorem legitimam redire compellas.

» »

Ex hoc arguo, quod cum propter nuptias Ex hoc arguo, quod cum propter nuptias cogatur redire et recipere primam, multo cogatur redire et recipere primam, multo magis propter fornicationem. magis propter fornicationem.

4. Item, Ad ecclesiaticum judicem per- 4. Item, Ad ecclesiaticum judicem per- tinet per censuram ecclesiasticam cogere tinet per censuram ecclesiasticam cogere

ad criminis vitationem: sed alter non ad criminis vitationem: sed alter non potest si iste fornicans est in crimine: potest si iste fornicans est in crimine: ergo pertinet ad ecclesiasticum judicem ergo pertinet ad ecclesiasticum judicem eum compellere ut vitet crimen illud: eum compellere ut vitet crimen illud: sed congrue vitare non potest nisi susci- sed congrue vitare non potest nisi susci- piendo uxorem adulteram: ergo pertinet piendo uxorem adulteram: ergo pertinet ad ad eum, eum, ut cogat talem suscipere primam ut cogat talem suscipere primam quam dimiserat. quam dimiserat.

IN CONTRARIUM hujus est, quod dicitur IN CONTRARIUM hujus est, quod dicitur sic: sic:

Quod bene semel diffinitum est, nulla Quod bene semel diffinitum est, nulla debet iteratione retractari: sed separatio debet iteratione retractari: sed separatio illius semel est diffinita: ergo non debet illius semel est diffinita: ergo non debet retractari: ergo non debet cogi, ut am- retractari: ergo non debet cogi, ut am- plius eam recipiat, quam semel per sen- plius eam recipiat, quam semel per sen- tentiam dimisit. tentiam dimisit.

Sed Sed

RESPONSIO. Dicendum, quod de rigore s RESPONSIO. Dicendum, quod de rigore s juris non tenetur eam recipere, sicut ulti- juris non tenetur eam recipere, sicut ulti- mo probatum est: sed tamen judex eccle- mo probatum est: sed tamen judex eccle- siasticus de suo officio compellere eum siasticus de suo officio compellere eum debet, quod recipiat. debet, quod recipiat.

Et per Et per hoc patet solutio ad duo ultima hoc patet solutio ad duo ultima quæ non probant, nisi quod judex de suo quæ non probant, nisi quod judex de suo officio debet talem compellere, ut recipiat officio debet talem compellere, ut recipiat eam quam dimisit. eam quam dimisit.

AD PRIMUM dicendum, quod licet ex AD PRIMUM dicendum, quod licet ex post facto non habeat quod objiciat, ta- post facto non habeat quod objiciat, ta- men quando in judicio fuit causa, tunc men quando in judicio fuit causa, tunc habuit. Et quia tunc res definita fuit, non habuit. Et quia tunc res definita fuit, non debet aliqua de causa retractari. Juris debet aliqua de causa retractari. Juris autem istius hæc potest esse causa: quia autem istius hæc potest esse causa: quia cum mulier primo fornicatur, non habet cum mulier primo fornicatur, non habet causam, cum non sit exacerbata per vi- causam, cum non sit exacerbata per vi- rum, et matrimonio possit uti in medelam rum, et matrimonio possit uti in medelam concupiscentiæ: et ideo fornicatio sua de- concupiscentiæ: et ideo fornicatio sua de- testabilis est, et non habens excusatio- testabilis est, et non habens excusatio- nem. Cum autem vir postea fornicatur, nem. Cum autem vir postea fornicatur, quando nullam habuit concupiscentiæ quando nullam habuit concupiscentiæ medicinam, et exasperatus est ab uxore, medicinam, et exasperatus est ab uxore, majus habet pallium excusationis: et ideo majus habet pallium excusationis: et ideo de rigore juris conceditur, quod non de rigore juris conceditur, quod non propter hoc conveniri possit ab uxore propter hoc conveniri possit ab uxore ad reconciliationem. Et idem est e con- ad reconciliationem. Et idem est e con- verso de uxore si tenuerit fidem thori, verso de uxore si tenuerit fidem thori, viro adulterante. viro adulterante.

AD ALIUD dicendum quod favor ille AD ALIUD dicendum quod favor ille respicit statum personæ trahentis in cau- respicit statum personæ trahentis in cau- sam adulterium, et non statum futurum : sam adulterium, et non statum futurum :

Ad Ad

Adi Adi

Ad 2 Ad 2

ed contra. ed contra.

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 12 ET 13. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 12 ET 13.

cum enim futuri casus incerti sint, in fa- cum enim futuri casus incerti sint, in fa- vorem futuri status non potest aliquod vorem futuri status non potest aliquod introduci jus, sed potius in favorem sta- introduci jus, sed potius in favorem sta- tus præsentis. tus præsentis.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An mulier adultera teneatur viro eam An mulier adultera teneatur viro eam revocanti reconciliari post sententiam revocanti reconciliari post sententiam de separatione thori, etiamsi nolue- de separatione thori, etiamsi nolue- rit? rit?

Sexto quæritur, Utrum mulier adultera Sexto quæritur, Utrum mulier adultera teneatur viro eam revocanti reconciliari teneatur viro eam revocanti reconciliari post sententiam de separatione thori, post sententiam de separatione thori, etiamsi noluerit? etiamsi noluerit?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Vir in ea nullum jus amisit: sed 1. Vir in ea nullum jus amisit: sed ipse jus in corpore uxoris habuit: ergo ipse jus in corpore uxoris habuit: ergo illa ei reddere tenetur: ergo et reconci- illa ei reddere tenetur: ergo et reconci- liari sed vir eam revocavit. PROBATUR liari sed vir eam revocavit. PROBATUR autem prima ex hoc quod nullum jus autem prima ex hoc quod nullum jus amittitur, nisi per peccatum: et vir non amittitur, nisi per peccatum: et vir non peccavit, et sic constat propositum. peccavit, et sic constat propositum.

2. Item, Ipsa non separatur nisi ad viri 2. Item, Ipsa non separatur nisi ad viri actionem ergo si vir cesset ab actione, actionem ergo si vir cesset ab actione, ipsa tenetur commanere: ergo etiamsi ipsa tenetur commanere: ergo etiamsi cesset ab effectu actionis, ipsa tenetur cesset ab effectu actionis, ipsa tenetur redire ergo si revocata a viro fuerit, redire ergo si revocata a viro fuerit, redire tenetur. redire tenetur.

3. Item, Unusquisque potest illi juri 3. Item, Unusquisque potest illi juri renuntiare, quod in suum favorem est in- renuntiare, quod in suum favorem est in- ductum sed hoc jus in favorem viri non ductum sed hoc jus in favorem viri non fornicantis est inductum : ergo illi renun- fornicantis est inductum : ergo illi renun- tiare potest: ergo si renuntiat, tenetur tiare potest: ergo si renuntiat, tenetur ille ad debitum solvendum sicut prius te- ille ad debitum solvendum sicut prius te- nebatur. nebatur.

4. Item, Si non teneretur ad servitu- 4. Item, Si non teneretur ad servitu- tem pristinam, tunc recuperaret liberta- tem pristinam, tunc recuperaret liberta- tem et commodum ex suo peccato: sed tem et commodum ex suo peccato: sed hoc est inconveniens: hoc est inconveniens: ergo tenetur ergo tenetur redire si revocet eam vir. redire si revocet eam vir.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Per sententiam separatus est ab 1. Per sententiam separatus est ab ipsa quod autem per sententiam juris fit, ipsa quod autem per sententiam juris fit,

361 361

juste fit: ergo separatio est justa: sed juste fit: ergo separatio est justa: sed quilibet potest uti eo quod per senten- quilibet potest uti eo quod per senten- tiam juste adeptus est: ergo ipsa potest tiam juste adeptus est: ergo ipsa potest licite manere separata, etiamsi ille eam licite manere separata, etiamsi ille eam

revocet. revocet.

2. Item, Ipsa timere potest de odio et 2. Item, Ipsa timere potest de odio et de malo corporis: quia, Proverb. vi. 34, de malo corporis: quia, Proverb. vi. 34, de tali viro cujus uxor est fornicata, dici- de tali viro cujus uxor est fornicata, dici- tur: Quia zelus et furor viri non parcet, tur: Quia zelus et furor viri non parcet, etc. quilibet autem potest sibi cavere: etc. quilibet autem potest sibi cavere: ergo et ista potest manere separata, etiam- ergo et ista potest manere separata, etiam- si revocata fuerit. si revocata fuerit.

RESPONSIO. Dicendum secundum legem Solutio. RESPONSIO. Dicendum secundum legem Solutio. quod dicit: Quod favore meo inductum quod dicit: Quod favore meo inductum est, in damnum meum retorqueri non est, in damnum meum retorqueri non debet. Unde vir potest eam petere etiam debet. Unde vir potest eam petere etiam invitam, sicut probant primæ objectio- invitam, sicut probant primæ objectio-

nes. nes.

AD ID autem quod in contrarium obji- AD ID autem quod in contrarium obji- citur, dicendum quod si illa sententia fun- citur, dicendum quod si illa sententia fun- daretur supra veritatem causæ, tunc tene- daretur supra veritatem causæ, tunc tene- ret objectio sed non est ita: sed potius ret objectio sed non est ita: sed potius inducitur in favorem illius qui servat inducitur in favorem illius qui servat fidem thori. fidem thori.

Et Et

: :

per hoc patet solutio. per hoc patet solutio.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An mulier adultera post pœnitentiam An mulier adultera post pœnitentiam adulterii possit repellere virum ab adulterii possit repellere virum ab

accusatione ? accusatione ?

Septimo quæritur, Utrum mulier adul- Septimo quæritur, Utrum mulier adul- tera post pœnitentiam adulterii potest tera post pœnitentiam adulterii potest repellere virum ab accusatione ? repellere virum ab accusatione ?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Dicit Ambrosius, quod pœnitentia 1. Dicit Ambrosius, quod pœnitentia est res optima et perfecta, quæ omnes est res optima et perfecta, quæ omnes defectus revocat ad perfectum: » ergo defectus revocat ad perfectum: » ergo revocat etiam defectum istum ad perfe- revocat etiam defectum istum ad perfe- ctum, pro quo accusari poterat: ergo de ctum, pro quo accusari poterat: ergo de cætero non potest accusari. cætero non potest accusari.

2. Item, In Littera dicit Gregorius, 2. Item, In Littera dicit Gregorius, quod non debet reputari quæ erat, sed quod non debet reputari quæ erat, sed

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

362 362

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quæ est modo sancta et justa: ergo non quæ est modo sancta et justa: ergo non debet ei objici adulterium. debet ei objici adulterium.

3 Item, Judicium humanum non debet 3 Item, Judicium humanum non debet esse strictius, quam divinum: sed Deus esse strictius, quam divinum: sed Deus in suo judicio non objicit præterita, quæ in suo judicio non objicit præterita, quæ deleta sunt per pœnitentiam: ergo nec deleta sunt per pœnitentiam: ergo nec homo debet objicere: ergo videtur, quod homo debet objicere: ergo videtur, quod mulier non debet accusari pro adulterio mulier non debet accusari pro adulterio per poenitentiam deleto. per poenitentiam deleto.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Poenitentia alterius non tollit mihi 1. Poenitentia alterius non tollit mihi jus quod in favorem meum inductum est: jus quod in favorem meum inductum est: sed jus istud, scilicet accusatio ad sepa- sed jus istud, scilicet accusatio ad sepa- rationem thori, in favorem meum in- rationem thori, in favorem meum in- ductum est ergo per poenitentiam alte- ductum est ergo per poenitentiam alte- rius non deletur, nec tollitur mihi. rius non deletur, nec tollitur mihi.

2. Item, Si dimittitur ante pœniten- 2. Item, Si dimittitur ante pœniten- tiam, ego non teneor eam recipere pœni- tiam, ego non teneor eam recipere pœni- tentem ergo nec pœnitens potest me ab tentem ergo nec pœnitens potest me ab accusatione impedire. accusatione impedire.

3. Item, Poenitentia delet culpam, sed 3. Item, Poenitentia delet culpam, sed non pœnam, quia in poenitentia pœnam non pœnam, quia in poenitentia pœnam oportet sustinere: sed separatio est pœ- oportet sustinere: sed separatio est pœ- na: ergo non tollitur ab eo separatio: na: ergo non tollitur ab eo separatio: ergo accusari potest ad separationem ergo accusari potest ad separationem thori. thori.

RESPONSIO. Dicendum, quod poenitentia RESPONSIO. Dicendum, quod poenitentia debet inducere virum, ut voluntarie ces- debet inducere virum, ut voluntarie ces- set ab accusatione: sed tamen non cogi- set ab accusatione: sed tamen non cogi- tur si noluerit: monendus est tamen ut tur si noluerit: monendus est tamen ut cesset, et durus est si induci non poterit, cesset, et durus est si induci non poterit, quia sibi debet sufficere, quod Deo suffi- quia sibi debet sufficere, quod Deo suffi- cit. cit.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod pœni- AD PRIMUM ergo dicendum, quod pœni- tentia revocat defectus quoad immunita- tentia revocat defectus quoad immunita- tem culpæ, sed non quoad immunitatem tem culpæ, sed non quoad immunitatem indignitatis et cujuscumque pœnæ. indignitatis et cujuscumque pœnæ.

Præterea, Poenitentia valet in foro Dei Præterea, Poenitentia valet in foro Dei sive confessionis: sed non in foro judicii sive confessionis: sed non in foro judicii sive contentionis, quia hoc judex videre sive contentionis, quia hoc judex videre non potest, sed solus Deus. non potest, sed solus Deus.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Gre- AD ALIUD dicendum, quod dictum Gre- gorii consilium est, non præceptum. gorii consilium est, non præceptum.

AD ALIUD dicendum, quod judicium hu- AD ALIUD dicendum, quod judicium hu- manum non est strictius, nec rectius, manum non est strictius, nec rectius, quam divinum sed est per alia, quia quam divinum sed est per alia, quia per exteriora quæ certificari possunt noti- per exteriora quæ certificari possunt noti- tiis hominum et hoc non est pcenitentia: tiis hominum et hoc non est pcenitentia:

: :

sed Deus solus videt pœnitentiam in cor- sed Deus solus videt pœnitentiam in cor- de et ideo quod sufficit Deo, non suffi- de et ideo quod sufficit Deo, non suffi- cit homini et quandoque quod sufficit cit homini et quandoque quod sufficit homini, non sufficit Deo. homini, non sufficit Deo.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An vir adulteratus occulte, sine peccato An vir adulteratus occulte, sine peccato potest agere ad thori separationem con- potest agere ad thori separationem con- tra mulierem adulteram manifeste? tra mulierem adulteram manifeste?

Octavo quæritur, Utrum vir adultera- Octavo quæritur, Utrum vir adultera- tus occulte, sine peccato potest agere ad tus occulte, sine peccato potest agere ad thori separationem contra mulierem adul- thori separationem contra mulierem adul-

teram manifeste ? teram manifeste ?

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Quod occultum est, objici non pot- 1. Quod occultum est, objici non pot- est et nihil potest eum impedire ab ac- est et nihil potest eum impedire ab ac- cusatione, nisi objectio similis criminis : cusatione, nisi objectio similis criminis : ergo videtur, quod vir agere potest ad ergo videtur, quod vir agere potest ad thori separationem. thori separationem.

2. Item, Qui est in mortali peccato oc- 2. Item, Qui est in mortali peccato oc- culto, necessitate instante potest prædi- culto, necessitate instante potest prædi- care sed prædicare majus est multo, care sed prædicare majus est multo, quam agere ad thori separationem: ergo quam agere ad thori separationem: ergo qui est in adulterio occulto, potest etiam qui est in adulterio occulto, potest etiam agere ad thori separationem. agere ad thori separationem.

3. Item, Nullum est scandalum de pec- 3. Item, Nullum est scandalum de pec- cato viri sed de peccato mulieris est cato viri sed de peccato mulieris est scandalum ergo ipsa debet publice pu- scandalum ergo ipsa debet publice pu- niri, sicut dicit Apostolus, I ad Timoth. niri, sicut dicit Apostolus, I ad Timoth. v, 20 Peccantes coram omnibus argue, v, 20 Peccantes coram omnibus argue, ut et cæteri timorem habeant. Ergo mu- ut et cæteri timorem habeant. Ergo mu- lier ista publice debet puniri est autem lier ista publice debet puniri est autem poena ista in eo in quo peccavit, scilicet in poena ista in eo in quo peccavit, scilicet in matrimonio : ergo cum non possit puni- matrimonio : ergo cum non possit puni- ri nisi separatione a thoro, videtur quod ri nisi separatione a thoro, videtur quod vir agere potest sine peccato ad thori se- vir agere potest sine peccato ad thori se- parationem. parationem.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Mulieri ad exceptionem contra vi- 1. Mulieri ad exceptionem contra vi- rum non deficit nisi probatio: sed veri- rum non deficit nisi probatio: sed veri- tas etiam non probata per testes prodest tas etiam non probata per testes prodest ei et sufficit coram Deo: ergo mulier ei et sufficit coram Deo: ergo mulier coram Deo habet exceptionem contra vi- coram Deo habet exceptionem contra vi-

Sed Sed

latio. latio.

A4 1. A4 1.

A 7. A 7.

A4 3. A4 3.

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 15. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 15.

rum ergo coram Deo peccat, quando rum ergo coram Deo peccat, quando accusat eam. accusat eam.

2. Item, Occultum et manifestum cir- 2. Item, Occultum et manifestum cir- cumstantiæ sunt similis adulterii secun- cumstantiæ sunt similis adulterii secun- dum speciem sed circumstantiæ non dum speciem sed circumstantiæ non alienant peccatum nec infinite gravant alienant peccatum nec infinite gravant unum super aliud: ergo videtur, quod unum super aliud: ergo videtur, quod peccatum idem in specie simile jus faciat peccatum idem in specie simile jus faciat in utrisque sed hoc est separationis : in utrisque sed hoc est separationis : ergo unus habet idem jus contra alte- ergo unus habet idem jus contra alte- rum, quod e converso, licet in alia cir- rum, quod e converso, licet in alia cir- cumstantia ergo mulier potest excipe- cumstantia ergo mulier potest excipe- re coram Deo contra virum. re coram Deo contra virum.

RESPONSIO. Dicendum, quod ultimo RESPONSIO. Dicendum, quod ultimo probatum verum est et probabile. probatum verum est et probabile.

Unde dicendum est ad primum, quod Unde dicendum est ad primum, quod in judicio humano potest objicere sine in judicio humano potest objicere sine obstaculo sed hoc non quæritur, sed obstaculo sed hoc non quæritur, sed potius, utrum sine peccato id facere pos- potius, utrum sine peccato id facere pos- sit vel non ? sit vel non ?

AD ALIUD dicendum, quod verum est, AD ALIUD dicendum, quod verum est, quod talis potest prædicare in necessitate, quod talis potest prædicare in necessitate, quia prædicatio est animabus necessaria: quia prædicatio est animabus necessaria: sed non est ita de thori separatione, quæ sed non est ita de thori separatione, quæ est potius ad turbationem, quam ad con- est potius ad turbationem, quam ad con- solationem. solationem.

AD ALIUD dicendum quod verum est, AD ALIUD dicendum quod verum est, quod talis potest accusare, licet nullum quod talis potest accusare, licet nullum sit scandalum tamen ipse in conscientia sit scandalum tamen ipse in conscientia constringitur peccato suo: et ideo pro- constringitur peccato suo: et ideo pro- pria conscientia magis debet eum incli- pria conscientia magis debet eum incli- nare ad uxoris compassionem, quam ad nare ad uxoris compassionem, quam ad abjectionem. abjectionem.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

An mulier post reconciliationem amisit An mulier post reconciliationem amisit jus petendi debitum a viro? jus petendi debitum a viro?

Nono quæritur, Utrum post reconci- Nono quæritur, Utrum post reconci- liationem amisit jus poscendi debitum ? liationem amisit jus poscendi debitum ? Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Nisi vir esset a debito illo absolu- 1. Nisi vir esset a debito illo absolu- tus, ipse teneretur reddere etiam post tus, ipse teneretur reddere etiam post

363 363

separationem: hoc autem cum falsum separationem: hoc autem cum falsum sit, videtur quod mulier nullum jus ha- sit, videtur quod mulier nullum jus ha- bet in corpore viri: ergo cum non resti- bet in corpore viri: ergo cum non resti- tuatur ei jus illud, videtur quod etiam tuatur ei jus illud, videtur quod etiam reconciliata petere non possit. reconciliata petere non possit.

2. Item, Jus illud non confert nisi ma- 2. Item, Jus illud non confert nisi ma- trimonialis consensus sed ille non re- trimonialis consensus sed ille non re- petitur post reconciliationem: ergo jus petitur post reconciliationem: ergo jus non confertur ei: ergo non habet jus pe- non confertur ei: ergo non habet jus pe- tendi debitum. tendi debitum.

3. Item, Per quæ quis peccat, per hæc 3. Item, Per quæ quis peccat, per hæc et punietur: sed ista peccavit in fide et et punietur: sed ista peccavit in fide et jure thori ergo in illo puniri debet : jure thori ergo in illo puniri debet : non autem punitur nisi amittendo jus non autem punitur nisi amittendo jus quod habuit: ergo videtur, quod num- quod habuit: ergo videtur, quod num- quam de cætero habebit aliquod jus pe- quam de cætero habebit aliquod jus pe- tendi. tendi.

IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod

1. Alia est reconciliatio mariti, quam 1. Alia est reconciliatio mariti, quam alterius cujuscumque amici: ergo ali- alterius cujuscumque amici: ergo ali- quid speciale confertur in illa: hoc autem quid speciale confertur in illa: hoc autem in quo distinguitur ab aliis amicis, non in quo distinguitur ab aliis amicis, non est nisi jus petendi debitum, quia omnia est nisi jus petendi debitum, quia omnia alia prius habuit: ergo jus petendi debi- alia prius habuit: ergo jus petendi debi- tum restituitur ei in reconciliatione. tum restituitur ei in reconciliatione.

2. Item, Si detur, quod non restitui- 2. Item, Si detur, quod non restitui- tur ergo ipsa si se ei post reconciliatio- tur ergo ipsa si se ei post reconciliatio- nem neget, non potest repetere : ergo nem neget, non potest repetere : ergo etiam post reconciliationem ea invita etiam post reconciliationem ea invita posset intrare religionem, quod falsum et posset intrare religionem, quod falsum et absurdum est ergo et falsum est, quod absurdum est ergo et falsum est, quod jus poscendi debitum ei non restitua- jus poscendi debitum ei non restitua-

tur. tur.

RESPONSIO. Videtur ultima pars esse RESPONSIO. Videtur ultima pars esse concedenda, scilicet quod debitum pot- concedenda, scilicet quod debitum pot- est petere post reconciliationem, et acci- est petere post reconciliationem, et acci- pit potestatem in corpore viri sicut prius pit potestatem in corpore viri sicut prius habuit. habuit.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod jus AD PRIMUM ergo dicendum, quod jus illud dupliciter consideratur, scilicet in illud dupliciter consideratur, scilicet in habitu sive sacramentaliter tantum, vel habitu sive sacramentaliter tantum, vel secundum ordinem ad actum, qui est secundum ordinem ad actum, qui est potius juris usus vel exsecutio. Et primo potius juris usus vel exsecutio. Et primo quidem modo numquam amittit illud jus quidem modo numquam amittit illud jus mulier adultera dum vivit, sed secundo mulier adultera dum vivit, sed secundo modo et hoc restituitur ei, quando fit modo et hoc restituitur ei, quando fit reconciliatio. reconciliatio.

AD ALIUD dicendum, quod matrimonia- AD ALIUD dicendum, quod matrimonia-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

364 364

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lis consensus facit jus illud sacramenta- lis consensus facit jus illud sacramenta- liter et habitualiter: et hoc non iteratur, liter et habitualiter: et hoc non iteratur, sed propter culpam potest aliquis sus- sed propter culpam potest aliquis sus- pendi ab usu sui juris et exsecutione : et pendi ab usu sui juris et exsecutione : et hoc relaxatur in reconciliatione. hoc relaxatur in reconciliatione.

AD ALIUD dicendum, quod sufficien- AD ALIUD dicendum, quod sufficien- ter punita est in matrimonio, quando ter punita est in matrimonio, quando suspenditur ab usu et solatio mariti, etsi suspenditur ab usu et solatio mariti, etsi non sacramentaliter et habitualiter a viro non sacramentaliter et habitualiter a viro separetur. separetur.

F. De illis qui se ante polluerunt per adulterium. F. De illis qui se ante polluerunt per adulterium.

Solet etiam quæri, An valeat duci in conjugium, quæ prius est polluta Solet etiam quæri, An valeat duci in conjugium, quæ prius est polluta per adulterium? De hoc Leo Papa ait: Nullus ducat in matrimonium, per adulterium? De hoc Leo Papa ait: Nullus ducat in matrimonium, quam prius polluit adulterio '. Item, Relatum est auribus sanctorum sacer- quam prius polluit adulterio '. Item, Relatum est auribus sanctorum sacer- dotum, quemdam alterius uxorem stupro violasse, et insuper mœchæ jura- dotum, quemdam alterius uxorem stupro violasse, et insuper mœchæ jura- mentum dedisse, quod post legitimi mariti mortem si superviveret, duceret mentum dedisse, quod post legitimi mariti mortem si superviveret, duceret eam in uxorem, quod et factum est. Tale ergo connubium prohibemus et eam in uxorem, quod et factum est. Tale ergo connubium prohibemus et anathematizamus. His aliisque auctoritatibus vetantur in conjugium co- anathematizamus. His aliisque auctoritatibus vetantur in conjugium co- pulari, qui se prius adulterio maculaverunt. Sed econtra Augustinus pulari, qui se prius adulterio maculaverunt. Sed econtra Augustinus ostendit dicens: Denique mortuo eo cum quo fuit verum conjugium, fieri ostendit dicens: Denique mortuo eo cum quo fuit verum conjugium, fieri potest conjugium cum qua præcessit adulterium ³. Idem, Posse fieri sane potest conjugium cum qua præcessit adulterium ³. Idem, Posse fieri sane licitas nuptias ex personis illicite conjunctis, honesto placito subsequente licitas nuptias ex personis illicite conjunctis, honesto placito subsequente manifestum est *. manifestum est *.

G. Determinatio. G. Determinatio.

Sed hæc ultima auctoritas de concubinis loquitur, perhibens concubinas Sed hæc ultima auctoritas de concubinis loquitur, perhibens concubinas posse transire ad honestum placitum nuptiarum, si castitatem et fidem ser- posse transire ad honestum placitum nuptiarum, si castitatem et fidem ser- vare velint. Prima vero auctoritas Augustini de illis agit qui de peccato vare velint. Prima vero auctoritas Augustini de illis agit qui de peccato poenituerunt, et nihil in mortem viri machinatæ sunt, nec vivente viro poenituerunt, et nihil in mortem viri machinatæ sunt, nec vivente viro

1 Cf. 31, quæst. 1, cap. Nullus (Nota edit. Lugd.) 1 Cf. 31, quæst. 1, cap. Nullus (Nota edit. Lugd.)

2 Ex concilio Tiburiensi et habetur; 31, quæst. 1, cap. Relatum (Nota edit. Lugd.) 2 Ex concilio Tiburiensi et habetur; 31, quæst. 1, cap. Relatum (Nota edit. Lugd.)

* S. AUGUSTINUS, Lib. de Nuptiis et concupiscentia. * S. AUGUSTINUS, Lib. de Nuptiis et concupiscentia.

* IDEM, Ibidem, cap. Denique, et seq. * IDEM, Ibidem, cap. Denique, et seq.

5 IDEM, Ibidem. 5 IDEM, Ibidem.

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, G, ART. 16. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, G, ART. 16.

365 365

fidem adulteræ dedit moechus, quod eam in conjugio duceret si supervive_ fidem adulteræ dedit moechus, quod eam in conjugio duceret si supervive_ ret. Qui vero hæc faciunt, aliis præmissis auctoritatibus prohibentur co- ret. Qui vero hæc faciunt, aliis præmissis auctoritatibus prohibentur co- pulari. pulari.

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

An adultera valeat duci in conjugium ? An adultera valeat duci in conjugium ?

quia dicit Gregorius, quod spiritualia sunt quia dicit Gregorius, quod spiritualia sunt majoris ponderis, quam corporalia: et majoris ponderis, quam corporalia: et tamen non impediunt, quia superbus tamen non impediunt, quia superbus cum superba, invidus cum invida con- cum superba, invidus cum invida con- trahere potest : ergo adulter cum adul- trahere potest : ergo adulter cum adul- tera ergo videtur non esse jus quod tera ergo videtur non esse jus quod hic dicitur. hic dicitur.

5. Item, Ponamus, quod aliqua occidat 5. Item, Ponamus, quod aliqua occidat virum suum, ut cum alio indeterminate virum suum, ut cum alio indeterminate possit contrahere, videtur quod illa se- possit contrahere, videtur quod illa se- cundum istud jus cum nullo possit con- cundum istud jus cum nullo possit con- trahere sed hoc falsum est: ergo et hoc trahere sed hoc falsum est: ergo et hoc

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, F, «Solet etiam quæri, An valeat ibi, F, «Solet etiam quæri, An valeat duci in conjugium, etc. » duci in conjugium, etc. » Videtur enim non esse jus quod hic quod inducit. Videtur enim non esse jus quod hic quod inducit. dicitur: quia dicitur: quia

1. Ecclesia rejicere non habet, quod 1. Ecclesia rejicere non habet, quod Deus licitum demonstravit sed Deus Deus licitum demonstravit sed Deus demonstravit illicitum adulteros conjungi demonstravit illicitum adulteros conjungi posse ergo Ecclesia non habet hoc re- posse ergo Ecclesia non habet hoc re- jicere ergo nec interdicere. PRIмa pa- jicere ergo nec interdicere. PRIмa pa- tet per se. SECUNDA per hoc quod in tet per se. SECUNDA per hoc quod in Glossa dicitur super epist. I ad Corinth. Glossa dicitur super epist. I ad Corinth. 1x, 4 et seq., sic: « Licitum est quod nullo 1x, 4 et seq., sic: « Licitum est quod nullo præcepto prohibetur. » Ergo constat pro- præcepto prohibetur. » Ergo constat pro- positum. positum.

2. Item, Quibus nullum obstat impe- 2. Item, Quibus nullum obstat impe- dimentum, contrahere possunt, cum le- dimentum, contrahere possunt, cum le- gitimæ sint personæ : sed istis nullum gitimæ sint personæ : sed istis nullum obstat ergo invicem contrahere possunt. obstat ergo invicem contrahere possunt. PRIMA constat ex ante dictis. SECUNDA PRIMA constat ex ante dictis. SECUNDA autem probatur ex hoc, quod adulte- autem probatur ex hoc, quod adulte- rium non obstat, ut planum est, nec rium non obstat, ut planum est, nec etiam homicidium: ergo si ambo con- etiam homicidium: ergo si ambo con- junguntur, nihil obstabit: ergo si etiam junguntur, nihil obstabit: ergo si etiam in mortem viri cum effectu machinata in mortem viri cum effectu machinata sit, ipsa potest contrahere cum adultero: sit, ipsa potest contrahere cum adultero: et sic constat propositum. et sic constat propositum.

3. Item, In aliis sacramentis si servetur 3. Item, In aliis sacramentis si servetur forma, et materia adsit, fit sacramentum: forma, et materia adsit, fit sacramentum: ergo et in isto similiter: ergo hæc verba ergo et in isto similiter: ergo hæc verba contractum de præsenti facientia, et vir contractum de præsenti facientia, et vir et mulier pronuntiant : ergo videtur, et mulier pronuntiant : ergo videtur, quod efficiant verum matrimonium. quod efficiant verum matrimonium.

4. Item, Alia peccata sunt majora 4. Item, Alia peccata sunt majora

: :

6. Item, Magis est tolerandum unum 6. Item, Magis est tolerandum unum malum, quam duo: sed adulterium est malum, quam duo: sed adulterium est unum malum, et separatio ab altero est unum malum, et separatio ab altero est secundum malum: ergo videtur, quod secundum malum: ergo videtur, quod propter primum non est præcipiendum propter primum non est præcipiendum secundum. secundum.

7. Item, Pono, quod primo machinati 7. Item, Pono, quod primo machinati sunt in mortem, et postea poenituerint: sunt in mortem, et postea poenituerint: et quæratur, Utrum tunc possint con- et quæratur, Utrum tunc possint con- trahere? trahere?

Videtur, quod sic: quia pœnitentia Videtur, quod sic: quia pœnitentia delevit id quod obstabat, scilicet cri- delevit id quod obstabat, scilicet cri- men: ergo contrahere possunt post pœni- men: ergo contrahere possunt post pœni- tentiam. tentiam.

RESPONSIO. Dicendum, quod tres casus Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod tres casus Solutio. sunt, quorum si aliquis est, non potest sunt, quorum si aliquis est, non potest contrahere cum ea quam prius polluit contrahere cum ea quam prius polluit per adulterium, scilicet si propter hoc ut per adulterium, scilicet si propter hoc ut cum ista contrahat, machinatur cum ef- cum ista contrahat, machinatur cum ef- fectu in mortem conjugis: si enim tan- fectu in mortem conjugis: si enim tan- tum facere cogitaret, et ad opus non tum facere cogitaret, et ad opus non procederet, non propter hoc impediretur. procederet, non propter hoc impediretur. Secundus est, si fidem dedit ei de con- Secundus est, si fidem dedit ei de con- trahendo post mortem conjugis. Tertius, trahendo post mortem conjugis. Tertius, si secum contraxit de facto. Hoc autem si secum contraxit de facto. Hoc autem ordinatur rationabiliter ab Ecclesia, ut ordinatur rationabiliter ab Ecclesia, ut plurima homicidia et adulteria evitentur, plurima homicidia et adulteria evitentur, quæ illius familiaritatis causa fierent, vel quæ illius familiaritatis causa fierent, vel fieri possent. fieri possent.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

366 366

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Do- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Do- minus ideo dedit Ecclesiæ claves et in- minus ideo dedit Ecclesiæ claves et in- spirationem Spiritus sancti, ut in talibus spirationem Spiritus sancti, ut in talibus ordinet expedientia: et hæc non sunt tam ordinet expedientia: et hæc non sunt tam statuta humana, quam etiam divina. statuta humana, quam etiam divina.

AD IDEM dicendum, quod istis obstat AD IDEM dicendum, quod istis obstat impedimentum criminis. impedimentum criminis.

AD ALIUD dicendum, quod licet divi- AD ALIUD dicendum, quod licet divi- sim non impediant, tamen conjuncta sim non impediant, tamen conjuncta impediunt quia plus possunt conjun- impediunt quia plus possunt conjun- cta, quam divisa, sicut est videre in cta, quam divisa, sicut est videre in multis aliis quia duo movent lapidem multis aliis quia duo movent lapidem quem neuter solus movere posset, et sic quem neuter solus movere posset, et sic de aliis facere est videre. de aliis facere est videre.

AD ALIUD dicendum, quod hic non est AD ALIUD dicendum, quod hic non est materia sub debita dispositione, et hoc materia sub debita dispositione, et hoc exigitur in omni re generanda: quia exigitur in omni re generanda: quia malitia criminis obstantis est in mate- malitia criminis obstantis est in mate- ria. ria.

AD ALIUD dicendum, quod licet alia AD ALIUD dicendum, quod licet alia quædam majora possunt esse, tamen non quædam majora possunt esse, tamen non

ita directe peccant contra matrimonium: ita directe peccant contra matrimonium: et ideo non impediunt sicut istud. et ideo non impediunt sicut istud.

AD ALIUD dicendum, quod talis mulier AD ALIUD dicendum, quod talis mulier habet impedimentum criminis, quod habet impedimentum criminis, quod contrahendum impedit, sed non dirimit contrahendum impedit, sed non dirimit contractum quia nullus vir secum fuit. contractum quia nullus vir secum fuit. in culpa et ideo propter viri innocen- in culpa et ideo propter viri innocen- tiam qui secum contrahit, permittitur tiam qui secum contrahit, permittitur stare contractum. stare contractum.

AD ALIUD dicendum, quod non est ma- AD ALIUD dicendum, quod non est ma- lum quod dirimitur tale matrimonium, lum quod dirimitur tale matrimonium, quia nullum est, ut dicit Augustinus. Si quia nullum est, ut dicit Augustinus. Si tamen esset malum, non esset malum tamen esset malum, non esset malum commune, sed personale, et tale recom- commune, sed personale, et tale recom- pensaretur communi utilitate quæ est in pensaretur communi utilitate quæ est in timore aliorum, ne facile perpetrarent timore aliorum, ne facile perpetrarent adulterium. adulterium.

AD ULTIMUM dicendum, quod pœniten- AD ULTIMUM dicendum, quod pœniten- tia potest delere culpam sed tamen re- tia potest delere culpam sed tamen re- manet aliqua poena justa, et illarum ista manet aliqua poena justa, et illarum ista est una. est una.

A4% A4%

A A A A

Ath Ath

IN IV SENTENT. DIST. XXXVI, A. IN IV SENTENT. DIST. XXXVI, A.

367 367

DISTINCTIO XXXVI. DISTINCTIO XXXVI.

De impedimento conditionis, quod respicit statum legis humanæ. De impedimento conditionis, quod respicit statum legis humanæ.

A. Si pro extrema conditione valeat uxor separari a viro et e converso. A. Si pro extrema conditione valeat uxor separari a viro et e converso.

Nunc de conditione videamus, an valeat conjugium dividere? Ad quod Nunc de conditione videamus, an valeat conjugium dividere? Ad quod dicimus, quia non negatur ingenua posse nubere servo, sed si nescitur esse dicimus, quia non negatur ingenua posse nubere servo, sed si nescitur esse servilis conditionis, libere potest dimitti cum servitus ejus fuerit deprehensa, servilis conditionis, libere potest dimitti cum servitus ejus fuerit deprehensa, secundum illud : Si quis ingenuus homo ancillam alterius uxorem accepe- secundum illud : Si quis ingenuus homo ancillam alterius uxorem accepe- rit, et æstimat, quod ingenua sit, si ipsa fœmina fuerit postea in servitutem rit, et æstimat, quod ingenua sit, si ipsa fœmina fuerit postea in servitutem dejecta, si eam a servitute redimere potest, faciat : si non potest, si voluerit, dejecta, si eam a servitute redimere potest, faciat : si non potest, si voluerit, aliam accipiat. Si vero ancillam eam scierat et collaudaverat, post eam ut aliam accipiat. Si vero ancillam eam scierat et collaudaverat, post eam ut legitimam habeat. Item ex eodem : Si fœmina ingenua acceperit servum, legitimam habeat. Item ex eodem : Si fœmina ingenua acceperit servum, sciens quod servus esset, habeat eum, quia omnes unum Patrem habemus sciens quod servus esset, habeat eum, quia omnes unum Patrem habemus in coelis una lex erit viro et fœminæ 2. Cum dicitur sciens illum servum, in coelis una lex erit viro et fœminæ 2. Cum dicitur sciens illum servum, datur intelligi, quod si nescierit illum servum esse, non cogitur manere datur intelligi, quod si nescierit illum servum esse, non cogitur manere cum ipso. Si enim conditionis dolum patitur, non cogitur adhærere ei cu- cum ipso. Si enim conditionis dolum patitur, non cogitur adhærere ei cu- jus fraude decepta est. Si autem scierit vir conditionem mulieris, vel e con- jus fraude decepta est. Si autem scierit vir conditionem mulieris, vel e con- verso, non valet eam dimittere. Unde Zacharias Papa: Si quis liber ancillam verso, non valet eam dimittere. Unde Zacharias Papa: Si quis liber ancillam in matrimonio acceperit, non habet licentiam dimittendi eam, si consensu in matrimonio acceperit, non habet licentiam dimittendi eam, si consensu amborum conjuncti sunt, nisi ob fornicationem³. De illis agit quibus al- amborum conjuncti sunt, nisi ob fornicationem³. De illis agit quibus al- terutrius conditionata est, quando conjunguntur. terutrius conditionata est, quando conjunguntur.

1 In concilio apud Vermeriam et habetur, 29, quæst, 2, cap. Si quis ingenuam (Nota edit. 1 In concilio apud Vermeriam et habetur, 29, quæst, 2, cap. Si quis ingenuam (Nota edit. Lugd.) Lugd.)

2 Ibidem, cap. Si fœmina ingenua. 2 Ibidem, cap. Si fœmina ingenua.

3 Ibidem, cap. Si quis liber. 3 Ibidem, cap. Si quis liber.

368 368

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Nunc de conditione videamus, etc. » « Nunc de conditione videamus, etc. » In ista distinctione duo determinat. In ista distinctione duo determinat. Unum principale, scilicet de impedimento Unum principale, scilicet de impedimento conditionis. Aliud secundarium de ætate conditionis. Aliud secundarium de ætate contrahentium, ibi, D, « Hoc etiam scien- contrahentium, ibi, D, « Hoc etiam scien- dum est, quod pueri, etc. » dum est, quod pueri, etc. »

Circa conditionem determinat tria Circa conditionem determinat tria per ordinem in tribus capitulis, scilicet per ordinem in tribus capitulis, scilicet quæ conditio impediat ? quæ conditio impediat ?

Utrum servus unius potest contrahere Utrum servus unius potest contrahere cum ancilla alterius ? cum ancilla alterius ?

Et, An solvatur matrimonium per Et, An solvatur matrimonium per servitutem supervenientem matrimonio ? servitutem supervenientem matrimonio ? Et hæc plane jacent in Littera. Et hæc plane jacent in Littera.

Ad notitiam autem horum capitulo- Ad notitiam autem horum capitulo- rum trium quæruntur hic quinque. rum trium quæruntur hic quinque.

tus autem est conditio suppositionis, tus autem est conditio suppositionis, qua persona secundum se et sua est in qua persona secundum se et sua est in potestate superioris. potestate superioris.

Videtur autem, quod talis conditio Videtur autem, quod talis conditio non debet esse in humano genere: quia non debet esse in humano genere: quia

1. Dicit Gregorius, quod « natura om- 1. Dicit Gregorius, quod « natura om- nes homines æquales genuit : » ergo nes homines æquales genuit : » ergo contra naturam est unum hominem esse contra naturam est unum hominem esse alio inferiorem, et esse in potestate alte- alio inferiorem, et esse in potestate alte- rius secundum se et sua: sed ea quæ rius secundum se et sua: sed ea quæ sunt contra naturam, nullo jure statui sunt contra naturam, nullo jure statui possunt ergo nullo jure conditio servi- possunt ergo nullo jure conditio servi- tutis inter homines esse potest. tutis inter homines esse potest.

2. Item, Dicit Gregorius, quod «< con- 2. Item, Dicit Gregorius, quod «< con- tra naturam superbire est hominem ho- tra naturam superbire est hominem ho- mini præesse velle: » ergo idem quod mini præesse velle: » ergo idem quod prius. prius.

3. Item, Apostolus dicit, quod in 3. Item, Apostolus dicit, quod in Christo Jesu non est servus neque li- Christo Jesu non est servus neque li- ber ergo in fide Christi omnes sunt ber ergo in fide Christi omnes sunt æquales: ergo falsum est, quod unus sit æquales: ergo falsum est, quod unus sit dominus alterius: ergo nulla est condi- dominus alterius: ergo nulla est condi- tio servitutis. tio servitutis.

4. Item, In primo ordine humani ge 4. Item, In primo ordine humani ge neris dictum est ante peccatum et post neris dictum est ante peccatum et post

Primum est, Quid sit conditio impe- Primum est, Quid sit conditio impe- diens matrimonium ? diens matrimonium ? Secundum, An servitus impediat peccatum homini, quod coleret terram, Secundum, An servitus impediat peccatum homini, quod coleret terram, matrimonium ? matrimonium ?

Tertium, Utrum impediat ex jure na- Tertium, Utrum impediat ex jure na- turali, vel positivo, vel divino, vel hu- turali, vel positivo, vel divino, vel hu- mano? mano?

Quartum, Quid de servo unius con- Quartum, Quid de servo unius con- trahente cum ancilla alterius ? trahente cum ancilla alterius ?

Quintum, De conditione quæ superve- Quintum, De conditione quæ superve- nit matrimonio. nit matrimonio.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

et subjiceret eam sibi: nusquam autem, et subjiceret eam sibi: nusquam autem, quod dominaretur super alterum: ergo quod dominaretur super alterum: ergo videtur, quod de dignitate naturæ homi- videtur, quod de dignitate naturæ homi- nis sit, ut non sit servilis conditionis. nis sit, ut non sit servilis conditionis. 5. Item, Tullius dicit in Rhetorica, 5. Item, Tullius dicit in Rhetorica, quod omne jus a natura est profe- quod omne jus a natura est profe- ctum » ergo quod non est profectum a ctum » ergo quod non est profectum a natura, est injuria: sed istud jus de con- natura, est injuria: sed istud jus de con- ditione servitutis, non est a natura pro- ditione servitutis, non est a natura pro- fectum ergo est injuria. PROBATIO me. fectum ergo est injuria. PROBATIO me. diæ. Natura est æqualiter digna in servo diæ. Natura est æqualiter digna in servo et in domino: ergo impossibile est, quod et in domino: ergo impossibile est, quod unus alteri ex participatione naturæ unus alteri ex participatione naturæ

Quid sit conditio impediens matrimo- præponatur: et sic constat propositum. Quid sit conditio impediens matrimo- præponatur: et sic constat propositum.

nium? nium?

AD PRIMUM, scilicet quid sit conditio AD PRIMUM, scilicet quid sit conditio impediens matrimonium, objicitur : impediens matrimonium, objicitur : Dicunt Jura, quod conditio impe- Dicunt Jura, quod conditio impe- diens matrimonium, est servitus: servi- diens matrimonium, est servitus: servi-

1 Ad Coloss. III. 11. 1 Ad Coloss. III. 11.

: :

Si forte dicas, quod Tullius mentitur. Si forte dicas, quod Tullius mentitur. CONTRA Jus positivum necesse est, quod CONTRA Jus positivum necesse est, quod habeat rationem aliquam æquitatis: illa habeat rationem aliquam æquitatis: illa ergo ratio necesse ratiocinatur ex aliquo ergo ratio necesse ratiocinatur ex aliquo habitu regente ipsam, et exemplar ali- habitu regente ipsam, et exemplar ali- quod habet ad quod adspicit: sed istud quod habet ad quod adspicit: sed istud exemplar est necessario ante jus positi- exemplar est necessario ante jus positi-

contra. contra.

Solutio. Solutio.

A 1 1 et 2. A 1 1 et 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 1.

vum quod autem est ante jus positi- vum quod autem est ante jus positi- vum, non est jus positivum : ergo vum, non est jus positivum : ergo exemplar quod imitatur ratio inveniens exemplar quod imitatur ratio inveniens jus positivum, non est de jure positivo: jus positivum, non est de jure positivo: sed nihil est ante, nisi jus naturale et sed nihil est ante, nisi jus naturale et divinum ergo necesse est, quod istud divinum ergo necesse est, quod istud exemplar sit jus naturale et divinum : exemplar sit jus naturale et divinum : sed omne exemplatum perficitur ab sed omne exemplatum perficitur ab exemplari ergo jus positivum perficitur exemplari ergo jus positivum perficitur a jure naturali et divino et hoc est quod a jure naturali et divino et hoc est quod

dicit Tullius. dicit Tullius.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dixit Noe, Genes.1x, 25: Male- 1. Quod dixit Noe, Genes.1x, 25: Male- dictus Chanaan, servus servorum erit dictus Chanaan, servus servorum erit fratribus suis. Si ergo per Patriarchas fratribus suis. Si ergo per Patriarchas Dei inspirationem habentes, inducta est Dei inspirationem habentes, inducta est servitus: ergo est de jure divino. servitus: ergo est de jure divino.

2. Item, De Abraham, Isaac, et Jacob 2. Item, De Abraham, Isaac, et Jacob legitur, quod habuerunt servos et an- legitur, quod habuerunt servos et an- cillas cum ergo inspirationem Dei ha- cillas cum ergo inspirationem Dei ha- buerunt, et nihil contra naturam vel jus buerunt, et nihil contra naturam vel jus egerunt, servitus est de jure naturali et egerunt, servitus est de jure naturali et divino, ut videtur. divino, ut videtur.

3. Item, In Novo Testamento, I Petr. 3. Item, In Novo Testamento, I Petr. II, 18, et ad Ephes. v1, 5, et multis aliis II, 18, et ad Ephes. v1, 5, et multis aliis locis præcipitur servis, quod in omni ti- locis præcipitur servis, quod in omni ti- more obediant dominis, non tantum bo- more obediant dominis, non tantum bo- nis et honestis et modestis, sed etiam nis et honestis et modestis, sed etiam discolis ergo conditio servitutis est de discolis ergo conditio servitutis est de lege Christi et sic nec contra naturam, lege Christi et sic nec contra naturam, nec contra divina: ergo nec servitus. nec contra divina: ergo nec servitus.

4. Item, Video quod propter pecca- 4. Item, Video quod propter pecca- tum traditur homo ut sit in potestate tum traditur homo ut sit in potestate dæmonis ergo multo magis tradetur in dæmonis ergo multo magis tradetur in potestatem hominis ergo potest justo potestatem hominis ergo potest justo Dei judicio unus effici servus alterius. Dei judicio unus effici servus alterius.

RESPONSIO. Dicendum, quod conditio RESPONSIO. Dicendum, quod conditio servitutis est in genere humano: quia servitutis est in genere humano: quia nisi esset, non impediret matrimonium. nisi esset, non impediret matrimonium.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non est derivata servitus ex inæqualitate na- est derivata servitus ex inæqualitate na- turæ, sed potius ex inæqualitate operum turæ, sed potius ex inæqualitate operum in poenam inducta: et ideo non est favo- in poenam inducta: et ideo non est favo- rabilis, sed potius eorum quæ per se rabilis, sed potius eorum quæ per se fugiuntur, ut dicunt Philosophi. fugiuntur, ut dicunt Philosophi.

AD HOC autem quod objicitur, quod AD HOC autem quod objicitur, quod « contra naturam est, etc. », dicendum « contra naturam est, etc. », dicendum quod natura dicitur dupliciter, vel po‐ quod natura dicitur dupliciter, vel po‐

XXX XXX

369 369

tius tripliciter dicitur enim quandoque tius tripliciter dicitur enim quandoque natura ipsa species communicabilis indi- natura ipsa species communicabilis indi- viduis, et participata ab illis, sicut di- viduis, et participata ab illis, sicut di- cuntur omnes homines natura homines. cuntur omnes homines natura homines. Dicitur etiam natura quandoque ratio Dicitur etiam natura quandoque ratio naturalis et hoc dupliciter, scilicet ex naturalis et hoc dupliciter, scilicet ex naturalibus procedens, et in naturalibus naturalibus procedens, et in naturalibus consistens, vel ex naturalibus procedens consistens, vel ex naturalibus procedens ad ordinem eorum quæ incidunt præter ad ordinem eorum quæ incidunt præter naturam, quantum illa ordinari est pos- naturam, quantum illa ordinari est pos- sibile. Et primo quidem modo quod est sibile. Et primo quidem modo quod est contra naturam, non potest stare: et hoc contra naturam, non potest stare: et hoc modo servitus non est contra naturam, modo servitus non est contra naturam, sed potius personalis, et contra statum sed potius personalis, et contra statum personæ. Secundo autem modo iterum personæ. Secundo autem modo iterum non est naturalis: quia sic non est natu- non est naturalis: quia sic non est natu- rale nisi jus illud, quod natura omnis ea rale nisi jus illud, quod natura omnis ea quæ sunt illius naturæ docet. Sed tertio quæ sunt illius naturæ docet. Sed tertio modo servitus est naturalis : quia per modo servitus est naturalis : quia per eam ordinatur culpa quæ inducta est in eam ordinatur culpa quæ inducta est in natura ex vitio persona. natura ex vitio persona.

Et per hoc patet etiam solutio ad se- Et per hoc patet etiam solutio ad se- quens quia Gregorius vocat contra na- quens quia Gregorius vocat contra na- turam, quod est contra naturam primo turam, quod est contra naturam primo modo dictam, non autem tertio. modo dictam, non autem tertio.

AD ALIUD dicendum, quod servus con- AD ALIUD dicendum, quod servus con- sideratur dupliciter, scilicet secundum sideratur dupliciter, scilicet secundum quod est particeps gratiæ vel gloriæ, quod est particeps gratiæ vel gloriæ, quæ sunt maximæ perfectiones animæ, quæ sunt maximæ perfectiones animæ, et in talibus æquatur domino, vel etiam et in talibus æquatur domino, vel etiam quandoque præponitur. Consideratur quandoque præponitur. Consideratur etiam secundum opus et facultatem, et etiam secundum opus et facultatem, et in talibus est in potestate domini. Et in talibus est in potestate domini. Et primo modo loquitur Apostolus. primo modo loquitur Apostolus.

AD ALIUD dicendum, quod patet solu- AD ALIUD dicendum, quod patet solu- tio ex prius inducta distinctione: quia tio ex prius inducta distinctione: quia servitus ex re innaturali inducta est, quæ servitus ex re innaturali inducta est, quæ est peccatum sed tamen ex ratione or- est peccatum sed tamen ex ratione or- dinatur et peccatum et poena peccati, dinatur et peccatum et poena peccati, quæ est servitus. quæ est servitus.

AD ALIUD dicendum, quod Tullius ac- AD ALIUD dicendum, quod Tullius ac- cipit naturam pro naturali ratione, cu- cipit naturam pro naturali ratione, cu- jus habitus regit in omni jure positivo: jus habitus regit in omni jure positivo: et ita trahitur ab eo sicut exemplatum ab et ita trahitur ab eo sicut exemplatum ab exemplari, sicut probat objectio: et ita exemplari, sicut probat objectio: et ita inde trahitur ordo peccati per pœnam inde trahitur ordo peccati per pœnam quæ est servitus: peccatum enim in poena quæ est servitus: peccatum enim in poena et per poenam ordinatur. et per poenam ordinatur.

24 24

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

370 370

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

5. Item, In signato matrimonio magis 5. Item, In signato matrimonio magis est contractus ancillæ cum libero, quam est contractus ancillæ cum libero, quam liberæ cum libero: ergo etiam in signo liberæ cum libero: ergo etiam in signo magis debet esse ratum matrimonium an- magis debet esse ratum matrimonium an- cillæ cum ingenuo, quam ingenuæ cum cillæ cum ingenuo, quam ingenuæ cum ingenuo ergo conditio non impedit ma- ingenuo ergo conditio non impedit ma-

An servitus impediat matrimonium, et trimonium, sed etiam promovet. PROBA- An servitus impediat matrimonium, et trimonium, sed etiam promovet. PROBA-

quo jure? quo jure?

TUR prima ex hoc quod Verbum Dei Patris TUR prima ex hoc quod Verbum Dei Patris ingenuissimum, nostræ nupsit naturæ in ingenuissimum, nostræ nupsit naturæ in una persona Filii in thalamo uteri vir- una persona Filii in thalamo uteri vir-

Secundo quæritur, An servitus impe- ginalis, cum tamen dicat Philosophus Secundo quæritur, An servitus impe- ginalis, cum tamen dicat Philosophus diat matrimonium ? diat matrimonium ?

Videtur, quod non : Videtur, quod non :

1. Omne enim impedimentum alicu- 1. Omne enim impedimentum alicu- jus contrarietatem aliquam habet ad jus contrarietatem aliquam habet ad aliud sed servitus nullam habet contra- aliud sed servitus nullam habet contra- rietatem ad matrimonium : ergo non rietatem ad matrimonium : ergo non impedit ipsum. PROBATUR autem prima: impedit ipsum. PROBATUR autem prima: quia nihil impedit aliud, nisi quod in quia nihil impedit aliud, nisi quod in contrarium operatur vel agit: et agens contrarium operatur vel agit: et agens in contrarium, est contrarium necessa- in contrarium, est contrarium necessa- rio. SECUNDA autem patet: quia servus rio. SECUNDA autem patet: quia servus potest habere fidem, prolem, et sacra- potest habere fidem, prolem, et sacra-

mentum. mentum.

2. Item, Si impedit aut impedit ex 2. Item, Si impedit aut impedit ex genere, aut ex differentia addita. Si ex genere, aut ex differentia addita. Si ex genere ergo omnis conditio impediret genere ergo omnis conditio impediret matrimonium, quod falsum est, cum matrimonium, quod falsum est, cum conditio libertatis non impediat. Si autem conditio libertatis non impediat. Si autem ex differentia contrahente. CONTRA: Ergo ex differentia contrahente. CONTRA: Ergo omnis servitus impedit, et semper: ergo omnis servitus impedit, et semper: ergo et servus cum ancilla contrahere non pot- et servus cum ancilla contrahere non pot- est, quod falsum est: ergo conditio ser- est, quod falsum est: ergo conditio ser- vilis non impedit matrimonium. vilis non impedit matrimonium.

3. Item, Secundum naturam ita est, si 3. Item, Secundum naturam ita est, si aliquid ex natura sui aliquid impedit, aliquid ex natura sui aliquid impedit, quod illud multiplicatum plus impedit: quod illud multiplicatum plus impedit: ergo si servitus impedit matrimonium, ergo si servitus impedit matrimonium, multiplicata servitus plus impedit ipsum: multiplicata servitus plus impedit ipsum: sed hoc est falsum, quia servus cum an- sed hoc est falsum, quia servus cum an- cilla contrahere potest, cum tamen in eis cilla contrahere potest, cum tamen in eis sit multiplicata servitus: ergo hoc est sit multiplicata servitus: ergo hoc est falsum, quod servitus impediat matrimo- falsum, quod servitus impediat matrimo- nium. nium.

4. Item, Poena servitutis statui matri- 4. Item, Poena servitutis statui matri- monii ante existenti supervenit ex ultio- monii ante existenti supervenit ex ultio- ne peccati, sicut et aliæ pœnæ : sed ego ne peccati, sicut et aliæ pœnæ : sed ego video, quod aliæ pœnæ non impediunt: video, quod aliæ pœnæ non impediunt: ergo nec ista debet impedire. ergo nec ista debet impedire.

in primo Metaphysicorum, quod multi- in primo Metaphysicorum, quod multi- pliciter natura nostra est ancilla. SECUNDA pliciter natura nostra est ancilla. SECUNDA autem constat. autem constat.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Omnis deceptio et fraus rescindunt 1. Omnis deceptio et fraus rescindunt contractum sed si ingenuus cum ancilla contractum sed si ingenuus cum ancilla ignoranter contrahat, ibi est deceptio : ignoranter contrahat, ibi est deceptio : ergo contractus rescindendus est. ergo contractus rescindendus est.

2. Item, Matrimonium est de bonis 2. Item, Matrimonium est de bonis partim propter se, et partim propter partim propter se, et partim propter aliud expetendis, ut dicit Philosophus : aliud expetendis, ut dicit Philosophus : libertas autem est de per se expetendis, libertas autem est de per se expetendis, servitus autem de fugiendis ergo liber- servitus autem de fugiendis ergo liber- tas convenit cum ratione boni appetibilis tas convenit cum ratione boni appetibilis matrimonio, et servitus contrariatur : matrimonio, et servitus contrariatur : sed contrarium impedit : ergo servitus sed contrarium impedit : ergo servitus potest impedire matrimonium. potest impedire matrimonium.

3. Item, Multa sunt onera matrimonii 3. Item, Multa sunt onera matrimonii ex seipso ergo onerans ex alieno non ex seipso ergo onerans ex alieno non debet addi oneri matrimonii, quia nimis debet addi oneri matrimonii, quia nimis grave efficeretur: sed servitus onerat ex grave efficeretur: sed servitus onerat ex alieno ergo non debet addi matrimonio: alieno ergo non debet addi matrimonio: sed potius si ignoranter fiat contractus, sed potius si ignoranter fiat contractus, pro nullo debet reputari a jure, ne nimis pro nullo debet reputari a jure, ne nimis grave onus matrimonii efficiatur. grave onus matrimonii efficiatur.

RESPONSIO. Dicendum, quod ex consti- RESPONSIO. Dicendum, quod ex consti- tuto civili et Ecclesiæ in favorem liberta- tuto civili et Ecclesiæ in favorem liberta- tis servitus ignorata cum opposita condi- tis servitus ignorata cum opposita condi- tione, scilicet libertatis, impedit matri- tione, scilicet libertatis, impedit matri- monium contrahendum, et dirimit con- monium contrahendum, et dirimit con- tractum, nisi velint sponte commanere, tractum, nisi velint sponte commanere, postquam conjunx ingenuus scit de con- postquam conjunx ingenuus scit de con- ditione servitutis in alia. ditione servitutis in alia.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc habet contrarietatem aliquam non ad es- habet contrarietatem aliquam non ad es- sentiam matrimonii, sed potius ad con- sentiam matrimonii, sed potius ad con- sequentia, scilicet ad debiti redditionem, sequentia, scilicet ad debiti redditionem,

Sele Sele

Solut Solut

Ad I Ad I

IN IV SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3.

371 371

Ad 2. Ad 2.

A 3. A 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

et ad bonum statum prolis: et ideo nimis et ad bonum statum prolis: et ideo nimis grave est matrimonium cum illa condi- grave est matrimonium cum illa condi- tione propter quod statutum est, quod tione propter quod statutum est, quod sit impedimentum ejus. sit impedimentum ejus.

AD ALIUD dicendum, quod ex differen- AD ALIUD dicendum, quod ex differen- tia impedit, et argumentum non sequi- tia impedit, et argumentum non sequi- tur: quia differentia non habet contra- tur: quia differentia non habet contra- rietatem ad se in alio individuo, sed po- rietatem ad se in alio individuo, sed po- tius ad differentiam oppositam: sicut pa- tius ad differentiam oppositam: sicut pa- tet, quod rationale in Platone non contra- tet, quod rationale in Platone non contra- riatur rationali in Socrate, sed irrationa- riatur rationali in Socrate, sed irrationa- li contrariatur. Ita conditio servitutis non li contrariatur. Ita conditio servitutis non opponitur servituti matrimonii, sed po- opponitur servituti matrimonii, sed po- tius libertati, et cum illa impedit matri- tius libertati, et cum illa impedit matri- monium. monium.