344 344

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Primum est, quod jus utriusque in Primum est, quod jus utriusque in separatione ista est æquale. separatione ista est æquale.

Secundum, quod si sunt in simili cri- Secundum, quod si sunt in simili cri- mine, neuter conjugum alium potest di- mine, neuter conjugum alium potest di- mittere, ibi, B, « Si vero quæritur an mittere, ibi, B, « Si vero quæritur an adulter, etc. » adulter, etc. »

Tertio ostendit, quod dimissus vel di- Tertio ostendit, quod dimissus vel di- missa non potest se alteri copulare, dum missa non potest se alteri copulare, dum vivunt ambo dimittens et dimissa, ibi, vivunt ambo dimittens et dimissa, ibi, C, « Si quis autem fornicationis expers, C, « Si quis autem fornicationis expers, etc. » etc. »

Quarto et ultimo, ratione convenienti Quarto et ultimo, ratione convenienti materiæ tangit de his qui se primo pol- materiæ tangit de his qui se primo pol- luerunt per adulterium, et postea con- luerunt per adulterium, et postea con- trahunt matrimonium, ibi, E, «Sed hæc trahunt matrimonium, ibi, E, «Sed hæc omnia intelligenda sunt de illa, etc. » omnia intelligenda sunt de illa, etc. » Et hæc de divisione sufficiant. Et hæc de divisione sufficiant.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An jus utriusque in separatione est An jus utriusque in separatione est æquale? æquale?

Incidit autem quæstio determinata in Incidit autem quæstio determinata in primo capitulo, scilicet quod jus utrius- primo capitulo, scilicet quod jus utrius- que in separatione est æquale. que in separatione est æquale.

Videtur enim, quod sic esse non de- Videtur enim, quod sic esse non de- beat: beat:

1. Jus enim perficit naturam: sed se- 1. Jus enim perficit naturam: sed se- cundum ordinem naturæ vir excellit mu- cundum ordinem naturæ vir excellit mu- lierem ergo pari jure non debent censeri lierem ergo pari jure non debent censeri in dimittendo se invicem propter forni- in dimittendo se invicem propter forni- cationem. PRIMA patet per se. SECUNDA cationem. PRIMA patet per se. SECUNDA probatur in libris de Animalibus, ubi probatur in libris de Animalibus, ubi dicitur, quod natura particularis num- dicitur, quod natura particularis num- quam intendit mulierem, sed quod po- quam intendit mulierem, sed quod po- tius foemina est mas occasionatus. tius foemina est mas occasionatus.

2. Item, Tullius dicit, quod omne jus 2. Item, Tullius dicit, quod omne jus a natura per rationem profectum est: a natura per rationem profectum est: cum igitur a natura nihil proficiscatur cum igitur a natura nihil proficiscatur ordini naturæ contrarium, videtur quod ordini naturæ contrarium, videtur quod numquam potest esse jus quod ad paria numquam potest esse jus quod ad paria judicat virum et mulierem in dimit- judicat virum et mulierem in dimit- tendo. tendo.

1 Ad Ephes. v, 23: Vir caput est mulieris, 1 Ad Ephes. v, 23: Vir caput est mulieris,

3. Item, Etiam secundum legem Christi 3. Item, Etiam secundum legem Christi vir est caput uxoris ' : caput autem num- vir est caput uxoris ' : caput autem num- quam præciditur salvo corpore, sed quam præciditur salvo corpore, sed membrum aliquod aliud putridum pot- membrum aliquod aliud putridum pot- est abscindi ergo cum mulier sit sicut est abscindi ergo cum mulier sit sicut membrum, mulier potest abscindi a viro membrum, mulier potest abscindi a viro si putrescat per fornicationem, et non e si putrescat per fornicationem, et non e contra vir a muliere. contra vir a muliere.

4. Item, Unum bonum matrimonii 4. Item, Unum bonum matrimonii non debet alii præjudicare: sed video, non debet alii præjudicare: sed video, quod mulier fornicaria incertam facit quod mulier fornicaria incertam facit prolem, ut dicit Tullius: ergo non pro- prolem, ut dicit Tullius: ergo non pro- pter bonum sacramenti ipsa debet tole- pter bonum sacramenti ipsa debet tole- rari, sed potius abjici, ut ex alia certi rari, sed potius abjici, ut ex alia certi liberi nascantur. liberi nascantur.

5. Item, Si mulier fornicatur, incerti 5. Item, Si mulier fornicatur, incerti liberi statuuntur ad viri hæreditatem et liberi statuuntur ad viri hæreditatem et matrimonium, sicut dicitur, Eccli, 111, 3 : matrimonium, sicut dicitur, Eccli, 111, 3 : si autem vir fornicatur, non propter hoc si autem vir fornicatur, non propter hoc incerti liberi statuuntur in matrimonio incerti liberi statuuntur in matrimonio et hæreditate cum igitur impariter se et hæreditate cum igitur impariter se habeant in nocumento, videtur quod im- habeant in nocumento, videtur quod im- pariter se debeant habere in jure dimit- pariter se debeant habere in jure dimit- tendi se invicem. tendi se invicem.

6. Item, In Veteri Testamento, Deu- 6. Item, In Veteri Testamento, Deu- ter. xxiv, 1 et seq., permittebatur viro ter. xxiv, 1 et seq., permittebatur viro dimittere uxorem, et non econtra: ergo dimittere uxorem, et non econtra: ergo videtur, quod etiam in Novo Testamento videtur, quod etiam in Novo Testamento impariter in hoc jure se habere debent. impariter in hoc jure se habere debent.

IN CONTRARIUM est quod illud quod Sedi IN CONTRARIUM est quod illud quod Sedi efficitur votis duobus concurrentibus, efficitur votis duobus concurrentibus, æqualem in utrisque debet habere cau- æqualem in utrisque debet habere cau- sam sed tale est matrimonium: ergo sam sed tale est matrimonium: ergo æqualiter se habent ambo in causa sepa- æqualiter se habent ambo in causa sepa- rationis a thoro. rationis a thoro.

RESPONSIO. Dicendum, quod ea quæ su RESPONSIO. Dicendum, quod ea quæ su in Littera dicuntur, sine ambiguitate in Littera dicuntur, sine ambiguitate

sunt vera. sunt vera.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod vir AD PRIMUM ergo dicendum, quod vir non in omnibus excedit, sed tantum in non in omnibus excedit, sed tantum in regimine et efficacia generationis : sed regimine et efficacia generationis : sed in constituendo individuitatem matrimo- in constituendo individuitatem matrimo- nii, et debito, et fide thori, sunt per om- nii, et debito, et fide thori, sunt per om- nia æquales: quia ista sunt quasi civilia, nia æquales: quia ista sunt quasi civilia, et efficiuntur utriusque voluntate. et efficiuntur utriusque voluntate.

AD ALIUD dicendum, quod jus omne Ad AD ALIUD dicendum, quod jus omne Ad

sicut Christus caput est Ecclesiæ. sicut Christus caput est Ecclesiæ.

A A

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 2.

proficiscitur a natura: sed non oportet, proficiscitur a natura: sed non oportet, quod proficiscatur ab una naturæ condi- quod proficiscatur ab una naturæ condi- tione est enim in muliere, quod fœmina tione est enim in muliere, quod fœmina est et hoc est sexus, et propter hoc in- est et hoc est sexus, et propter hoc in- diget rectore, et effective generante: et diget rectore, et effective generante: et ex hoc proficiscitur, quod non domine- ex hoc proficiscitur, quod non domine-

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

345 345

tur in virum, quod subdita est, quod An viri mulieres suas adulteras debent tur in virum, quod subdita est, quod An viri mulieres suas adulteras debent

sibi docere non permittitur, quod est sibi docere non permittitur, quod est potius adjutorium generationis quam ge- potius adjutorium generationis quam ge- nerans. Est etiam in ipsa, quod homo nerans. Est etiam in ipsa, quod homo est habens rationem et liberum arbi- est habens rationem et liberum arbi- trium et ex hoc proficiscitur, quod est trium et ex hoc proficiscitur, quod est domina suorum actuum, quod consensu domina suorum actuum, quod consensu suo facit matrimonium, quod habet de- suo facit matrimonium, quod habet de- bitum sibi acquisitum, et quod fidem bitum sibi acquisitum, et quod fidem potest servare promissi. Et sic patet potest servare promissi. Et sic patet qualiter jus istud proficiscitur a natura. qualiter jus istud proficiscitur a natura.

Per hoc patet etiam solutio ad se- Per hoc patet etiam solutio ad se- quens quia non in omnibus est caput, quens quia non in omnibus est caput, sed in quibusdam, ut patuit. sed in quibusdam, ut patuit.

AD ALIUD dicendum, quod unum bo- AD ALIUD dicendum, quod unum bo- num alii non præjudicat, sed potius con- num alii non præjudicat, sed potius con- servat, sicut fides thori certificat liberos. servat, sicut fides thori certificat liberos. Unde quod objicitur, hoc tenuit, quando Unde quod objicitur, hoc tenuit, quando paucitas hominum separationis meruit paucitas hominum separationis meruit dispensationem: sed postquam boni per dispensationem: sed postquam boni per prædicationem multiplicari inceperunt, prædicationem multiplicari inceperunt, laudatur status continentiæ: et ideo non laudatur status continentiæ: et ideo non quæritur fructus ventris in alia muliere. quæritur fructus ventris in alia muliere.

AD ALIUD dicendum, quod licet pecca- AD ALIUD dicendum, quod licet pecca- tum viri non generet dubietatem prolis, tum viri non generet dubietatem prolis, tamen peccat in matrimonio, et ideo de- tamen peccat in matrimonio, et ideo de- bitum amittit in corpore uxoris, quod bitum amittit in corpore uxoris, quod de jure matrimonii acquisierat. Et ob- de jure matrimonii acquisierat. Et ob- jectio illa procedit a non causa: quia jectio illa procedit a non causa: quia non est causa separationis a thoro, in- non est causa separationis a thoro, in- certitudo liberorum, sed potius pecca- certitudo liberorum, sed potius pecca- tum quod committit in matrimonium. tum quod committit in matrimonium.

AD ALIUD dicendum, quod in Veteri AD ALIUD dicendum, quod in Veteri Testamento hoc non fuit ut jus, sed po- Testamento hoc non fuit ut jus, sed po- tius ut dissimulatio in judicio causarum tius ut dissimulatio in judicio causarum potius quam in judicio animæ, sicut ante potius quam in judicio animæ, sicut ante dictum est in quæstione de libello repu- dictum est in quæstione de libello repu- dii et ideo nihil est ad propositum. dii et ideo nihil est ad propositum.

1 Cf. Supra, Dist. XXXIII, Art. 23 et seq. 1 Cf. Supra, Dist. XXXIII, Art. 23 et seq.

accusare ad sacerdotes? accusare ad sacerdotes?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, paulo ante finem: « Viri autem ibi, A, paulo ante finem: « Viri autem liberius uxores suas adulteras apud sa- liberius uxores suas adulteras apud sa- cerdotes, etc. » cerdotes, etc. »

Videtur, quod hujus contrarium esse Videtur, quod hujus contrarium esse deberet: quia deberet: quia

1. Dicit Chrysostomus, quod propria 1. Dicit Chrysostomus, quod propria passio mulierum est luxuria: ergo mi- passio mulierum est luxuria: ergo mi- nus est eis imputandum si fornicentur : nus est eis imputandum si fornicentur : ergo minus vituperabiles in accusatione, ergo minus vituperabiles in accusatione, quam viri. quam viri.

2. Item, In sequenti capitulo infra di- 2. Item, In sequenti capitulo infra di- cit Augustinus, quod tanto gravius viros cit Augustinus, quod tanto gravius viros puniri oportet, quanto magis ad eos per- puniri oportet, quanto magis ad eos per- tinet in virtute vincere, et exemplo re- tinet in virtute vincere, et exemplo re- gere fœminas. Et ex hoc sequitur idem gere fœminas. Et ex hoc sequitur idem quod prius. quod prius.

3. Item, Propter sexus facilem inconti- 3. Item, Propter sexus facilem inconti- nentiam et inclinationem dicit Philoso- nentiam et inclinationem dicit Philoso- phus, quod non proprie dicuntur conti- phus, quod non proprie dicuntur conti- nentes, sed potius viri: ergo videtur, nentes, sed potius viri: ergo videtur, quod non adeo vituperabilis sit mulier quod non adeo vituperabilis sit mulier incontinens sicut vir: ergo non in actio- incontinens sicut vir: ergo non in actio- ne est ita vituperabilis sicut vir. ne est ita vituperabilis sicut vir.

RESPONSIO. Dicendum, quod duæ sunt RESPONSIO. Dicendum, quod duæ sunt qualitates quæ conjunctæ faciunt incita- qualitates quæ conjunctæ faciunt incita- tionem ad coitum et facultatem coeundi : tionem ad coitum et facultatem coeundi : hæ autem sunt calidum et humidum : hæ autem sunt calidum et humidum : mulieres autem activum minus habent mulieres autem activum minus habent quam viri, quia sunt frigidiores viris in quam viri, quia sunt frigidiores viris in communi quantum pertinet ad comple- communi quantum pertinet ad comple- xionem, et ita habent minus incitationem xionem, et ita habent minus incitationem ad coitum, quam viri: et ideo magis vi- ad coitum, quam viri: et ideo magis vi- tuperabilis est earum incontinentia. Sed tuperabilis est earum incontinentia. Sed verum est, quod resistunt tentationi coi- verum est, quod resistunt tentationi coi- tus debilius, scilicet in hoc quod humi- tus debilius, scilicet in hoc quod humi-

Solutio. Solutio.

Al 1 et 2. Al 1 et 2.

346 346

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

diores sunt viris, et quod humidum fa- diores sunt viris, et quod humidum fa- cile recipit impressiones, et citius flecti- cile recipit impressiones, et citius flecti- tur quam siccum : sed hoc est materiale: tur quam siccum : sed hoc est materiale: et ideo simpliciter sunt magis vitupera- et ideo simpliciter sunt magis vitupera- biles, quam viri. Tamen in matrimonio biles, quam viri. Tamen in matrimonio sunt duæ causæ speciales, quarum una sunt duæ causæ speciales, quarum una est, quod secundum facultatem unius vir est, quod secundum facultatem unius vir potest in multas generando, et non mu- potest in multas generando, et non mu- lier et hujus etiam ratio supra explicata lier et hujus etiam ratio supra explicata est. Sccunda est: quia incertitudo libe- est. Sccunda est: quia incertitudo libe- rorum fit ex peccato mulieris, sed non ex rorum fit ex peccato mulieris, sed non ex peccato viri et hoc etiam supra expla- peccato viri et hoc etiam supra expla-

: :

natum est. natum est.

DICENDUM ergo ad primum, quod di- DICENDUM ergo ad primum, quod di- cium Chrysostomi referendum est ad cium Chrysostomi referendum est ad qualitatem passivam, quæ facit resistere qualitatem passivam, quæ facit resistere receptioni, et hæc est secundaria quali- receptioni, et hæc est secundaria quali- tas, et activa est principalis. tas, et activa est principalis.

Per idem patet solutio ad dictum Au Per idem patet solutio ad dictum Au gustini, quia viri resistere habent ex gustini, quia viri resistere habent ex

sicco. sicco.

AD ALIUD dicendum, quod hoc ideo AD ALIUD dicendum, quod hoc ideo dicit Philosophus, quia virtus omnis dicit Philosophus, quia virtus omnis quærit quemdam summum statum, co quærit quemdam summum statum, co quod virtus est ultimum potentiæ in re : quod virtus est ultimum potentiæ in re : sed cum continentia dicatur a resistendo sed cum continentia dicatur a resistendo et tenendo passiones præcipue a venereis, et tenendo passiones præcipue a venereis, et mulieres deficiant in tenendo passio- et mulieres deficiant in tenendo passio- nes tales propter humidum abundans, nes tales propter humidum abundans, dicit quod non habent virtutem conti- dicit quod non habent virtutem conti- nentiæ in summo, quia non sunt agen- nentiæ in summo, quia non sunt agen- tes, sed potius patientes in venereis. Et tes, sed potius patientes in venereis. Et propterea dixit Poeta : propterea dixit Poeta :

Casta est quam nemo rogavit. Casta est quam nemo rogavit.

B. Quod fornicariam nequit dimittere vir, nisi ipse expers fuerit, et e converso. B. Quod fornicariam nequit dimittere vir, nisi ipse expers fuerit, et e converso.

Si vero quæritur, An adulter adulteram possit dimittere causa fornica- Si vero quæritur, An adulter adulteram possit dimittere causa fornica- tionis? Dicimus quia nequit adultera uxor dimitti a viro, nisi et ipse ex- tionis? Dicimus quia nequit adultera uxor dimitti a viro, nisi et ipse ex- pers fornicationis existat, et e converso ¹. Unde Augustinus: Nihil iniquius pers fornicationis existat, et e converso ¹. Unde Augustinus: Nihil iniquius est, quam causa fornicationis dimittere uxorem, si et ipse convincitur for- est, quam causa fornicationis dimittere uxorem, si et ipse convincitur for- nicari Occurrit enim illud, In quo quo alterum judicas, teipsum condem- nicari Occurrit enim illud, In quo quo alterum judicas, teipsum condem- nas 3. Quapropter quisquis fornicationis causa vult abjicere uxorem, prior nas 3. Quapropter quisquis fornicationis causa vult abjicere uxorem, prior debet esse fornicatione purgatus: quod similiter et de foemina dixerim *. debet esse fornicatione purgatus: quod similiter et de foemina dixerim *. Idem, Indignantur mariti, si audiant adulteros viros pendere similes adul- Idem, Indignantur mariti, si audiant adulteros viros pendere similes adul- teris fœminis poenas, cum tanto gravius eos puniri oportuerit, quanto ma- teris fœminis poenas, cum tanto gravius eos puniri oportuerit, quanto ma- gis ad eos pertinet et virtute vincere, et exemplo regere forminas. Ex his gis ad eos pertinet et virtute vincere, et exemplo regere forminas. Ex his apparet, quod adulter adulteram dimittere non valet, et e converso. apparet, quod adulter adulteram dimittere non valet, et e converso.

* Cf. 32, quæst. 6, § Ecce (Nota edit. Lugd.) * Cf. 32, quæst. 6, § Ecce (Nota edit. Lugd.)

2 Ad Roman. 11, 1. 2 Ad Roman. 11, 1.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Sermone Domini in monte. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Sermone Domini in monte.

*IDEM, Lib. II de adulterinis conjugiis. *IDEM, Lib. II de adulterinis conjugiis.

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, B, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, B, ART. 3.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An adulteri teneantur se dimittere et se- An adulteri teneantur se dimittere et se- parari, vel possint simul habitare? parari, vel possint simul habitare?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, « Si vero quæritur, An adulter possit B, « Si vero quæritur, An adulter possit adulteram dimittere, etc. » adulteram dimittere, etc. »

Quæritur enim hic, Utrum teneantur Quæritur enim hic, Utrum teneantur Ne dimittere propter fornicationem, vel Ne dimittere propter fornicationem, vel possunt adhuc cohabitare si velint? possunt adhuc cohabitare si velint?

Videtur autem, quod teneantur se di- Videtur autem, quod teneantur se di- mittere: quia mittere: quia

1. Actus separativus semper dividit, 1. Actus separativus semper dividit, nisi aliquid iterato conjungat: sed forni- nisi aliquid iterato conjungat: sed forni- catio est actus separativus: ergo dividit, catio est actus separativus: ergo dividit, nisi iterata fiat conjunctio: sed non pot- nisi iterata fiat conjunctio: sed non pot- est ibi esse conjunctio iterata: ergo ne- est ibi esse conjunctio iterata: ergo ne- cessarium est, quod maneat divisio. cessarium est, quod maneat divisio. PROBATIO assumptæ per destructionem PROBATIO assumptæ per destructionem consequentis inter duas et easdem per- consequentis inter duas et easdem per- sonas non iteratur conjunctio matrimo- sonas non iteratur conjunctio matrimo- nialis et legitima : cum igitur prius fue- nialis et legitima : cum igitur prius fue- runt conjuncti, post actum separativum runt conjuncti, post actum separativum non iterabitur conjunctio, ne injuria fiat non iterabitur conjunctio, ne injuria fiat

sacramento. sacramento.

2. Item, Videtur quod adulter adulte- 2. Item, Videtur quod adulter adulte- ram dimittere possit, quia adulterium al- ram dimittere possit, quia adulterium al- terius causat separationem: sed in omni terius causat separationem: sed in omni natura sic est, quod quando geminatur natura sic est, quod quando geminatur causa, tunc confortatur effectus : sed causa, tunc confortatur effectus : sed utriusque adulterio geminatur causa di- utriusque adulterio geminatur causa di- mmissionis ergo effectus confortatur : mmissionis ergo effectus confortatur : ergo multo plus adulter adulteram dimit- ergo multo plus adulter adulteram dimit- tere potest, quam non adulter adulteram. tere potest, quam non adulter adulteram.

3. Item, Majus est peccatum ambo- 3. Item, Majus est peccatum ambo- rum, quam alterius simpliciter: ergo vi- rum, quam alterius simpliciter: ergo vi- detur, quod magis peccant contra matri- detur, quod magis peccant contra matri- monium ambo, quam alter: ergo magis monium ambo, quam alter: ergo magis dividunt thori cohabitationem peccantes dividunt thori cohabitationem peccantes

347 347

ambo, quam si alter peccaret: ergo vide- ambo, quam si alter peccaret: ergo vide- tur, quod se invicem dimittere possunt. tur, quod se invicem dimittere possunt.

4. Item, Ambo in matrimonio jus 4. Item, Ambo in matrimonio jus suum amiserunt : cum igitur hoc eis suum amiserunt : cum igitur hoc eis propter peccatum non acquiratur iterato, propter peccatum non acquiratur iterato, videtur quod peccent postea commanen- videtur quod peccent postea commanen- tes ergo tenentur separari. tes ergo tenentur separari.

IN CONTRARIUM hujus est quod dicit Do- Sed contra. IN CONTRARIUM hujus est quod dicit Do- Sed contra. minus, Joan. VIII, 7: Qui sine peccato minus, Joan. VIII, 7: Qui sine peccato est vestrum, primus in illam lapidem est vestrum, primus in illam lapidem mittat et hoc dixit de adultera: ergo mittat et hoc dixit de adultera: ergo adulter adulteram accusare non potest : adulter adulteram accusare non potest : ergo nec per accusationem deferre judi- ergo nec per accusationem deferre judi- ci sed non potest dimittere nisi per ju- ci sed non potest dimittere nisi per ju- dicium ergo uxor adultera ab adultero dicium ergo uxor adultera ab adultero dimitti non potest. dimitti non potest.

RESPONSIO. Dicendum, quod adulter RESPONSIO. Dicendum, quod adulter adulteram non potest dimittere, sicut adulteram non potest dimittere, sicut dicitur in Littera. dicitur in Littera.

: :

AD PRIMUM autem quod objicitur, di- AD PRIMUM autem quod objicitur, di- cendum quod non simpliciter est actus cendum quod non simpliciter est actus separativus quia separat a thoro, sed separativus quia separat a thoro, sed non a sacramento: et ideo objectio non non a sacramento: et ideo objectio non valet talis enim unio et separatio sunt valet talis enim unio et separatio sunt personales, et ideo sæpius inter easdem personales, et ideo sæpius inter easdem personas iterari non possunt. personas iterari non possunt.

: :

AD ALIUD dicendum, quod adulterium AD ALIUD dicendum, quod adulterium alterius est causa separationis ex merito alterius est causa separationis ex merito fidei servatæ in reliquo ideo enim adju- fidei servatæ in reliquo ideo enim adju- dicatur ei, quod adultera miserit debitum dicatur ei, quod adultera miserit debitum quod habuit in corpore alterius, licet re- quod habuit in corpore alterius, licet re- liquus nihil amiserit. Cum autem uterque liquus nihil amiserit. Cum autem uterque adulteratur, tunc nihil meretur illa fides, adulteratur, tunc nihil meretur illa fides, et ideo non possunt separari: quia pro et ideo non possunt separari: quia pro neutro ad poenam alterius judicari potest. neutro ad poenam alterius judicari potest. Objectio autem procedit ac si merito adul- Objectio autem procedit ac si merito adul- terii solius fiat judicium et hoc non est terii solius fiat judicium et hoc non est

verum. verum.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens. Per hoc etiam patet solutio ad sequens. AD ULTIMUM dicendum, quod neuter AD ULTIMUM dicendum, quod neuter amisit jus suum: quia quod unus amittit amisit jus suum: quia quod unus amittit jus suum, judicatur in favorem fidei ser- jus suum, judicatur in favorem fidei ser- vatæ ab altero : et hoc non fit hic. vatæ ab altero : et hoc non fit hic.

Et sic patet ratio juris assignati hic. Et sic patet ratio juris assignati hic.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 et 3. Ad 2 et 3.

Ad 4. Ad 4.

348 348

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

C. Quod possunt reconciliari qui separantur causa fornicationis. C. Quod possunt reconciliari qui separantur causa fornicationis.

: :

3 3

Si quis autem fornicationis expers fornicariam dimiserit, alii copulari Si quis autem fornicationis expers fornicariam dimiserit, alii copulari non potest, sed continere oportet, vel ad dimissam redire: sic et de foemi- non potest, sed continere oportet, vel ad dimissam redire: sic et de foemi- na. Unde et Apostolus: His qui matrimonio juncti sunt, præcipio non ego, na. Unde et Apostolus: His qui matrimonio juncti sunt, præcipio non ego, sed Dominus, uxorem a viro non discedere: quod si discesserit, manere in- sed Dominus, uxorem a viro non discedere: quod si discesserit, manere in- nuptam, aut viro suo reconciliari. Et de viro addit: Et vir uxorem non nuptam, aut viro suo reconciliari. Et de viro addit: Et vir uxorem non dimittat Sed Ambrosius ait: Ideo non subdit de viro sicut de muliere, dimittat Sed Ambrosius ait: Ideo non subdit de viro sicut de muliere, quia licet viro aliam ducere. Sed hoc a falsariis in Ambrosii libro positum quia licet viro aliam ducere. Sed hoc a falsariis in Ambrosii libro positum creditur supplendum enim esse in viro quod de uxore præmisit, aperte creditur supplendum enim esse in viro quod de uxore præmisit, aperte dicit Augustinus sic: Quare non addit de muliere, quod præmisit de viro, dicit Augustinus sic: Quare non addit de muliere, quod præmisit de viro, nisi quod similem formam vult intelligi ? ut si dimiserit (quod causa for- nisi quod similem formam vult intelligi ? ut si dimiserit (quod causa for- nicationis permittitur) maneat sine uxore, aut reconcilietur uxori". Idem, Si nicationis permittitur) maneat sine uxore, aut reconcilietur uxori". Idem, Si nec nubere illi conceditur, vivo viro a quo recessit, nec huic alteram du- nec nubere illi conceditur, vivo viro a quo recessit, nec huic alteram du- cere viva uxore quam dimisit: multo minus fas est illicita cum quibuslibet cere viva uxore quam dimisit: multo minus fas est illicita cum quibuslibet stupra committere 3. Idem, Ut non facile dimittatur uxor, Dominus solam stupra committere 3. Idem, Ut non facile dimittatur uxor, Dominus solam fornicationis causam excepit: cæteras vero universas molestias, si qua fornicationis causam excepit: cæteras vero universas molestias, si qua exstiterint, jubet pro fide conjugali et pro castitate fortiter sustineri, et exstiterint, jubet pro fide conjugali et pro castitate fortiter sustineri, et moechum dixit, qui a viro solutam duxit . Ex his ostenditur, quod si causa moechum dixit, qui a viro solutam duxit . Ex his ostenditur, quod si causa fornicationis fit separatio, non potest vir vel mulier in aliam transire co- fornicationis fit separatio, non potest vir vel mulier in aliam transire co- pulam. Possunt autem reconciliari et cohabitare sicut prius, si dimissum pulam. Possunt autem reconciliari et cohabitare sicut prius, si dimissum alter revocare voluerit. alter revocare voluerit.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An vir qui fornicationis expers fornica- An vir qui fornicationis expers fornica- riam dimiserit, potest alii copulari? riam dimiserit, potest alii copulari?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi,

1 I ad Corinth. VII, 10 et 11. 1 I ad Corinth. VII, 10 et 11.

2 Ibidem, . 11. Cf. Matth. v, 32 et xix, 9; 2 Ibidem, . 11. Cf. Matth. v, 32 et xix, 9; Marc. x. 7; Luc. XVI, 18. Marc. x. 7; Luc. XVI, 18.

3 S. AMBROSIUS, Super epist. ad Corinthios; 3 S. AMBROSIUS, Super epist. ad Corinthios; et habetur, 32, quæst. 7, cap. Apostolus dicit et habetur, 32, quæst. 7, cap. Apostolus dicit (Nota edit. Lugd.) (Nota edit. Lugd.)

C, « Si quis autem fornicationis expers, C, « Si quis autem fornicationis expers,

etc. » etc. »

Ex hoc videtur, quod in isto capitulo Ex hoc videtur, quod in isto capitulo dicitur, quod penitus sit injustum : dicitur, quod penitus sit injustum :

1. Dicit enim Dominus in Evangelio, 1. Dicit enim Dominus in Evangelio, quod non omnes capiunt verbum de con- quod non omnes capiunt verbum de con- tinentia ergo nec omnibus debet im- tinentia ergo nec omnibus debet im- poni aut igitur vir dimittet, aut non di- poni aut igitur vir dimittet, aut non di- mittet. Si dimittit, tunc cum sit imper- mittet. Si dimittit, tunc cum sit imper-

4 S. AUGUSTINUS, De Sermone Domini in 4 S. AUGUSTINUS, De Sermone Domini in monte; et habetur, 32, quæst. 7 (Nota edit. Lugd.) monte; et habetur, 32, quæst. 7 (Nota edit. Lugd.) 5 Ibidem, cap. Domino ad illud (Nota edit. 5 Ibidem, cap. Domino ad illud (Nota edit. Lugd.) Lugd.)

6 Cf. Matth. XIX, 9. 6 Cf. Matth. XIX, 9.

7 Cf. Matth. XIX, 11. 7 Cf. Matth. XIX, 11.

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, C, ART. 4. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, C, ART. 4.

fectus, sibi imponitur perfectio: hoc au- fectus, sibi imponitur perfectio: hoc au- tem est laqueus imperfecto, sicut innuit tem est laqueus imperfecto, sicut innuit Apostolus, I ad Corinth. VII, 35: Porro Apostolus, I ad Corinth. VII, 35: Porro hoc ad utilitatem vestram dico, non ut hoc ad utilitatem vestram dico, non ut laqueum vobis injiciam, sed ad id quod laqueum vobis injiciam, sed ad id quod homestum est, supple, provocem, et quod homestum est, supple, provocem, et quod facultatem præbeat sine impedimento facultatem præbeat sine impedimento Dominum obsecrandi. Si autem non di- Dominum obsecrandi. Si autem non di- mittat, tunc incentivum præbet delin- mittat, tunc incentivum præbet delin- quendi quia stultus est, qui tenet me- quendi quia stultus est, qui tenet me- retricem, ut dicit in Littera: ergo vide- retricem, ut dicit in Littera: ergo vide- tur injustum esse quod hic dicit. tur injustum esse quod hic dicit.

2. Item, Ista ex matrimonio non ha- 2. Item, Ista ex matrimonio non ha- buit plus quam debitum in corpore viri, buit plus quam debitum in corpore viri, et hoc merito fornicationis amisit: ergo et hoc merito fornicationis amisit: ergo cum illo nihil plus habet commune : cum illo nihil plus habet commune : ergo videtur, quod licet ista non sit so- ergo videtur, quod licet ista non sit so- luta ab illo qui non peccavit in matri- luta ab illo qui non peccavit in matri- monium, tamen ille sit solutus ab ea: monium, tamen ille sit solutus ab ea: ergo ille potest ducere aliam, licet ipsa ergo ille potest ducere aliam, licet ipsa alium ducere non possit. alium ducere non possit.

3. Item, Cum tria bona sint matrimo- 3. Item, Cum tria bona sint matrimo- nii, video quod per fornicationem duo nii, video quod per fornicationem duo expresse violantur, scilicet fides, et sa- expresse violantur, scilicet fides, et sa- cramentum. Et de fide quidem patet. De cramentum. Et de fide quidem patet. De sacramento autem etiam patet sic: quia sacramento autem etiam patet sic: quia sacramentum secundum esse est ipsa in- sacramentum secundum esse est ipsa in- dividuitas matrimonii, qua unum fue- dividuitas matrimonii, qua unum fue- runt in anima et corpore vir et mulier: runt in anima et corpore vir et mulier: sed impossibile est illam unitatem ma- sed impossibile est illam unitatem ma- nere in unione ad alium: ergo cum per nere in unione ad alium: ergo cum per fornicationem alter unit se alii, ipse divi- fornicationem alter unit se alii, ipse divi- dit se a primo ergo solvitur individui- dit se a primo ergo solvitur individui- tas ergo hæc bona quæ nulla facta sunt, tas ergo hæc bona quæ nulla facta sunt, non tenent esse matrimonii inter virum non tenent esse matrimonii inter virum et mulierem. Sed bonum prolis melius et et mulierem. Sed bonum prolis melius et certius in alia quæritur, et etiam in ani- certius in alia quæritur, et etiam in ani- malibus ergo videtur, quod nullum bo- malibus ergo videtur, quod nullum bo- norum matrimonii impediat, quin ille norum matrimonii impediat, quin ille qui non est fornicatus, contrahere possit qui non est fornicatus, contrahere possit cum alia ergo falsum est quod dicitur in cum alia ergo falsum est quod dicitur in

Littera. Littera.

4. Item, Matrimonium est medicina: 4. Item, Matrimonium est medicina: sed nulla ars medicinæ est, quæ ægro sed nulla ars medicinæ est, quæ ægro parat tantum unum electuarium vel an- parat tantum unum electuarium vel an- tidotum, sed potius si offenditur in uno, tidotum, sed potius si offenditur in uno, paratur alterum: ergo a simili cum ægri- paratur alterum: ergo a simili cum ægri-

I ad Corinth. VII, 9. I ad Corinth. VII, 9.

349 349

q q

tudo concupiscentiæ periculosior sit, tudo concupiscentiæ periculosior sit, quam ægritudo corporis, videtur quod ei quam ægritudo corporis, videtur quod ei continue diversa debent parari antidota. continue diversa debent parari antidota. Si igitur offendat unus conjugum (quia Si igitur offendat unus conjugum (quia melius est nubere, quam uri ¹) debet fa- melius est nubere, quam uri ¹) debet fa- cultas dari contrahendi cum altero. cultas dari contrahendi cum altero.

IN CONTRARIUM hujus est, quod omne Sed contra. IN CONTRARIUM hujus est, quod omne Sed contra. inducens lasciviam et dissolutionem civi- inducens lasciviam et dissolutionem civi- litatum Ecclesiæ, debet interdici a jure, litatum Ecclesiæ, debet interdici a jure, sicut dicit Philosophus in Politegiis: sed sicut dicit Philosophus in Politegiis: sed conjungi pluribus successive est hujus- conjungi pluribus successive est hujus- modi ergo debet interdici: ergo rectum modi ergo debet interdici: ergo rectum est jus quod hic ponitur. PROBATUR me- est jus quod hic ponitur. PROBATUR me- dia: si enim separatus conjungitur alteri, dia: si enim separatus conjungitur alteri, nascitur odium parentelæ ad parente- nascitur odium parentelæ ad parente- lam, et dissidium domus puerorum con- lam, et dissidium domus puerorum con- tra pueros: ergo constat propositum. tra pueros: ergo constat propositum.

AD HOC dicendum, quod ea quæ in Solutio. AD HOC dicendum, quod ea quæ in Solutio. Littera dicuntur, sine ambiguitate sunt Littera dicuntur, sine ambiguitate sunt

tenenda. tenenda.

AD PRIMUM autem quod contra objici- Ad 1 et 2. AD PRIMUM autem quod contra objici- Ad 1 et 2. tur, dicendum quod permittitur et consu- tur, dicendum quod permittitur et consu- litur ei, quod cautione habita uxori par- litur ei, quod cautione habita uxori par- cat, et sic secum remaneat: quia non est cat, et sic secum remaneat: quia non est meretrix quæ pœnitens est: et si non meretrix quæ pœnitens est: et si non vult, sibi imputet: nec per hoc præstat vult, sibi imputet: nec per hoc præstat incentivum delinquendi, quia vir jure incentivum delinquendi, quia vir jure potest eam disciplinis arcere et sacerdo- potest eam disciplinis arcere et sacerdo- tibus, quod de lapsu secundo non time- tibus, quod de lapsu secundo non time- bit. bit.

Per hoc etiam patet solutio ad secun- Per hoc etiam patet solutio ad secun-

dum. dum.

AD ALIUD dicendum, quod bonum sa- AD ALIUD dicendum, quod bonum sa- cramenti non violatur: quia talis separa- cramenti non violatur: quia talis separa- tio non est sacramentalis: quia licet alii tio non est sacramentalis: quia licet alii sit unita corporaliter, non tamen sacra- sit unita corporaliter, non tamen sacra- mentaliter et unio corporalis cum alio mentaliter et unio corporalis cum alio non contrariatur unioni sacramentali cum non contrariatur unioni sacramentali cum

marito, et ideo non scindit eam. marito, et ideo non scindit eam.

AD ALIUD dicendum, quod matrimo- AD ALIUD dicendum, quod matrimo- nium medicina est: si tamen infirmus nium medicina est: si tamen infirmus abhorret medicinam, quæ sola valet abhorret medicinam, quæ sola valet contra morbum, non potest ei fieri alia, contra morbum, non potest ei fieri alia, sed eadem aliter disposita erit salutaris: sed eadem aliter disposita erit salutaris: ita est de muliere primo meretrice, et ita est de muliere primo meretrice, et postea pœnitente. postea pœnitente.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

350 350

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An vir potest fornicariam dimittere, et An vir potest fornicariam dimittere, et alteri copulari, sicuti falso imponitur alteri copulari, sicuti falso imponitur Ambrosio quod hoc senserit ? Ambrosio quod hoc senserit ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Ambrosius, ibi, C, post initium : « Quia Ambrosius, ibi, C, post initium : « Quia licet viro aliam ducere, etc. » licet viro aliam ducere, etc. »

Hoc enim videtur esse verum: quia Hoc enim videtur esse verum: quia 1. Sicut ante dictum est, viri habent 1. Sicut ante dictum est, viri habent magis incitativum, quam mulieres: ergo magis incitativum, quam mulieres: ergo amplius debet eis subveniri ex statutis amplius debet eis subveniri ex statutis matrimonii ergo aliquid debet eis con- matrimonii ergo aliquid debet eis con- cedi, quod non mulieribus sed hoc non cedi, quod non mulieribus sed hoc non potest esse, nisi ut alias ducat: ergo licet potest esse, nisi ut alias ducat: ergo licet vel licere debet viris alias ducere. vel licere debet viris alias ducere.

2. Item, Vir multas implet, ut supra 2. Item, Vir multas implet, ut supra probatum est ergo secundum sexus sui probatum est ergo secundum sexus sui naturam debet ei permitti cum multis naturam debet ei permitti cum multis contrahere ergo licitum est quod dicit: contrahere ergo licitum est quod dicit:

ergo non est a falsariis libris Ambrosi; ergo non est a falsariis libris Ambrosi; impositum, sed potius ex ratione decre impositum, sed potius ex ratione decre tum vel dictum. tum vel dictum.

RESPONSIO, quod a falsario Ambrosii RESPONSIO, quod a falsario Ambrosii libro appositum est, et falsum aperte. libro appositum est, et falsum aperte.

AD PRIMUM autem dicendum, quod lex AD PRIMUM autem dicendum, quod lex continentiæ indicitur dimittenti aut si continentiæ indicitur dimittenti aut si non continet, reconciliari, et hoc com- non continet, reconciliari, et hoc com- petit perfectioni Novi Testamenti: nec petit perfectioni Novi Testamenti: nec Deus gratiam negabit, dummodo se pœ- Deus gratiam negabit, dummodo se pœ- nitendo præparet ad receptionem, ad nitendo præparet ad receptionem, ad quam si se non præparaverit, sibi impu- quam si se non præparaverit, sibi impu- tet et non alii. tet et non alii.

AD ALIUD dicendum, quod hic Philoso- AD ALIUD dicendum, quod hic Philoso- phus loquitur de natura quæ est sexus ex phus loquitur de natura quæ est sexus ex genere quia omnis masculus sic se ha- genere quia omnis masculus sic se ha- bet et hoc non est natura propria ho- bet et hoc non est natura propria ho- minis, sed potius illa quæ est ex differen- minis, sed potius illa quæ est ex differen- tia. Et quid sit hoc dictum, ex superiori- tia. Et quid sit hoc dictum, ex superiori- bus patet. Ilic autem loquitur jus pa- bus patet. Ilic autem loquitur jus pa- trum de jure hominis in quantum homo, trum de jure hominis in quantum homo, id est, in quantum utens ratione et in- id est, in quantum utens ratione et in- tellectu per considerationem præmii ca- tellectu per considerationem præmii ca- stitatis. stitatis.

D. Quæ prædictis videntur obviare. D. Quæ prædictis videntur obviare.

Dicit tamen Joannes Chrysostomus: Sicut crudelis et iniquus est, qui Dicit tamen Joannes Chrysostomus: Sicut crudelis et iniquus est, qui castam dimittit: sic fatuus est et iniquus, qui retinet meretricem. Patronus castam dimittit: sic fatuus est et iniquus, qui retinet meretricem. Patronus enim turpitudinis est, qui celat crimen uxoris ¹. Item, Hieronymus 2: Cum enim turpitudinis est, qui celat crimen uxoris ¹. Item, Hieronymus 2: Cum mulier unam carnem in aliam diviserit, et se fornicatione a marito separa- mulier unam carnem in aliam diviserit, et se fornicatione a marito separa- verit, non debet teneri: ne virum quoque sub maledicto faciat, dicente verit, non debet teneri: ne virum quoque sub maledicto faciat, dicente Scriptura Qui tenet adulteram, stultus est et insipiens ³. Idem * ad Aman- Scriptura Qui tenet adulteram, stultus est et insipiens ³. Idem * ad Aman- dum presbyterum scribens de quadam, quæ viro suo vivente alii nupserat, dum presbyterum scribens de quadam, quæ viro suo vivente alii nupserat,

1 Cf. 32, quæst. 1, cap. Crudelis (Nota edit. Lugd.) 1 Cf. 32, quæst. 1, cap. Crudelis (Nota edit. Lugd.)

Ibidem, cap. Dixit Dominus (Nota edit Lugd.) Ibidem, cap. Dixit Dominus (Nota edit Lugd.)

3 Proverb. XVIII, 22. Vulgata habet, stultus est et impius. 3 Proverb. XVIII, 22. Vulgata habet, stultus est et impius.

4 S. HIERONYMUS; et habetur, 34, quæst. 2, cap. Non satis (Nota edit. Lugd.) 4 S. HIERONYMUS; et habetur, 34, quæst. 2, cap. Non satis (Nota edit. Lugd.)

Contra. Contra.

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, D, ART. 6. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, D, ART. 6.

351 351

sic ait: Rem novam loquor, imo non novam, sed veterem, quæ Veteris Te- sic ait: Rem novam loquor, imo non novam, sed veterem, quæ Veteris Te- stamenti auctoritate confirmatur : Si reliquerit secundum virum mulier, et stamenti auctoritate confirmatur : Si reliquerit secundum virum mulier, et reconciliari voluerit priori, non potest ¹. reconciliari voluerit priori, non potest ¹.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An vir teneatur dimittere adulteram, an An vir teneatur dimittere adulteram, an tenere eam apud se? tenere eam apud se?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, «Dicit autem Joannes Chrysosto- ibi, D, «Dicit autem Joannes Chrysosto- mus, etc. » mus, etc. »

Hoc enim confirmatur per rationem : Hoc enim confirmatur per rationem : quia quia

1. Facilitas veniæ parit incentivum de- 1. Facilitas veniæ parit incentivum de- linquendi sed sæpe recipere facilitas est linquendi sed sæpe recipere facilitas est veniæ ergo parit incentivum delinquen- veniæ ergo parit incentivum delinquen- di ergo non est sæpe recipienda. di ergo non est sæpe recipienda.

2. Item, Super illud epistolæ ad Ro- 2. Item, Super illud epistolæ ad Ro- man. 1, 32 Non solum qui ea faciunt, man. 1, 32 Non solum qui ea faciunt, etc., dicit Glossa, quod « consentit, qui etc., dicit Glossa, quod « consentit, qui dum possit arguere, tacet: » sed vir di- dum possit arguere, tacet: » sed vir di- mittendo mulierem per hoc quod objicit mittendo mulierem per hoc quod objicit ei fornicationem, potest arguere: ergo ei fornicationem, potest arguere: ergo peccat tacendo et dissimulando: sed re- peccat tacendo et dissimulando: sed re- ceptio fit ex culpæ dissimulatione: ergo ceptio fit ex culpæ dissimulatione: ergo peccat sæpe recipiendo. peccat sæpe recipiendo.

3. Item, Patronum esse turpitudinis 3. Item, Patronum esse turpitudinis et lenocinii, est peccatum mortale: sed et lenocinii, est peccatum mortale: sed tenere fornicariam est esse patronum tenere fornicariam est esse patronum turpitudinis et lenocinii, ut dicitur in turpitudinis et lenocinii, ut dicitur in Littera ergo fornicariam tenere et non Littera ergo fornicariam tenere et non abjicere, est peccatum mortale. abjicere, est peccatum mortale.

IN CONTRARIUM hujus sic objicitur: IN CONTRARIUM hujus sic objicitur: 1. Sapiens sibi cavet ne medicinam 1. Sapiens sibi cavet ne medicinam irrecuperabilem sibi amittat: sed uxor irrecuperabilem sibi amittat: sed uxor est medicina concupiscentiæ irrecupera- est medicina concupiscentiæ irrecupera- bilis dum vivit: ergo sapiens non abjicit bilis dum vivit: ergo sapiens non abjicit

1 Deuter. xxiv, 2 et seq. Cumque egressa alte- 1 Deuter. xxiv, 2 et seq. Cumque egressa alte- rum virum duxerit, et ille quoque oderit cam, rum virum duxerit, et ille quoque oderit cam, dederitque ei libellum repudii, et dimiserit de dederitque ei libellum repudii, et dimiserit de

eam: ergo non vult separari ab ipsa, eam: ergo non vult separari ab ipsa, quamdiu vivit, etiam quidquid faciat. quamdiu vivit, etiam quidquid faciat.

2. Item, Hieronymus dicit super 2. Item, Hieronymus dicit super Oseam, quod «< bonum est inducere me- Oseam, quod «< bonum est inducere me- retricem ut ad continentiam invitetur: » retricem ut ad continentiam invitetur: » ergo multo majus bonum est tenere jam ergo multo majus bonum est tenere jam ductam ergo malum est dimittere uxo- ductam ergo malum est dimittere uxo- rem etiam exercentem meretricium. rem etiam exercentem meretricium.

3. Item, Si infidelis esset, moneretur 3. Item, Si infidelis esset, moneretur tenere eam spe pœnitentiæ: ergo multo tenere eam spe pœnitentiæ: ergo multo magis fidelem, sed in moribus aberran- magis fidelem, sed in moribus aberran- tem debet moneri, quod teneat : ergo tem debet moneri, quod teneat : ergo nullo modo est dimittenda. nullo modo est dimittenda.

4. Item, Quamdiu est cum viro, habet 4. Item, Quamdiu est cum viro, habet aliquod retinaculum turpitudinis: quan- aliquod retinaculum turpitudinis: quan- do autem dimittitur, nullum habet: ergo do autem dimittitur, nullum habet: ergo videtur, quod melius sit eam tenere, videtur, quod melius sit eam tenere, quam dimittere. quam dimittere.

RESPONSIO. Dicendum, quod quamdiu Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod quamdiu Solutio. habetur spes et facultas correctionis, habetur spes et facultas correctionis, tamdiu monendus est vir ne dimittat tamdiu monendus est vir ne dimittat uxorem sed si neutrum istorum sit, po- uxorem sed si neutrum istorum sit, po- tius consulendum est viro, quod subtra- tius consulendum est viro, quod subtra- hat se turpitudini : quia patronus judica- hat se turpitudini : quia patronus judica- tur turpitudinis, quando commoratur tur turpitudinis, quando commoratur nolenti recedere a fornicatione. nolenti recedere a fornicatione.

Et per hoc patet solutio ad primam Et per hoc patet solutio ad primam partem objectionum. partem objectionum.

AD PRIMUM autem quod in contrarium Adobject. 1. AD PRIMUM autem quod in contrarium Adobject. 1. objicitur, dicendum quod sapiens aliquid objicitur, dicendum quod sapiens aliquid habet de timore Dei et amore honestatis: habet de timore Dei et amore honestatis: et ideo libentius caret medicina quæ non et ideo libentius caret medicina quæ non directe medicatur, quia gratia naturæ directe medicatur, quia gratia naturæ medicina est contra concupiscentiam, medicina est contra concupiscentiam, quam ipse cum infamia et peccati parti- quam ipse cum infamia et peccati parti- cipatione debito suo utitur in muliere ne- cipatione debito suo utitur in muliere ne- faria. faria.

AD ALIUD dicendum, quod verum est, Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod verum est, Ad object. 2.

domo sua, vel certe mortuus fuerit, non poterit domo sua, vel certe mortuus fuerit, non poterit prior maritus recipere eam in uxorem, etc. prior maritus recipere eam in uxorem, etc.

Ad object. 3. Ad object. 3.

352 352

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ubi est spes poenitentiæ: sed si non sit ubi est spes poenitentiæ: sed si non sit spes, tunc stultus est, qui talem ducit spes, tunc stultus est, qui talem ducit mulierem. mulierem.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est de infideli quæ cohabitat non in contu- de infideli quæ cohabitat non in contu- meliam auctoris matrimonii: meretrix meliam auctoris matrimonii: meretrix autem talis in qua non speratur pœni- autem talis in qua non speratur pœni- tentia, cohabitat cum contumelia hone- tentia, cohabitat cum contumelia hone-

statis matrimonii et blasphemia castita statis matrimonii et blasphemia castita tis. tis.

AD ALIUD dicendum, quod si vir posset v AD ALIUD dicendum, quod si vir posset v eam rétinere a turpitudine, tunc absque eam rétinere a turpitudine, tunc absque dubio monendus est, quod teneat eam : dubio monendus est, quod teneat eam : si autem non potest, tunc tutius est di- si autem non potest, tunc tutius est di- mittere, ne et ipse vir pereat in scelere mittere, ne et ipse vir pereat in scelere mulieris. mulieris.

E. Determinatio. E. Determinatio.

Sed hæc omnia intelligenda sunt de illa quæ ab adulterio recedere no- Sed hæc omnia intelligenda sunt de illa quæ ab adulterio recedere no- luit, nec per poenitentiam peccatum delere. Quod si vir scienter patitur, luit, nec per poenitentiam peccatum delere. Quod si vir scienter patitur, consentire videtur. Si enim in adulterio perseverare eligit, patronus turpi- consentire videtur. Si enim in adulterio perseverare eligit, patronus turpi- tudinis, et lenocinii reus maritus habebitur, nisi eam adulterii ream facere tudinis, et lenocinii reus maritus habebitur, nisi eam adulterii ream facere voluerit. Si autem a peccato recesserit, et per poenitentiam illud purgaverit, voluerit. Si autem a peccato recesserit, et per poenitentiam illud purgaverit, poterit viro reconciliari ¹. Unde Augustinus: Quid tibi durum videtur, ut poterit viro reconciliari ¹. Unde Augustinus: Quid tibi durum videtur, ut post adulterium reconcilietur conjunx: si fides adsit, non erit durum. Cur post adulterium reconcilietur conjunx: si fides adsit, non erit durum. Cur enim adhuc deputamus adulteros, quos credimus pœnitentia esse sanatos 2? enim adhuc deputamus adulteros, quos credimus pœnitentia esse sanatos 2? Idem, Non erit turpis nec difficilis, etiam post patrata et purgata adulteria Idem, Non erit turpis nec difficilis, etiam post patrata et purgata adulteria reconciliatio conjugii, ubi per claves regni coelorum, non dubitatur fieri reconciliatio conjugii, ubi per claves regni coelorum, non dubitatur fieri remissio peccatorum : non ut post viri divortium adultera revocetur, sed ut remissio peccatorum : non ut post viri divortium adultera revocetur, sed ut post Christi consortium adultera non vocetur ³. Item, Gregorius: Debet re- post Christi consortium adultera non vocetur ³. Item, Gregorius: Debet re- cipere peccatricem, quæ pœnitentiam egit, sed non sæpe *. Item, Hermes : cipere peccatricem, quæ pœnitentiam egit, sed non sæpe *. Item, Hermes : Si vir sciverit uxorem suam deliquisse, et non egerit poenitentiam mulier, Si vir sciverit uxorem suam deliquisse, et non egerit poenitentiam mulier, sed permanet in fornicatione sua, et vivit cum illa, vir reus erit et parti- sed permanet in fornicatione sua, et vivit cum illa, vir reus erit et parti- ceps peccati ejus. Quod si mulier dimissa egerit pœnitentiam, et voluerit ceps peccati ejus. Quod si mulier dimissa egerit pœnitentiam, et voluerit ad virum reverti, debet recipere peccatricem quæ pœnitentiam egit, sed ad virum reverti, debet recipere peccatricem quæ pœnitentiam egit, sed non sæpe 5. non sæpe 5.

1 Cf. 32, quæst. 1. 1 Cf. 32, quæst. 1.

2 S. AUGUSTINUS, Ad Pellentium. Cf. 32, quæst. 1, cap. Quod autem (Nota edit. Lugd.) 2 S. AUGUSTINUS, Ad Pellentium. Cf. 32, quæst. 1, cap. Quod autem (Nota edit. Lugd.)

3 IDEM, Lib. de adulterinis conjugiis. 3 IDEM, Lib. de adulterinis conjugiis.

* S. GREGORIUS, In libro qui dicitur Pastor. * S. GREGORIUS, In libro qui dicitur Pastor.

4 HERMES, Lib. de adulterinis conjugiis (Nota edit. Lugd.) 4 HERMES, Lib. de adulterinis conjugiis (Nota edit. Lugd.)

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 7.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Qualiter debeat fieri adulterii асси- Qualiter debeat fieri adulterii асси- satio? satio?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, «Sed hæc omnia intelligenda ibi, E, «Sed hæc omnia intelligenda sunt, etc. » Et quæruntur hic novem. sunt, etc. » Et quæruntur hic novem.

Primum est, Qualiter debeat fieri ac- Primum est, Qualiter debeat fieri ac- cusatio? cusatio?

Secundum, Quando maritus admitti- Secundum, Quando maritus admitti- tur ad accusationem uxoris adulteræ, tur ad accusationem uxoris adulteræ, vel e converso? vel e converso?

Tertium, Quis sit effectus ejus separa- Tertium, Quis sit effectus ejus separa- tionis ? tionis ?

Quartum, In quibus casibus vir non Quartum, In quibus casibus vir non potest agere ad thori separationem? potest agere ad thori separationem?

Quintum, Utrum post latam senten- Quintum, Utrum post latam senten- tiam de separatione thori recipere te- tiam de separatione thori recipere te- netur adulteram si et ipse adulteratur? netur adulteram si et ipse adulteratur?

Sextum, Utrum mulier post latam Sextum, Utrum mulier post latam sententiam debet reconciliari viro revo- sententiam debet reconciliari viro revo- canti eam, etiamsi non vult? canti eam, etiamsi non vult?

Septimum, Utrum mulier adultera Septimum, Utrum mulier adultera post poenitentiam adulterii potest repel- post poenitentiam adulterii potest repel-

lere virum ab accusatione ? lere virum ab accusatione ?

Octavum, Utrum vir adulteratus oc- Octavum, Utrum vir adulteratus oc- culte potest sine peccato agere contra culte potest sine peccato agere contra mulierem manifeste adulteram ad thori mulierem manifeste adulteram ad thori separationem? separationem?

Nonum, Utrum reconciliata adultera Nonum, Utrum reconciliata adultera debitum quod habuit in corpore viri debitum quod habuit in corpore viri amiserit, ita quod non possit sine amiserit, ita quod non possit sine peccato petere debitum, sed tantum red- peccato petere debitum, sed tantum red- dere? dere?

AD PRIMUM objicitur sic : AD PRIMUM objicitur sic :

Accusatio est proprie de crimine per Accusatio est proprie de crimine per inscriptionem facta, obligante se accusa- inscriptionem facta, obligante se accusa- tore ad legem talionis coram judice si tore ad legem talionis coram judice si defecerit in probatione. defecerit in probatione.

Videtur autem, quod hoc non possit ob- Videtur autem, quod hoc non possit ob- servari in accusatione adulterii: quia servari in accusatione adulterii: quia

XXX XXX

353 353

1. Accusatio debet esse de scito: illud 1. Accusatio debet esse de scito: illud autem peccatum in occulto fit. Ergo autem peccatum in occulto fit. Ergo non potest accusari. non potest accusari.

2. Si dicas, quod per suspicionem de- 2. Si dicas, quod per suspicionem de- bet accusari. CONTRA: Sæpe humanum bet accusari. CONTRA: Sæpe humanum fallitur judicium: ergo suspicio non facit fallitur judicium: ergo suspicio non facit ad certitudinem judicii: ergo nec judex ad certitudinem judicii: ergo nec judex procedet ad sententiam diffinitivam. procedet ad sententiam diffinitivam.

3. Item, Qualiter facienda est inscrip- 3. Item, Qualiter facienda est inscrip- tio? Non enim postest intelligi inscribi tio? Non enim postest intelligi inscribi id quod est probandum : actus autem id quod est probandum : actus autem commixtionis probari non potest, quia commixtionis probari non potest, quia rarissime accidit coram tot fieri illud rarissime accidit coram tot fieri illud peccatum, quod sufficiant ad probatio- peccatum, quod sufficiant ad probatio-

nem. nem.

4. Item, Videtur non posse salvari, 4. Item, Videtur non posse salvari, quod se obliget ad legem talionis: quia quod se obliget ad legem talionis: quia si detur, quod non probat, tunc ipse se- si detur, quod non probat, tunc ipse se- parabitur a conjuge, quia hoc tantum parabitur a conjuge, quia hoc tantum est ac si uxor separetur ab eo: ergo est ac si uxor separetur ab eo: ergo ipse sive probaret sive non probaret, ipse sive probaret sive non probaret, consequeretur propositum suum : et consequeretur propositum suum : et hoc non est jus: ergo non potest fieri hoc non est jus: ergo non potest fieri modus accusationis in ista causa. modus accusationis in ista causa.

RESPONSIO. Dicendum, quod accusatio RESPONSIO. Dicendum, quod accusatio matrimonii propter adulterium manife- matrimonii propter adulterium manife- stum duplex est : una ad pœnam lega- stum duplex est : una ad pœnam lega- lem, altera ad thori separationem. Illa lem, altera ad thori separationem. Illa vero quæ est ad poenam legalem, fit co- vero quæ est ad poenam legalem, fit co- ram judice sæculari per inscriptionem et ram judice sæculari per inscriptionem et poenam talionis:quia tunc eadem pœna poenam talionis:quia tunc eadem pœna debet fieri viro si in probatione defecerit debet fieri viro si in probatione defecerit quæ fieret mulieri si probare posset quod quæ fieret mulieri si probare posset quod dicit. Illa autem quæ fit ad thori sepa- dicit. Illa autem quæ fit ad thori sepa- rationem, fit per inscriptionem coram rationem, fit per inscriptionem coram judice ecclesiastico et sine lege talionis: judice ecclesiastico et sine lege talionis: quia non habet locum lex talionis : quia quia non habet locum lex talionis : quia sicut objectum est, vir consequeretur sicut objectum est, vir consequeretur propositum, sive probaret quod objicit, propositum, sive probaret quod objicit,

sive non. sive non.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod judi- AD PRIMUM ergo dicendum, quod judi- catur scitum secundum quod violenter catur scitum secundum quod violenter est præsumptum ad minus secundum est præsumptum ad minus secundum rhetorem, qui ex signis violentis proce- rhetorem, qui ex signis violentis proce- dit, ut si solum cum sola in lecto vel in dit, ut si solum cum sola in lecto vel in tenebris latitantem inveniat. Quandoque tenebris latitantem inveniat. Quandoque etiam tam viri quam mulieres quando etiam tam viri quam mulieres quando sciunt adulteras, insidiantur eis, et cum sciunt adulteras, insidiantur eis, et cum

23 23

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3, Ad 3,

Ad 4, Ad 4,

Sed contra. Sed contra.

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆÐ. D. ALB. MAG. ORD. PRÆÐ.

vestibus deprehendunt in facto, et tunc vestibus deprehendunt in facto, et tunc judici de facto constare potest. judici de facto constare potest.

AD ALIUD dicendum, quod suspicio AD ALIUD dicendum, quod suspicio dicitur levis et violenta, secundum quod dicitur levis et violenta, secundum quod etiam in dialecticis quandoque signum etiam in dialecticis quandoque signum profundatum invenitur, quod quasi cum profundatum invenitur, quod quasi cum causa convertitur, et hoc quandoque fa- causa convertitur, et hoc quandoque fa- cit scientiam quasi demonstrativam sicut cit scientiam quasi demonstrativam sicut causa, et talis est præsumptio in rheto- causa, et talis est præsumptio in rheto- ricis, et hoc bene facit fidem judici: ricis, et hoc bene facit fidem judici: levis autem non debet admitti. levis autem non debet admitti.

AD ALIUD dicendum, quod inscriptio AD ALIUD dicendum, quod inscriptio facienda est sic: « Anno ab incarnatione facienda est sic: « Anno ab incarnatione Domini nostri Jesu Christi MCCXLIX, Domini nostri Jesu Christi MCCXLIX, præsidente Domino N. » præsidente Domino N. »

2. Item, In tali fraterna correptione 2. Item, In tali fraterna correptione homo tenetur extraneo: ergo multo plus homo tenetur extraneo: ergo multo plus in talibus tenetur uxori : ergo non est in talibus tenetur uxori : ergo non est statim accusanda. statim accusanda.

ULTERIUS quæritur hic, Cum turpior ULTERIUS quæritur hic, Cum turpior modus sit abutendi se in sodomia, utrum modus sit abutendi se in sodomia, utrum per sodomiam potest fieri accusatio ad per sodomiam potest fieri accusatio ad thori separationem? thori separationem?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Magis est peccare contra naturam, 1. Magis est peccare contra naturam, quam contra matrimonium: sed sodo- quam contra matrimonium: sed sodo- mia est contra naturam, fornicatio au- mia est contra naturam, fornicatio au- tem sive adulterium est contra matri- tem sive adulterium est contra matri- monium tantum : ergo sodomia est ma- monium tantum : ergo sodomia est ma-

AD ALIUD dicendum ut patet in prin- jus peccatum quam adulterium: ergo AD ALIUD dicendum ut patet in prin- jus peccatum quam adulterium: ergo cipio solutionis. cipio solutionis.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Quando nam admittitur maritus ad ac- Quando nam admittitur maritus ad ac- cusationem uxoris adulteræ ? et, An cusationem uxoris adulteræ ? et, An potest fieri per sodomiam? et, An de potest fieri per sodomiam? et, An de hæresi et reliquis casibus? hæresi et reliquis casibus?

Secundo quæritur, Quandonam ma- Secundo quæritur, Quandonam ma- ritus admittitur ad accusationem uxoris ritus admittitur ad accusationem uxoris adulteræ, vel e converso? adulteræ, vel e converso?

Videtur autem, quod quando fornica- Videtur autem, quod quando fornica- tio vel adulterium est commissum: quia tio vel adulterium est commissum: quia 4. Dicit Dominus, Matth. v, 32 et 4. Dicit Dominus, Matth. v, 32 et XIX, 9, quod non potest fieri dimissio XIX, 9, quod non potest fieri dimissio excepta causa fornicationis: ergo si sit excepta causa fornicationis: ergo si sit fornicatio, tunc videtur fieri posse accu- fornicatio, tunc videtur fieri posse accu- satio. satio.

2. Item, Accusatio est de crimine pec- 2. Item, Accusatio est de crimine pec- cante in matrimonium : hoc autem est cante in matrimonium : hoc autem est fornicatio ergo illo perpetrato potest fornicatio ergo illo perpetrato potest fieri accusatio. fieri accusatio.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Secundum Dominum, Matth. xvm, 1. Secundum Dominum, Matth. xvm, 17, quilibet prius monendus est, quam 17, quilibet prius monendus est, quam accusetur apud Ecclesiam : ergo videtur, accusetur apud Ecclesiam : ergo videtur, quod statim existente fornicatione uxor quod statim existente fornicatione uxor non est accusanda, sed monenda ut resi- non est accusanda, sed monenda ut resi- piscat., piscat.,

magis debet fieri separatio propter sodo- magis debet fieri separatio propter sodo- miam, quam propter adulterium. miam, quam propter adulterium.

2. Item, Genes. xxxvIII, 7 et 10, eum 2. Item, Genes. xxxvIII, 7 et 10, eum qui fundebat semen in terram Dominus qui fundebat semen in terram Dominus interfecit ergo multo magis interficiet interfecit ergo multo magis interficiet cum, qui et contra naturam operatur et cum, qui et contra naturam operatur et annihilat semen: ergo videtur, quod annihilat semen: ergo videtur, quod pro enormitate sceleris separandum sit pro enormitate sceleris separandum sit quantum ad thori conjugium. quantum ad thori conjugium.

IN CONTRARIUM hujus est, quod non :. IN CONTRARIUM hujus est, quod non :. dividit se in alium : ergo servat fidem dividit se in alium : ergo servat fidem thori in hoc quod non communicat se thori in hoc quod non communicat se alii, et ad aliud non obligat fides thori : alii, et ad aliud non obligat fides thori : ergo videtur, quod non peccat contra ergo videtur, quod non peccat contra matrimonium ergo nec puniendus est matrimonium ergo nec puniendus est in matrimonio quoad thori separatio- in matrimonio quoad thori separatio- nem. nem.

ULTERIUS quæritur hic de fornicatione ULTERIUS quæritur hic de fornicatione spirituali: spirituali:

1. Illa enim major est, quam corpo- 1. Illa enim major est, quam corpo- ralis igitur cum illa per hæresim vel ralis igitur cum illa per hæresim vel judaismum vel paganismum suscepta judaismum vel paganismum suscepta peccet contra matrimonii auctorem, vide- peccet contra matrimonii auctorem, vide- tur quod puniendus sit ille qui peccat tur quod puniendus sit ille qui peccat taliter in matrimonio, quoad thori sepa- taliter in matrimonio, quoad thori sepa- rationem. rationem.

2. Item, In tali fornicatione magis 2. Item, In tali fornicatione magis timetur malum prolis, quam etiam in timetur malum prolis, quam etiam in corporali: ergo magis est separanda talis corporali: ergo magis est separanda talis uxor a thoro, quam fornicans corpora- uxor a thoro, quam fornicans corpora- liter, ne proles hæresi inficiatur. liter, ne proles hæresi inficiatur.

Contra. Contra.

Balutio. Balutio.

#jact.l. #jact.l.

object. 2. object. 2.

44 quest. 1. 44 quest. 1.

A4 object.. A4 object..

A gumat, 2, A gumat, 2,

IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 9.

IN CONTRARIUM est: quia IN CONTRARIUM est: quia

1. Talis nullo modo peccat contra ma- 1. Talis nullo modo peccat contra ma- trimonium ergo injuste agitur secum, trimonium ergo injuste agitur secum, si punitur in matrimonio. si punitur in matrimonio.

2. Item, Ponamus, quod non cohabi- 2. Item, Ponamus, quod non cohabi- tet in contumeliam Creatoris, nec doceat tet in contumeliam Creatoris, nec doceat hæresim alium conjugem vel filios, vi- hæresim alium conjugem vel filios, vi- detur quod tunc non sit separatio fa- detur quod tunc non sit separatio fa- cienda. cienda.

RESPONSIO. Dicendum, quod in his RESPONSIO. Dicendum, quod in his tribus casibus accusatio potest fieri eo- tribus casibus accusatio potest fieri eo- rum qui tacti sunt in objiciendo. rum qui tacti sunt in objiciendo.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod mul- AD PRIMUM ergo dicendum, quod mul- tiplex est modus accusationis, per accu- tiplex est modus accusationis, per accu- sationem, per denuntiationem, et per sationem, per denuntiationem, et per inquisitionem. Objectio autem tenet de inquisitionem. Objectio autem tenet de modo denuntiationis, sed non de modo modo denuntiationis, sed non de modo accusationis quia in"modo accusationis accusationis quia in"modo accusationis potius agitur ad poenam accusati, quam potius agitur ad poenam accusati, quam ad correctionem: sed in modo denuntia- ad correctionem: sed in modo denuntia-

tionis est e converso. Et est instantia : tionis est e converso. Et est instantia : quia in furto possum agere ad rem quia in furto possum agere ad rem meam, et furem accusare coram judice meam, et furem accusare coram judice ecclesiastico, non tamen teneor ad ad- ecclesiastico, non tamen teneor ad ad- monendum eum primo. monendum eum primo.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est AD ALIUD dicendum, quod hoc est verum quando homo agit ad personæ verum quando homo agit ad personæ correctionem et tunc modus accusatio- correctionem et tunc modus accusatio- nis non est iste qui fit per accusationem nis non est iste qui fit per accusationem inscriptam. inscriptam.

AD ALIUD quod ulterius quæritur, AD ALIUD quod ulterius quæritur, dicendum quod, ut puto, pro sodomia. dicendum quod, ut puto, pro sodomia. violenter præsumpta et probata uxor violenter præsumpta et probata uxor potest dimitti, et e converso, nisi præ- potest dimitti, et e converso, nisi præ- sumatur quod concubitu muliebri ex- sumatur quod concubitu muliebri ex- hibito a vitio sodomitico purgetur. hibito a vitio sodomitico purgetur.

AD ID autem quod contra objicitur, AD ID autem quod contra objicitur, dicendum quod non servat fidem thori : dicendum quod non servat fidem thori : quia castitatem commaculat, ad cujus quia castitatem commaculat, ad cujus custodiam fides thori est servanda: sed custodiam fides thori est servanda: sed verum est, quod non unit se alteri, sed verum est, quod non unit se alteri, sed potius amittit castitatem, quam si se potius amittit castitatem, quam si se alteri uniret. alteri uniret.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod sine dubio pro hæresi vel alia dum quod sine dubio pro hæresi vel alia pertinaci infidelitate potest dimitti uxor, pertinaci infidelitate potest dimitti uxor,

355 355

quando objicit carnalem fornicationem : quando objicit carnalem fornicationem : sed quando objicit spiritualem, tunc sed quando objicit spiritualem, tunc oportet consuetudinem allegare, quia oportet consuetudinem allegare, quia aliter non judicaretur pertinax in suo aliter non judicaretur pertinax in suo

sensu. sensu.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod peccat contra fundamentum matri- quod peccat contra fundamentum matri- monii et auctorem et hoc pejus est, monii et auctorem et hoc pejus est, quam si contra matrimonium directe quam si contra matrimonium directe peccaret et ideo superveniens matri- peccaret et ideo superveniens matri- monio, causat separationem a thoro. monio, causat separationem a thoro.

Adobject.1. Adobject.1.

AD ALIUD dicendum, quod hoc ipsum Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod hoc ipsum Ad object. 2. est contumelia: quia in hæresim a Chri- est contumelia: quia in hæresim a Chri- stiana fide est lapsa, et minus est spes stiana fide est lapsa, et minus est spes de ea, quam si numquam fidelis fuisset: de ea, quam si numquam fidelis fuisset: et ideo non est simile, quia Apostolus et ideo non est simile, quia Apostolus loquitur ibi de his qui in gentilitate con- loquitur ibi de his qui in gentilitate con- traxerunt, et postea alter eorum conver- traxerunt, et postea alter eorum conver- sus est sed hic loquitur de eo qui ante sus est sed hic loquitur de eo qui ante in christianitate existens contraxit, et in christianitate existens contraxit, et postea in hæresim lapsus est. postea in hæresim lapsus est.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An effectus separationis sit præcisio a An effectus separationis sit præcisio a thoro? thoro?

Tertio quæritur, Quis sit effectus sepa- Tertio quæritur, Quis sit effectus sepa- rationis? rationis?

Et dicitur communiter, quod est præ- Et dicitur communiter, quod est præ- cisio a thoro. cisio a thoro.

Videtur autem, quod non debet esse: Videtur autem, quod non debet esse: quia quia

1. Nulli de quo timetur, et custodiri 1. Nulli de quo timetur, et custodiri potest, danda est libertas peccandi : sed potest, danda est libertas peccandi : sed mulier ita egrediens, majorem accipit mulier ita egrediens, majorem accipit peccandi libertatem : ergo non debet ei peccandi libertatem : ergo non debet ei concedi a marito ergo non est separan- concedi a marito ergo non est separan- da a thoro. da a thoro.

2. Item, Osee, II, 6, loquitur de adulte- 2. Item, Osee, II, 6, loquitur de adulte- ra dicens: Ego sepiam viam tuam spi- ra dicens: Ego sepiam viam tuam spi- nis, et sepiam eam maceria, et semitas nis, et sepiam eam maceria, et semitas suas non inveniet. Ergo sepienda est suas non inveniet. Ergo sepienda est adultera, et non separanda a thoro. adultera, et non separanda a thoro.