2. 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, A, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, A, ART. 2.

frumenti emptionis vel venditionis: quia frumenti emptionis vel venditionis: quia multa impediunt ante, quæ supervenien- multa impediunt ante, quæ supervenien- tia non dirimunt: sicut si pejus efficitur tia non dirimunt: sicut si pejus efficitur frumentum in sua potestate. Et hoc ideo frumentum in sua potestate. Et hoc ideo fit, quia ista non fiunt per necessitatem, fit, quia ista non fiunt per necessitatem, sed per voluntatem: et ideo prius facta sed per voluntatem: et ideo prius facta quacumque causa, non potest voluntas quacumque causa, non potest voluntas contrarium agere: sed naturales causæ contrarium agere: sed naturales causæ per necessitatem suæ essentiæ agunt, et per necessitatem suæ essentiæ agunt, et ideo destruunt prius facta si impediebant ideo destruunt prius facta si impediebant fienda. fienda.

AD ALIUD dicendum, quod furor conti- AD ALIUD dicendum, quod furor conti- netur sub errore: quia discernere non netur sub errore: quia discernere non potest ut consentiat. potest ut consentiat.

AD ULTIMUM dicendum, quod impedi- AD ULTIMUM dicendum, quod impedi- mentum quoddam est vere impedimen- mentum quoddam est vere impedimen- tum quoddam autem secundum quid. tum quoddam autem secundum quid.

Illud autem quod est vere impedimen- Illud autem quod est vere impedimen- tum, est id quod impedit contrahendum, tum, est id quod impedit contrahendum, et dirimit contractum. Et hoc potest esse et dirimit contractum. Et hoc potest esse dupliciter aut enim est contra matrimo- dupliciter aut enim est contra matrimo- nium in quantum consistit in dispositione nium in quantum consistit in dispositione ministrorum Ecclesiæ: aut secundum ministrorum Ecclesiæ: aut secundum quod accipitur in se. Si secundum quod quod accipitur in se. Si secundum quod est in dispositione ministrorum Ecclesiæ, est in dispositione ministrorum Ecclesiæ, qui sunt loco Dei in terris, tunc sunt contra qui sunt loco Dei in terris, tunc sunt contra matrimonium ea quæ sunt ex institutio- matrimonium ea quæ sunt ex institutio- ne Ecclesiæ. Aut igitur illa institutio est ne Ecclesiæ. Aut igitur illa institutio est de sponsalibus, aut de nuptiis. Si primo de sponsalibus, aut de nuptiis. Si primo modo, tunc est publicæ honestatis justitia. modo, tunc est publicæ honestatis justitia. Si autem est de ipsis nuptiis, aut hoc est Si autem est de ipsis nuptiis, aut hoc est propter reverentiam sacramenti excel- propter reverentiam sacramenti excel- ·lentioris cui non competit actus matrimo- ·lentioris cui non competit actus matrimo- nii, aut est propter habitudinem persona- nii, aut est propter habitudinem persona- rum in matrimonio conjunctarum. Si rum in matrimonio conjunctarum. Si primo modo, tunc est ordo. Si autem primo modo, tunc est ordo. Si autem

329 329

tur: aut secundum materiam, quæ est le- tur: aut secundum materiam, quæ est le- gitimæ personæ aut secundum bona, et gitimæ personæ aut secundum bona, et præcipue secundum bonum principale, præcipue secundum bonum principale, quod est proles: aut ex parte formæ : et quod est proles: aut ex parte formæ : et non potest matrimonium pluribus modis non potest matrimonium pluribus modis considerari. Si primo modo, aut hoc est considerari. Si primo modo, aut hoc est ex opposito vinculo, aut contrarietate ad ex opposito vinculo, aut contrarietate ad efficiens. Si secundo modo, hoc est du- efficiens. Si secundo modo, hoc est du- pliciter, scilicet aut ex parte rationis, aut pliciter, scilicet aut ex parte rationis, aut ex parte voluntatis liberæ. Et primo qui- ex parte voluntatis liberæ. Et primo qui- dem modo est error. Secundo autem dem modo est error. Secundo autem modo est vis sive violentia. Si autem re- modo est vis sive violentia. Si autem re- spicit ipsum secundum actum in quo spicit ipsum secundum actum in quo consummatur, tunc est impotentia coeun- consummatur, tunc est impotentia coeun- di, ex quacumque causa contingat. Si di, ex quacumque causa contingat. Si autem respicit materiam, hoc non potest autem respicit materiam, hoc non potest esse nisi ex malitia materiæ quæ inducta esse nisi ex malitia materiæ quæ inducta est ei, et sic est crimen. Si autem con- est ei, et sic est crimen. Si autem con- trariatur prolis optimæ dispositioni, sic trariatur prolis optimæ dispositioni, sic est conditio, quia nullus vult servos libe- est conditio, quia nullus vult servos libe- ros habere, et aliis obnoxios, quantum ros habere, et aliis obnoxios, quantum est in se. Si vero ex contrarietate funda- est in se. Si vero ex contrarietate funda- menti, tunc est disparitas cultus. Et si menti, tunc est disparitas cultus. Et si est ultimo modo secundum formæ con- est ultimo modo secundum formæ con- trarietatem quæ est individuitas, tunc est trarietatem quæ est individuitas, tunc est ligatio cum alia, quia individuus non pot- ligatio cum alia, quia individuus non pot- est esse aliquis cum duabus. est esse aliquis cum duabus.

Alia autem duo patent: quia unum Alia autem duo patent: quia unum sumitur ex simplici Ecclesiæ prohibitio- sumitur ex simplici Ecclesiæ prohibitio- ne, aliud autem ex incongruitate tempo- ne, aliud autem ex incongruitate tempo- ris causata prohibitione. ris causata prohibitione.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

propter ipsas personas: aut est in ipsa Quare hoc solum sacramentum habet propter ipsas personas: aut est in ipsa Quare hoc solum sacramentum habet

persona secundum comparationem ad eos persona secundum comparationem ad eos a quibus propagatur, cum quibus est a quibus propagatur, cum quibus est quasi una caro, quia ab uno cum eis de- quasi una caro, quia ab uno cum eis de- rivata aut hoc est propter conjugem rivata aut hoc est propter conjugem cum qua efficitur caro una. Et primo mo- cum qua efficitur caro una. Et primo mo- do est cognatio tam spiritualis, quam do est cognatio tam spiritualis, quam corporalis. Secundo autem modo est corporalis. Secundo autem modo est affinitas. Si autem respicit matrimonium affinitas. Si autem respicit matrimonium in se aut respicit matrimonium secun- in se aut respicit matrimonium secun- dum causam efficientem cui contrariatur: dum causam efficientem cui contrariatur: aut secundum actum in quo consumma- aut secundum actum in quo consumma-

impedimenta ? impedimenta ?

Tertio quæritur, Quare hoc solum sa- Tertio quæritur, Quare hoc solum sa- cramentum habet impedimenta ? cramentum habet impedimenta ?

Videtur enim, quod non solum debeat Videtur enim, quod non solum debeat habere: quia etiam poenitentia dependet habere: quia etiam poenitentia dependet a voluntate et actu nostro et tamen im- a voluntate et actu nostro et tamen im- pedimenta nulla ponuntur ei: ergo vi- pedimenta nulla ponuntur ei: ergo vi- detur, quod nec isti. detur, quod nec isti.

Solutio, Solutio,

330 330

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

RESPONSIO. Dicendum est ad hoc, quod RESPONSIO. Dicendum est ad hoc, quod duplex causa est quare alia non habent duplex causa est quare alia non habent impedimenta quarum una est, quod impedimenta quarum una est, quod consistunt circa unum hominem simpli- consistunt circa unum hominem simpli- cem, et ille ex alio impediri non potest. cem, et ille ex alio impediri non potest. Alia causa est quia circa actus spirituales Alia causa est quia circa actus spirituales sunt, quos solus Deus operatur in nobis sunt, quos solus Deus operatur in nobis sine nobis, in quibus ipse nullum potest sine nobis, in quibus ipse nullum potest habere impedimentum quia nihil est habere impedimentum quia nihil est

fortius ipso quod impediat ipsum. Utrum- fortius ipso quod impediat ipsum. Utrum- que autem horum deficit in matrimonio: que autem horum deficit in matrimonio: quia a duorum dependet voluntatibus, et quia a duorum dependet voluntatibus, et duobus agentibus: et consistit ejus con- duobus agentibus: et consistit ejus con- summatio in actu corporali: et ideo summatio in actu corporali: et ideo multiplex potest habere impedimentum. multiplex potest habere impedimentum.

Et per hoc patet, quod non est simile Et per hoc patet, quod non est simile de pœnitentia, quod inductum est pro de pœnitentia, quod inductum est pro simili. simili.

B. De frigidis separandis. B. De frigidis separandis.

De his enim qui causa frigiditatis debitum reddere non possunt, consulit De his enim qui causa frigiditatis debitum reddere non possunt, consulit Gregorius ut permaneant. Sed si mulier causatur dicens, Volo esse ma- Gregorius ut permaneant. Sed si mulier causatur dicens, Volo esse ma- ter, et filios procreare, decrevit ut uterque eorum septima manu propin- ter, et filios procreare, decrevit ut uterque eorum septima manu propin- quorum juret, quod numquam carnaliter convenerint, et tunc mulier se- quorum juret, quod numquam carnaliter convenerint, et tunc mulier se- cundas nuptias contrahat. Vir autem qui frigidæ naturæ est, absque spe cundas nuptias contrahat. Vir autem qui frigidæ naturæ est, absque spe conjugii permaneat. Ait enim sic: Interrogasti de his qui matrimonio juncti conjugii permaneat. Ait enim sic: Interrogasti de his qui matrimonio juncti sunt, et nubere non possunt: si ille aliam, vel illa alium ducere possit ? de sunt, et nubere non possunt: si ille aliam, vel illa alium ducere possit ? de quibus scriptum est, Vir et mulier, si se conjunxerint, et post dixerit mu- quibus scriptum est, Vir et mulier, si se conjunxerint, et post dixerit mu- lier de viro, quod coire non possit cum ca, si potest probari quod dicit per lier de viro, quod coire non possit cum ca, si potest probari quod dicit per justum judicium, alium accipiat. Si vero ille acceperit aliam, separentur. justum judicium, alium accipiat. Si vero ille acceperit aliam, separentur. Item, Requisisti de his qui ob causam frigidæ naturæ dicunt se non posse Item, Requisisti de his qui ob causam frigidæ naturæ dicunt se non posse invicem operam carni dantes, commisceri. Iste vero si non potest ea uti pro invicem operam carni dantes, commisceri. Iste vero si non potest ea uti pro uxore, habeat eam quasi sororem. Quod si retinaculum conjugale volue- uxore, habeat eam quasi sororem. Quod si retinaculum conjugale volue- rit rescindere, maneant uterque innupti: nam si huic non potuit naturali- rit rescindere, maneant uterque innupti: nam si huic non potuit naturali- ter concordare, quomodo alteri conveniet 2 ? Item, Si vir aliam uxorem ter concordare, quomodo alteri conveniet 2 ? Item, Si vir aliam uxorem vult accipere, manifeste patet ratio, quia suggerente diabolo odii fomi- vult accipere, manifeste patet ratio, quia suggerente diabolo odii fomi- tem, exosam eam habuerit: et ideo eam dimittere mendacii falsitate moli- tem, exosam eam habuerit: et ideo eam dimittere mendacii falsitate moli- tur. Quod si mulier causatur, et dicit, Volo esse mater et filios procreare: tur. Quod si mulier causatur, et dicit, Volo esse mater et filios procreare: uterque eorum septima manu propinquorum tactis sacrosanctis reliquiis uterque eorum septima manu propinquorum tactis sacrosanctis reliquiis jurejurando dicat, ut numquam per commixtionem carnis conjuncti, una jurejurando dicat, ut numquam per commixtionem carnis conjuncti, una caro effecti fuissent. Tunc videtur mulier secundas posse contrahere nup- caro effecti fuissent. Tunc videtur mulier secundas posse contrahere nup- tias humanum dico, propter infirmitatem carnis eorum ³. Vir autem qui tias humanum dico, propter infirmitatem carnis eorum ³. Vir autem qui

3 3

1 Cf. 32, quæst. 1, cap. Quod autem interrogasti (Nota edit. Lugd.) 1 Cf. 32, quæst. 1, cap. Quod autem interrogasti (Nota edit. Lugd.)

1 33, quæst. 1, cap. Requisisti de his (Nota edit. Lugd.) 1 33, quæst. 1, cap. Requisisti de his (Nota edit. Lugd.)

3 Ad Roman. VI, 19. 3 Ad Roman. VI, 19.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, B, ART. 4. IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, B, ART. 4.

331 331

frigidæ naturæ est, maneat sine conjuge. Quod si et ille aliam conjugem frigidæ naturæ est, maneat sine conjuge. Quod si et ille aliam conjugem acceperit, tunc hi qui juraverant, perjurii crimine rei teneantur, et poeni- acceperit, tunc hi qui juraverant, perjurii crimine rei teneantur, et poeni- nitentia peracta priora cogantur recipere connubia. Hoc servandum est nitentia peracta priora cogantur recipere connubia. Hoc servandum est cum uterque idem fatetur. Sed vir si asserit se debitum reddidisse uxori, et cum uterque idem fatetur. Sed vir si asserit se debitum reddidisse uxori, et illa diffitetur, cui potius fides habenda sit, merito quæritur. De hoc ita sta- illa diffitetur, cui potius fides habenda sit, merito quæritur. De hoc ita sta- tutum est : Si quis ita acceperit uxorem, et habuerit eam aliquo tempore, tutum est : Si quis ita acceperit uxorem, et habuerit eam aliquo tempore, et ipsa fœmina dicit, quod numquam coisset cum ea, et ille vir dicit quod et ipsa fœmina dicit, quod numquam coisset cum ea, et ille vir dicit quod sic fecit, in veritate viri consistat, quia vir est caput mulieris. Hoc de na- sic fecit, in veritate viri consistat, quia vir est caput mulieris. Hoc de na- turali impossibilitate statutum est. turali impossibilitate statutum est.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An frigiditas sil impedimentum ma- An frigiditas sil impedimentum ma- trimonii ? trimonii ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, « De his autem qui causa frigi- ibi, B, « De his autem qui causa frigi- ditatis, etc. » ditatis, etc. »

Videtur autem, quod frigiditas non Videtur autem, quod frigiditas non debet impedire : quia debet impedire : quia

1. Quod ad conjugii ordinatur conti- 1. Quod ad conjugii ordinatur conti- nentiam, non impedit matrimonium : nentiam, non impedit matrimonium : sed frigiditas ordinatur ad majorem sed frigiditas ordinatur ad majorem conjugii continentiam : ergo non impe- conjugii continentiam : ergo non impe- dit. dit.

2. Item, Constat, quod omnes vetuli 2. Item, Constat, quod omnes vetuli sunt frigidi naturaliter : et tamen ve- sunt frigidi naturaliter : et tamen ve- tulus cum vetula contrahere potest: er- tulus cum vetula contrahere potest: er- go frigiditas non impedit. go frigiditas non impedit.

quod est naturale, æqualiter potest eve- quod est naturale, æqualiter potest eve- nire utrique conjugi: sed frigiditas non nire utrique conjugi: sed frigiditas non impedit mulierem : ergo nec virum de- impedit mulierem : ergo nec virum de- bet impedire ergo non debet poni pro bet impedire ergo non debet poni pro impedimento. impedimento.

5. Item, Nimia caliditas impedit, sic- 5. Item, Nimia caliditas impedit, sic- ut et nimia frigiditas: quia nimia calidi- ut et nimia frigiditas: quia nimia calidi- tas exsiccat humidum ergo et nimia tas exsiccat humidum ergo et nimia caliditas debet poni pro impedimento. caliditas debet poni pro impedimento.

6. Item, In multis masculis invenitur 6. Item, In multis masculis invenitur impedimentum ex nimia caliditate : ergo impedimentum ex nimia caliditate : ergo videtur, quod debuit poni pro uno de videtur, quod debuit poni pro uno de impedimentis. impedimentis.

7. Item, Nimius humor resolvit ner- 7. Item, Nimius humor resolvit ner- vos ergo impedit vigorem qui exigitur vos ergo impedit vigorem qui exigitur ad coitum : ergo etiam ille debet poni ad coitum : ergo etiam ille debet poni pro impedimento. pro impedimento.

ULTERIUS quæratur hic de his qui ha- ULTERIUS quæratur hic de his qui ha- bent caliditatem debilem : hæc enim bent caliditatem debilem : hæc enim sufficit membra movere ad concupiscen- sufficit membra movere ad concupiscen- tiam, sed cito evaporat, et debiliter tiam, sed cito evaporat, et debiliter extendit habens ergo iste uxorem vir- extendit habens ergo iste uxorem vir- ginem, cum non habeat nisi primum ginem, cum non habeat nisi primum

cognoscere posset corruptam, si talem cognoscere posset corruptam, si talem haberet uxorem. Quid ergo isti est fa- haberet uxorem. Quid ergo isti est fa- ciendum ? ciendum ?

3. Item, Si sciunt se esse frigidos et impetum, deflorare non potest : et tamen 3. Item, Si sciunt se esse frigidos et impetum, deflorare non potest : et tamen contrahunt, stat matrimonium : ergo contrahunt, stat matrimonium : ergo frigiditas per se non impedit matrimo- frigiditas per se non impedit matrimo- nium, sed potius concubitum qui con- nium, sed potius concubitum qui con- sequitur quoddam matrimonium, ut sequitur quoddam matrimonium, ut supra est probatum: male ergo poni- supra est probatum: male ergo poni- tur, quod frigiditas impediat matrimo- tur, quod frigiditas impediat matrimo-

nium. nium.

4. Item, Impedimentum matrimonii 4. Item, Impedimentum matrimonii

1 Cf. 33, quæst. 1, cap. Si quis acceperit (Nota 1 Cf. 33, quæst. 1, cap. Si quis acceperit (Nota edit. Lugd.) edit. Lugd.)

Videtur, quod nihil facere possit : Videtur, quod nihil facere possit : quia si alium corrumpere facit, ipse est quia si alium corrumpere facit, ipse est causa adulterii, et hoc fieri non debet. causa adulterii, et hoc fieri non debet.

Item, Si corrumpat eam manu, hoc Item, Si corrumpat eam manu, hoc est species sodomiæ, cum non fiat in- est species sodomiæ, cum non fiat in-

Ad Ephes. v, 23. Ad Ephes. v, 23.

Quæst. Quæst.

Solutio, Solutio,

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 et 3. Ad 2 et 3.

Ad 4. Ad 4.

332 332

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

strumento debito : ergo videtur, quod strumento debito : ergo videtur, quod ipsum oportet carere debito propter quod ipsum oportet carere debito propter quod contraxit matrimonium. contraxit matrimonium.

RESPONSIO est ad hoc quod frigiditas RESPONSIO est ad hoc quod frigiditas hic ambit omne impedimentum naturale, hic ambit omne impedimentum naturale, et perpetuum coeundi ex quacumque sit et perpetuum coeundi ex quacumque sit causa sed tamen quia frigiditas genera- causa sed tamen quia frigiditas genera- lius est, et intenditur semper ætate pro- lius est, et intenditur semper ætate pro- cedente, propter hoc istud ponitur: si cedente, propter hoc istud ponitur: si enim esset accidentale impedimentum, enim esset accidentale impedimentum, scilicet abscissione veretri, vel sectione scilicet abscissione veretri, vel sectione testiculorum, vel perpetua arctatione testiculorum, vel perpetua arctatione mulieris, cui beneficio medicinæ subve- mulieris, cui beneficio medicinæ subve- niri non potest, tunc secundum versus niri non potest, tunc secundum versus supra positos totum sub illo membro supra positos totum sub illo membro continetur, quod est impotentia coeundi continetur, quod est impotentia coeundi perpetua, et hic continetur sub frigidi- perpetua, et hic continetur sub frigidi- tate et hoc ideo quia jus non loquitur tate et hoc ideo quia jus non loquitur de frigiditate in quantum frigiditas, sed de frigiditate in quantum frigiditas, sed in quantum causat impotentiam coeun- in quantum causat impotentiam coeun- di et ideo omnia quæ idem causant na- di et ideo omnia quæ idem causant na- turaliter et perpetue, vocat frigiditatem. turaliter et perpetue, vocat frigiditatem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod con- AD PRIMUM ergo dicendum, quod con- sensus conjugalis est in carnalem copu- sensus conjugalis est in carnalem copu- lam, et illa supponit potentiam coeundi lam, et illa supponit potentiam coeundi si debitum exigatur : et ideo excludit si debitum exigatur : et ideo excludit maritalem copulam frigiditas in eo quod maritalem copulam frigiditas in eo quod supponit: nec est continentia conjuga- supponit: nec est continentia conjuga- lis, ubi talis copula per exclusionem de- lis, ubi talis copula per exclusionem de- biti si exigatur, excluditur. biti si exigatur, excluditur.

AD ALIUD dicendum, quod vetuli ha- AD ALIUD dicendum, quod vetuli ha- bent caliditatem sufficientem movere, bent caliditatem sufficientem movere, licet non generare: et ideo conceditur licet non generare: et ideo conceditur eis matrimonium pro medicina quoad eis matrimonium pro medicina quoad fidem thori et ideo non est simile. fidem thori et ideo non est simile.

Et per hoc patet solutio ad sequens. Et per hoc patet solutio ad sequens. AD ALIUD dicendum, quod in coitu AD ALIUD dicendum, quod in coitu mulier est patiens: propter quod dicit mulier est patiens: propter quod dicit Aristoteles, quod non proprie dicitur Aristoteles, quod non proprie dicitur mulier continens, quia non competit ei mulier continens, quia non competit ei impetus agentis in coitu: ad pati autem impetus agentis in coitu: ad pati autem sufficit frigiditas, licet non ad agere: sufficit frigiditas, licet non ad agere: quia dicit Avicenna, quod frigiditas quia dicit Avicenna, quod frigiditas sistit motum et ideo cum masculus se sistit motum et ideo cum masculus se habeat ut agens, si supervenit frigidi- habeat ut agens, si supervenit frigidi- tas, abscinditur motus, et agere non tas, abscinditur motus, et agere non potest, et ideo ex parte sui impedit ma- potest, et ideo ex parte sui impedit ma- trimonium. trimonium.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est idem de nimia caliditate: quia caliditas idem de nimia caliditate: quia caliditas vix umquam est impedimentum perpe- vix umquam est impedimentum perpe- tuum quia cum digeritur humidum ex- tuum quia cum digeritur humidum ex- traneum per cibum sumptum continue, traneum per cibum sumptum continue, incipit remitti calidum naturale, et incipit remitti calidum naturale, et temperatur ita, quod id quod ante con- temperatur ita, quod id quod ante con- sumebat, postea incipit resolvere et con- sumebat, postea incipit resolvere et con- sumere, et tandem resolvere sine con- sumere, et tandem resolvere sine con- sumptione. Hoc etiam fit processu æta- sumptione. Hoc etiam fit processu æta- tis et ideo tradunt Philosophi, quod tis et ideo tradunt Philosophi, quod multi impotentes in juventute ad coitum, multi impotentes in juventute ad coitum, processu ætatis coire incipiunt et multi processu ætatis coire incipiunt et multi non generantes in juventute, processu non generantes in juventute, processu ætatis incipiunt generare: et ideo non ætatis incipiunt generare: et ideo non ponitur impedimentum sicut frigiditas. ponitur impedimentum sicut frigiditas. Si tamen inveniretur impedire coitum Si tamen inveniretur impedire coitum per continuos tres annos, separarentur: per continuos tres annos, separarentur: sed hoc vix accidit: quia etiam quando sed hoc vix accidit: quia etiam quando impotentes sunt generare et coire quoad impotentes sunt generare et coire quoad commixtionem seminum, quia semen commixtionem seminum, quia semen consumitur in eis, tunc tamen possunt consumitur in eis, tunc tamen possunt reddere debitum ex nimio vigore genita- reddere debitum ex nimio vigore genita- lium, quod non est in frigidis. lium, quod non est in frigidis.

Per hoc etiam patet solutio ad ibi se- Per hoc etiam patet solutio ad ibi se-

quens. quens.

AD ALIUD dicendum, quod nimius hu- AD ALIUD dicendum, quod nimius hu- mor abscindens coitum, non est nisi ex mor abscindens coitum, non est nisi ex frigiditate humidum illud inducente et frigiditate humidum illud inducente et inspirante: quia frigiditas est qualitas inspirante: quia frigiditas est qualitas activa, et humiditas passiva magis et activa, et humiditas passiva magis et ideo humidum per se non potest esse ideo humidum per se non potest esse causa impedimenti. causa impedimenti.

AD ID quod ulterius quæritur, salva me- Add AD ID quod ulterius quæritur, salva me- Add liori sententia videtur esse dicendum, quod liori sententia videtur esse dicendum, quod per applicationem manus via fieri poterit. per applicationem manus via fieri poterit.

Ad id autem quod contra hoc objici- Ad id autem quod contra hoc objici- tur, videtur esse dicendum quod differt tur, videtur esse dicendum quod differt applicare manum, ut medicantem, et applicare manum, ut medicantem, et polluentem. Manus enim applicata ut polluentem. Manus enim applicata ut polluens, inducit mollitiem vel sodo- polluens, inducit mollitiem vel sodo- miam sed manus medicans non inducit: miam sed manus medicans non inducit: sicut etiam dicimus in mulieribus quibus sicut etiam dicimus in mulieribus quibus descendit matrix extra os vulvæ præ- descendit matrix extra os vulvæ præ- cipitur enim ut digitis reponant eam, et cipitur enim ut digitis reponant eam, et tamen non dicimus manus illas pol- tamen non dicimus manus illas pol- luere eas vel corrumpere, sed potius me- luere eas vel corrumpere, sed potius me- dicari eis. dicari eis.

tio, tio,

A 1 2. A 1 2.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, B, ART. 5 ET 6. IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, B, ART. 5 ET 6.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An mulier volens separari a viro propter An mulier volens separari a viro propter impotentiam, debet jurare septima impotentiam, debet jurare septima manu amicorum, quod non est cognita manu amicorum, quod non est cognita a marito? a marito?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, paulo post initum : « Decrevit ut ibi, B, paulo post initum : « Decrevit ut uterque eorum septima manu propin- uterque eorum septima manu propin- quorum, etc. » quorum, etc. »

Hoc enim videtur inconveniens, cum Hoc enim videtur inconveniens, cum 1. Dominus dicat, quod in ore duorum 1. Dominus dicat, quod in ore duorum vel trium testium stat omne verbum ': vel trium testium stat omne verbum ': ergo videtur etiam, quod hic sufficiant ergo videtur etiam, quod hic sufficiant duo vel tres testes. duo vel tres testes.

2. Item, Apostolus etiam in accusa- 2. Item, Apostolus etiam in accusa- tione presbyteri dicit sufficere duos te- tione presbyteri dicit sufficere duos te- stes vel tres 2. Videtur ergo, quod injuste stes vel tres 2. Videtur ergo, quod injuste notatur hic manus septima. notatur hic manus septima.

3. Item, Propinqui sunt magis su- 3. Item, Propinqui sunt magis su- specti quam alii, quia libenter juvant specti quam alii, quia libenter juvant suos propinquos, ut suæ voluntaris effe- suos propinquos, ut suæ voluntaris effe- ctum consequantur: ergo videtur, quod ctum consequantur: ergo videtur, quod melius esset vocare extraneos in jura- melius esset vocare extraneos in jura- mentum. mentum.

4. Item, Cum opus matrimonii occul- 4. Item, Cum opus matrimonii occul- tum sit valde, qualiter possunt jurare de tum sit valde, qualiter possunt jurare de hoc quod non viderunt. hoc quod non viderunt.

5. Item, Per quem modum dandum est 5. Item, Per quem modum dandum est eis juramentum ? eis juramentum ?

RESPONSIO. Dicendum, quod in favo- RESPONSIO. Dicendum, quod in favo- rem matrimonii et propter horrorem rem matrimonii et propter horrorem separationis ut cæteri terreantur, in- separationis ut cæteri terreantur, in- ductum est de testium multiplicatione. ductum est de testium multiplicatione.

Quod autem Dominus dicit, ipse intel- Quod autem Dominus dicit, ipse intel- ligit in causis quæ non sunt adeo favo- ligit in causis quæ non sunt adeo favo- rabiles, et possunt ad notitiam melius rabiles, et possunt ad notitiam melius venire quam ista. venire quam ista.

AD ALIUD dicendum, quod presbyteri AD ALIUD dicendum, quod presbyteri crimen melius sciri potest quam actus crimen melius sciri potest quam actus

Matth. XVIII, 16. Matth. XVIII, 16.

333 333

matrimonii, in quo, ut dicit Augustinus matrimonii, in quo, ut dicit Augustinus in libro de Nuptiis et concupiscentia in libro de Nuptiis et concupiscentia contra Julianum, parentes etiam proprios contra Julianum, parentes etiam proprios filios quos genuerunt testes habere volunt filios quos genuerunt testes habere volunt propter impudicam concupiscentiam quæ propter impudicam concupiscentiam quæ est in coitu. est in coitu.

AD ALIUD dicendum, quod nullis ita AD ALIUD dicendum, quod nullis ita nota sunt talia familiaria, sicut propin- nota sunt talia familiaria, sicut propin- quis, qui si desunt, assumuntur vicini : quis, qui si desunt, assumuntur vicini : qui etiam si non sunt, alii sumuntur qui qui etiam si non sunt, alii sumuntur qui exceptione sunt majores et illi omnes exceptione sunt majores et illi omnes propinqui esse dicuntur hic, large sum- propinqui esse dicuntur hic, large sum- pto vocabulo. pto vocabulo.

AD ALIUD dicendum, quod non jurant AD ALIUD dicendum, quod non jurant synodales sive testes, quod non commix- synodales sive testes, quod non commix- ti sunt, sed potius quod credant illos ve- ti sunt, sed potius quod credant illos ve- rum jurasse: unde illi quorum matri- rum jurasse: unde illi quorum matri- monium ab eis denuntiatur, primi ju- monium ab eis denuntiatur, primi ju- rant, quod numquam carnaliter conve- rant, quod numquam carnaliter conve- nerunt, et alii postea jurant, quod cre- nerunt, et alii postea jurant, quod cre- dunt eos verum jurasse. dunt eos verum jurasse.

AD ULTIMUM dicendum, quod jurare AD ULTIMUM dicendum, quod jurare debet vir in hunc modum, quod conti- debet vir in hunc modum, quod conti- nuos tres annos fideliter sine fraude ope- nuos tres annos fideliter sine fraude ope- ram dederit, ut talem N. tunc cognosce- ram dederit, ut talem N. tunc cognosce- ret carnaliter, et numquam eamdem N. ret carnaliter, et numquam eamdem N. cognoscere potuit. Illa autem jurat, cognoscere potuit. Illa autem jurat, quod ipsum fideliter juvit ut cognosce- quod ipsum fideliter juvit ut cognosce- retur, et non impedierit sine fraude, et retur, et non impedierit sine fraude, et tamen ab eo cognita non sit : et alii tamen ab eo cognita non sit : et alii postea jurant, quod credunt eos verum postea jurant, quod credunt eos verum jurasse. jurasse.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An separatione facta propter impoten- An separatione facta propter impoten- tiam, et postea compertum est per ju- tiam, et postea compertum est per ju- stum judicium non fuisse impoten- stum judicium non fuisse impoten- tiam, si contraxerint cum aliis, an tiam, si contraxerint cum aliis, an debeant separari? debeant separari?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, ante medium: « Si vero ille ac- ibi, B, ante medium: « Si vero ille ac- ceperit aliam, separentur, etc. » ceperit aliam, separentur, etc. »

2 Cf. I ad Timoth. v, 19. 2 Cf. I ad Timoth. v, 19.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio. Ad object. 1. Ad object. 1.

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hujus autem, Extra, de frigidis et Hujus autem, Extra, de frigidis et maleficiatis, redditur ratio: quia tunc maleficiatis, redditur ratio: quia tunc patet, quod frigiditas non fuit causa patet, quod frigiditas non fuit causa quam allegaverunt, sed potius instinctu quam allegaverunt, sed potius instinctu diaboli quia odio se habuerunt, separa- diaboli quia odio se habuerunt, separa- tionem quæsiverunt: unde cum Ecclesia tionem quæsiverunt: unde cum Ecclesia ex post facto se viderit deceptam, revo- ex post facto se viderit deceptam, revo- cat priores nuptias quæ veræ nuptiæ cat priores nuptias quæ veræ nuptiæ fuerunt secundas autem separat quæ ap- fuerunt secundas autem separat quæ ap- parebant in adspectu hominum tantum. parebant in adspectu hominum tantum. SED CONTRA hoc objicitur: quia SED CONTRA hoc objicitur: quia

: :

1. Sicut probatum est in naturalibus, 1. Sicut probatum est in naturalibus, aliquis in juventute impeditur a coitu, et aliquis in juventute impeditur a coitu, et procedente ætate coire incipit : ergo procedente ætate coire incipit : ergo allegatum viri impedimentum potest esse allegatum viri impedimentum potest esse primo verum, et postea tamen redit fa- primo verum, et postea tamen redit fa- cultas videtur ergo, quod cum vero cultas videtur ergo, quod cum vero impedimento ipsius matrimonium se- impedimento ipsius matrimonium se- paratum fuit, debeant manere separati. paratum fuit, debeant manere separati.

2. Item, Una mulier amabilior est 2. Item, Una mulier amabilior est quam altera ponamus ergo, quod ali- quam altera ponamus ergo, quod ali- quis est qui non habet calorem ex com- quis est qui non habet calorem ex com- plexione sufficientem ad coitum : pot- plexione sufficientem ad coitum : pot- est tamen excitari accidentibus animæ est tamen excitari accidentibus animæ quæ sunt amor, concupiscentia, et hu- quæ sunt amor, concupiscentia, et hu- jusmodi hoc enim possibile est secun- jusmodi hoc enim possibile est secun- dum naturam quia accidentia animæ dum naturam quia accidentia animæ etiam transmutant corpus in infirmita- etiam transmutant corpus in infirmita- tes et sanitates, ut dicunt naturales et tes et sanitates, ut dicunt naturales et sic videtur, quod talis esset sterilis in sic videtur, quod talis esset sterilis in perpetuum ad abominabilem mulie- perpetuum ad abominabilem mulie- rem, et tamen cum amabili coiret. Si rem, et tamen cum amabili coiret. Si ergo iste separatur a prima, et permitti- ergo iste separatur a prima, et permitti- tur ei contrahere cum secunda: et ite- tur ei contrahere cum secunda: et ite- rum quando coit cum secunda, redditur rum quando coit cum secunda, redditur primæ, videtur esse injustum : quia per- primæ, videtur esse injustum : quia per- petuum habet impedimentum ad illam, petuum habet impedimentum ad illam, et non ad istam. et non ad istam.

RESPONSIO. Dicendum, quod hoc con- RESPONSIO. Dicendum, quod hoc con- tingere non potest nisi ex nimio calore: tingere non potest nisi ex nimio calore: et quia talis debitum potest reddere, et quia talis debitum potest reddere, licet non spermatizet vel generet : ideo licet non spermatizet vel generet : ideo talis casus non accidit. Sed omnimoda talis casus non accidit. Sed omnimoda impotentia coeundi causatur ex frigidi- impotentia coeundi causatur ex frigidi- tate quæ semper intenditur ætate pro- tate quæ semper intenditur ætate pro- cedente et ideo si per triennium ope- cedente et ideo si per triennium ope- ram dedit, et non potuit coire, præsu- ram dedit, et non potuit coire, præsu- mitur perpetuum esse impedimentum. mitur perpetuum esse impedimentum.

AD ALIUD dicendum, quod forte in AD ALIUD dicendum, quod forte in tali casu consultatio habenda esset a re- tali casu consultatio habenda esset a re- sponsis sapientium : et sine præjudicio sponsis sapientium : et sine præjudicio videtur esse dicendum similiter sicut de videtur esse dicendum similiter sicut de maleficiato quia etiam quoddam genus maleficiato quia etiam quoddam genus maleficii est abominatio quam concipit maleficii est abominatio quam concipit ad mulierem: unde monenda est illa, ad mulierem: unde monenda est illa, quod se exhibeat mundam et ornatu et quod se exhibeat mundam et ornatu et affabilitate amabilem viro et ipse est affabilitate amabilem viro et ipse est monendus, quod excogitet causas quibus monendus, quod excogitet causas quibus amabilior fœminæ efficiatur : et si hoc amabilior fœminæ efficiatur : et si hoc non prodest, videtur esse simile male- non prodest, videtur esse simile male- ficio et ideo separari possunt, et aliis ficio et ideo separari possunt, et aliis conjungi. conjungi.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Si vir cui imputatur impotentia, asserit Si vir cui imputatur impotentia, asserit se debitum reddidisse, mulier vero se debitum reddidisse, mulier vero negat, an sit standum assertioni viri? negat, an sit standum assertioni viri?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, paulo ante finem: « Sed vir si ibi, B, paulo ante finem: « Sed vir si asserit se debitum reddidisse, etc. » asserit se debitum reddidisse, etc. »

1. Videtur hoc esse injustum, quando 1. Videtur hoc esse injustum, quando probari potest corporis inspectione et probari potest corporis inspectione et tunc judicio multitudinis prævalet mu- tunc judicio multitudinis prævalet mu- lier assertioni viri, sicut dicitur, Extra, lier assertioni viri, sicut dicitur, Extra, de frigidis et maleficiatis. Ergo non de frigidis et maleficiatis. Ergo non statur semper assertioni viri. statur semper assertioni viri.

2. Item, Videtur causa nulla esse 2. Item, Videtur causa nulla esse quam dicit quia pares sunt in matrimo- quam dicit quia pares sunt in matrimo- nio: ergo nihil est dictum, quod ideo nio: ergo nihil est dictum, quod ideo viro credendum sit, quia ipse sit major. viro credendum sit, quia ipse sit major. 3. Item, Matrimonium est medicina: 3. Item, Matrimonium est medicina: si autem subtrahitur medicina, æger in- si autem subtrahitur medicina, æger in- cidit in periculum sed si vir mentitur cidit in periculum sed si vir mentitur mulieri, subtrahitur medicina: ergo mulieri, subtrahitur medicina: ergo ipsa exponitur fornicationi: ergo vide- ipsa exponitur fornicationi: ergo vide- tur, quod judicium sit injustum. tur, quod judicium sit injustum.

: :

4. Item, Mulier quæ sola jacens conti- 4. Item, Mulier quæ sola jacens conti- nere posset, si cogatur jacere cum viro, nere posset, si cogatur jacere cum viro, ex continua viri imaginatione et conta- ex continua viri imaginatione et conta- ctu, efficitur incontinens : si ergo vir ctu, efficitur incontinens : si ergo vir non coeat cum illa, sequuntur aliæ cor non coeat cum illa, sequuntur aliæ cor

#1. #1.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, C. IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, C.

ruptelæ multæ et ita videtur, quod to- ruptelæ multæ et ita videtur, quod to- Jerabilius judicium esset, si separaren- Jerabilius judicium esset, si separaren-

tur. tur.

RESPONSIO. Dicendum ad hoc est, RESPONSIO. Dicendum ad hoc est, quod statutum hoc justum et æquissi- quod statutum hoc justum et æquissi- mum est, tum propter viri constantiam, mum est, tum propter viri constantiam, lum etiam propter hoc quod ipse caput lum etiam propter hoc quod ipse caput intelligitur mulieris, tum cæteris pari- intelligitur mulieris, tum cæteris pari- bus præter hoc solum, quod mulier ne- bus præter hoc solum, quod mulier ne- get, et vir affirmet. get, et vir affirmet.

AD PRIMUM autem dicendum quod si AD PRIMUM autem dicendum quod si per inspectionem probatur, tunc mulier per inspectionem probatur, tunc mulier prævalet oculata fide : et tunc cætera prævalet oculata fide : et tunc cætera non sunt paria. non sunt paria.

335 335

AD ALIUD dicendum, quod vir est ca- AD ALIUD dicendum, quod vir est ca- put mulieris in regimine, sed in redden- put mulieris in regimine, sed in redden- do debito est ei æqualis. do debito est ei æqualis.

AD ALIUD dicendum, quod medicina AD ALIUD dicendum, quod medicina non subtrahitur mulieri, sed ipsa deficit non subtrahitur mulieri, sed ipsa deficit in probatione et ideo judex qui non in probatione et ideo judex qui non adspicit occulta, non potest intromittere adspicit occulta, non potest intromittere se de causa. se de causa.

AD ALIUD dicendum, quod non est du- AD ALIUD dicendum, quod non est du- bium, quin mulier talis magis ad libidi- bium, quin mulier talis magis ad libidi- nem incitetur et ideo provideat sibi, nem incitetur et ideo provideat sibi, scilicet seorsum jacendo: hæc enim ta- scilicet seorsum jacendo: hæc enim ta- lis vir non negabit et si negaret, non lis vir non negabit et si negaret, non puto quod mulier annuere teneretur. puto quod mulier annuere teneretur.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

C. De his qui maleficiis impediti coire non possunt. C. De his qui maleficiis impediti coire non possunt.

De maleficii autem impedimento hoc tenendum decernitur : Quod si per De maleficii autem impedimento hoc tenendum decernitur : Quod si per sortiarias et maleficas concubitus non sequitur, hortandi sunt quibus illa sortiarias et maleficas concubitus non sequitur, hortandi sunt quibus illa eveniunt, ut spiritu contrito ethumiliato Deo et sacerdoti de omnibus pecca- eveniunt, ut spiritu contrito ethumiliato Deo et sacerdoti de omnibus pecca- tis confessionem faciant, et lacrymis, orationibus, et jejuniis Domino satis- tis confessionem faciant, et lacrymis, orationibus, et jejuniis Domino satis- faciant et per exorcismos ac cætera ecclesiasticæ disciplinæ munimina mi- faciant et per exorcismos ac cætera ecclesiasticæ disciplinæ munimina mi- nistri Ecclesiæ tales sanare procurent. Quod si non potuerint, separari va- nistri Ecclesiæ tales sanare procurent. Quod si non potuerint, separari va- lebunt. Sed postquam alias nuptias expetierint illis viventibus quibus post lebunt. Sed postquam alias nuptias expetierint illis viventibus quibus post junctæ fuerint, prioribus quos reliquerant, etiamsi possibilitas concumbendi junctæ fuerint, prioribus quos reliquerant, etiamsi possibilitas concumbendi eis reddita fuerit, reconciliari nequibunt. Quod in fine hujus capituli con- eis reddita fuerit, reconciliari nequibunt. Quod in fine hujus capituli con- tinetur, ex rigore magis dictum intelligendum est, quam ex canonica æqui- tinetur, ex rigore magis dictum intelligendum est, quam ex canonica æqui- tate. Vel intelligendum est non posse reconciliari prioribus, nisi judicio Ec- tate. Vel intelligendum est non posse reconciliari prioribus, nisi judicio Ec- clesiæ, quo divisio facta fuerat. clesiæ, quo divisio facta fuerat.

1 HINCMARUS, Remensis Archiepiscopus. Cf. 33, quæst. 3, cap. Si per sortiarias (Nota edit. Lugd.) 1 HINCMARUS, Remensis Archiepiscopus. Cf. 33, quæst. 3, cap. Si per sortiarias (Nota edit. Lugd.)

336 336

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An maleficii impedimento aliquis potest An maleficii impedimento aliquis potest impidiri a potentia coeundi? impidiri a potentia coeundi?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, «De maleficii autem impedimen- ibi, C, «De maleficii autem impedimen- to, etc. » to, etc. »

Quæruntur autem hic tria. Quæruntur autem hic tria.

Primum est, Utrum maleficii impedi- Primum est, Utrum maleficii impedi- mento aliquis potest impediri a potentia mento aliquis potest impediri a potentia coeundi? coeundi?

Secundum, Utrum maleficium potest Secundum, Utrum maleficium potest impediri vel medicari per aliud malefi- impediri vel medicari per aliud malefi- cium? cium?

Tertium, Quid sit statutum juris de Tertium, Quid sit statutum juris de maleficiatis? maleficiatis?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Diabolus non habet potestatem in 1. Diabolus non habet potestatem in porcos, sine permissione divina ergo porcos, sine permissione divina ergo ad hoc quod accipiat potestatem in por- ad hoc quod accipiat potestatem in por- cos, non potest compelli per malefi- cos, non potest compelli per malefi- cium ergo multo minus compelli pot- cium ergo multo minus compelli pot- est ad hoc quod accipiat potestatem in est ad hoc quod accipiat potestatem in hominem. hominem.

2. Item, Si per maleficium aliquis im- 2. Item, Si per maleficium aliquis im- peditur, oportet quod hoc sit operatione peditur, oportet quod hoc sit operatione dæmonum qui ad hoc compelluntur, sed dæmonum qui ad hoc compelluntur, sed Deo permittente constat autem, quod Deo permittente constat autem, quod Deus per nullum opus potestatem alicu- Deus per nullum opus potestatem alicu- jus relaxat, nisi illud sit bonum et meri- jus relaxat, nisi illud sit bonum et meri- torium sed maleficium non est merito- torium sed maleficium non est merito- rium ergo per hoc non datur potestas rium ergo per hoc non datur potestas alicui ergo non datur potestas ad im- alicui ergo non datur potestas ad im- pediendum aliquem a coitu. pediendum aliquem a coitu.

: :

3. Item, Potestas dæmonis non legitur 3. Item, Potestas dæmonis non legitur data fuisse nisi Sanctis: sed ille qui data fuisse nisi Sanctis: sed ille qui facit maleficium, habet in potestate dæ- facit maleficium, habet in potestate dæ- monem ergo ipse est sanctus : ergo monem ergo ipse est sanctus : ergo videtur, quod maleficium sit sanctum : videtur, quod maleficium sit sanctum : ergo non fit per incantationem. ergo non fit per incantationem.

1 Apocal. XXII, 11. 1 Apocal. XXII, 11.

4. Item, Opus diaboli non potest nee 4. Item, Opus diaboli non potest nee debet destruere opus Dei: sed malefi- debet destruere opus Dei: sed malefi- cium est opus diaboli, matrimonium au cium est opus diaboli, matrimonium au tem opus Dei ergo maleficium non pot- tem opus Dei ergo maleficium non pot- est impedire. vel destruere matrimo- est impedire. vel destruere matrimo- nium. nium.

5. Item, Si maleficiatur aliquis, ne- 5. Item, Si maleficiatur aliquis, ne- cesse est fieri aliqua operatione quæ fit cesse est fieri aliqua operatione quæ fit circa corpus maleficiati, vel circa ani- circa corpus maleficiati, vel circa ani- mam dæmon ergo operabitur. Quæra- mam dæmon ergo operabitur. Quæra- tur ergo modus: non enim potest ope- tur ergo modus: non enim potest ope- rari per contactum, quia ipse non habet rari per contactum, quia ipse non habet corpus. Similiter non potest operari per corpus. Similiter non potest operari per imperium, quia supra nihil est constitu- imperium, quia supra nihil est constitu- tus et non sunt plures modi operatio- tus et non sunt plures modi operatio- num ergo dæmon non potest impedire num ergo dæmon non potest impedire aliquem. aliquem.

6. Item, Dæmon magis vult aliquem 6. Item, Dæmon magis vult aliquem esse in concupiscentiis fœminarum et esse in concupiscentiis fœminarum et coitu, quam continentem cum igitur coitu, quam continentem cum igitur maleficium aliquem faciat continentem, maleficium aliquem faciat continentem, videtur quod nullum maleficiat. videtur quod nullum maleficiat.

AD Hoc dicendum, quod nulli dubium AD Hoc dicendum, quod nulli dubium esse debet multos esse maleficiatos vi et esse debet multos esse maleficiatos vi et potestate dæmonum : quia hoc sancti potestate dæmonum : quia hoc sancti Patres dicunt, et Ecclesia super hoc jura Patres dicunt, et Ecclesia super hoc jura promulgavit et hoc patet etiam omnibus promulgavit et hoc patet etiam omnibus illis qui de necromantia et de factis ima- illis qui de necromantia et de factis ima- ginum aliquid noverunt. ginum aliquid noverunt.

AD PRIMUM ergo dicendum est, quod AD PRIMUM ergo dicendum est, quod diabolus istam accipit potestatem per- diabolus istam accipit potestatem per- missus propter peccata patientium, vel missus propter peccata patientium, vel ad exemplum aliorum. Qualiter autem ad exemplum aliorum. Qualiter autem hoc fiat per maleficium, dicendum se- hoc fiat per maleficium, dicendum se- cundum Theologos, quod virtute divina cundum Theologos, quod virtute divina fit compulsio, et est potius vindicta quæ- fit compulsio, et est potius vindicta quæ- dam et poena gravissima peccati, quam dam et poena gravissima peccati, quam exauditio maleficii, scilicet ut qui in sor- exauditio maleficii, scilicet ut qui in sor- dibus est, sordescat adhuc¹, et accipiat dibus est, sordescat adhuc¹, et accipiat cooperationem erroris, qui noluit crede- cooperationem erroris, qui noluit crede- re veritati. Unde compulsio fit per Deum re veritati. Unde compulsio fit per Deum et per sanctos Angelos, sed operatio per et per sanctos Angelos, sed operatio per

dæmonem. dæmonem.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est opus meritorium, sed pestiferum, et se- opus meritorium, sed pestiferum, et se- quitur effectus Deo permittente. Unde quitur effectus Deo permittente. Unde

i i

IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 9. IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 9.

etiam quandoque non sequitur effectus : etiam quandoque non sequitur effectus : et puto, quod hoc ideo fit, quia Deus ex et puto, quod hoc ideo fit, quia Deus ex sua misericordia restringit dæmones hu- sua misericordia restringit dæmones hu- jusmodi. Necromantici aliam assignant jusmodi. Necromantici aliam assignant causam de qua nihil ad præsens. causam de qua nihil ad præsens.

: :

AD ALIUD dicendum, quod potestas AD ALIUD dicendum, quod potestas dæmonum, id est, super dæmones, coer- dæmonum, id est, super dæmones, coer- cens a maleficiis, non legitur data nisi cens a maleficiis, non legitur data nisi Sanctis sed potestas dæmonis ad ope- Sanctis sed potestas dæmonis ad ope- rationem erroris sæpe legitur dari infi- rationem erroris sæpe legitur dari infi- delibus, et malis hominibus, sicut dabi- delibus, et malis hominibus, sicut dabi- tur Antichristo, et necromanticis quotidie tur Antichristo, et necromanticis quotidie datur. datur.

AD ALIUD dicendum, quod opus dæ- AD ALIUD dicendum, quod opus dæ- monis propria auctoritate non destruit monis propria auctoritate non destruit opus Dei, sed Deo permittente, et ho- opus Dei, sed Deo permittente, et ho- mine hoc pati merente: sed sæpe de- mine hoc pati merente: sed sæpe de- struit diabolus opus Dei, scilicet charita- struit diabolus opus Dei, scilicet charita- tem, fidem, et effectus aliorum sacra- tem, fidem, et effectus aliorum sacra- mentorum. mentorum.

AD ALIUD dicendum, quod dæmonum AD ALIUD dicendum, quod dæmonum operatio est diversa circa talia: præci- operatio est diversa circa talia: præci- pua tamen est per imperium, sicut in- pua tamen est per imperium, sicut in- venies notatum super secundum Senten- venies notatum super secundum Senten- tiarum, ubi agitur de operatione dæmo- tiarum, ubi agitur de operatione dæmo-

num. num.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An maleficium sit excludendum per An maleficium sit excludendum per maleficium? maleficium?

Secundo quæritur, Utrum maleficium Secundo quæritur, Utrum maleficium sit excludendum per maleficium? sit excludendum per maleficium?

1. Necromantici enim docent unum ma- 1. Necromantici enim docent unum ma- leficium per aliud excludi: sicut patet in leficium per aliud excludi: sicut patet in libro Hermetis, qui de secretis Aristote- libro Hermetis, qui de secretis Aristote- lis intitulatur. Ergo videtur, quod hæc lis intitulatur. Ergo videtur, quod hæc via possit inquiri. via possit inquiri.

2. Item, In medicinis corporalibus 2. Item, In medicinis corporalibus ejusdem artis est facere infirmitatem, et ejusdem artis est facere infirmitatem, et curare eamdem: ergo et in spiritualibus curare eamdem: ergo et in spiritualibus erit eodem modo: sed necromantici est erit eodem modo: sed necromantici est

1 Cf. Levit. xix, 31. 1 Cf. Levit. xix, 31.

XXX XXX

337 337

conferre maleficium : ergo ejusdem conferre maleficium : ergo ejusdem etiam erit auferre: ergo videtur, quod etiam erit auferre: ergo videtur, quod ad ipsum possit recurri pro medicina ma- ad ipsum possit recurri pro medicina ma- leficii. leficii.

IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod

1. Lex Dei præcipit, quod interficia- 1. Lex Dei præcipit, quod interficia- tur, qui magos consulit, et quærit a mor- tur, qui magos consulit, et quærit a mor- tuis veritatem: ergo ad ipsos nullus tuis veritatem: ergo ad ipsos nullus debet recurrere. debet recurrere.

2. Item, Hic in Littera non docetur 2. Item, Hic in Littera non docetur medicina, nisi per jejunia, et orationes, medicina, nisi per jejunia, et orationes, et hujusmodi: ergo alia medicina non et hujusmodi: ergo alia medicina non est requirenda, cum dæmon nihil opera- est requirenda, cum dæmon nihil opera- tur, nisi Deo permittente: si ergo pla- tur, nisi Deo permittente: si ergo pla- cetur Deus, operatio dæmonis amovebi- cetur Deus, operatio dæmonis amovebi-

tur. tur.

3. Item, Isa. VIII, 19 et 20, dicitur 3. Item, Isa. VIII, 19 et 20, dicitur quod non debent ire ad divinos, qui stri- quod non debent ire ad divinos, qui stri- dent in incantationibus suis, sed ad le- dent in incantationibus suis, sed ad le- gem magis et prophetias. Ergo medici- gem magis et prophetias. Ergo medici- na a necromanticis non debet requiri. na a necromanticis non debet requiri.

RESPONSIO, quod nullo modo quæren- RESPONSIO, quod nullo modo quæren- da est per incantatorem medicina: sed da est per incantatorem medicina: sed potius semper tolerandum est malefi- potius semper tolerandum est malefi- cium. cium.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod illi AD PRIMUM ergo dicendum, quod illi ut pestiferi docent noscere : et cum ces- ut pestiferi docent noscere : et cum ces- sant dæmones a læsione, tunc curare sant dæmones a læsione, tunc curare videntur, sicut dicitur in vita S. Bartho- videntur, sicut dicitur in vita S. Bartho- lomæi. lomæi.

Sed contra. Sed contra.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est simile quia medicina est ars salutaris, simile quia medicina est ars salutaris, et ratione utens per operationes crea- et ratione utens per operationes crea- turæ, cui Deus dedit virtutem faciendi turæ, cui Deus dedit virtutem faciendi curas. Unde dicitur, Eccli. xXXVIII, 1: curas. Unde dicitur, Eccli. xXXVIII, 1: Honora medicum propter neccessitatem : Honora medicum propter neccessitatem : etenim illum creavit Altissimus. Et ibi- etenim illum creavit Altissimus. Et ibi- dem, . 4 Altissimus de terra creavit dem, . 4 Altissimus de terra creavit medicamenta, etc.: sed necromantia est medicamenta, etc.: sed necromantia est ars pestifera quoad suas operationes, ars pestifera quoad suas operationes, et magis utitur experimentis, quam ra- et magis utitur experimentis, quam ra- tione, et vi dæmonis utitur pro antidoto : tione, et vi dæmonis utitur pro antidoto : et ideo Ecclesia condemnavit hanc om- et ideo Ecclesia condemnavit hanc om- nino. nino.

: :

2 Cf. Jerem. xXVII, 14 et seq. 2 Cf. Jerem. xXVII, 14 et seq.

22 22

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

338 338

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An maleficiati debent separari? An maleficiati debent separari?

Tertio quæritur, Quid juris super hoc Tertio quæritur, Quid juris super hoc sit statutum ? sit statutum ?

Quod autem hic dicitur in Littera, et Quod autem hic dicitur in Littera, et etiam, Extra, de frigidis et maleficiatis etiam, Extra, de frigidis et maleficiatis dicitur, et ab universa Ecclesia tenetur, dicitur, et ab universa Ecclesia tenetur, scilicet quod maleficiatus ad unam, non scilicet quod maleficiatus ad unam, non est maleficiatus ad aliam et ideo si ju- est maleficiatus ad aliam et ideo si ju- vari non potest orationibus bonorum, se- vari non potest orationibus bonorum, se- paratur, et datur utriusque licentia alii paratur, et datur utriusque licentia alii nubendi, nec umquam ista licentia revo- nubendi, nec umquam ista licentia revo-

catur. catur.

SED CONTRA hoc opponitur: quia in li- SED CONTRA hoc opponitur: quia in li- bro Imaginum docetur fieri imago quæ bro Imaginum docetur fieri imago quæ maleficiat simpliciter facit enim amare maleficiat simpliciter facit enim amare castitatem, et universaliter abscindit coi- castitatem, et universaliter abscindit coi- tum ergo videtur, quod aliquis potest tum ergo videtur, quod aliquis potest esse maleficiatus ad omnes: ergo si ille esse maleficiatus ad omnes: ergo si ille contrahit, et propter impotentiam coeun- contrahit, et propter impotentiam coeun- di separatur, et postea aliam cognoscit, di separatur, et postea aliam cognoscit, videtur quod debet redire ad primam eo videtur quod debet redire ad primam eo modo quo frigidus, ut supra habitum est. modo quo frigidus, ut supra habitum est. 2. Item, Sicut frigidus potest curari, 2. Item, Sicut frigidus potest curari,

ita et maleficiatus : ergo sicut frigidus ita et maleficiatus : ergo sicut frigidus curatus primis nuptiis redditur, ita male- curatus primis nuptiis redditur, ita male- ficiatus, ut videtur. ficiatus, ut videtur.

IN CONTRARIUM est, quod maleficiatus IN CONTRARIUM est, quod maleficiatus quando contraxit, persona fuit illegitima: quando contraxit, persona fuit illegitima: ergo contractus nullus est: ergo non de- ergo contractus nullus est: ergo non de- bet restitui contractui qui nullus est. bet restitui contractui qui nullus est.

RESPONSIO. Dicendum, quod ita est te- RESPONSIO. Dicendum, quod ita est te- nendum ut dicit Littera. nendum ut dicit Littera.

Et AD primum dicendum, quod male- Et AD primum dicendum, quod male- ficia multa sunt: sed sine destructione ficia multa sunt: sed sine destructione corporis, et magna infirmitate non pot- corporis, et magna infirmitate non pot- est deduci ad hoc corpus, quod in nullam est deduci ad hoc corpus, quod in nullam moveatur sed hoc verum est, quod bene moveatur sed hoc verum est, quod bene inducitur amor castitatis per necroman- inducitur amor castitatis per necroman- tiam, et abominatio coitus, sed tamen tiam, et abominatio coitus, sed tamen manet motus in aliquam propter fomitis manet motus in aliquam propter fomitis incendium, nisi omnino infrigidetur. incendium, nisi omnino infrigidetur.

: :

AD ALIUD dicendum, quod curari pot- AD ALIUD dicendum, quod curari pot- est maleficiatus si se totum ad Deum con- est maleficiatus si se totum ad Deum con- ferat in oratione, compunctione, et satis- ferat in oratione, compunctione, et satis- factione sed tamen quia tunc illegiti factione sed tamen quia tunc illegiti ma ad contrahendum persona fuit quando ma ad contrahendum persona fuit quando contraxit, ideo absolvitur ab illa. Sed in contraxit, ideo absolvitur ab illa. Sed in frigido curato præsumitur, quod quia frigido curato præsumitur, quod quia contraxit, non omnino frigidus fuit, sed contraxit, non omnino frigidus fuit, sed finxit, quando contraxit: et ideo priori- finxit, quando contraxit: et ideo priori- bus nuptiis restituitur secundum judi- bus nuptiis restituitur secundum judi- cium Ecclesiæ, quod maxime sequitur cium Ecclesiæ, quod maxime sequitur exteriores præsumptiones. exteriores præsumptiones.

D. De furiosis addit. D. De furiosis addit.

Furiosi quoque dum in amentia sunt, matrimonium contrahere non va- Furiosi quoque dum in amentia sunt, matrimonium contrahere non va- lent. Unde Fabianus: Neque furiosus, neque furiosa matrimonium contra- lent. Unde Fabianus: Neque furiosus, neque furiosa matrimonium contra- here possunt sed si contractum fuerit, non separentur. Item, Nicolaus here possunt sed si contractum fuerit, non separentur. Item, Nicolaus Papa Hi qui matrimonium sani contraxerunt, et uni ex duobus vel am- Papa Hi qui matrimonium sani contraxerunt, et uni ex duobus vel am- bobus amentia, vel furor, vel aliqua infirmitas accesserit, ob hanc infirmi- bobus amentia, vel furor, vel aliqua infirmitas accesserit, ob hanc infirmi-

FABIANUS PAPA. Cf. 32, quæst. 7, cap. Neque furiosus (Nota edit. Lugd.) FABIANUS PAPA. Cf. 32, quæst. 7, cap. Neque furiosus (Nota edit. Lugd.)

IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, D, ART. 11. IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, D, ART. 11.

339 339

tatem talium conjugia solvi non possunt '. Similiter est etiam sciendum de tatem talium conjugia solvi non possunt '. Similiter est etiam sciendum de his qui ab adversariis excæcantur, vel membris truncantur, vel a barbaris his qui ab adversariis excæcantur, vel membris truncantur, vel a barbaris exsecti fuerint. exsecti fuerint.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An furia impediat matrimonium ? An furia impediat matrimonium ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, «Furiosi quoque dum in amen- ibi, D, «Furiosi quoque dum in amen- tia sunt, etc. » tia sunt, etc. »

Videtur enim, quod non debeat impe- Videtur enim, quod non debeat impe- dire, quia dire, quia

1. Non est contra aliquod bonum ma- 1. Non est contra aliquod bonum ma- trimonii ergo videtur, quod non debeat trimonii ergo videtur, quod non debeat impedire. impedire.

2. Item, Aliqui sunt furiosi, qui habent 2. Item, Aliqui sunt furiosi, qui habent lucida intervalla, et tunc discernere pos- lucida intervalla, et tunc discernere pos- sunt ergo contrahere possunt : ergo sunt ergo contrahere possunt : ergo non est generaliter verum quod hic dici- non est generaliter verum quod hic dici-

tur. tur.

3. Item, Habitum est supra, quod de 3. Item, Habitum est supra, quod de jure naturali est maris et fœminæ com- jure naturali est maris et fœminæ com- mixtio sed hoc naturaliter est in furioso mixtio sed hoc naturaliter est in furioso sicut in aliis ergo ipse potest contrahere sicut in aliis ergo ipse potest contrahere matrimonium. matrimonium.

: :

: :

4. Item, In Littera dicit, quod si con- 4. Item, In Littera dicit, quod si con- tractum sit matrimonium, non separe- tractum sit matrimonium, non separe- tur sed quicumque contractus stat, va- tur sed quicumque contractus stat, va- luit in ipso contractu : ergo quando fu- luit in ipso contractu : ergo quando fu- riosus contraxit, contractus valuit: ergo riosus contraxit, contractus valuit: ergo furiosi possunt contrahere. furiosi possunt contrahere.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Voluntarius debet esse matrimonii Voluntarius debet esse matrimonii consensus, ut supra est ostensum: sed consensus, ut supra est ostensum: sed

1 Cf. 32, quæst. 7, cap. Hi qui matrimonium 1 Cf. 32, quæst. 7, cap. Hi qui matrimonium

furiosus non potest habere voluntarium furiosus non potest habere voluntarium consensum ergo non potest contrahere consensum ergo non potest contrahere matrimonium. PROBATUR autem prima ex matrimonium. PROBATUR autem prima ex præhabitis de causa efficiente matrimo- præhabitis de causa efficiente matrimo- nii. SECUNDA autem ex tertio Ethicorum, nii. SECUNDA autem ex tertio Ethicorum, ubi scribitur, quod involuntarium dicitur ubi scribitur, quod involuntarium dicitur dupliciter quia quoddam est pér igno- dupliciter quia quoddam est pér igno- rantiam, et quoddam per violentiam. Et rantiam, et quoddam per violentiam. Et involuntarium per ignorantiam est, cujus involuntarium per ignorantiam est, cujus principium est in ipso non sciente singu- principium est in ipso non sciente singu- laria in quibus est actus. laria in quibus est actus.

RESPONSIO. Dicendum, quod furiosi Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod furiosi Solutio. quamdiu sunt in actu furiæ, contrahere quamdiu sunt in actu furiæ, contrahere non possunt et hujus rationem reddit non possunt et hujus rationem reddit ultima objectio.. ultima objectio..

AD PRIMUM dicendum, quod contraria- AD PRIMUM dicendum, quod contraria- tur bono fidei: quia talis nescit quid sit tur bono fidei: quia talis nescit quid sit fides, et ideo non servat eam contraria- fides, et ideo non servat eam contraria- tur tamen principaliter causæ efficienti tur tamen principaliter causæ efficienti matrimonium. matrimonium.

AD ALIUD dicendum, quod aliqui ha- AD ALIUD dicendum, quod aliqui ha- bent lucida intervalla, et tunc non habent bent lucida intervalla, et tunc non habent furiam secundum actum et ideo contra- furiam secundum actum et ideo contra- here possunt. here possunt.

AD ALIUD dicendum, quod de jure na- AD ALIUD dicendum, quod de jure na- turali est matrimonium eo modo quo turali est matrimonium eo modo quo supra dictum est ex verbis Aristotelis et supra dictum est ex verbis Aristotelis et Aspasii, scilicet secundum resolutionem Aspasii, scilicet secundum resolutionem ad finem hominis: quia aliter non esset ad finem hominis: quia aliter non esset jus, quia jus considerat rationem æqui jus, quia jus considerat rationem æqui et iniqui, et ideo supponit discretionem et iniqui, et ideo supponit discretionem rationis. rationis.

AD ALIUD dicendum, quod intelligitur AD ALIUD dicendum, quod intelligitur de illo qui contraxit non tempore furiæ. de illo qui contraxit non tempore furiæ.

(Nota edit. Lugd.) (Nota edit. Lugd.)

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

340 340

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

E. De his qui cum duabus sororibus dormiunt. E. De his qui cum duabus sororibus dormiunt.

De his etiam qui cum duabus sororibus, vel quæ cum duobus fratribus De his etiam qui cum duabus sororibus, vel quæ cum duobus fratribus dormiunt, videndum est quid censeant canones. Qui dormierit cum dua- dormiunt, videndum est quid censeant canones. Qui dormierit cum dua- bus sororibus, et una ex illis ante fuerit uxor, neutram ex ipsis habeat, nec bus sororibus, et una ex illis ante fuerit uxor, neutram ex ipsis habeat, nec ipsi adulteri umquam in conjugio copulentur. Item, Nec propriæ uxori ipsi adulteri umquam in conjugio copulentur. Item, Nec propriæ uxori licet sibi reddere debitum, quam sibi reddidit illicitam, sororem ejus co- licet sibi reddere debitum, quam sibi reddidit illicitam, sororem ejus co- gnoscendo. Nec post mortem uxoris licet ei vel adulteræ copulari in conju- gnoscendo. Nec post mortem uxoris licet ei vel adulteræ copulari in conju- gium. Item, Zacharias Papa: Concubuisti cum sorore uxoris tuæ, si fecisti, gium. Item, Zacharias Papa: Concubuisti cum sorore uxoris tuæ, si fecisti, neutram habeas: et uxor tua si non fuerit conscia sceleris, et continere non neutram habeas: et uxor tua si non fuerit conscia sceleris, et continere non vult, nubat in Domino cui vult. Tu vero et adultera sine spe conjugii ma- vult, nubat in Domino cui vult. Tu vero et adultera sine spe conjugii ma- neatis, et dum vivitis, poenitentiam agite 2. Quod ait, Cui vult nubat, intel- neatis, et dum vivitis, poenitentiam agite 2. Quod ait, Cui vult nubat, intel- ligendum est post mortem viri. Unde Gregorius: Qui uxores suas in adul- ligendum est post mortem viri. Unde Gregorius: Qui uxores suas in adul- terio deprehendunt, nec ille, nec illa aliam uxorem accipiat, vel alium vi- terio deprehendunt, nec ille, nec illa aliam uxorem accipiat, vel alium vi- rum, quamdiu ambo vivunt. Si vero adultera mortua fuerit, vir ejus, si rum, quamdiu ambo vivunt. Si vero adultera mortua fuerit, vir ejus, si vult, nubat : adultero vero numquam, etsi mortuus fuerit vir ejus, sed om- vult, nubat : adultero vero numquam, etsi mortuus fuerit vir ejus, sed om- nibus diebus poenitentiæ lamenta persolvat 3. Ilic de illo adulterio agitur, nibus diebus poenitentiæ lamenta persolvat 3. Ilic de illo adulterio agitur, quod cum cognato viri, vel cognata uxoris committitur. quod cum cognato viri, vel cognata uxoris committitur.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An ille qui cognovit unam sororem, pot- An ille qui cognovit unam sororem, pot- est aliam ducere in uxorem? est aliam ducere in uxorem?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, « De his etiam qui cum duabus ibi, E, « De his etiam qui cum duabus sororibus, etc. » sororibus, etc. »

Videtur iniquum quod hic dicitur : Videtur iniquum quod hic dicitur : quia quia

1 Ex concilio Aurelianensi, ubi supra, cap. 1 Ex concilio Aurelianensi, ubi supra, cap. Qui dormierit (Nota edit. Lugd.) Qui dormierit (Nota edit. Lugd.)

2 ZACHARIAS PAPA. Ibidem, cap. Concubuisti 2 ZACHARIAS PAPA. Ibidem, cap. Concubuisti

1. Licitum fuit matrimonium, et su- 1. Licitum fuit matrimonium, et su- pervenit concubitus cum sorore uxoris pervenit concubitus cum sorore uxoris suæ sed impedimentum superveniens suæ sed impedimentum superveniens matrimonio, non solvit ipsum: ergo vi- matrimonio, non solvit ipsum: ergo vi- detur falsum hoc dictum in duobus de- detur falsum hoc dictum in duobus de- cretis Sanctorum. cretis Sanctorum.

2. Item, Uxor non est conscia sceleris : 2. Item, Uxor non est conscia sceleris : ergo videtur, quod injuste secum agitur, ergo videtur, quod injuste secum agitur, scilicet quod ipsa privatur suo debito in scilicet quod ipsa privatur suo debito in corpore viri ergo iniquum est quod di- corpore viri ergo iniquum est quod di- cit in Littera. cit in Littera.

3. Item, Deus conjunxit eos primo 3. Item, Deus conjunxit eos primo cum essent personæ legitimæ : ergo non cum essent personæ legitimæ : ergo non debent separari: ergo non est danda li- debent separari: ergo non est danda li- centia nubendi uxori vivente marito : centia nubendi uxori vivente marito :

(Nota edit. Lugd.) (Nota edit. Lugd.)

3 S. GREGORIUS. Ibidem, cap. Hi vero qui (Nota 3 S. GREGORIUS. Ibidem, cap. Hi vero qui (Nota edit. Lugd.) edit. Lugd.)

IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, F. IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, F.

341 341

lutio, lutio,

at 3. at 3.

Al 2. Al 2.

ergo inique loquitur Zacharias Papa in ergo inique loquitur Zacharias Papa in

Littera. Littera.

RESPONSIO. Licet Magister in Littera RESPONSIO. Licet Magister in Littera solvat hoc ultimum, tamen puto, quod solvat hoc ultimum, tamen puto, quod Sancti Patres loquuntur hic de impedi- Sancti Patres loquuntur hic de impedi- mento criminis, quod prævenit matrimo- mento criminis, quod prævenit matrimo- nium et tunc planum est, quod si forni- nium et tunc planum est, quod si forni- carie cognovit unam sororem, aliam non carie cognovit unam sororem, aliam non potest ducere in matrimonium. Vel si potest ducere in matrimonium. Vel si loquitur de sequenti crimine: tunc intel- loquitur de sequenti crimine: tunc intel- ligendum est, quod loquitur secundum ligendum est, quod loquitur secundum rigorem juris, scilicet quod non debet: rigorem juris, scilicet quod non debet: sed tamen si periculum est de inconti- sed tamen si periculum est de inconti- nentia, etiam mortua vel viva uxore, da- nentia, etiam mortua vel viva uxore, da- tur ei licentia in sua petendi debitum : et tur ei licentia in sua petendi debitum : et etiam post mortem suæ uxoris cum alia etiam post mortem suæ uxoris cum alia contrahendi. contrahendi.

Per hoc patet solutio ad primum. Per hoc patet solutio ad primum. AD ALIUD dicendum, quod uxor non AD ALIUD dicendum, quod uxor non amisit potestatem petendi, sed ille et sic amisit potestatem petendi, sed ille et sic loquitur decretum : unde sibi illicita est loquitur decretum : unde sibi illicita est ad petendum, sed non solvendum et ad petendum, sed non solvendum et non debet jure petere. Puto tamen, quod non debet jure petere. Puto tamen, quod licentia debet sibi dari ab Ecclesia, si illa licentia debet sibi dari ab Ecclesia, si illa non petat separationem a thoro: quia non petat separationem a thoro: quia aliter esset in periculo. aliter esset in periculo.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An adulter potest contrahcre cum An adulter potest contrahcre cum adultera? adultera?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, paulo ante finem : « Adultera vero E, paulo ante finem : « Adultera vero nunquam, etsi mortuus fuerit vir ejus, nunquam, etsi mortuus fuerit vir ejus,

etc. » etc. »

Videtur enim falsum: quia Videtur enim falsum: quia

1. Videmus multos adulteros contra- 1. Videmus multos adulteros contra- here. here.