314 314

in in

eo, eo,

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ex eo ex receptione alicujus extra: sicut ex eo ex receptione alicujus extra: sicut conceptione finis producit aliud vitium, conceptione finis producit aliud vitium, ut habeat perfectionem delectationum ut habeat perfectionem delectationum sicut gula producit multiloquium, sicut gula producit multiloquium, ut sit consummata delectatio non solum ut sit consummata delectatio non solum in edendo, sed in hoc facit magis dele- in edendo, sed in hoc facit magis dele- ctabile ex vanis verbis. Simile hujus est ctabile ex vanis verbis. Simile hujus est in virtutibus aliqua enim virtus ut in virtutibus aliqua enim virtus ut charitas convocat actum alterius virtutis charitas convocat actum alterius virtutis ad suum finem, sicut credit aliquis in ad suum finem, sicut credit aliquis in Deum non propter primam veritatem, Deum non propter primam veritatem, sed propter amorem et hoc est impor- sed propter amorem et hoc est impor- tare actum et dicitur, quod charitas tare actum et dicitur, quod charitas importat actum aliarum virtutum, sed importat actum aliarum virtutum, sed non elicit nisi actum proprium qui est non elicit nisi actum proprium qui est diligere dicitur enim elicere illum diligere dicitur enim elicere illum actum quem producit per modum naturæ, actum quem producit per modum naturæ, et unius naturæ unus est actus proprius. et unius naturæ unus est actus proprius. Quia ergo diversa vitia possunt advocare Quia ergo diversa vitia possunt advocare aliquod vitium ad suum finem, ideo non aliquod vitium ad suum finem, ideo non est inconveniens, quod idem vitium di- est inconveniens, quod idem vitium di- catur filia diversorum vitiorum diversa catur filia diversorum vitiorum diversa ratione, quia ratio filiationis est ex fine: ratione, quia ratio filiationis est ex fine: unde secundum diversitatem finis erit unde secundum diversitatem finis erit diversitas rationis. Prædicto ergo modo diversitas rationis. Prædicto ergo modo illa quinque dicuntur esse filiæ gu- illa quinque dicuntur esse filiæ gu- læ. læ.

Et numerus earum sic potest accipi: Et numerus earum sic potest accipi: Quod enim consequitur gulam aut se- Quod enim consequitur gulam aut se- quitur eam penes suam materiam, aut quitur eam penes suam materiam, aut penes effectum. Cum autem gula consi- penes effectum. Cum autem gula consi- stat in delectabili secundum gustum, se- stat in delectabili secundum gustum, se- cundum conjunctionem talis delectabilis cundum conjunctionem talis delectabilis et effectus ejus, multiplicatio est spiri- et effectus ejus, multiplicatio est spiri- tuum et caloris excitans vapores : et sic tuum et caloris excitans vapores : et sic multiplicati per gulam possunt referri ad multiplicati per gulam possunt referri ad cor, quod est principium immediatum cor, quod est principium immediatum corporalium passionum, et sic ex dilata- corporalium passionum, et sic ex dilata- tione cordis causabitur etiam inordinata tione cordis causabitur etiam inordinata lætitia diffundens se per membra, et lætitia diffundens se per membra, et resolvens ea a continentia modestæ ho- resolvens ea a continentia modestæ ho- nestatis et sie est inepta lætitia. Vel nestatis et sie est inepta lætitia. Vel referuntur ad cerebrum, quod est proxi- referuntur ad cerebrum, quod est proxi- mum principium animalium operatio- mum principium animalium operatio- num et sic multiplicantur phantasmata, num et sic multiplicantur phantasmata, sicut apparet in sommo, quanto magis sicut apparet in sommo, quanto magis in vigilia nec minus et unde multipli- in vigilia nec minus et unde multipli- cantur verba non mensurata ratione, et cantur verba non mensurata ratione, et sic procedit multiloquium, quia vinum, sic procedit multiloquium, quia vinum,

ut dicitur, facit hominem per talenta lo ut dicitur, facit hominem per talenta lo qui. Vel referuntur ad utrumque : et sic qui. Vel referuntur ad utrumque : et sic producitur scurrilitas, quando aliquis producitur scurrilitas, quando aliquis verbis et gestibus illicitis et dissolutis verbis et gestibus illicitis et dissolutis provocat alios ad risum. Ex parte autem provocat alios ad risum. Ex parte autem materiæ prout deservit generativæ est materiæ prout deservit generativæ est immunditia, quia est species luxuria immunditia, quia est species luxuria propter multiplicationem materiæ ex gu- propter multiplicationem materiæ ex gu- la proveniens: secundum vero quod tra la proveniens: secundum vero quod tra hitur ad superiora, producitur hebetudo hitur ad superiora, producitur hebetudo

mentis. mentis.

AD PRIMUM et secundum ergo dicen- AD PRIMUM et secundum ergo dicen- dum, quod multiloquium et scurrilitas dum, quod multiloquium et scurrilitas secundum diversas rationes sunt filiæ secundum diversas rationes sunt filiæ gulæ et luxuriæ: secundum enim quod gulæ et luxuriæ: secundum enim quod aliquis per illicita verba vel facta intendit aliquis per illicita verba vel facta intendit provocare meretricem ad usum et ad de- provocare meretricem ad usum et ad de- lectari cum ea, est filia luxuriæ: sed se- lectari cum ea, est filia luxuriæ: sed se- cundum quod est ex cibo et propter de- cundum quod est ex cibo et propter de- lectationem cibi, est filia gulæ. lectationem cibi, est filia gulæ.

AD TERTIUM dicendum, quod non dici- AD TERTIUM dicendum, quod non dici- tur hebetudo intellectus quæ est ex na- tur hebetudo intellectus quæ est ex na- tura vel ægritudine, filia gulæ, sed quæ tura vel ægritudine, filia gulæ, sed quæ est ex prava actione, qua aliquis afficitur est ex prava actione, qua aliquis afficitur circa delectabilia cibi et efficitur totus circa delectabilia cibi et efficitur totus carnalis, et non percipit spiritualia: sic- carnalis, et non percipit spiritualia: sic- ut dicit Chrysostomus, quod « non tam ut dicit Chrysostomus, quod « non tam vehementer fluvialium aquarum cursus vehementer fluvialium aquarum cursus ripas corrodere et submittere solet, sicut ripas corrodere et submittere solet, sicut deliciæ et luxus omnia valetudinis no- deliciæ et luxus omnia valetudinis no- stræ firmamenta faciunt subruere? Si stræ firmamenta faciunt subruere? Si namque medicinalem ingrediaris offici- namque medicinalem ingrediaris offici- nam et accedens interrogaveris, omnes nam et accedens interrogaveris, omnes fere morborum causas illinc invenies esse. fere morborum causas illinc invenies esse. Vilis enim tenuisque mensa sanitatis Vilis enim tenuisque mensa sanitatis mater est et eam propterea medicorum mater est et eam propterea medicorum periti ita nominaverunt, non saturari periti ita nominaverunt, non saturari quidem vocantes sanitatem (cibi manque quidem vocantes sanitatem (cibi manque penuria sanitas est), et minus vesci sani- penuria sanitas est), et minus vesci sani- tatis matrem appellantes. Si vero mater tatis matrem appellantes. Si vero mater est sanitatis egestas, patet quod saturitas est sanitatis egestas, patet quod saturitas ægritudinis mater est et infirmitates ægritudinis mater est et infirmitates morbosque parit. Ipsorum quoque me- morbosque parit. Ipsorum quoque me- dicorum artem transgredientes, pedum dicorum artem transgredientes, pedum dolores, et capitis gravedines et vertigi- dolores, et capitis gravedines et vertigi- nes, et manuum cruciatus et tremores et nes, et manuum cruciatus et tremores et remissiones et arcuatus, et longæ febres remissiones et arcuatus, et longæ febres et æstuosæ, et alias his multo plura (non et æstuosæ, et alias his multo plura (non enim omnia percurrere vacat) non ex enim omnia percurrere vacat) non ex

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, B. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, B.

indigentia parcoque victu, sed ex crapu- indigentia parcoque victu, sed ex crapu- la et saturitate nasci solent 1. » la et saturitate nasci solent 1. »

AD QUARTUM dicendum, quod immun- AD QUARTUM dicendum, quod immun- ditia pertinet ad luxuriam tamquam spe- ditia pertinet ad luxuriam tamquam spe- cies, ad gulam tamquam filia cui mate- cies, ad gulam tamquam filia cui mate- riam ministrat. riam ministrat.

Aliud solutum est in supra in respon- Aliud solutum est in supra in respon- sione. sione.

AD ALIUD dicendum, quod non su- AD ALIUD dicendum, quod non su- mitur hic inepta lætitia quæ est de malo mitur hic inepta lætitia quæ est de malo quod est commune omni peccato, sicut quod est commune omni peccato, sicut dictum est. dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod duo quæ AD ALIUD dicendum, quod duo quæ ponit Isidorus, accipiuntur penes gene- ponit Isidorus, accipiuntur penes gene- ralia in quæ dividitur objectum gulæ, ralia in quæ dividitur objectum gulæ, scilicet in cibum, circa quod est comes- scilicet in cibum, circa quod est comes- satio et potum, circa quod est ebrie- satio et potum, circa quod est ebrie-

: :

tas sed quinque quæ ponit Gregorius, tas sed quinque quæ ponit Gregorius,

315 315

accipiuntur quocumque modo aliquid ex accipiuntur quocumque modo aliquid ex gula nascatur. gula nascatur.

AD ALIUD dicendum, quod illa pro- AD ALIUD dicendum, quod illa pro- ductio est per modum radicis, non per ductio est per modum radicis, non per modum matris. modum matris.

Ad 7. Ad 7.

di- di-

Ad 8. Ad 8.

AD ALIUD dicendum, quod non AD ALIUD dicendum, quod non cuntur filiæ proprie, sed transsumptive cuntur filiæ proprie, sed transsumptive

tantum. tantum.

: :

AD ALIUD dicendum, quod vitium pot- AD ALIUD dicendum, quod vitium pot- est dici turpius dupliciter aut secun- est dici turpius dupliciter aut secun- dum quantitatem culpæ, et hoc modo dum quantitatem culpæ, et hoc modo non est turpissimum gula vel quantum non est turpissimum gula vel quantum ad ignominiam, et hoc modo nihil tur- ad ignominiam, et hoc modo nihil tur- pius ea: quia, sicut dicit Gregorius, vi- pius ea: quia, sicut dicit Gregorius, vi- tia carnalia sunt minoris culpæ, et majo- tia carnalia sunt minoris culpæ, et majo- ris opprobrii: nec oportet, quod di- ris opprobrii: nec oportet, quod di- ctum Ambrosii universaliter intelligatur. ctum Ambrosii universaliter intelligatur.

Ad 9. Ad 9.

B. Non præfertur virginitas Joannis castitati Abrahæ. B. Non præfertur virginitas Joannis castitati Abrahæ.

Quod vero castitas virginalis non præferatur in merito conjugali castitati Quod vero castitas virginalis non præferatur in merito conjugali castitati Abrahæ, Augustinus ostendit, inquiens: Sicut non est impar meritum pa-* Abrahæ, Augustinus ostendit, inquiens: Sicut non est impar meritum pa-* tientiæ in Petro qui passus est, et in Joanne, qui passus non est: sic non tientiæ in Petro qui passus est, et in Joanne, qui passus non est: sic non est impar meritum continentiæ in Joanne qui nullas expertus est nuptias, est impar meritum continentiæ in Joanne qui nullas expertus est nuptias, et in Abraham qui filios genuit. Nam illius coelibatus, et istius connubium, et in Abraham qui filios genuit. Nam illius coelibatus, et istius connubium, pro temporum distributione Christo militaverunt: sed continentiam Joan- pro temporum distributione Christo militaverunt: sed continentiam Joan- nes in opere, Abraham in solo habebat habitu. Melior est autem castitas. nes in opere, Abraham in solo habebat habitu. Melior est autem castitas. cœlibum quam nuptiarum, quarum unam Abraham habebat in usu, ambas cœlibum quam nuptiarum, quarum unam Abraham habebat in usu, ambas in habitu. Caste enim et conjugaliter vixit. Esse autem castus sine conjugio in habitu. Caste enim et conjugaliter vixit. Esse autem castus sine conjugio potuit, sed tunc non oportuit 2. Item, Hieronymns 3: Quis ignoret sub alta potuit, sed tunc non oportuit 2. Item, Hieronymns 3: Quis ignoret sub alta dispensatione Dei omnes retro sanctos ejusdem fuisse meriti, cujus nunc dispensatione Dei omnes retro sanctos ejusdem fuisse meriti, cujus nunc Christiani sunt ? Quomodo Abraham ante placuit in conjugio, sic nunc vir- Christiani sunt ? Quomodo Abraham ante placuit in conjugio, sic nunc vir- gines placent in castitate. Servivit ille legi et tempori suo, serviamus et gines placent in castitate. Servivit ille legi et tempori suo, serviamus et

1 S. JOANNES CHRYSOSTOMUS, Homil. 55. 1 S. JOANNES CHRYSOSTOMUS, Homil. 55.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap. 21. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap. 21.

3 Cf. 32, quæst. 4, cap. Quis ignoret (Nota edit. Lugd.) 3 Cf. 32, quæst. 4, cap. Quis ignoret (Nota edit. Lugd.)

Solutio. Solutio.

316 316

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nos legi et tempori nostro, in quos fines sæculorum devenerunt. Ex his nos legi et tempori nostro, in quos fines sæculorum devenerunt. Ex his apparet, quod sancti patres ante legem sine peccato plures habuerunt uxo apparet, quod sancti patres ante legem sine peccato plures habuerunt uxo res vel concubinas. Eas enim nunc uxores appellat Scriptura, nunc coneu- res vel concubinas. Eas enim nunc uxores appellat Scriptura, nunc coneu- binas. Rachel tamen et Lia ambæ uxores fuerunt, non concubinæ *. binas. Rachel tamen et Lia ambæ uxores fuerunt, non concubinæ *.

ARTICULUS XXII. ARTICULUS XXII.

An bene sentiant Sancti qui dicunt bo- An bene sentiant Sancti qui dicunt bo- num esse omnes homines esse vir- num esse omnes homines esse vir- gines? gines?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, paulo ante fiuem : « Servivit ille ibi, B, paulo ante fiuem : « Servivit ille legi et tempori suo, serviamus et nos legi et tempori suo, serviamus et nos legi et tempori nostro, etc. » legi et tempori nostro, etc. »

Ex hoc enim videtur, quod Hierony- Ex hoc enim videtur, quod Hierony- mus voluit, quod omnes essent vir- mus voluit, quod omnes essent vir- gines. gines.

Et ad idem facit, quod dicitur, 1 ad Et ad idem facit, quod dicitur, 1 ad Corinth. v, 7 Volo enim omnes VOS Corinth. v, 7 Volo enim omnes VOS esse sicut meipsum, id est, permanere esse sicut meipsum, id est, permanere in castitate. in castitate.

Videtur autem hoc esse inconveniens: Videtur autem hoc esse inconveniens: quia omnibus existentibus castis, mun- quia omnibus existentibus castis, mun- dus dissolveretur : et Deus non vult dus dissolveretur : et Deus non vult mundum dissolvi: ergo videtur, quod mundum dissolvi: ergo videtur, quod non vult omnes homines esse castos : non vult omnes homines esse castos : ergo cum Apostolus hoc voluerit, ipse ergo cum Apostolus hoc voluerit, ipse suam voluntatem non conformavit cum suam voluntatem non conformavit cum divina voluntate, quod est inconve- divina voluntate, quod est inconve- niens. niens.

AD HOC dicendum, quod quidam di- AD HOC dicendum, quod quidam di- cunt, quod Sanctis taliter loquentibus cunt, quod Sanctis taliter loquentibus revelatum fuit, quod ex præsentibus si revelatum fuit, quod ex præsentibus si casti remanerent, numerus electorum casti remanerent, numerus electorum impleretur. Sed quia hoc nulla ratione impleretur. Sed quia hoc nulla ratione probari potest, ideo alii aliter dicunt, probari potest, ideo alii aliter dicunt,

1 I ad Corinth. x, 11: Hæc omnia in figura 1 I ad Corinth. x, 11: Hæc omnia in figura contingebant illis: scripta sunt autem ad correp- contingebant illis: scripta sunt autem ad correp- tionem nostram, in quos fines sæculorum deve- tionem nostram, in quos fines sæculorum deve-

scilicet quod voluntas ibi est perfecta scilicet quod voluntas ibi est perfecta et conditionata: et est sensus, Volo om- et conditionata: et est sensus, Volo om- nes vos esse sicut meipsum, id est, nes vos esse sicut meipsum, id est, vellem, si esset possibile. Sed quia non vellem, si esset possibile. Sed quia non est probabile sanctos imperfectam ha- est probabile sanctos imperfectam ha- buisse voluntatem, ideo dicunt alii, buisse voluntatem, ideo dicunt alii, quod distributio intelligitur divisim sic: quod distributio intelligitur divisim sic: Volo omnes, etc., id est de quolibet hoc Volo omnes, etc., id est de quolibet hoc volo divisim, licet de quolibet nolo idem volo divisim, licet de quolibet nolo idem conjunctim. conjunctim.

Aliter potest dici sicut hic innuit Hie- Aliter potest dici sicut hic innuit Hie- ronymus, quod Apostolus hoc vult se- ronymus, quod Apostolus hoc vult se- cundum conditionem temporis: unde cundum conditionem temporis: unde sensus est, Volo omnes, etc., quantum sensus est, Volo omnes, etc., quantum opportunum est tempori. Et tamen dicit opportunum est tempori. Et tamen dicit Hieronymus, quod sicut illi fuerunt Hieronymus, quod sicut illi fuerunt tempore suo, ita nos nostro. tempore suo, ita nos nostro.

Et per hoc patet solutio ad omnia ob- Et per hoc patet solutio ad omnia ob- jecta. jecta.

ARTICULUS XXIII. ARTICULUS XXIII.

An concubinæ Patriarcharum ancillæ An concubinæ Patriarcharum ancillæ fuerunt, vel uxores? fuerunt, vel uxores?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, in fine « Eas enim nunc uxores ibi, B, in fine « Eas enim nunc uxores appellat, etc. » appellat, etc. »

Videtur, quod non sunt concubinæ : Videtur, quod non sunt concubinæ : quia quia

1. Si ancilla a domino suo in matri- 1. Si ancilla a domino suo in matri- monium ducitur, ipsa efficitur libera: monium ducitur, ipsa efficitur libera: quia secundum legem matrimonii uxor quia secundum legem matrimonii uxor est de latere, ne sicut ancilla habeatur. est de latere, ne sicut ancilla habeatur.

nerunt. nerunt.

2 Cf. Genes. xxx et xXX. 2 Cf. Genes. xxx et xXX.

contra. contra.

Molutio. Molutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, C. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, C.

Constat autem, quod tantus Patriarcha Constat autem, quod tantus Patriarcha non utebatur fornicario concubitu ancilla- non utebatur fornicario concubitu ancilla- rum. Ergo fuerunt veræ et liberæ uxo- rum. Ergo fuerunt veræ et liberæ uxo- res ergo non sunt dicendæ concu- res ergo non sunt dicendæ concu- binæ. binæ.

2. Item, Cum aliis fratribus accepe- 2. Item, Cum aliis fratribus accepe- runt interea æqualem portionem: hoc runt interea æqualem portionem: hoc autem esse non posset, nisi essent legi- autem esse non posset, nisi essent legi- timi filii sed non sunt legitimi, nisi ex timi filii sed non sunt legitimi, nisi ex uxore libera et legitima: ergo nec con- uxore libera et legitima: ergo nec con- cubinæ, nec ancillæ matres illorum filio- cubinæ, nec ancillæ matres illorum filio- rum dici debent, rum dici debent,

IN CONTRARIUM hujus est, quod habetur, IN CONTRARIUM hujus est, quod habetur, Genes. xxv, 6, quod Abraham filiis con- Genes. xxv, 6, quod Abraham filiis con- cubinarum largitus est munera, tam- cubinarum largitus est munera, tam- quam separaret eos ab hæreditate: ergo quam separaret eos ab hæreditate: ergo non erant filii legitimi. non erant filii legitimi.

RESPONSIO. Dicendum hic puto, quod RESPONSIO. Dicendum hic puto, quod ancillæ manserunt uxorio affectu conjun- ancillæ manserunt uxorio affectu conjun- ctæ ut significaretur mysterium futu- ctæ ut significaretur mysterium futu-

317 317

rum unde, 32, quæst. 4, Augustinus rum unde, 32, quæst. 4, Augustinus reddit rationem, quid significent ancillæ, reddit rationem, quid significent ancillæ, et quid liberæ. et quid liberæ.

AD HOC ergo quod primo objicitur, di- AD HOC ergo quod primo objicitur, di- cendum quod verum est in matrimonio cendum quod verum est in matrimonio quod est unius cum una sed in aliis quod est unius cum una sed in aliis matrimoniis ubi unus ex dispensatione matrimoniis ubi unus ex dispensatione Dei habet plures, non oportet quod sic Dei habet plures, non oportet quod sic sit quia manerent uxores in conditione sit quia manerent uxores in conditione aptiori ad significandum statum futurum. aptiori ad significandum statum futurum. AD ALIUD dicendum, quod hoc non fuit AD ALIUD dicendum, quod hoc non fuit generale unde nec legitimæ, nec de generale unde nec legitimæ, nec de concubina nati alicujus patris pertine- concubina nati alicujus patris pertine- bant ad hæreditatem futuram, nisi de bant ad hæreditatem futuram, nisi de quo præceperat Dominus. Et ideo Ismael, quo præceperat Dominus. Et ideo Ismael, natus de ancilla, ejicitur, et Esau natus natus de ancilla, ejicitur, et Esau natus de libera ut sciatur, quia tota hæreditas de libera ut sciatur, quia tota hæreditas possessio est ex eligente, et non ex me- possessio est ex eligente, et non ex me- ritis propriis vel alienis. ritis propriis vel alienis.

Et sic patet solutio. Et sic patet solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2, Ad 2,

C. Oppositio. C. Oppositio.

Si quis opponat, quod fidem thori non servabant illi patres. Dicimus in Si quis opponat, quod fidem thori non servabant illi patres. Dicimus in hoc servasse fidem thori, quia non aliis, sed propriis uxoribus vel ancillis hoc servasse fidem thori, quia non aliis, sed propriis uxoribus vel ancillis miscebantur. Ecce quæ fuerit consuetudo in hac re ante legem. Legis vero miscebantur. Ecce quæ fuerit consuetudo in hac re ante legem. Legis vero tempore interdixit Moyses carnalem copulam fieri cum matre, cum no- tempore interdixit Moyses carnalem copulam fieri cum matre, cum no- verca, cum sorore, cum nepte, cum amita, cum matertera, cum nuru, et verca, cum sorore, cum nepte, cum amita, cum matertera, cum nuru, et aliis quibusdam ¹. Permisit autem divortium fieri dato libello repudii, in aliis quibusdam ¹. Permisit autem divortium fieri dato libello repudii, in quo vir scribebat causas pro quibus uxorem repudiabat ³. Permisit autem quo vir scribebat causas pro quibus uxorem repudiabat ³. Permisit autem aliam ducere dato priori libello, quod propter duritiam cordis eorum per- aliam ducere dato priori libello, quod propter duritiam cordis eorum per- missum Christus dicit ³, non ut concederetur dissidium, sed ut tolleretur missum Christus dicit ³, non ut concederetur dissidium, sed ut tolleretur homicidium. Permisit fieri mala, ne fierent pejora et hoc permittendo homicidium. Permisit fieri mala, ne fierent pejora et hoc permittendo non Dei justitiam demonstravit, sed in pectore * minuit culpam. non Dei justitiam demonstravit, sed in pectore * minuit culpam.

4 4

1 Cf. Levit. XVIII, 6 et seq. 1 Cf. Levit. XVIII, 6 et seq.

2 Cf. Deuter. xxiv, 1 et seq.; Matth. v, 31 et xix, 7; Marc. x, 4. 2 Cf. Deuter. xxiv, 1 et seq.; Matth. v, 31 et xix, 7; Marc. x, 4.

- 3 Matth. XIX, 7. - 3 Matth. XIX, 7.

4 Edit. J. Alleaume, peccatore. 4 Edit. J. Alleaume, peccatore.

318 318

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

ARTICULUS XXIV. ARTICULUS XXIV.

An patres antiqui habentes uxores et an- An patres antiqui habentes uxores et an- cillas concubinas servabant fidem tho- cillas concubinas servabant fidem tho-

ri? ri?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, « Si quis opponat, etc. » ibi, C, « Si quis opponat, etc. »

Videtur autem, quod non fuit in ma- Videtur autem, quod non fuit in ma- trimonio illo fides thori : quia trimonio illo fides thori : quia

1. Fides thori in se habet, quod alii 1. Fides thori in se habet, quod alii non misceatur: sed illi mixti fuerunt non misceatur: sed illi mixti fuerunt aliis ergo fidem thori non servaverunt. aliis ergo fidem thori non servaverunt.

2. Item, Fides thori utrumque conju- 2. Item, Fides thori utrumque conju- gem ligat æqualiter: sed mulier non ha- gem ligat æqualiter: sed mulier non ha- bet potestatem sui corporis ad alterum bet potestatem sui corporis ad alterum virum ergo nec vir ad alteram mulie- virum ergo nec vir ad alteram mulie- rem cum igitur alteri mulieri junxerint rem cum igitur alteri mulieri junxerint se viri illius temporis, videtur quod fidem se viri illius temporis, videtur quod fidem thori non servaverunt. thori non servaverunt.

RESPONSIO. Dicendum, quod fides tho- RESPONSIO. Dicendum, quod fides tho- ri servabatur secundum exigentiam tem- ri servabatur secundum exigentiam tem- poris et dispensationis de habendo plures, poris et dispensationis de habendo plures, sicut dicit Magister in Littera. Et ideo sicut dicit Magister in Littera. Et ideo quoad hoc servabatur, quod non aliis quoad hoc servabatur, quod non aliis nisi propriis uxoribus miscebantur, et nisi propriis uxoribus miscebantur, et intentione prolis: nec mulier aliud pe- intentione prolis: nec mulier aliud pe- tendi tunc habuit potestatem. tendi tunc habuit potestatem.

Et per hoc patet solutio ad primum. Et per hoc patet solutio ad primum. AD SECUNDUM autem dicendum, quod AD SECUNDUM autem dicendum, quod non æqualiter tunc obligabat utrumque non æqualiter tunc obligabat utrumque fides, propter causas supra dictas, et fides, propter causas supra dictas, et propter dispensationem matrimonii, quæ propter dispensationem matrimonii, quæ tune fuit, cujus dispensationis ratio satis tune fuit, cujus dispensationis ratio satis supra habita est. supra habita est.

ARTICULUS XXV. ARTICULUS XXV.

Libellus repudii cujusmodi fuit, et quid Libellus repudii cujusmodi fuit, et quid scribebatur in eo? scribebatur in eo?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, circa medium: « Permisit autem fieri C, circa medium: « Permisit autem fieri divortium dato libello repudii, etc. » divortium dato libello repudii, etc. » Quæruntur enim hic tria. Quæruntur enim hic tria.

Primum est, Cujusmodi fuit libellus Primum est, Cujusmodi fuit libellus repudii, et quid scribebatur in eo? repudii, et quid scribebatur in eo?

Secundum, Quare fuit permissus ? Secundum, Quare fuit permissus ? Tertium, Utrum peccabant illi qui di- Tertium, Utrum peccabant illi qui di- missas ducebant? et, Utrum postea in missas ducebant? et, Utrum postea in secundis nuptiis poterant salvari si ad secundis nuptiis poterant salvari si ad priores nuptias non redibant? priores nuptias non redibant?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Deuter. xxiv, 1 et 2, dicit Dominus: 1. Deuter. xxiv, 1 et 2, dicit Dominus: Si acceperit homo, uxorem, et habuerit Si acceperit homo, uxorem, et habuerit cam, et ante oculos ejus non invenerit cam, et ante oculos ejus non invenerit gratiam propter aliquam fœditatem, scri- gratiam propter aliquam fœditatem, scri- bet libellum repudii, et dabit in manu bet libellum repudii, et dabit in manu illius, et dimittat eam de domo sua. illius, et dimittat eam de domo sua. Cum autem dicat textus aliquam fœdita- Cum autem dicat textus aliquam fœdita- tem, et non specificet, videtur quod pro- tem, et non specificet, videtur quod pro- pter quamlibet foœditatem dimitti poterat. pter quamlibet foœditatem dimitti poterat.

2. Item, Glossa super eumdem locum 2. Item, Glossa super eumdem locum dicit, quod « multæ fuerunt causæ, pro- dicit, quod « multæ fuerunt causæ, pro- pter quas vir uxorem secundum legem pter quas vir uxorem secundum legem dimittere poterat. » Videtur ergo, quod dimittere poterat. » Videtur ergo, quod quamlibet foeditatem poterat contra eam quamlibet foeditatem poterat contra eam allegare. allegare.

3. Item, Communiter dicitur a sanctis 3. Item, Communiter dicitur a sanctis Hieronymo, Augustino et Ambrosio, Hieronymo, Augustino et Ambrosio, quod libellum repudii permisit Moyses quod libellum repudii permisit Moyses ne fieret homicidium: sed quælibet fœdi- ne fieret homicidium: sed quælibet fœdi- tas poterat esse causa odii marito ad uxo- tas poterat esse causa odii marito ad uxo- rem ad odium autem sequitur homici- rem ad odium autem sequitur homici- dium ergo propter quamlibet fœditatem dium ergo propter quamlibet fœditatem poterat uxor dimitti. poterat uxor dimitti.

IN CONTRARIUM hujus sie objicitur : IN CONTRARIUM hujus sie objicitur : Omne matrimonium quod fuit ante le- Omne matrimonium quod fuit ante le- gem naturæ, in qua fuit perfecta multi- gem naturæ, in qua fuit perfecta multi-

Sed Sed

Quest, Quest,

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, C, ART. 25. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, C, ART. 25.

plicatio fidelium spiritualis, ad fœcundi- plicatio fidelium spiritualis, ad fœcundi- tatem ordinabatur: ideo fœda uxor non tatem ordinabatur: ideo fœda uxor non debebat repudiari, nisi illa in qua fœcun- debebat repudiari, nisi illa in qua fœcun- ditas inveniri non poterat ergo tantum ditas inveniri non poterat ergo tantum fœditates repudiari debebant, quæ impe- fœditates repudiari debebant, quæ impe- diunt bonum in corpore et anima conce- diunt bonum in corpore et anima conce- ptum mulierum. Dico autem in corpore, ptum mulierum. Dico autem in corpore, sicut si erat sterilis simpliciter, vel ad ip- sicut si erat sterilis simpliciter, vel ad ip- sum quem maritum habuit: vel si erat sum quem maritum habuit: vel si erat chronica ægritudine laborans, ut lepra, chronica ægritudine laborans, ut lepra, epileptia, paralysi, hæmorrhoissa, men- epileptia, paralysi, hæmorrhoissa, men- struosa, et hujusmodi hæc enim omnia struosa, et hujusmodi hæc enim omnia impediunt conceptum, vel destruunt in impediunt conceptum, vel destruunt in corpore natum. In anima autem foeda, si corpore natum. In anima autem foeda, si fuerit contumeliosa, a Deo avertens fuerit contumeliosa, a Deo avertens filias, et hujusmodi. filias, et hujusmodi.

Si forte dicatur, quod ita esse debuit Si forte dicatur, quod ita esse debuit secundum rationem temporis sed tamen secundum rationem temporis sed tamen viri non ita servabant. CONTRA: Non quæ- viri non ita servabant. CONTRA: Non quæ- ritur hic de justitia personæ, sed potius ritur hic de justitia personæ, sed potius de justitia legis datæ per Moysen: cum de justitia legis datæ per Moysen: cum igitur lex jus quoddam sit scriptum asci- igitur lex jus quoddam sit scriptum asci- scens honestum prohibens in contrarium, scens honestum prohibens in contrarium, ut dicit Philosophus, oportet quod cau- ut dicit Philosophus, oportet quod cau- sas habeat honestas: ergo videtur, quod sas habeat honestas: ergo videtur, quod solum his causis dari potuit libellus re- solum his causis dari potuit libellus re- pudii. pudii.

ULTERIUS autem hic quæritur, Utrum ULTERIUS autem hic quæritur, Utrum causæ dimissionis scribebantur in libello? causæ dimissionis scribebantur in libello? Videtur, quod sic : quia Videtur, quod sic : quia

1. Aliter injustitia videtur esse dimis- 1. Aliter injustitia videtur esse dimis- sio ergo videtur, quod scribebantur sio ergo videtur, quod scribebantur causæ dimissionis. causæ dimissionis.

2. Præterea hoc ponitur expresse in 2. Præterea hoc ponitur expresse in Littera, ubi dicit Magister et Glossa super Littera, ubi dicit Magister et Glossa super Matthæum, v, 31, quod « in libello illo Matthæum, v, 31, quod « in libello illo scribebant causas, propter quas dimitte- scribebant causas, propter quas dimitte- bantur. » bantur. »

a contra. SED CONTRA: a contra. SED CONTRA:

: :

Causæ illæ aut erant sufficientes, aut Causæ illæ aut erant sufficientes, aut insufficientes. Si insufficientes: tunc insufficientes. Si insufficientes: tunc præcludebant ei viam ad secundas nup- præcludebant ei viam ad secundas nup- tias et hoc non erat faciendum, quia tias et hoc non erat faciendum, quia secundæ nuptiæ in eodem loco concedun- secundæ nuptiæ in eodem loco concedun- tur. Si autem non erant sufficientes: er- tur. Si autem non erant sufficientes: er- go tunc ostendebatur, quod injusta fuit go tunc ostendebatur, quod injusta fuit dimissio ergo nulla quia injusta di- dimissio ergo nulla quia injusta di- missio nulla est. Cum ergo adhuc non missio nulla est. Cum ergo adhuc non

319 319

esset dimissa secundum jus a primo ma- esset dimissa secundum jus a primo ma- rito, iterum præcludebatur ei via ad se- rito, iterum præcludebatur ei via ad se- cundas nuptias et erat inconveniens, cundas nuptias et erat inconveniens, cum ei concedantur secundum legem. cum ei concedantur secundum legem.

AD HOC salvo judicio meliori puto di- Solutio. AD HOC salvo judicio meliori puto di- Solutio. cendum, quod libellus repudii non daba- cendum, quod libellus repudii non daba- tur propter quamlibet fœditatem : si tur propter quamlibet fœditatem : si enim aliqua fuit fœditas quam videre vel enim aliqua fuit fœditas quam videre vel scire potuit, quando cum ea contraxit scire potuit, quando cum ea contraxit matrimonium, videtur mihi, quod prop- matrimonium, videtur mihi, quod prop- ter illam non potuit eam dimittere, sed ter illam non potuit eam dimittere, sed propter fidem matrimonii tenebatur eam propter fidem matrimonii tenebatur eam sustinere. Similiter si fuit aliqua fœditas sustinere. Similiter si fuit aliqua fœditas corporalis, bonum prolis non diminuens, corporalis, bonum prolis non diminuens, nec auferens, videtur mihi, quod nec per nec auferens, videtur mihi, quod nec per illam potuit uxor dimitti. illam potuit uxor dimitti.

Sed si objiciatur, quod factum fuit, ne Sed si objiciatur, quod factum fuit, ne fieret majus malum: dicendum, quod hoc fieret majus malum: dicendum, quod hoc verum est sed tamen causa ponenda verum est sed tamen causa ponenda erat odii quæ movere posset. Causa au- erat odii quæ movere posset. Causa au- tem quæ non potest movere ad odium tem quæ non potest movere ad odium communiter, non potuit esse causa sepa- communiter, non potuit esse causa sepa- rationis. Si enim ex voluntate uxorem rationis. Si enim ex voluntate uxorem occidisset, lex vindicasset in ipsum et occidisset, lex vindicasset in ipsum et ita vindicavit, quando non erat causa ita vindicavit, quando non erat causa quæ posset movere ad odium, si occidis- quæ posset movere ad odium, si occidis- set eam. set eam.

Causæ autem in objectione inductæ, Causæ autem in objectione inductæ, maxime poterant movere pro statu illius maxime poterant movere pro statu illius temporis. temporis.

AD PRIMUM dicendum, quod Dominus Ad 1, 2 et 3. AD PRIMUM dicendum, quod Dominus Ad 1, 2 et 3. dicit aliquam fœditatem: quia multæ dicit aliquam fœditatem: quia multæ sunt quæ prolem vel tollunt, vel vitiant sunt quæ prolem vel tollunt, vel vitiant in anima vel in corpore et ideo non in anima vel in corpore et ideo non posuit in particulari. Posset etiam dici, posuit in particulari. Posset etiam dici, quod ideo non posuit in particulari, ut quod ideo non posuit in particulari, ut quemlibet casum particularem in dubio quemlibet casum particularem in dubio relinqueret ut sic magis timerent di- relinqueret ut sic magis timerent di- mittere. mittere.

Per hoc patet etiam solutio ad se- Per hoc patet etiam solutio ad se- quens. quens.

AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. dicendum quod causæ scribi poterant du- dicendum quod causæ scribi poterant du- pliciter, scilicet in universali, et in parti- pliciter, scilicet in universali, et in parti- culari. In universali bene puto quod scri- culari. In universali bene puto quod scri- bebantur, sicut probant duæ objectiones bebantur, sicut probant duæ objectiones inductæ. In particulari autem non quia inductæ. In particulari autem non quia

320 320

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

per hoc præjudicium factum fuisset mu- per hoc præjudicium factum fuisset mu- lieri. lieri.

ARTICULUS XXVI. ARTICULUS XXVI.

Qualiter libellus repudii fuit Qualiter libellus repudii fuit permissus? permissus?

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicit Dominus, Matth. XIX, 8. 1. Quod dicit Dominus, Matth. XIX, 8. quod Moyses ad duritiam cordis vestr quod Moyses ad duritiam cordis vestr permisit vobis dimittere uxores vestras, permisit vobis dimittere uxores vestras, scilicet dare libellum repudii: sed quod scilicet dare libellum repudii: sed quod propter duritiam cordis permittitur, sim propter duritiam cordis permittitur, sim pliciter est injustum ergo libellus ille pliciter est injustum ergo libellus ille simpliciter fuit injustus. simpliciter fuit injustus.

2. Item, Chrysostomus super Mat- 2. Item, Chrysostomus super Mat- thæum, v, 32 : « Permisit Moyses dari li- thæum, v, 32 : « Permisit Moyses dari li- bellum repudii, ne per odium funderetur bellum repudii, ne per odium funderetur sanguis permisit fieri mala, ne fierent sanguis permisit fieri mala, ne fierent

Secundo quæritur, Qualiter fuit libel- pejora. » Ex hoc accipitur, quod dare li- Secundo quæritur, Qualiter fuit libel- pejora. » Ex hoc accipitur, quod dare li-

lus ille permissus? lus ille permissus?

1. Aliter enim procedunt leges in ju- 1. Aliter enim procedunt leges in ju- dicio factorum exteriorum et causarum, dicio factorum exteriorum et causarum, et aliter in judicio conscientiæ : quia in et aliter in judicio conscientiæ : quia in causarum judicio dissimulatur minus causarum judicio dissimulatur minus malum, ne eveniat majus malum: sed malum, ne eveniat majus malum: sed in conscientiæ judicio non : Deus autem in conscientiæ judicio non : Deus autem judicat secundum conscientiam : ergo judicat secundum conscientiam : ergo nulla lex ab ipso debuit dari, in qua ali- nulla lex ab ipso debuit dari, in qua ali- quod malum permitteretur : ergo vide- quod malum permitteretur : ergo vide- tur, quod si injusta est lex, non est data tur, quod si injusta est lex, non est data a Deo si autem justa, quod non fuit a Deo si autem justa, quod non fuit permissio, sed potius lex ordinans et obli- permissio, sed potius lex ordinans et obli- gans ad observandum. gans ad observandum.

2. Item, Chrysostomus super Mat- 2. Item, Chrysostomus super Mat- thæum dicit: « Permissum est a Moyse thæum dicit: « Permissum est a Moyse repudium, malum quidem, tamen licitum repudium, malum quidem, tamen licitum hac ratione qua permiserunt Apostoli hac ratione qua permiserunt Apostoli secundas nuptias propter incontinentiam secundas nuptias propter incontinentiam hominum. » Inde arguo, quod sicut se- hominum. » Inde arguo, quod sicut se- cundæ nuptiæ sunt licitæ in Novo Testa- cundæ nuptiæ sunt licitæ in Novo Testa- mento, ita repudium per libellum datum, mento, ita repudium per libellum datum, fuit licitum in Veteri Testamento ergo fuit licitum in Veteri Testamento ergo libellus ille fuit licitus. libellus ille fuit licitus.

: :

3. Item, Judicium humanum præcipue 3. Item, Judicium humanum præcipue traditum a Deo, exemplatum est a Deo traditum a Deo, exemplatum est a Deo divino sed ego video, quod si in cau- divino sed ego video, quod si in cau- sam trahebatur, sententia dabatur secun- sam trahebatur, sententia dabatur secun- dum judicium Domini pro viro, quod di- dum judicium Domini pro viro, quod di- mittere poterat uxorem, ei dato tali li- mittere poterat uxorem, ei dato tali li- bello. Cum igitur hoc judicium informa- bello. Cum igitur hoc judicium informa- tum fuit a justitia quæ exemplata fuit a tum fuit a justitia quæ exemplata fuit a justitia divina, ipsum judicium fuit ju- justitia divina, ipsum judicium fuit ju- stum ergo et justus et licitus fuit libellus, stum ergo et justus et licitus fuit libellus, et repudium et omnia quæ sequebantur et repudium et omnia quæ sequebantur ex illo. ex illo.

bellum fuit simpliciter malum: sed omne bellum fuit simpliciter malum: sed omne malum est illicitum ergo videtur, quod malum est illicitum ergo videtur, quod illicita fuit datio libelli. illicita fuit datio libelli.

3. Item, Augustinus in Glossa super 3. Item, Augustinus in Glossa super idem, et hoc ponitur hic in Littera : idem, et hoc ponitur hic in Littera : « Scribit Moyses in Deuter. XXIV, 1 et 2, « Scribit Moyses in Deuter. XXIV, 1 et 2, quod si uxor non placeat viro propter quod si uxor non placeat viro propter aliquam fœditatem, dimittat eam : quod aliquam fœditatem, dimittat eam : quod permissum dici exponit Christus propter permissum dici exponit Christus propter duritiam maritorum, non ut concedatur duritiam maritorum, non ut concedatur dissidium, sed ut tollatur homicidium : » dissidium, sed ut tollatur homicidium : » et ex hoc sequitur idem quod prius. et ex hoc sequitur idem quod prius.

RESPONSIO. Puto hic esse dicendum : RESPONSIO. Puto hic esse dicendum : salva meliori sententia, quod libellus iste salva meliori sententia, quod libellus iste simpliciter fuit injustus, sicut etiam in- simpliciter fuit injustus, sicut etiam in- justum fuit habere plures secundum au- justum fuit habere plures secundum au- tem tempus et congruentiam hominum tem tempus et congruentiam hominum fuit justum. Hoc autem videtur elici ex fuit justum. Hoc autem videtur elici ex textu verborum Domini nostri Jesu textu verborum Domini nostri Jesu Christi, Matth. xix, 4 et seq., Christi, Matth. xix, 4 et seq., ubi præ- ubi præ- mittit Dominus ante sententiam de re- mittit Dominus ante sententiam de re- pudio, qualiter Deus ab initio crea- pudio, qualiter Deus ab initio crea- vit hominem masculum et fæminam, et vit hominem masculum et fæminam, et quod essent duo in carne una, et quod quod essent duo in carne una, et quod Deus conjunxit homo non separaret, et Deus conjunxit homo non separaret, et postea subinfert de libello repudii. Unde postea subinfert de libello repudii. Unde etiam super idem dicit Chysostomus, etiam super idem dicit Chysostomus, quod «< fœmina non debet cogitare nisi quod «< fœmina non debet cogitare nisi de uno masculo creato, sicut Deus ipse de uno masculo creato, sicut Deus ipse unum uni, et unam uni creavit ab ini- unum uni, et unam uni creavit ab ini- tio. » tio. »

Dicendum ergo ad primum, quod lex Dicendum ergo ad primum, quod lex illa Dei, sicut dicit Apostolus, ad Hebr. illa Dei, sicut dicit Apostolus, ad Hebr. VIII, 19, est imperfecta, et nihil ad per- VIII, 19, est imperfecta, et nihil ad per- fectum adduxit: sed dabatur secundum fectum adduxit: sed dabatur secundum

A A

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, C, ART. 27. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, C, ART. 27.

congruentiam temporis et personarum, congruentiam temporis et personarum, ut tamquam pædagogus ad Christum ad- ut tamquam pædagogus ad Christum ad- duceret. Unde et multa bona significata duceret. Unde et multa bona significata ex ipsa uxoris dimissione eliciunt in ex ipsa uxoris dimissione eliciunt in Glossa super Deuteronomium Origenes Glossa super Deuteronomium Origenes et Gregorius et ideo imperfecta habuit et Gregorius et ideo imperfecta habuit mandata, et dispensata pro tempore. mandata, et dispensata pro tempore.

AD ID autem quod objectum est de AD ID autem quod objectum est de Chrysostomo dicendum quod non est si- Chrysostomo dicendum quod non est si- mile nisi in incitante primo ad dationem mile nisi in incitante primo ad dationem legis, quia hic et ibi turpe est : sed hic legis, quia hic et ibi turpe est : sed hic turpe crudelitatis, et ibi turpe libidinis. turpe crudelitatis, et ibi turpe libidinis. Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod rectum Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod rectum

principium unumquodque corrigit secun- principium unumquodque corrigit secun- dum modum possibilem sibi, et non se- dum modum possibilem sibi, et non se- cundum verissimam rectitudinem : et ita cundum verissimam rectitudinem : et ita etiam facit judicium causarum quod etiam facit judicium causarum quod exemplatur ab ipso quia videtur mihi, exemplatur ab ipso quia videtur mihi, quod istud fuit judiciale, non cæremo- quod istud fuit judiciale, non cæremo- niale principaliter, nec sacramentale, niale principaliter, nec sacramentale, nec morale et talia mutantur per varie- nec morale et talia mutantur per varie- tatem temporum et personarum : unde tatem temporum et personarum : unde illa objectio non cogit, quod simpliciter illa objectio non cogit, quod simpliciter fuit justum repudium. fuit justum repudium.

A object. I. AD HOC autem quod in contrarium ob- A object. I. AD HOC autem quod in contrarium ob- jicitur, dicendum quod sine dubio lex jicitur, dicendum quod sine dubio lex dictis de causis permisit repudium, et dictis de causis permisit repudium, et etiam lex Justiniana: et omnis lex sem- etiam lex Justiniana: et omnis lex sem- per permisit repudium præter legem per permisit repudium præter legem Christi in quo notatur legis Christi Christi in quo notatur legis Christi perfectio in sanctitate, pietate, et casti- perfectio in sanctitate, pietate, et casti- tate. tate.

Adobject. 2. Adobject. 2.

Adobject.3. Adobject.3. Ai 2. Ai 2.

Unde ad objectum dicendum, quod Unde ad objectum dicendum, quod duritia cordium tunc erat causa movens: duritia cordium tunc erat causa movens: sed tamen nisi fuisset utilitas, non con- sed tamen nisi fuisset utilitas, non con- cessisset. Ejus autem utilitas superius cessisset. Ejus autem utilitas superius exemplata est et ideo secundum tem- exemplata est et ideo secundum tem- pus justus fuit libellus, licet non simpli- pus justus fuit libellus, licet non simpli- citer. citer.

AD ALIUD dicendum, quod Chrysosto- AD ALIUD dicendum, quod Chrysosto- mus tangit causam incitantem seu exci- mus tangit causam incitantem seu exci- tantem ad dandam legem judicialem: tantem ad dandam legem judicialem: sed tamen etiam alia causa erat utilitatis sed tamen etiam alia causa erat utilitatis quæ excusabat pro illo tempore. quæ excusabat pro illo tempore.

ARTICULUS XXVII. ARTICULUS XXVII.

321 321

An dimittens uxorem per libellum repu- An dimittens uxorem per libellum repu- dii et repudiata poterant salvari in dii et repudiata poterant salvari in alio matrimonio ? alio matrimonio ?

Tertio quæritur, Utrum dimittens sal- Tertio quæritur, Utrum dimittens sal- vari poterat in alio matrimonio, et etiam vari poterat in alio matrimonio, et etiam dimissa? dimissa?

Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

1. Dicit Christus, Matth. xix, 9: Qui- 1. Dicit Christus, Matth. xix, 9: Qui- cumque dimiserit 'uxorem suam,... cumque dimiserit 'uxorem suam,... et aliam duxerit, machatur 1: sed mœ- et aliam duxerit, machatur 1: sed mœ- chus et moecha non salvantur : ergo vi- chus et moecha non salvantur : ergo vi- detur, quod in alio matrimonio neuter detur, quod in alio matrimonio neuter eorum salvari poterat. eorum salvari poterat.

2. Item, Propter duririam cordis per- 2. Item, Propter duririam cordis per- missus fuit libellus dicitur autem, missus fuit libellus dicitur autem, Eccli. 111, 27: Cor durum male habebit Eccli. 111, 27: Cor durum male habebit in novissimo ergo isti tales male habe- in novissimo ergo isti tales male habe- bunt. bunt.

IN CONTRARIUM hujus objicitur: IN CONTRARIUM hujus objicitur: 1. Per hoc quod dicit Hieronymus : 1. Per hoc quod dicit Hieronymus : « Hoc permittendo non Dei justitiam « Hoc permittendo non Dei justitiam monstravit, sed a peccato abstulit cul- monstravit, sed a peccato abstulit cul- pam peccandi ut quod secundum le- pam peccandi ut quod secundum le- gem agentibus peccatum non videtur, gem agentibus peccatum non videtur, non videatur esse peccatum : sed cuicum- non videatur esse peccatum : sed cuicum- que actui abstrahitur culpa, illo nullus que actui abstrahitur culpa, illo nullus demeretur. » Ergo ex tali dimissione et demeretur. » Ergo ex tali dimissione et secunda copulatione nulli damnabantur, secunda copulatione nulli damnabantur, ut videtur. ut videtur.

2. Item, Tam lex quam prophetia in 2. Item, Tam lex quam prophetia in idem concordant. Malach. 11, 16, ubi di- idem concordant. Malach. 11, 16, ubi di- citur citur

Cum odio habueris, scilicet Cum odio habueris, scilicet uxorem adolescentiæ suæ, dimitte, dicit uxorem adolescentiæ suæ, dimitte, dicit Dominus. Ergo videtur, quod ille totus Dominus. Ergo videtur, quod ille totus populus miserabiliter fuisset neglectus, populus miserabiliter fuisset neglectus, quod sapientes eorum scirent ei non esse quod sapientes eorum scirent ei non esse salutem, et tamen permitterent eis tales salutem, et tamen permitterent eis tales

SIMILITER dicendum ad id quod dicit copulationes: sed hoc esset nimis ab- SIMILITER dicendum ad id quod dicit copulationes: sed hoc esset nimis ab- Augustinus. Augustinus.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

surdum ergo videtur, quod tunc salvari surdum ergo videtur, quod tunc salvari poterant aliis conjuncti. poterant aliis conjuncti.

Sed contra, Sed contra,

1 Cf. Matth. v, 82; Marc. x, 11; Luc. xvi, 18; 1 Cf. Matth. v, 82; Marc. x, 11; Luc. xvi, 18;

I ad Corinth. VII, 10. I ad Corinth. VII, 10.

21 21

XXX XXX

Solutio. Solutio.

Ad 1, Ad 1,

322 322

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Item, Si lex non attenderet nisi du- 3. Item, Si lex non attenderet nisi du- ritiam cordis, tunc deberet persuadere ritiam cordis, tunc deberet persuadere reditum sed e contrario facit, quia dicit, reditum sed e contrario facit, quia dicit, quod si secundus dimittat eam per repu- quod si secundus dimittat eam per repu- dium vel per mortem, prior non poterat dium vel per mortem, prior non poterat eam reassumere: ergo videtur, quod li- eam reassumere: ergo videtur, quod li- cite fuit in secundo matrimonio. cite fuit in secundo matrimonio.

RESPONSIO. Ad hoc dicendum puto, RESPONSIO. Ad hoc dicendum puto, quod in secundo matrimonio erat eis sa- quod in secundo matrimonio erat eis sa- lus propter legis statutum et temporis lus propter legis statutum et temporis congruentiam sicut etiam in pluribus congruentiam sicut etiam in pluribus uxoribus, quod numquam voluit Deus uxoribus, quod numquam voluit Deus nisi ad tempus, ut in victimis holocau- nisi ad tempus, ut in victimis holocau- storum, quas numquam voluit Deus nisi storum, quas numquam voluit Deus nisi per accidens, scilicet ne idolis immola- per accidens, scilicet ne idolis immola- rentur. Et hoc videtur velle Hieronymus, rentur. Et hoc videtur velle Hieronymus, dicens, quod « a peccato abstulit culpam dicens, quod « a peccato abstulit culpam legislator, quando concessit repudium. » legislator, quando concessit repudium. » AD PRIMUM ergo dicendum, quod dicit AD PRIMUM ergo dicendum, quod dicit Christus hoc quantum ad abundantem Christus hoc quantum ad abundantem justitiam in Novo Testamento esse, justitiam in Novo Testamento esse,

implentem imperfectum Veteris Testa- implentem imperfectum Veteris Testa- menti. menti.

AD ALIUD dicendum, quod hoc dicit AD ALIUD dicendum, quod hoc dicit Christus quoad principalem causam per- Christus quoad principalem causam per- missionis, secundum quod erat lex judi- missionis, secundum quod erat lex judi- cialis ex statu tamen tempus ordinaba- cialis ex statu tamen tempus ordinaba- tur ad majorem fœcunditatem: quia illi tur ad majorem fœcunditatem: quia illi tempori congruebat, et secundum hoc tempori congruebat, et secundum hoc erat dispensativa et indultiva: quia sæpe erat dispensativa et indultiva: quia sæpe sterilis est ad unum, quæ non est sterilis sterilis est ad unum, quæ non est sterilis ad alterum et ideo etiam præcepit lex, ad alterum et ideo etiam præcepit lex, quod si pluribus nupsit et fœda fuit quoad quod si pluribus nupsit et fœda fuit quoad plures, non potest redire ad primum, nec plures, non potest redire ad primum, nec primus potest eam recipere. Hoc modo primus potest eam recipere. Hoc modo concordat Cato qui dimisit Marciam ut concordat Cato qui dimisit Marciam ut fœcunda esset, et Philosophi ita locuti fœcunda esset, et Philosophi ita locuti sunt de repudio. sunt de repudio.

Et quia hoc concordat rationi, videtur Et quia hoc concordat rationi, videtur ita esse dicendum quod tamen non om- ita esse dicendum quod tamen non om- nino assero in ista quæstione, sed quili- nino assero in ista quæstione, sed quili- bet dicat quod sibi bonum videtur. bet dicat quod sibi bonum videtur.

D. Cui licebat plures habere, vel non ? D. Cui licebat plures habere, vel non ?

Sed numquid sub lege licebat habere plures uxores ? Audi quid scriptum Sed numquid sub lege licebat habere plures uxores ? Audi quid scriptum est in Deuteronomio: Non habebit rex uxores plurimas, quæ alliciant ani- est in Deuteronomio: Non habebit rex uxores plurimas, quæ alliciant ani- mam ejus. Super quem locum ait Augustinus 2: Manifestum est Salomo- mam ejus. Super quem locum ait Augustinus 2: Manifestum est Salomo- nem hoc præceptum transisse 3. David autem plures habuit, nec præceptum nem hoc præceptum transisse 3. David autem plures habuit, nec præceptum præteriit. Permissum est enim regi plures habere, non plurimas quæ alli- præteriit. Permissum est enim regi plures habere, non plurimas quæ alli- ciant animam, multiplicare. Cum tamen additur : Ut non elevetur cor ejus*, ciant animam, multiplicare. Cum tamen additur : Ut non elevetur cor ejus*, alienigenas prohibitum esse videtur. Verumtamen multiplicatio uxorum alienigenas prohibitum esse videtur. Verumtamen multiplicatio uxorum generaliter prohibita est. Permissum est autem regi plures habere, sed non generaliter prohibita est. Permissum est autem regi plures habere, sed non multiplicare. Veniente autem plenitudinis tempore quo Christi gratia multiplicare. Veniente autem plenitudinis tempore quo Christi gratia

6 6

1 Deuter. XVII, 17. 1 Deuter. XVII, 17.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. V in Deuteronomio, cap. 27. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. V in Deuteronomio, cap. 27.

3 Cf. III Reg. xi, 1 et seq. 3 Cf. III Reg. xi, 1 et seq.

* Deuter. XVII, 20: Nec elevetur cor ejus, scilicet regis, in superbiam, etc. * Deuter. XVII, 20: Nec elevetur cor ejus, scilicet regis, in superbiam, etc.

Cf. I Reg. 1, 2. Cf. I Reg. 1, 2.

6 Ad Galat. IV, 4 et seq., et 21 et seq. 6 Ad Galat. IV, 4 et seq., et 21 et seq.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, D, ART. 28. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, D, ART. 28.

323 323

ubique est dilatata, reducta est lex nuptiarum ad priorem honestioremque ubique est dilatata, reducta est lex nuptiarum ad priorem honestioremque institutionem ut unus uni in figura Christi et Ecclesiæ conjungatur. Nec institutionem ut unus uni in figura Christi et Ecclesiæ conjungatur. Nec quæritur electio muneris in successione generis, sed in perfectione vitæ et quæritur electio muneris in successione generis, sed in perfectione vitæ et sinceritate scientiæ, et virginitas fœcunditati præfertur, et sacerdotibus sinceritate scientiæ, et virginitas fœcunditati præfertur, et sacerdotibus continentia indicitur. continentia indicitur.

ARTICULUS XXVIII. ARTICULUS XXVIII.

An aliquæ uxores dicantur plurimæ ? An aliquæ uxores dicantur plurimæ ? et, Quæ sunt illæ ? et, Quæ sunt illæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, post initium: « Non habebit rex ibi, D, post initium: « Non habebit rex urores plurimas, etc. » urores plurimas, etc. »

sunt, tanto major est fœcunditas : ergo sunt, tanto major est fœcunditas : ergo videtur, quod nullus numerus est pluri- videtur, quod nullus numerus est pluri- mus sed potius qui plures habuit quam mus sed potius qui plures habuit quam alius, plus illi tempori servivit : sicut qui alius, plus illi tempori servivit : sicut qui castior est quam alius, plus servit tem- castior est quam alius, plus servit tem- pori nostro, sicut supra dixit Hierony- pori nostro, sicut supra dixit Hierony-

mus. mus.

RESPONDEO, quod ut puto, dicuntur Solutio. RESPONDEO, quod ut puto, dicuntur Solutio. plurimæ excellentes potentia imprægnan- plurimæ excellentes potentia imprægnan- di, ad quam tria exiguntur, scilicet cali- di, ad quam tria exiguntur, scilicet cali- dum perfecte movens, et semen perfecte dum perfecte movens, et semen perfecte digestum, et vigor naturæ per nimium digestum, et vigor naturæ per nimium

Quæritur enim hic, Quæ sunt pluri- enim coitum exhalat naturale calidum, Quæritur enim hic, Quæ sunt pluri- enim coitum exhalat naturale calidum, mæ ? mæ ?

1. Si enim dicatur, quod illæ solæ plu- 1. Si enim dicatur, quod illæ solæ plu- rimæ sunt, quæ alliciunt animum ejus rimæ sunt, quæ alliciunt animum ejus ad idololatriam. CONTRA: Unica potest ad idololatriam. CONTRA: Unica potest allicere animum ejus ergo unica potest allicere animum ejus ergo unica potest esse plurima hoc autem est falsum: er- esse plurima hoc autem est falsum: er- go non dicuntur plurimæ. go non dicuntur plurimæ.

2. Item, Non determinatur ex lege 2. Item, Non determinatur ex lege quot habere debeat, sed plures conce- quot habere debeat, sed plures conce- duntur sine determinatione: ergo vide- duntur sine determinatione: ergo vide- tur, quod nullus sit sibi numerus pluri- tur, quod nullus sit sibi numerus pluri-

mus. mus.

Si autem dicatur, quod plurimæ sunt Si autem dicatur, quod plurimæ sunt illæ quæ excellunt vires suas in pastu, illæ quæ excellunt vires suas in pastu, scilicet quod non potest eas pascere. scilicet quod non potest eas pascere. CONTRA: Plures potest pascere rex et di- CONTRA: Plures potest pascere rex et di- ves, quam pauper: ergo quæ uni sunt ves, quam pauper: ergo quæ uni sunt plurimæ, non sunt alteri plurimæ: et de plurimæ, non sunt alteri plurimæ: et de hoc nihil loquitur lex: numquam enim hoc nihil loquitur lex: numquam enim dicit, quod dives habeat plures quam dicit, quod dives habeat plures quam pauper ergo videtur, quod non sic sit pauper ergo videtur, quod non sic sit intelligendum. intelligendum.

3. Item, Plures tunc permittebantur 3. Item, Plures tunc permittebantur propter fœcunditatem: si autem plures propter fœcunditatem: si autem plures

et siccum extrahit humidum et sic cor- et siccum extrahit humidum et sic cor- pus infrigidatur per nimium coitum, et pus infrigidatur per nimium coitum, et ejicitur semen antequam sit digestum : ejicitur semen antequam sit digestum : et tunc de facili exspirat, et inefficax in- et tunc de facili exspirat, et inefficax in- venitur. Nimius etiam coitus ponitur ab venitur. Nimius etiam coitus ponitur ab Aristotele una de causis brevioris vitæ, Aristotele una de causis brevioris vitæ, et deperdit vigorem naturæ, ita quod et deperdit vigorem naturæ, ita quod continue per eum permanet fœcunditas: continue per eum permanet fœcunditas: et ideo secundum hoc puto esse mensu- et ideo secundum hoc puto esse mensu- randum. Potentia autem hæc si omnes randum. Potentia autem hæc si omnes æqualiter fœcundare debeat, puto quod æqualiter fœcundare debeat, puto quod excedat mulieres septuaginta, vel circa excedat mulieres septuaginta, vel circa hoc plus, vel minus, secundum diversi- hoc plus, vel minus, secundum diversi-

tatem hominum: et ideo Salomon ar- tatem hominum: et ideo Salomon ar- gnitur plurimas habuisse, et David inter gnitur plurimas habuisse, et David inter plurimas substitisse. plurimas substitisse.

Et per hoc patet solutio ad omnia, Et per hoc patet solutio ad omnia, præter ad unum ad quod dicendum, præter ad unum ad quod dicendum, quod lex non dixit quot essent habendæ : quod lex non dixit quot essent habendæ : quia quoad nos necesse est hoc determi- quia quoad nos necesse est hoc determi- nari, et ideo numerus variatur : et forte nari, et ideo numerus variatur : et forte ideo quia lex numquam hoc nisi per ac- ideo quia lex numquam hoc nisi per ac- cidens intendit, et ideo non nisi indul- cidens intendit, et ideo non nisi indul- gendo circa hoc parum loquebatur. gendo circa hoc parum loquebatur.

324 324

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

E. De virginitate mentis et carnis. E. De virginitate mentis et carnis.

: :

Melior est autem virginitas mentis quam carnis. Unde Ambrosius: Tole- Melior est autem virginitas mentis quam carnis. Unde Ambrosius: Tole- rabilius est mentem virginem quam carnem habere. Utrumque bonum est, rabilius est mentem virginem quam carnem habere. Utrumque bonum est, si liceat si non liceat, saltem non casti homini, sed Deo simus. Virgo si liceat si non liceat, saltem non casti homini, sed Deo simus. Virgo prostitui potest, adulterari non potest: nec lupanaria infamant castitatem, prostitui potest, adulterari non potest: nec lupanaria infamant castitatem, sed castitas etiam loci abolet infamiam'. Idem, Non potest caro ante cor- sed castitas etiam loci abolet infamiam'. Idem, Non potest caro ante cor- rumpi, nisi mens ante fuerit corrupta 2. Item, Isidorus: Non potest corpus rumpi, nisi mens ante fuerit corrupta 2. Item, Isidorus: Non potest corpus corrumpi, nisi prius animus corruptus fuerit. Mundata enim a contagione corrumpi, nisi prius animus corruptus fuerit. Mundata enim a contagione anima caro non peccat 3. In fine hujus capituli aperitur quomodo verum sit, anima caro non peccat 3. In fine hujus capituli aperitur quomodo verum sit, nisi anima prius fuerit corrupta, corpus non posse corrumpi, scilicet pec- nisi anima prius fuerit corrupta, corpus non posse corrumpi, scilicet pec- cato. Illud etiam Augustini advertendum est. Sicut, inquit, sanctius est cato. Illud etiam Augustini advertendum est. Sicut, inquit, sanctius est mori fame, quam idolothytis vesci: ita sanctius est defungi sine liberis, mori fame, quam idolothytis vesci: ita sanctius est defungi sine liberis, quam ex illicito coitu stirpem quærere. Undecumque vero nascantur ho- quam ex illicito coitu stirpem quærere. Undecumque vero nascantur ho- mines, si parentum vitia non sectentur, et Deum recte colant, honesti et mines, si parentum vitia non sectentur, et Deum recte colant, honesti et salvi erunt. Semen enim ex qualicumque homine, Dei creatura est: et eo salvi erunt. Semen enim ex qualicumque homine, Dei creatura est: et eo male utenti, male erit, non ipsum aliquando malum erit *. male utenti, male erit, non ipsum aliquando malum erit *.

Expositio Textus. Expositio Textus.

Deinde notandum, quod super illud Deinde notandum, quod super illud capitulum « Melior est autem virginitas capitulum « Melior est autem virginitas

1 S. AMBROSIUS, Lib. II de Virginibus ; et ha- 1 S. AMBROSIUS, Lib. II de Virginibus ; et ha- betur, 32, quæst. 5, cap. Tolerabilius (Nota edit. betur, 32, quæst. 5, cap. Tolerabilius (Nota edit. Lugd.) Lugd.)

2 Cf. 32, quæst. 4, cap. Revera (Nota edit. 2 Cf. 32, quæst. 4, cap. Revera (Nota edit. Lugd.) Lugd.)

mentis quam carnis, etc. » debet poni mentis quam carnis, etc. » debet poni tota quæstio de virginitate et viduitate, tota quæstio de virginitate et viduitate, et de velo virginum: et illa pertractata et de velo virginum: et illa pertractata est diligenter inter illa quæ scripsimus de est diligenter inter illa quæ scripsimus de virtutibus cardinalibus 5. virtutibus cardinalibus 5.

16. 16.

3 ISIDORUS, In synonymis. 3 ISIDORUS, In synonymis.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap. 4 S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap.

5 Cf. III Sententiarum, Dist. XXXIII. Tomo 5 Cf. III Sententiarum, Dist. XXXIII. Tomo XXIX hujusce nova editionis. XXIX hujusce nova editionis.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, A. IN IV SENTENT. DIST. XXXIV, A.

325 325

DISTINCTIO XXXIV. DISTINCTIO XXXIV.

De matrimonio secundum causam materialem, quæ est personarum De matrimonio secundum causam materialem, quæ est personarum legitimarum vel illegitimarum. legitimarum vel illegitimarum.

A. De personis legitimis. A. De personis legitimis.

Nunc superest attendere, quæ personæ sint legitimæ ad contrahendum Nunc superest attendere, quæ personæ sint legitimæ ad contrahendum matrimonium. Legitimæ judicantur personæ secundum statuta patrum, matrimonium. Legitimæ judicantur personæ secundum statuta patrum, quæ diversa sunt. Aliæ namque fuerunt legitimæ ante legem, aliæ sub quæ diversa sunt. Aliæ namque fuerunt legitimæ ante legem, aliæ sub lege, aliæ in tempore gratiæ. Item in primitiva Ecclesia quædam erant le- lege, aliæ in tempore gratiæ. Item in primitiva Ecclesia quædam erant le- gitimæ quæ modo non sunt. Earum vero quæ modo legitimæ sunt vel ille- gitimæ quæ modo non sunt. Earum vero quæ modo legitimæ sunt vel ille- gitimæ, quædam sunt plene legitimæ, quædam omnino illegitimæ, quæ- gitimæ, quædam sunt plene legitimæ, quædam omnino illegitimæ, quæ- dam mediæ. Plene legitimæ sunt, quibus non obviat votum continentiæ, dam mediæ. Plene legitimæ sunt, quibus non obviat votum continentiæ, vel ordo sacer, vel cognatio, vel dispar cultus, vel conditio, vel naturæ vel ordo sacer, vel cognatio, vel dispar cultus, vel conditio, vel naturæ fragilitas, et si quid est aliud. Penitus vero illegitimæ sunt per votum, per fragilitas, et si quid est aliud. Penitus vero illegitimæ sunt per votum, per ordinem, per cognationem, per disparem cultum. Mediæ vero sunt nec ordinem, per cognationem, per disparem cultum. Mediæ vero sunt nec plene legitimæ, nec omnino illegitimæ, per frigiditatem, per conditionem. plene legitimæ, nec omnino illegitimæ, per frigiditatem, per conditionem. Si enim tales junguntur ignoranter, commanere possunt quibusdam acce- Si enim tales junguntur ignoranter, commanere possunt quibusdam acce- dentibus causis, et eisdem deficientibus dividi. dentibus causis, et eisdem deficientibus dividi.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Nunc superest attendere, quæ perso- « Nunc superest attendere, quæ perso-

næ, etc. » næ, etc. »

Hic incidit pars illa quæ est de perso- Hic incidit pars illa quæ est de perso- nis legitimis, vel illegitimis et dividitur nis legitimis, vel illegitimis et dividitur in duas. In prima agit de effectu impedi- in duas. In prima agit de effectu impedi-

menti in genere. In secunda autem de menti in genere. In secunda autem de impedimentis ipsis, ibi, B, « De his quæ impedimentis ipsis, ibi, B, « De his quæ causa frigiditatis, etc. » causa frigiditatis, etc. »

AD INTELLECTUM autem primæ quærun- AD INTELLECTUM autem primæ quærun- tur tria, scilicet quid sit legitimitas per- tur tria, scilicet quid sit legitimitas per- sonarum contrahentium ? sonarum contrahentium ?

Secundo, Penes quid accipitur nume- Secundo, Penes quid accipitur nume- rus impedimentorum? rus impedimentorum?

Tertio, Quare isti sacramento et non Tertio, Quare isti sacramento et non alii impedimenta assignantur? alii impedimenta assignantur?

326 326

D. ALB. MAG. ORD. PRED. D. ALB. MAG. ORD. PRED.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit legitimitas personarum contra- Quid sit legitimitas personarum contra- hentium? et, Qua lege dicitur legiti- hentium? et, Qua lege dicitur legiti-

mum ? mum ?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

Dicit Magister in Littera, quod legiti- Dicit Magister in Littera, quod legiti- mæ personæ sunt, quibus non obviat mæ personæ sunt, quibus non obviat aliquod impedimentum matrimonii: ergo aliquod impedimentum matrimonii: ergo legitimitas ipsa est immunitas ab impedi- legitimitas ipsa est immunitas ab impedi- mentis matrimonii. mentis matrimonii.

Videtur autem, quod male diffiniatur: Videtur autem, quod male diffiniatur: 1. Diffinitio enim datur per essentia- 1. Diffinitio enim datur per essentia- lia sed negationes nulli sunt essentiales: lia sed negationes nulli sunt essentiales: ergo non debet dari per negationem: ergo non debet dari per negationem: sed datur per negationem: ergo videtur, sed datur per negationem: ergo videtur, quod non valeat. quod non valeat.

2. Item, Diffinientia sunt essentialia 2. Item, Diffinientia sunt essentialia rei prædicata: sed illa numquam de re rei prædicata: sed illa numquam de re negari possunt ergo nulla diffinitio con- negari possunt ergo nulla diffinitio con- stituitur ex negatis de re : ergo ut prius. stituitur ex negatis de re : ergo ut prius.

ULTERIUS quæritur magis tangendo ULTERIUS quæritur magis tangendo rem, A qua lege persona dicatur legiti- rem, A qua lege persona dicatur legiti-

ma? ma?

Aut enim a lege universaliter accepta, Aut enim a lege universaliter accepta, vel particulariter. Si universaliter, opor- vel particulariter. Si universaliter, opor- tet quod legitima persona sit secundum tet quod legitima persona sit secundum omnem legem legitima: hoc autem fal- omnem legem legitima: hoc autem fal- sum est, quia est legitima, quando est sum est, quia est legitima, quando est secundum unam legem tantum, sicut su- secundum unam legem tantum, sicut su- pra dixit Nicolaus Papa, quod ad matri- pra dixit Nicolaus Papa, quod ad matri- monium sufficiat secundum legem eorum monium sufficiat secundum legem eorum qui contrahunt, consensus. qui contrahunt, consensus.

Si autem dicatur a particulari lege le- Si autem dicatur a particulari lege le- gitima. CONTRA: Aut enim est legis na- gitima. CONTRA: Aut enim est legis na- turæ, aut Moysi, aut Christi: et quod- turæ, aut Moysi, aut Christi: et quod- cumque dicatur, patet quod non est ve- cumque dicatur, patet quod non est ve- rum, quia non omnis persona ab illa lege rum, quia non omnis persona ab illa lege est legitima. est legitima.

ULTERIUS quæritur de divisione quam ULTERIUS quæritur de divisione quam dat Magister, quod aliquæ fuerunt legiti- dat Magister, quod aliquæ fuerunt legiti- mæ ante legem, etc. mæ ante legem, etc.

Videtur enim hoc non esse verum: Videtur enim hoc non esse verum:

1. Matrimonium enim est de morali- 1. Matrimonium enim est de morali- bus ergo uno modo se habuit in lege, bus ergo uno modo se habuit in lege, et ante legem, et post, sicut cætera mo- et ante legem, et post, sicut cætera mo- ralia. ralia.

2. Item, Video quod eædem medicina 2. Item, Video quod eædem medicina corporales exhibentur infirmis ex eadem corporales exhibentur infirmis ex eadem causa in qualibet lege: ergo cum matri- causa in qualibet lege: ergo cum matri- monium sit medicina infirmitatis, ex ea- monium sit medicina infirmitatis, ex ea- dem causa ab initio mundi eisdem legibus dem causa ab initio mundi eisdem legibus matrimonium debuit omnibus dari : ergo matrimonium debuit omnibus dari : ergo non erant aliæ personæ legitimæ secun- non erant aliæ personæ legitimæ secun- dum temporum diversitatem. dum temporum diversitatem.

3. Item, Objicitur de alia divisione, 3. Item, Objicitur de alia divisione, qua dicit, quod quædam plene sunt legi- qua dicit, quod quædam plene sunt legi- timæ, etc. Si enim legitimitas diffinitur timæ, etc. Si enim legitimitas diffinitur per negationem et privationem, ut dicit per negationem et privationem, ut dicit in Littera, et negationes et privationes in Littera, et negationes et privationes non suscipiunt plus et minus, sive magis non suscipiunt plus et minus, sive magis et minus, videtur quod omnes sint vel et minus, videtur quod omnes sint vel æqualiter legitimæ vel æqualiter illegiti- æqualiter legitimæ vel æqualiter illegiti- mæ ergo nihil est quod dicit in Littera. mæ ergo nihil est quod dicit in Littera.

4. Item, In aliis operibus non dicitur 4. Item, In aliis operibus non dicitur legaliter justus, nisi qui in omni lege legaliter justus, nisi qui in omni lege concordat et si discordat in quodam, et concordat et si discordat in quodam, et concordat in quodam, ipse simpliciter di- concordat in quodam, ipse simpliciter di- citur legaliter injustus, sicut dicit Aristo- citur legaliter injustus, sicut dicit Aristo- teles in IV Ethicorum. Fur enim in quo- teles in IV Ethicorum. Fur enim in quo- dam concordat legibus, quia forte castus dam concordat legibus, quia forte castus est et tamen suspenditur, quia legaliter est et tamen suspenditur, quia legaliter est injustus contrectando rem alienam est injustus contrectando rem alienam invito domino: ergo videtur, quod invito domino: ergo videtur, quod etiam in hoc casu quæ non omnibus le- etiam in hoc casu quæ non omnibus le- gibus concordat, est illegitima persona: gibus concordat, est illegitima persona: ergo nulla debet dici medie legitima, vel ergo nulla debet dici medie legitima, vel simpliciter illegitima: ergo sua divisio simpliciter illegitima: ergo sua divisio nulla esse videtur. nulla esse videtur.