lutio. lutio.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 7. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 7.

non fiebat propter paucitatem materia- non fiebat propter paucitatem materia- lem hominum ergo etiam non debuit lem hominum ergo etiam non debuit fieri propter raritatem cultus tantum : fieri propter raritatem cultus tantum : ergo numquam licuit habere plures uxo- ergo numquam licuit habere plures uxo-

res. res.

IN CONTRARIUM hujus sunt: IN CONTRARIUM hujus sunt:

1. Exempla sanctorum Patriarcharum, 1. Exempla sanctorum Patriarcharum, qui nullo modo perpetrassent illicitum : qui nullo modo perpetrassent illicitum : et ipsi plures habuerunt ergo hoc li- et ipsi plures habuerunt ergo hoc li- cuit, et licite fecerunt. cuit, et licite fecerunt.

2. Item, Quod nec more nec lege nec 2. Item, Quod nec more nec lege nec natura prohibetur, illud licet sed ha- natura prohibetur, illud licet sed ha- bere plures uxores nec more nec lege bere plures uxores nec more nec lege nec natura prohibetur: ergo illud licet. nec natura prohibetur: ergo illud licet. PRIMA probatur per hoo quod habetur, PRIMA probatur per hoo quod habetur, I ad Corinth. vi, 12, super illud: Om- I ad Corinth. vi, 12, super illud: Om- nia mihi licent, ubi dicit Glossa: «Hoc nia mihi licent, ubi dicit Glossa: «Hoc licet, quod nullo præcepto prohibetur. » licet, quod nullo præcepto prohibetur. » SECUNDA autem scribitur paulo infra in SECUNDA autem scribitur paulo infra in Littera et, 32, quæst. 4 : « Objiciuntur Littera et, 32, quæst. 4 : « Objiciuntur Jacob quatuor uxores. » Et probatur in Jacob quatuor uxores. » Et probatur in Littera. Littera.

RESPONSIO. Dicendum sine præjudicio, RESPONSIO. Dicendum sine præjudicio, quod si consideretur humanum bonum quod si consideretur humanum bonum ex fine rationis ordinantis officia huma- ex fine rationis ordinantis officia huma- norum actuum in civitate, tunc num- norum actuum in civitate, tunc num- quam licuit habere plures, licet non om- quam licuit habere plures, licet non om- nino sit contra naturam, sicut supra di- nino sit contra naturam, sicut supra di-

ctum est. ctum est.

Et si objicatur, quod jus gentium in Et si objicatur, quod jus gentium in legibus permittit habere plures dicen- legibus permittit habere plures dicen- dum quod aliud est permissio, aliud or- dum quod aliud est permissio, aliud or- dinatio ut ita fiat et sciendum, quod in dinatio ut ita fiat et sciendum, quod in permissionibus lex non ordinatur ad di- permissionibus lex non ordinatur ad di- vinám justitiam prout est ordinans hu- vinám justitiam prout est ordinans hu- manos actus, sed potius prout est per- manos actus, sed potius prout est per- mittens quædam facta mala: et ideo mittens quædam facta mala: et ideo nisi fieret dispensatio circa hoc familia- nisi fieret dispensatio circa hoc familia- ri consilio Spiritus sancti, dico quod ri consilio Spiritus sancti, dico quod numquam licuisset : et ita etiam dixit numquam licuisset : et ita etiam dixit Papa Innocentius tertius. Papa Innocentius tertius.

A fobject 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod cum A fobject 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod cum instabat multitudo pertrahentium ad instabat multitudo pertrahentium ad idololatriam, et paucitas Deum colen- idololatriam, et paucitas Deum colen- tium in tantum quod (ut narrat Philo in tium in tantum quod (ut narrat Philo in suo Pentateucho) Abraham carcere et suo Pentateucho) Abraham carcere et igne cogebatur nomen suum lateri im- igne cogebatur nomen suum lateri im- pressum venerandum posteritati præbe- pressum venerandum posteritati præbe-

299 299

re a ducibus qui venerunt ab Oriente: re a ducibus qui venerunt ab Oriente: tunc ex familiari consilio Spiritus sancti tunc ex familiari consilio Spiritus sancti usus habuit, quod potuerunt accipere usus habuit, quod potuerunt accipere plures, ut cum propagatione seminis es- plures, ut cum propagatione seminis es- set etiam propagatio religionis. Et ex set etiam propagatio religionis. Et ex eadem causa fuit, quod noluerunt ac- eadem causa fuit, quod noluerunt ac- cipere uxores nisi de progenie sua, ne cipere uxores nisi de progenie sua, ne animi filiorum per alienigenas subver- animi filiorum per alienigenas subver- terentur a cultu divino, sicut etiam in terentur a cultu divino, sicut etiam in Novo Testamento ad tempus voluit Deus Novo Testamento ad tempus voluit Deus formam baptismi in nomine Christi fie- formam baptismi in nomine Christi fie- ri, sicut notatum habetur supra in tracta- ri, sicut notatum habetur supra in tracta- tu de baptismo, non quod ita deinceps tu de baptismo, non quod ita deinceps observaretur, sed potius ut nomen observaretur, sed potius ut nomen suum amabile hominibus efficeretur : suum amabile hominibus efficeretur : et tunc ad veram baptismi formam red- et tunc ad veram baptismi formam red- iretur. iretur.

AD ALIUD dicendum, quod mos dici- Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod mos dici- Ad object. 2. tur dupliciter, scilicet verus mos, et ille tur dupliciter, scilicet verus mos, et ille quem facit necessitas. Verus mos est con- quem facit necessitas. Verus mos est con- suetudo secundum humanum bonum suetudo secundum humanum bonum cuilibet deserviens. Et si quidem mos cuilibet deserviens. Et si quidem mos sic accipiatur, non erat tale matrimo- sic accipiatur, non erat tale matrimo- nium de more. Si autem secundo modo nium de more. Si autem secundo modo accipiatur, verum est, quod tunc tale accipiatur, verum est, quod tunc tale matrimonium fuit de more, sed mos ille matrimonium fuit de more, sed mos ille nihil aliud est, quam observantia causa- nihil aliud est, quam observantia causa- ta ex necessitate periculi, sicut etiam ta ex necessitate periculi, sicut etiam dicimus quod accipere alienum tempore dicimus quod accipere alienum tempore necessitatis, si necessitas diu duraret, necessitatis, si necessitas diu duraret, esset de more: non tamen bene seque- esset de more: non tamen bene seque- retur, quod simpliciter obsequeretur bo- retur, quod simpliciter obsequeretur bo- nis moribus. nis moribus.

Similiter dico de natura: si enim ac- Similiter dico de natura: si enim ac- cipiatur natura a differentia hominis re- cipiatur natura a differentia hominis re- lata ad finem humanum, numquam fuit lata ad finem humanum, numquam fuit de natura et ab hac sola natura ordi- de natura et ab hac sola natura ordi- nantur actus et officia humana in civita- nantur actus et officia humana in civita- tibus, sicut patet in omnibus libris Phi- tibus, sicut patet in omnibus libris Phi- losophorum qui de urbanitatibus et po-' losophorum qui de urbanitatibus et po-' litegiis sunt locuti. Si autem accipia- litegiis sunt locuti. Si autem accipia- tur natura aliis modis qui supra notati- tur natura aliis modis qui supra notati- sunt, tunc non esset contra naturam: sunt, tunc non esset contra naturam: multa tamen non contra naturam hujus- multa tamen non contra naturam hujus- modi existentia, illicita sunt : concum- modi existentia, illicita sunt : concum- bere enim cum muliere non est contra bere enim cum muliere non est contra hujusmodi naturam, et tamen illicitum hujusmodi naturam, et tamen illicitum

est. est.

Similiter dico de lege: quia est natu- Similiter dico de lege: quia est natu-

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

300 300

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ralis et scripta et naturalis videtur sicut ralis et scripta et naturalis videtur sicut et natura. Unde contra aliquam naturam et natura. Unde contra aliquam naturam est, et contra aliquem modum naturalem est, et contra aliquem modum naturalem non est. Sed contra scriptam non fuit : non est. Sed contra scriptam non fuit : quia nec adhuc fuit data. Et hoc modo quia nec adhuc fuit data. Et hoc modo intelligit Augustinus. intelligit Augustinus.

Unde patet, quod ex hoc non proba- Unde patet, quod ex hoc non proba- tur, quod simpliciter licuerunt, sed po- tur, quod simpliciter licuerunt, sed po- tius ex causa et dispensatione divina. tius ex causa et dispensatione divina.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Haymo super Apocalypsim) scyphus in Haymo super Apocalypsim) scyphus in quo homo bibere consuevit, et exces quo homo bibere consuevit, et exces sus mensuræ quæ bria dicitur. Vel, brin sus mensuræ quæ bria dicitur. Vel, brin dicitur ebrietas et hoc fit dupliciter. dicitur ebrietas et hoc fit dupliciter. scilicet enormiter, aut moderate. Enor- scilicet enormiter, aut moderate. Enor- miter fit quando nimius vini humor im miter fit quando nimius vini humor im pedit digestionem, et nimius vapor ob pedit digestionem, et nimius vapor ob struit meatus imaginationis et rationis : struit meatus imaginationis et rationis : et hæc ebrietas abscindit coitum. Alia et hæc ebrietas abscindit coitum. Alia autem est moderata, scilicet quando ca- autem est moderata, scilicet quando ca- lor vini elevat spiritus et sanguinem sub- lor vini elevat spiritus et sanguinem sub- tilem sursum, sed non oppilat meatus: tilem sursum, sed non oppilat meatus:

sed tamen forti motu delet stabilitatem sed tamen forti motu delet stabilitatem imaginum et confundit, ita quod ea qua imaginum et confundit, ita quod ea qua sunt coram oculis, duplicari videntur : sunt coram oculis, duplicari videntur :

An concubitus Loth cum suis filiabus et clausis oculis multa occurrunt quasi An concubitus Loth cum suis filiabus et clausis oculis multa occurrunt quasi

licuit? licuit?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, A, Deinde quæritur de hoc quod dicit, A, paulo post initium: « Filiæ Loth patre paulo post initium: « Filiæ Loth patre ebrio usæ sunt, etc. » ebrio usæ sunt, etc. »

Exemplum inconveniens videtur: quia. Exemplum inconveniens videtur: quia. 1. Matrimonio filiæ patri non conjun- 1. Matrimonio filiæ patri non conjun- gebantur ergo non est ad proposi- gebantur ergo non est ad proposi-

tum. tum.

2. Item, Videtur esse falsum: quia vi- 2. Item, Videtur esse falsum: quia vi- num immoderate sumptum constringit num immoderate sumptum constringit libidinem ergo ebrietas tollit libidi- libidinem ergo ebrietas tollit libidi- nem ergo patre ebrio uti non pote- nem ergo patre ebrio uti non pote-

rant. rant.

3. Item, Impossibile erat eum coire 3. Item, Impossibile erat eum coire nisi ad imaginationem : ergo imaginatio nisi ad imaginationem : ergo imaginatio præsentavit sibi mulierem: ergo videtur præsentavit sibi mulierem: ergo videtur falsum quod dicit in littera Genesis, xix, falsum quod dicit in littera Genesis, xix, 33 et 33, quod ille non sensit, nec quan- 33 et 33, quod ille non sensit, nec quan- do accubuit filia, nec quando surrexit. do accubuit filia, nec quando surrexit.

RESPONSIO. Dicendum, quod simile est RESPONSIO. Dicendum, quod simile est quoad intentionem facti, non quoad facti quoad intentionem facti, non quoad facti substantiam quia intentione conceptus, substantiam quia intentione conceptus, non libidinis, patri conjungebantur: et non libidinis, patri conjungebantur: et ideo excusantur non a toto, sed a tanto. ideo excusantur non a toto, sed a tanto. Alii autem Patres a toto excusabant : Alii autem Patres a toto excusabant : Ambrosius vocat Loth sanctum: sed Ambrosius vocat Loth sanctum: sed hoc referendum est ad poenitentiam per hoc referendum est ad poenitentiam per opera sequentia. opera sequentia.

Ad 2 et 3. AD ALIUD dicendum, quod ebrietas est Ad 2 et 3. AD ALIUD dicendum, quod ebrietas est excessus briæ est enim bria (ut dicit excessus briæ est enim bria (ut dicit

somnia confusa: et hæc non abscindit somnia confusa: et hæc non abscindit coitum, imo incitat ad eum ex calido, et coitum, imo incitat ad eum ex calido, et ministrat materiam ex humido, et ex ministrat materiam ex humido, et ex multiplicatione motus sursum in spiritu multiplicatione motus sursum in spiritu animali confundit discretionem et ta- animali confundit discretionem et ta- men remanet imaginatio non certa. Et men remanet imaginatio non certa. Et talis fuit ebrietas Loth: unde quod ille talis fuit ebrietas Loth: unde quod ille non sensit, intelligendum est, quod sen- non sensit, intelligendum est, quod sen- sit quidem mulierem in genere, non au- sit quidem mulierem in genere, non au- tem discrevit, utrum hæc vel illa, nec tem discrevit, utrum hæc vel illa, nec ulrum esset imago vel veritas. ulrum esset imago vel veritas.

Et per hoc patet solutio ad ambo quæ- Et per hoc patet solutio ad ambo quæ-

sita. sita.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Utrum antiquorum conjugia nostrorum Utrum antiquorum conjugia nostrorum æquentur virginitati? æquentur virginitati?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, paulo ante medium: « Cum illorum A, paulo ante medium: « Cum illorum conjugia nostrorum æquentur virginitati, conjugia nostrorum æquentur virginitati,

etc. » etc. »

De hoc Augustinus ita dicit in libro de De hoc Augustinus ita dicit in libro de Bono conjugali: «Res ipsas si compare- Bono conjugali: «Res ipsas si compare- mus, nullo modo dubitandum est me- mus, nullo modo dubitandum est me- liorem esse castitatem continentiæ, quam liorem esse castitatem continentiæ, quam castitatem nuptialem, cum tamen utrum- castitatem nuptialem, cum tamen utrum- que sit bonum. Homines vero cum com- que sit bonum. Homines vero cum com-

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 10, 11 ET 12. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 10, 11 ET 12.

paramus, ille est melior, qui bonum am- paramus, ille est melior, qui bonum am- plius quam alius habet ¹. » plius quam alius habet ¹. »

De hoc quære in tractatu de Virtuti- De hoc quære in tractatu de Virtuti- bus, quæst. de continentia, ubi plurima bus, quæst. de continentia, ubi plurima dixi et disquisite 2: et dependet solutio dixi et disquisite 2: et dependet solutio tota ab auctoritate inducta. tota ab auctoritate inducta.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An immoderatus usus nostri temporis fe- An immoderatus usus nostri temporis fe- re imitetur turpitudinem fornicatio- re imitetur turpitudinem fornicatio- nis temporis antiquorum ? nis temporis antiquorum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, in medio capitis : « Immoderatus usus A, in medio capitis : « Immoderatus usus ronjugii nostri temporis, fere turpitudi- ronjugii nostri temporis, fere turpitudi- nem imitetur fornicationis illius tempo- nem imitetur fornicationis illius tempo- ris, etc. » ris, etc. »

Videtur enim hoc falsum: quia forni- Videtur enim hoc falsum: quia forni- catio illius temporis fuit mortale pecca- catio illius temporis fuit mortale pecca- tum, sed usus matrimonii numquam. tum, sed usus matrimonii numquam.

RESPONSIO. Dicendum, quod loquitur RESPONSIO. Dicendum, quod loquitur quantum ad intentionem contrahentium quantum ad intentionem contrahentium ut in pluribus, qui temporibus istis con- ut in pluribus, qui temporibus istis con- trahunt propter infirmitatem libidinis : trahunt propter infirmitatem libidinis : tunc autem non commiscebantur nisi tunc autem non commiscebantur nisi causa suscipiendæ prolis. Similiter forni- causa suscipiendæ prolis. Similiter forni- cantes conveniunt causa libidinis, et non cantes conveniunt causa libidinis, et non causa suscipiendæ prolis. Unde est quæ- causa suscipiendæ prolis. Unde est quæ- dam similitudo in intentione, et non in dam similitudo in intentione, et non in facto. facto.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Qualiter Patriarchæ et Apostoli delecta- Qualiter Patriarchæ et Apostoli delecta- bantur profectu religionis? bantur profectu religionis?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap. 23. I[am. 23. I[am.

2 Cf. II Sententiarum, Dist. XXVII. Cf. etiam 2 Cf. II Sententiarum, Dist. XXVII. Cf. etiam IIam Partem Summæ theolog. B. Alberti, IIam Partem Summæ theolog. B. Alberti,

301 301

ibi, A, in medio « Sicut Apostoli au- ibi, A, in medio « Sicut Apostoli au- ditoribus admirantibus, etc. » ditoribus admirantibus, etc. »

Videtur, quod nihil sit simile: quia Videtur, quod nihil sit simile: quia omni homini congaudendum est in bo- omni homini congaudendum est in bo- nis, et hoc gaudium est honestum et pul- nis, et hoc gaudium est honestum et pul- chrum sed delectatio coitus semper est chrum sed delectatio coitus semper est turpis ergo nihil est simile quod in- turpis ergo nihil est simile quod in- ducit. ducit.

RESPONSIO. Dicendum, quod simile est RESPONSIO. Dicendum, quod simile est quoad hoc quod ultima intentio dele- quoad hoc quod ultima intentio dele- ctabatur in utrisque in profectu religio- ctabatur in utrisque in profectu religio- nis : sed actus profectus fuit differens: nis : sed actus profectus fuit differens: ibi enim fuit per carnem, hic autem per ibi enim fuit per carnem, hic autem per spiritum sed tamen hic et tunc simili- spiritum sed tamen hic et tunc simili- ter in uno delectabantur Patres Veteris ter in uno delectabantur Patres Veteris et Novi Testamenti. et Novi Testamenti.

Hic autem tota ponenda esset quæstio Hic autem tota ponenda esset quæstio de continentia, et de statibus ejus, et de de continentia, et de statibus ejus, et de comparatione statuum: et hæc notata comparatione statuum: et hæc notata est ante in tractatu de Virtutibus cardi- est ante in tractatu de Virtutibus cardi- nalibus, et ideo hic omnino transeo nalibus, et ideo hic omnino transeo ipsam. ipsam.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An difficilius fuit continere temporibus An difficilius fuit continere temporibus antiquis, quam his temporibus ? antiquis, quam his temporibus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, post medium: « Qui multo faci- ibi, A, post medium: « Qui multo faci- lius continere possent et vellent, etc. » lius continere possent et vellent, etc. »

Circa difficile enim et bonum est om- Circa difficile enim et bonum est om- nis ars et virtus: cum ergo virtus sit nis ars et virtus: cum ergo virtus sit circa continere, difficilius erat continere, circa continere, difficilius erat continere, quam contrahere. quam contrahere.

AD HOC dicendum, quod est difficultas AD HOC dicendum, quod est difficultas ex parte sensualitatis: et de illa proce- ex parte sensualitatis: et de illa proce- dit objectio. Est etiam difficultas causa- dit objectio. Est etiam difficultas causa- ta secundum rationem ex vi honestatis, ta secundum rationem ex vi honestatis,

Tract. XIII, Quæst. 82, memb. 1, ad 1. Tract. XIII, Quæst. 82, memb. 1, ad 1.

3 Cf. III Sententiarum, Dist. XXXIII. Tom. 3 Cf. III Sententiarum, Dist. XXXIII. Tom. XXIX hujusce novæ editionis. XXIX hujusce novæ editionis.

Solutio. Solutio.

Solutio. Solutio.

Ad 2. Ad 2.

302 302

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sicut difficile est justo peccare: et de illa A, paulo ante finem : « Quæ tamen mo sicut difficile est justo peccare: et de illa A, paulo ante finem : « Quæ tamen mo loquitur in Littera. loquitur in Littera.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An sub diversis legibus eodem modo ex- An sub diversis legibus eodem modo ex- cusabantur qui habebant plures uxo- cusabantur qui habebant plures uxo- res? res?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, post medium: « Considera pri- ibi, A, post medium: « Considera pri- mum, quod Abraham ante legem, etc. » mum, quod Abraham ante legem, etc. » Videtur enim, quod hæc causa nulla Videtur enim, quod hæc causa nulla est: quia est: quia

1. Etiam sub lege plures mulieres ha- 1. Etiam sub lege plures mulieres ha- buerunt sicut in principio Regum Elca- buerunt sicut in principio Regum Elca- na, et David habuit, et alii plures: na, et David habuit, et alii plures: patet ergo, quod nulla est causa illa. patet ergo, quod nulla est causa illa.

2. Item, Lex scripta non est nisi expli- 2. Item, Lex scripta non est nisi expli- catio legis naturalis: ergo non excusat, catio legis naturalis: ergo non excusat, quod non peccavit in legem scriptam, quod non peccavit in legem scriptam, quia peccasse potuit in legem naturalem. quia peccasse potuit in legem naturalem.

Solutio. AD HOC dicendum, quod non dicit hoc Solutio. AD HOC dicendum, quod non dicit hoc propter excusationem Abrahæ, sed pro- propter excusationem Abrahæ, sed pro- pter statum temporis: quia tunc indi- pter statum temporis: quia tunc indi- guit multiplicatione materiali: et ideo guit multiplicatione materiali: et ideo familiari consilio Spiritus sancti (inquit) familiari consilio Spiritus sancti (inquit) plerique plures habuerunt. plerique plures habuerunt.

Ad 1. Ad 1.

Et per hoc patet solutio ad secun- Et per hoc patet solutio ad secun- dum. dum.

AD PRIMUM dicendum quod ante legem AD PRIMUM dicendum quod ante legem tempore Abrahæ multo pauciores erant tempore Abrahæ multo pauciores erant Deum colentes quam sub lege et ideo Deum colentes quam sub lege et ideo plus excusabantur, et magis rationabilis plus excusabantur, et magis rationabilis fuit dispensatio. fuit dispensatio.

dificata et refrænante, etc. » dificata et refrænante, etc. »

Videtur enim, quod nulla modification Videtur enim, quod nulla modification est ibi si enim aliqua est, illa est circa est ibi si enim aliqua est, illa est circa passionem circa quam consistit virtus passionem circa quam consistit virtus sed illa causata est in uxore vel major. sed illa causata est in uxore vel major. quanta in meretrice: ergo videtur, quod quanta in meretrice: ergo videtur, quod non modificetur. non modificetur.

Si forte dicas, quod modificatur et re Si forte dicas, quod modificatur et re frænatur ab aliis, et non in intensione frænatur ab aliis, et non in intensione ipsius passionis, quæ est delectatio. ipsius passionis, quæ est delectatio. CONTRA: In gula video bene etiam, quod CONTRA: In gula video bene etiam, quod in unico cibo ardenter delectari est vi- in unico cibo ardenter delectari est vi- tium gulæ, sicut patet in Esau, qui pro- tium gulæ, sicut patet in Esau, qui pro- pter unam escam vendidit primogenita pter unam escam vendidit primogenita sua. Ergo cum luxuria in genere maju: sua. Ergo cum luxuria in genere maju: sit peccatum quam gula, videtur etiam sit peccatum quam gula, videtur etiam luxuria esse ubi sit delectatio vehemens luxuria esse ubi sit delectatio vehemens in una muliere. in una muliere.

AD HOC dicendum, quod refrænatio fil AD HOC dicendum, quod refrænatio fil in duobus, scilicet in objecto, quia coar- in duobus, scilicet in objecto, quia coar- ctatur ad unam et fit refrænatio, in cir- ctatur ad unam et fit refrænatio, in cir- cumstantiis, scilicet ut cognoscat quam cumstantiis, scilicet ut cognoscat quam oportet, et quando, et ubi, et quantum, oportet, et quando, et ubi, et quantum, etc., quæ rhetor determinat. etc., quæ rhetor determinat.

AD OBJECTUM contra, dicendum, quod AD OBJECTUM contra, dicendum, quod nimia illa delectatio incidit ex natura nimia illa delectatio incidit ex natura corrupta, et non ex ratione præordinan- corrupta, et non ex ratione præordinan- te: sed in gula est intenta delectatio ta- te: sed in gula est intenta delectatio ta- lis et ideo alius peccat, et alter non. lis et ideo alius peccat, et alter non.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

An gula sit bene diffinita? An gula sit bene diffinita?

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

Deinde quæritur ratione hujus quod Deinde quæritur ratione hujus quod dicit, ibi, A, paulo ante finem: « Quod dicit, ibi, A, paulo ante finem: « Quod autem in sustentando vitam licitus est autem in sustentando vitam licitus est

An concubitus moderatus possit abesse cibus, etc. » An concubitus moderatus possit abesse cibus, etc. » a libidine? a libidine?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi,

1 Cf. I Reg. 1, 2. 1 Cf. I Reg. 1, 2.

Quæritur, inquam, hic de gulæ specic- Quæritur, inquam, hic de gulæ specic- bus, et filiabus ejus. bus, et filiabus ejus.

Circa primum quæruntur quinque. Circa primum quæruntur quinque. Primum est, Quæ sit gulæ diffinitio ? Primum est, Quæ sit gulæ diffinitio ?

2 Cf. Genes. xxv, 30 et seq.; ad Hebr. x, 16. 2 Cf. Genes. xxv, 30 et seq.; ad Hebr. x, 16.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 15. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 15.

Secundum est, Utrum gula sit carna- Secundum est, Utrum gula sit carna- le vitium? le vitium?

Tertium est, Utrum gula sit circa de- Tertium est, Utrum gula sit circa de- lectabile gustui, in quantum est gustus, lectabile gustui, in quantum est gustus, vel in quantum est quidam tactus ? vel in quantum est quidam tactus ? Quartum est, Utrum omnis motus Quartum est, Utrum omnis motus gulæ sit peccatum ? gulæ sit peccatum ?

Quintum, Utrum gula sit capitale vi- Quintum, Utrum gula sit capitale vi- tium ? tium ?

AD PRIMUM Sic proceditur, et videtur, AD PRIMUM Sic proceditur, et videtur, quod diffinitio Hugonis de sancto Vi- quod diffinitio Hugonis de sancto Vi- etore, « Gula est immoderatus appetitus etore, « Gula est immoderatus appetitus edendi, » sit incompetens : edendi, » sit incompetens :

1. Gula enim non solum committitur 1. Gula enim non solum committitur circa quantitatem cibi, sicut dicit, sed circa quantitatem cibi, sicut dicit, sed etiam circa alia, ut quando nimis studio- etiam circa alia, ut quando nimis studio- se, vel ardenter quæritur: immoderatio se, vel ardenter quæritur: immoderatio autem dicit excessum quantitatis: ergo autem dicit excessum quantitatis: ergo non complectitur rationem gulæ. non complectitur rationem gulæ.

2. Item, Ea quorum conceptio est 2. Item, Ea quorum conceptio est cum materia, debet in eorum diffinitione cum materia, debet in eorum diffinitione poni materia, ut dicit Philosophus, cu- poni materia, ut dicit Philosophus, cu- jusmodi sunt omnia naturalia: sed gula jusmodi sunt omnia naturalia: sed gula habet determinatam materiam cum er- habet determinatam materiam cum er- go materia non ponitur in diffinitione go materia non ponitur in diffinitione ejus, videtur diffinitio ejus incompetens. ejus, videtur diffinitio ejus incompetens.

3. Sed videtur, quod gula sit tantum 3. Sed videtur, quod gula sit tantum circa quantitatem. Contraria enim ha- circa quantitatem. Contraria enim ha- bent fieri circa idem sed medium bent fieri circa idem sed medium sobrietatis cui contrariatur gula, ut vult sobrietatis cui contrariatur gula, ut vult Philosophus, determinatur secundum Philosophus, determinatur secundum quantitatem quoad nos: ergo et gu- quantitatem quoad nos: ergo et gu- la erit solum in excessu quantitatis. la erit solum in excessu quantitatis.

4. Item, Insensibilis qui deficit in ap- 4. Item, Insensibilis qui deficit in ap- petitu cibi, non habet moderatum appeti- petitu cibi, non habet moderatum appeti- tum edendi, quia non pervenit ad me- tum edendi, quia non pervenit ad me- dium, nec est moderatus: sed non est dium, nec est moderatus: sed non est gulosus ergo immoderatus appetitus gulosus ergo immoderatus appetitus edendi non est diffinitio gulæ. edendi non est diffinitio gulæ.

: :

5. Item, Gregorius ponit sub uno capi- 5. Item, Gregorius ponit sub uno capi- tali ebrietatem quæ consistit in potu, et tali ebrietatem quæ consistit in potu, et gulam quæ est specialiter in cibo: et gulam quæ est specialiter in cibo: et illud capitale hic diffinitur: ergo debuit illud capitale hic diffinitur: ergo debuit poni utrumque, scilicet edendi, et bi- poni utrumque, scilicet edendi, et bi- bendi. bendi.

1 Numer. x1, 4: Vulgus quippe promiscuum, 1 Numer. x1, 4: Vulgus quippe promiscuum, quod ascenderat cum eis, flagravit desiderio, scili- quod ascenderat cum eis, flagravit desiderio, scili-

303 303

6. Item, Nihil appetit suam corruptio- 6. Item, Nihil appetit suam corruptio- nem sed, sicut dicit Gregorius, « Di- nem sed, sicut dicit Gregorius, « Di- gnitas conditionis humanæ per immode- gnitas conditionis humanæ per immode- rantiam sauciatur : » ergo non potest rantiam sauciatur : » ergo non potest esse immoderatus appetitus. esse immoderatus appetitus.

7. Item, Peccatum, ut dicit Augusti- 7. Item, Peccatum, ut dicit Augusti- nus corrumpit modum, speciem, et or- nus corrumpit modum, speciem, et or- dinem sed gula peccatum quoddam dinem sed gula peccatum quoddam est: ergo non debet solum diffiniri per est: ergo non debet solum diffiniri per corruptionem modi, sed etiam aliorum. corruptionem modi, sed etiam aliorum.

8. Item, Sicut dicit Gregorius, « Non 8. Item, Sicut dicit Gregorius, « Non refert quid vel quantum sumatur: » refert quid vel quantum sumatur: » sed immoderatus appetitus respicit quid sed immoderatus appetitus respicit quid vel quantum sumatur: ergo de eo non vel quantum sumatur: ergo de eo non refert sed de gula refert, quia vitium refert sed de gula refert, quia vitium est ergo non erunt in uno appetitu est ergo non erunt in uno appetitu edendi. edendi.

9. Item, In diffinitione perfecta non 9. Item, In diffinitione perfecta non sufficit dicere quid est, nisi dicatur pro- sufficit dicere quid est, nisi dicatur pro- pter quid, ut dicit Philosophus in libro pter quid, ut dicit Philosophus in libro Posteriorum: sed in dicta diffinitione Posteriorum: sed in dicta diffinitione non dicitur propter quid sit immodera- non dicitur propter quid sit immodera- tus appetitus ergo diffinitio imperfecta. tus appetitus ergo diffinitio imperfecta.

10. Item, In naturali appetitu pauci 10. Item, In naturali appetitu pauci vel nulli delinquunt: in gula autem vel nulli delinquunt: in gula autem multi delinquunt : ergo non est gula im- multi delinquunt : ergo non est gula im- moderatus appetitus edendi. moderatus appetitus edendi.

11. Item, Sicut dicit Augustinus, 11. Item, Sicut dicit Augustinus, « Populus in eremo non peccavit, quia « Populus in eremo non peccavit, quia desideravit, sed quia ex desiderio blas- desideravit, sed quia ex desiderio blas- phemavit: » sed constat, quod immo- phemavit: » sed constat, quod immo- derate appetiit, unde dicitur in textu, derate appetiit, unde dicitur in textu, quod populus flagrabat desiderio car- quod populus flagrabat desiderio car- nium : ergo immoderatus appetitus nium : ergo immoderatus appetitus non est peccatum: gula autem est pec- non est peccatum: gula autem est pec- catum : ergo non est immoderatus appe- catum : ergo non est immoderatus appe- titus edendi. titus edendi.

12. Item, Ille qui ignorat in quanto 12. Item, Ille qui ignorat in quanto consistat debitus modus, potest appetere consistat debitus modus, potest appetere immoderate non tamen est gulosus: er- immoderate non tamen est gulosus: er- go diffinitio est in plus, quam diffinitum. go diffinitio est in plus, quam diffinitum.

13. Item, Ille qui provocat verbis ali- 13. Item, Ille qui provocat verbis ali- quos ad edendum, gulosus dicitur: non quos ad edendum, gulosus dicitur: non tamen forte appetit immoderate: ergo tamen forte appetit immoderate: ergo diffinitio non convenit omnibus de quibus diffinitio non convenit omnibus de quibus dicitur diffinitum. dicitur diffinitum.

cet carnium, etc. cet carnium, etc.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

30% 30%

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

14. Item, Gulosus non solum delecta- 14. Item, Gulosus non solum delecta- tur in edendo, sed etiam in bibendo et tur in edendo, sed etiam in bibendo et odorando ergo etiam ista debet conti- odorando ergo etiam ista debet conti- nere diffinitio. nere diffinitio.

15. Item, Naturalis et moralis sunt 15. Item, Naturalis et moralis sunt scientiæ distinctæ ab invicem: sed gula scientiæ distinctæ ab invicem: sed gula cum sit vitium, pertinet ad moralem, cum sit vitium, pertinet ad moralem, appetitus autem pertinet ad naturalem: appetitus autem pertinet ad naturalem: ergo gula non debet diffiniri per appeti- ergo gula non debet diffiniri per appeti-

tum. tum.

SOLUTIO. Dicendum, quod gnla dupli- SOLUTIO. Dicendum, quod gnla dupli- citer potest considerari, vel in actu, vel citer potest considerari, vel in actu, vel in habitu et dicta descriptio datur de in habitu et dicta descriptio datur de ea secundum quod est in actu, quia sic ea secundum quod est in actu, quia sic nituntur Sancti diffinire vitia. Unde appe- nituntur Sancti diffinire vitia. Unde appe- titus sumitur hic pro appetitu in actu, titus sumitur hic pro appetitu in actu, et determinatur per proprium actum gu- et determinatur per proprium actum gu- læ qui est edere, quod est actus supra læ qui est edere, quod est actus supra materiam determinatam, scilicet cibum : materiam determinatam, scilicet cibum : et sic debet dari diffinitio actus. Sed quia et sic debet dari diffinitio actus. Sed quia gula est actus vitiosus, et malum speci- gula est actus vitiosus, et malum speci- ficatur in quantum est malum, ex corru- ficatur in quantum est malum, ex corru- ptione oppositi habitus, ideo complete ptione oppositi habitus, ideo complete manifestatur et quantum ad rationem manifestatur et quantum ad rationem actus, et quantum ad rationem vitii. actus, et quantum ad rationem vitii.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod mo- AD PRIMUM ergo dicendum, quod mo- dus dupliciter dicitur. Uno modo secun- dus dupliciter dicitur. Uno modo secun- dum mensuram quantitatis: et hoc modo dum mensuram quantitatis: et hoc modo non privatur hic. Alio modo secundum non privatur hic. Alio modo secundum determinationem ad medium secundum determinationem ad medium secundum omnes circumstantias in quibus salvatur omnes circumstantias in quibus salvatur medium et sic modus substantialiter medium et sic modus substantialiter est ipsa virtus, et sic privatur hic. est ipsa virtus, et sic privatur hic.

AD ALIUD dicendum, quod materia de- AD ALIUD dicendum, quod materia de- terminata includitur in actu edendi qui terminata includitur in actu edendi qui ponitur in diffinitione gulæ et ideo non ponitur in diffinitione gulæ et ideo non oportet ulterius addere. oportet ulterius addere.

AD ALIUD dicendum, quod Philosophus AD ALIUD dicendum, quod Philosophus non intelligit, quod medium virtutis de- non intelligit, quod medium virtutis de- terminetur secundum quantitatem rei in terminetur secundum quantitatem rei in se, quia sic esset simpliciter medium rei: se, quia sic esset simpliciter medium rei: sed prout stat sub appetitu, et sic deter- sed prout stat sub appetitu, et sic deter- minatur quoad nos salvatis circumstan- minatur quoad nos salvatis circumstan- tiis omnibus secundum proportionem ap- tiis omnibus secundum proportionem ap- petitus unde corrumpitur medium non petitus unde corrumpitur medium non solum per quantitatem, sed etiam si plura solum per quantitatem, sed etiam si plura appetat quam oporteat, vel non oporteat : appetat quam oporteat, vel non oporteat : et similiter est de aliis circumstantiis. et similiter est de aliis circumstantiis.

AD ALIUD dicendum, quod insensibili AD ALIUD dicendum, quod insensibili licet non habeat moderatum appetitum. licet non habeat moderatum appetitum. non tamen habet immoderatum: quia non tamen habet immoderatum: quia non appetit. Negatio autem composita non appetit. Negatio autem composita non fertur ultra terminum cui adjungi non fertur ultra terminum cui adjungi tur: unde remanet appetitus affirmatus. tur: unde remanet appetitus affirmatus.

AD ALIUD dicendum, quod potus num AD ALIUD dicendum, quod potus num quam propter se appetitur, sed propter quam propter se appetitur, sed propter deferendum cibum per membra: et ideo deferendum cibum per membra: et ideo in diffinitione capitalis vitii non debuit in diffinitione capitalis vitii non debuit poni, sed tantum finis ultimus. poni, sed tantum finis ultimus.

AD ALIUD dicendum, quod licet nihil AD ALIUD dicendum, quod licet nihil appetat suam corruptionem, potest tamen appetat suam corruptionem, potest tamen appetere id quod propriam naturam cor- appetere id quod propriam naturam cor- rumpit, non tamen in quantum corrum- rumpit, non tamen in quantum corrum- pit, sed in quantum est apparens bonum: pit, sed in quantum est apparens bonum: unde est fallacia accidentis. unde est fallacia accidentis.

AD ALIUD dicendum, quod non privatur AD ALIUD dicendum, quod non privatur hic modus prout dividit bonum naturale hic modus prout dividit bonum naturale contra speciem et ordinem, sed prout re- contra speciem et ordinem, sed prout re- spicit mensuram circumstantiarum secun- spicit mensuram circumstantiarum secun- dum determinatum medium: et sic sub- dum determinatum medium: et sic sub- stantialiter est ipsa virtus, et continet illa stantialiter est ipsa virtus, et continet illa tria. tria.

AD ALIUD dicendum, quod non differt AD ALIUD dicendum, quod non differt quid vel quantum sumatur secundum quid vel quantum sumatur secundum quod est in re, sed secundum quod re- quod est in re, sed secundum quod re- fertur ad desiderium, et sic quod mode- fertur ad desiderium, et sic quod mode- ratus appetitus appetit, respicit privatio. ratus appetitus appetit, respicit privatio.

AD ALIUD dicendum, quod licet mate- AD ALIUD dicendum, quod licet mate- ria ex qua aliquid fit, non incidat in ma- ria ex qua aliquid fit, non incidat in ma- nu cum aliis tamen circa quam est actus, nu cum aliis tamen circa quam est actus, est finis et movens secundum metapho- est finis et movens secundum metapho- ram et ideo ex determinatione propriæ ram et ideo ex determinatione propriæ materiæ sive objecti determinatur propter materiæ sive objecti determinatur propter quid. quid.

AD ALIUD dicendum, quod in his quo- AD ALIUD dicendum, quod in his quo- rum appetitus est naturalis, pauci vel rum appetitus est naturalis, pauci vel nulli decipiuntur, secundum quod eorum nulli decipiuntur, secundum quod eorum naturalis est appetitus: tamen simpliciter naturalis est appetitus: tamen simpliciter loquendo circa illa multi possunt decipi: loquendo circa illa multi possunt decipi: quia, sicut dicit Philosophus, in commu- quia, sicut dicit Philosophus, in commu- nibus secundum quod est eorum appeti- nibus secundum quod est eorum appeti- tus naturalis apud omnes, non multum tus naturalis apud omnes, non multum privantur, sicut circa hoc quod desidera- privantur, sicut circa hoc quod desidera- tur cibus ad nutrimentum corporis: sed tur cibus ad nutrimentum corporis: sed in propriis quæ quilibet appetit secundum in propriis quæ quilibet appetit secundum suam concupiscentiam, est peccatum, ut suam concupiscentiam, est peccatum, ut desiderare propter dulcedinem, vel aliquid desiderare propter dulcedinem, vel aliquid

10. 10.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 16. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 16. sed pro- sed pro-

tale, quod non est commune, tale, quod non est commune, prium concupiscenti secundum gulam. prium concupiscenti secundum gulam. AD ALIUD dicendum, quod desiderando AD ALIUD dicendum, quod desiderando carnes in se non peccavit populus in ea- carnes in se non peccavit populus in ea- rum desiderio sed secundum statum rum desiderio sed secundum statum sub appetitu qui allicitur quibusdam pro- sub appetitu qui allicitur quibusdam pro- priis superadditis ad communia pecca- priis superadditis ad communia pecca- verunt enim, quia tam ardenter deside- verunt enim, quia tam ardenter deside- raverunt, ut eis desiperent cibaria Domi- raverunt, ut eis desiperent cibaria Domi- ni, et Deum contemnendo blasphemave- ni, et Deum contemnendo blasphemave-

runt. runt.

AD ALIUD dicendum, quod licet igno- AD ALIUD dicendum, quod licet igno- rans non servet modum, non tamen cor- rans non servet modum, non tamen cor- rumpit. modum, quia non vult aliquid rumpit. modum, quia non vult aliquid contrarium modo: immoderatus autem contrarium modo: immoderatus autem dicit corruptionem modi. dicit corruptionem modi.

AD ALIUD dicendum, quod ille qui pro- AD ALIUD dicendum, quod ille qui pro- vocat verbis ad gulam, gulosus dicitur: vocat verbis ad gulam, gulosus dicitur: provocat enim ad hoc, ut sint similes si- provocat enim ad hoc, ut sint similes si- bi sed ex hoc quod provocat, non redu- bi sed ex hoc quod provocat, non redu- citur ad gulam sicut species ad genus, citur ad gulam sicut species ad genus, sed per reductionem principii, sicut pun- sed per reductionem principii, sicut pun- etum ad lineanmi. Unde non oportet ut se- etum ad lineanmi. Unde non oportet ut se- cundum hoc conveniat sibi diffinitio gu- cundum hoc conveniat sibi diffinitio gu- la, sicut nec diffinitio lineæ puncto. la, sicut nec diffinitio lineæ puncto.

AD ALIUD dicendum, quod gulosus non AD ALIUD dicendum, quod gulosus non delectatur in colore et odore propter se, delectatur in colore et odore propter se, sed refert totum ad delectationem quæ sed refert totum ad delectationem quæ est secundum gustum: sicut dicit Philo- est secundum gustum: sicut dicit Philo- sophus in fine primi Ethicorum. sophus in fine primi Ethicorum.

AD ALIUD dicendum, quod sicut moralis AD ALIUD dicendum, quod sicut moralis potest considerare partes animæ usque- potest considerare partes animæ usque- quo sicut et medicus considerat na- quo sicut et medicus considerat na- turam oculi ut sciat curare infirmitatem. turam oculi ut sciat curare infirmitatem. Similiter autem hæc consideratio pertinet Similiter autem hæc consideratio pertinet ad naturalem. Potest enim appetitus du- ad naturalem. Potest enim appetitus du- pliciter considerari: vel secundum quod pliciter considerari: vel secundum quod est pars animæ quæ est perfectio corpo- est pars animæ quæ est perfectio corpo- ris naturalis, et sic spectat ad naturalem ris naturalis, et sic spectat ad naturalem consideratio ejus: vel secundum quod consideratio ejus: vel secundum quod comparatur ad proprium objectum virtu- comparatur ad proprium objectum virtu- is, vel in ordinationem oppositam, et sic is, vel in ordinationem oppositam, et sic potest ipsum considerare moralis. potest ipsum considerare moralis.

XXX XXX

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

An gula sit peccatum carnale? An gula sit peccatum carnale?

305 305

Secundo quæritur, Utrum gula sit car- Secundo quæritur, Utrum gula sit car- nale peccatum ? nale peccatum ?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Dicit Ambrosius: « Peccatum ubi 1. Dicit Ambrosius: « Peccatum ubi oritur, ibi moritur : » sed, sicut dicit Ber- oritur, ibi moritur : » sed, sicut dicit Ber- nardus, « Jejunium sanat pestes corpo- nardus, « Jejunium sanat pestes corpo- ris » cum igitur gula sanetur jejunio, vi- ris » cum igitur gula sanetur jejunio, vi- detur esse pestis corporis et oris in carne: detur esse pestis corporis et oris in carne: et sic est carnale peccatum. et sic est carnale peccatum.

2. Item, Illud peccatum dicitur carnale, 2. Item, Illud peccatum dicitur carnale, quod efficitur in carne: sed sicut dicitur quod efficitur in carne: sed sicut dicitur in Collationibus patrum, efficientia quo- in Collationibus patrum, efficientia quo- rumdam peccatorum consummatur in rumdam peccatorum consummatur in carne, ut gula, et luxuria, et quorumdam carne, ut gula, et luxuria, et quorumdam non ergo gula est peccatum carnale. non ergo gula est peccatum carnale. IN CONTRARIUM hujus est, quod dicit Sed contra. IN CONTRARIUM hujus est, quod dicit Sed contra. Apostolus, I ad Corinth. vi, 18: Omne Apostolus, I ad Corinth. vi, 18: Omne peccatum quodcumque fecerit homo, extra peccatum quodcumque fecerit homo, extra corpus est et excipit solam fornicationem. corpus est et excipit solam fornicationem. Glossa « Extra corpus, id est, extra vin- Glossa « Extra corpus, id est, extra vin- culum carnalis concupiscentiæ. » Inde culum carnalis concupiscentiæ. » Inde sic Nullum peccatum carnale, est extra sic Nullum peccatum carnale, est extra vinculum carnalis concupiscentiæ: ergo vinculum carnalis concupiscentiæ: ergo gula non est peccatum carnale. gula non est peccatum carnale.

2. Item, Appetere non est corporis, 2. Item, Appetere non est corporis, sed animæ: sed gula diffinitur per appe- sed animæ: sed gula diffinitur per appe- titum, ut dictum est: ergo non est pecca- titum, ut dictum est: ergo non est pecca- tum carnale. tum carnale.

RESPONSIO. Dicendum, quod tripliciter Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod tripliciter Solutio. dicitur esse peccatum carnale. Aut quia dicitur esse peccatum carnale. Aut quia habet primam originem ex carne: et sic habet primam originem ex carne: et sic omne peccatum in nobis est carnale, etiam omne peccatum in nobis est carnale, etiam infidelitas, quia primam originem ex cor- infidelitas, quia primam originem ex cor- ruptione carnis per peccatum originale ruptione carnis per peccatum originale contraxit. Dicitur etiam carnale pecca- contraxit. Dicitur etiam carnale pecca- tum, quod non perficitur sine aliquo actu tum, quod non perficitur sine aliquo actu vel motu corporali, licet etiam habeat vel motu corporali, licet etiam habeat objectum spirituale: et sic dicitur ira objectum spirituale: et sic dicitur ira etiam peccatum carnale, quia ira non fit etiam peccatum carnale, quia ira non fit

20 20

Adobject. 1. Adobject. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

306 306

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sine ebullitione sanguinis et alia carnali sine ebullitione sanguinis et alia carnali passione. Sed infidelitas sic non est cor- passione. Sed infidelitas sic non est cor- porale vel carnale peccatum: quia consi- porale vel carnale peccatum: quia consi- stit ex toto in actu mentis. Dicitur etiam stit ex toto in actu mentis. Dicitur etiam carnale peccatum, cujus objectum est de- carnale peccatum, cujus objectum est de- lectabile carni, in cujus conjunctione lectabile carni, in cujus conjunctione perficitur delectatio: et sic dividitur con- perficitur delectatio: et sic dividitur con- tra spirituale peccatum, cujus objectum tra spirituale peccatum, cujus objectum est spirituale, sicut ira appetit vindictam, est spirituale, sicut ira appetit vindictam, et odium, et superbia, et similia. Et sic et odium, et superbia, et similia. Et sic dicitur carnale gula et luxuria: quarum dicitur carnale gula et luxuria: quarum gula est circa delectabile gustui, quia or- gula est circa delectabile gustui, quia or- dinatur ad conservationem individui: et dinatur ad conservationem individui: et luxuria circa delectabile tactui, quia or- luxuria circa delectabile tactui, quia or- dinatur ad conservationem speciei. dinatur ad conservationem speciei.

AD HOC ergo quod opponitur primo in AD HOC ergo quod opponitur primo in contrarium, dicendum quod sola luxuria contrarium, dicendum quod sola luxuria dicit peccatum in corpus, quia per eam dicit peccatum in corpus, quia per eam dividitur corpus, et non per gulam, licet dividitur corpus, et non per gulam, licet utrumque sit circa delectabile corporis. utrumque sit circa delectabile corporis.

Ad Glossam vero dicendum, quod vin- Ad Glossam vero dicendum, quod vin- culum dicitur a vinciendo: unde gula di- culum dicitur a vinciendo: unde gula di- citur esse extra vinculum carnalis con- citur esse extra vinculum carnalis con- cupiscentiæ, quoniam ratio in delectatio- cupiscentiæ, quoniam ratio in delectatio- ne gulæ non ita vincitur et subruitur ne gulæ non ita vincitur et subruitur sicut a delectatione luxuriæ propter sui sicut a delectatione luxuriæ propter sui vehementiam. vehementiam.

AD SECUNDUM dicendum, quod licet gu- AD SECUNDUM dicendum, quod licet gu- la initietur in actu animæ, tamen com- la initietur in actu animæ, tamen com- pletur in actu carnis et circa objectum pletur in actu carnis et circa objectum carnale, et ob hoc dicitur carnale. carnale, et ob hoc dicitur carnale.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

An gula sit circa delectabile gustui? An gula sit circa delectabile gustui?

Tertio quæritur, Utrum gula sit circa Tertio quæritur, Utrum gula sit circa delectabile gustui, in quantum est gu- delectabile gustui, in quantum est gu- stus, vel in quantum est tactus quidam? stus, vel in quantum est tactus quidam?

1. Si enim aliqua duo opponuntur uni, 1. Si enim aliqua duo opponuntur uni, oportet quod secundum aliquod unum oportet quod secundum aliquod unum sibi opponantur, quod sit circa illud cir- sibi opponantur, quod sit circa illud cir- ca quod est suum oppositum, quia op- ca quod est suum oppositum, quia op- posita nata sunt fieri circa idem, et unum posita nata sunt fieri circa idem, et unum uni opponitur eodem modo oppositionis: uni opponitur eodem modo oppositionis:

sed temperantiæ opponitur gula et luxu- sed temperantiæ opponitur gula et luxu- ria oportet ergo, quod temperantia sit ria oportet ergo, quod temperantia sit circa delectabilia tactus: si ergo gula sit circa delectabilia tactus: si ergo gula sit circa delectabilia gustus, erit hoc in circa delectabilia gustus, erit hoc in quantum est gustus quidam tactus. quantum est gustus quidam tactus.

2. Item, Sicut dicit Philosophus, gula 2. Item, Sicut dicit Philosophus, gula est circa cibum non in quantum est circa est circa cibum non in quantum est circa delectationem saporis tantum, sed secun- delectationem saporis tantum, sed secun- dum quod refertur ad usum aliquem qui dum quod refertur ad usum aliquem qui gustat ciborum sapores: et in hoc dele- gustat ciborum sapores: et in hoc dele- ctari dicitur gulosus: sed cibus non re- ctari dicitur gulosus: sed cibus non re- fertur ad usum nutrimenti nisi secundum fertur ad usum nutrimenti nisi secundum objecta tactus in calido, frigido, humido, objecta tactus in calido, frigido, humido, sicco quia ex his constituitur corpus, sicco quia ex his constituitur corpus, et sicut Philosophus dicit, « ex eisdem et sicut Philosophus dicit, « ex eisdem nutrimur, ex quibus sumus: » ergo gula nutrimur, ex quibus sumus: » ergo gula est circa gustum in quantum est quidam est circa gustum in quantum est quidam tactus. tactus.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicit Chrysostomus : « Regio 1. Quod dicit Chrysostomus : « Regio gulæ dividitur in duo, scilicet linguam, et gulæ dividitur in duo, scilicet linguam, et palatum: » sed objecta tactus non appro- palatum: » sed objecta tactus non appro- priantur solis his partibus, imo sunt com- priantur solis his partibus, imo sunt com- munes omnibus partibus corporis: ergo munes omnibus partibus corporis: ergo gula non est circa gustum ut est tactus, gula non est circa gustum ut est tactus, sed prout condividitur sibi. sed prout condividitur sibi.

2. Item, Sicut dicit Philosophus, ami- 2. Item, Sicut dicit Philosophus, ami- cus dulcis diligit vinum, non quia vinum, cus dulcis diligit vinum, non quia vinum, sed quia dulce: sed maxime gulosus vide- sed quia dulce: sed maxime gulosus vide- tur amicus dulcis: ergo diligit et delecta- tur amicus dulcis: ergo diligit et delecta- tur in cibo, quia dulcis: sed dulcedo tur in cibo, quia dulcis: sed dulcedo est proprium objectum gustus: ergo est proprium objectum gustus: ergo circa hujusmodi est gula. circa hujusmodi est gula.

RESPONSIO. Dicendum, quod gula est RESPONSIO. Dicendum, quod gula est circa gustum prout est tactus quidam: circa gustum prout est tactus quidam: non enim solum quærit delectari in cibo, non enim solum quærit delectari in cibo, prout est delectabilis sapor, sed prout ve- prout est delectabilis sapor, sed prout ve- nit in usum nutrimenti et hoc non con- nit in usum nutrimenti et hoc non con- venit nisi secundum objecta tactus. Et venit nisi secundum objecta tactus. Et rationes ad hoc concedimus. rationes ad hoc concedimus.

AD ID vero quod primo objicitur in Ad AD ID vero quod primo objicitur in Ad contrarium, dicendum quod gula est contrarium, dicendum quod gula est non simpliciter circa cibum secundum non simpliciter circa cibum secundum quod est conveviens ad nutrimentum quod est conveviens ad nutrimentum membrorum, sed oportet quod cogno- membrorum, sed oportet quod cogno- scatur conveniens: hoc autem fit illis scatur conveniens: hoc autem fit illis duabus partibus, et ideo appropriantur duabus partibus, et ideo appropriantur gulæ. gulæ.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 18. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 18.

AD SECUNDUM dicendum, quod dulcedo AD SECUNDUM dicendum, quod dulcedo cibi delectat propter convenientiam cibi : cibi delectat propter convenientiam cibi : conveniens autem est secundum objectum conveniens autem est secundum objectum tactus et ideo circa hujusmodi est gula. tactus et ideo circa hujusmodi est gula.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

An omnis motus gulæ sit peccatum? et, An omnis motus gulæ sit peccatum? et, An semper gula sit peccatum mortale ? An semper gula sit peccatum mortale ? et, An gula sit majus peccatum quam et, An gula sit majus peccatum quam luxuria? luxuria?

Quarto quæritur, Utrum omnis motus Quarto quæritur, Utrum omnis motus gulæ sit peccatum ? gulæ sit peccatum ?

Videtur, quod sic : quia Videtur, quod sic : quia

1. Sicut dicitur in secundo Sententia- 1. Sicut dicitur in secundo Sententia- rum, omnis tentatio a carne est pecca- rum, omnis tentatio a carne est pecca- tum sed in quolibet motu gulæ est ten- tum sed in quolibet motu gulæ est ten- tatio a carne: ergo quilibet motus gulæ tatio a carne: ergo quilibet motus gulæ est peccatum. est peccatum.

2. Item, Omnis appetitus in delecta- 2. Item, Omnis appetitus in delecta- tione luxuriæ, est peccatum, adeo ut si tione luxuriæ, est peccatum, adeo ut si quis accedat ad uxorem propter delecta- quis accedat ad uxorem propter delecta- tionem, peccat: sed omnis appetitus gu- tionem, peccat: sed omnis appetitus gu- læ est propter delectionem cibi ergo læ est propter delectionem cibi ergo omne tale est peccatum. omne tale est peccatum.

ULTERIUS quæritur, Utrum gula sem-- ULTERIUS quæritur, Utrum gula sem-- per sit mortale peccatum ? per sit mortale peccatum ?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. In peccato enim contingit triplex 1. In peccato enim contingit triplex esse movens aut quando natura præit esse movens aut quando natura præit et libido sequitur: aut quando movent et libido sequitur: aut quando movent simul, ita quod non discernitur quid simul, ita quod non discernitur quid primo moveat aut quando libido præ- primo moveat aut quando libido præ- cedit, et natura sequitur. Sed quando cedit, et natura sequitur. Sed quando natura præcedit et libido se immiscet, est natura præcedit et libido se immiscet, est peccatum veniale: ergo videtur, quod peccatum veniale: ergo videtur, quod quando libido præcedit et natura sequi- quando libido præcedit et natura sequi- tur, quod sit mortale et hæc sit ratio tur, quod sit mortale et hæc sit ratio judicandi aliquid mortale in gula et judicandi aliquid mortale in gula et hoc multoties contingit. hoc multoties contingit.

2. Item, Actus excellentia corrumpit 2. Item, Actus excellentia corrumpit medium sed maxime est actus excel- medium sed maxime est actus excel- lentia, quando interdicitur ratio, quod lentia, quando interdicitur ratio, quod

: :

307 307

fit quando libido præit et natura sequi- fit quando libido præit et natura sequi- tur ergo tunc corrumpitur medium vir- tur ergo tunc corrumpitur medium vir- tutis: sed non corrumpitur nisi per pec- tutis: sed non corrumpitur nisi per pec- catum mortale: ergo erit secundum catum mortale: ergo erit secundum prædictam regulam semper peccatum prædictam regulam semper peccatum mortale. mortale.

3. Item, Omnis abundantia corrumpit 3. Item, Omnis abundantia corrumpit medium sed gula est semper abundan- medium sed gula est semper abundan- tia consistens, alioquin non esset vitium tia consistens, alioquin non esset vitium semper ergo corrumpit medium vir- semper ergo corrumpit medium vir- tutis, et ita semper est peccatum mor- tutis, et ita semper est peccatum mor-

tale. tale.

4. Item, In actibus hominum nihil 4. Item, In actibus hominum nihil potest turpius esse, nisi quando movens potest turpius esse, nisi quando movens est turpe, materia turpis, et finis turpis: est turpe, materia turpis, et finis turpis: sed quando libido præcedit, movens est sed quando libido præcedit, movens est turpe, scilicet libido et finis, quia pro- turpe, scilicet libido et finis, quia pro- pter delectationem et etiam materia si- pter delectationem et etiam materia si- ve objectum, quia circa bonum commu- ve objectum, quia circa bonum commu- tabile ergo nihil potest esse turpius: tabile ergo nihil potest esse turpius: ergo est peccatum mortale. ergo est peccatum mortale.

Ulterius quæritur, Quid sit majus pec- Quæst. 2. Ulterius quæritur, Quid sit majus pec- Quæst. 2. catum, an gula, vel luxuria? catum, an gula, vel luxuria?

Et videtur, quod gula: quia Et videtur, quod gula: quia

1. Sicut dicit Philosophus, « Id ad 1. Sicut dicit Philosophus, « Id ad quod magis inclinati sumus, magis con- quod magis inclinati sumus, magis con- trariatur medio: » sed magis inclinati trariatur medio: » sed magis inclinati sumus ad delectabilia gulæ, quam ad de- sumus ad delectabilia gulæ, quam ad de- lectabilia luxuriæ, quia sine illis esse non lectabilia luxuriæ, quia sine illis esse non possumus: ergo gula magis contraria- possumus: ergo gula magis contraria- tur medio virtutis, quam luxuria. tur medio virtutis, quam luxuria.

2. Item, Sicut dicit Augustinus, « Ubi 2. Item, Sicut dicit Augustinus, « Ubi est major corruptio, ibi est minus pec- est major corruptio, ibi est minus pec- catum : » sed magis corrupta est gene- catum : » sed magis corrupta est gene- rativa, quam nutritiva, quia generativa rativa, quam nutritiva, quia generativa est etiam infecta: ergo cum luxuria sit est etiam infecta: ergo cum luxuria sit circa generationem, gula circa nutritio- circa generationem, gula circa nutritio- luxuria erit majus peccatum. luxuria erit majus peccatum. SED CONTRA: SED CONTRA:

nem, nem,

Ubi est necessitas major, ibi est minus Ubi est necessitas major, ibi est minus peccatum : sed major necessitas incum- peccatum : sed major necessitas incum- bit circa delectabilia gulæ, quam circa bit circa delectabilia gulæ, quam circa delectabilia luxuriæ: ergo gula est minus delectabilia luxuriæ: ergo gula est minus peccatum. peccatum.

RESPONSIO. Dicendum, quod gula est RESPONSIO. Dicendum, quod gula est semper peccatum, non tamen semper est semper peccatum, non tamen semper est mortale: nec etiam quandocumque præ- mortale: nec etiam quandocumque præ-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

308 308

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cedit libido et sequitur natura, est pec- cedit libido et sequitur natura, est pec- catum mortale : hoc enim contingit catum mortale : hoc enim contingit quotiescumque aliquis appetit cibum so- quotiescumque aliquis appetit cibum so- lum propter delectationem, vel intendens lum propter delectationem, vel intendens aliquam utilitatem, vel animæ, vel cor- aliquam utilitatem, vel animæ, vel cor- poris quod multoties contingit sine poris quod multoties contingit sine peccato mortali. Sed ad sciendum regu- peccato mortali. Sed ad sciendum regu- lam, qua possumus judicare quando est lam, qua possumus judicare quando est mortale, et quando veniale, notandum mortale, et quando veniale, notandum est, quod ad determinationem medii in est, quod ad determinationem medii in quo consistit medium sobrietatis, tria re- quo consistit medium sobrietatis, tria re- quiruntur, scilicet ratio determinans, et quiruntur, scilicet ratio determinans, et medium determinatum, et id respectu medium determinatum, et id respectu cujus determinatur, scilicet virtus nu- cujus determinatur, scilicet virtus nu- tritiva, ut scilicet tantum sumatur, quan- tritiva, ut scilicet tantum sumatur, quan- tum potest convertere virtus naturalis, tum potest convertere virtus naturalis, et quantum potest sufficere ut conserve- et quantum potest sufficere ut conserve- tur in suo esse et in suo vigore, et in tur in suo esse et in suo vigore, et in comparatione ad opus quod debet exer- comparatione ad opus quod debet exer- cere. Similiter medii corruptio potest cere. Similiter medii corruptio potest secundum ista tria attendi potest enim secundum ista tria attendi potest enim esse corruptio medii secundum se, et se- esse corruptio medii secundum se, et se- cundum hoc non potest attendi ratio cundum hoc non potest attendi ratio peccati quin lateat quantum sit determi- peccati quin lateat quantum sit determi- natum medium: unde potest corrumpi natum medium: unde potest corrumpi hoc modo medium salva recta ratione. hoc modo medium salva recta ratione. Si autem attenditur corruptio medii pe- Si autem attenditur corruptio medii pe- nes id cujus proportione determinatur, nes id cujus proportione determinatur, si per intellectum separetur determinatio si per intellectum separetur determinatio rationis, secundum hoc erit peccatum in rationis, secundum hoc erit peccatum in natura quæ generatur ex superfluitate natura quæ generatur ex superfluitate vel diminutione cibi. Restat ergo, quod vel diminutione cibi. Restat ergo, quod regula peccati sumatur quando corrum- regula peccati sumatur quando corrum- pitur medium ex parte rectæ rationis: pitur medium ex parte rectæ rationis: ratio autem regulatur ad determinandum ratio autem regulatur ad determinandum medium, vel rationibus naturalibus de- medium, vel rationibus naturalibus de- terminando medium secundum propor- terminando medium secundum propor- tionem virtutis nutritivæ et si corrum- tionem virtutis nutritivæ et si corrum- patur secundum hoc, erit peccatum in patur secundum hoc, erit peccatum in natura, sicut et præmium: vel rationi- natura, sicut et præmium: vel rationi- bus civilibus, ut scilicet determinetur bus civilibus, ut scilicet determinetur medium in cibis per circumstantias civi- medium in cibis per circumstantias civi- les, quas decet observari in conserva- les, quas decet observari in conserva- tione civium, ut scilicet quando et ubi tione civium, ut scilicet quando et ubi et quantum oportet secundum conditio- et quantum oportet secundum conditio- nem suam et secundum opus suum: et nem suam et secundum opus suum: et secundum hoc etiam est iterum vitium secundum hoc etiam est iterum vitium civile in corruptione medii, et non secun- civile in corruptione medii, et non secun- dum theologum qui considerat rationem dum theologum qui considerat rationem

peccati secundum comparationem ad peccati secundum comparationem ad reatum divinæ ultionis. Aliquando vero reatum divinæ ultionis. Aliquando vero regulatur rationibus divinis ad determi- regulatur rationibus divinis ad determi- nandum medium: ut quando determinat nandum medium: ut quando determinat minus sumendo, quam requirat virtus minus sumendo, quam requirat virtus naturalis secundum vigorem suum, naturalis secundum vigorem suum, licet licet non subtrahat ei quo indiget ad susten- non subtrahat ei quo indiget ad susten- tationem esse vel propter satisfactionem tationem esse vel propter satisfactionem pro peccato, quia cum additione necessa- pro peccato, quia cum additione necessa- rii simul augetur concupiscentia, vel rii simul augetur concupiscentia, vel etiam propter aliquod statutum. Et in etiam propter aliquod statutum. Et in hoc considerato est mensura peccati : hoc considerato est mensura peccati : quando enim ratio determinat medium quando enim ratio determinat medium contra præceptum, est peccatum mor- contra præceptum, est peccatum mor- tale quando vero non est præceptum tale quando vero non est præceptum contrarium, sed præter præceptum de- contrarium, sed præter præceptum de- terminat, est veniale peccatum. Et hoc terminat, est veniale peccatum. Et hoc est universaliter tenendum in omnibus est universaliter tenendum in omnibus in quibus potest esse mortale et veniale in quibus potest esse mortale et veniale peccatum. peccatum.

Prima duo objecta concedimus. Prima duo objecta concedimus.

AD ALIUD autem dicendum, quod non, Ad AD ALIUD autem dicendum, quod non, Ad quandocumque moveat libido propter quandocumque moveat libido propter delectationem, est mortale peccatum : delectationem, est mortale peccatum : licet enim præcedat libido, non tamen licet enim præcedat libido, non tamen natura usquequaque sequitur, ut ponat natura usquequaque sequitur, ut ponat finem suum in illa delectatione, sed adhuc finem suum in illa delectatione, sed adhuc potest regulari, licet sequatur aliquo potest regulari, licet sequatur aliquo

modo libidinem. modo libidinem.

Similiter ad sequens dicendum. Similiter ad sequens dicendum.

AD ALIUD dicendum, quod propter hoc AD ALIUD dicendum, quod propter hoc quod latet medium, sufficit esse proprie quod latet medium, sufficit esse proprie medium, quantumcumque aliquo modo medium, quantumcumque aliquo modo disceditur a medio, sed quando perfecte disceditur a medio, sed quando perfecte disceditur ab ipso in contrarium. disceditur ab ipso in contrarium.

AD ALIUD dicendum, quod finis non AD ALIUD dicendum, quod finis non est simpliciter turpis: quoniam delecta- est simpliciter turpis: quoniam delecta- tio cibi non ponitur finis ultimus in quo tio cibi non ponitur finis ultimus in quo quiescatur ut avertatur a Deo, sed tur- quiescatur ut avertatur a Deo, sed tur- pior est quando ponitur ultimus finis. pior est quando ponitur ultimus finis.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad dum quod gula est minus peccatum, dum quod gula est minus peccatum, quam luxuria. quam luxuria.

Et quod objicitur, « Id ad quod magis Et quod objicitur, « Id ad quod magis inclinati sumus, etc., » dicendum quod inclinati sumus, etc., » dicendum quod dicitur contrariari magis medio, non dicitur contrariari magis medio, non quia magis differt a medio, sed quia ma- quia magis differt a medio, sed quia ma-

A A

A A

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 19. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 19.

gis impedit ne perveniatur ad medium, gis impedit ne perveniatur ad medium, et propter hoc est minus peccatum. et propter hoc est minus peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod generativa AD ALIUD dicendum, quod generativa dicitur infecta et magis corrupta propter dicitur infecta et magis corrupta propter vehementiam delectationis : sed talis vehementiam delectationis : sed talis corruptio inducit infirmitatem: et ideo corruptio inducit infirmitatem: et ideo non excusat a peccato, ut vult conclu- non excusat a peccato, ut vult conclu-

sio. sio.

ARTICULUS XIX. ARTICULUS XIX.

An gula sit vitium capitale? An gula sit vitium capitale?

309 309

voluntatis sed concupiscentia in toto voluntatis sed concupiscentia in toto minus est voluntaria ut dicit Philoso- minus est voluntaria ut dicit Philoso- phus, quam in parte, pauci enim vel phus, quam in parte, pauci enim vel nulli desiderant concupiscere: sed ea in nulli desiderant concupiscere: sed ea in quibus determinatur concupiscentia, ut quibus determinatur concupiscentia, ut cibos, venerea, multi desiderant: ergo cibos, venerea, multi desiderant: ergo circa concupiscentiam in toto et in parte circa concupiscentiam in toto et in parte potest esse diversa inordinatio voluntatis, potest esse diversa inordinatio voluntatis, et ita diversum vitium in re, et non so- et ita diversum vitium in re, et non so- lum in ratione et sic sequitur id quod lum in ratione et sic sequitur id quod prius. prius.

4. Item, Super id Psalmi cxxxiv, 8: 4. Item, Super id Psalmi cxxxiv, 8: Qui percussit primogenita Ægypti, di- Qui percussit primogenita Ægypti, di- cit Glossa «Primogenita Egypti sunt cit Glossa «Primogenita Egypti sunt gula et luxuria, quæ primo venter gene- gula et luxuria, quæ primo venter gene- rat »sed venter non accipitur pro re rat »sed venter non accipitur pro re

Quinto quæritur, Utrum gula sit capi- naturæ, quia ex hoc non per se genera- Quinto quæritur, Utrum gula sit capi- naturæ, quia ex hoc non per se genera- tale vitium ? tale vitium ?

Et videtur, quod non : Et videtur, quod non :

: :

1. Quodcumque enim vitium quod re- 1. Quodcumque enim vitium quod re- ducitur ad aliquod ante se, non est capi- ducitur ad aliquod ante se, non est capi- tale sed gula est hujusmodi: ergo non tale sed gula est hujusmodi: ergo non est capitale vitium. PROBATIO mediæ. Si est capitale vitium. PROBATIO mediæ. Si duo opponuntur uni, oportet esse aliquod duo opponuntur uni, oportet esse aliquod commune ad illa secundum quod oppo- commune ad illa secundum quod oppo- nantur, unum enim uni opponitur: sed nantur, unum enim uni opponitur: sed temperantiæ opponitur gula et luxuria: temperantiæ opponitur gula et luxuria: ergo oportet esse ad hoc commune unum ergo oportet esse ad hoc commune unum vitium ad utrumque, quod erit prius vitium ad utrumque, quod erit prius utroque, eo quod commune prius est utroque, eo quod commune prius est proprio. proprio.

2. Item, Sicut dicit Commentator su- 2. Item, Sicut dicit Commentator su- per quartum Ethicorum: Þatŋans est, qui per quartum Ethicorum: Þatŋans est, qui avidus ab omni incontinens delectabile avidus ab omni incontinens delectabile venatur sed incontinentia quæ est circa venatur sed incontinentia quæ est circa quodlibet delectabile, prior est ea quæ quodlibet delectabile, prior est ea quæ est circa aliquod delectabile determina- est circa aliquod delectabile determina- tum, cujusmodi est gula: ergo non est tum, cujusmodi est gula: ergo non est capitale vitium, cum habeat aliquid prius capitale vitium, cum habeat aliquid prius

se. se.

3. Si dicas, quod gula non habet ali- 3. Si dicas, quod gula non habet ali- quod vitium in re ante se, sed solum se- quod vitium in re ante se, sed solum se- cundum rationem: hoc autem non au- cundum rationem: hoc autem non au- fert sibi rationem capitis. CONTRA: Quæ- fert sibi rationem capitis. CONTRA: Quæ- cumque ita se habent, quod cadunt sub cumque ita se habent, quod cadunt sub voluntate secundum majus et minus, voluntate secundum majus et minus, illa possunt separari secundum actum illa possunt separari secundum actum rationis quam sequitur appetitus, et cir- rationis quam sequitur appetitus, et cir- ca illa esse diversa in ordinando actum ca illa esse diversa in ordinando actum

tur malum sed oportet sumi pro aliquo tur malum sed oportet sumi pro aliquo vitio ventris quod non est gula, quia vitio ventris quod non est gula, quia nihil generat se, sed prius eo: ergo gu- nihil generat se, sed prius eo: ergo gu- la non est capitale vitium. la non est capitale vitium.

5. Item, Sicut dicit Isidorus: « Ex 5. Item, Sicut dicit Isidorus: « Ex gastrimargia generatur ebrietas et co- gastrimargia generatur ebrietas et co- messatio quæ est gula: » ergo gula non messatio quæ est gula: » ergo gula non est capitale vitium, quia generatur. est capitale vitium, quia generatur.

1. SED CUM contraria sunt quæ maxime Sed contra. 1. SED CUM contraria sunt quæ maxime Sed contra. distant, istud vitium esset contrarium, distant, istud vitium esset contrarium, cujus actus intensissimus est in corru- cujus actus intensissimus est in corru- ptione medii: hujusmodi autem actus ptione medii: hujusmodi autem actus est circa intensissimum delectabile, quod est circa intensissimum delectabile, quod non est delectabile in communi, sed ma- non est delectabile in communi, sed ma- gis delectabile proprium: ergo vitium gis delectabile proprium: ergo vitium capitale non erit vitium quod est circa capitale non erit vitium quod est circa delectabile, sed potius gula quod est cir- delectabile, sed potius gula quod est cir- ca delectabile cibi. ca delectabile cibi.