Quæst 3. Quæst 3.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

284 284

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est, ne debitum exigatur vel petitum est, ne debitum exigatur vel petitum exsolvatur. exsolvatur.

2. Item, Ego video, quod etiam cibi 2. Item, Ego video, quod etiam cibi convenientes qui etiam ejusdem generis convenientes qui etiam ejusdem generis sunt, si subito unus post alium sumatur, sunt, si subito unus post alium sumatur, secundus evacuat primum, et erit dis- secundus evacuat primum, et erit dis- temperantia ex indigestione : ergo multo temperantia ex indigestione : ergo multo magis hoc facient cibus spiritualis et in- magis hoc facient cibus spiritualis et in- tensissima voluptas corporalis immediate tensissima voluptas corporalis immediate sibi succedentes: ergo voluptas coitus sibi succedentes: ergo voluptas coitus evacuat effectum sacramenti: ergo ca- evacuat effectum sacramenti: ergo ca- vendum est omnibus a voluptate coitus vendum est omnibus a voluptate coitus post Eucharistiæ sumptionem. post Eucharistiæ sumptionem.

3. ULTERIUS quæritur hic, Utrum a 3. ULTERIUS quæritur hic, Utrum a menstruata sumi debeat corpus Christi? menstruata sumi debeat corpus Christi? Videtur, quod non quia secundum le- Videtur, quod non quia secundum le- gem immunda est hujusmodi mulier, ut gem immunda est hujusmodi mulier, ut patet, Levit. XII, 4: ergo de sanctis nihil patet, Levit. XII, 4: ergo de sanctis nihil debet contingere: ergo nec Euchari- debet contingere: ergo nec Euchari-

stiam. stiam.

Eodem modo sequitur, quod nec vir Eodem modo sequitur, quod nec vir pollutus, nec seminifluus, sicut Levit. xv, pollutus, nec seminifluus, sicut Levit. xv, 1 et seq., expresse prohibetur. 1 et seq., expresse prohibetur.

IN CONTRARIUM hujus est, quod hujus- IN CONTRARIUM hujus est, quod hujus- modi poenæ sunt, non culpæ secundum modi poenæ sunt, non culpæ secundum se punitus autem non debet amplius se punitus autem non debet amplius puniri ergo nec in hoc debet iterum pu- puniri ergo nec in hoc debet iterum pu- niri, quod abstrahatur ei cibus salutaris. niri, quod abstrahatur ei cibus salutaris.

Et quia multum de his quæsitum est Et quia multum de his quæsitum est in tractatu de Eucharistia, sufficiant in tractatu de Eucharistia, sufficiant ista nunc quæsita. ista nunc quæsita.

RESPONSIO ad primum, quod reddens RESPONSIO ad primum, quod reddens debitum propter fidem thori et justitiam, debitum propter fidem thori et justitiam, vel etiam exigens propter bonum prolis, vel etiam exigens propter bonum prolis, non debet prohiberi a carnibus Agni, non debet prohiberi a carnibus Agni, sed suo judicio circa hoc est relinquen- sed suo judicio circa hoc est relinquen- dus, utrum ex humilitate, quia tale ne- dus, utrum ex humilitate, quia tale ne- gotium sine voluptate non fuit, velit abs- gotium sine voluptate non fuit, velit abs- tinere, vel ex devotione velit accipe- tinere, vel ex devotione velit accipe-

re. re.

AD ID autem quod objicitur ex Littera, AD ID autem quod objicitur ex Littera, Magister respondet in Littera. Potest ta- Magister respondet in Littera. Potest ta- men aliter dici, quod Hieronymus loqui- men aliter dici, quod Hieronymus loqui- tur de his qui suarum uxorum sunt tur de his qui suarum uxorum sunt

1 Cf. Supra, IV Sententiarum, Dist. IX. Art. 1 Cf. Supra, IV Sententiarum, Dist. IX. Art. 10 et 11. Tom. XXIX hujusce novæ editionis. 10 et 11. Tom. XXIX hujusce novæ editionis.

nimii amatores, id est, nimis ardentes, nimii amatores, id est, nimis ardentes, de quibus supra habitum est, quod sunt de quibus supra habitum est, quod sunt adulteri. adulteri.

AD ALIUD dicendum, quod est propter AD ALIUD dicendum, quod est propter Ecclesiæ institutionem quæ repugnat: Ecclesiæ institutionem quæ repugnat: sed hic non est aliqua Ecclesiæ institutio sed hic non est aliqua Ecclesiæ institutio in contrarium, sed potius concessio in contrarium, sed potius concessio Apostoli dicentis, Nolite fraudare in- Apostoli dicentis, Nolite fraudare in- vicem, etc. 2. vicem, etc. 2.

AD ALIUD dicendum, quod non sunt si- AD ALIUD dicendum, quod non sunt si- mul dolor et voluptas secundum actum, mul dolor et voluptas secundum actum, sed dolor secundum habitum potest esse sed dolor secundum habitum potest esse cum voluptate secundum actum, et post cum voluptate secundum actum, et post voluptatem coitus, quando vadit ad com- voluptatem coitus, quando vadit ad com- munionem, potest dolere secundum munionem, potest dolere secundum actum et excludere voluptatem quæ fuit actum et excludere voluptatem quæ fuit prius tempore coitus. prius tempore coitus.

AD ALIUD dicendum, quod Gregorius AD ALIUD dicendum, quod Gregorius loquitur de sacerdotibus conficientibus loquitur de sacerdotibus conficientibus Eucharistiam in missa: quia illis impo- Eucharistiam in missa: quia illis impo- nitur major sanctitas, sicut in Littera nitur major sanctitas, sicut in Littera exponitur dictum Hieronymi: unde si exponitur dictum Hieronymi: unde si generaliter accipiatur dictum, dicendum generaliter accipiatur dictum, dicendum quod pollutio est signum culpæ præce- quod pollutio est signum culpæ præce- dentis: et ideo cum bonarum mentium dentis: et ideo cum bonarum mentium sit ibi culpam timere, ubi culpa non est, sit ibi culpam timere, ubi culpa non est, multo magis est eis timendum ubi sig- multo magis est eis timendum ubi sig- num præcedentis culpæ invenitur: sed num præcedentis culpæ invenitur: sed redditio debiti non est signum nec effe- redditio debiti non est signum nec effe- ctus alicujus culpæ : et ideo non est simile ctus alicujus culpæ : et ideo non est simile quod inductum est. Tamen de hoc re- quod inductum est. Tamen de hoc re- spicienda est nostra quæstio in tractatu de spicienda est nostra quæstio in tractatu de Eucharistia et ita fiet manifestatio Eucharistia et ita fiet manifestatio solutionis. solutionis.

AD ALIUD dicendum, quod unum ac- AD ALIUD dicendum, quod unum ac- cipere cum alio secundum actum exi- cipere cum alio secundum actum exi- stente esset perversitas: sed nihil prohi- stente esset perversitas: sed nihil prohi- bet post carnalitatem cum qua est spiri- bet post carnalitatem cum qua est spiri- tualitas secundum habitum, accipere id tualitas secundum habitum, accipere id quod est summæ spiritualitatis: quia quod est summæ spiritualitatis: quia jam carnalitas cessavit. jam carnalitas cessavit.

A## A##

Adh Adh

AD ID autem quod ulterius quæritur Adqu AD ID autem quod ulterius quæritur Adqu de exigente, dicendum quod ille monen- de exigente, dicendum quod ille monen- dus est ne accipiat, non suo judicio re- dus est ne accipiat, non suo judicio re- linquendus ut primus: si tamen omnibus linquendus ut primus: si tamen omnibus

2 I ad Corinth. v11, 5. 2 I ad Corinth. v11, 5. 3 Vide notulam 1. 3 Vide notulam 1.

A4 2. A4 2.

Ad 3. Ad 3.

IN IV SENTENT. DIST. XXXII, E, ART. 13. IN IV SENTENT. DIST. XXXII, E, ART. 13.

285 285

modis ex devotione se ingerat, non est quod licet actu sint contrarii, non tamen modis ex devotione se ingerat, non est quod licet actu sint contrarii, non tamen prohibendus. prohibendus.

AD ID autem quod objicitur contra, di- AD ID autem quod objicitur contra, di- cendum quod sicut dictum est in præce- cendum quod sicut dictum est in præce- denti distinctione, per hoc non ostenditur denti distinctione, per hoc non ostenditur nisi incongruitas invitans ad humilita- nisi incongruitas invitans ad humilita- tem, et non intendit Gregorius imponere tem, et non intendit Gregorius imponere necessitatem. necessitatem.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est AD ALIUD dicendum, quod aliud est accipere effectum Eucharistiæ, et aliud accipere effectum Eucharistiæ, et aliud percipere. Primum est palati infirmi : percipere. Primum est palati infirmi : secundum palati sani. Et quoad hoc di- secundum palati sani. Et quoad hoc di- ctum Augustini fuit, quod cresceret, et ctum Augustini fuit, quod cresceret, et non quoad primum: quia quilibet qui non quoad primum: quia quilibet qui contritus est, potest Eucharistiam acci- contritus est, potest Eucharistiam acci-

pere. pere.

AD ALIUD dicendum, quod omnis ha- AD ALIUD dicendum, quod omnis ha- bens continentiam concessionis conjuga- bens continentiam concessionis conjuga- lis, habet renes accinctos: et dictum lis, habet renes accinctos: et dictum Gregorii intelligitur de accinctione ab Gregorii intelligitur de accinctione ab illicito concubitu. illicito concubitu.

Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod puerorum Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod puerorum mundatio quærebatur ratione idoneitatis, mundatio quærebatur ratione idoneitatis, quia panes erant sacerdotales, et non ra- quia panes erant sacerdotales, et non ra- tione necessitatis. tione necessitatis.

quest. 2. quest. 2.

A4 1. A4 1.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod illo die non est poscendum dum quod illo die non est poscendum debitum, nec etiam reddendum, nisi alter debitum, nec etiam reddendum, nisi alter conjunx multum instet: si tamen fiat, conjunx multum instet: si tamen fiat, non credo quod sit mortale peccatum. non credo quod sit mortale peccatum. AD OBJECTUM autem contra, dicendum AD OBJECTUM autem contra, dicendum

1 Cf. IV Sententiarium, Dist.IX, Artic. 10 et 11. 1 Cf. IV Sententiarium, Dist.IX, Artic. 10 et 11.

habitu quia unus est sacramenti unius, habitu quia unus est sacramenti unius, et alter alterius: et unus charitatis, et et alter alterius: et unus charitatis, et alter continentiæ conjugalis, quæ nullam alter continentiæ conjugalis, quæ nullam inter se, habent contrarietatem: unde inter se, habent contrarietatem: unde actus coitus non est contra spiritualita- actus coitus non est contra spiritualita- tem, nisi sicut dispositio permanens ad tem, nisi sicut dispositio permanens ad tempus et transiens. tempus et transiens.

AD ALIUD dicendum, quod hoc ideo AD ALIUD dicendum, quod hoc ideo fit, quia opprimit naturam, et suffocat fit, quia opprimit naturam, et suffocat sequentem calorem digestivum: sed non sequentem calorem digestivum: sed non fit sic hic, quia ut jam dictum est, dele- fit sic hic, quia ut jam dictum est, dele- ctatio quæ est in coitu, non profundatur ctatio quæ est in coitu, non profundatur ut habitus, sed transit sicut dispositio ut habitus, sed transit sicut dispositio temporalis. temporalis.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 3. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 3. dum quod talia sunt infirmitate potius dum quod talia sunt infirmitate potius quam culpæ. quam culpæ.

ET AD OBJECTA competens satis habe- ET AD OBJECTA competens satis habe- tur solutio in tractatu de Eucharistia 1. tur solutio in tractatu de Eucharistia 1.

Deinde ratione hujus ubi dicitur, ibi, D, Deinde ratione hujus ubi dicitur, ibi, D, in fine: « Nec tamen tempore illo quo in fine: « Nec tamen tempore illo quo conjugales actus geruntur, præsentia conjugales actus geruntur, præsentia Spiritus sancti dabitur, etiamsi Pro- Spiritus sancti dabitur, etiamsi Pro- pheta esse videatur, etc. pheta esse videatur, etc.

Tractanda est quæstio de prophetia, Tractanda est quæstio de prophetia, ut perfecte videatur quare sit hoc quod ut perfecte videatur quare sit hoc quod dicitur in Littera. dicitur in Littera.

Tom. XXVI, hujusce novæ editionis. Tom. XXVI, hujusce novæ editionis.

286 286

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXIII. DISTINCTIO XXXIII.

Qualiter fides thori fuerit in patribus antiquis ? Qualiter fides thori fuerit in patribus antiquis ?

A. De diversis conjugii legibus. A. De diversis conjugii legibus.

Quæritur hic de antiquis patribus, qui plures simul leguntur ha- Quæritur hic de antiquis patribus, qui plures simul leguntur ha- buisse uxores vel concubinas, utrum peccaverint ? Ad quod dicimus, buisse uxores vel concubinas, utrum peccaverint ? Ad quod dicimus, Pro varietate temporum varia invenitur dispensatio Conditoris '. Ab exor- Pro varietate temporum varia invenitur dispensatio Conditoris '. Ab exor- dio enim temporis inter duos tantum, Adam scilicet et Hevam, inchoatum dio enim temporis inter duos tantum, Adam scilicet et Hevam, inchoatum est conjugium, Deo per os Adæ dicente: Homo adhærebit uxori suæ, et est conjugium, Deo per os Adæ dicente: Homo adhærebit uxori suæ, et erunt duo in carne una, et secundum inchoationis modum inter duos erunt duo in carne una, et secundum inchoationis modum inter duos tantum per omnem successionem temporum contraheretur conjugium, tantum per omnem successionem temporum contraheretur conjugium, si primi homines in obedientia perstitissent. Post eorum vero copulam si primi homines in obedientia perstitissent. Post eorum vero copulam filii et filiæ eorum matrimonio conjuncti sunt, sed unus uni tantum. filii et filiæ eorum matrimonio conjuncti sunt, sed unus uni tantum. Ideo autem fratres sororibus tunc sunt copulati, quia non erant aliæ Ideo autem fratres sororibus tunc sunt copulati, quia non erant aliæ mulieres vel viri, quibus Adæ filii vel filiæ jungerentur. Primus om- mulieres vel viri, quibus Adæ filii vel filiæ jungerentur. Primus om- nium Lamech duas legitur simul habuisse uxores 3: et hoc in eo ar- nium Lamech duas legitur simul habuisse uxores 3: et hoc in eo ar- guitur, quia pro expletione carnalis voluptatis id fecisse perhibetur. Postea guitur, quia pro expletione carnalis voluptatis id fecisse perhibetur. Postea vero cum jam pene omnes homines falsis diis servirent, paucis in cultu vero cum jam pene omnes homines falsis diis servirent, paucis in cultu Dei permanentibus, consultum est a Deo plures in matrimonio copulare Dei permanentibus, consultum est a Deo plures in matrimonio copulare sibi, ne illis paucis deficientibus, cultus et notitia Dei deficeret. Unde sibi, ne illis paucis deficientibus, cultus et notitia Dei deficeret. Unde Abraham vivente uxore ad ancillam intravit, et ex ea genuit. Jacob Abraham vivente uxore ad ancillam intravit, et ex ea genuit. Jacob etiam liberis et ancillis se copulavit ³. Et filiæ Loth patre ebrio usæ sunt *. etiam liberis et ancillis se copulavit ³. Et filiæ Loth patre ebrio usæ sunt *. Cum enim cæteris in idololatria relictis, Abraham et filios ejus in pecu- Cum enim cæteris in idololatria relictis, Abraham et filios ejus in pecu-

1 Cf. 32, quæst. 4, cap. Recurrat nunc, § His itaque (Nota edit. Lugd.) 1 Cf. 32, quæst. 4, cap. Recurrat nunc, § His itaque (Nota edit. Lugd.)

2 Genes. 11, 24. 2 Genes. 11, 24.

2 Cf. Genes. IV, 19. 2 Cf. Genes. IV, 19.

4 Cf. Genes. XVI, 1 et seq. 4 Cf. Genes. XVI, 1 et seq.

5 Cf. Genes. xxix et xxx, passim. 5 Cf. Genes. xxix et xxx, passim.

6 Cf. Genes. xix, 30 et seq. 6 Cf. Genes. xix, 30 et seq.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A.

287 287

liarem populum sibi Dominus elegisset ', rite multarum fœcunditate liarem populum sibi Dominus elegisset ', rite multarum fœcunditate mulierum populi Dei multiplicatio quærebatur: quia in successione san- mulierum populi Dei multiplicatio quærebatur: quia in successione san- guinis erat successio religionis. Unde etiam in lege maledicta erat sterilis, guinis erat successio religionis. Unde etiam in lege maledicta erat sterilis, quæ non relinquebat semen super terram. Hinc etiam sacerdotibus quæ non relinquebat semen super terram. Hinc etiam sacerdotibus conjugia decreta sunt', quia in successione familiæ, successio est oficii. conjugia decreta sunt', quia in successione familiæ, successio est oficii. Non ergo Abraham vel Jacob deliquit, quia præter uxorem filios ex an- Non ergo Abraham vel Jacob deliquit, quia præter uxorem filios ex an- cilla quæsivit nec tamen illorum exemplo præter conjugale debitum, cilla quæsivit nec tamen illorum exemplo præter conjugale debitum, foecunditatem in aliqua licet alicui quærere, cum illorum conjugia no- foecunditatem in aliqua licet alicui quærere, cum illorum conjugia no- strorum æquentur virginitati: et immoderatus usus conjugii nostri tem- strorum æquentur virginitati: et immoderatus usus conjugii nostri tem- poris, turpitudinem fere imitetur fornicationis illius temporis. De hoc poris, turpitudinem fere imitetur fornicationis illius temporis. De hoc Augustinus sic ait: Antiquis justis non fuit peccatum, quod pluribus Augustinus sic ait: Antiquis justis non fuit peccatum, quod pluribus feminis utebantur, nec contra naturam hoc faciebant: cum non lasci- feminis utebantur, nec contra naturam hoc faciebant: cum non lasci- viendi causa, sed gignendi hoc facerent: nec contra morem, quia eo viendi causa, sed gignendi hoc facerent: nec contra morem, quia eo tempore ea fiebant: nec contra præceptum, quia nulla lege erat prohi- tempore ea fiebant: nec contra præceptum, quia nulla lege erat prohi- bitum . Ibidem, Objiciuntur Jacob quatuor uxores, quod quando mos bitum . Ibidem, Objiciuntur Jacob quatuor uxores, quod quando mos erat, crimen non erat 5. Sic patriarchæ conjugibus excipientibus semen erat, crimen non erat 5. Sic patriarchæ conjugibus excipientibus semen suum miscebantur, non concupiscentia perficiendæ voluptatis, sed provi- suum miscebantur, non concupiscentia perficiendæ voluptatis, sed provi- dentia propagandæ successionis: sicut Apostoli auditoribus suis admiran- dentia propagandæ successionis: sicut Apostoli auditoribus suis admiran- tibus doctrinam suam condelectabantur, non aviditate consequendæ laudis, tibus doctrinam suam condelectabantur, non aviditate consequendæ laudis, sed charitate seminandæ veritatis. Idem, alibi, Antiquis temporibus cum sed charitate seminandæ veritatis. Idem, alibi, Antiquis temporibus cum adhuc salutis nostræ mysterium velaretur, justi officio propagandi nuptias adhuc salutis nostræ mysterium velaretur, justi officio propagandi nuptias contrahebant, non victi libidine, sed ducti pietate, qui multo facilius conti- contrahebant, non victi libidine, sed ducti pietate, qui multo facilius conti- nere possent et vellent. Utebantur tamen conjugibus, et plures uni viro ha- nere possent et vellent. Utebantur tamen conjugibus, et plures uni viro ha- bere licebat quas castius habebat, quam nunc unam quilibet istorum, in bere licebat quas castius habebat, quam nunc unam quilibet istorum, in quibus videmus, quod secundum veniam concedit Apostolus 7. Habebant quibus videmus, quod secundum veniam concedit Apostolus 7. Habebant enim eas in opere generandi, non in morbo desiderii. Item, Ambrosius 8, enim eas in opere generandi, non in morbo desiderii. Item, Ambrosius 8, Dixit Sara ad Abraham: Ecce conclusit me Dominus ut non pariam. Intra Dixit Sara ad Abraham: Ecce conclusit me Dominus ut non pariam. Intra ergo ad ancillam meam, ut filium facias ex ea : et ita factum est. Considera ergo ad ancillam meam, ut filium facias ex ea : et ita factum est. Considera primum, quod Abraham ante legem Moysi, et ante Evangelium fuit. Non primum, quod Abraham ante legem Moysi, et ante Evangelium fuit. Non

1 Cf. Deuter. VII, 11 et seq. 1 Cf. Deuter. VII, 11 et seq.

2 Deuter. VII, 14: Non erit apud te sterilis utriusque sexus, etc. 2 Deuter. VII, 14: Non erit apud te sterilis utriusque sexus, etc.

3 Cf. Deuter. XVIII, 1 et seq. 3 Cf. Deuter. XVIII, 1 et seq.

* S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap. 15; et habetur, 33, quæst. 4, cap. Objiciuntur Jacob * S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap. 15; et habetur, 33, quæst. 4, cap. Objiciuntur Jacob

(Nota edit. Lugd.) (Nota edit. Lugd.)

IDEM, Ibidem. IDEM, Ibidem.

6 IDEM, Lib. de bono conjugali, cap. 6 IDEM, Lib. de bono conjugali, cap.

14. 14.

7 I ad Corinth. VII, 6: Hoc autem dico secundum indulgentiam, non secundum imperium. 7 I ad Corinth. VII, 6: Hoc autem dico secundum indulgentiam, non secundum imperium.

* Cf. 32, quæst. 7. cap. Dixit Sara (Nota edit. Lugd.) * Cf. 32, quæst. 7. cap. Dixit Sara (Nota edit. Lugd.)

Genes. XVI, 1 et 2: Igitur Sarai.. dicit marito suo Ecce conclusit me Dominus, ne parerem : in- Genes. XVI, 1 et 2: Igitur Sarai.. dicit marito suo Ecce conclusit me Dominus, ne parerem : in- gredere ad ancillam meam, si forte saltem ex illa suscipiam filios. gredere ad ancillam meam, si forte saltem ex illa suscipiam filios.

288 288

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo in legem commisit Abraham, sed legem prævenit. Nondum enim in- ergo in legem commisit Abraham, sed legem prævenit. Nondum enim in- terdictum videbatur. Secundo considera, quod non ardore aliquo vaga terdictum videbatur. Secundo considera, quod non ardore aliquo vaga succensus libidinis, non petulantis formæ captus decore, ancillæ contuber- succensus libidinis, non petulantis formæ captus decore, ancillæ contuber- nio conjugalem posthabuit thorum: sed studio quærendæ posteritatis, et nio conjugalem posthabuit thorum: sed studio quærendæ posteritatis, et propagandæ sobolis. Adhuc post diluvium raritas erat humani generis, eral propagandæ sobolis. Adhuc post diluvium raritas erat humani generis, eral etiam religionis. Denique et Loth sancti filiæ hanc causam quærendæ poste etiam religionis. Denique et Loth sancti filiæ hanc causam quærendæ poste ritatis habuerunt, ne genus deficeret humanum : et ideo publici muneris ritatis habuerunt, ne genus deficeret humanum : et ideo publici muneris gratia privatam culpam prætexit. Item, Augustinus: Justus quamvis cu- gratia privatam culpam prætexit. Item, Augustinus: Justus quamvis cu- piat dissolvi et esse cum Christo, tamen sumit alimentum, non cupiditate piat dissolvi et esse cum Christo, tamen sumit alimentum, non cupiditate vivendi, sed officio consulendi, ut maneat quod necessarium est propter vivendi, sed officio consulendi, ut maneat quod necessarium est propter alios. Sic misceri fœminis jure nuptiarum officiosum fuit sanctis viris, non alios. Sic misceri fœminis jure nuptiarum officiosum fuit sanctis viris, non libidinosum 2. Quod enim est cibus ad salutem hominis, hoc est concubitus libidinosum 2. Quod enim est cibus ad salutem hominis, hoc est concubitus ad salutem humani generis, et utrumque non est sine delectatione carnali: ad salutem humani generis, et utrumque non est sine delectatione carnali: quæ tamen modificata et refrænante temperantia in usum naturalem red- quæ tamen modificata et refrænante temperantia in usum naturalem red- acta, libido esse non potest. Quod autem in sustentando vitam illicitus est acta, libido esse non potest. Quod autem in sustentando vitam illicitus est cibus, hoc est in quærenda prole fornicarius vel illicitus concubitus, et cibus, hoc est in quærenda prole fornicarius vel illicitus concubitus, et quod est in cibo licito immoderatior appetitus, hoc est in conjugibus venia- quod est in cibo licito immoderatior appetitus, hoc est in conjugibus venia- lis ille concubitus 3. lis ille concubitus 3.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Quæritur hic de antiquis patribus, « Quæritur hic de antiquis patribus, etc. » etc. »

In hac distinctione agitur de diversis In hac distinctione agitur de diversis conjugii statibus. conjugii statibus.

Quatuor autem hic quæruntur a Ma- Quatuor autem hic quæruntur a Ma- gistro. gistro.

Quarto, tangit statum cœlibum et cœ- Quarto, tangit statum cœlibum et cœ- libatus, ibi, E, «Melior est autem virgi- libatus, ibi, E, «Melior est autem virgi- nitas mentis quam carnis, etc. >> nitas mentis quam carnis, etc. >>

Et hæc de divisione sufficiant. Et hæc de divisione sufficiant.

Incidunt autem circa principium ra- Incidunt autem circa principium ra- tione primi capituli hic quærenda sex. tione primi capituli hic quærenda sex. Primum est, An matrimonium sit na- Primum est, An matrimonium sit na- turale ? turale ?

Secundum est, Utrum habere plures Secundum est, Utrum habere plures uxores sit naturale, vel contra naturam? uxores sit naturale, vel contra naturam? Tertium, Utrum unam mulierem ha- Tertium, Utrum unam mulierem ha- bere plures viros sit contra naturam vel bere plures viros sit contra naturam vel

Primum est, Quare antiqui aliqui ordinem naturæ ? Primum est, Quare antiqui aliqui ordinem naturæ ? plures uxores habuerunt ? plures uxores habuerunt ?

Secundum, de matrimonii compara- Secundum, de matrimonii compara- tione ipsorum ad coelibatum novæ gra- tione ipsorum ad coelibatum novæ gra- tiæ, ibi, B, « Quod vero castitas virgina. tiæ, ibi, B, « Quod vero castitas virgina. lis, etc. » lis, etc. »

Tertio quæritur, Utrum licuit unam Tertio quæritur, Utrum licuit unam mulierem habere plures viros, ibi, D, mulierem habere plures viros, ibi, D, « Sed numquid sub lege, etc ? » « Sed numquid sub lege, etc ? »

1 Cf. Genes. xix, 30 et seq. 1 Cf. Genes. xix, 30 et seq.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. de bono conjugali, cap.

Quartum, Utrum soli libidinosi tune Quartum, Utrum soli libidinosi tune perpetraverunt bigamiam, sicut videtur perpetraverunt bigamiam, sicut videtur velle in Littera ? velle in Littera ?

Quintum, Utrum tunc licuit vel ali- Quintum, Utrum tunc licuit vel ali- quando licuit habere concubinam? quando licuit habere concubinam?

Sextum, Qualiter bonum matrimonii Sextum, Qualiter bonum matrimonii quod est sacramentum, salvabatur in quod est sacramentum, salvabatur in matrimoniis antiquorum patrum ? matrimoniis antiquorum patrum ?

17. 17.

3 IDEM, Ibidem, cap. 16. 3 IDEM, Ibidem, cap. 16.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 1. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 1.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

289 289

2. Item, Aristoteles in IX Ethicorum 2. Item, Aristoteles in IX Ethicorum dicit hæc verba: « Homo animal natu- dicit hæc verba: « Homo animal natu- rale conjugale magis quam politicum, et rale conjugale magis quam politicum, et quanto prius et necessarium magis do- quanto prius et necessarium magis do- mus civitate. » Et sensus est, quod homo mus civitate. » Et sensus est, quod homo

An matrimonium sit naturale vel de magis naturaliter est conjugalis, quam An matrimonium sit naturale vel de magis naturaliter est conjugalis, quam

jure gentium? jure gentium?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Natura non dictat nisi maris et foe- 1. Natura non dictat nisi maris et foe- minæ copulationem: sed hoc non facit minæ copulationem: sed hoc non facit matrimonium ergo videtur, quod ma- matrimonium ergo videtur, quod ma- trimonium non sit naturale. trimonium non sit naturale.

2. Item, Aristoteles dicit in II Ethico- 2. Item, Aristoteles dicit in II Ethico- rum, quod naturalia sunt eadem apud rum, quod naturalia sunt eadem apud omnes sed contractus conjugii non est omnes sed contractus conjugii non est idem apud omnes : ergo contractus con- idem apud omnes : ergo contractus con- jugii non est naturalis: ergo nec matri- jugii non est naturalis: ergo nec matri- monium est naturale. monium est naturale.

3. Item, Tullius in Rhetorica in prin- 3. Item, Tullius in Rhetorica in prin- cipio ait, quod homines in principio sil- cipio ait, quod homines in principio sil- vestres erant et tunc nemo scivit pro- vestres erant et tunc nemo scivit pro- prios liberos, nec certas nuptias: sed prios liberos, nec certas nuptias: sed constat, quod tunc naturaliter homines constat, quod tunc naturaliter homines vivebant ergo videtur, quod matrimo- vivebant ergo videtur, quod matrimo- nium non sit naturale, sed potius de jure nium non sit naturale, sed potius de jure gentium. gentium.

4. Item, In principio Digesti veteris, et 4. Item, In principio Digesti veteris, et in Institutis dicitur, quod jus naturale in Institutis dicitur, quod jus naturale est, quod natura omnia animalia docet: est, quod natura omnia animalia docet: sed non omnia animalia docet natura sed non omnia animalia docet natura conjugium ergo videtur, quod non sit conjugium ergo videtur, quod non sit naturale. PROBATIO mediæ est, quod vi- naturale. PROBATIO mediæ est, quod vi- demus multos canes sequi unam canicu- demus multos canes sequi unam canicu- lam, et animalia quædam non habere lam, et animalia quædam non habere certas fœminas quibus commisceantur: certas fœminas quibus commisceantur: ergo patet propositum. ergo patet propositum.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicitur in principio Pandecta- 1. Quod dicitur in principio Pandecta- rum «Jus naturale est maris et fœminæ rum «Jus naturale est maris et fœminæ conjunctio, quod matrimonium nos ap- conjunctio, quod matrimonium nos ap- pellamus » ergo est naturale. pellamus » ergo est naturale.

" "

Idem dicitur omnino in Institutis. Idem dicitur omnino in Institutis. Item, Tullius in Rhetorica dicit, quod Item, Tullius in Rhetorica dicit, quod jus naturale est, quod non opinio ge- jus naturale est, quod non opinio ge- nuit, sed innata quædam vis inseruit, ut nuit, sed innata quædam vis inseruit, ut maris fœminæque conjunctionem : » maris fœminæque conjunctionem : » ergo, etc. ergo, etc.

XXX XXX

politicus, et tanto magis, quanto neces- politicus, et tanto magis, quanto neces- sarior et prior est ordinatio domus ordine sarior et prior est ordinatio domus ordine civitatis sed homo naturaliter est poli- civitatis sed homo naturaliter est poli- ticus, ut probant Aristoteles et Avicenna: ticus, ut probant Aristoteles et Avicenna: ergo magis naturaliter est conjugalis : ergo magis naturaliter est conjugalis : ergo conjugium est naturale. ergo conjugium est naturale.

3. Item, Ad idem inducit Aristoteles 3. Item, Ad idem inducit Aristoteles aliam rationem, sic dicens: « Et filiorum aliam rationem, sic dicens: « Et filiorum procreatio communis animalibus: » et procreatio communis animalibus: » et intendit sic arguere: Quibuscumque na- intendit sic arguere: Quibuscumque na- turaliter communis est procreatio filio- turaliter communis est procreatio filio- rum, illis etiam modus quo certificentur rum, illis etiam modus quo certificentur filii, est naturalis, sicut avibus conjungi filii, est naturalis, sicut avibus conjungi ad unam in speciali nido: ergo et homi- ad unam in speciali nido: ergo et homi- ni conjungi ad unam sibi debitam in spe- ni conjungi ad unam sibi debitam in spe- ciali domo sed hoc est conjugium: er- ciali domo sed hoc est conjugium: er- go conjugium est naturale. go conjugium est naturale.

4. Item, Tertiam rationem inducit Phi- 4. Item, Tertiam rationem inducit Phi- losophus, ibidem, sic dicens : « Homines losophus, ibidem, sic dicens : « Homines autem non solum procreationis filiorum autem non solum procreationis filiorum gratia cohabitant, sed et eorum quæ in gratia cohabitant, sed et eorum quæ in vitam confestim enim divisa sunt vitam confestim enim divisa sunt opera, et sunt altera viri et uxoris: suf- opera, et sunt altera viri et uxoris: suf- ficiunt igitur ad invicem ad commune ficiunt igitur ad invicem ad commune ponentes propria. » Est autem hæc ra- ponentes propria. » Est autem hæc ra- tio Quidquid confert ad vitam salvan- tio Quidquid confert ad vitam salvan- tem naturam, naturale est: matrimo - tem naturam, naturale est: matrimo - nium est hujusmodi: ergo matrimonium nium est hujusmodi: ergo matrimonium est naturale. PRIMA autem a Philosopho est naturale. PRIMA autem a Philosopho per se nota supponitur. SECUNDA autem per se nota supponitur. SECUNDA autem probatur: quia cum nati sunt homines probatur: quia cum nati sunt homines et adolescunt, divisa habent opera, et in- et adolescunt, divisa habent opera, et in- sufficientia sibi ad naturæ salutem et sufficientia sibi ad naturæ salutem et domus providentiam. Cum autem vir et domus providentiam. Cum autem vir et uxor conferunt sua opera, erunt suffi- uxor conferunt sua opera, erunt suffi- cientia in domus ædificationem et natu- cientia in domus ædificationem et natu- ræ salutem sed non conferunt nisi ma- ræ salutem sed non conferunt nisi ma- trimonio conjuncti: ergo matrimonium trimonio conjuncti: ergo matrimonium est naturale: et sic constat propositum. est naturale: et sic constat propositum.

5. Item, Aspasius super eumdem lo- 5. Item, Aspasius super eumdem lo- cum in commento dicit, quod magis est cum in commento dicit, quod magis est naturale quod est a genere, quam quod naturale quod est a genere, quam quod est a differentia, cum tamen utrumque est a differentia, cum tamen utrumque

19 19

290 290

D. ALB. MAG. ORD. PRED. D. ALB. MAG. ORD. PRED.

sit naturale sed homo naturale habet a sit naturale sed homo naturale habet a differenita quod est animal civile et po- differenita quod est animal civile et po- liticum et propter hoc unius solius vi- liticum et propter hoc unius solius vi- ta, ut dicit Avicenna, non est nisi pejor ta, ut dicit Avicenna, non est nisi pejor quam potest a genere autem habet, quam potest a genere autem habet, quod sit conjugale, sicut prius in avibus quod sit conjugale, sicut prius in avibus et leone ostensum est: ergo conjugium et leone ostensum est: ergo conjugium magis est naturale, quam politicum. magis est naturale, quam politicum.

RESPONSIO. Dicendum, quod verba RESPONSIO. Dicendum, quod verba Aspasii solventis hanc quæstionem in Aspasii solventis hanc quæstionem in commento super nonum Ethicæ, valde commento super nonum Ethicæ, valde notanda sunt, et sunt ista: « Non potest notanda sunt, et sunt ista: « Non potest esse commixtio maris et fœminæ penitus esse commixtio maris et fœminæ penitus carens culpa, nisi quæ intendit prolis carens culpa, nisi quæ intendit prolis procreationem et cum homo sit animal procreationem et cum homo sit animal rationale, et ratio non perversa intendat rationale, et ratio non perversa intendat optimum, non solum intendit generans optimum, non solum intendit generans homo procreare prolem, sed et procrea- homo procreare prolem, sed et procrea- tam educare, et educando provehere usque tam educare, et educando provehere usque ad perfectionem non solum in bonis ad perfectionem non solum in bonis corporis, sed etiam in bonis animæ, quæ corporis, sed etiam in bonis animæ, quæ sunt virtutes et scientiæ: non est autem sunt virtutes et scientiæ: non est autem solus vir generans, nec sola mulier, sed solus vir generans, nec sola mulier, sed ambo simul sunt unum generans: opor- ambo simul sunt unum generans: opor- tet ergo quod ambo simul intendant una tet ergo quod ambo simul intendant una communi intentione prolis procreationem communi intentione prolis procreationem et educationem et provectionem usque et educationem et provectionem usque ad perfectum oportet igitur antequam ad perfectum oportet igitur antequam conveniant, imutuo sibi consenserint in conveniant, imutuo sibi consenserint in unam individuam vitam ad prolis pro- unam individuam vitam ad prolis pro- creationem et educationem et provectio- creationem et educationem et provectio- nem usque ad perfectum: non enim esse nem usque ad perfectum: non enim esse potest rationalis intentio generantis recta, potest rationalis intentio generantis recta, nisi uterque generantium in vitam con- nisi uterque generantium in vitam con- senserint individuam: cum igitur finis senserint individuam: cum igitur finis naturalis virtutis generativæ, et actus naturalis virtutis generativæ, et actus generandi in homine sit proles perfecta generandi in homine sit proles perfecta utraque perfectione, et salus speciei non utraque perfectione, et salus speciei non solum est in esse primo, sed etiam in solum est in esse primo, sed etiam in esse secundo, quod est vera hominis esse secundo, quod est vera hominis consummatio: hunc autem finem non consummatio: hunc autem finem non possunt intendere vir et mulier commu- possunt intendere vir et mulier commu- ni intentione generantes, qui magis sunt ni intentione generantes, qui magis sunt unum generans, nisi matrimonialiter unum generans, nisi matrimonialiter copulati et quod non recto fine fit, pec- copulati et quod non recto fine fit, pec- catum est, patet quod matrimonium sit catum est, patet quod matrimonium sit naturale, et quod omnis commixtio extra naturale, et quod omnis commixtio extra matrimonium, peccatum est, et trans- matrimonium, peccatum est, et trans-

greditur legem naturæ. » IIuc usque sunt greditur legem naturæ. » IIuc usque sunt verba Aspasii et determinant totam verba Aspasii et determinant totam quæstionem, nec indigent expositione. quæstionem, nec indigent expositione.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod AD PRIMUM ergo dicendum, quod natura nulli animali aliquid dictat vel natura nulli animali aliquid dictat vel instigat, nisi etiam cum hoc det ei in- instigat, nisi etiam cum hoc det ei in- stinctum et facultatem optime secundum stinctum et facultatem optime secundum modum suæ naturæ perficiendi et ita modum suæ naturæ perficiendi et ita etiam matrimonium quoad modum quod etiam matrimonium quoad modum quod sua efficiatur uxor, ut sciatur qui sunt sua efficiatur uxor, ut sciatur qui sunt filii proprii, et qui non, erit naturale. filii proprii, et qui non, erit naturale.

Ad aliud dicendum, quod in uno sub- Ad aliud dicendum, quod in uno sub- stantiali conveniunt omnes, quod est stantiali conveniunt omnes, quod est consensus utriusque, sed in accidentali- consensus utriusque, sed in accidentali- bus differunt et hoc non impedit. bus differunt et hoc non impedit.

AD ALIUD dicendum, quod Tullius in- AD ALIUD dicendum, quod Tullius in- telligit hoc de natura quæ est in genera- telligit hoc de natura quæ est in genera- tione tantum considerata, et nullo modo tione tantum considerata, et nullo modo in specie et si etiam in genere conside- in specie et si etiam in genere conside- retur, adhuc commixtio sua determina- retur, adhuc commixtio sua determina- tur ad certam liberorum suorum noti- tur ad certam liberorum suorum noti- tiam etiam naturaliter in multis anima- tiam etiam naturaliter in multis anima- libus, ut prius patuit. Et ille peritus qui libus, ut prius patuit. Et ille peritus qui conjunxit homines in habitationes do- conjunxit homines in habitationes do- morum et civitatum, et matrimonii con- morum et civitatum, et matrimonii con- tractum, per ostensionem naturalium ra- tractum, per ostensionem naturalium ra- tionum hoc fecit: et ideo ex illa ratione tionum hoc fecit: et ideo ex illa ratione non sequitur, quod matrimonium non non sequitur, quod matrimonium non sit naturale. sit naturale.

AD ALIUD dicendum, quod ut prius di- AD ALIUD dicendum, quod ut prius di- ctum est, natura omnia animalia hoc do- ctum est, natura omnia animalia hoc do- cet, sed diversimode secundum diversi- cet, sed diversimode secundum diversi- tatem specierum: quædam enim docet tatem specierum: quædam enim docet filiorum procreationem sine determina- filiorum procreationem sine determina- tione certæ fœminæ et hoc est in illis tione certæ fœminæ et hoc est in illis in quibus mas nullam habet sollicitudi- in quibus mas nullam habet sollicitudi- nem circa filios educandos, sicut taurus, nem circa filios educandos, sicut taurus, equus, asinus, canis, et hujusmodi. In equus, asinus, canis, et hujusmodi. In aliis autem pater sollicitatur circa filios, aliis autem pater sollicitatur circa filios, et ideo quærit sibi certam conjunctionem et ideo quærit sibi certam conjunctionem ad unam fœminam suæ speciei, et cum ad unam fœminam suæ speciei, et cum illa generat et nutrit filios, sicut aves illa generat et nutrit filios, sicut aves fere omnes, et multa animalia gressibi- fere omnes, et multa animalia gressibi- lia nihilominus tamen aliquod matri- lia nihilominus tamen aliquod matri- monium est in omnibus in quibus est monium est in omnibus in quibus est mas et foemina: sed in animali perfectis- mas et foemina: sed in animali perfectis- simo perfectissimum secundum naturam simo perfectissimum secundum naturam est matrimonium, et hoc est homo. est matrimonium, et hoc est homo.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 2.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

291 291

naturam et rationem excellenter sequen- naturam et rationem excellenter sequen- tes, sicut Cato et Arabes quidam, plures tes, sicut Cato et Arabes quidam, plures habebant uxores et habent: ergo vide- habebant uxores et habent: ergo vide- tur, quod hoc non sit contra naturam. tur, quod hoc non sit contra naturam. 8. Item, Semen ordinatum ad naturæ 8. Item, Semen ordinatum ad naturæ multiplicationem projicere ubi perdatur, multiplicationem projicere ubi perdatur,

An habere plures uxores sit naturale? præter ordinem naturæ est : sed cum An habere plures uxores sit naturale? præter ordinem naturæ est : sed cum

imprægnata est mulier, et clausam ha- imprægnata est mulier, et clausam ha- bet matricem, si quis tunc cum ea habet bet matricem, si quis tunc cum ea habet

Secundo quæritur, Utrum habere plu- coitum, semen projicit ubi perditur : Secundo quæritur, Utrum habere plu- coitum, semen projicit ubi perditur :

res uxores sit naturale? res uxores sit naturale?

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Dicit Aristoteles, quod unus multas 1. Dicit Aristoteles, quod unus multas implet ergo videtur, quod hoc non sit implet ergo videtur, quod hoc non sit

contra naturam. contra naturam.

2. Item, In aliis animalibus frequenter 2. Item, In aliis animalibus frequenter videmus, quod multæ fœminæ habentur videmus, quod multæ fœminæ habentur ab uno mare cum igitur naturale jus ab uno mare cum igitur naturale jus sit, quod natura omnia animalia docuit, sit, quod natura omnia animalia docuit,

in homine etiam non erit contra natu- in homine etiam non erit contra natu- ram habere plures uxores. ram habere plures uxores.

3. Item, In ordine naturæ videmus, 3. Item, In ordine naturæ videmus, quod unum movens ad generationem, quod unum movens ad generationem, movet multa mobilia, sicut sol omnia movet multa mobilia, sicut sol omnia inferiora generabilia, et primus motor inferiora generabilia, et primus motor movet et quodammodo imprægnat om- movet et quodammodo imprægnat om- nia animalia ergo videtur secundum nia animalia ergo videtur secundum ordinem naturæ, quod unus mas qui est ordinem naturæ, quod unus mas qui est ut movens, multas habere possit uxo- ut movens, multas habere possit uxo-

res. res.

: :

4. Item, Plato posuit, quod universa- 4. Item, Plato posuit, quod universa- lia sint ut ars et masculus particularia lia sint ut ars et masculus particularia autem sicut artificiati materia et fœemi- autem sicut artificiati materia et fœemi- na quia una forma universalis impræ- na quia una forma universalis impræ- gnat multa particularia, et una forma gnat multa particularia, et una forma artis est in multis artificialis : ergo et artis est in multis artificialis : ergo et masculus potest habere multas fœminas masculus potest habere multas fœminas secundum ordinem naturæ. secundum ordinem naturæ.

5. Item, Non est caput, cui non cohæ- 5. Item, Non est caput, cui non cohæ- ret nisi unicum membrum: sed vir est ret nisi unicum membrum: sed vir est caput mulieris ergo oportet, quod co- caput mulieris ergo oportet, quod co- hæreant ei plures mulieres. hæreant ei plures mulieres.

6. Item, In Littera, dicitur in aucto- 6. Item, In Littera, dicitur in aucto- ritate Augustini quæ trahitur de sancta ritate Augustini quæ trahitur de sancta virginitate, quod antiqui patres non con- virginitate, quod antiqui patres non con- tra naturam hoc faciebant: ergo vide- tra naturam hoc faciebant: ergo vide- tur, quod homo secundum naturam pot- tur, quod homo secundum naturam pot- erit habere uxores plures. erit habere uxores plures.

ergo debet aliam cognoscere: ergo ad ergo debet aliam cognoscere: ergo ad minus tempore conceptus potest pluri- minus tempore conceptus potest pluri- bus uti in matrimonio, ut videtur. bus uti in matrimonio, ut videtur.

9. Item, Si est contra naturam habere 9. Item, Si est contra naturam habere plures, quæratur contra quam naturam? plures, quæratur contra quam naturam? Constat enim, quod non contra sexum Constat enim, quod non contra sexum est, nec contra mores animalium in ge- est, nec contra mores animalium in ge- nere, nec contra rationem, nec contra nere, nec contra rationem, nec contra speciem hominis ergo videtur, quod speciem hominis ergo videtur, quod

non sit contra naturam. non sit contra naturam.

IN CONTRARIUM hujus objicitur sic : IN CONTRARIUM hujus objicitur sic : 1. Illud maxime esse naturale videtur, 1. Illud maxime esse naturale videtur, quod in prima natura condita est consti- quod in prima natura condita est consti- tutum sed tunc sic fuit institutum, tutum sed tunc sic fuit institutum, quod una esset unius: ergo hoc est ma- quod una esset unius: ergo hoc est ma- xime naturale: videtur ergo, quod con- xime naturale: videtur ergo, quod con- tra naturam sit habere plures. MEDIA tra naturam sit habere plures. MEDIA probatur ex hoc quod habetur, Genes. 11, probatur ex hoc quod habetur, Genes. 11, 24 Et adhærebit uxori suæ et non 24 Et adhærebit uxori suæ et non dixit, Uxoribus. dixit, Uxoribus.

2. Item, In animalibus aliis videmus, 2. Item, In animalibus aliis videmus, quod quibus non sufficiunt opera educa- quod quibus non sufficiunt opera educa- tionis filiorum, sed necesse est aliquid tionis filiorum, sed necesse est aliquid conferre, sicut faciunt aves, præcipue conferre, sicut faciunt aves, præcipue quæ habent pullos quos necesse est ci- quæ habent pullos quos necesse est ci- bari a parentibus, quod una sit unius : bari a parentibus, quod una sit unius : ergo cum tale animal sit homo, videtur ergo cum tale animal sit homo, videtur quod secundum naturam generis una sit quod secundum naturam generis una sit unius. Dicit autem Philosophus, quod unius. Dicit autem Philosophus, quod hoc maxime naturale est, quod convenit hoc maxime naturale est, quod convenit ratione generis: ergo videtur, quod se- ratione generis: ergo videtur, quod se- cundum naturam hominis una debet esse cundum naturam hominis una debet esse unius. unius.

3. Item, Si accipiatur remotius genus 3. Item, Si accipiatur remotius genus quam animal, sicut unum quod est in quam animal, sicut unum quod est in vegetabilibus, tunc patet, quod in eo- vegetabilibus, tunc patet, quod in eo- dem supposito conjunguntur masculina dem supposito conjunguntur masculina et fœminina vis: sed in illis non con- et fœminina vis: sed in illis non con- 7. Item, Videmus quod multi homines jungitur nisi una vis masculina cum una 7. Item, Videmus quod multi homines jungitur nisi una vis masculina cum una

Sed contra. Sed contra.

292 292

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

foeminina ergo videtur, quod hoc secun- foeminina ergo videtur, quod hoc secun- dum naturam debeat observari in omni- dum naturam debeat observari in omni- bus consequentibus genus in homine : bus consequentibus genus in homine : ergo secundum naturam tantum una est ergo secundum naturam tantum una est unius. unius.

4. Item, In tota natura sic est, quod 4. Item, In tota natura sic est, quod una forma movens non proportionatur una forma movens non proportionatur nisi uni materiæ: cum igitur masculus nisi uni materiæ: cum igitur masculus sit ut movens, et fœmina sicut materia sit ut movens, et fœmina sicut materia mota, videbitur secundum naturam esse, mota, videbitur secundum naturam esse, quod tantum una uni conjungatur : ergo quod tantum una uni conjungatur : ergo contra naturam erit si unus habeat plu- contra naturam erit si unus habeat plu-

res. res.

3. Item, Secundum Aristotelem, tam 3. Item, Secundum Aristotelem, tam in artibus quam in naturis, via in paucis in artibus quam in naturis, via in paucis magis est, quod natura expediat se pau- magis est, quod natura expediat se pau- cissimis ergo videtur, quod in quæren- cissimis ergo videtur, quod in quæren- da generatione via naturalis est in pau- da generatione via naturalis est in pau- cioribus quam potest: hæc autem sunt cioribus quam potest: hæc autem sunt duo, scilicet masculus, et fœmina: ergo duo, scilicet masculus, et fœmina: ergo videtur, quod præter viam naturæ est videtur, quod præter viam naturæ est plures uni conjungi. plures uni conjungi.

6. Item, In tota natura non invenitur, 6. Item, In tota natura non invenitur, quod unus motor proprius sit aliorum quod unus motor proprius sit aliorum mobilium sed secundum naturam in mobilium sed secundum naturam in generatione masculus est sicut motor generatione masculus est sicut motor proprius, et foemina sicut mobile : ergo proprius, et foemina sicut mobile : ergo videtur, quod contra naturam sit unum videtur, quod contra naturam sit unum marem habere plures fœminas. marem habere plures fœminas.

7. Item, In cœlestibus et elementis 7. Item, In cœlestibus et elementis numquam conjungitur nisi unum agens numquam conjungitur nisi unum agens ut masculus cum una fœmina ut patien- ut masculus cum una fœmina ut patien- te, sicut patet in stellis, signis, planetis, te, sicut patet in stellis, signis, planetis, et elementis, ubi numquam est nisi cali- et elementis, ubi numquam est nisi cali- dum unum cum uno sicco vel uno hu- dum unum cum uno sicco vel uno hu- mido, et frigidum unum cum uno sicco mido, et frigidum unum cum uno sicco vel unico humido ergo etiam sic debet vel unico humido ergo etiam sic debet esse in hominum conjunctione. esse in hominum conjunctione.

8. Item, Omne agens in natura remit- 8. Item, Omne agens in natura remit- titur si multiplicetur ei id in quod agit, titur si multiplicetur ei id in quod agit, et remissio sua erit causa impedimenti et remissio sua erit causa impedimenti vel debilitatis effectus: sed masculus est vel debilitatis effectus: sed masculus est agens verissime in generatione : ergo agens verissime in generatione : ergo multiplicato co in quod agit, remitte- multiplicato co in quod agit, remitte- tur, et remissio ejus crit causa impedi- tur, et remissio ejus crit causa impedi- menti vel debilitatis effectus : sed effe- menti vel debilitatis effectus : sed effe- ctus est productio similis : ergo si unus ctus est productio similis : ergo si unus haberet plures, hoc esset impedimentum haberet plures, hoc esset impedimentum et debilitas generationis. PROBATUR au- et debilitas generationis. PROBATUR au-

tem prima per inductionem in singulis, tem prima per inductionem in singulis, et etiam scribitur a Philosophis in pluri- et etiam scribitur a Philosophis in pluri- bus locis. bus locis.

RESPONSIO. Ad hoc sine præjudicio ali- RESPONSIO. Ad hoc sine præjudicio ali- ter dicendum, quod secundum Aristote- ter dicendum, quod secundum Aristote- lem, natura hominis duplex est, scilicet lem, natura hominis duplex est, scilicet quæ ex genere est, et quæ est ex diffe- quæ ex genere est, et quæ est ex diffe- rentia. Secundum illam quæ ex genere rentia. Secundum illam quæ ex genere est, non est contra naturam hominis ha- est, non est contra naturam hominis ha- bere plures uxores: et hæc natura est bere plures uxores: et hæc natura est in homine sicut potentia et sicut imper- in homine sicut potentia et sicut imper- fecta. Perfecta autem et formalis est illa fecta. Perfecta autem et formalis est illa quæ est ex differentia et hæc est du- quæ est ex differentia et hæc est du- plex secundum quod ratio dupliciter su- plex secundum quod ratio dupliciter su- mitur, scilicet ut natura quæ est in for- mitur, scilicet ut natura quæ est in for- ma hominis non considerans nisi natu- ma hominis non considerans nisi natu- ralia et ut ratio deliberativa eorum qua ralia et ut ratio deliberativa eorum qua solus inter alia percipit homo, sicut est solus inter alia percipit homo, sicut est honestum, turpe, conservativum pacis, honestum, turpe, conservativum pacis, et incitativum discordiæ, consiliativum et incitativum discordiæ, consiliativum civitatis, et destructivum civitatis et do- civitatis, et destructivum civitatis et do- mus. Et primo quidem modo adhuc vi- mus. Et primo quidem modo adhuc vi- detur, quod non sit contra naturam ha- detur, quod non sit contra naturam ha- bere plures. Secundo autem modo vide- bere plures. Secundo autem modo vide- tur esse præter naturam. Quod autem tur esse præter naturam. Quod autem sic sit, habetur ex Littera, sicut dicit sic sit, habetur ex Littera, sicut dicit Augustinus, quod non fuit contra natu- Augustinus, quod non fuit contra natu- ram, quod Jacob habuit plures: et de ram, quod Jacob habuit plures: et de hoc plurima sunt in decreto, quæst. 4: hoc plurima sunt in decreto, quæst. 4: et plurima etiam illorum ponit hic in et plurima etiam illorum ponit hic in Littera de Ambrosio, Hieronymo, et Au- Littera de Ambrosio, Hieronymo, et Au- gustino. Et sic non oportet solvere nisi gustino. Et sic non oportet solvere nisi secundam partem objectionum : quia secundam partem objectionum : quia omnes primæ objectiones in duobus omnes primæ objectiones in duobus prioribus sensibus naturæ procedunt. prioribus sensibus naturæ procedunt.

DICENDUM ergo videtur ad primum, Adole DICENDUM ergo videtur ad primum, Adole quod non fuit tunc matrimonium in offi- quod non fuit tunc matrimonium in offi- cium naturæ in genere vel in specie ab- cium naturæ in genere vel in specie ab- solute institutum, sed ut in specie ad solute institutum, sed ut in specie ad finem boni moralis relati, cujus percep- finem boni moralis relati, cujus percep- tiva est solius hominis natura: quia di- tiva est solius hominis natura: quia di- cunt Philosophi, quod hoc solius homi- cunt Philosophi, quod hoc solius homi- nis naturæ est discernere inter turpe et nis naturæ est discernere inter turpe et honestum : et ideo etiam postea nihil honestum : et ideo etiam postea nihil agendo contra naturam quam Deus in- agendo contra naturam quam Deus in- stituit, cum pauci essent boni et multi stituit, cum pauci essent boni et multi mali, dispensatione boni plures habue. mali, dispensatione boni plures habue.

runt. runt.

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 2. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 2.

AD ALIUD dicendum, quod animalia AD ALIUD dicendum, quod animalia uni conjunguntur pluribus de causis, et uni conjunguntur pluribus de causis, et etiam non uni conjunguntur oppositis etiam non uni conjunguntur oppositis causis. Sunt autem præcipue tres quibus causis. Sunt autem præcipue tres quibus conjunguntur uni, quarum una est, quod conjunguntur uni, quarum una est, quod vis masculi motiva pluribus fœcundandis vis masculi motiva pluribus fœcundandis non sufficit et hoc facit quandoque cibi non sufficit et hoc facit quandoque cibi diminutio, quandoque etiam naturæ vi- diminutio, quandoque etiam naturæ vi- goris destitutio. Secunda est: quia in goris destitutio. Secunda est: quia in fovendo et nutriendo unum non sufficit, fovendo et nutriendo unum non sufficit, co quod intra matricem filii compleri co quod intra matricem filii compleri non possunt, nec extra compleri possunt non possunt, nec extra compleri possunt nisi calore corporum parentum cale- nisi calore corporum parentum cale- scant, sicut est videre in avibus foventi- scant, sicut est videre in avibus foventi- bus successive alternatis vicibus. Unde bus successive alternatis vicibus. Unde videmus, quod aves quarum una tan- videmus, quod aves quarum una tan- tum fovet, vel etiam animalia quæ non tum fovet, vel etiam animalia quæ non fovent ova sua, non sic ordinantur, quod fovent ova sua, non sic ordinantur, quod certus mas certam habeat fœminam, sic- certus mas certam habeat fœminam, sic- ut patet in omni genere pullorum et an- ut patet in omni genere pullorum et an- serum, et etiam in piscibus, et lacertis, serum, et etiam in piscibus, et lacertis, et serpentibus. Tertia autem et ultima et serpentibus. Tertia autem et ultima causa est ingeniatio quam habet natura causa est ingeniatio quam habet natura ad discernendos filios proprios: quia, ad discernendos filios proprios: quia, sicut dicit Aristoteles, animalia non sicut dicit Aristoteles, animalia non æque memorativa sunt, nec æque disci- æque memorativa sunt, nec æque disci- plinabilia, et per consequens neque plinabilia, et per consequens neque æque ingeniativa circa curas filiorum. æque ingeniativa circa curas filiorum. Unde quædam nutriunt alios filios pro Unde quædam nutriunt alios filios pro suis, in quo arguitur perdix ubi dicitur: suis, in quo arguitur perdix ubi dicitur: Perdix fovet quod non peperit. Quæ- Perdix fovet quod non peperit. Quæ- dam autem numquam nutriunt. alienos dam autem numquam nutriunt. alienos nisi decepta, sicut bubala quæ non lactat nisi decepta, sicut bubala quæ non lactat alienum partum, nisi prius perungatur alienum partum, nisi prius perungatur stercore suo, et tunc lactat decepta. Quæ- stercore suo, et tunc lactat decepta. Quæ- dam autem nullo modo in suis decipi dam autem nullo modo in suis decipi possunt, et omnes alienos abjiciunt, et possunt, et omnes alienos abjiciunt, et non impendunt eis curam. Istæ ergo non impendunt eis curam. Istæ ergo sunt causæ quibus certas sibi vindicant sunt causæ quibus certas sibi vindicant animalia fœminas, et istis cessantibus animalia fœminas, et istis cessantibus non faciunt, sicut equus, et asinus, et non faciunt, sicut equus, et asinus, et plura gressibilia. In homine autem prop- plura gressibilia. In homine autem prop- ter industriam est procreatio plurium ter industriam est procreatio plurium fœminarum et ideo contra naturam fœminarum et ideo contra naturam suam non est habere plures, nisi natura suam non est habere plures, nisi natura ultimo modo accipiatur : quia verum ultimo modo accipiatur : quia verum est, quod domus non bene regitur pluri- est, quod domus non bene regitur pluri- bus existentibus uxoribus, et per conse- bus existentibus uxoribus, et per conse- quens neque civitas neque gens. quens neque civitas neque gens.

293 293

3 et 4. 3 et 4.

AD ALIUD dicendum, quod vis mascu- Ad object. AD ALIUD dicendum, quod vis mascu- Ad object. lina quæ est in plantis, est indeterminata lina quæ est in plantis, est indeterminata et imperfecta eo quod, ut dicitur in et imperfecta eo quod, ut dicitur in libro de Plantis, plantæ non habent libro de Plantis, plantæ non habent animam, sed partem partis animæ. Quod animam, sed partem partis animæ. Quod autem sit imperfecta, patet ex indeter- autem sit imperfecta, patet ex indeter- minatione sua et materialitate : quia minatione sua et materialitate : quia immobilis est et indeterminata, generans immobilis est et indeterminata, generans folia, virgas, et fructus, et in fructu folia, virgas, et fructus, et in fructu generat multa circumstantia fructum : generat multa circumstantia fructum : et ideo oportet, quod conjungatur in di- et ideo oportet, quod conjungatur in di- stinctionem quod moveat propter suam stinctionem quod moveat propter suam imperfectionem. Si autem ex imagina- imperfectionem. Si autem ex imagina- tione aliqua moveret, posset movere tione aliqua moveret, posset movere plura plura

unde plura non movet nisi sicut unde plura non movet nisi sicut natura, et etiam qualitatibus naturalibus natura, et etiam qualitatibus naturalibus quæ sunt calidum, frigidum, humidum, quæ sunt calidum, frigidum, humidum, et siccum. Non autem sic est in animali- et siccum. Non autem sic est in animali- bus quæ sunt naturæ perfectæ, et mo- bus quæ sunt naturæ perfectæ, et mo- vent ad imaginationem quæ diversifica- vent ad imaginationem quæ diversifica- tur in imaginibus et ideo unum mo- tur in imaginibus et ideo unum mo- vens in talibus movet multa. vens in talibus movet multa.

Per hoc etiam patet solutio ad se- Per hoc etiam patet solutio ad se- quens. quens.

AD ALIUD dicendum, quod in paucis Adobject 5. AD ALIUD dicendum, quod in paucis Adobject 5. est via in actu uno, sed in actibus plu- est via in actu uno, sed in actibus plu- ribus non oportet: generatio enim sem- ribus non oportet: generatio enim sem- per completur in duobus minimis: sed per completur in duobus minimis: sed multæ generationes per unum cum mul-´ multæ generationes per unum cum mul-´ tis compleri possunt. tis compleri possunt.

6 et 7. 6 et 7.

AD ALIUD dicendum, quod illud intelli- Ad object. AD ALIUD dicendum, quod illud intelli- Ad object. gitur de motore proximo, et taliter non gitur de motore proximo, et taliter non se habent masculus et foemina in specie se habent masculus et foemina in specie hominis et ideo nihil probatur per hominis et ideo nihil probatur per istud. istud.

Per illud etiam patet solutio ad se- Per illud etiam patet solutio ad se-

quens. quens.

AD ULTIMUM dicendum, quod una sim- Ad object. 8. AD ULTIMUM dicendum, quod una sim- Ad object. 8. plici actione agens in plura, remittitur, plici actione agens in plura, remittitur, quanto plus illa multiplicantur, sed suc- quanto plus illa multiplicantur, sed suc- cessive agens non potest remitti: quia, cessive agens non potest remitti: quia, sicut dicit Aristoteles, modo implet unam, sicut dicit Aristoteles, modo implet unam, et post hoc, semine attracto ad vasa semi- et post hoc, semine attracto ad vasa semi- naria et maturato, implet aliam, et ter- naria et maturato, implet aliam, et ter- tiam, et sic deinceps. tiam, et sic deinceps.

294 294

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An unam mulierem habere plures viros An unam mulierem habere plures viros sit contra naturam? sit contra naturam?

Tertio quæritur, Utrum unam mulie- Tertio quæritur, Utrum unam mulie- rem habere plures viros sit contra natu- rem habere plures viros sit contra natu- ram vel naturæ ordinem? ram vel naturæ ordinem?

Videtur autem, quod non quia Videtur autem, quod non quia

4. Videtur, quod vir et mulier sunt 4. Videtur, quod vir et mulier sunt ejusdem speciei: ergo quod non est ejusdem speciei: ergo quod non est contra naturam viri, non est contra natu- contra naturam viri, non est contra natu- ram mulieris sed habitum est non esse ram mulieris sed habitum est non esse contra naturam viri, conjungi pluribus: contra naturam viri, conjungi pluribus: ergo nec erit contra naturam mulieris ergo nec erit contra naturam mulieris habere plures viros. habere plures viros.

2. Item, Foemina desiderat masculum 2. Item, Foemina desiderat masculum sicut turpe bonum, et materia formam: sicut turpe bonum, et materia formam: video autem, quod materia desiderat non video autem, quod materia desiderat non unam formam, sed plures: ergo nec unam formam, sed plures: ergo nec fœmina naturali desiderio unum marem, fœmina naturali desiderio unum marem, sed plures: ergo secundum naturam pot- sed plures: ergo secundum naturam pot- est conjungi pluribus. est conjungi pluribus.

3. Item, Inferiora se habent ad supe- 3. Item, Inferiora se habent ad supe- riora sicut fœmina ad virum, sicut dixe- riora sicut fœmina ad virum, sicut dixe- runt Philosophi: sed ego video, quod runt Philosophi: sed ego video, quod terra quæ circulo stellato octave sphæræ terra quæ circulo stellato octave sphæræ imprægnatur, non jungitur uni præ- imprægnatur, non jungitur uni præ- guanti, sed multis: ergo videtur, quod guanti, sed multis: ergo videtur, quod fœmina secundum naturam jungi possit fœmina secundum naturam jungi possit

multis. multis.

4. Item, In multis animalibus vide- 4. Item, In multis animalibus vide- mus, quod multi mares sequuntur unam mus, quod multi mares sequuntur unam fœminam, et numquam plures fœminæ fœminam, et numquam plures fœminæ unum marem, sicut in canibus, et lupis: unum marem, sicut in canibus, et lupis: ergo videtur, quod ex genere habetur, ergo videtur, quod ex genere habetur, quod secundum naturam generis fœmina quod secundum naturam generis fœmina possit jungi pluribus maritis et mari- possit jungi pluribus maritis et mari- bus. bus.

5. Item, Fomina se habet in genera- 5. Item, Fomina se habet in genera- tione sicut recipiens: sed omne reci- tione sicut recipiens: sed omne reci- piens est receptivum multorum secun- piens est receptivum multorum secun- dum naturam recipientis: ergo fœmina dum naturam recipientis: ergo fœmina potest recipere a multis viris: ergo et potest recipere a multis viris: ergo et

secundum naturam est jungibilis pluri- secundum naturam est jungibilis pluri- bus viris. bus viris.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

: :

1. Dicit Aristoteles, quod unus multas 1. Dicit Aristoteles, quod unus multas implet una autem non impletur nisi ab implet una autem non impletur nisi ab uno ergo licet vir sit jungibilis multis uno ergo licet vir sit jungibilis multis secundum naturam suam, tamen mulier secundum naturam suam, tamen mulier non jungitur nisi uni. non jungitur nisi uni.

2. Item, Junctio fœminarum ad viros 2. Item, Junctio fœminarum ad viros secundum naturam non est nisi propter secundum naturam non est nisi propter generationem, quia non nisi ad hoc a generationem, quia non nisi ad hoc a Deo et natura distinctus est sexus: sed Deo et natura distinctus est sexus: sed cum ab uno suscipit fœmina, non est cum ab uno suscipit fœmina, non est susceptibilis ab alio nisi cum periculo susceptibilis ab alio nisi cum periculo conceptus primi: ergo secundum natu- conceptus primi: ergo secundum natu- ram non est conjungibilis alteri cum ram non est conjungibilis alteri cum suscepit ab uno: sed postquam peperit, suscepit ab uno: sed postquam peperit, potest suscipere ab eodem: ergo ipsa ad potest suscipere ab eodem: ergo ipsa ad generandum sufficienter jungitur uni : generandum sufficienter jungitur uni : habitum autem est ante, quod via na- habitum autem est ante, quod via na- turæ est in paucioribus quantum potest: turæ est in paucioribus quantum potest: ergo secundum naturam fœmina non est ergo secundum naturam fœmina non est conjungibilis nisi uni. conjungibilis nisi uni.

3. Item, Secundum naturam bene sunt 3. Item, Secundum naturam bene sunt multa membra unius capitis, sed num- multa membra unius capitis, sed num- quam sunt plura capita unius membri: quam sunt plura capita unius membri: cum igitur vir sit ut caput, et mulier cum igitur vir sit ut caput, et mulier sicut membrum, unus vir potest secun- sicut membrum, unus vir potest secun- dum ordinem naturæ habere plures fœ- dum ordinem naturæ habere plures fœ- minas, nullo autem modo una fœmina minas, nullo autem modo una fœmina plures viros. plures viros.

4. Item, In multis animalibus vide- 4. Item, In multis animalibus vide- mus, quod mas vindicat sibi plures, et mus, quod mas vindicat sibi plures, et pugnat pro illis usque ad mortem, sicut pugnat pro illis usque ad mortem, sicut cervi, apri, et galli: non autem vide- cervi, apri, et galli: non autem vide- mus, quod fœminæ pugnent pro pluri- mus, quod fœminæ pugnent pro pluri- bus maribus vel sequantur plures mares: bus maribus vel sequantur plures mares: ergo videtur, quod secundum naturam ergo videtur, quod secundum naturam generis naturale quidem sit, quod vir generis naturale quidem sit, quod vir possit habere plures, nullo autem modo possit habere plures, nullo autem modo sit secundum ordinem naturæ, quod sit secundum ordinem naturæ, quod foemina una habeat plures viros simul foemina una habeat plures viros simul quos sequatur. quos sequatur.

5. Item, Ex hoc nasceretur dissidium 5. Item, Ex hoc nasceretur dissidium ceconomica et politiarum uxor enim ceconomica et politiarum uxor enim subditur secundum leges, et canones, et subditur secundum leges, et canones, et naturales rationes. Detur ergo, quod una naturales rationes. Detur ergo, quod una habeat plures: ergo obediet ambobus, et habeat plures: ergo obediet ambobus, et sequetur cos: ergo cum unus præcipit ut sequetur cos: ergo cum unus præcipit ut

Set Set

IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 3. IN IV SENTENT. DIST. XXXIII, A, ART. 3.

aedificet domum suam, alter forte præci- aedificet domum suam, alter forte præci-

pit de domo alia ædificanda: ergo fit pit de domo alia ædificanda: ergo fit destructio, et confusio domus et civitatis destructio, et confusio domus et civitatis sequitur ex eo. sequitur ex eo.

6. Item, Ut dicit Tullius, matrimo- 6. Item, Ut dicit Tullius, matrimo- nium inventum est, ut certi liberi co- nium inventum est, ut certi liberi co- gnoscantur sed una habente plures, gnoscantur sed una habente plures, nullus sciet certos et proprios liberos : nullus sciet certos et proprios liberos : ergo nullus sollicitabitur pro eis: ergo ergo nullus sollicitabitur pro eis: ergo peribunt filii, propter quos natura inve- peribunt filii, propter quos natura inve- nit matrimonium, quod est inconve- nit matrimonium, quod est inconve- niens ergo secundum naturam etiam niens ergo secundum naturam etiam inconveniens est, quod una plures ha- inconveniens est, quod una plures ha- beat viros. beat viros.

QUOD VIDETUR esse concedendum, et QUOD VIDETUR esse concedendum, et dicendum ad primum, quod multis de dicendum ad primum, quod multis de causis nullo modo est secundum natu- causis nullo modo est secundum natu- ram, quod una fœmina habeat plures: ram, quod una fœmina habeat plures: sed quatuor evidentiores assignabo, ratio- sed quatuor evidentiores assignabo, ratio- nes, quarum tres sumam ex natura ge- nes, quarum tres sumam ex natura ge- neris, et unam ex natura differentiæ. neris, et unam ex natura differentiæ.

Prima ex natura generis sumpta est, Prima ex natura generis sumpta est, quod nimia concussio matricis facit de- quod nimia concussio matricis facit de- cidere partum, eo quod adhæret con- cidere partum, eo quod adhæret con- ceptus per coctilidones, sicut fructus ad ceptus per coctilidones, sicut fructus ad arborem, et in principio conceptus pro- arborem, et in principio conceptus pro- pter teneritatem coctilidonum, et in fine pter teneritatem coctilidonum, et in fine propter maturitatem et pondus infantis propter maturitatem et pondus infantis de levi cadit in medio autem tempore de levi cadit in medio autem tempore fortius adhæret et ideo etiam cum uno fortius adhæret et ideo etiam cum uno multum coire periculosum est conceptui, multum coire periculosum est conceptui, ut dixit supra Hieronymus in Littera, et ut dixit supra Hieronymus in Littera, et ponitur in decreto 32, quæst. 4, cum ponitur in decreto 32, quæst. 4, cum diversis autem coire omnino contraria- diversis autem coire omnino contraria-

retur. retur.

Secunda autem est, quod ex nimio Secunda autem est, quod ex nimio fluxu seminis et injecti et ejecti lubrica- fluxu seminis et injecti et ejecti lubrica- tur matrix, ita quod nihil tenet: ideo tur matrix, ita quod nihil tenet: ideo meretrices non concipiunt: et ideo quæ meretrices non concipiunt: et ideo quæ cum uno nimis sunt frequentis coitus, cum uno nimis sunt frequentis coitus, minus et rarius concipiunt. minus et rarius concipiunt.

Tertia autem est, quia licet semen Tertia autem est, quia licet semen mulieris materiale sit in conceptu, ta- mulieris materiale sit in conceptu, ta- men operatur ad conceptum: et ideo men operatur ad conceptum: et ideo oportet in ipso esse debitam maturita- oportet in ipso esse debitam maturita- tem sed debita maturitas non potest tem sed debita maturitas non potest esse in semine nimis fluente, quia ad esse in semine nimis fluente, quia ad hoc ut maturetur, oportet quod attra- hoc ut maturetur, oportet quod attra-

295 295

ctum in vasis seminariis stet ad tempus: ctum in vasis seminariis stet ad tempus: et ideo non competit, quod mulier ha- et ideo non competit, quod mulier ha- beat plures. Quod autem hoc non impe- beat plures. Quod autem hoc non impe- diat in viro, infra ostendetur, ubi quære- diat in viro, infra ostendetur, ubi quære- tur, si tunc haberi plurimæ poterant. tur, si tunc haberi plurimæ poterant.

Quarta autem quæ sumitur ex parte Quarta autem quæ sumitur ex parte differentiæ est, quod hoc ordinaretur ad differentiæ est, quod hoc ordinaretur ad destructionem economicæ et politegiæ, destructionem economicæ et politegiæ, sicut probatur in objectione. sicut probatur in objectione.

AD ARGUMENTUM ergo primum dicen- AD ARGUMENTUM ergo primum dicen- dum, quod non sequitur : quia licet vir dum, quod non sequitur : quia licet vir et mulier sint in specie una, sunt tamen et mulier sint in specie una, sunt tamen in sexu differenter se habente ad genera- in sexu differenter se habente ad genera- tionem et ideo non est de natura mu- tionem et ideo non est de natura mu- lieris, quod est de natura viri. lieris, quod est de natura viri.