Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

254 254

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Si autem quæratur, quare talis com- Si autem quæratur, quare talis com- paratur adultero, et non fornicatori ? paratur adultero, et non fornicatori ? Dicendum, quod hoc ideo est, quia forni- Dicendum, quod hoc ideo est, quia forni- cator non peccat in matrimonium, sed cator non peccat in matrimonium, sed ille talis peccat: et ideo a corruptione ille talis peccat: et ideo a corruptione matrimonii dicitur adulter, non a trans- matrimonii dicitur adulter, non a trans- gressione thori. gressione thori.

Et per hoc patet solutio ad id quod Et per hoc patet solutio ad id quod objicitur de adultero: quia non quoad objicitur de adultero: quia non quoad hoc facit comparationem. hoc facit comparationem.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod conversio duplex est: est dum quod conversio duplex est: est enim una per rationem præambulam enim una per rationem præambulam actui, et alia per ipsum opus. Et de con- actui, et alia per ipsum opus. Et de con- versione rationis præambulæ actui, ve- versione rationis præambulæ actui, ve- rum est quod objicitur, scilicet quod rum est quod objicitur, scilicet quod quæ sunt ejusdem et æqualis conversio- quæ sunt ejusdem et æqualis conversio- nis, etc.: sed hoc non tenet hic quia nis, etc.: sed hoc non tenet hic quia ille considerat concessionem et honesta- ille considerat concessionem et honesta- tem matrimonii, et ideo sub Deo con- tem matrimonii, et ideo sub Deo con- vertitur alius autem non considerat, vertitur alius autem non considerat, nisi foedam delectationem. Et hæc solu- nisi foedam delectationem. Et hæc solu- tio valet in multis. tio valet in multis.

AD ALIUD dicendum, quod non cor- AD ALIUD dicendum, quod non cor- rumpit æstimationem prudentiæ delecta- rumpit æstimationem prudentiæ delecta- tio matrimonii quia prudentia præam- tio matrimonii quia prudentia præam- bula ordinat eam sed actum prudentiæ bula ordinat eam sed actum prudentiæ opus concomitantem suspendit ad tem- opus concomitantem suspendit ad tem-

pus. pus.

ARTICULUS XXI. ARTICULUS XXI.

Quando coitus est bonus ? Quando coitus est bonus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Hieronymus, ibi, F, ante finem: « Non Hieronymus, ibi, F, ante finem: « Non regnat in eo impetus voluntatis, etc. » regnat in eo impetus voluntatis, etc. »

Cum enim tria possunt esse moventia Cum enim tria possunt esse moventia simplicia in coitu, et duo composita, eo simplicia in coitu, et duo composita, eo quod tertium esse non possit: quæratur quod tertium esse non possit: quæratur de coitu secundum quodlibet moven- de coitu secundum quodlibet moven- tium, utrum sit bonus, vel malus ? et tium, utrum sit bonus, vel malus ? et quantum bonus est, et quantum malus quantum bonus est, et quantum malus est ? est ?

Est enim movens natura quæ speciem Est enim movens natura quæ speciem

salutare desiderat, et iterum salutare desiderat, et iterum

movens movens

bonum matrimonii. Item, est movens bonum matrimonii. Item, est movens libido quæ sunt simplicia. Est autem libido quæ sunt simplicia. Est autem movens natura cum gratia, et natura movens natura cum gratia, et natura cum libidine, quæ sunt duo moventia cum libidine, quæ sunt duo moventia composita. composita.

Sit ergo primo movens natura. Sit ergo primo movens natura.

Videtur autem, quod tunc sit bonus: Videtur autem, quod tunc sit bonus: 1. Esse enim naturale est bonum: 1. Esse enim naturale est bonum: ergo et istud. ergo et istud.

2. Item, Dignior est actus naturæ, qui 2. Item, Dignior est actus naturæ, qui ad melius operatur: sed dignior et me- ad melius operatur: sed dignior et me- lior est species individuo: ergo dignior lior est species individuo: ergo dignior est actus operans ad speciem, quam ad est actus operans ad speciem, quam ad individui salutem: sed coitus operatur individui salutem: sed coitus operatur ad salutem speciei, comestio autem ad ad salutem speciei, comestio autem ad salutem individui ergo videtur, quod salutem individui ergo videtur, quod melius sit coire, quam comedere. melius sit coire, quam comedere.

3. Item, Philosophi dicunt, quod coi- 3. Item, Philosophi dicunt, quod coi- tus est res divina, in qua natura posuit tus est res divina, in qua natura posuit abundantiam delectationis, ut fortius ap- abundantiam delectationis, ut fortius ap- petatur propter speciei permanentiam : petatur propter speciei permanentiam : ergo videtur, quod sit optimus et dignis- ergo videtur, quod sit optimus et dignis- simus actus. simus actus.

4. Item, In aliis naturis ab homine 4. Item, In aliis naturis ab homine non dubitamus, quin optimum et ulti- non dubitamus, quin optimum et ulti- mum in eis sit generare tale alterum, mum in eis sit generare tale alterum, quale est unumquodque eorum, sicut quale est unumquodque eorum, sicut scribitur in secundo de Anima: ergo scribitur in secundo de Anima: ergo videtur, quod similiter sit in homine: videtur, quod similiter sit in homine: igitur si moveat ad coitum natura ad igitur si moveat ad coitum natura ad speciem ampliandam et sustinendam, speciem ampliandam et sustinendam, videtur quod non tantum non sit malum, videtur quod non tantum non sit malum, sed plurimum bonum. sed plurimum bonum.

ram, ram,

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod 1. Quotiescumque id quod est superio- 1. Quotiescumque id quod est superio- ris naturæ, inclinatur ad inferiorem natu- ris naturæ, inclinatur ad inferiorem natu- ipsum secundum naturam pejora- ipsum secundum naturam pejora- tur et hanc quidem propositionem in- tur et hanc quidem propositionem in- nuit Aristoteles in prima parte X Ethi- nuit Aristoteles in prima parte X Ethi- corum sed homo superiorem naturam corum sed homo superiorem naturam habet, intellectualem, non organicam : habet, intellectualem, non organicam : ergo si operatur secundum naturam in- ergo si operatur secundum naturam in- feriorem, erit sibi operatio non secun- feriorem, erit sibi operatio non secun- dum naturam propriam : ergo homo de- dum naturam propriam : ergo homo de- turpatur in ea secundum naturam pro- turpatur in ea secundum naturam pro- priam sed coire est secundum naturam priam sed coire est secundum naturam inferiorem, quæ est bruti: ergo ipsa de- inferiorem, quæ est bruti: ergo ipsa de- turpat naturaliter hominem. turpat naturaliter hominem.

Sed co Sed co

Comal, 1, Comal, 1,

⚫ contra. ⚫ contra.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, F, ART. 21. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, F, ART. 21.

2. Item, Videmus Philosophos qui non 2. Item, Videmus Philosophos qui non peccatum hoc modo considerant ut theo- peccatum hoc modo considerant ut theo- logus, nec etiam bona matrimonii, vitu- logus, nec etiam bona matrimonii, vitu- perare coitum, et laudare felicitati con- perare coitum, et laudare felicitati con- templativæ insistentes: cum igitur illi templativæ insistentes: cum igitur illi non considerant nisi naturam et naturale non considerant nisi naturam et naturale bonum, videtur quod coitus sit de turpi- bonum, videtur quod coitus sit de turpi- bus hominum. bus hominum.

ULTERIUS quæritur de bono matrimo- ULTERIUS quæritur de bono matrimo- nii movente. nii movente.

Videtur enim, quod movere non pos- Videtur enim, quod movere non pos- sit: quia sit: quia

1. Malum est, quod malo permixtum 1. Malum est, quod malo permixtum est sed bonum numquam movet ad est sed bonum numquam movet ad malum ergo nec movet ad bonum ma- malum ergo nec movet ad bonum ma- lo permixtum sed omnis coitus est lo permixtum sed omnis coitus est malo concupiscentiæ permixtus: ergo malo concupiscentiæ permixtus: ergo bonum numquam movet ad coitum. bonum numquam movet ad coitum.

2 Item, Virtus est arte certior, ut dicit 2 Item, Virtus est arte certior, ut dicit Philosophus : ars autem finem num- Philosophus : ars autem finem num- quam quærit via remotiori, sed propin- quam quærit via remotiori, sed propin- quiori ergo nec virtus: sed omne bo- quiori ergo nec virtus: sed omne bo- num facilius et citius consequitur bo- num facilius et citius consequitur bo- num movens ad simpliciter bonum, num movens ad simpliciter bonum, quam ad permixtum turpitudine: ergo quam ad permixtum turpitudine: ergo videtur, quod nullum bonorum matri- videtur, quod nullum bonorum matri- monii umquam moveat ad coitum, quia monii umquam moveat ad coitum, quia turpitudini permixtum est. turpitudini permixtum est.

3. Item, Natura numquam movet ad 3. Item, Natura numquam movet ad aliquid in quo necesse sit deficere natu- aliquid in quo necesse sit deficere natu- rales actus: ergo cum virtus sit in mo- rales actus: ergo cum virtus sit in mo- dum naturæ movens, videtur quod vir- dum naturæ movens, videtur quod vir- tus numquam moveat ad aliquid in quo tus numquam moveat ad aliquid in quo necesse sit deficere virtutis actus et ope- necesse sit deficere virtutis actus et ope- rationes sed omnes virtutis actus et rationes sed omnes virtutis actus et operationes deficiunt, dum coitus est: operationes deficiunt, dum coitus est: ergo nullum bonum umquam movet ad ergo nullum bonum umquam movet ad coitum, ut videtur. coitum, ut videtur.

IN CONTRARIUM hujus est, IN CONTRARIUM hujus est,

1. Quod dicitur, Tob. III, 18: Virum 1. Quod dicitur, Tob. III, 18: Virum autem cum timore tuo, non cum libidine, autem cum timore tuo, non cum libidine, etc. ergo timor Dei et amor posteritatis etc. ergo timor Dei et amor posteritatis movent ad coitum. movent ad coitum.

2. Item, Id quod imperat Deus specia- 2. Item, Id quod imperat Deus specia- li apparitione Angeli sacerdoti cultui li apparitione Angeli sacerdoti cultui insistenti, fit virtute et bono movente insistenti, fit virtute et bono movente ad ipsum tale autem est cognitio uxo- ad ipsum tale autem est cognitio uxo- ris aliquando ergo, etc. PROBATIO pri- ris aliquando ergo, etc. PROBATIO pri-

255 255

mæ est, Luc. 1, 5 et seq., in conceptione mæ est, Luc. 1, 5 et seq., in conceptione Joannis Baptistæ. Joannis Baptistæ.

ULTERIUS quæritur de libidine mo- Quæst. 2. ULTERIUS quæritur de libidine mo- Quæst. 2.

vente. vente.

Videtur enim hæc semper esse mortale Videtur enim hæc semper esse mortale peccatum. peccatum.

1. Dicit enim Augustinus, quod libido 1. Dicit enim Augustinus, quod libido est improba voluntas: sed omne quod a est improba voluntas: sed omne quod a voluntate improba causatur, est vitium: voluntate improba causatur, est vitium: ergo omnis coitus talis est vitium: sed ergo omnis coitus talis est vitium: sed vitium omne detestabile est : ergo coitus vitium omne detestabile est : ergo coitus talis est mortale peccatum. talis est mortale peccatum.

2. Item, Quod nec rationem habet 2. Item, Quod nec rationem habet præambulam ordinantem, nec concomi- præambulam ordinantem, nec concomi- tantem, illud omnino pervertit ratio- tantem, illud omnino pervertit ratio- nem sed talis est coitus in quo libido nem sed talis est coitus in quo libido movet ergo talis coitus subvertit ratio- movet ergo talis coitus subvertit ratio- nem sed omne quod subvertit ratio- nem sed omne quod subvertit ratio- nem, est mortale peccatum: ergo omnis nem, est mortale peccatum: ergo omnis talis coitus est mortalis. talis coitus est mortalis.

3. Item, Tob. vi, 17: Hi namque qui 3. Item, Tob. vi, 17: Hi namque qui conjugium ita suscipiunt, ut Deum a se conjugium ita suscipiunt, ut Deum a se et a sua mente excludant, et suæ libidini et a sua mente excludant, et suæ libidini ita vacent, sicut equus et mulus, etc. : ita vacent, sicut equus et mulus, etc. : ergo quicumque sic accipit, peccat mor- ergo quicumque sic accipit, peccat mor- taliter sed omnis quem libido incitat, taliter sed omnis quem libido incitat, sic accipit : ergo omnis quem movet li- sic accipit : ergo omnis quem movet li- bido ad actum, peccat mortaliter. bido ad actum, peccat mortaliter.

IN CONTRARIUM hujus est, quod concu- Sed contra IN CONTRARIUM hujus est, quod concu- Sed contra bitus qui fit causa libidinis satiandæ, po- bitus qui fit causa libidinis satiandæ, po- nitur in quotidianis et levibus peccatis nitur in quotidianis et levibus peccatis hic in Littera ab Augustino: ergo non hic in Littera ab Augustino: ergo non est peccatum mortale. est peccatum mortale.

ULTERIUS quæritur de actu isto, quan- Quæst. 3. ULTERIUS quæritur de actu isto, quan- Quæst. 3. do libido movet cum natura. do libido movet cum natura.

Videtur enim, quod hoc sit semper : Videtur enim, quod hoc sit semper :

quia quia

1. Sicut dicit Avicenna: « Nisi adsit 1. Sicut dicit Avicenna: « Nisi adsit libido in anima, non præcipit virtutibus libido in anima, non præcipit virtutibus præparantibus seminis decisionem, et præparantibus seminis decisionem, et extendentibus membra : » sed sine illis extendentibus membra : » sed sine illis non potest fieri coitus: ergo nec sine non potest fieri coitus: ergo nec sine libidine. libidine.

2. Item, Dicit Augustinus, quod ex 2. Item, Dicit Augustinus, quod ex concupiscentia adjuncta ad coitum inna- concupiscentia adjuncta ad coitum inna- scitur originale peccatum in parvulis : scitur originale peccatum in parvulis : sed ex omni concubitu quoad actum sed ex omni concubitu quoad actum

Quaest. 4, Quaest. 4,

Sed contra. Sed contra.

Solutio, Solutio,

236 236

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

concumbendi potest innasci parvulus : concumbendi potest innasci parvulus : ergo in omni actu concumbendi est con- ergo in omni actu concumbendi est con- cupiscentia ergo numquam fit concubi- cupiscentia ergo numquam fit concubi- tus sine ipsa. tus sine ipsa.

3. Item, Leprosi actus digestivus num- 3. Item, Leprosi actus digestivus num- quam fit sine corruptione lepræ, eo quod quam fit sine corruptione lepræ, eo quod ipsa vasa et humores in vasis sunt corru- ipsa vasa et humores in vasis sunt corru- pti ergo a simili in corrupto per con- pti ergo a simili in corrupto per con- cupiscentiam, numquam fiet actus con- cupiscentiam, numquam fiet actus con- cupiscentiæ sine corruptione libidinis: cupiscentiæ sine corruptione libidinis: sed generativa in omnibus sic est infecta sed generativa in omnibus sic est infecta et corrupta ergo numquam potest esse et corrupta ergo numquam potest esse in actu sine libidinis corruptione. in actu sine libidinis corruptione.

ULTERIUS quæritur de illo concubitu, ULTERIUS quæritur de illo concubitu, qui fit ex natura et bono matrimonii qui fit ex natura et bono matrimonii moventibus. moventibus.

Ille enim videtur esse actus optimus: Ille enim videtur esse actus optimus: 1. Quia duplici perfectione perfectus 1. Quia duplici perfectione perfectus est, scilicet naturæ, et moris: ergo opti- est, scilicet naturæ, et moris: ergo opti- mussed optimi actus sunt meritorii: mussed optimi actus sunt meritorii: ergo talis actus est meritorius. ergo talis actus est meritorius.

2. Item, Quidquid habet speciem boni 2. Item, Quidquid habet speciem boni virtutis, est ordinatum ad felicitatem: virtutis, est ordinatum ad felicitatem: sed omnis talis actus est meritorius: er- sed omnis talis actus est meritorius: er- go et iste. go et iste.

IN CONTRARIUM autem hujus est, quod IN CONTRARIUM autem hujus est, quod 1. Dicit Apostolus, quod impedimen- 1. Dicit Apostolus, quod impedimen- tum est Domino se observandi 1 tum est Domino se observandi 1 : sed : sed nihil talium est meritorium: ergo nec nihil talium est meritorium: ergo nec coitus matrimonialis. coitus matrimonialis.

2. Item, In Littera nunquam dicitur, 2. Item, In Littera nunquam dicitur, quod sit meritorius, nec etiam Aposto- quod sit meritorius, nec etiam Aposto- lus hoc dicit, sed tantum dicit, quod non lus hoc dicit, sed tantum dicit, quod non peccat virgo si nubit 2: ergo videtur, peccat virgo si nubit 2: ergo videtur, quod non habeat meritum. quod non habeat meritum.

RESPONSIO. Dicendum, quod sicut pro- RESPONSIO. Dicendum, quod sicut pro- cedunt objectiones, omnia ista quando- cedunt objectiones, omnia ista quando- que possunt esse moventia per intentio- que possunt esse moventia per intentio- nem quia coiens potest moveri inten- nem quia coiens potest moveri inten- tione boni naturæ, vel pietatis, et religio- tione boni naturæ, vel pietatis, et religio- nis, vel justitiæ, vel delectatione libidi- nis, vel justitiæ, vel delectatione libidi- nis simul et naturæ, vel bono pietatis si- nis simul et naturæ, vel bono pietatis si- mul et naturæ. mul et naturæ.

1 I ad Timoth. VII, 35: Porro hoc ad utilita- 1 I ad Timoth. VII, 35: Porro hoc ad utilita- tem vestram dico, non ut laqueum vobis injiciam, tem vestram dico, non ut laqueum vobis injiciam, sed ad id quod honestum est, et quod facultatem sed ad id quod honestum est, et quod facultatem

Sed cum sola libido movet, est ulte- Sed cum sola libido movet, est ulte- rius distinguendum: quia aut movet rius distinguendum: quia aut movet fervens extra honestatem matrimonii et fervens extra honestatem matrimonii et concessionem, et tunc quodammodo concessionem, et tunc quodammodo adulter est, ut paulo ante patuit. Aut adulter est, ut paulo ante patuit. Aut fervet intra metas honestatis et conces- fervet intra metas honestatis et conces- sionis matrimonii et tunc veniale di- sionis matrimonii et tunc veniale di- cendum est, ut patet ex verbis Augustini cendum est, ut patet ex verbis Augustini in Littera positis. Similiter cum libido in Littera positis. Similiter cum libido præit, et natura sequitur, et, ut puto, præit, et natura sequitur, et, ut puto, tunc est gravius peccatum, sed non mor- tunc est gravius peccatum, sed non mor- tale aut libido sequitur, et tunc est tale aut libido sequitur, et tunc est minus. minus.

HIS HABITIS, ad objecta est responden- Aditer HIS HABITIS, ad objecta est responden- Aditer dum. Quod ergo primo quæritur, dicen- dum. Quod ergo primo quæritur, dicen- dum quod nullum peccatum est quando dum quod nullum peccatum est quando natura sic movet et hoc, ut dicit Tul- natura sic movet et hoc, ut dicit Tul- lius, ordinat coitum ad honestas nuptias lius, ordinat coitum ad honestas nuptias et certos liberos: quia aliter nullus cer- et certos liberos: quia aliter nullus cer- tos liberos recognosceret: sed tamen li- tos liberos recognosceret: sed tamen li- cet non sit malum, quia non est necessa- cet non sit malum, quia non est necessa- rium, non tantum est malum abstinere rium, non tantum est malum abstinere a coitu, sicut a cibo. Et hoc duabus ra- a coitu, sicut a cibo. Et hoc duabus ra- tionibus quarum prima est, quia sub- tionibus quarum prima est, quia sub- sistentia individui est mihi magis neces- sistentia individui est mihi magis neces- saria, quam speciei in alio. Secunda au- saria, quam speciei in alio. Secunda au- tem est quia non est verum generali- tem est quia non est verum generali- ter, quod melius simpliciter sit semper ter, quod melius simpliciter sit semper magis eligendum, sed melius mihi quan- magis eligendum, sed melius mihi quan- doque est eligendum et ita est de cibo, doque est eligendum et ita est de cibo, et coitu. Omnes autem rationes proce- et coitu. Omnes autem rationes proce- dunt ac si dignius et melius simpliciter dunt ac si dignius et melius simpliciter semper mihi magis faciendum sit. semper mihi magis faciendum sit.

Et per hoc patet solutio ad primam Et per hoc patet solutio ad primam partem objectionum. partem objectionum.

AD ID autem quod objicitur in contra- Ad AD ID autem quod objicitur in contra- Ad rium, dicendum quod ex hoc non pro- rium, dicendum quod ex hoc non pro- batur, quod sit mala, sed potius sequi- batur, quod sit mala, sed potius sequi- tur, quod non sit hominis propria. Et tur, quod non sit hominis propria. Et ita solvit Aristoteles argumentum : quia ita solvit Aristoteles argumentum : quia convenit homini secundum commune, convenit homini secundum commune, et non secundum proprium, id est, in- et non secundum proprium, id est, in- tellectum. Aliter potest dici et melius, tellectum. Aliter potest dici et melius, quod descensus et delectationes inferiores quod descensus et delectationes inferiores fiunt duobus modis. Primus est cum ra- fiunt duobus modis. Primus est cum ra-

præbeat sine impedimento Dominum observandi. præbeat sine impedimento Dominum observandi. 2 I ad Corinth. VII, 20: Si nupserit virgo, 2 I ad Corinth. VII, 20: Si nupserit virgo, non peccavit. non peccavit.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, F, ART. 21. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, F, ART. 21.

tione ordinante delectationes ipsas: et tione ordinante delectationes ipsas: et iste modus non contrariatur bono ratio- iste modus non contrariatur bono ratio- nis. Alio modo secundum corruptionem nis. Alio modo secundum corruptionem rationis perversæ et iste contrariatur. rationis perversæ et iste contrariatur. In coitu autem conjugali est descensus In coitu autem conjugali est descensus primo modo, non secundo modo. primo modo, non secundo modo. 1. AD ID quod postea objicitur, dicendum 1. AD ID quod postea objicitur, dicendum quod intellectualis natura, cujus felicita- quod intellectualis natura, cujus felicita- tem Philosophi laudant, dupliciter con- tem Philosophi laudant, dupliciter con- sideratur, scilicet secundum se, et secun- sideratur, scilicet secundum se, et secun- dum suum esse. Si secundum se con- dum suum esse. Si secundum se con- sideratur tunc est separata, et etiam sideratur tunc est separata, et etiam actus suæ felicitatis est separatus. Si actus suæ felicitatis est separatus. Si autem non secundum se consideratur: autem non secundum se consideratur: tunc oportet, quod inclinetur ad inferio- tunc oportet, quod inclinetur ad inferio- ra, ordinata tamen a ratione: quia aliter ra, ordinata tamen a ratione: quia aliter esse non habet nisi in inferiori, et esse non habet nisi in inferiori, et secundum multiplicationem illius multi- secundum multiplicationem illius multi- plicatur natura intellectualis, licet non ab plicatur natura intellectualis, licet non ab codem multiplicetur: quia inferior natu- codem multiplicetur: quia inferior natu- ra multiplicatur per generationem, su- ra multiplicatur per generationem, su- perior autem per creationem et secun- perior autem per creationem et secun- dum hoc esse differunt felicitates. dum hoc esse differunt felicitates.

AD ID autem quod ulterius quæritur AD ID autem quod ulterius quæritur dicendum quod primæ duæ objectiones dicendum quod primæ duæ objectiones non concludunt nisi de malo culpæ, sed non concludunt nisi de malo culpæ, sed non de malo pœnæ, et tale malum pœ- non de malo pœnæ, et tale malum pœ- næ est permixtum in coitu matrimonii. næ est permixtum in coitu matrimonii.

AD TERTIUM autem dicendum, quod na- AD TERTIUM autem dicendum, quod na- tura non movetur ad id in quo deficit tura non movetur ad id in quo deficit essentialiter, sed sæpe movet ad hoc in essentialiter, sed sæpe movet ad hoc in quo propter unius intensionem actus quo propter unius intensionem actus potentiæ, subtrahitur ab actu alterius potentiæ, subtrahitur ab actu alterius potentiæ et ita fit hic quia bonum potentiæ et ita fit hic quia bonum matrimonii movet ad hoc in quo ab- matrimonii movet ad hoc in quo ab- strahitur ab actu alterius boni et potentiæ strahitur ab actu alterius boni et potentiæ propter vehementiam delectationis. propter vehementiam delectationis.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod si libido sequitur rationem, dum quod si libido sequitur rationem, non est mortale peccatum : si autem li- non est mortale peccatum : si autem li- bido prævenit et dominatur, tunc est bido prævenit et dominatur, tunc est mortale peccatum, sicut probant obje- mortale peccatum, sicut probant obje-

ctiones. ctiones.

AD PRIMUM autem dicendum, quod li- AD PRIMUM autem dicendum, quod li- bido dupliciter dicitur, scilicet improba bido dupliciter dicitur, scilicet improba voluntas contra Deum, quiescens in libi- voluntas contra Deum, quiescens in libi- dinoso coitu et de hoc procedit obje- dinoso coitu et de hoc procedit obje-

XXX XXX

257 257

ctio. Est iterum libido non tam improba ctio. Est iterum libido non tam improba voluntas, sed poena improbæ concupi- voluntas, sed poena improbæ concupi- scentiæ et hæc non est omnino perver- scentiæ et hæc non est omnino perver- tens, sed potius rationem sequens, et or- tens, sed potius rationem sequens, et or- dinem rationis non corrumpens. dinem rationis non corrumpens.

: :

AD ALIUD dicendum, quod hoc non te- AD ALIUD dicendum, quod hoc non te- net de libidine quæ prævenit rationem. net de libidine quæ prævenit rationem.

AD ALIUD dicendum, quod Angelus lo- AD ALIUD dicendum, quod Angelus lo- quitur Tobiæ de eo qui est ardentior quitur Tobiæ de eo qui est ardentior amator suæ conjugis: et de illo verum amator suæ conjugis: et de illo verum est, quia Deum a mente sua excludit, est, quia Deum a mente sua excludit, quia in illo libido dominatur. quia in illo libido dominatur.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. 3. AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. 3. dicendum quod non semper libido movet dicendum quod non semper libido movet cum natura quia sicut dicit Augustinus, cum natura quia sicut dicit Augustinus, libido est placentia boni commutabilis : libido est placentia boni commutabilis : hæc autem non semper movet concum- hæc autem non semper movet concum- bentem, sed potius bonum æternum vel bentem, sed potius bonum æternum vel naturale quandoque. naturale quandoque.

AD OBJECTUM autem dicendum, quod AD OBJECTUM autem dicendum, quod vocat libidinem desiderium delectabilis vocat libidinem desiderium delectabilis in venereis et hoc non dicitur semper in venereis et hoc non dicitur semper libido, nisi nomine extenso et de hoc libido, nisi nomine extenso et de hoc verum dicit Avicenna, quia nisi sit desi- verum dicit Avicenna, quia nisi sit desi- derabile secundum corpus, corpus non derabile secundum corpus, corpus non disponetur ad consequendum illud. disponetur ad consequendum illud.

AD ALIUD dicendum, quod hoc fit ex AD ALIUD dicendum, quod hoc fit ex concupiscentia pœnali, non vitiosa, ut concupiscentia pœnali, non vitiosa, ut dicit Augustinus in libro de Nuptiis et dicit Augustinus in libro de Nuptiis et concupiscentia. Et ratio hujus assignatur concupiscentia. Et ratio hujus assignatur in secundo Sententiarum, tractatu de in secundo Sententiarum, tractatu de peccato originali. peccato originali.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile de lepra nisi ad concupiscentiam mile de lepra nisi ad concupiscentiam pœnæ, quia hæc est necessaria: sed con- pœnæ, quia hæc est necessaria: sed con- cupiscentia culpæ non est necessaria: et cupiscentia culpæ non est necessaria: et ideo non est simile ad illud quod pro ideo non est simile ad illud quod pro simili est inductum. simili est inductum.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

A. 3. A. 3.

AD ULTIMUM videtur mihi esse conce- Ad quæst. 4 AD ULTIMUM videtur mihi esse conce- Ad quæst. 4 dendum propter primas objectiones, quod dendum propter primas objectiones, quod sit actus meritorius: licet quidam aliter sit actus meritorius: licet quidam aliter sentiant, de quibus modo non est curan- sentiant, de quibus modo non est curan-

dum. dum.

AD ID autem quod objicitur in contra- Ad object. 1. AD ID autem quod objicitur in contra- Ad object. 1. rium, dicendum quod sicut supra dictum rium, dicendum quod sicut supra dictum est, hoc dicitur ratione adjuncti, et non est, hoc dicitur ratione adjuncti, et non ratione actus, quod sit impedimentum : ratione actus, quod sit impedimentum :

17 17

258 258

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia si secundum se fuisset impedimen- quia si secundum se fuisset impedimen- tum, semper fuisset impedimentum, quod tum, semper fuisset impedimentum, quod supra ostendum est non esse verum. supra ostendum est non esse verum. Ad object. 2. AD ULTIMUM dicendum, quod in Littera Ad object. 2. AD ULTIMUM dicendum, quod in Littera non dicitur propter difficultatem illius non dicitur propter difficultatem illius boni quod concupiscentia nititur exclu- boni quod concupiscentia nititur exclu- dere, et multæ erunt insidiæ. dere, et multæ erunt insidiæ.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XXII. ARTICULUS XXII.

3. Item, Non videtur simile quia ho- 3. Item, Non videtur simile quia ho- mo propter cibi delectationem et abun- mo propter cibi delectationem et abun- dantiam plus cæteris animalibus appetit dantiam plus cæteris animalibus appetit coitum cum igitur matrimonium sit coitum cum igitur matrimonium sit medicina ejus, videtur quod omni tem- medicina ejus, videtur quod omni tem- pore possit et debeat coire: ergo non est. pore possit et debeat coire: ergo non est. simile de hoc quod inducit. simile de hoc quod inducit.

4. Item, Alia animalia habent conjun- 4. Item, Alia animalia habent conjun- ctionem ad alias fœminas suæ speciei: ctionem ad alias fœminas suæ speciei: homo autem non ergo videtur, quod homo autem non ergo videtur, quod nihil sit simile. nihil sit simile.

AD Hoc autem dicendum videtur, sic- AD Hoc autem dicendum videtur, sic- ut dicit Avicenna in libro suo de Natu- ut dicit Avicenna in libro suo de Natu-

An prægnantibus sit reddendum debi- ralibus, quod motus matricis causatur ex An prægnantibus sit reddendum debi- ralibus, quod motus matricis causatur ex

tum ? tum ?

Deinde quæritur de illo verbo Hiero- Deinde quæritur de illo verbo Hiero- nymi, ibi, D, ante finem: « Imitentur nymi, ibi, D, ante finem: « Imitentur saltem pecudes, etc. » saltem pecudes, etc. »

: :

delectatione in coitu, propter quod etiam delectatione in coitu, propter quod etiam Pythagoras opinatus est matricem esse Pythagoras opinatus est matricem esse animal motus autem et delectatio simul animal motus autem et delectatio simul faciunt matricis dilatationem et apertio- faciunt matricis dilatationem et apertio- nem et tunc frequenter effunduntur se- nem et tunc frequenter effunduntur se- mina et embrya concepta. Et hoc modo mina et embrya concepta. Et hoc modo

Videtur enim hoc esse irrationabile: loquitur Hieronymus. Videtur enim hoc esse irrationabile: loquitur Hieronymus. quia quia

1. Matrimonium est ad medicinam, ut 1. Matrimonium est ad medicinam, ut jam habitum est: sed medicina maxime jam habitum est: sed medicina maxime est necessaria tempore maximæ infirmi est necessaria tempore maximæ infirmi tatis ergo matrimonium tempore maxi- tatis ergo matrimonium tempore maxi- mæ concupiscentiæ: sed hoc est tempore mæ concupiscentiæ: sed hoc est tempore imprægnationis, ut dicunt Philosophi : imprægnationis, ut dicunt Philosophi : ergo tunc maxime debet ei reddi debi- ergo tunc maxime debet ei reddi debi- tum. Dicunt enim Philosophi, quod tunc tum. Dicunt enim Philosophi, quod tunc embrya incipiunt tangere nervos, et titil- embrya incipiunt tangere nervos, et titil- lando excitant concupiscentiam : et ideo lando excitant concupiscentiam : et ideo foemina numquam tantum desiderat coi- foemina numquam tantum desiderat coi- tum, sicut quando est imprægnata: vide- tum, sicut quando est imprægnata: vide- tur ergo male dicere in Littera. tur ergo male dicere in Littera.

2. Item, Non perduntur propter hoc 2. Item, Non perduntur propter hoc infantes quia conceptu facto, dicunt infantes quia conceptu facto, dicunt Philosophi, quod clauditur orificium in- Philosophi, quod clauditur orificium in- terius matricis, quod etiam acus non terius matricis, quod etiam acus non posset ingredi ergo tune non est peri- posset ingredi ergo tune non est peri- culum de effusione: ergo videtur, quod culum de effusione: ergo videtur, quod non ex coitu perduntur infantes. non ex coitu perduntur infantes.

1 Matth. xi, 12. 1 Matth. xi, 12.

AD PRIMUM dicendum, quod ideo tune AD PRIMUM dicendum, quod ideo tune propter timorem magni periculi se fræ- propter timorem magni periculi se fræ- nare debet si tamem utatur coitu, non nare debet si tamem utatur coitu, non peccat mortaliter. peccat mortaliter.

: :

AD SECUNDUM dicendum, quod in veri- AD SECUNDUM dicendum, quod in veri- tate clauditur sed tamen propter motum tate clauditur sed tamen propter motum ex delectatione provenientem iterum ex delectatione provenientem iterum aperitur, et præcipue ante primos qua- aperitur, et præcipue ante primos qua- tuor menses, antequam embrya radicen- tuor menses, antequam embrya radicen-

tur. tur.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum

: :

est sed tamen ideo rationabile est ut se est sed tamen ideo rationabile est ut se temperet tunc a cibo et coitu : regnum temperet tunc a cibo et coitu : regnum enim cælorum vim patitur, et violenti enim cælorum vim patitur, et violenti rapiunt illud '. rapiunt illud '.

AD ULTIMUM dicendum, quod ideo homo AD ULTIMUM dicendum, quod ideo homo habet rationem, quod faciat quæ alia non habet rationem, quod faciat quæ alia non faciunt animalia: et ad hoc hortatur, non faciunt animalia: et ad hoc hortatur, non præcipit beatus Hieronymus. præcipit beatus Hieronymus.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, G. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, G.

259 259

G. De indulgentia Apostoli quomodo sit accipienda ? G. De indulgentia Apostoli quomodo sit accipienda ?

Sed si concubitus qui fit causa prolis, culpa caret: quid Apostolus secun- Sed si concubitus qui fit causa prolis, culpa caret: quid Apostolus secun- dum indulgentiam permittit? Ita enim ait: Hoc autem dico secundum dum indulgentiam permittit? Ita enim ait: Hoc autem dico secundum indulgentiam '. Cui enim præstatur venia, nisi culpæ ? Per hoc etiam qui- indulgentiam '. Cui enim præstatur venia, nisi culpæ ? Per hoc etiam qui- dam probare volunt nuptias esse peccatum. Sed, ut prædictum est, indul- dam probare volunt nuptias esse peccatum. Sed, ut prædictum est, indul- gentia alia est concessionis, alia permissionis. Egerat Apostolus de nuptiis, gentia alia est concessionis, alia permissionis. Egerat Apostolus de nuptiis, et de carnali coitu : et ad utrumque retulit illud, Hoc autem dico secundum et de carnali coitu : et ad utrumque retulit illud, Hoc autem dico secundum indulgentiam. Indulgentur enim nuptiæ secundum concessionem; et con- indulgentiam. Indulgentur enim nuptiæ secundum concessionem; et con- cubitus nuptialis, qui fit tantum causa prolis. Concubitus vero qui est præ- cubitus nuptialis, qui fit tantum causa prolis. Concubitus vero qui est præ- ter necessitatem generandi ob incontinentiam, indulgetur secundum per- ter necessitatem generandi ob incontinentiam, indulgetur secundum per- missionem: quia ibi est aliqua culpa, sed levis. Ideoque non jubetur, nec missionem: quia ibi est aliqua culpa, sed levis. Ideoque non jubetur, nec conceditur, sed permittitur, quia non est laudabilis, sed venialis. De hoc conceditur, sed permittitur, quia non est laudabilis, sed venialis. De hoc Augustinus sic ait, Forte aliquis dicet, si veniam concessit Apostolus: Augustinus sic ait, Forte aliquis dicet, si veniam concessit Apostolus: ergo peccatum sunt nuptiæ. Cui enim venia, nisi peccato, conceditur ergo peccatum sunt nuptiæ. Cui enim venia, nisi peccato, conceditur Plane quod infirmitati permisit secundum veniam, audeo dicere pecca- Plane quod infirmitati permisit secundum veniam, audeo dicere pecca- tum esse veniam namque concedens Apostolus, concubitum attendit con- tum esse veniam namque concedens Apostolus, concubitum attendit con- jugatorum, ubi est incontinentiæ malum. Incontinentiæ malum est, quod jugatorum, ubi est incontinentiæ malum. Incontinentiæ malum est, quod vir cognoscit uxorem etiam ultra necessitatem procreandi liberos, sed et ibi vir cognoscit uxorem etiam ultra necessitatem procreandi liberos, sed et ibi est nuptiarum bonum. Non enim quia incontinentia malum est, ideo con- est nuptiarum bonum. Non enim quia incontinentia malum est, ideo con- jugium ubi est concubitus præter intentionem generationis, non est bo- jugium ubi est concubitus præter intentionem generationis, non est bo- num, non propter illud malum culpabile est hoc bonum, sed illud malum num, non propter illud malum culpabile est hoc bonum, sed illud malum fil veniale propter bonum nuptiale: quod non reprehendit Apostolus, sed fil veniale propter bonum nuptiale: quod non reprehendit Apostolus, sed malum incontinentiæ. Item 3, Concubitum qui non fit causa prolis, nuptiæ malum incontinentiæ. Item 3, Concubitum qui non fit causa prolis, nuptiæ non cogunt fieri, sed impetrant ignosci, si tamen non ita sit nimius ut im- non cogunt fieri, sed impetrant ignosci, si tamen non ita sit nimius ut im- pediat tempora quæ orationi debentur: nec immutetur in eum usum qui pediat tempora quæ orationi debentur: nec immutetur in eum usum qui est contra naturam. Concubitus enim necessarius causa generandi, incul- est contra naturam. Concubitus enim necessarius causa generandi, incul- pabilis, et solus ipse 'nuptialis est. Ille vero qui ultra necessitatem progre- pabilis, et solus ipse 'nuptialis est. Ille vero qui ultra necessitatem progre- ditur, non rationi, sed libidini obsequitur: et hunc non exigere, sed red- ditur, non rationi, sed libidini obsequitur: et hunc non exigere, sed red- dere conjugi ne fornicetur, ad conjugem pertinet. Si vero ambo tali concu- dere conjugi ne fornicetur, ad conjugem pertinet. Si vero ambo tali concu-

1 I ad Corinth. VII, 6. 1 I ad Corinth. VII, 6.

2 S. AUGUSTINUS, De verbis Apostoli. 2 S. AUGUSTINUS, De verbis Apostoli.

3 IDEM, Lib. de bono conjugali, cap. 10. 3 IDEM, Lib. de bono conjugali, cap. 10.

Edit. J. Alleaume, ille. Edit. J. Alleaume, ille.

260 260

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

piscentiæ subiguntur, rem faciunt quæ non est nuptiarum: cujus delicti piscentiæ subiguntur, rem faciunt quæ non est nuptiarum: cujus delicti non sunt nuptiæ hortatrices, sed deprecatrices. Decus quidem conjugale est non sunt nuptiæ hortatrices, sed deprecatrices. Decus quidem conjugale est castitas, procreandi et. reddendi carnalis debiti fides, hoc est opus nuptia- castitas, procreandi et. reddendi carnalis debiti fides, hoc est opus nuptia- rum, quod ab omni peccato defendit Apostolus, dicens: Non peccat virgo si rum, quod ab omni peccato defendit Apostolus, dicens: Non peccat virgo si nupserit. Cum ergo culpabilis non sit generandi intentione concubitus, nupserit. Cum ergo culpabilis non sit generandi intentione concubitus, qui proprie nuptiis imputandus est: quid est quod secundum veniam con- qui proprie nuptiis imputandus est: quid est quod secundum veniam con- cedit Apostolus, nisi quod conjuges debitum carnis exposcunt, non propa- cedit Apostolus, nisi quod conjuges debitum carnis exposcunt, non propa- ginis voluntate, sed libidinis voluptate ? quæ tamen voluptas non propter ginis voluntate, sed libidinis voluptate ? quæ tamen voluptas non propter nuptias cadit in culpam, sed propter nuptias accipit veniam. Immoderata nuptias cadit in culpam, sed propter nuptias accipit veniam. Immoderata ergo progressio secundum veniam conceditur ³. Quocirca et hinc laudabiles ergo progressio secundum veniam conceditur ³. Quocirca et hinc laudabiles sunt nuptiæ: quia etiam illud quod non pertinet ad se, ignosci faciunt sunt nuptiæ: quia etiam illud quod non pertinet ad se, ignosci faciunt propter se. Non enim iste concubitus quo servitur concupiscentiæ, agitur propter se. Non enim iste concubitus quo servitur concupiscentiæ, agitur ut impleatur foetus quem postulant nuptiæ. Omnino ergo in genere suo ut impleatur foetus quem postulant nuptiæ. Omnino ergo in genere suo nuptiæ bonæ sunt: quia fidem thori servant, et prolis suscipiendæ causa nuptiæ bonæ sunt: quia fidem thori servant, et prolis suscipiendæ causa utrumque sexum commiscent, et impietatem separationis horrent *. Sancti- utrumque sexum commiscent, et impietatem separationis horrent *. Sancti- tati etiam conjugii nec conjunx infidelis obesse potest, sed potius fidelis tati etiam conjugii nec conjunx infidelis obesse potest, sed potius fidelis prodest infideli, ut Apostolus docet. Ex his ostenditur, quod conjuges qui prodest infideli, ut Apostolus docet. Ex his ostenditur, quod conjuges qui causa prolis tantum conveniunt, vel qui exigentibus debitum reddunt, de- causa prolis tantum conveniunt, vel qui exigentibus debitum reddunt, de- fendit a peccato sanctitas conjugii, bonumque nuptiale. Si enim absque fendit a peccato sanctitas conjugii, bonumque nuptiale. Si enim absque peccato non posset fieri concubitus conjugalis, non præcepisset Dominus peccato non posset fieri concubitus conjugalis, non præcepisset Dominus post diluvium eos copulari, dicens: Crescite, et multiplicamini, cum jam post diluvium eos copulari, dicens: Crescite, et multiplicamini, cum jam sine carnali concupiscentia non possint commisceri. sine carnali concupiscentia non possint commisceri.

ARTICULUS XXIII. ARTICULUS XXIII.

An sit mortale peccatum tempore ora- An sit mortale peccatum tempore ora- tionum statuto petere debitum ? tionum statuto petere debitum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, G, circa medium : « Si tamen non ita G, circa medium : « Si tamen non ita sit nimius ut impediat, etc. » sit nimius ut impediat, etc. »

I ad Corinth. VII, 28: Si nupserit virgo, non I ad Corinth. VII, 28: Si nupserit virgo, non peccavit. peccavit.

2 Edit. J. Alleaume, propagationis. 2 Edit. J. Alleaume, propagationis.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Nuptiis et concu- 3 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Nuptiis et concu- piscentia, cap. 4. piscentia, cap. 4.

+ S. AUGUSTINUS, Contra Julianum hæreticum, + S. AUGUSTINUS, Contra Julianum hæreticum,

1. Ex hoc enim videtur, quod mortale 1. Ex hoc enim videtur, quod mortale peccatum sit tempore orationum consti- peccatum sit tempore orationum consti- tuto expetere debitum. tuto expetere debitum.

2. Et hoc etiam videtur per illud Apo- 2. Et hoc etiam videtur per illud Apo- stoli, I ad Corinth. v, 5: Nolite frau- stoli, I ad Corinth. v, 5: Nolite frau- dare invicem, etc.: et est finis orationis. dare invicem, etc.: et est finis orationis.

Item, Exod. xxix, 15: Estote parati Item, Exod. xxix, 15: Estote parati in diem tertium, et ne appropinquetis in diem tertium, et ne appropinquetis uxoribus vestris. Ita dixit Moyses quando uxoribus vestris. Ita dixit Moyses quando lex danda erat ergo multo magis erit lex danda erat ergo multo magis erit hoc servandum in Novo Testamento. hoc servandum in Novo Testamento.

Item, Genes. VI, 18 et vn, 7, divisim Item, Genes. VI, 18 et vn, 7, divisim ab uxoribus Noe et filii ejus præcipiuntur ab uxoribus Noe et filii ejus præcipiuntur

capp. 21 et 22. capp. 21 et 22.

I ad Corinth. VII, 14: Sanctificatus est vir I ad Corinth. VII, 14: Sanctificatus est vir infidelis per mulierem fidelem, et sanctificata est infidelis per mulierem fidelem, et sanctificata est mulier infidelis per virum fidelem, etc. mulier infidelis per virum fidelem, etc.

6 Genes. IX, 1. 6 Genes. IX, 1.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, G, ART. 23. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, G, ART. 23.

intrare in arcam. Ergo cum Deus non intrare in arcam. Ergo cum Deus non præcipiat nisi rectum et justum, videtur præcipiat nisi rectum et justum, videtur quod faciens contrarium, peccet mertali- quod faciens contrarium, peccet mertali- ter tempore ergo luctus et sacro non ter tempore ergo luctus et sacro non est reddendum debitum. est reddendum debitum.

Item, Joel, 11, 16: Egrediatur spon- Item, Joel, 11, 16: Egrediatur spon- sus de cubili suo, et sponsa de thalamo sus de cubili suo, et sponsa de thalamo

suo. suo.

Item, II Reg, XI, 11: Dominus meus Item, II Reg, XI, 11: Dominus meus Joab, et servi domini mei super faciem Joab, et servi domini mei super faciem terræ manent, et ego... dormiam cum terræ manent, et ego... dormiam cum urore mea? Ita dixit Urias ad David. urore mea? Ita dixit Urias ad David. Ergo videtur, quod tempore luctus et sa- Ergo videtur, quod tempore luctus et sa- cro abstinendum sit. cro abstinendum sit.

3. Item, Per rationem probatur idem: 3. Item, Per rationem probatur idem: simul enim in actu non potest esse spi- simul enim in actu non potest esse spi- ritus et caro: sed tempore orationis de- ritus et caro: sed tempore orationis de- bet esse in actu summo spiritus: ergo bet esse in actu summo spiritus: ergo tunc vacandum est ab opere carnali. tunc vacandum est ab opere carnali. Quod autem tunc in actu debeat esse Quod autem tunc in actu debeat esse spiritus, probatur, Joan. 1v, 23, ubi dici- spiritus, probatur, Joan. 1v, 23, ubi dici- tur: Veri adoratores adorabunt Patrem tur: Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. in spiritu et veritate.

Item, Hieronymus dicit, quod tempore Item, Hieronymus dicit, quod tempore orationis abstinendum est etiam a licitis, orationis abstinendum est etiam a licitis, ut facilius gratia impetretur. Ergo vide- ut facilius gratia impetretur. Ergo vide- tur, quod illis temporibus sit mortale tur, quod illis temporibus sit mortale peccatum contra facere. peccatum contra facere.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Circumstantia nulla facit peccatum 1. Circumstantia nulla facit peccatum veniale esse mortale : sed cognoscere veniale esse mortale : sed cognoscere uxorem propter infirmitatem, est venia- uxorem propter infirmitatem, est venia- le ergo videtur, quod ex circumstantia le ergo videtur, quod ex circumstantia non fiat mortale: sed tempus est circum- non fiat mortale: sed tempus est circum- stantia ergo ex illo non fiet mortale stantia ergo ex illo non fiet mortale peccatum, quod alias est veniale. peccatum, quod alias est veniale.

: :

2. Item, Qui tenetur sine termino, sta- 2. Item, Qui tenetur sine termino, sta- tim debet solvere sed conjugati sibi in- tim debet solvere sed conjugati sibi in- vicem tenentur sine termino: ergo sta- vicem tenentur sine termino: ergo sta- tim solvere debent ergo si petat in tem- tim solvere debent ergo si petat in tem- pore sacro, tenetur solvere. pore sacro, tenetur solvere.

3. Item, Matrimonium est in medici- 3. Item, Matrimonium est in medici- nam sed medicina debemus uti omni nam sed medicina debemus uti omni tempore morbi ergo et in matrimonio: tempore morbi ergo et in matrimonio: sit ergo instans morbus concupiscentiæ sit ergo instans morbus concupiscentiæ tempore orationum constituto : ergo tempore orationum constituto : ergo tunc debeo uti medicina. tunc debeo uti medicina.

RESPONSIO. Dicendum videtur, quod RESPONSIO. Dicendum videtur, quod

261 261

incongruum est uti commixtione carnali incongruum est uti commixtione carnali tempore orationum constituto : sed non tempore orationum constituto : sed non est mortale peccatum debitum exigere. est mortale peccatum debitum exigere. Si autem probabiliter timeatur pejor ca- Si autem probabiliter timeatur pejor ca- sus, sus, si non reddatur, dico quod alter con- si non reddatur, dico quod alter con- jugum tunc tenetur reddere, et facit hoc jugum tunc tenetur reddere, et facit hoc sine peccato, sed exigens peccat veniali- sine peccato, sed exigens peccat veniali-

ter. ter.

AD ID autem quod dicit in Littera, di- AD ID autem quod dicit in Littera, di- cendum est, quod non intendit excipere cendum est, quod non intendit excipere a veniali peccato, sed potius ab indul- a veniali peccato, sed potius ab indul- gentia concessionis. Vel potest dici me- gentia concessionis. Vel potest dici me- lius, quod notat nimium quando fervet lius, quod notat nimium quando fervet ultra concessionem et honestatem matri- ultra concessionem et honestatem matri- monii, qui nec eam curat, nec matrimo- monii, qui nec eam curat, nec matrimo- nii honestatem, de quo supra dictum est, nii honestatem, de quo supra dictum est, quod adulter est ardentior amator suæ quod adulter est ardentior amator suæ conjugis. conjugis.

AD ALIUD dicendum, quod vis facienda AD ALIUD dicendum, quod vis facienda est in verbis Apostoli: quia cum ponde- est in verbis Apostoli: quia cum ponde- re dicta sunt unde ipse per hoc quod re dicta sunt unde ipse per hoc quod dicit, forte et ex consensu, innuit quod dicit, forte et ex consensu, innuit quod potest esse talis instantia petendi debitum potest esse talis instantia petendi debitum in altero conjugum, quod etiam tunc in altero conjugum, quod etiam tunc reddendum est. Quod etiam forte dicitur reddendum est. Quod etiam forte dicitur fieri, innuitur quod aliquid potest esse fieri, innuitur quod aliquid potest esse quare non fiat. Similiter quod ex consen- quare non fiat. Similiter quod ex consen- su fit, si alter non consentit, fieri non su fit, si alter non consentit, fieri non debet, debet,

Ad omnia alia quæ per auctoritates Ad omnia alia quæ per auctoritates adducta sunt, dicendum quod nihil am- adducta sunt, dicendum quod nihil am- plius probant, nisi quod tunc reddere in plius probant, nisi quod tunc reddere in conjugio est veniale peccatum et exigere, conjugio est veniale peccatum et exigere, et neutrum mortale. Nec Deus præcepit et neutrum mortale. Nec Deus præcepit Noe divisim intrare, sed potius osten- Noe divisim intrare, sed potius osten- dit quod congruum esset. dit quod congruum esset.

AD ID autem quod objicitur per ratio- AD ID autem quod objicitur per ratio- nem, dicendum quod simul orare et coire nem, dicendum quod simul orare et coire non possunt conjugati, nec ad hoc tenen- non possunt conjugati, nec ad hoc tenen- tur sed post coitum et ante possunt tur sed post coitum et ante possunt orare, quia non semper possunt coire. orare, quia non semper possunt coire. Infra autem habebitur in Littera quæ Infra autem habebitur in Littera quæ tempora orationi sint constituta. tempora orationi sint constituta.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

262 262

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gnantem, ita quod anterius non est ap- gnantem, ita quod anterius non est ap- plicabilis viro et tunc est eadem obje- plicabilis viro et tunc est eadem obje- ctio quæ prius videtur ergo, quod ctio quæ prius videtur ergo, quod nullus illorum usuum sit contra natu- nullus illorum usuum sit contra natu-

ram. ram.

ARTICULUS XXIV. ARTICULUS XXIV.

An in propria conjuge potest esse usus An in propria conjuge potest esse usus contra naturam ? Et, An coeuntem contra naturam ? Et, An coeuntem contra usum debitum contingit pec- contra usum debitum contingit pec- care mortaliter? care mortaliter?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, G, circa medium : « Nec immutetur ibi, G, circa medium : « Nec immutetur in cum usum qui est contra naturam, in cum usum qui est contra naturam, etc. » etc. »

Videtur enim, quod nullus usus con- Videtur enim, quod nullus usus con- tra naturam sit in conjuge propria. tra naturam sit in conjuge propria.

1. Illo enim uti quod in usum factum 1. Illo enim uti quod in usum factum est, non est contra naturam: sed mulier est, non est contra naturam: sed mulier in usum et adjutorium viri facta est: in usum et adjutorium viri facta est: ergo ea uti non est contra naturam. ergo ea uti non est contra naturam.

Si dicas forte, quod perversio modi Si dicas forte, quod perversio modi cocundi est contra naturam. CONTRA : cocundi est contra naturam. CONTRA : Dummodo coeat in vase debito nullus Dummodo coeat in vase debito nullus usus vel modus coeundi videtur esse usus vel modus coeundi videtur esse determinatus ergo nullus modus co- determinatus ergo nullus modus co- eundi erit magis contra naturam, quam eundi erit magis contra naturam, quam alius. alius.

2. Item, Membra ad coitum pertinen- 2. Item, Membra ad coitum pertinen- tia sibi proportionata sunt: ergo dum- tia sibi proportionata sunt: ergo dum- modo illa servetur proportio, non erit modo illa servetur proportio, non erit vis in alia dispositione corporis: si ergo vis in alia dispositione corporis: si ergo vir sit subtus, vel supra, sive stando, vir sit subtus, vel supra, sive stando, sive jacendo, vel sedendo, sive a poste- sive jacendo, vel sedendo, sive a poste- riori, sive ab anteriori conjunctus, non riori, sive ab anteriori conjunctus, non refertur, ut videtur. refertur, ut videtur.

3. Item, In quibusdam per accidens 3. Item, In quibusdam per accidens impeditur communis modus: quia pro- impeditur communis modus: quia pro- pter grossitiem ventrum ventre ad ven- pter grossitiem ventrum ventre ad ven- trem conjungi non possunt, et bene con- trem conjungi non possunt, et bene con- jungerentur si mulier retrorsum contra jungerentur si mulier retrorsum contra virum incurvata disponeretur: cum igi- virum incurvata disponeretur: cum igi- tur illi propter pinguedinem debitum in tur illi propter pinguedinem debitum in alterius corpore non amiserint, videtur alterius corpore non amiserint, videtur quod sine peccato hoc modo conjungi quod sine peccato hoc modo conjungi possunt. possunt.

4. Similiter, Contingit quandoque apo- 4. Similiter, Contingit quandoque apo- stemari ventrem mulieris vel esse præ- stemari ventrem mulieris vel esse præ-

ULTERIUS quæritur, Utrum sic coeun- ULTERIUS quæritur, Utrum sic coeun- tem præter communem modum semper tem præter communem modum semper contingat peccare mortaliter ? contingat peccare mortaliter ?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Immutat naturalem usum : hoc au- 1. Immutat naturalem usum : hoc au- tem Apostolus, ad Roman. 1, 26, vocat tem Apostolus, ad Roman. 1, 26, vocat passiones ignominiæ. Et tali nomine non passiones ignominiæ. Et tali nomine non censentur nisi mortaliter peccantes: er- censentur nisi mortaliter peccantes: er- go videtur, quod sit mortale peccatum. go videtur, quod sit mortale peccatum.

2. Item, In Littera videtur excipere 2. Item, In Littera videtur excipere istud a veniali peccato: ergo relinquitur istud a veniali peccato: ergo relinquitur ex Littera, quod sit mortale. Dicit enim, ex Littera, quod sit mortale. Dicit enim, quod nuptiæ sunt deprecatrices concubi- quod nuptiæ sunt deprecatrices concubi- tus, qui non fit causa generandi, nisi tus, qui non fit causa generandi, nisi mutetur in usum contra naturam ergo mutetur in usum contra naturam ergo a destructione consequentis,si mutetur in a destructione consequentis,si mutetur in eum usum qui est contra naturam, nu- eum usum qui est contra naturam, nu- ptiæ non erunt deprecatrices: ergo talis ptiæ non erunt deprecatrices: ergo talis concubitus non est veniale: ergo relin- concubitus non est veniale: ergo relin- quitur, quod sit mortale. quitur, quod sit mortale.

3. Item, Aristoteles dicit, quod omni 3. Item, Aristoteles dicit, quod omni animali formatum est corpus ad coeun- animali formatum est corpus ad coeun- dum sicut camelo virga retrorsum dis- dum sicut camelo virga retrorsum dis- ponitur, et ideo a posteriori coit et ponitur, et ideo a posteriori coit et quibusdam anterius disponitur, et fœmi- quibusdam anterius disponitur, et fœmi- nis retro, et illa coeunt saliendo per as- nis retro, et illa coeunt saliendo per as- censiones. Sed idem Aristoteles dicit, censiones. Sed idem Aristoteles dicit, quod vulva fœminæ disponitur ante: quod vulva fœminæ disponitur ante: dicit enim, quod omnes fœminæ anima- dicit enim, quod omnes fœminæ anima- lium mingunt retrorsum præter fœmi- lium mingunt retrorsum præter fœmi- nam hominis et constat, quod hoc est nam hominis et constat, quod hoc est propter vulvæ dispositionem. Idem etiam propter vulvæ dispositionem. Idem etiam dicit, quod virga viri radicatur super dicit, quod virga viri radicatur super nervum cruris ergo et vulva fœminæ nervum cruris ergo et vulva fœminæ disponitur ab ante, et virga viri: ergo disponitur ab ante, et virga viri: ergo secundum hoc applicabiles sunt anterius: secundum hoc applicabiles sunt anterius: ergo si aliter applicantur, mutatur mo- ergo si aliter applicantur, mutatur mo- dus naturæ sed mutare modum natura- dus naturæ sed mutare modum natura- lem in innaturalem, est mortale pecca- lem in innaturalem, est mortale pecca- tum: ergo omnis modus coeundi præter tum: ergo omnis modus coeundi præter illum quo mulier jacet in dorso, et vir illum quo mulier jacet in dorso, et vir incumbens ei jacet in ventre, mortale incumbens ei jacet in ventre, mortale peccatum est. peccatum est.

44 3 of 4. 44 3 of 4.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, G, ART. 25. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, G, ART. 25.

RESPONSIO. Dicendum, quod hujusmodi RESPONSIO. Dicendum, quod hujusmodi turpes quæstiones numquam tractari de- turpes quæstiones numquam tractari de- berent nisi ad illa cogerent monstra, quæ berent nisi ad illa cogerent monstra, quæ his temporibus in confessione audiun- his temporibus in confessione audiun-

tur. tur.

Videtur autem dicendum, quod nihil Videtur autem dicendum, quod nihil eorum quæ facit maritus cum uxore ser- eorum quæ facit maritus cum uxore ser- vato debito corpore seu vase, est secun- vato debito corpore seu vase, est secun- dum se mortale peccatum: sed potest dum se mortale peccatum: sed potest esse signum concupiscentiæ mortalis, esse signum concupiscentiæ mortalis, quando scilicet non sufficit eis modus quando scilicet non sufficit eis modus quem natura determinat per membro- quem natura determinat per membro- rum dispositionem, et ineunt modos rum dispositionem, et ineunt modos brutorum animalium. Ut ergo melius in- brutorum animalium. Ut ergo melius in- telligatur modus naturalis, et corruptio telligatur modus naturalis, et corruptio ab eo, notandum quod propter hoc quod ab eo, notandum quod propter hoc quod secundum Aristotelem, solus homo est secundum Aristotelem, solus homo est longi et lati corporis, et quod membrum longi et lati corporis, et quod membrum

263 263

AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. dico quod non est secundum se peccatum dico quod non est secundum se peccatum mortale. mortale.

AD OBJECTUM contra, dicendum quod. Ad 1 et 2. AD OBJECTUM contra, dicendum quod. Ad 1 et 2. loquitur Apostolus de innaturali qui est loquitur Apostolus de innaturali qui est non servatis vasis debitis. non servatis vasis debitis.

Similiter dicendum, quod Littera hic Similiter dicendum, quod Littera hic loquitur de tali modo. loquitur de tali modo.

AD ULTIMUM dicendum, quod ex hoc AD ULTIMUM dicendum, quod ex hoc non probatur modus innaturalis nisi mi- non probatur modus innaturalis nisi mi- nori modo et ille non est mortale pec- nori modo et ille non est mortale pec- catum in conjuge, ut mihi videtur. catum in conjuge, ut mihi videtur.

ARTICULUS XXV. ARTICULUS XXV.

virile super nervum cruris est fundatum, An coitus procedens ultra necessitatem, virile super nervum cruris est fundatum, An coitus procedens ultra necessitatem,

et membrum mulieris in fine ventris, do- et membrum mulieris in fine ventris, do- cet natura quod debitus modus est ut cet natura quod debitus modus est ut mulier in dorso, vir autem in ventre in- mulier in dorso, vir autem in ventre in- cumbat ei, sicut probatum est per ratio- cumbat ei, sicut probatum est per ratio- nem naturalem ultimo inductam et hoc nem naturalem ultimo inductam et hoc modo facilius quam alio concipiunt mu- modo facilius quam alio concipiunt mu- lieres, nisi impediatur per accidens. De- lieres, nisi impediatur per accidens. De- viatio autem ab illo minor est lateralis viatio autem ab illo minor est lateralis concubitus, et major sedentis, et major concubitus, et major sedentis, et major illo stantium, et maxima qui est retror- illo stantium, et maxima qui est retror- sum modo jumentorum. Et ideo quidam sum modo jumentorum. Et ideo quidam hunc ultimum dixerunt esse peccatum hunc ultimum dixerunt esse peccatum mortale, quod tamen mihi non placuit, mortale, quod tamen mihi non placuit, ut alibi patuit. ut alibi patuit.

His habitis, dicendum ad primum, His habitis, dicendum ad primum, quod naturale peccatum dicitur duplici- quod naturale peccatum dicitur duplici- ter, scilicet majus, et minus. Magis in- ter, scilicet majus, et minus. Magis in- naturale est, quando non expletur actus naturale est, quando non expletur actus instrumentis ad hoc formatis a natura. instrumentis ad hoc formatis a natura. Minus autem innaturale est, quando ex- Minus autem innaturale est, quando ex- pletur actus qui non servat naturæ mo- pletur actus qui non servat naturæ mo- dum qui accipitur a membrorum natu- dum qui accipitur a membrorum natu- rali dispositione. rali dispositione.

AD HOC quod objicitur de proportione, AD HOC quod objicitur de proportione, dicendum quod licet proportio instru- dicendum quod licet proportio instru- mentorum servetur, tamen non servatur mentorum servetur, tamen non servatur proportio modi dispositionis. proportio modi dispositionis.

AD ALIA duo dicendum, quod in tali AD ALIA duo dicendum, quod in tali casu bene licet quia aliter convenire non casu bene licet quia aliter convenire non possunt. possunt.

sit mortale peccatum ? sit mortale peccatum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, G, circa medium : « Ille vero qui ibi, G, circa medium : « Ille vero qui ultra necessitatem progreditur, etc. » ultra necessitatem progreditur, etc. »

Videtur enim hoc falsum quod enim Videtur enim hoc falsum quod enim libidini obsequitur, mox nominatum con- libidini obsequitur, mox nominatum con- junctum est malo : et tale est peccatum junctum est malo : et tale est peccatum mortale ergo etiam talis actus est pec- mortale ergo etiam talis actus est pec- catum mortale. catum mortale.

Ad 3. Ad 3.

QUOD SI dicatur, Littera est in contra- Sed contra. QUOD SI dicatur, Littera est in contra- Sed contra. rium, quæ dicit, quod honestas nuptia- rium, quæ dicit, quod honestas nuptia- rum hujus actus est deprecatrix: quod rum hujus actus est deprecatrix: quod non esset, si esset mortale peccatum. non esset, si esset mortale peccatum.

RESPONSIO. Dicendum, quod non est Solutio. RESPONSIO. Dicendum, quod non est Solutio. mortale peccatum. mortale peccatum.

AD OBJECTUM dicendum, quod non ob- AD OBJECTUM dicendum, quod non ob- sequitur libidini sicut fini, sed sicut infir- sequitur libidini sicut fini, sed sicut infir- mitati. Et objectio procedit ac si obse- mitati. Et objectio procedit ac si obse- queretur ei sicut fini. Ut autem hoc in- queretur ei sicut fini. Ut autem hoc in- telligatur, sciendum quod infirmitati ob- telligatur, sciendum quod infirmitati ob- sequitur, qui tentatione potius cogitur sequitur, qui tentatione potius cogitur quam hoc velit sed libidini obsequitur, quam hoc velit sed libidini obsequitur, qui more peccatoris sibi talia quærit et qui more peccatoris sibi talia quærit et procurat propter quod dicitur in VIII procurat propter quod dicitur in VIII Ethicorum, quod fornicator vituperabi- Ethicorum, quod fornicator vituperabi- lior est incontinente et vocat fornicato- lior est incontinente et vocat fornicato- rem qui venerea quærit more fornicum, rem qui venerea quærit more fornicum,

264 264

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et incontinentem qui trahitur tentatione et incontinentem qui trahitur tentatione infirmitatis. infirmitatis.

ARTICULUS XXVI. ARTICULUS XXVI.

Quæ sunt illa quæ Apostolus secundum Quæ sunt illa quæ Apostolus secundum veniam concessit? veniam concessit?

Deinde quæritur, de hoc quod dicit, Deinde quæritur, de hoc quod dicit, ibi, G, post medium : « Quid est quod ibi, G, post medium : « Quid est quod secundum veniam concedit Apostolus, secundum veniam concedit Apostolus,

etc. » etc. »

Videtur enim, quod hujusmodi con- Videtur enim, quod hujusmodi con- cessio sit permissio mali : cessio sit permissio mali :

1. Permissiones autem corriguntur, ne 1. Permissiones autem corriguntur, ne fiant in Novo Testamento, ut patet fiant in Novo Testamento, ut patet Matth. V, 31 et XIX, 7. Ergo videtur, Matth. V, 31 et XIX, 7. Ergo videtur, quod hic Apostolus veniam concedere quod hic Apostolus veniam concedere non debuit. non debuit.

2. Item, Summæ perfectioni non com- 2. Item, Summæ perfectioni non com- petit permissio sed Novum Testamen- petit permissio sed Novum Testamen- tum est summæ perfectionis: ergo non tum est summæ perfectionis: ergo non fit in eo aliqua permissio. fit in eo aliqua permissio.

3. Item, Secundum doctrinam Novi 3. Item, Secundum doctrinam Novi Testamenti est judicium ergo quod Testamenti est judicium ergo quod concessum est in Novo Testamento non concessum est in Novo Testamento non judicabitur: sed matrimonium est con- judicabitur: sed matrimonium est con-

cessum, ut dicitur in Littera: ergo non cessum, ut dicitur in Littera: ergo non judicabitur, quod falsum est. judicabitur, quod falsum est.

RESPONSIO. Quidam dixerunt, quod Stew RESPONSIO. Quidam dixerunt, quod Stew permissio mortalis fuit in Veteri Testa- permissio mortalis fuit in Veteri Testa- mento in libello repudii ¹, et permissio mento in libello repudii ¹, et permissio venialis in Novo in coitu qui fit causa venialis in Novo in coitu qui fit causa libidinis explendæ. Sed hoc non videtur libidinis explendæ. Sed hoc non videtur competere. competere.

De libello quidem repudii infra erit De libello quidem repudii infra erit quæstio. quæstio.

Sed his quæ non supra distincta sunt Sed his quæ non supra distincta sunt inter concessionem et permissionem sup- inter concessionem et permissionem sup- positis, hic dicendum quod non est in positis, hic dicendum quod non est in Novo Testamento permissio mali per se, Novo Testamento permissio mali per se, sed per accidens, hoc est, dicere, quod sed per accidens, hoc est, dicere, quod conceditur aliquid in Novo Testamento, conceditur aliquid in Novo Testamento, cui plura bona adjuncta sunt et potest cui plura bona adjuncta sunt et potest incidere sibi malum, et propter malum incidere sibi malum, et propter malum quod potest se illo immiscere, non revo- quod potest se illo immiscere, non revo- catur et tale quidem est coitus, cui ad- catur et tale quidem est coitus, cui ad- juncta sunt bona matrimonii et potest juncta sunt bona matrimonii et potest immiscere se libido, et propter illam non immiscere se libido, et propter illam non revocatur concessio. Et ideo patet, quod revocatur concessio. Et ideo patet, quod objectiones bene concludunt de per se objectiones bene concludunt de per se malo, sed de malo adjuncto ei quod bo- malo, sed de malo adjuncto ei quod bo- num est, et causa plurium bonorum, num est, et causa plurium bonorum, non concludunt quia magis sunt illa non concludunt quia magis sunt illa bona, quam istud sit malum. bona, quam istud sit malum.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

H. Quod non omnis delectatio carnis peccatum est. H. Quod non omnis delectatio carnis peccatum est.

Sed forte aliquis dicet, omnem carnis concupiscentiam et delectationem Sed forte aliquis dicet, omnem carnis concupiscentiam et delectationem quæ est in coitu, malam esse et peccatum, quia ex peccato est et inordi- quæ est in coitu, malam esse et peccatum, quia ex peccato est et inordi- nata. Et nos dicimus illam concupiscentiam semper malam esse, quia nata. Et nos dicimus illam concupiscentiam semper malam esse, quia foeda est et poena peccati: sed non semper peccatum est. Sæpe enim de- foeda est et poena peccati: sed non semper peccatum est. Sæpe enim de- lectatur vir sanctus secundum carnem in aliqua re, ut requiescendo post lectatur vir sanctus secundum carnem in aliqua re, ut requiescendo post

1 Cf. Deuter. XXIV, 1 et seq. 1 Cf. Deuter. XXIV, 1 et seq.

2 HUGO, IV Sententiarum, cap. 4. 2 HUGO, IV Sententiarum, cap. 4.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, H, ART. 27. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, H, ART. 27.

265 265

laborem, edendo post esuriem nec tamen talis delectatio est peccatum, laborem, edendo post esuriem nec tamen talis delectatio est peccatum, nisi sit immoderata. Sic et delectatio quæ fit in coitu conjugali, cui adsunt nisi sit immoderata. Sic et delectatio quæ fit in coitu conjugali, cui adsunt illa tria bona, a peccato defenditur. Videtur tamen beatus Gregorius' aliter illa tria bona, a peccato defenditur. Videtur tamen beatus Gregorius' aliter sentire, scilicet quod sine peccato non possit fieri carnalis commixtio, di- sentire, scilicet quod sine peccato non possit fieri carnalis commixtio, di- cens: Vir cum propria conjuge dormiens, nisi lotus aqua Ecclesiam intrare cens: Vir cum propria conjuge dormiens, nisi lotus aqua Ecclesiam intrare non debet. Quamvis diversæ hominum nationes de hac re diversa sentiant, non debet. Quamvis diversæ hominum nationes de hac re diversa sentiant, et alia custodire videantur: Romanorum tamen semper ab antiquioribus et alia custodire videantur: Romanorum tamen semper ab antiquioribus usus fuit, post admixtionem propriæ conjugis, et lavacri purificationem usus fuit, post admixtionem propriæ conjugis, et lavacri purificationem quærere, et ab ingressu Ecclesiæ paululum temperare. Nec hoc dicentes quærere, et ab ingressu Ecclesiæ paululum temperare. Nec hoc dicentes culpam deputamus esse conjugium, sed quia ipsa licita admixtio conjugis culpam deputamus esse conjugium, sed quia ipsa licita admixtio conjugis sine voluptate carnis fieri non potest, a sacri loci ingressu est abstinendum : sine voluptate carnis fieri non potest, a sacri loci ingressu est abstinendum : quia voluptas ipsa sine culpa nullatenus esse potest. quia voluptas ipsa sine culpa nullatenus esse potest.

ARTICULUS XXVII. ARTICULUS XXVII.

An omnis coitus sit vitium vel pecca- An omnis coitus sit vitium vel pecca- tum? et, Unde habet illud peccatum tum? et, Unde habet illud peccatum vel vitium? vel vitium?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, H, «Sed forte aliquis dicet, omnem ibi, H, «Sed forte aliquis dicet, omnem carnis concupiscentiam, etc. » carnis concupiscentiam, etc. »

Videtur enim hoc esse verum: Videtur enim hoc esse verum:

1. Omne enim quod in passionibus est 1. Omne enim quod in passionibus est excellentissime, semper est vitium et excellentissime, semper est vitium et peccatum sed omnis coitus est hujus- peccatum sed omnis coitus est hujus- modi ergo omnis coitus est vitium et modi ergo omnis coitus est vitium et peccatum. PROBATUR autem prima ex ra- peccatum. PROBATUR autem prima ex ra- tione virtutis ethicæ, quæ in passionibus tione virtutis ethicæ, quæ in passionibus est circa medium quoad nos. SECUNDA est circa medium quoad nos. SECUNDA autem per se patet. autem per se patet.

2. Item, Omne quod actu avertit a 2. Item, Omne quod actu avertit a conversione ad immutabile bonum, est conversione ad immutabile bonum, est ad minus veniale peccatum talis autem ad minus veniale peccatum talis autem est omnis coitus: ergo ipse est ad mi- est omnis coitus: ergo ipse est ad mi- nus veniale peccatum. nus veniale peccatum.