IN IV SENTENT. DIST. XXXI, A, ART. 11. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, A, ART. 11.

239 239

contra. contra.

Solutio. Solutio.

A. I. A. I.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

: :

una et non dicit, in merito uno, se- una et non dicit, in merito uno, se- cundum quod exponitur de una carne cundum quod exponitur de una carne pueri ergo videtur, quod proles secun- pueri ergo videtur, quod proles secun- dum carnem, et non secundum meritum dum carnem, et non secundum meritum est bonum matrimonii. est bonum matrimonii.

IN CONTRARIUM hujus est, quod IN CONTRARIUM hujus est, quod

1. Habetur in sequenti capitulo in Lit- 1. Habetur in sequenti capitulo in Lit- tera, ubi dicit : « Nec omnes illi etiam tera, ubi dicit : « Nec omnes illi etiam qui prolem recipiunt, bonum prolis ha- qui prolem recipiunt, bonum prolis ha- bent, etc. Patet enim ibi, quod non bent, etc. Patet enim ibi, quod non dicitur bonum prolis, nisi prout est sub dicitur bonum prolis, nisi prout est sub bonitate ad religionem pertinente. bonitate ad religionem pertinente.

2. Item, Conjugatorum non est de- 2. Item, Conjugatorum non est de- struere bonum effectum a matrimonio : struere bonum effectum a matrimonio : sed, Deuter. xxI, 18 et seq., præcipitur sed, Deuter. xxI, 18 et seq., præcipitur parentibus facere lapidari filium con- parentibus facere lapidari filium con- tumacem ergo filius contumax non tumacem ergo filius contumax non fuit bonum matrimonii: ergo oportet, fuit bonum matrimonii: ergo oportet, quod tantum bonum matrimonii sit filius quod tantum bonum matrimonii sit filius stans sub bonitate religionis. stans sub bonitate religionis.

Quod concedendum est. Quod concedendum est.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ma- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ma- trimonium secundum hoc quod funda- trimonium secundum hoc quod funda- tur super cultum divinum, a fundamento tur super cultum divinum, a fundamento habet facere per dispositionem hujusmo- habet facere per dispositionem hujusmo- di bonum, licet non habeat per mixtio- di bonum, licet non habeat per mixtio- nem carnis tantum. nem carnis tantum.

AD ALIUD dicendum, quod sicut dici- AD ALIUD dicendum, quod sicut dici- tur, Sapient. IV, 3: Multigena impio- tur, Sapient. IV, 3: Multigena impio- rum multitudo non erit utilis. Et ideo rum multitudo non erit utilis. Et ideo numquam voluit Deus iniquorum multi- numquam voluit Deus iniquorum multi- plicationem, sicut eis voluit religionis plicationem, sicut eis voluit religionis propagationem et multiplicationem : et propagationem et multiplicationem : et ideo præcepit ut crescerent. ideo præcepit ut crescerent.

AD ALIUD dicendum, quod sunt duo in AD ALIUD dicendum, quod sunt duo in carne una pueri, quia illam materialiter carne una pueri, quia illam materialiter et effective operantur: sed bonitatem et effective operantur: sed bonitatem non operantur nisi dispositive et educa- non operantur nisi dispositive et educa- tive, Deus autem effective: et ideo non tive, Deus autem effective: et ideo non dicuntur ita esse in bonitate sicut in dicuntur ita esse in bonitate sicut in

carne. carne.

4 Genes. 11, 24. 4 Genes. 11, 24.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Quid sit divortium ? Quid sit divortium ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, sub fine: « In sacramento ut ibi, A, sub fine: « In sacramento ut conjugium non separetur, etc. » conjugium non separetur, etc. »

Quæritur hic de divortio: et quærun- Quæritur hic de divortio: et quærun- tur duo. tur duo.

Primum est de divortio propter ma- Primum est de divortio propter ma- trimonii impedimentum. Secundum au- trimonii impedimentum. Secundum au- tem de separatione a thoro propter for- tem de separatione a thoro propter for- nicationem. nicationem.

Circa primum autem quæruntur tria, Circa primum autem quæruntur tria, scilicet quid sit divortium ? scilicet quid sit divortium ?

Secundum, Qui sunt qui possunt de- Secundum, Qui sunt qui possunt de- nuntiare causas divortii? nuntiare causas divortii?

Tertium, Qualiter fiat divortium? Tertium, Qualiter fiat divortium?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

Dicunt Jurisperiti, quod « divortium Dicunt Jurisperiti, quod « divortium est separatio sacramentalis facta ob le- est separatio sacramentalis facta ob le- gitimum impedimentum matrimonii : » gitimum impedimentum matrimonii : » et hæc diffinitio quasi trahitur hic de et hæc diffinitio quasi trahitur hic de Littera, ubi Magister dividit separatio- Littera, ubi Magister dividit separatio- nem in corporalem, et sacramentalem, nem in corporalem, et sacramentalem, ut patet Litteram inspicienti. ut patet Litteram inspicienti.

ОBJICITUR autem contra hanc diffiniti- ОBJICITUR autem contra hanc diffiniti- tionem: quia tionem: quia

1. Sacramentaliter numquam divi- 1. Sacramentaliter numquam divi- duntur, qui sacramentaliter numquam duntur, qui sacramentaliter numquam fuerunt conjuncti: sed habentes legiti- fuerunt conjuncti: sed habentes legiti- mum impedimentum, numquam fuerunt mum impedimentum, numquam fuerunt sacramentaliter conjuncti: ergo videtur, sacramentaliter conjuncti: ergo videtur, quod numquam sacramentaliter dividun- quod numquam sacramentaliter dividun- tur ergo diffinitio nulla est. tur ergo diffinitio nulla est.

2. Item, Cum dicitur, Separatio sa- 2. Item, Cum dicitur, Separatio sa- cramentalis aut intelligitur de sacra- cramentalis aut intelligitur de sacra- mento matrimonii, aut de sacramento mento matrimonii, aut de sacramento quod est bonum matrimonii. Si dicitur quod est bonum matrimonii. Si dicitur primum tunc idem est separatio sacra- primum tunc idem est separatio sacra- mentalis, quod separatio matrimonialis: mentalis, quod separatio matrimonialis: sed ibi sunt opposita : quia matrimo- sed ibi sunt opposita : quia matrimo- niale est conjunctum in individuam vitæ niale est conjunctum in individuam vitæ

Solutio. Solutio.

240 240

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

consuetudinem ergo cum dicitur sepa- consuetudinem ergo cum dicitur sepa- ratio sacramentalis, ibi est oppositio in ratio sacramentalis, ibi est oppositio in adjecto sicut si dicam, divisio indivisi- adjecto sicut si dicam, divisio indivisi- bilis. Si autem dicatur a sacramento bilis. Si autem dicatur a sacramento quod bonum est matrimonii tunc hoc quod bonum est matrimonii tunc hoc magis sequitur, quia illud est indivisibi- magis sequitur, quia illud est indivisibi- litas ipsa. litas ipsa.

3. Item, In nulla natura vel scientia 3. Item, In nulla natura vel scientia unum oppositum denominat suum op- unum oppositum denominat suum op- positum, numquam enim dicitur indivi- positum, numquam enim dicitur indivi- sibile divisibile, et album congregans sibile divisibile, et album congregans visum, vel aliquid hujusmodi: ergo nec visum, vel aliquid hujusmodi: ergo nec hic unum oppositorum denominat alte- hic unum oppositorum denominat alte- rum sed separatio opposita est sacra- rum sed separatio opposita est sacra- mento ergo non potest dici separatio mento ergo non potest dici separatio sacramentalis. sacramentalis.

4. Ad idem objicitur per hoc quod 4. Ad idem objicitur per hoc quod habetur in Littera : quia in Littera dici- habetur in Littera : quia in Littera dici- tur, quod ad sacramentum pertinet, tur, quod ad sacramentum pertinet, quod matrimonium non separetur: et ex quod matrimonium non separetur: et ex hoc objicitur ut prius. hoc objicitur ut prius.

RESPONSIO. Dicendum, quod hæc diffi RESPONSIO. Dicendum, quod hæc diffi nitio posset esse melior: tamen sustineri nitio posset esse melior: tamen sustineri potest. potest.

Et tunc dicendum ad primum, quod Et tunc dicendum ad primum, quod separatio sacramentalis dicitur separatio separatio sacramentalis dicitur separatio vinculi sacramenti non ejus quod fuit, vinculi sacramenti non ejus quod fuit, sed ejus quod videbatur esse antequam sed ejus quod videbatur esse antequam probaretur impedimentum : unde si probaretur impedimentum : unde si etiam diffinitio sic corrigatur, ut dica- etiam diffinitio sic corrigatur, ut dica- tur: tur: « Divortium est separatio eorum « Divortium est separatio eorum qui conjuncti sacramentaliter videban- qui conjuncti sacramentaliter videban- tur, ob legitimum impedimentum quod tur, ob legitimum impedimentum quod impedit matrimonium contrahendum, et impedit matrimonium contrahendum, et dirimit contractum : » credo, quod me- dirimit contractum : » credo, quod me- lior esset diffinitio. lior esset diffinitio.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

Qui sunt qui possunt denuntiare causas Qui sunt qui possunt denuntiare causas divortii ? divortii ?

1. Videtur autem secundum dicta Ju- 1. Videtur autem secundum dicta Ju- risperitorum, quod omnes prohibentur risperitorum, quod omnes prohibentur ab accusatione matrimonii extranei, si ab accusatione matrimonii extranei, si sint aliqui de consanguinitate matrimo- sint aliqui de consanguinitate matrimo- nium accusare potentes et volentes: si nium accusare potentes et volentes: si autem illi desunt, admittuntur vicini se- autem illi desunt, admittuntur vicini se- niores et veraciores. Quod autem hoc ita niores et veraciores. Quod autem hoc ita sit, confirmatur, Extra, « Qui matrimo- sit, confirmatur, Extra, « Qui matrimo- nium accusare possunt, videtur nobis, » nium accusare possunt, videtur nobis, » ubi sic scribit Coelestinus tertius Floren- ubi sic scribit Coelestinus tertius Floren- tino Episcopo, quod « parentes, fratres, tino Episcopo, quod « parentes, fratres, et cognati utriusque sexus, in testifica- et cognati utriusque sexus, in testifica- tionem suorum ad matrimonium con- tionem suorum ad matrimonium con- jungendum vel dirimendum admittan- jungendum vel dirimendum admittan- tur, tam antiqua consuetudine, quam le- tur, tam antiqua consuetudine, quam le- gibus approbatur. Ideo enim maxime gibus approbatur. Ideo enim maxime parentes, et si parentes defuerint, pro- parentes, et si parentes defuerint, pro- ximiores admittuntur: quoniam unus- ximiores admittuntur: quoniam unus- quisque genealogiam suam quisque genealogiam suam

cum testi- cum testi- bus et chartis ex recitatione majorum bus et chartis ex recitatione majorum scire laborat qui enim melius recipi scire laborat qui enim melius recipi debent, quam illi qui melius sciunt, et debent, quam illi qui melius sciunt, et quorum est interesse, ita ut si non inter- quorum est interesse, ita ut si non inter- fuerint et consensum non adhibuerint, fuerint et consensum non adhibuerint, secundum leges nullum fiat matrimo- secundum leges nullum fiat matrimo- nium? Quod vero legitur, « Pater non nium? Quod vero legitur, « Pater non recipietur in causa filii, nec filius in recipietur in causa filii, nec filius in causa patris,» in criminalibus causis et causa patris,» in criminalibus causis et contractibus verum est. In matrimonio contractibus verum est. In matrimonio vero conjungendo vel disjungendo, ex vero conjungendo vel disjungendo, ex ipsius conjugii prærogativa, et quia fa- ipsius conjugii prærogativa, et quia fa- vorabilis res est, congrue admittun- vorabilis res est, congrue admittun- tur. » Ex hoc accipitur, quod propinqui tur. » Ex hoc accipitur, quod propinqui vel vicini si propinqui desunt, debent vel vicini si propinqui desunt, debent matrimonium quod separandum est ac- matrimonium quod separandum est ac-

cusare. cusare.

2. Item, Ratio videtur esse ad idem: 2. Item, Ratio videtur esse ad idem: quia non debet aliquis testificari quod quia non debet aliquis testificari quod nescit sed causas matrimonii quantum nescit sed causas matrimonii quantum ad parentelam nesciunt nisi conjuncti ab ad parentelam nesciunt nisi conjuncti ab infantia, quibus nati sunt progenitores : infantia, quibus nati sunt progenitores : ergo non nisi illi in hac causa possunt ergo non nisi illi in hac causa possunt esse testes. esse testes.

3. Item, Non noscens personam ali- 3. Item, Non noscens personam ali- quam, multo minus novit genealogiam quam, multo minus novit genealogiam ipsius extranei non noverunt perso- ipsius extranei non noverunt perso- nam ergo, etc. : ergo testes esse non nam ergo, etc. : ergo testes esse non

Secundo quæritur, Qui sunt qui pos- possunt. Secundo quæritur, Qui sunt qui pos- possunt. sunt denuntiare causas divortii? sunt denuntiare causas divortii?

IN CONTRARIUM hujus est, quod extra-sed conte IN CONTRARIUM hujus est, quod extra-sed conte

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, A, ART. 12. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, A, ART. 12.

neus probans veritatem dicti sui, excep- neus probans veritatem dicti sui, excep- tione major est audiendus si aliquid vo- tione major est audiendus si aliquid vo- luerit deponere contra aliquem : sed luerit deponere contra aliquem : sed extraneus aliquis est omni exceptione extraneus aliquis est omni exceptione major ergo si probat quod dicit, ipse major ergo si probat quod dicit, ipse est audiendus. est audiendus.

JUXTA hoc ulterius quæritur, Utrum JUXTA hoc ulterius quæritur, Utrum decursus temporis sive præscriptio fa- decursus temporis sive præscriptio fa- ciat matrimonium non accusabile, etiam- ciat matrimonium non accusabile, etiam- si habeat legitimum impedimentum ? si habeat legitimum impedimentum ? Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Difficile est post habitam prolem 1. Difficile est post habitam prolem matrimonium separari, et ad destructio- matrimonium separari, et ad destructio- nem congregationum et civitatum ordi- nem congregationum et civitatum ordi- natur ergo non debet admitti in jure. natur ergo non debet admitti in jure.

2. Item, In aliis allegatur præscriptio: 2. Item, In aliis allegatur præscriptio: ergo et in matrimonio. ergo et in matrimonio.

IN CONTRARIUM hujus est quod habetur, IN CONTRARIUM hujus est quod habetur, Extra, de consanguinitate et affinitate, Extra, de consanguinitate et affinitate, Non debet ubi sic dicit Innocentius in Non debet ubi sic dicit Innocentius in concilio generali: « Prohibeo. » Et infra : concilio generali: « Prohibeo. » Et infra : « Et si quis contra prohibitionem hujus- « Et si quis contra prohibitionem hujus- modi præsumpserit copulari, nulla lon- modi præsumpserit copulari, nulla lon- ginquitate defendatur annorum, cum ginquitate defendatur annorum, cum diuturnitas temporis non minuat pecca- diuturnitas temporis non minuat pecca- tum, sed auget tantoque sint graviora tum, sed auget tantoque sint graviora crimina, quanto diutius infelicem ani- crimina, quanto diutius infelicem ani- mam detinent alligatam. » mam detinent alligatam. »

Sed esto, quod aliquis præsens fuit Sed esto, quod aliquis præsens fuit quando copulabantur aliquæ personæ, et quando copulabantur aliquæ personæ, et tacuit, et postea vult denuntiare impedi- tacuit, et postea vult denuntiare impedi- mentum, numquid est audiendus? mentum, numquid est audiendus?

Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

1. Primo tacuit cum sine nocumento 1. Primo tacuit cum sine nocumento potuit denuntiare: ergo cum postea cum potuit denuntiare: ergo cum postea cum nocumento vult denuntiare, videtur quod nocumento vult denuntiare, videtur quod non sit audiendus. non sit audiendus.

2. Item, Cum primo præsens existens 2. Item, Cum primo præsens existens non dixit, præsumptio est contra eum, non dixit, præsumptio est contra eum, vel potest esse, quod postea malitiose vel potest esse, quod postea malitiose composuit: ergo videtur, quod non sit composuit: ergo videtur, quod non sit audiendus. audiendus.

SED IN CONTRARIUM hujus est, quod dici- SED IN CONTRARIUM hujus est, quod dici- tur, Extra, Qui matrimonium accusare tur, Extra, Qui matrimonium accusare possunt, Cum in tua. Et infra: « Si vero possunt, Cum in tua. Et infra: « Si vero post contractum matrimonium aliquis post contractum matrimonium aliquis appareat accusator, cum non prodierit appareat accusator, cum non prodierit in publicum, quando banna secundum in publicum, quando banna secundum

XXX XXX

241 241

consuetudinem in Ecclesiis edebantur, consuetudinem in Ecclesiis edebantur, utrum vox suæ debeat accusationis ad- utrum vox suæ debeat accusationis ad- mitti, merito quæri potest. Super quo mitti, merito quæri potest. Super quo sic duximus distinguendum, quod si sic duximus distinguendum, quod si tempore denuntiationis præmissæ is qui tempore denuntiationis præmissæ is qui jam conjunctos impetit, extra dioecesim jam conjunctos impetit, extra dioecesim existebat, vel alias denuntiatio non po- existebat, vel alias denuntiatio non po- tuit ad ejus notitiam pervenire, ut puta tuit ad ejus notitiam pervenire, ut puta si nimiæ infirmitatis fervore laborans, si nimiæ infirmitatis fervore laborans, sanæ mentis patiebatur exsilium, vel in sanæ mentis patiebatur exsilium, vel in annis erat tam teneris constitutus, quod annis erat tam teneris constitutus, quod ad comprehensionem talium ejus ætas ad comprehensionem talium ejus ætas sufficere non valebat, seu alia causa le- sufficere non valebat, seu alia causa le- gitima fuerit impeditus, ejus accusatio gitima fuerit impeditus, ejus accusatio debet audiri. Alioquin cum rationabi- debet audiri. Alioquin cum rationabi- liter præsumatur, quod denuntiationem liter præsumatur, quod denuntiationem publice factam idem existens in ipsa publice factam idem existens in ipsa diœcesi minime ignoravit, tamquam diœcesi minime ignoravit, tamquam suspectus est procul dubio repellendus: suspectus est procul dubio repellendus: nisi proprio firmaverit juramento, quod nisi proprio firmaverit juramento, quod postea didicerit ea quæ objecerit, et ad postea didicerit ea quæ objecerit, et ad hoc ex malitia non procedat: quia tunc hoc ex malitia non procedat: quia tunc etiamsi didicisset ab illis qui denun- etiamsi didicisset ab illis qui denun- tiationis tempore siluerunt, claudi non tiationis tempore siluerunt, claudi non debet eidem aditus accusandi: quoniam debet eidem aditus accusandi: quoniam etsi ab impetitione hujusmodi culpa de etsi ab impetitione hujusmodi culpa de silentio tali contracta illos excluderet, silentio tali contracta illos excluderet, iste tamen amoveri nequiret, cum cul- iste tamen amoveri nequiret, cum cul- pabilis non existat. » Ex hac decretali pabilis non existat. » Ex hac decretali accipitur, quod etiamsi primum tacuit, accipitur, quod etiamsi primum tacuit, in multis casibus postea potest matri- in multis casibus postea potest matri- monium accusare. monium accusare.

ULTERIUS quæritur hic, Utrum in testi- Quæst. 2. ULTERIUS quæritur hic, Utrum in testi- Quæst. 2. monium possunt adduci pater, mater, et monium possunt adduci pater, mater, et fratres illorum, de quorum separatione fratres illorum, de quorum separatione agitur? agitur?

Et videtur, quod non : quia Et videtur, quod non : quia

1. Testes suspecti de amore privato vel 1. Testes suspecti de amore privato vel odio non admittuntur: tales autem sunt odio non admittuntur: tales autem sunt isti ergo non debent admitti. isti ergo non debent admitti.

2. Item, Sæpe nascitur odium inter 2. Item, Sæpe nascitur odium inter conjunges, ita quod alter conjugum in- conjunges, ita quod alter conjugum in- duceret suos parentes ad testificandum duceret suos parentes ad testificandum contra matrimonium: ergo ne hoc fiat, contra matrimonium: ergo ne hoc fiat, judex parentes et consanguineos non de- judex parentes et consanguineos non de- bet recipere in testimonium. bet recipere in testimonium.

IN CONTRARIUM hujus est quod dicitur, Sed contra. IN CONTRARIUM hujus est quod dicitur, Sed contra. Extra, de testibus: ubi sic dicit Alexan- Extra, de testibus: ubi sic dicit Alexan-

16 16

Quæst. 3. Quæst. 3.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

212 212

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

der tertius: « Super eo quod a nobis tua der tertius: « Super eo quod a nobis tua devotio postulavit, utrum viro negante devotio postulavit, utrum viro negante se mulierem affidasse, ipsius mater mu- se mulierem affidasse, ipsius mater mu- lieris, et altera mulier possint ad testi- lieris, et altera mulier possint ad testi- monium recipi. Taliter respondeo, quod monium recipi. Taliter respondeo, quod cum mater filiæ incrementum et honorem cum mater filiæ incrementum et honorem videtur diligere, ubi vir superior est di- videtur diligere, ubi vir superior est di- vitiis, et nobilitate, potentia vel honore, vitiis, et nobilitate, potentia vel honore, testimonium ejus videtur esse suspectum, testimonium ejus videtur esse suspectum, et ideo non esse aliquatenus admitten- et ideo non esse aliquatenus admitten- dum. » Ex hoc enim accipitur, quod alte- dum. » Ex hoc enim accipitur, quod alte- rius, scilicet conjugis pater, vel mater, rius, scilicet conjugis pater, vel mater, inferiores existentes in divitiis et honore inferiores existentes in divitiis et honore matrimonii, sunt audiendi: quia præ- matrimonii, sunt audiendi: quia præ- sumitur, quod inviti faciunt conscientia sumitur, quod inviti faciunt conscientia veritatis cogente, cum libentius vellent veritatis cogente, cum libentius vellent illi viro filiam esse conjunctam, quam ab illi viro filiam esse conjunctam, quam ab eo separari. eo separari.

ULTERIUS hic quæritur, Utrum idem in ULTERIUS hic quæritur, Utrum idem in hac causa possit esse accusator et testis? hac causa possit esse accusator et testis? Et videtur, quod non: quia si conjun- Et videtur, quod non: quia si conjun- ctus accusatori per sanguinem habetur ctus accusatori per sanguinem habetur suspectus, multo magis idem ad seipsum suspectus, multo magis idem ad seipsum comparatus, suspectus debet haberi: er- comparatus, suspectus debet haberi: er- go non potest idem esse testis et accusa- go non potest idem esse testis et accusa-

tor. tor.

IN CONTRARUM hujus est, IN CONTRARUM hujus est,

1. Quod habetur, Extra, de testibus 1. Quod habetur, Extra, de testibus cogendis, Præterea si testis, etc., ubi cogendis, Præterea si testis, etc., ubi scribit Coelestinus Papa, quod « testes scribit Coelestinus Papa, quod « testes publici qui synodales vocantur, possunt publici qui synodales vocantur, possunt esse testes in matrimonio: » et constat, esse testes in matrimonio: » et constat, quod iidem sunt accusatores. quod iidem sunt accusatores.

2. Argumentum ad idem sumitur in 2. Argumentum ad idem sumitur in decreto 35, quæst. 6, Episcopis in syno- decreto 35, quæst. 6, Episcopis in syno- do. Et præcipue in apparatu decreti su- do. Et præcipue in apparatu decreti su- per eumdem locum. per eumdem locum.

SOLUTIO. Dicendum videtur, ad hoc, SOLUTIO. Dicendum videtur, ad hoc, quod omnes non infames personæ, id est, quod omnes non infames personæ, id est, exceptione majores, hoc est, propter in- exceptione majores, hoc est, propter in- famiam criminis non impediuntur, quan- famiam criminis non impediuntur, quan- tumcumque propinqui, possunt denuntiare tumcumque propinqui, possunt denuntiare matrimonium, si agitur de impedimento matrimonium, si agitur de impedimento matrimonii perpetuo, quod impedit con- matrimonii perpetuo, quod impedit con- trahendum et dirimit contractum. Si au- trahendum et dirimit contractum. Si au-

1 Matth. v, 14. 1 Matth. v, 14.

tem agitur de ipso contractu, utrum sci- tem agitur de ipso contractu, utrum sci- licet sit contractum, vel non, tunc pa- licet sit contractum, vel non, tunc pa- rentes tamquam suspecti sunt reppellen- rentes tamquam suspecti sunt reppellen- di: nisi ita sit, quod parens ille qui contra di: nisi ita sit, quod parens ille qui contra matrimonium testificatur, sit inferior di- matrimonium testificatur, sit inferior di- gnitate, divitiis, et honoribus: quia tunc gnitate, divitiis, et honoribus: quia tunc probabile est, quod ille libenter vellet probabile est, quod ille libenter vellet stare matrimonium. stare matrimonium.

DICENDUM ergo ad primum quod con- A DICENDUM ergo ad primum quod con- A tra hoc objicitur, quod ipse qui objicitur, tra hoc objicitur, quod ipse qui objicitur, est audiendus, si probat quod dicit: sed est audiendus, si probat quod dicit: sed sufficienter probari non potest, nisi per sufficienter probari non potest, nisi per propinquos, quia extraneus in quantum propinquos, quia extraneus in quantum extraneus, consanguinitatem eorum qui extraneus, consanguinitatem eorum qui sibi extranei sunt, scire non potest: et si sibi extranei sunt, scire non potest: et si dicat sine assumptione consanguineo- dicat sine assumptione consanguineo- rum, ipse suspectus repellitur, quia sic rum, ipse suspectus repellitur, quia sic posset quilibet matrimonium infirmare. posset quilibet matrimonium infirmare.

AD ID quod ulterius quæritur juxta A AD ID quod ulterius quæritur juxta A hoc, Utrum decursus temporis aliquid fa- hoc, Utrum decursus temporis aliquid fa- ciat? Dicendum, quod in talibus ubi de ciat? Dicendum, quod in talibus ubi de conscientia agitur, prescriptio non habet conscientia agitur, prescriptio non habet locum, sicut ostenditur in decretali addu- locum, sicut ostenditur in decretali addu-

cta. cta.

Ad hoc autem quod contra objicitur, Ad hoc autem quod contra objicitur, dicendum quod licet sit difficile, tamen dicendum quod licet sit difficile, tamen illud difficile magis est subeundum, quam illud difficile magis est subeundum, quam contra conscientiam standum in stupro, contra conscientiam standum in stupro, vel quod aliquis stare in stupro permit- vel quod aliquis stare in stupro permit- tatur: quia arcta est via quæ ducit ad tatur: quia arcta est via quæ ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam': vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam': et ideo tamen non est negligenda. et ideo tamen non est negligenda.

AD ALIUD patet solutio per antedicta. AD ALIUD patet solutio per antedicta. AD ID autem quod postea objicitur per Ad AD ID autem quod postea objicitur per Ad decretalem, distinguitur satis bene quan- decretalem, distinguitur satis bene quan- do audiendus est, et quando non audien- do audiendus est, et quando non audien- dus est et ideo per ipsam decretalem dus est et ideo per ipsam decretalem plena patet responsio. plena patet responsio.

A A

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad que AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad que dum quod adduci possunt secundum mo- dum quod adduci possunt secundum mo- dum qui in principio istarum solutionum dum qui in principio istarum solutionum est determinatus. est determinatus.

AD ID autem quod contra objicitur, di- AD ID autem quod contra objicitur, di- cendum quod ut patet in quadam decre- cendum quod ut patet in quadam decre- tali in objectione adducta, hoc in casu tali in objectione adducta, hoc in casu

Adi Adi

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, A, ART. 13. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, A, ART. 13.

isto non tenet et hoc ideo, quia cum de- isto non tenet et hoc ideo, quia cum de- trimentum sit honoris et rerum matri- trimentum sit honoris et rerum matri- monia hujusmodi separari, probabile est monia hujusmodi separari, probabile est parentes hujusmodi separationem non parentes hujusmodi separationem non affectare, et ideo nihil dicere amore affectare, et ideo nihil dicere amore filiorum et præcipue ideo quia ipsi cer- filiorum et præcipue ideo quia ipsi cer- tius noverunt impedimenta. tius noverunt impedimenta.

AD ALIUD dicendum, quod melius, id AD ALIUD dicendum, quod melius, id est, minus malum est tales separari, quam est, minus malum est tales separari, quam commanere, ne homicidium sequatur: commanere, ne homicidium sequatur: et ideo judex in tali casu testes idoneos et ideo judex in tali casu testes idoneos admittit. admittit.

pol. 3. AD ID quod ultimo quæritur, dicendum pol. 3. AD ID quod ultimo quæritur, dicendum quod idem subjecto in hac causa potest quod idem subjecto in hac causa potest esse accusator et testis, licet non idem se- esse accusator et testis, licet non idem se- cundum rationem: quia in veritate in tali cundum rationem: quia in veritate in tali casu contra aliquid agitur per modum in- casu contra aliquid agitur per modum in- quisitionis potius quam denuntiationis quisitionis potius quam denuntiationis vel accusationis: in tali autem modo vel accusationis: in tali autem modo agendi contra aliquem (ut dicitur in jure) agendi contra aliquem (ut dicitur in jure) fama accusat: et postea quæ inducuntur, fama accusat: et postea quæ inducuntur, sunt testes veritatis famæ: tamen quia sunt testes veritatis famæ: tamen quia non est hic alius homo accusans et testi- non est hic alius homo accusans et testi- ficans, propterea dicitur quod idem est ficans, propterea dicitur quod idem est testis et accusator. testis et accusator.

AD HOC autem quod contra objicitur, AD HOC autem quod contra objicitur, dicendum quod accusator hic non testi- dicendum quod accusator hic non testi- ficatur id quod ipse dicit, sed potius hoc ficatur id quod ipse dicit, sed potius hoc quod fama clamat: et ideo est hic quæ- quod fama clamat: et ideo est hic quæ- dam diversitas accusantis et testificantis. dam diversitas accusantis et testificantis.

Notandum autem est hic quiddam quod Notandum autem est hic quiddam quod in 35, q. 6, dicitur in apparatu, quod in in 35, q. 6, dicitur in apparatu, quod in pluribus locis valet, scilicet quod speciale pluribus locis valet, scilicet quod speciale est in matrimonio, quod idem potest esse est in matrimonio, quod idem potest esse accusator et testis: sicut etiam, quod non accusator et testis: sicut etiam, quod non juratur in hac causa de calumnia, cum juratur in hac causa de calumnia, cum sit quasi causa spiritualis, et quod con- sit quasi causa spiritualis, et quod con- sanguinei admittuntur, et quod non om- sanguinei admittuntur, et quod non om- nino ibi ordo judiciarius observatur, nino ibi ordo judiciarius observatur, cum denuntiatione tali facta, contumax cum denuntiatione tali facta, contumax lite non contestata possit excommunicari: lite non contestata possit excommunicari: et quod valet hic testimonium de ipsius et quod valet hic testimonium de ipsius auditu, et quia post publicatam attesta- auditu, et quia post publicatam attesta- tionem testes possunt adduci. tionem testes possunt adduci.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

243 243

Utrum et quando matrimonium potest Utrum et quando matrimonium potest

accusari? accusari?

Tertio quæritur, Qualiter fiat divor- Tertio quæritur, Qualiter fiat divor- tium, et quia hujus causa est accusatio, tium, et quia hujus causa est accusatio, ideo quærendum est, quando matrimo- ideo quærendum est, quando matrimo- nium possit accusari? nium possit accusari?

Videtur autem, quod statim ut incipit Videtur autem, quod statim ut incipit esse culpabile: esse culpabile:

1. Hoc autem est in prima voluntate 1. Hoc autem est in prima voluntate et promissione contrahendi: ergo tunc et promissione contrahendi: ergo tunc potest accusari: ergo in sponsalibus potest accusari: ergo in sponsalibus potest fieri accusatio. potest fieri accusatio.

2. Item, Ad idem est quod tunc accusa- 2. Item, Ad idem est quod tunc accusa- tio facilius habet locum, et cum minori tio facilius habet locum, et cum minori scandalo et damno contrahentium: ergo scandalo et damno contrahentium: ergo videtur, quod tunc debeat fieri. videtur, quod tunc debeat fieri.

IN CONTRARIUM est, quod IN CONTRARIUM est, quod

1. Non potest accusari id quod non 1. Non potest accusari id quod non est: sed matrimonium in sponsalibus est: sed matrimonium in sponsalibus non est ergo in illis non potest accu- non est ergo in illis non potest accu- sari. sari.

2. Item, Videtur quod non possit accu- 2. Item, Videtur quod non possit accu- sari quia sicut dicit Innocentius in con- sari quia sicut dicit Innocentius in con- cilio generali, accusatio fit per inscriptio- cilio generali, accusatio fit per inscriptio- nem sed denuntiatio fœderis matrimo- nem sed denuntiatio fœderis matrimo-

nii potest fieri per inscriptionem, et sine nii potest fieri per inscriptionem, et sine inscriptione. inscriptione.

3. Item, In accusatione accusans obli- 3. Item, In accusatione accusans obli-

gat se ad poenam talionis probare non gat se ad poenam talionis probare non possit quod dicit: sed in denuntiatione possit quod dicit: sed in denuntiatione foederis matrimonii nihil tale fit: ergo foederis matrimonii nihil tale fit: ergo videtur, quod non accusatur nec accusari videtur, quod non accusatur nec accusari potest. potest.

Sed contra. Sed contra.

ULTERIUS quæritur: Ponamus enim, Quæst. 1. ULTERIUS quæritur: Ponamus enim, Quæst. 1. quod duo fratres habeant duas sorores, quod duo fratres habeant duas sorores, et unus propter consanguinitatem proba- et unus propter consanguinitatem proba- tam separatur a sua uxore, utrum alius tam separatur a sua uxore, utrum alius eodem jure separatur a sua uxore? eodem jure separatur a sua uxore?

Videtur autem, quod sic: quia de simi- Videtur autem, quod sic: quia de simi- libus simile est judicium: sed istorum libus simile est judicium: sed istorum

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

244 244

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

matrimonia per omnia sunt similia quan- matrimonia per omnia sunt similia quan- tum ad foedera matrimonii: ergo si unum tum ad foedera matrimonii: ergo si unum separatur, et reliquum erit separandum. separatur, et reliquum erit separandum.

SED IN CONTRARIUM hujus est quod di- SED IN CONTRARIUM hujus est quod di- citur, Extra, de fide instruct. Inter dile- citur, Extra, de fide instruct. Inter dile- clos et dicit ibi Papa, quod « res inter clos et dicit ibi Papa, quod « res inter alios acta, alii non præjudicat. » alios acta, alii non præjudicat. »

SED TUNC ulterius quæritur, Utrum pos- SED TUNC ulterius quæritur, Utrum pos- sint sibi invicem debitum reddere et exi- sint sibi invicem debitum reddere et exi- gere? gere?

Videtur autem, quod sic: quod enim Videtur autem, quod sic: quod enim nullo jure prohibetur, licite potest exigi: nullo jure prohibetur, licite potest exigi: sed istud (ut habitum est) nullo jure pro- sed istud (ut habitum est) nullo jure pro- hibetur ergo licite potest exigi. hibetur ergo licite potest exigi.

IN CONTRARIUM hujus est, quod con- IN CONTRARIUM hujus est, quod con- scientia remordet, quia scit se similiter scientia remordet, quia scit se similiter judicandum sed qui facit contra con- judicandum sed qui facit contra con- scientiam, ædificat ad gehennam: ergo scientiam, ædificat ad gehennam: ergo videtur, quod nec exigere nec reddere videtur, quod nec exigere nec reddere debet. debet.

: :

RESPONSIO. Dicendum, quod sicut ha- RESPONSIO. Dicendum, quod sicut ha- betur ex concilio Urbani habito in Apu- betur ex concilio Urbani habito in Apu- lia Si duo vel tres consanguinitatem lia Si duo vel tres consanguinitatem jurejurando firmaverint, vel ipsi forte jurejurando firmaverint, vel ipsi forte confessi fuerint, conjugia dissolvantur : confessi fuerint, conjugia dissolvantur : si vero neutrum contigerit, Episcopi cos si vero neutrum contigerit, Episcopi cos per baptismum, per fidem Christi, per per baptismum, per fidem Christi, per Christi judicium in vera obedientia obte- Christi judicium in vera obedientia obte- stentur quatenus palam faciant utrum stentur quatenus palam faciant utrum se, sicut fama est, recognoscant esse con- se, sicut fama est, recognoscant esse con- sanguineos: si negaverint, sibi ipsis relin- sanguineos: si negaverint, sibi ipsis relin- quendi sunt ita tamen, ut si aliud in quendi sunt ita tamen, ut si aliud in conscientia habeant, se a liminibus Ec- conscientia habeant, se a liminibus Ec- clesiæ, a corpore et sanguine Domini, a clesiæ, a corpore et sanguine Domini, a fidelium communione noverint segrega- fidelium communione noverint segrega- tos atque infames effectos, donec ab in- tos atque infames effectos, donec ab in- cesti facinore desistant: si se Episcopo- cesti facinore desistant: si se Episcopo- rum judicio segregaverint qui juvenes rum judicio segregaverint qui juvenes sunt, alia via contrahere non prohibean- sunt, alia via contrahere non prohibean- tur. » Ex hoc accipitur qualiter quantum tur. » Ex hoc accipitur qualiter quantum ad numerum testium et inquisitionem ad numerum testium et inquisitionem divortium sit faciendum. Denuntians au- divortium sit faciendum. Denuntians au- tem matrimonium potest hoc facere dicto tem matrimonium potest hoc facere dicto vel scripto per hujusmodi verba: « Ego vel scripto per hujusmodi verba: « Ego enim dico vel denuntio vobis, Domine, enim dico vel denuntio vobis, Domine, quod matrimonium N. et B. stare non quod matrimonium N. et B. stare non

potest, quia sunt consanguinei in tali gra- potest, quia sunt consanguinei in tali gra- du. » Si autem alia est divortii causa, du. » Si autem alia est divortii causa, ipsam debet apponere in libello. Adhuc ipsam debet apponere in libello. Adhuc autem de consanguinitate et affinitate li- autem de consanguinitate et affinitate li- bellum tenetur dare accusato, ut sciat bellum tenetur dare accusato, ut sciat quis impetit et qualiter possit respon- quis impetit et qualiter possit respon- dere. dere.

Hoc habito, respondendum est ad pri- A Hoc habito, respondendum est ad pri- A mum, quod matrimonium non potest mum, quod matrimonium non potest accusari nisi quando est, et ideo in spon- accusari nisi quando est, et ideo in spon- salibus accusari non potsst: sed potest salibus accusari non potsst: sed potest fieri denuntiatio impedimenti simplex si- fieri denuntiatio impedimenti simplex si- ne probatione per testes, nisi forte spon- ne probatione per testes, nisi forte spon- salia juramento sint firmata: quia tunc salia juramento sint firmata: quia tunc propter juramenti obligationem tenetur propter juramenti obligationem tenetur ad probationem. ad probationem.

AD ARGUMENTUM autem quod contra hoc Ada AD ARGUMENTUM autem quod contra hoc Ada est, dicendum quod matrimonium non est, dicendum quod matrimonium non incipit: quia nulla pars ejus tunc est, sed incipit: quia nulla pars ejus tunc est, sed tantum dispositio ad ipsum, sicut supra tantum dispositio ad ipsum, sicut supra habitum est, cum de sponsalibus dispu- habitum est, cum de sponsalibus dispu-

taretur. taretur.

AD ALIUD dicendum, quod denuntiatio Adeta AD ALIUD dicendum, quod denuntiatio Adeta consanguinitatis fieri potest, sed non ac- consanguinitatis fieri potest, sed non ac- cusatio matrimonii, quia non est. cusatio matrimonii, quia non est.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ade AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ade accusari possit ? Dicendum quod non accusari possit ? Dicendum quod non proprie sed accusatio sumitur hic ex- proprie sed accusatio sumitur hic ex- tenso nomine pro denuntiatione: et per tenso nomine pro denuntiatione: et per hoc patet solutio ad sequens. hoc patet solutio ad sequens.

AD HOC quod ulterius quæritur, dicen- Ade AD HOC quod ulterius quæritur, dicen- Ade dum quod non debet alius frater propter dum quod non debet alius frater propter hoc a sua uxore recedere: quia sæpe hoc a sua uxore recedere: quia sæpe humanum fallitur judicium, quod proce- humanum fallitur judicium, quod proce- dit secundum allegata et ideo non opor- dit secundum allegata et ideo non opor- tet de hoc similiter judicare. tet de hoc similiter judicare.

Ad Ad

AD HOC autem quod objicitur de con- Ade AD HOC autem quod objicitur de con- Ade scientia, dicendum quod aut est scientia scientia, dicendum quod aut est scientia de consanguinitate, aut opinio, aut nihil de consanguinitate, aut opinio, aut nihil talium habet in conscientia. Si primo talium habet in conscientia. Si primo modo, nec reddere potest, nec exigere. modo, nec reddere potest, nec exigere. Si secundo modo, reddere potest, sed non Si secundo modo, reddere potest, sed non exigere. exigere.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

De separatione autem a thoro infra De separatione autem a thoro infra erit quæstio in loco proprio. erit quæstio in loco proprio.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, B. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, B.

243 243

B. De duplici separatione. B. De duplici separatione.

Separatio autem gemina est, corporalis scilicet, et sacramentalis. Corpo- Separatio autem gemina est, corporalis scilicet, et sacramentalis. Corpo- raliter possunt separari causa fornicationis', vel ex communi consensu raliter possunt separari causa fornicationis', vel ex communi consensu causa religionis, sive ad tempus, sive usque in finem. Sacramentaliter vero causa religionis, sive ad tempus, sive usque in finem. Sacramentaliter vero separari non possunt dum vivunt, si legitimæ personæ sint. Manet enim separari non possunt dum vivunt, si legitimæ personæ sint. Manet enim vinculum conjugale inter eos, etiamsi aliis a se discedentes adhæserint. vinculum conjugale inter eos, etiamsi aliis a se discedentes adhæserint. Unde Augustinus : Usque adeo manent inter viventes semel inita jura nup- Unde Augustinus : Usque adeo manent inter viventes semel inita jura nup- tiarum, ut potius sint inter se conjuges etiam separati, quam cum aliis qui- tiarum, ut potius sint inter se conjuges etiam separati, quam cum aliis qui- bus adhæserunt. Item 3, Manet inter viventes quoddam conjugale vinculum, bus adhæserunt. Item 3, Manet inter viventes quoddam conjugale vinculum, quod nec separatio, nec cum altero copulatio possit auferre: sicut apostata quod nec separatio, nec cum altero copulatio possit auferre: sicut apostata anima velut de conjugio Christi recedens, etiam fide perdita, sacramentum anima velut de conjugio Christi recedens, etiam fide perdita, sacramentum fidei non amittit, quod lavacro regenerationis accepit. Redderetur enim red- fidei non amittit, quod lavacro regenerationis accepit. Redderetur enim red- eunti, si amisisset abscedens. Habet autem hoc qui recesserit ad cumulum eunti, si amisisset abscedens. Habet autem hoc qui recesserit ad cumulum supplicii, non ad meritum præmii. Item *, Quibus placuit ex consensu ab supplicii, non ad meritum præmii. Item *, Quibus placuit ex consensu ab usu carnalis concupiscentiæ in perpetuum continere, absit ut vinculum in- usu carnalis concupiscentiæ in perpetuum continere, absit ut vinculum in- ter illos conjugale rumpatur, imo firmius hæret, quo magis ea pacta secum ter illos conjugale rumpatur, imo firmius hæret, quo magis ea pacta secum gerunt: quæ charius concordiusque servanda sunt, non voluptariis corpo- gerunt: quæ charius concordiusque servanda sunt, non voluptariis corpo- rum nexibus, sed voluntariis " animorum affectibus. rum nexibus, sed voluntariis " animorum affectibus.

Et attende, quod tertium bonum conjugii dicitur sacramentum : non Et attende, quod tertium bonum conjugii dicitur sacramentum : non quod sit ipsum conjugium, sed quia ejusdem rei sacræ signum est, id quod sit ipsum conjugium, sed quia ejusdem rei sacræ signum est, id est, spiritualis et inseparabilis conjunctionis Christi et Ecclesiæ *. est, spiritualis et inseparabilis conjunctionis Christi et Ecclesiæ *.

1 Matth. v, 32 Ego dico vobis, quia omnis qui dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa, 1 Matth. v, 32 Ego dico vobis, quia omnis qui dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa, facit eam machari, etc. Cf. etiam, Matth. xix, 7. facit eam machari, etc. Cf. etiam, Matth. xix, 7.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Nuptiis et concupiscentia, cap. 10. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Nuptiis et concupiscentia, cap. 10.

3 Ibidem. 3 Ibidem.

4 Ibidem, cap. 11. 4 Ibidem, cap. 11.

5 Edit. J. Alleaume, voluntatis. 5 Edit. J. Alleaume, voluntatis.

6 HUGO, Super IV Sententiarum, cap. 5. 6 HUGO, Super IV Sententiarum, cap. 5.

246 246

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An matrimonium imprimat characterem? An matrimonium imprimat characterem?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi B, circa medium: « Sicut apostotata B, circa medium: « Sicut apostotata anima, etc. » anima, etc. »

Ex hoc enim videtur, quod matrimo-- Ex hoc enim videtur, quod matrimo-- nium imprimat characterem quia nium imprimat characterem quia

1. Aliter nihil valet similitudo indu- 1. Aliter nihil valet similitudo indu- cta. cta.

2. Item, Cessante causa cessat effectus: 2. Item, Cessante causa cessat effectus: sed statim post horam primi contractus sed statim post horam primi contractus recedit et cessat effectus: ergo cessat et recedit et cessat effectus: ergo cessat et causa: ergo cum non cesset effectus, causa: ergo cum non cesset effectus, oportet quod aliquid sit conservans eum : oportet quod aliquid sit conservans eum : sed hoc non potest esse nisi character: sed hoc non potest esse nisi character: ergo matrimonium imprimit characta- ergo matrimonium imprimit characta-

rem. rem.

3. Item, Eterni characteris non est 3. Item, Eterni characteris non est signum corporalis character et delebilis: signum corporalis character et delebilis: sed æternam conjunctionem fidelis ani- sed æternam conjunctionem fidelis ani- mæ cum Deo significat matrimonium : mæ cum Deo significat matrimonium : ergo oportet, quod hoc faciat per aliquod ergo oportet, quod hoc faciat per aliquod indelebile: hoc autem non potest esse nisi indelebile: hoc autem non potest esse nisi character: ergo matrimonium imprimit character: ergo matrimonium imprimit characterem. characterem.

4. Item, Anima conjugati transiens ab 4. Item, Anima conjugati transiens ab hoc sæculo, aut est distinguibilis a non hoc sæculo, aut est distinguibilis a non conjugato, aut non. Si sic: tunc cum conjugato, aut non. Si sic: tunc cum hoc sit character, quia nihil distinguit hoc sit character, quia nihil distinguit nisi character, matrimonium imprimit nisi character, matrimonium imprimit characterem. Si autem non est distingui- characterem. Si autem non est distingui- bilis, tunc matrimonium secundum to- bilis, tunc matrimonium secundum to- tum suum esse est corporale, et non si- tum suum esse est corporale, et non si- gnificat aliquid manens in æternitate. gnificat aliquid manens in æternitate.

Sed contra. IN CONTRARIUM hujus est, quod sacra- Sed contra. IN CONTRARIUM hujus est, quod sacra- menta imprimentia characterem iterari menta imprimentia characterem iterari in eadem persona non possunt: sed ma- in eadem persona non possunt: sed ma- trimonium potest iterari: ergo non im- trimonium potest iterari: ergo non im- primit characterem. primit characterem.

Solutio. Solutio.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod simi- AD PRIMUM ergo dicendum, quod simi- litudo est in parte, et non in toto: ita litudo est in parte, et non in toto: ita quod matrimonium non sequitur simile quod matrimonium non sequitur simile in parte quia sicut propter perpetuum in parte quia sicut propter perpetuum characterem animæ apostatanti a Deo characterem animæ apostatanti a Deo non redditur sacramentum cum redit, ita non redditur sacramentum cum redit, ita hic propter vinculum quod durat altero hic propter vinculum quod durat altero conjugum durante, non reiteratur matri- conjugum durante, non reiteratur matri- monium. monium.

: :

AD ALIUD dicendum, quod quorum AD ALIUD dicendum, quod quorum esse est in fieri, necesse est esse cum suis esse est in fieri, necesse est esse cum suis causis sed quorum esse est post suas causis sed quorum esse est post suas causas, præcipue non propinquas, pos- causas, præcipue non propinquas, pos- sunt permanere post, et præcipue volun- sunt permanere post, et præcipue volun- tarii effectus nostri: unde non tenet hoc tarii effectus nostri: unde non tenet hoc in contractibus voluntariis. in contractibus voluntariis.

Ad Ad

Ad Ad

AD ALIUD dicendum, quod distinguibi- Ad 3 + AD ALIUD dicendum, quod distinguibi- Ad 3 + lis est non per characterem, sed per no- lis est non per characterem, sed per no- titiam prioris vitæ quæ remanet apud titiam prioris vitæ quæ remanet apud eum et apud alios. eum et apud alios.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

An conservatio continentiæ sit de confir- An conservatio continentiæ sit de confir- mantibus matrimonium et essentiam mantibus matrimonium et essentiam ejus ? ejus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, paulo ante finem: « Imo firmius hæret B, paulo ante finem: « Imo firmius hæret quo magis ea pacta, etc. » quo magis ea pacta, etc. »

Videtur enim esse falsum: quia serva- Videtur enim esse falsum: quia serva- tio hujus continentiæ non est de essentia tio hujus continentiæ non est de essentia vel confirmantibus matrimonium, sed vel confirmantibus matrimonium, sed potius de confirmantibus volum conti- potius de confirmantibus volum conti- nentiæ ergo falsum dicit in Littera. nentiæ ergo falsum dicit in Littera.

Item, Videtur contrarium consumman- Item, Videtur contrarium consumman- ti matrimonium : ergo non confirmat ti matrimonium : ergo non confirmat ipsum. ipsum.

RESPONSIO. Dicendum, quod loquitur Solution RESPONSIO. Dicendum, quod loquitur Solution in Littera de confirmatione sanctitatis in Littera de confirmatione sanctitatis matrimonii magis quam matrimonii es- matrimonii magis quam matrimonii es-

RESPONSIO. Dicendum, quod non im- sentia. RESPONSIO. Dicendum, quod non im- sentia. primit characterem primit characterem

Et per hoc patet solutio ad utrumque. Et per hoc patet solutio ad utrumque.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, C. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, C.

247 247

C. Hæc tria non adsunt omni conjugio. C. Hæc tria non adsunt omni conjugio.

Et est sciendum, ab aliquibus contrahi conjugium, ubi hæc tria bona non Et est sciendum, ab aliquibus contrahi conjugium, ubi hæc tria bona non comitantur. Deest enim fides, ubi vir cum alia, vel mulier cum alio coit. comitantur. Deest enim fides, ubi vir cum alia, vel mulier cum alio coit. Hoc ergo bonum ita conjugio adhæret, ut ex eo, si adsit, amplius commen- Hoc ergo bonum ita conjugio adhæret, ut ex eo, si adsit, amplius commen- detur conjugium: si non adsit, non inde annihiletur. Quæ enim adultera detur conjugium: si non adsit, non inde annihiletur. Quæ enim adultera est, non ideo conjunx non est : imo si conjunx non esset, adultera non fo- est, non ideo conjunx non est : imo si conjunx non esset, adultera non fo- ret non enim est adulterium, nisi cum fides thori violatur legitimi. Quod ret non enim est adulterium, nisi cum fides thori violatur legitimi. Quod cum fit, culpa committitur, sacramentum vero non cessatur 2. Bonum quo- cum fit, culpa committitur, sacramentum vero non cessatur 2. Bonum quo- que prolis non omnibus adest conjugibus. Quidam enim pari voto conti- que prolis non omnibus adest conjugibus. Quidam enim pari voto conti- nentiam servant. Alii pro ætatis defectu vel alterius rei causa generare non nentiam servant. Alii pro ætatis defectu vel alterius rei causa generare non valent. Nec omnes illi etiam qui prolem recipiunt, bonum prolis habent. valent. Nec omnes illi etiam qui prolem recipiunt, bonum prolis habent. Nam bonum prolis dicitur non ipsa proles, vel prolis spes quæ ad religio- Nam bonum prolis dicitur non ipsa proles, vel prolis spes quæ ad religio- nem non refertur, imo ad hæreditariam successionem: ut cum quis hære- nem non refertur, imo ad hæreditariam successionem: ut cum quis hære- des terrenæ possessionis habere desiderat, sed spes ac desiderium quo pro- des terrenæ possessionis habere desiderat, sed spes ac desiderium quo pro- les ad hoc quæritur, ut religione informetur. Multi ergo prolem habent, les ad hoc quæritur, ut religione informetur. Multi ergo prolem habent, qui tamen bono prolis carent: nec ideo tamen conjugium esse desinit. Sa- qui tamen bono prolis carent: nec ideo tamen conjugium esse desinit. Sa- cramentum vero ita inseparabiliter conjugio hæret legitimarum persona- cramentum vero ita inseparabiliter conjugio hæret legitimarum persona- rum, ut sine illo conjugium non esse videatur, quia semper manet inter vi- rum, ut sine illo conjugium non esse videatur, quia semper manet inter vi- ventes vinculum conjugale: ut etiam interveniente divortio fornicationis ventes vinculum conjugale: ut etiam interveniente divortio fornicationis causa, conjugalis vinculi firmitas non solvatur. Ubi vero non inter legiti- causa, conjugalis vinculi firmitas non solvatur. Ubi vero non inter legiti- mas personas contrahitur conjugium, non adest illud bonum quod dicitur mas personas contrahitur conjugium, non adest illud bonum quod dicitur sacramentum quia potest solvi talium copula, de quibus post dicetur. sacramentum quia potest solvi talium copula, de quibus post dicetur. Quod vero conjugium sit inter eos, conjugali affectu, non tamen gra- Quod vero conjugium sit inter eos, conjugali affectu, non tamen gra- tia prolis, sed explendæ libidinis causa conveniunt: nec fornicarii, sed con- tia prolis, sed explendæ libidinis causa conveniunt: nec fornicarii, sed con- juges appellentur, ostendit Augustinus inquiens 3: Solet quæri, Cum mas- juges appellentur, ostendit Augustinus inquiens 3: Solet quæri, Cum mas- culus et fœmina, nec ille maritus, nec illa uxor alterius, sibimet non filio- culus et fœmina, nec ille maritus, nec illa uxor alterius, sibimet non filio- rum procreandorum, sed pro incontinentia solius concubitus causa copu- rum procreandorum, sed pro incontinentia solius concubitus causa copu- lantur, ea fide media, ut nec illa cum altero, nec ille cum altera faciat id: lantur, ea fide media, ut nec illa cum altero, nec ille cum altera faciat id: utrum nuptiæ sint vocandæ ? Et potest fortasse non absurde hoc appellari utrum nuptiæ sint vocandæ ? Et potest fortasse non absurde hoc appellari connubium, si usque ad mortem alicujus eorum id inter eos placuerit: et connubium, si usque ad mortem alicujus eorum id inter eos placuerit: et

1 Cf. HUGONEM, Lib. de Sacramentis, parte 11, cap. 8. 1 Cf. HUGONEM, Lib. de Sacramentis, parte 11, cap. 8.

• Editio J. Alleaume habet, cassatur, et nobis videtur melius. • Editio J. Alleaume habet, cassatur, et nobis videtur melius.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Bono conjugali, cap. 5. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Bono conjugali, cap. 5.

Solutio, Solutio,

248 248

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

prolis generationem, quamvis non ea causa conjuncti sunt, non tamen vi- prolis generationem, quamvis non ea causa conjuncti sunt, non tamen vi- taverint ut vel nolint sibi nasci filios, vel etiam opere malo aliquo agant ne taverint ut vel nolint sibi nasci filios, vel etiam opere malo aliquo agant ne nascantur. Cæterum si vel utrumque, vel unum horum desit, non invenio nascantur. Cæterum si vel utrumque, vel unum horum desit, non invenio quomodo has nuptias appellare possimus. Etenim si aliquam sibi ad tem- quomodo has nuptias appellare possimus. Etenim si aliquam sibi ad tem- pus adhibuerit, donec aliquam dignam honoribus aut suis facultatibus in- pus adhibuerit, donec aliquam dignam honoribus aut suis facultatibus in- veniat, quam in conjugio adducat, animo ipso adulter est: nec cum illa veniat, quam in conjugio adducat, animo ipso adulter est: nec cum illa quam cupit invenire, sed cum ista cum qua sic cubat, ut cum ea non habeat quam cupit invenire, sed cum ista cum qua sic cubat, ut cum ea non habeat maritale consortium. Ecce conjuges dicuntur, qui solius concubitus causa maritale consortium. Ecce conjuges dicuntur, qui solius concubitus causa conveniunt, si tamen prolis generationem aliquo malo dolo non vitent. conveniunt, si tamen prolis generationem aliquo malo dolo non vitent.

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

An omne matrimonium habeat bona An omne matrimonium habeat bona matrimonii? matrimonii?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, circa medium : « Ubi vero non ibi, C, circa medium : « Ubi vero non inter legitimas personas contrahitur con- inter legitimas personas contrahitur con- jugium, non adest illud bonum quod di- jugium, non adest illud bonum quod di- citur sacramentum, etc. » citur sacramentum, etc. »

Videtur hoc esse falsum: quia Videtur hoc esse falsum: quia

1. Ibi est individuitas individuæ vitæ 1. Ibi est individuitas individuæ vitæ et consuetudinis: sed hoc sacramentum et consuetudinis: sed hoc sacramentum est ergo dicitur falsum in Littera. est ergo dicitur falsum in Littera.

2. Item, Nullum est matrimonium 2. Item, Nullum est matrimonium quod non habet aliquod bonum: sed quod non habet aliquod bonum: sed pono, quod tales non possint habere pono, quod tales non possint habere prolem, nec etiam fidem sibi servent : prolem, nec etiam fidem sibi servent : cum igitur nec sit ibi bonum sacramen- cum igitur nec sit ibi bonum sacramen- ti, nullum bonorum est ibi: est autem ti, nullum bonorum est ibi: est autem inter tales matrimonium, ut probatur in- inter tales matrimonium, ut probatur in- fra ergo aliquod matrimonium est, fra ergo aliquod matrimonium est, quod nullum habet bonum, quod absur- quod nullum habet bonum, quod absur- dum est dicere. dum est dicere.

RESPONSIO. Dicendum, quod sacramen- RESPONSIO. Dicendum, quod sacramen- tum dicitur dupliciter, scilicet habitu, et tum dicitur dupliciter, scilicet habitu, et actu. In actu non est ibi sacramentum, actu. In actu non est ibi sacramentum, quia non ducit in sacram rem aliquam, quia non ducit in sacram rem aliquam, sed habitu est ibi: sed in Littera loquitur sed habitu est ibi: sed in Littera loquitur de sacramento in actu existente. de sacramento in actu existente.

Vel melius potest dici, quod duplex est Vel melius potest dici, quod duplex est individuitas, scilicet ex eo quod præposi- individuitas, scilicet ex eo quod præposi- tio potest privare actu divisionis, vel po- tio potest privare actu divisionis, vel po- tentia. Et primo quidem modo est indivi- tentia. Et primo quidem modo est indivi- sibile matrimonium infidelium. Secundo sibile matrimonium infidelium. Secundo autem modo non quia aliquo casu con- autem modo non quia aliquo casu con- tingenti dividi potest, si alter converta- tingenti dividi potest, si alter converta- tur ad fidem, et reliquus sibi cohabitare tur ad fidem, et reliquus sibi cohabitare nolit nisi in contumeliam Creatoris. Et nolit nisi in contumeliam Creatoris. Et hoc modo intelligit in Littera. hoc modo intelligit in Littera.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

An inter illos est matrimonium, qui An inter illos est matrimonium, qui causa libidinis exercendæ copulan- causa libidinis exercendæ copulan-

tur? tur?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, paulo post : « Solet quæri, Cum ibi, C, paulo post : « Solet quæri, Cum masculus et fæmina, etc. » masculus et fæmina, etc. »

Videtur enim, quod inter tales non Videtur enim, quod inter tales non sit matrimonium : quia sit matrimonium : quia

1. In tali a muliere nullum quæritur 1. In tali a muliere nullum quæritur bonum matrimonii, quod patet quærenti bonum matrimonii, quod patet quærenti per singula sed in omni matrimonio per singula sed in omni matrimonio aliquod bonum quæritur : ergo videtur, aliquod bonum quæritur : ergo videtur, quod hoc non sit matrimonium. quod hoc non sit matrimonium.

2. Item, Sextus pythagoricus dicit, ut 2. Item, Sextus pythagoricus dicit, ut infra dicetur, quod ardentior amator infra dicetur, quod ardentior amator propriæ conjugis, adulter est : sed ille propriæ conjugis, adulter est : sed ille videtur esse ardentior, quia non sequitur videtur esse ardentior, quia non sequitur nisi libidinem ardoris : nisi libidinem ardoris : ergo videtur, ergo videtur, quod sit adulter. quod sit adulter.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, D, ART. 18. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, D, ART. 18.

3. Item, In Littera dicit, Si non contra 3. Item, In Littera dicit, Si non contra operetur, quod tunc sit matrimonium : operetur, quod tunc sit matrimonium : ergo si contra operetur, a contrario sen- ergo si contra operetur, a contrario sen- su non est matrimonium: ponamus ergo, su non est matrimonium: ponamus ergo, quod impediat partum, tunc videtur quod quod impediat partum, tunc videtur quod solvatur matrimonium prius contractum solvatur matrimonium prius contractum et consummatum, quod falsum est. et consummatum, quod falsum est.

RESPONSIO. Dicendum, quod inter tales RESPONSIO. Dicendum, quod inter tales est matrimonium, sicut in Littera dici- est matrimonium, sicut in Littera dici- tur et de hoc satis est superius inquisi- tur et de hoc satis est superius inquisi-

tum. tum.

AD HOC ergo quod objicitur, dicendum AD HOC ergo quod objicitur, dicendum quod quæritur bonum medicinæ in tali quod quæritur bonum medicinæ in tali matrimonio, et hoc non est parvum bo- matrimonio, et hoc non est parvum bo- num et supponuntur alia in potentia et num et supponuntur alia in potentia et in habitu, licet non in actu. in habitu, licet non in actu.

249 249

AD ALIUD dicendum, quod illud dictum AD ALIUD dicendum, quod illud dictum Sexti pythagorici intelligitur de ardore Sexti pythagorici intelligitur de ardore ferventi extra communem honestatem ferventi extra communem honestatem matrimonii, scilicet qui scienter et cum matrimonii, scilicet qui scienter et cum intentione utitur uxore loco meretricis intentione utitur uxore loco meretricis et nomine, quod etiamsi non esset uxor, et nomine, quod etiamsi non esset uxor, cum ipsa concumbere vellet. cum ipsa concumbere vellet.

Ad aliud dicendum, quod Magister non Ad aliud dicendum, quod Magister non dicit hoc ideo, quod ipse intelligat, quod dicit hoc ideo, quod ipse intelligat, quod impedimentum superveniens matrimonio impedimentum superveniens matrimonio impediat matrimonium, vel dirimat con- impediat matrimonium, vel dirimat con- tractum sed quia tunc non ut conjuges, tractum sed quia tunc non ut conjuges, sed ut adulteri contra bona matrimonii sed ut adulteri contra bona matrimonii fervent conjuges et ipsi quidem conju- fervent conjuges et ipsi quidem conju- ges existentes non agunt rem conjuga- ges existentes non agunt rem conjuga- lem. lem.

Et per hoc patet solutio. Et per hoc patet solutio.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

D. De his qui procurant venena sterilitatis. D. De his qui procurant venena sterilitatis.

Qui vero venena sterilitatis procurant, non conjuges, sed fornicarii sunt ; Qui vero venena sterilitatis procurant, non conjuges, sed fornicarii sunt ; unde Augustinus', Aliquando eousque pervenit hæc libidinosa crudelitas, unde Augustinus', Aliquando eousque pervenit hæc libidinosa crudelitas, vel libido crudelis, ut etiam venena sterilitatis procuret: et si nihil value- vel libido crudelis, ut etiam venena sterilitatis procuret: et si nihil value- rint, conceptos foetus inter viscera aliquo modo exstinguat vel fundat, vo- rint, conceptos foetus inter viscera aliquo modo exstinguat vel fundat, vo- lendo prolem suam prius interire quam vivere: aut si in utero vivebat, oc- lendo prolem suam prius interire quam vivere: aut si in utero vivebat, oc- cidi antequam nasci. Prorsus si ambo tales sint, conjuges non sunt : et si cidi antequam nasci. Prorsus si ambo tales sint, conjuges non sunt : et si ab initio tales fuerunt, non sibi per connubium, sed per stuprum potius ab initio tales fuerunt, non sibi per connubium, sed per stuprum potius convenerunt. Si vero ambo tales non sunt, audeo dicere, aut illa quodam- convenerunt. Si vero ambo tales non sunt, audeo dicere, aut illa quodam- modo est mariti meretrix, aut ille adulter uxoris. modo est mariti meretrix, aut ille adulter uxoris.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

Quæ pœnitentia debetur illis qui venena Quæ pœnitentia debetur illis qui venena sterilitatis procurant? sterilitatis procurant?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Nuptiis et concu 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Nuptiis et concu

ibi, D, «Qui vero venena sterilitatis pro- ibi, D, «Qui vero venena sterilitatis pro- curant, etc. » curant, etc. »

Quæritur autem hic de pœnitentia Quæritur autem hic de pœnitentia istorum. istorum.

1. Videtur enim, quod parricidæ sunt, 1. Videtur enim, quod parricidæ sunt, vel propriorum filiorum occisores: quia vel propriorum filiorum occisores: quia qui occasionem damni dat, damnum de- qui occasionem damni dat, damnum de- disse videtur: sed ille dat occasionem disse videtur: sed ille dat occasionem homicidii ergo facit homicidium. homicidii ergo facit homicidium.

2. Item, In exterioribus damnosius est 2. Item, In exterioribus damnosius est

piscentia, cap. 15. piscentia, cap. 15.

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

250 250

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

reddere terram infœcundam, quam semel reddere terram infœcundam, quam semel eradicare segetes: ergo a simili in natu- eradicare segetes: ergo a simili in natu- ra humana facere naturam sterilem ma- ra humana facere naturam sterilem ma- jus est peccatum, quam occidere semel jus est peccatum, quam occidere semel infantem unum vivum vel duos: graviori infantem unum vivum vel duos: graviori ergo pœnitentia puniendi sunt, quam ho- ergo pœnitentia puniendi sunt, quam ho- micidæ. micidæ.

3. Item, Genes. xxxvIII, 9, dicitur de 3. Item, Genes. xxxvIII, 9, dicitur de Her et Onam qui semen fundebant, quod Her et Onam qui semen fundebant, quod percussit eos Dominus. Ergo adhuc vide- percussit eos Dominus. Ergo adhuc vide- tur, quod tales sint morte puniendi vel tur, quod tales sint morte puniendi vel poenitentia gravissima. poenitentia gravissima.

ULTERIUS quæritur de illis qui consilia ULTERIUS quæritur de illis qui consilia et adjutoria dant sterilitatis, utrum sint et adjutoria dant sterilitatis, utrum sint irregulares? irregulares?

Videtur, quod sic: quia ipsi interpre- Videtur, quod sic: quia ipsi interpre- tatum faciunt homicidium : homicidæ tatum faciunt homicidium : homicidæ autem sunt irregulares: ergo illi tales autem sunt irregulares: ergo illi tales sunt irregulares. sunt irregulares.

IN CONTRARIUM est, quod infra habebi- IN CONTRARIUM est, quod infra habebi- tur, quod non sunt homicidæ nisi post tur, quod non sunt homicidæ nisi post puerperium formatum : ergo nec irregu- puerperium formatum : ergo nec irregu- lares. lares.

RESPONSIO. Dicendum, quod magna RESPONSIO. Dicendum, quod magna poenitentia est injungenda, et quod ces- poenitentia est injungenda, et quod ces- sent, ne de cætero faciant talia: et si sent, ne de cætero faciant talia: et si possunt induci, quia peccant contra ma- possunt induci, quia peccant contra ma-

trimonium, inducendi sunt, quod de cæ- trimonium, inducendi sunt, quod de cæ- tero non utantur matrimonio: si autem tero non utantur matrimonio: si autem non possunt induci, non credo, quod ar- non possunt induci, non credo, quod ar- ctari possint, ne pejora contingant. ctari possint, ne pejora contingant.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non est certum nasci puerum: quia dubium est certum nasci puerum: quia dubium est de conceptione et etiam postquam est de conceptione et etiam postquam conceptum est, dubium est de anima- conceptum est, dubium est de anima- tione et partu: et ideo non directe dat tione et partu: et ideo non directe dat occasionem talis. occasionem talis.

1 1

AD ALIUD dicendum, quod quoad hoc Ada AD ALIUD dicendum, quod quoad hoc Ada est gravius, quia probabiliter damno- est gravius, quia probabiliter damno- sius sed non est majoris deformitatis in sius sed non est majoris deformitatis in actu peccati et a deformitatis quantitate actu peccati et a deformitatis quantitate dicuntur peccata graviora simpliciter, et dicuntur peccata graviora simpliciter, et ab aliis circumstantiis dicuntur esse gra- ab aliis circumstantiis dicuntur esse gra- viora secundum quid. viora secundum quid.

AD ALIUD dicendum, quod nequam AD ALIUD dicendum, quod nequam erant illi ambo: sed non sequitur, si erant illi ambo: sed non sequitur, si Deus illud peccatum morte punivit, quod Deus illud peccatum morte punivit, quod etiam illi sint morte puniendi quia Do- etiam illi sint morte puniendi quia Do- minus fecit hoc ad terrorem, et Ecclesia minus fecit hoc ad terrorem, et Ecclesia non punit nisi contritum ad satistactio- non punit nisi contritum ad satistactio- nem delicti. nem delicti.

Ady Ady

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad que AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad que dum quod non sunt irregulares, quia non dum quod non sunt irregulares, quia non sunt homicidæ et ideo falsum supponi- sunt homicidæ et ideo falsum supponi- tur in objectione. tur in objectione.

E. Quando sunt homicide qui procurant abortum ? E. Quando sunt homicide qui procurant abortum ?

Hic quæri solet de his qui abortum procurant, quando judicentur ho- Hic quæri solet de his qui abortum procurant, quando judicentur ho- micidæ, vel non' ? Tunc puerperium ad homicidium pertinet, quando for- micidæ, vel non' ? Tunc puerperium ad homicidium pertinet, quando for- matum est, et animam habet, ut Augustinus super Exodum asserit. In- matum est, et animam habet, ut Augustinus super Exodum asserit. In- forme autem puerperium ubi non est anima viva, lex ad homicidium perti- forme autem puerperium ubi non est anima viva, lex ad homicidium perti- nere noluit. Dicit etiam Augustinus, quod informe puerperium non habet nere noluit. Dicit etiam Augustinus, quod informe puerperium non habet animam, ideoque mulctatur pecunia, non redditur anima pro anima. Sed animam, ideoque mulctatur pecunia, non redditur anima pro anima. Sed

1 Cf. 32, quæst. 2, cap. Quod vero (Nota edit. Lugd.) 1 Cf. 32, quæst. 2, cap. Quod vero (Nota edit. Lugd.)

2 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum Novi et Veteris Testamenti, cap. 12. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum Novi et Veteris Testamenti, cap. 12.

IN IV SENTENT. DIST. XXXI, F. IN IV SENTENT. DIST. XXXI, F.

251 251

jam formato corpori anima datur, non in conceptu corporis nascitur cum jam formato corpori anima datur, non in conceptu corporis nascitur cum semine derivata. Nam si cum semine et anima existit de anima, tunc et semine derivata. Nam si cum semine et anima existit de anima, tunc et multæ animæ quotidie pereunt, cum semen fluxu non proficit nativitati. multæ animæ quotidie pereunt, cum semen fluxu non proficit nativitati. Primum oportet domum compaginari, et sic habitatorem induci. Cum ergo Primum oportet domum compaginari, et sic habitatorem induci. Cum ergo lineamenta compacta non fuerint, ubi erit anima? Item, Hieronymus ad lineamenta compacta non fuerint, ubi erit anima? Item, Hieronymus ad Algasiam Semina paulatim formantur in utero: et tamdiu non reputatur Algasiam Semina paulatim formantur in utero: et tamdiu non reputatur homicidium, donec elementa confecta suas imagines membraque susci- homicidium, donec elementa confecta suas imagines membraque susci- piant. His apparet tunc eos homicidas esse, qui abortum procurant, cum piant. His apparet tunc eos homicidas esse, qui abortum procurant, cum formatum est et animatum puerperium. formatum est et animatum puerperium.

Expositio textus. Expositio textus.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, in medio : « Nam si cum semi- ibi, E, in medio : « Nam si cum semi- ne, etc. » ne, etc. »

De hoc autem, quia multum in tra- De hoc autem, quia multum in tra- ctatu de Anima est disputatum, ibi est ctatu de Anima est disputatum, ibi est

requirendum quia non inducitur hic requirendum quia non inducitur hic nisi per accidens, nec est de materia. nisi per accidens, nec est de materia. Possunt autem hic notari versus ad hoc Possunt autem hic notari versus ad hoc utiles sic: utiles sic:

Semine conceptum sex primis rite diebus Semine conceptum sex primis rite diebus Fit quasi lac, reliquisque novem fit sanguis : Fit quasi lac, reliquisque novem fit sanguis : [at illud [at illud Consolidat duodena dies, bis nona deinceps Consolidat duodena dies, bis nona deinceps Effigiat, tempus sequens producit ad ortum. Effigiat, tempus sequens producit ad ortum.